UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT POLITIEKE EN SOCIALE WETENSCHAPPEN
Beeldvorming en representatie van Koninklijke families in de Vlaamse geschreven pers.
Wetenschappelijke verhandeling aantal woorden: 21.034
CHARLOTTE SPEECKE
MASTERPROEF COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN afstudeerrichting COMMUNICATIEMANAGEMENT
PROMOTOR: PROF. DR. HANS VERSTRAETEN COMMISSARIS 1: OLIVIER DRIESSENS COMMISSARIS 2: PROF. DR. ERIK DEJONGHE
ACADEMIEJAAR 2009 – 2010
Inzagerecht in de masterproef (*)
Ondergetekende, Charlotte Speecke,
geeft hierbij toelating aan derden, niet-behorend
tot de examencommissie, om haar proefschrift in te zien.
Datum en handtekening 17/05/2010 Charlotte Speecke
Deze toelating geeft aan derden tevens het recht om delen uit de scriptie/ masterproef te reproduceren of te citeren, uiteraard mits correcte bronvermelding. ----------------------------------------------------------------------------------(*) Deze ondertekende toelating wordt in zoveel exemplaren opgemaakt als het aantal exemplaren van de scriptie/masterproef die moet worden ingediend. Het blad moet ingebonden worden samen met de scriptie onmiddellijk na de kaft. (**) schrappen wat niet past
Inhoudstafel 1
Abstract .............................................................................................................................. 1
2
Woord vooraf .................................................................................................................... 2
3
Inleiding ............................................................................................................................. 3
4
Publieke personen en de media ........................................................................................ 5
5
Publieke personen in een nieuw medialandschap .......................................................... 6 5.1
6
“Royal celebrities”, meer dan gewoon beroemdheden ................................................ 10 6.1
7
8
Evolutie van de “Royal celebrities” .......................................................................... 11
“Royal branding” ............................................................................................................ 12 7.1
Reputatiemanagement ............................................................................................... 12
7.2
Van Ascribed tot Attributed Celebrity ....................................................................... 13
“Royal celebrities” en de massamedia .......................................................................... 14 8.1
9
Celebrities .................................................................................................................... 8
Evolutie in de berichtgeving over “Royal celebrities” ............................................. 15
“Royal celebrities” en gewenste berichtgeving............................................................. 16 9.1.1 Ordinary “Royal celebrities”.................................................................................. 17
10 “Royal celebrities” en ongewenste berichtgeving ........................................................ 19 10.1 Ordinair versus extraordinair ................................................................................... 19 10.2 Een geconstrueerd beeld van de “Royal celebrities” ............................................... 20 11 Onderzoeksplan............................................................................................................... 22 11.1 Probleemstelling ........................................................................................................ 22 11.2 Doelstelling ................................................................................................................ 23 I
11.3 Onderzoeksvraag en definitieve concepten ............................................................... 24 11.3.1
Kwantitatieve inhoudsanalyse ............................................................................ 24
11.3.2
Kwalitatieve inhoudsanalyse .............................................................................. 26
12 Kwantitatieve inhoudsanalyse ....................................................................................... 29 12.1 Methode ..................................................................................................................... 29 12.2 Resultaten en bespreking ........................................................................................... 30 12.2.1
Inhoud van de artikels ........................................................................................ 30
12.2.2
Gegevens van de personen die beschreven worden ........................................... 37
12.2.3
Onderscheid kranten ........................................................................................... 38
12.2.4
Vorm van de artikels .......................................................................................... 39
12.3 Conclusie ................................................................................................................... 40 13 Kwalitatieve inhoudsanalyse .......................................................................................... 42 13.1 Methode ..................................................................................................................... 42 13.2 Resultaten en bespreking ........................................................................................... 43 13.2.1
“Royal celebrities” als publieke personen .......................................................... 43
13.2.2
“Royal celebrities” als privépersonen, gewenst ................................................. 43
13.2.3
“Royal celebrities” als privépersonen, ongewenst ............................................. 46
13.2.4
Van Royalty tot “Royal celebrity” ..................................................................... 48
13.3 Conclusie ................................................................................................................... 49 14 Besluit ............................................................................................................................... 51 15 Bibliografie ...................................................................................................................... 54 16 Bijlagen ............................................................................................................................ 65
II
1 Abstract In onze moderne informatiemaatschappij spelen de media een belangrijke rol in het dagdagelijkse leven. Als informatieleveranciers vormen zij de brug tussen het publiek en de buitenwereld. Zij helpen met de beeldvorming van zaken die het publiek niet rechtstreeks kunnen waarnemen. De laatste jaren zijn er echter heel wat zaken veranderd in het medialandschap. Zo is er een opmerkelijke evolutie ontstaan in de relatie van verschillende Koninklijke families met de media. Enerzijds zijn die veranderingen te wijten aan de media zelf, die de leden van Koninklijke families niet alleen meer in beeld brengen vanwege hun formele functie, maar ook vanwege hun status als publiek persoon en onderdeel van het publieke domein. De beeldvorming van Koninklijke families wordt in een veel breder kader gezien waarbij de media gezorgd hebben voor de creatie van “Royal celebrities”. Als lid van de Koninklijke familie behoort men tot de top van de sociale hiërarchie en kan men net zoals andere beroemdheden onmogelijk nog uit de media geweerd worden. Anderzijds is er ook de veranderde houding van de Koninklijke families zelf, die toenadering hebben gezocht tot de media, in de hoop op die manier hun zwakke imago terug op te bouwen. Aan de hand van zowel een kwantitatieve als kwalitatieve inhoudsanalyse van de Vlaamse geschreven pers willen wij een duidelijk inzicht krijgen in de evolutie van de beeldvorming rond Koninklijke families en de veranderingen in de houding van die Koningshuizen ten opzichte van de media.
Key words: “Royal celebrities”, media, imago, populisme, ordinary-extraordinary
1
2 Woord vooraf Het schrijven van deze masterproef wordt gezien als de ultieme bekroning van onze opleiding communicatiewetenschappen. Op basis van de kennis die wij de laatste vier jaar hebben opgedaan, zouden wij nu in staat moeten zijn om op zelfstandige basis op een kritische en wetenschappelijke manier te werk te gaan en deze taak tot een goed einde te brengen. Het schrijven van deze masterproef was een intensieve en inspannende uitdaging, maar dankzij de steun van vele mensen ben ik erin geslaagd dit tot een goed einde te brengen. Eerst en vooral wil ik mijn begeleider, Olivier Driessens, bedanken die zoveel tijd en moeite heeft gestoken in het begeleiden van mijn masterproef. Dankzij zijn raad en hulp kon ik telkens terug met nieuw vertrouwen mijn werk hervatten. Vervolgens zou ik ook zeker mijn ouders willen bedanken voor hun vertrouwen en geloof in mijn kunnen. Zij hebben mij de kans geboden om deze opleiding te volgen en hebben mijn keuzes altijd gerespecteerd. Zij hebben mij gedurende de voorbije vier jaar altijd gesteund, waardoor ik nu succesvol mijn opleiding kan beëindigen. Ook mijn vriend wil ik bedanken voor zijn onvoorwaardelijke steun, ook als alles wat moeizamer verliep dan gepland. Tenslotte wil ik iedereen nog bedanken die mee heeft geholpen aan het verwezenlijken van mijn thesis. Zo wil ik nog de heer Pol Van den Driessche bedanken die de tijd nam om naar mijn vragen te luisteren en mij verder op weg te helpen. Ook heel wat andere mensen hebben mij altijd geholpen wanneer ik vragen had, waarvoor mijn dank.
2
3 Inleiding De media geven de burgers in een democratische samenleving de kans zich te informeren over het reilen en zeilen van de maatschappij en al wat belangrijk is voor het publiek. Zij brengen het maatschappelijk debat tot bij de mensen, zorgen voor de mogelijkheid tot discussie over aangelegenheden van politiek of maatschappelijk belang. Zij vormen de brug tussen de burgers en alles wat in de wereld gebeurt. Zo zorgen zij voor de constructie van de werkelijkheid rondom ons waardoor mensen niet meer aanwezig moeten zijn op de plaats zelf om op de hoogte gebracht te worden van belangrijke gebeurtenissen. De media zijn alomtegenwoordig en hebben ervoor gezorgd dat mensen op ieder moment van de dag geïnformeerd kunnen worden, over eender welk onderwerp (Wood & Smith, 2005). De media hebben echter in de loop der jaren een evolutie ondergaan waardoor objectiviteit, neutraliteit en pure feiten over politieke en maatschappelijke aangelegenheden plaats hebben moeten maken voor sensationalisering en commercialisering. De talrijke sensationele verhalen over celebrities zijn niet meer weg te denken uit de pers. Journalisten laten zich niet tegenhouden om interessante informatie over publieke personen te bemachtigen en om die uiteindelijk door te verkopen aan het nieuwsgierige publiek. Dagelijks wordt het doen en laten van deze beroemdheden tot in detail beschreven, zonder veel respect voor hun privéleven. Gedurende onze masterproef willen wij ons echter focussen op een specifieke groep celebrities, namelijk de “Royal celebrities”. Zij behoren tot een bijzondere groep celebrities die enkel door geboorte bovenaan de sociale hiërarchie komen te staan. De status die zij krijgen als lid van de Koninklijke familie is een toegeschreven status, waardoor zij automatisch met respect bekeken worden door het publiek (Rojek, 2001). Deze toegeschreven status zorgt er voor dat zij in een unieke positie verkeren. In tegenstelling tot andere celebrities hebben zij namelijk de hulp niet nodig van de media om hun status in stand te houden. In de loop der jaren is samen met de veranderingen in het medialandschap echter ook de relatie tussen de media en deze “Royal celebrities” sterk veranderd. Hierbij wijzen we niet alleen op de veranderingen
in
de
manier
waarop
journalisten
te
werk
gaan
of
de
veranderde
communicatietechnologie, maar ook naar de manier waarop het Koningshuis op een andere manier naar de media is gaan kijken. Door een toenemende kritische houding van het publiek en de moeilijkheden om hun positie in de sociale hiërarchie te legitimeren, willen zij niet langer blijven toekijken hoe hun geloofwaardigheid als Koninklijke familie blijft dalen. Door een nieuwe communicatiestrategie te volgen, willen zij op een andere manier contact met het publiek maken. De beslissing om toenadering te zoeken tot de media en zo het publiek domein op een andere manier te betreden, heeft echter voor heel wat gevolgen gezorgd. 3
Gedurende onze masterproef willen wij ons eerst en vooral via een literatuurstudie verdiepen in de berichtgeving rond publieke personen en celebrities. Daarna gaan wij ons meer specifiek focussen op de berichtgeving over “Royal celebrities”. Als uitgangspunt voor onze literatuurstudie gebruiken wij de opdeling die Rojek (2001) maakt tussen de verschillende vormen van Celebrity. De unieke positie die men als “Ascribed Celebrity” bekleedt en hun relatie met de media staan centraal in onze masterproef. Wij gaan ons zo steeds verder verdiepen in de evolutie die Koninklijke families ondergaan hebben en hoe zij gereageerd hebben op de veranderingen in onze huidige maatschappij. Zo willen wij nagaan hoe de beeldvorming over Koninklijke families geëvolueerd is. Wij willen via deze literatuurstudie te weten komen wat aan de oorsprong ligt van deze evolutie en wat de verdere gevolgen hiervoor zijn op vlak van de beeldvorming over “Royal Celebrities”. Naast dit theoretisch luik willen wij ook een empirisch gedeelte toevoegen om onze veronderstellingen te toetsen aan de realiteit. Via een kwantitatieve inhoudsanalyse van de Vlaamse geschreven pers willen wij nagaan of er daadwerkelijk een evolutie heeft plaatsgevonden op vlak van de berichtgeving over Koninklijke families. Wij willen onderzoeken of de hypotheses die wij gemaakt hebben tijdens onze literatuurstudie ook overeenkomen met de werkelijkheid. Wij willen nagaan op welke manier vandaag de dag bericht wordt over ons Koningshuis en hoe die verschilt met de berichtgeving in het verleden. Naast een kwantitatieve inhoudsanalyse willen wij ook een kwalitatief onderzoek uitvoeren om dieper in te gaan op de beeldvorming rond ons Koningshuis en om na te gaan wat er precies veranderd is op inhoudelijk vlak.
4
4 Publieke personen en de media Tijdens onze bachelorpaper hebben wij ons reeds verdiept in het thema van berichtgeving over leden van Koninklijke families. Tijdens die literatuurstudie hebben wij toen de focus gelegd op de spanning tussen de persvrijheid en het recht op privacy van publieke personen. Hoewel zij als publieke personen moeilijk uit de media geweerd kunnen worden, blijven zij ook hun recht op privacy behouden. De discussie met betrekking tot de media en publieke figuren komt steeds vaker naar voor in rechtszaken en debatten betreffende persvrijheid en het recht op privacy. Hoewel men zowel de persvrijheid als het recht op privacy wil beschermen, is het niet eenvoudig om beide rechten met elkaar te laten verzoenen (Trudel, 1992). De pers en de media hebben als waakhonden van de democratie de taak om actuele en belangrijke gebeurtenissen in de maatschappij naar het publiek over te brengen. Het publiek heeft het recht op informatie en wil dus op de hoogte zijn van het reilen en zeilen van de samenleving waarvan zij deel uitmaken. Tegenover dit recht staat echter het recht op privacy, ook voor publieke personen die hun private leven willen afschermen van de buitenwereld. Door de komst van steeds meer nieuwe communicatietechnologieën wordt dan ook steeds meer belang gehecht aan het recht op privacy van iedere persoon (Hoanca, 2006). Naarmate communicatietechnologieën steeds meer verschillende mogelijkheden bieden aan journalisten om informatie door te geven aan hun publiek, komen er namelijk ook steeds meer problemen naar boven betreffende de bescherming van de privacy van individuen (Hoanca, 2006). Journalisten beschikken over het recht om datgene wat van publiek belang is, openbaar te maken. Dit heeft tot gevolg dat het recht op privacy voor bepaalde individuen kan geschonden worden wanneer bepaalde gebeurtenissen of feiten te belangrijk zijn om geheim gehouden te worden. Het is echter niet zo eenvoudig om te bepalen wat precies in het belang is van het publiek aangezien er geen duidelijke criteria vastgelegd zijn waaraan een journalist zich moet houden, waardoor deze dus uit zichzelf moet kunnen bepalen wat wel of niet openbaar mag gemaakt worden uit belang voor de samenleving (Morrisson & Svennevig, 2002). De media hebben een belangrijke taak aangezien zij als enige de waarheid kunnen overbrengen aan het publiek, wat hen dus een machtige positie verschaft. Maar men moet echter ook rekening houden met de mogelijke misbruiken van die macht. Door een beperking toe te laten op het recht op privacy gaan journalisten nogal snel bepalen dat iets in het publiek belang is (Mayes, 2002). Door het gebrek aan duidelijke richtlijnen en criteria beschikken journalisten over een zekere vrijheid om te oordelen over wat wel of niet openbaar gemaakt mag worden. Het is echter vrij duidelijk dat zij liever oordelen dat bepaalde zaken openbaar gemaakt mogen worden in plaats van de privacy van het individu te beschermen (Mayes, 2002). 5
Nu wij de principes van de persvrijheid wat dieper hebben kunnen bestuderen, is ons duidelijk geworden hoe belangrijk dit recht is in een democratische samenleving en wat de gevolgen zouden zijn wanneer men teveel beperkingen op deze vrijheid zou toepassen. Het is een noodzaak om in een democratie de pers zo vrij mogelijk te laten functioneren aangezien iedere toepassing van beperkingen of vorm van controle tot heel wat nadelige gevolgen kan leiden voor de berichtgeving. Het is echter onmogelijk om de pers volledig vrij te laten. Vanwege hun belangrijke taak als informatieleveranciers is het noodzakelijk dat zij zich aan bepaalde richtlijnen en regels houden in het belang van de bescherming van het individu.
5 Publieke personen in een nieuw medialandschap Het ontstaan van nieuwe communicatietechnologieën heeft gezorgd voor belangrijke veranderingen in het medialandschap. Door nieuwe tendensen in de media wordt de voortdurende spanning tussen het recht op privacy van publieke personen en de persvrijheid steeds meer tot het uiterste gedreven. Zo bracht de opkomst van de massamedia een golf van commercialisering met zich mee waarbij journalisten gedreven worden door nieuwe belangen. Journalisten gaan op zoek naar sensationele verhalen en publiceren fotoreportages zonder ook maar enig begrip te tonen voor het recht op privacy dat ook voor publieke personen gerespecteerd zou moeten worden (Blake, 2007). We kunnen ons hierbij afvragen of journalisten nog wel volgens de juiste principes te werk gaan. Worden journalisten tijdens het uitvoeren van hun taak nog wel gedreven door het recht op informatie van het publiek, of willen zij enkel en alleen hun artikel verkopen en wordt het publiek als een consument gezien die zij moeten proberen te overtuigen om hun product te kopen? Deze nieuwe tendens in de media heeft voor heel wat veranderingen gezorgd op inhoudelijk vlak. Journalisten gaan op zoek naar datgene wat het beste verkoopt. Dat zijn meestal niet alleen de zaken van algemeen belang, maar net datgene wat het publiek normaalgezien niet zou moeten weten. Het privéleven van beroemdheden is een van die nieuwe populaire topics. Deze tendens gaat steeds verder doordat journalisten aangemoedigd worden door de stijgende verkoopcijfers en de stijgende vraag naar deze verhalen. De nieuwsgierigheid van het publiek is niet te stoppen, waardoor journalisten steeds meer gedreven worden om een nieuw verhaal te vinden. Een survey die Nick Couldry en Tim Markham (2007) uitvoerden illustreert deze tendens, weergegeven in figuur 1. Tijdens hun onderzoek gingen zij na wat het publiek in de hedendaagse media volgt. Door de veranderingen in het medialandschap en de drijfveer naar winst krijgen we namelijk een steeds uitgebreider aanbod in de media. Het publiek wordt overladen door informatie over een steeds groter gamma aan onderwerpen. 6
Het onderzoek van Couldry en Markham toont aan dat het grootste deel van het publiek toch nog steeds hoofdzakelijk de tradionele topics volgt, namelijk 41% van de respondenten. Deze cluster van respondenten is geïnteresseerd in zaken zoals belangrijke maatschappelijke gebeurtenissen, gezondheid, misdaden, het milieu, enz. Het aandeel van de topics omtrent celebrities is 14%, waarbij het publiek zich dan vooral interesseert in het laatste nieuws over celebrities, mode en reality tv en muziek.
Figuur 1: clusters van datgene wat de respondenten in de media volgen (Couldry & Markham, 2007, p. 10). De cluster die Couldry en Markham aanduiden als de “celebrity cluster” is een vrij recente cluster, maar wordt toch reeds door een groot deel van het publiek gevolgd. Het bestaan van deze cluster toont aan dat de media steeds verder evolueren en een steeds ruimer gamma aan items tot bij het publiek brengen. De evolutie die zij de laatste jaren ondergaan hebben, heeft gezorgd voor een medialandschap waar objectiviteit, neutraliteit en pure feiten over politieke en maatschappelijke aangelegenheden plaats hebben moeten maken voor sensationalisering en commercialisering. Zo zijn de talrijke sensationele verhalen over celebrities niet meer weg te denken uit de pers. De opkomst van de berichtgeving omtrent celebrities moet dus geplaatst worden in deze specifieke context van de massamedia, commercialisering en sensationalisering (Pill, 2009). In dit nieuw medialandschap gaan de media zich niet langer beperken tot de berichtgeving omtrent aangelegenheden van maatschappelijk belang, maar gaan zij op zoek gaan naar datgene wat het 7
publiek belangrijk vindt of interessant vindt (Marshall, 1997, p.4). Door deze veranderingen komen er nieuwe items aan bod in de media en krijgt men een steeds groter aanbod aan informatie dat al dan niet van maatschappelijk belang is. Journalisten laten zich niet tegenhouden om interessante informatie over publieke personen te bemachtigen en om die uiteindelijk door te verkopen aan het nieuwsgierige publiek. Dagelijks wordt het doen en laten van deze beroemdheden tot in detail beschreven, zonder veel respect voor hun privéleven (Van den Bulck, z.d.). Hoewel deze zaken niet van belang zijn voor de samenleving en de media dus niet de taak hebben om het publiek hierover te informeren, blijkt het publiek toch geïnteresseerd te zijn in de sensationele verhalen over de “Rich and Famous”. Door de vraag van het publiek naar deze verhalen worden journalisten gemotiveerd om zich steeds verder te wagen in het privéleven van celebrities. Het leven van beroemdheden wordt zo in talrijke media tot in het kleinste detail beschreven. Zowel op tv, in kranten, in tijdschriften of op het internet kan het publiek het privéleven van talrijke celebrities volgen. Niet iedereen verdient echter zomaar deze media-aandacht. Als publiek persoon vervult men een belangrijke taak in de maatschappij en is het vanzelfsprekend dat de media regelmatig berichten over deze personen. De berichtgeving over celebrities gaat echter nog een stapje verder. Journalisten gaan tot het uiterste om het publiek te kunnen informeren over het privéleven van deze publieke personen, ook al moet dit helemaal niet geweten zijn door het publiek. Om de aandacht van de media te verdienen, moet men het echter waard zijn om gevolgd te worden, om over geschreven te worden en hun leven tot in detail aan het publiek bloot te leggen. Deze personen zijn niet gewoon publieke personen, maar “celebrities”.
5.1
Celebrities
“The word “celebrity” refers to those people who, via mass media, enjoy “a greater presence and wider scope of activity and agency than are those who make up the rest of the population. They are allowed to move on the public stage while the rest of us watch”” (Marshall, 1997, ix). Marshall (1997) definieert celebrities als die groep mensen die interessant genoeg zijn om door de massamedia gevolgd te worden. Deze personen behoren tot de publieke sfeer en zijn, door tussenkomst van de media, gekend bij het publiek. Rojek (2001) ziet beroemd zijn als “the attribution of glamorous or notorious status to an individual within the public sphere” (Rojek, 2001, p. 10). Deze definities duiden aan dat men slechts van celebrities kunnen spreken als deze personen aanwezig zijn in de publieke sfeer en dus ook gekend zijn door het publiek. De media spelen hierbij een belangrijke rol als tussenpersoon en gaan het publiek met de celebrities verbinden. 8
We moeten echter een onderverdeling maken in de groep van celebrities. Hiervoor vertrekken we vanuit het uitgangspunt van Rojek (2001) die 3 vormen van celebrity onderscheidt, namelijk Achieved, Attributed en Ascribed Celebrity (p.17). De eerste vorm van celebrity verwijst naar de groep beroemdheden die hun status in de sociale hiërarchie zelf hebben moeten verdienen. Zij hebben een opmerkelijke prestatie neergelegd of hebben iets bereikt waardoor zij gezien worden als individuen met uitzonderlijke talenten of vaardigheden. De prestaties die deze celebrities neerleggen, gebeuren in een uiterst concurrentiële omgeving, waardoor zij voortdurend onder druk staan om te blijven presteren. Zij moeten hun positie blijven verdedigen om zo het respect van het publiek te kunnen behouden en onder de aandacht kunnen blijven van de media. De tweede vorm van celebrity waar Rojek naar verwijst is de “Attributed Celebrity”. Hier toont met aan hoe belangrijk de massamedia zijn ter ondersteuning van de populariteit en bekendheid van celebrities bij het publiek. De media en andere culturele factoren zijn belangrijke tussenpersonen die de celebrities met het publiek verbinden en de band tussen beide zoveel mogelijk proberen te versterken (Leithart, 2007). Deze celebrities zijn bekend geworden bij het publiek door veelvuldig voor te komen in de media. “Attributed celebrity arises from repeated exposure whereby celebrities are famous for being famous” (Pill, 2009, p. 624). Zonder het bestaan van de media zouden deze celebrities niet gekend kunnen zijn bij het publiek. Men moet geen indrukwekkende zaken verwezenlijken of talenten hebben om beroemd te zijn, zolang men in de media verschijnt en zichtbaar is voor het publiek. Ten slotte bespreekt Rojek nog een laatste vorm van celebrities, namelijk diegene die door geboorte hun status hebben gekregen: de “Ascribed Celebrities”. Deze uitzonderlijke groep van celebrities vormen het onderwerp van onze masterproef en willen wij hieronder grondiger bespreken (Rojek, 2001).
9
6 “Royal celebrities”, meer dan gewoon beroemdheden De derde vorm van celebrity die Rojek naar voor bracht, was de “Ascribed Celebrity”. Deze groep individuen hebben hun status gekregen zonder daarvoor iets te moeten doen. “Royal celebrities” onderscheiden zich van andere beroemdheden omdat zij door geboorte of door huwelijk tot deze selecte categorie van beroemdheden behoren (Couldry, 2001). “Whereas aspiring or achieved celebrities obtain their position in open competition or get it attributed by the media, royals receive it through birth and pass it on only to their spouses and children” (Van den Bulck, z.d, p.5). Door het feit dat leden van de Koninklijke familie hun status of hun positie in de sociale hiërarchie bekomen door geboorte en niet doordat ze deze positie hebben moeten verkrijgen, bevinden zij zich in een comfortabele situatie waarbij zij hun positie als celebrity niet kunnen verliezen (Turner, 2004). Zij behoren tot een bijzondere groep celebrities die enkel door geboorte bovenaan de sociale hiërarchie staan. Zij hebben dus helemaal niets moeten verwezenlijken om deze sociale positie te verkrijgen. Iedere andere celebrity heeft zijn status als celebrity immers moeten verwerven. Zij hebben een opmerkelijk prestatie moeten neerzetten waardoor zij het respect van het publiek verdiend hebben. Die celebrities moeten hun status ook voortdurend blijven verdedigen, en dat
in een bijzonder
concurrentiële omgeving. Als celebrity staat men voortdurend onder druk om te blijven presteren, om hun positie in de sociale hiërarchie te behouden en zich te verdedigen tegen de sterke concurrentie die op ieder moment hun positie kan innemen. Celebrities kunnen van het ene moment op het andere van het toneel verdwijnen. Leden van het koningshuis staan door hun toegeschreven status niet onder die druk van competitie. Zij hoeven niet op te boksen tegen concurrentie die hun plaats wil innemen (Couldry, 2001). Zij kunnen hun titel niet verliezen en zullen daardoor altijd in het publieke domein horen, zonder dat zij daar iets voor moeten doen. Doordat “Royal celebrities” in deze uitzonderlijke positie verkeren, hebben zij dan ook een heel andere relatie met de media dan andere celebrities. Zij hebben namelijk de hulp niet nodig van de media om hun positie te beschermen. Zij moeten de media niet opzoeken om deel te blijven uitmaken van die selecte groep beroemdheden (Van den Bulck, z.d.). Celebrities zijn nooit zeker van hun status als beroemdheid en zijn dus voortdurend afhankelijk van de media om hun positie te verdedigen. “Royal celebrities” moeten daar niet aan meedoen aangezien hun sociale status toegeschreven is en zij die niet kunnen verliezen (Balmer, Greyser & Urde, 2006). Doordat zij zich in deze veilige positie verkeren, kunnen zij zelf bepalen hoe zij met de media omgaan en kunnen zij het zich veroorloven om de media ver van hun privéleven te houden.
10
6.1
Evolutie van de “Royal celebrities”
“Royal celebrities” hebben slechts door geboorte een unieke positie verkregen in de sociale hiërarchie in hun land. Zij behoren tot een selecte groep individuen die door toeval geselecteerd zijn om tot de elite van de samenleving te horen, zonder dat zij daarvoor hebben gekozen, of iets hebben moeten doen om dit te bereiken. De eerste Koninklijke families werden vanzelfsprekend met het grootste respect en met veel bewondering aanschouwd door het publiek. Zij beschouwden de leden van de Koninklijke families als een elite, waarbij de individuen door God verkozen worden om de taak als staatshoofden tot een goed einde te brengen (Devos, 2006). Deze “Royal celebrities” hebben hun positie nooit moeten legitimeren. Aanvankelijk werden leden van Koninklijke families als machtige mensen gezien, die met gezag hun land konden besturen. De legitimiteit van deze machtspositie vindt zijn oorsprong bij een vorm van traditionele autoriteit. “Een traditionele autoriteit haalt haar legitimiteit uit gewoonte, uit het feit dat het altijd zo geweest is, omdat vele generaties ervoor hetzelfde systeem hanteerden. Gezagsdragers worden niet in vraag gesteld en hoeven geen verantwoording af te leggen omdat een vaak eeuwenoude geschiedenis aan hun kant staat” (Blomme, 2006, p. 235). De machtspositie van het Koningshuis zou vroeger nooit in vraag gesteld worden. De Koning beschikte over een belangrijke uitvoerende taak (weliswaar werd die macht wel beperkt door de grondwet en het parlement) waardoor hij met aanzien door het publiek bekeken werd. De macht van het Koningshuis is echter geleidelijk aan steeds meer beginnen inkrimpen. Vanaf de 20e eeuw ontstond een evolutie in het politiek denken en ging men de macht van de Koning beperken waardoor het parlement en de eerste minister deze macht in handen kregen. De Koning en de andere leden van de Koninklijke families beschikken de dag van vandaag enkel nog maar over een puur ceremoniële positie. Zij hebben enkel nog een symbolische of formele betekenis voor hun land, zonder concrete macht. Door die evolutie naar een meer ceremoniële positie waarbij de politieke macht van het Koningshuis tot een minimum is gedaald, moet het Koningshuis zich toch steeds meer gaan verantwoorden. Vroeger werden zij met aanzien en respect gezien door het volk vanwege hun machtige positie, maar nu betekenen zij slechts weinig meer voor hun land waardoor er steeds meer kritiek geuit wordt tegenover hun elitaire positie. De laatste jaren uit het volk vooral veel kritiek op de dotaties die het Koningshuis ieder jaar ontvangt. Veel mensen zijn van mening dat het Koningshuis zelf hun behoeften zou moeten kunnen voorzien in plaats van gebruik te maken van het belastingsgeld. Door het gebrek aan macht, kan het Koningshuis zijn posities steeds minder goed legitimeren waardoor zij het vertrouwen en het geloof van het publiek verliezen. De populariteit van verschillende Koninklijke families is enorm gedaald over de jaren heen, waardoor zij ondanks hun unieke positie toch onder druk beginnen te staan om hun status te kunnen legitimeren.
11
Hoewel leden van Koninklijke families hun status in de sociale hiërarchie niet moeten verantwoorden of verdedigen, staan zij toch steeds meer onder druk door de kritische houding van de samenleving. Om zich te wapenen tegen de toenemende kritiek en hun positie te beschermen, hebben veel Koninklijke families besloten om via een nieuwe communicatiestrategie de band met het volk te herstellen en zo hun positie in de samenleving te kunnen behouden. Net zoals bij andere celebrities wordt hiervoor de hulp van de media ingeschakeld.
7 “Royal branding” 7.1
Reputatiemanagement
Hoewel Koninklijke families zich in het verleden zoveel mogelijk afzijdig hebben gehouden van de media, maken zij nu optimaal gebruik van de media om zo op een strategische manier te communiceren met het publiek. Net zoals een bedrijf of organisatie gaan Koninklijke families toenadering zoeken tot het publiek en proberen zij het product van “het Koningshuis en de monarchie” zo goed mogelijk te verkopen (Bonini, Court & Marchi, 2009). Het Koningshuis kan in deze context namelijk gezien worden als een product dat verkocht moet worden aan het publiek. Om een succesvol product te kunnen verkopen moet men ervoor zorgen dat het publiek het product leert kennen en er interesse voor krijgt. Het Koningshuis gaat intensief samenwerken met de media om zo hun imago terug te herstellen en hun band met het publiek terug te kunnen versterken (Rein, Kotler, Hamlin & Stoller, 2006, p.6). Via het gebruik van de media kunnen zij hun product promoten en de mensen kennis laten maken met alle eigenschappen en kwaliteiten van het Koningshuis. De reden waarom Koninklijke families dus steeds meer toenadering zoeken tot de media is de nood aan het vertrouwen van de burgers. Het Koningshuis is de voorbije jaren steeds meer onder druk komen te staan vanwege de toenemende kritische houding van de samenleving ten opzichte van de monarchie. Door die toenemende druk zijn ze steeds meer afhankelijk geworden van de media, in de hoop zo hun imago terug te versterken. De media kunnen namelijk een handig instrument zijn om de populariteit terug te versterken. Positieve media-aandacht kan een grote impact hebben op de visie die het publiek over de leden van de Koninklijke familie hebben en is dus zeer interessant om de tendens van hun dalende geloofwaardigheid tegen te gaan. Als staatssymbolen van hun natie hebben zij de steun van hun volk nodig. Wanneer deze echter niet meer achter hun eigen Koningshuis staan, kan het Koningshuis moeilijk nog enige geloofwaardigheid uitstralen naar het buitenland toe. Street (2004) toont aan dat politici gebruik maken van de media om hun geloofwaardigheid bij het volk te herstellen, maar ook de leden van de Koninklijke familie moeten soms beroep doen op de media om hun relatie met het volk te ondersteunen. De manier waarop zij zich op het publieke domein gedragen, 12
is gebaseerd op een zorgvuldig uitgewerkte strategie. Wanneer zij zich in de buurt van media bevinden, moet er nagedacht worden over de manier waarop zij aan het publiek voorgesteld moeten worden. Dit is het enige moment waarbij de burgers hun Koninklijke familie kunnen zien en zogezegd de “echte” personen kunnen leren kennen. “They are both carefully constructed performances of „ordinariness‟ within hierarchies increasingly unsure of the stability of their legitimacy” (Couldry, 2001, p. 228). “ By this account, the world of celebrity politics is one in which politicians, acutely aware of their loss of credibility and trust, resort to new forms of political communication, but in so doing further damage the very credibility and trust they sought to salvage” (Street, 2004, p. 436). Verschillende Koninklijke families zijn intensief met de media gaan samenwerken om zo hun imago en reputatie te verbeteren. Op die manier willen zij tegen de druk en kritiek opboksen en de steun van het volk terugwinnen. De reputatie van het Koningshuis is opgebouwd via de perceptie en de beoordeling van het publiek over de verschillende leden van de Koninklijke familie. De manier waarop wij hen zien en percipiëren zorgt ervoor dat wij ofwel een positieve of negatieve reputatie toeschrijven aan het Koningshuis (De Pelsmacker, Geuens & Van Den Bergh, 2008). Om een positief imago op te bouwen moet de Koninklijke familie toenadering zoeken tot het publiek en via dialoog terug het contact en vertrouwen herstellen (Wood, 2009). Het gebruik van populaire media is het ideale middel om het volk massaal te kunnen bereiken en hen te overtuigen van hun kwaliteiten als Koninklijke familie. Hoewel het Koningshuis de media vroeger zo goed mogelijk onder controle probeerden te houden, hebben zij nu een andere verstandhouding met de media. De keuze om de media te laten berichten over aangelegenheden die niet alleen meer te maken hebben met de formele functie als lid van de Koninklijke familie, maakt deel uit van een nieuwe communicatiestrategie die het Koningshuis heeft moeten invoeren. Het veranderen van de communicatiestrategie was een noodzakelijke beslissing om te verhinderen dat zij hun contact met het publiek volledig zouden verliezen.
7.2
Van Ascribed tot Attributed Celebrity
De nieuwe communicatiestrategie die verschillende Koninklijke families zijn gaan volgen, brengt een interessante invalshoek met zich mee in verband met de verschillende vormen van celebrity. Door deze veranderingen kunnen we de “Royal celebrities” namelijk op een andere manier bekijken. Rojek (2001) bracht leden van Koninklijke families onder bij de “Ascribed Celebrity” doordat zij door geboorte hun status verkregen hebben. Leithart (2006) maakt echter de opmerking dat zij niet louter meer gezien kunnen worden als dergelijke celebrities. Door hun keuze om toenadering te zoeken tot de media en zich intensief te richten op de beeldvorming naar het publiek, kunnen de hedendaagse “Royal celebrities” eveneens ondergebracht worden bij de “Attributed Celebrity”. Het gebruik van de media is belangrijk voor celebrities om aanwezig te kunnen blijven in het publieke domein. Het was 13
net kenmerkend voor “Royal celebrities” dat zij hun status door geboorte gekregen hadden en geen inspanningen moesten doen om die status beschermen. Vandaag de dag staan zij steeds meer onder druk en is het niet meer zo vanzelfsprekend dat zij deze unieke positie en bijhorende voordelen krijgen. Het inzetten van de media is een bewuste keuze en maakt deel uit van een nieuwe communicatiestrategie die men bij verschillende Koninklijke families wil gaan volgen. De verschuiving van “Ascribed Celebrity” naar “Attributed Celebrity” is een hedendaags fenomeen dat geplaatst moeten worden in onze huidige informatiemaatschappij. De media zijn het ultieme middel om contact te maken met het publiek (Leithart, 2006). Wie deel wil uitmaken van het publieke domein moet ervoor zorgen dat zij gezien worden en gekend zijn door de mensen. “Royal celebrities” spelen in op deze trend en gaan het publieke domein op een nieuwe manier betreden. Via nieuwe communicatiestrategieën, woordvoerders, persverantwoordelijken, enz. hebben zij een team van mensen die hen helpt om op de juiste manier in beeld gebracht te worden.
8
“Royal celebrities” en de massamedia
De media zijn onze informatieleveranciers van alles wat in de wereld rondom ons gebeurt. Die informatie is echter niet langer meer beperkt tot politiek, economisch of sociaal nieuws, maar is uitgebreid naar nieuws rond celebrities, glamour en glitter, de “Rich and Famous”, sensatie, enz. Hoewel de leden van Koninklijke families altijd al aanwezig waren in de media, merken we dat zij nu steeds vaker terugkomen in tijdschriften, kranten, het nieuws en reportages. De trend naar een sensationele pers heeft zich ook verder gezet met betrekking tot de berichtgeving over Koninklijke families. De honger van het publiek naar sensatie en de drang om het leven van celebrities binnen te dringen, is ook uitgebreid naar het privéleven van de “Royal celebrities” (Blain & O‟Donnell, 2003, p.20). De aanwezigheid van het Koningshuis in het medialandschap is echter niet alleen te wijten aan de evolutie van de media zelf, maar ook aan de veranderde houding van het Koningshuis ten opzichte van de media (Burchill, 1993). Koninklijke families hebben lange tijd geprobeerd de pers van zich af te houden zodat zij hun privéleven zo goed mogelijk konden afschermen voor het publiek. De pers kon enkel berichten over zaken van maatschappelijk belang. Hun privéleven maakt daar geen deel van uit. Die strakke houding is echter de laatste jaren veranderd. Verschillende Koninklijke families lijken nu zelfs toenadering te zoeken tot de media, waardoor de berichtgeving rond deze personen sterk veranderd is. “The Royal family and Fleet Street have had a on-again-off-again-on-again relationship for decades, if not centuries. But until relatively recently, Buckingham Palace was calling the shots. At times it used the press to leak the information it wanted to get out; at other moments it requested and got a conspiracy 14
of silence. Elizabeth II was the first British ruler to exploit the media fully. “I am not a film star”, she once said. But she realized the value of controlled exposure: it could bring the gulf between queen and commoner, give life to an abstract and archaic symbol of power, bring the throne into everyone‟s living room” (Post & Pedersen, 1992). Het inzetten van de media maakt van de leden van de Koninklijke familie meer dan gewone publieke personen. Door de groeiende media-aandacht zijn zij geëvolueerd tot echte celebrities, die in al hun doen en laten gevolgd worden. Leden van het koningshuis hebben zelf bewust de keuze genomen om te zoeken tot de media. Zij willen de media gebruiken om een bepaald beeld van zichzelf als Koninklijke familie naar de buitenwereld te brengen. De media worden hier als middel gezien om dichter bij het volk te komen. Via tal van mediakanalen kan de bevolking hun Koninklijke familie leren kennen. Het feit dat Koninklijke families steeds vaker aanwezig zijn in de media is natuurlijk niet zo opmerkelijk aangezien zij belangrijke publieke personen zijn. Het is eerder de inhoud van die berichtgeving die geëvolueerd is in de loop der jaren. De media laten ons steeds vaker het Koningshuis achter de schermen zien, waarbij we de mensen achter alle Koninklijke formaliteiten te zien krijgen. Het privéleven van Koninklijke families is altijd iets mysterieus geweest voor het publiek, maar geleidelijk aan werden toch steeds meer privézaken aan het publiek meegedeeld. De media willen een totaalbeeld over deze “Royal celebrities” weergeven. De hedendaagse “Royal celebrities” worden op een veel breder terrein gevolgd waardoor de mensen via de media een volledig nieuw beeld te zien krijgen van deze personen. Deze veranderingen in de representatie van het Koningshuis in de media zorgen voor een nieuw imago dat hen geloofwaardiger moet maken als leden van een Koninklijke familie. Een beeld dat hen geliefd maakt bij de bevolking van hun land en terug het contact kan herstellen tussen het Koningshuis en hun bevolking.
8.1
Evolutie in de berichtgeving over “Royal celebrities”
Leden van de Koninklijk familie worden dus omwille van verschillende redenen in de media in beeld gebracht. Beeldvorming rond het Koningshuis is het meest vanzelfsprekend wanneer dit gaat om publieke evenementen waarbij de leden van de Koninklijke familie in functie van hun formele status aanwezig zijn, als vertegenwoordigers van hun land. Deze vorm van berichtgeving gaat over aangelegenheden van maatschappelijk belang waarbij het publiek op de hoogte gebracht moet worden van de activiteiten van de Koninklijke familie. Deze zaken worden telkens gekaderd in het publieke domein. Via de berichtgeving over private aangelegenheden kunnen de media echter een andere soort beeldvorming creëren waarbij het publiek het Koningshuis op een andere manier kan leren kennen (Van den Bulck, z.d.). Deze vorm van berichtgeving komt steeds vaker voor en laat ons een andere kant van de leden van Koninklijke families zien. 15
Hoewel Koninklijke families aanvankelijk in de media vermeld werden vanwege hun status en de functie die zij bekleden, wordt nu ook steeds meer aandacht gegeven aan privéaangelegenheden en de persoonlijkheden van de verschillende leden van Koninklijke families. De rol van “Royal celebrities” die zij bekleden, wordt in een breder kader gezien. Niet langer worden zij enkel in beeld gebracht vanwege de publieke evenementen en aangelegenheden waarbij zij als Koninklijke familie moeten aanwezig zijn, maar ook vanwege private gebeurtenissen en zaken die niets meer te maken hebben met hun functie. De term “Royal celebrities” wordt op een andere manier gezien, doordat men niet enkel meer kijkt naar Koninklijke families als belangrijke personen die een unieke positie bekleden, maar ook als beroemdheden, die interessant genoeg zijn om hen ook in hun privéleven te volgen. Het publiek heeft in de loop der jaren een evolutie in de beeldvorming rond het Koningshuis waargenomen, waarbij zij de leden van de Koninklijke familie steeds meer als “gewone” mensen hebben leren kennen en niet alleen meer als Koning, Koningin, Prins of Prinses. Zij worden niet alleen meer geassocieerd met hun belangrijke rol als vertegenwoordigende familie van hun land, maar ook met het gezinsleven, kinderen, vakanties, gevoelens, enz. De mensen hebben een nieuw beeld te zien gekregen van het Koningshuis, een beeld waarbij het mysterieuze leven in het Koninklijk paleis heel wat gelijkenissen vertoont met het dagdagelijkse leven van zoveel gezinnen.
9 “Royal celebrities” en gewenste berichtgeving De evolutie in de berichtgeving omtrent Koninklijke families is het gevolg van een beslissing die zij zelf hebben genomen. Zij hadden een bepaalde doelstelling voor ogen toen zij besloten om de media de toestemming te geven om over hun privéleven te berichten. Aan de hand van positieve mediaaandacht wilden zij de band met het volk terug versterken om zo hun positie als Koninklijke familie te kunnen blijven legitimeren. Het beeld dat het volk dus in de media te zien zou krijgen, moet een positief beeld zijn, dat hen als een geloofwaardige familie overbrengt en zorgt voor een beter imago. Het is vrij duidelijk dat zij de media willen gebruiken als instrument om hun doelstellingen te verwezenlijken. Zij geven de media de kans om te berichten over hun privéleven, op voorwaarde dat zij nog steeds de controle hebben over wat het publiek te zien krijgt. De manier waarop leden van de Koninklijke familie naar voor gebracht worden, is een zorgvuldig geconstrueerd beeld. Er is nagedacht over de manier waarop zij zich moeten gedragen naar de buitenwereld toe en hoe die buitenwereld de leden van de Koninklijke familie zou moeten zien. Via de media willen zij het contact met het volk terug versterken en zo terug een positief imago opbouwen. Via talrijke mediakanalen kunnen wij vanuit onze huiskamer binnenkijken in het privéleven van deze “Royal celebrities” en zien we de ware persoonlijkheden die achter de Koninklijke façade schuilen. 16
9.1.1 Ordinary “Royal celebrities” Lange tijd hebben “Royal celebrities” zich willen distantiëren van andere celebrities door zich afzijdig te houden van het mediagebeuren. Als leden van de Koninklijke familie moesten zij hun titel niet verdedigen en moesten zij dus ook geen inspanningen leveren om de band met het publiek te onderhouden. Deze houding is echter veranderd. De toenadering van de “Royal celebrities” is vooral toe te schrijven aan de groeiende druk op leden van de Koninklijke familie en de groeiende kritiek van de pers. “What is new is that royals now share with other media celebrities the fate of playing out this ordinary/extraordinary paradox before the media‟s gaze” (Walter, 1999, p. 277). Door toenadering te zoeken tot de pers willen zij de wereld tonen hoe zij als persoon zijn, zonder de formele titel die zij dragen. Via de media willen zij tonen dat onder die formele en traditionele levensstijl, echte mensen verscholen zitten met een gezin, emoties, informele contacten, enz. (Martin, 1997). Door het feit dat “Royal celebrities” aan de top van de sociale hiërarchie staan, lijkt de kloof tussen het elitaire leven van de leden van de Koninklijke familie en het volk ontzettend groot. Het leven van een Koninklijke familie wordt gezien als een buitengewone manier van leven, als een exclusieve levensstijl, die niet voor de gewone mensen is weggelegd. De media kunnen echter door specifieke beeldvorming een bepaald imago proberen op te bouwen rond het Koningshuis zodat het volk geïnformeerd kan worden omtrent de leden van de Koninklijke familie. Via de media kan men het Koningshuis leren kennen en wordt zo de poort van het Koninklijke paleis een klein beetje geopend zodat wij een blik kunnen werpen op het leven van de Koninklijke familie. Hoewel zij aanvankelijk de media bewust op afstand hielden, hebben ook zij nu nood aan media-aandacht om hun imago te ondersteunen. Net zoals “celebrity politicians” gaan leden van het koningshuis toenadering zoeken tot de mediawereld en de populaire cultuur om zo hun imago te versterken (Street, 2004). “An elected politician or candidate who uses the forms and associations of the celebrity to enhance their image and communicate their message” (Street, 2004, p. 437). Hoewel John Street vooral verwijst naar “celebrity politicians” willen wij toch de gelijkenissen aantonen met de “Royal celebrities”. Als leden van de Koninklijke familie hebben zij door geboorte (of huwelijk) de hoogste status in de sociale hiërarchie verkregen. Deze status gaat samen met heel wat formele activiteiten waarbij zij hun natie en volk vertegenwoordigen. Hoewel zij hun status echter niet kunnen verliezen, hebben ook zij wel nood aan de goedkeuring van hun volk. Om de steun van het volk te behouden, zoeken zij toenadering tot de media en gaan zij een bepaald imago proberen op te bouwen naar de buitenwereld toe. Zij sluiten zich niet langer af van de buitenwereld waardoor het volk hun Koninklijke familie op een andere manier te zien krijgt dan de formele en elitaire familie die zij zijn op publieke evenementen. Hun taak die gepaard gaat met hun rol als lid van de Koninklijke familie zorgt ervoor dat zij duidelijk verschillen van het volk. Eender welke celebrity leeft een 17
exclusief leven, maar als lid van een Koninklijke familie staat men helemaal aan de top. Door die elitaire levensstijl worden zij als extraordinaire mensen gezien, maar met de hulp van de media willen zij toch proberen aan te tonen dat achter die formele status ook “gewone mensen” schuilgaan (Philips, 1992). Ondertussen bestaan er tal van magazines, programma‟s en reportages over de Koninklijke familie. Het zoeken van toenadering tot de media was een belangrijke beslissing die zij moesten nemen om hun band met het volk niet volledig te verliezen. Door zich open te stellen voor het publiek hebben deze Koninklijke families nu een menselijker imago opgebouwd waarbij zij niet alleen meer in formele settings gezien worden, maar ook als een familie, een gezin of een koppel. De beeldvorming rond het Koningshuis moet de mensen laten zien dat zij ondanks die Koninklijke titel, toch “gewone mensen” zijn. Er wordt nagedacht over hoe men deze elitaire groep van mensen in beeld kan brengen zodat zij ondanks hun unieke positie, toch gelijkaardig lijken aan de gewone burger. “Everyday royal populism rests on at least some members of the royal family regularly showing (at greater or lesser cost to themselves) that they are, really and in spite of everything, „like us‟. This form of royal populism reflects the forms of celebrity as a wider phenomenon and its usual contradiction between ordinariness and extraordinariness” (Couldry, 2001, p. 231). Het leven als Koning, Koningin, Prins of Prinses wordt door iedereen als iets buitengewoons gezien. Talrijke films beelden het sprookjesleven achter de poorten van Koninklijke paleizen uit. Mensen hebben elk hun eigen interpretatie van het leven als lid van een Koninklijke familie en bij iedereen zal dat leven vrij exclusief en extraordinair zijn. Via de media wordt dat droombeeld echter geneutraliseerd. Het leven in het Koninklijk paleis blijkt behoorlijk gelijkaardig te zijn aan dat van de bevolking. Door toenadering te zoeken tot de media zijn zij erin geslaagd om een menselijker imago te verkrijgen (Couldry, 2000). Als lid van een Koninklijke familie kan men echter onmogelijk de titel als Koning, Koningin, Prins of Prinses negeren. Zij blijven die specifieke groep van belangrijke personen, die bovenaan de sociale hiërarchie staan. Men zal nooit kunnen zeggen dat zij “gewone mensen” zijn, maar toch zijn zij er in geslaagd om het beeld en het imago van het Koningshuis te veranderen en het exclusieve van het Koninklijke leven te neutraliseren. De media hebben echter door de drang naar sensatie en commerciële verhalen de kans gegrepen om steeds dieper binnen te dringen in het privéleven van de “Royal celebrities”, met gevolg dat heel wat berichtgeving in de media ongewenst is en zeker niet bijdraagt tot de doelstellingen die de Koninklijke families voor ogen hadden. Deze ongewenste berichtgeving zorgt voor tegenstrijdige beelden, waardoor het publiek telkens terug geconfronteerd wordt met het exclusieve leven dat Koninklijke families hebben.
18
10 “Royal celebrities” en ongewenste berichtgeving De toenadering van Koninklijke families tot de media heeft dus ook negatieve gevolgen met zich meegebracht. Hoewel leden van de Koninklijke families de media opzochten om hun imago te ondersteunen en zichzelf te promoten aan het publiek, kregen de media op die manier ook steeds meer de kans om bericht te geven over de private levens van de leden van het Koningshuis. “But prying open the palace Gates was a bit like jimmying Pandora‟s box. Once it got a taste of royal jelly, the public clamored for more. Rupert Murdoch, who bought The Sun in 1969, eagerly served up great gobs of palace gossip, and rival tabs quickly caught on” (Post & Pedersen, 1992). Door in te gaan op de mediatiseringstrend en toenadering te zoeken tot de media hebben Koninklijke families hun status als “Royal celebrities” volledig waargemaakt. De leden van de Koninklijke families worden niet alleen meer gezien in functie van hun Koninklijke status, maar ook als beroemdheden en publieke personen die voortdurend door de media gevolgd worden en hun privéleven niet langer verborgen kunnen houden voor de mensen (Bentley & Wilsdon, 2002). Als Koninklijke familie kan men niet langer meer de voortdurende stroom van informatie onder controle houden, met het gevolg dat heel wat zaken in de media terecht komen die zij waarschijnlijk liever binnen hun privéleven gehouden hadden. Als Koninklijke familie wil men namelijk niet hun volledige privéleven bekend maken aan het publiek. Zij willen de informatiestroom onder controle blijven houden zodat zij kunnen bepalen in welke mate het publiek binnen mag kijken in hun privéleven (Weiner, 1995). De keuze van de Koninklijke families om de pers toe te laten in hun privéleven heeft er dus voor gezorgd dat zij nu op steeds meer verschillende manieren in de media in beeld gebracht worden. Aangezien zij de positieve media-aandacht nodig hebben, zullen zij blijven samenwerken met de media om hun imago zo goed mogelijk te beschermen. Deze samenwerking zorgt ervoor dat zij een deel van de beeldvorming nog onder controle hebben en het publiek hun ordinaire leven kunnen laten zien. Doordat de media echter ondertussen ook ander beeldmateriaal laat zien aan het publiek, krijgen we conflicterende beelden te zien. Het ordinaire leven van de Koninklijke families lijkt niet altijd zo gewoon te zijn, maar lijkt zelfs bijzonder exclusief.
10.1 Ordinair versus extraordinair “The ordinary/extraordinary paradox is, in fact, not so much distinctive of celebrity per se, as of all hierarchies. It is because media celebrity is part of a wider symbolic hierarchy between media and ordinary (i.e. non-media) „worlds‟ that media star, celebrity, and „personality‟ are each contradictory positions: extraordinary (by virtue of their place in the media world), yet also ordinary. Royalty exhibit the same paradox, not because they are celebrities, but because they are the apex of a
19
hierarchy: the discovery of their ordinariness „after all‟ is part of what legitimizes the inequality from which they benefit “ (Couldry, 2001, p. 228). “Royal celebrities” vormen de top van de sociale hiërarchie. Zij vormen een selecte groep die door geboorte een elitaire status verkregen hebben en op die manier tot de groep van celebrities gerekend worden. De paradox die we hierboven beschreven hebben omtrent ordinair versus extraordinair zijn, staat centraal bij de manier waarop “Royal celebrities” in de media voorgesteld worden (Couldry, 2001). De pogingen van Koninklijke families om in de media als “gewone mensen” voorgesteld te worden, kan hen misschien wel helpen om hen een menselijker imago te geven. Maar het is onmogelijk dat het publiek gelooft dat zij net zoals het gewone volk zouden zijn. Want telkens wanneer een artikel wordt gepubliceerd over hun zogezegd “gewone” leven, verschijnt er later terug een artikel dat hun Koninklijke titel benadrukt en het publiek opnieuw gaat beseffen dat deze mensen een buitengewoon positie bekleden en zij enorm van elkaar verschillen. De beelden die wij te zien krijgen over het ordinaire leven van Koninklijke families worden meteen terug in vraag gesteld als we zien hoe alles in werkelijkheid is. Hoe meer de mensen zich bewust worden van die tegenstrijdige beelden, hoe duidelijker het wordt dat heel wat beelden gecontroleerd worden door de Koninklijke families zelf en dus niet altijd even realistisch zijn.
10.2 Een geconstrueerd beeld van de “Royal celebrities” Doordat Koninklijke families de media altijd zo ver mogelijk van zich af wilden houden en de berichtgeving over hen zo goed mogelijk wilden controleren, moeten wij oppassen met de beeldvorming die wij over hen te zien krijgen . Het beeld dat aan het publiek getoond wordt, is zo gecreëerd om het imago van het Koningshuis terug te versterken en de steun van het volk opnieuw voor zich te winnen. Mensen denken dat zij via de media de ware persoonlijkheid van de “Royal celebrities” leren kennen, terwijl dit louter een op marketing gebaseerde constructie is. “The term media event is an indication that in a postmodern world we can no longer rely on a stable relationship or clear distinction between a “real event” and its mediated representation” (Fiske, 1996, p.2). Het is van groot belang dat men beseft dat er een onderscheid gemaakt moet worden tussen het imago dat door de media gecreëerd wordt en het private, werkelijke imago van deze persoon. “Royals behave like public people in public places and remain in character no matter what. This makes it difficult to catch the „real‟ royal. In that regard they fit the modern celebrity construct. Just like the publica persona, the modern private image is a construct not to be checked with reality” (Marsden, 1993, p.138). In onze postmoderne samenleving moet men door de overheersing van de media in ons leven rekening houden met het verschil tussen datgene dat in de media voorgesteld wordt en de daadwerkelijke realiteit. Mensen kunnen moeilijk nog het verschil tussen de werkelijke wereld en de 20
door media gecreëerde wereld onderscheiden. Door de toename van het media-aanbod, ook omtrent leden van het Koningshuis, wordt het steeds moeilijker een onderscheid te maken tussen de door de media geconstrueerde beelden en de werkelijkheid (Biltereyst & Van Bauwel, 2007). De toenadering van het Koningshuis tot de media is vooral om het publiek een beeld te laten zien van hun privéleven, van de “gewone mensen” achter de Koninklijke titel. Dit beeld dat de mensen te zien krijgen, is een constructie van de media. “Hyperreality challenges the basic journalistic definitions of truth: What you see may not be what you get” (Babcock, 2005, p. 178). Het is echter onmogelijk om de titel van Koning, Koningin, Prins of Prinses van zich af te zetten. Ook al willen zij het publiek doen geloven dat zij binnen de muren van het paleis een gewone familie zijn, toch zal er altijd iets unieks aan hen zijn, waardoor mensen hen nooit als „gewone mensen‟ zouden kunnen zien. Ondanks de nieuwe communicatiestrategie die men voert, blijft de berichtgeving ook het exclusieve leven van de Koninklijke families tonen. Op die manier wordt de tegenstelling van het extraordinaire versus het zogezegd ordinaire leven van die Koninklijke families telkens terug beklemtoond. Dankzij de toenadering tot de media kunnen wij nu zogezegd de echte mensen zien die achter die formele functies schuilen, maar telkens wanneer we ook maar even kunnen geloven dat zij inderdaad ook een „gewone familie‟ zijn, staat er de volgende dag terug iets anders in de pers waardoor men meteen terug beseft dat dit een Koninklijke familie is en dus verre van gewoon kan zijn.
21
11 Onderzoeksplan 11.1
Probleemstelling
In het voorgaande theoretische luik hebben we reeds omschreven hoe de relatie tussen verschillende Koningshuizen en de media in de loop der jaren geëvolueerd is en wat de gevolgen hiervan zijn op de beeldvorming van deze Koninklijke families. Hierbij wijzen we niet alleen op de veranderingen in de manier waarop journalisten te werk gaan rond de beeldvorming van publieke personen en het probleem van de bescherming van hun recht op privacy, of de veranderde communicatietechnologie, maar ook naar de manier waarop het Koningshuis zelf toenadering is gaan zoeken tot de media. Aanvankelijk werden de leden van het Koningshuis door het publiek gerespecteerd vanwege hun status en hun politieke macht. Maar door de constitutionele hervormingen over de jaren heen zijn zij hun politieke macht verloren waardoor het publiek deze bevoorrechte positie steeds meer is gaan bekritiseren. Door de toenemende druk die het publiek uitoefent op het Koningshuis moeten zij hun bevoorrechte positie steeds meer verantwoorden, met hulp van de media. Deze zijn namelijk een handig instrument om hen te helpen bij het opbouwen en ondersteunen van een positief imago naar de burgers toe. Door deze nieuwe communicatiestrategie in te voeren zijn er belangrijke gevolgen ontstaan op vlak van de beeldvorming van “Royal celebrities”. Hoewel zij vroeger ook al aanwezig waren in de media vanwege hun belangrijke publieke functie en hun taak binnen de samenleving, wordt hun privéleven nu ook steeds meer in beeld gebracht. Deze zaken moeten niet gekend zijn door het publiek en behoren niet tot het publieke domein, maar zijn blijkbaar toch interessant voor het publiek. Verschillende Koninklijke families hebben de beslissing genomen om de media meer toe te laten in hun leven, met de bedoeling de media onder controle te kunnen houden en zelf te beslissen welke beelden aan de buitenwereld gezien kunnen laten worden. De media moeten het publiek laten zien dat zij “gewone” mensen zijn, die toevallig deze unieke titel hebben gekregen. De media laten echter ook heel wat andere beelden zien, die het zorgvuldig geconstrueerde beeld van de Koninklijke familie terug teniet doet. Het privéleven van Koninklijke families wordt steeds vaker in beeld gebracht, al dan niet met hun toestemming hiervoor. Deze ongewenste berichtgeving over het privéleven van de leden van Koninklijke families laat vaak een beeld zien waarbij het exclusieve leven van de “Royal celebrities” nog eens extra beklemtoond wordt en zo het geconstrueerde beeld van de Koninklijke families sterk tegenspreekt. Op die manier krijgen we een scherpe contradictie in de beeldvorming rond Koninklijke families. Enerzijds hebben we het beeld die gecontroleerd wordt door de Koninklijke families, dat hen als “gewone” mensen laat zien. Maar anderzijds hebben we de ongewenste
22
beeldvorming van hun privéleven dat een beeld laat zien van hun werkelijke privéleven, dat toch iets exclusiever is dan dat de Koninklijke families willen laten uitschijnen. In dit empirisch gedeelte van onze masterproef willen wij nagaan of de veronderstellingen die wij maken tijdens onze literatuurstudie ook werkelijk in praktijk voorkomen. Wij willen nagaan of we een evolutie kunnen zien in de berichtgeving rond Koninklijke families. Daarbij concentreren wij ons hoofdzakelijk op de berichtgeving over het privéleven van de “Royal celebrities” en of die berichtgeving gewenst, dus geconstrueerd door het Koningshuis zelf, of ongewenst is, dus die eigenlijk het privéleven van deze personen aantast.
11.2 Doelstelling Aan de hand van een inhoudsanalyse willen wij nagaan hoe de beeldvorming en representatie van het Belgisch Koningshuis en andere Koningshuizen in de media in de laatste 10 jaar geëvolueerd is. Via ons empirisch onderzoek willen wij controleren of onze hypothesen rond het Koningshuis en de media kloppen. In ons theoretisch luik zijn wij ervan uitgegaan dat “Royal celebrities” onder druk zijn komen te staan en net zoals andere celebrities nood hebben aan de positieve bevestiging van hun publiek. Door zichzelf in de media voor te stellen als “gewone” mensen, willen zij het verschil tussen hun exclusieve leven als lid van de Koninklijke familie kleiner doen lijken met het leven van de burgers. Via “Royal populisme” willen zij het volk overtuigen van hun waarde als Koninklijke familie. Wij willen nagaan of de media daadwerkelijk in die mate geëvolueerd zijn dat zij niet alleen meer berichten over de formele functie die de leden van de Koninklijke familie uitoefenen, maar ook omtrent de personen die achter deze formele façade schuilen. Om veranderingen te kunnen vinden in de beeldvorming over het Koningshuis is het noodzakelijk dat wij de berichtgeving van nu kunnen vergelijken met die van vroeger. Hiervoor gaan wij onze inhoudsanalyse toepassen op een periode van 10 jaar. Naast deze kwantitatieve inhoudsanalyse waarin wij een evolutie in de loop der jaren willen aantonen, willen wij via een kwalitatieve inhoudsanalyse ook de specifieke inhoudelijke veranderingen aantonen. Wij willen nagaan in welke mate de berichten gaan over de publieke functie van de Koninklijke families dan wel over hun privéleven. Bij de berichtgeving omtrent hun privéleven willen wij nog eens het bijkomende onderscheid maken tussen enerzijds de gewenste beeldvorming die geconstrueerd is door het Koningshuis en anderzijds de ongewenst beeldvorming die de media naar buiten brengen, zonder toestemming van de betrokken personen. Wij willen ook de verschillen tussen de beeldvorming van verschillende Koningshuizen aantonen. Aan de hand van een vergelijkende studie willen wij nagaan op welke manier de leden van zowel het Belgische/Nederlandse en Britse Koningshuis gerepresenteerd worden in de Vlaamse
23
geschreven pers en of er belangrijke verschillen zijn in de manier waarop zijn in de media in beeld komen.
11.3 Onderzoeksvraag en definitieve concepten Ons onderzoeksgedeelte van deze masterproef bestaat uit twee delen, namelijk een kwantitatief en een kwalitatief onderzoek. Wij hebben de keuze gemaakt om twee onderzoeken uit te voeren zodat wij onze hypotheses zo goed mogelijk kunnen nagaan en op twee verschillende manieren op zoek kunnen gaan naar een antwoord op onze onderzoeksvraag.
11.3.1 Kwantitatieve inhoudsanalyse In het eerste deel van ons onderzoek willen wij een meer algemeen beeld krijgen van het domein dat wij willen bespreken. Wij hebben daarom gekozen om eerst een kwantitatieve inhoudsanalyse uit te voeren zodat we vanuit ons bronnenmateriaal op een gestructureerde manier op zoek kunnen gaan naar antwoorden. Opdat dit onderzoeksgedeelte op een systematische en efficiëntie manier kan verlopen, maken wij gebruik van een codeboek (bijlage 2) waarbij wij duidelijk de variabelen en onderzoeksvragen hebben vastgelegd (Jensen, 2002, p.210). Vooraleer wij ons onderzoek kunnen starten moeten wij eerst een aantal concepten duidelijk vastleggen zodat er in de loop van onze studie geen onduidelijkheden zijn in de afbakening van het domein dat wij willen onderzoeken. Deze masterproef handelt over de beeldvorming en representatie van het Belgisch Koningshuis. Wij willen echter grenzen stellen aan het aantal leden die wij binnen deze familie willen bespreken. Voor dit onderzoek beperken wij de Koninklijke familie tot de Koning Albert II en Koningin Paolo, Koningin-weduwe Fabiola, Prins Filip en Prinses Mathilde, Prinses Astrid en Prins Lorenz, Prins Laurent en Prinses Claire en uiteindelijk nog de kinderen van ieder koppel. Verder dan deze kring binnen de familie willen wij niet gaan, omdat wij deze personen als de belangrijkste individuen binnen de Koninklijke familie zien. Zij zullen het meest vermeld worden in de media als er gesproken wordt over het Koningshuis. Ook wanneer wij tijdens ons onderzoek praten over andere Koninklijke families beperken wij ons tot de kinderen en kleinkinderen van de Koning. Wij zullen echter maar naar twee andere Koninklijke families verwijzen binnen ons onderzoek, namelijk de Koninklijke families van Groot-Brittannië en Nederland. De keuze om ons te beperken tot deze twee Koningshuizen is gemaakt op basis van de resultaten van ons kwantitatief onderzoek. Onder de berichtgeving van Koninklijke families worden deze twee Koningshuizen het meest vermeld in de Vlaamse geschreven pers, naast ons eigen Koningshuis. De onderzoeksvraag waar wij ons op willen concentreren gedurende ons kwantitatief onderzoek is of de beeldvorming en representatie van het Belgisch Koningshuis in de media veranderd is gedurende de 24
laatste 10 jaar. Is er daadwerkelijk iets veranderd in de manier waarop bericht gegeven wordt over het Belgisch Koningshuis in de Vlaamse geschreven pers? Om deze onderzoeksvraag te kunnen beantwoorden zullen wij een kwantitatieve inhoudsanalyse uitvoeren. Hiervoor maken wij gebruik van een databestand van gecodeerde Vlaamse kranten van een periode verspreid over 10 jaar. Dit databestand hebben wij verkregen van Olivier Driessens die deze gegevens verzameld heeft in een werkcollege rond celebrities. De Vlaamse kranten die gecodeerd werden voor dit werkcollege zijn De Standaard, De Morgen, Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad. De volledige kranten werden gecodeerd, dat houdt dus alle redactionele items binnen de krant in. Via deze kwantitatieve inhoudsanalyse willen wij nagaan of er zich een evolutie heeft plaatsgevonden omtrent de manier waarop over het Koningshuis bericht wordt. Om die evolutie aan te kunnen tonen moeten wij een media-analyse uitvoeren op kranten uit bepaalde periodes. Om een evolutie aan te kunnen tonen, werden een aantal jaren geselecteerd om zo verschillen terug te kunnen vinden in de beeldvorming rond celebrities over de jaren heen. De jaren die geselecteerd werden, zijn: 1998, 2001, 2004, 2007. Tijdens het werkcollege kregen de verschillende codeurs elk een periode toegewezen waarin ze de vier kranten moesten coderen. De volledige kranten, ook de bijlagen, werden gecodeerd om zo een bestand aan te leggen van alle artikels die in die periodes over celebrities verschenen zijn. In totaal zijn er 1557 artikels verschenen, maar slechts 111 artikels waren bruikbaar voor ons onderzoek aangezien wij enkel geïnteresseerd zijn in de beeldvorming van “Royal celebrities”. Met de andere gegevens over celebrities zullen wij dus niets doen. Tijdens het analyseren van deze gegevens willen wij ons focussen op een aantal centrale vragen die zowel naar de vorm als de inhoud van het artikel verwijzen. Eerst en vooral kijken we naar het artikel op zich, zonder reeds dieper in te gaan op de inhoud van het artikel. De eerste indruk van een artikel wordt vaak beïnvloed door het uitzicht van het bericht. Hiervoor is de situering van het artikel in de krant belangrijk. Voorpaginanieuws zal zeker sneller de aandacht trekken dan een klein artikel verderop in de krant. De grootte van het artikel is vaak een indicator van het belang dat men aan die bepaalde gebeurtenis hecht, evenals het gebruik van foto‟s die de kracht van een bericht kunnen versterken. Dergelijke variabelen zeggen nog niets over de inhoud van het artikel, maar kunnen wel aantonen hoe belangrijk die bepaalde gebeurtenis is. Wanneer we daarna verder ingaan op de inhoud van het artikel focussen we ons op specifieke verwijzingen in het bericht. We gaan na hoe verwezen wordt naar de “Royal celebrity” en rond welk thema het bericht gaat. Wij willen nagaan hoe leden van Koninklijke families in beeld gebracht worden in de Vlaamse geschreven pers. Gaat men enkel berichten over formele, Koninklijke aangelegenheden of ook over privéaangelegenheden in beeld brengen? En indien men 25
privéaangelegenheden in beeld brengt, zijn die beelden dan gewenst en goedgekeurd door de persoon in kwestie of zijn dit ongewenste beelden waar de persoon in kwestie zijn toestemming niet voor zou gegeven hebben? Wij gaan dus specifiek nagaan in welke context de leden van de Koninklijke families in beeld gebracht worden. Er kunnen zich drie situaties voordoen. Ten eerste kan de persoon als “Royal celebrity” voorgesteld worden, waarbij die persoon binnen het exclusieve Koninklijke leven wordt gerepresenteerd. In deze situatie wordt er bericht over zaken van algemeen belang, dit behoort tot het publiek domein en mag dus aan het publiek meegedeeld worden. De tweede context waarin leden van Koninklijke families in beeld kunnen komen, zijn die beelden die zij zelf geconstrueerd hebben en die zij bewust aan het publiek willen laten zien. Dit gaat vaak over privéaangelegenheden, maar zijn in een gecontroleerde setting geconstrueerd en zijn dus gewenst. In deze situatie gaat men bijvoorbeeld de leden van Koninklijke families als “gewone” mensen proberen voor te stellen. Hiermee bedoelen wij situaties waarbij zij in een alledaagse situatie worden afgebeeld. Deze beelden tonen taferelen die volledig losstaan van hun Koninklijke titels. Uiteindelijk hebben we nog de laatste context waarbij het privéleven van de leden van Koninklijke families bekend wordt gemaakt, zonder dat zij hier om gevraagd hebben. Deze berichtgeving laat zaken zien die niet door het publiek geweten moeten zijn en waarvoor geen toestemming gevraagd is aan de persoon in kwestie. Deze derde vorm van beeldvorming rond Koninklijke families kunnen we plaatsen in de context van onze huidige samenleving waarbij massamedia, commercialisering en sensationalisering centraal staan. Een belangrijke indicator om aan te tonen in welke van de drie contexten het artikel thuishoort, is de rubriek van de krant waarin het artikel is ondergebracht. De rubrieken vormen vaak een indicator voor de toon van het artikel. De toon van een artikel in de sectie binnenlands nieuws of politiek zal anders zijn dan wanneer het is ondergebracht onder de secties beroemd en bizar, showbizz, enz. Via het vergelijken van een aantal variabelen willen wij dus nagaan hoe men bericht over leden van Koninklijke families, hoe die personen gerepresenteerd worden en of de berichtgeving verder gaat dan louter het formele aspect van het leven als Koning, Koningin, Prins of Prinses, of dat zij ook het privéleven in beeld brengen.
11.3.2 Kwalitatieve inhoudsanalyse De keuze om nog een bijkomend kwalitatief onderzoek uit te voeren, geeft ons de kans om dieper in te gaan op de inhoud van de artikels die verschenen zijn rond de verschillende leden van de Koninklijke familie. Hoewel wij reeds via een kwantitatief onderzoek zouden kunnen aantonen dat de beeldvorming geëvolueerd is de laatste jaren, willen wij ook nagaan wat die veranderingen nu precies op inhoudelijk vlak voorstellen. Vooraleer wij starten met ons kwalitatief onderzoek zijn wij op gesprek gegaan bij Pol Van Den Driessche om eventueel nog nieuwe invalshoeken naar boven te brengen. Via dit expertinterview willen wij dieper ingaan op onze centrale onderzoeksvraag, namelijk 26
de beeldvorming van het Koningshuis in de Vlaamse geschreven pers. Wij hebben Pol Van Den Driessche gekozen omdat hij een expert is op dit gebied. Als hoofdredacteur van het tv-programma “Royalty” heeft Pol Van Den Driessche de beeldvorming rond het Koningshuis van dichtbij kunnen volgen, wat voor ons uiterst interessant is. Doordat hij goed op de hoogte is van het onderwerp dat wij willen onderzoeken, hadden wij graag enkele persoonlijke inzichten van hem gehoord zodat wij misschien bijkomende, nieuwe informatie te horen krijgen. Het gesprek met Pol Van Den Driessche was een op gesprek zodat wij de vrijheid hadden om zelf in te spelen op hetgeen hij vertelde. Op die manier konden wij zoveel mogelijk informatie verzamelen, zonder beperkt te worden aan een strikte vragenlijst. Op die manier konden wij veel dieper ingaan op de nieuwe informatie en linken leggen met hetgeen wij reeds in onze literatuurstudie beschreven hebben. Met de informatie die wij verkregen hebben tijdens het gesprek met Pol Van Den Driessche willen wij een bijkomend kwalitatief onderzoek uitvoeren. Door gebruik te maken van de informatie die wij reeds bekomen hebben met de literatuurstudie en de resultaten van de kwantitatieve inhoudsanalyse kunnen wij nu nog een stap verder gaan. Dit onderzoek gebeurt aan de hand van een analyse van specifieke documenten (Billiet & Waege, 2006). Hiervoor zullen we gebruik maken van bronnen uit de Vlaamse geschreven pers. De artikels die wij inhoudelijk willen gaan interpreteren zijn afkomstig van De Standaard, De Morgen, Het Laatste Nieuws en Het Nieuwsblad. Dit zijn dezelfde kranten als diegene die tijdens het kwantitatief onderzoek gebruikt zijn. Wij willen hetzelfde materiaal gebruiken zodat de resultaten vergeleken kunnen worden. Door te kiezen voor een aanvullende kwalitatief-interpreterende analyse kunnen wij dieper ingaan op de inhoud zelf van de verschillende documenten en die documenten ook daadwerkelijk gaan interpreteren. Op die manier kunnen we de media-inhoud zelf gaan bestuderen en kunnen we duidelijkere bevindingen maken over de beeldvorming van Koninklijke families (Wester, Renckstorf & Scheepers, 2006). Bij dit kwalitatief onderzoek willen wij op een kritische manier kijken hoe men in de Vlaamse geschreven pers bericht over de leden van de Koninklijke familie en in welke context zij telkens in beeld gebracht worden (Den Boer, Bouwman, Frissen & Houben, 2005). Wij gaan dus opnieuw nagaan of zij vanwege aangelegenheden uit het publieke domein in de media weergegeven worden, of vanwege hun privéleven. Wij gaan ook opnieuw de onderverdeling maken of de berichtgeving omtrent hun privéleven gewenst of ongewenst is. Dit kwalitatief onderzoek zou een meerwaarde moeten geven aan ons kwantitatief onderzoek omdat wij nu ook precies kunnen aangeven wat de inhoud van de artikels is. Wij willen nagaan over welke privéaangelegenheden bericht wordt en in welke mate men daardoor de privacy van de betrokken personen schaadt.
27
Deze kwalitatieve inhoudsanalyse zal uitgewerkt worden als een meervoudige casestudy. Hierbij gaan wij ons focussen op een enkele case, namelijk de beeldvorming van de persoonlijkheden van de verschillende leden van de Koninklijke familie en gaan dit vergelijken over meerdere individuen zodat we tot een vergelijkende studie kunnen komen (Baarda, de Goede & Teunissen, 2005). Bij deze kwalitatieve inhoudsanalyse willen wij verschillende Koningshuizen met elkaar vergelijken. Wij hebben hiervoor het Belgische, Nederlandse en Britse Koningshuis geselecteerd. Via een kwalitatieve inhoudsanalyse van de Vlaamse geschreven pers willen wij nagaan op welke manier de verschillende leden van deze Koningshuizen gerepresenteerd worden en of er verschillen zijn in de manier waarop zij in de media in beeld gebracht worden.
28
12 Kwantitatieve inhoudsanalyse 12.1 Methode Tijdens onze theoretische uiteenzetting zijn wij er van uitgegaan dat er heel wat zaken veranderd zijn in de relatie van de media met verschillende Koninklijke families. We veronderstelden dat in de loop der jaren steeds meer werd bericht over het Koningshuis en dat de inhoud van de berichtgeving steeds vaker handelde over privéaangelegenheden in plaats van de formele functie die leden van de Koninklijke families uitoefenen. Wij hebben via onze literatuurstudie reeds kunnen aantonen dat heel wat Koninklijke families inderdaad toenadering zijn gaan zoeken tot de media doordat zij onder druk kwamen te staan. Door de toenemende kritiek op het Koningshuis en hun dalende populariteit konden zij niet meer als een geloofwaardige Koninklijke familie gezien worden. Om hun imago terug nieuw leven in te blazen en de steun van het volk terug te winnen, zijn de Koninklijke families een andere communicatiestrategie gaan volgen waarbij zij zichzelf als “gewone mensen” laten afspiegelen door de pers. Op die manier zouden zij terug de band met het volk kunnen versterken en zo terug aan populariteit winnen. Deze toenadering heeft er echter ook voor gezorgd dat de media zich steeds meer zijn gaan verdiepen, waardoor de berichtgeving over het privéleven is gaan toenemen, zonder dat de personen in kwestie daar hun toestemming voor hebben gegeven. In ons kwantitatief onderzoek willen wij nagaan of er zich daadwerkelijk een evolutie heeft plaatsgevonden inzake de berichtgeving rond verschillende Koninklijke families. Wij hebben hiervoor gebruik mogen maken van een databestand dat gemaakt is door studenten tijdens een werkcollege rond de berichtgeving van celebrities. In dit databestand zitten ook de gegevens over de berichtgeving omtrent Koninklijke families, waardoor wij niet meer zelf moeten coderen en meteen de statistische tests kunnen uitvoeren op deze gegevens. Via de gegevens die wij gekregen hebben kunnen wij nagaan of er in de periode van 1997 tot 2007 daadwerkelijk een evolutie heeft plaatsgevonden. Door over deze tijdsspanne van 10 jaar de berichtgeving in vier verschillende kranten na te gaan, kunnen wij een beeld krijgen van de veranderingen die in die periode zijn ontstaan. Op die manier willen wij de bevindingen die wij gemaakt hebben in onze literatuurstudie toetsen aan de werkelijkheid en nagaan hoe de beeldvorming van Koninklijke families werkelijk veranderd is.
29
12.2 Resultaten en bespreking 12.2.1 Inhoud van de artikels Om een eerste indruk te krijgen van de evolutie in de berichtgeving rond “Royal celebrities”, willen wij nagaan of er in het algemeen een opmerkelijke evolutie zou zijn in de berichtgeving rond celebrities, ongeacht in welk domein zij beroemd zijn.
450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 1998
2001
2004
2007
Figuur 2: evolutie van het aantal artikels rond celebrities Figuur 2 toont een eenvoudige grafiek waarop we reeds een opvallende toename in de berichtgeving rond celebrities vaststellen. Terwijl er in 1998 slechts 241 artikels verschenen zijn over celebrities krijgen we in de jaren daarna een duidelijke toename in het aantal artikels. In 2001 verschenen er 328 artikels, in 2004 348 en in 2007 verschenen er uiteindelijk 436 artikels. In een tijdspanne van 10 jaar is het aantal artikels over celebrities dus bijna verdubbeld. De stijging van het aantal artikels rond beroemdheden kan enerzijds verwijzen naar de groeiende mediatiseringstrend waarbij de media steeds meer aanwezig zijn in onze samenleving en men dus ook steeds meer overladen wordt met berichtgeving over allerlei zaken. Anderzijds wijst dit waarschijnlijk ook op de toenemende commercialiserings- en sensationaliseringstrend. De toename in het aantal artikels rond celebrities is vrij duidelijk te zien, waardoor we wel kunnen stellen dat de media steeds meer berichten over “The Rich and Famous”. De toenemende berichtgeving rond celebrities toont aan dat dit een populair thema is geworden, zowel bij journalisten die zo betere verkoopcijfers kunnen bereiken, als voor het publiek dat een onverzadigbare honger blijkt te hebben naar alle details van het privéleven van celebrities.
30
Wanneer we echter meer specifiek gaan kijken naar de verschillende domeinen waarin celebrities zich handhaven, zien we dat vooral de berichtgeving omtrent celebrities in de domeinen muziek, film, sport en tv het hoogst is, zoals te zien is in figuur 3. Van de 1353 artikels die verschenen zijn rond celebrities gaat 25,7% van de artikels over celebrities in de muziek, 15,8% over celebrities in de filmwereld, 10,7% uit sport en 10% zijn bekend door Tv. Uiteindelijk zijn 8% van de celebrities bekend in het domein politiek en 7,7% behoort tot de groep Royalty (figuur II in bijlage 3).
350 300 250 200 150 100 50 0 lty ya Ro k ie
k ie
lit
Po
uz M
m
Tv
Fil
t or
Sp
Figuur 3: aantal artikels over celebrities opgedeeld volgens de meest populaire domeinen De populairste domeinen van celebrities zijn diegene waarbij men zijn of haar positie heeft moeten verdienen in de sociale hiërarchie. Zij behoren tot de groep van “Achieved Celebrity”. Deze groep celebrities moeten zich voortdurend blijven bewijzen doordat zij deel uit maken van een uiterst competitieve sector waar hun sociale positie nooit zeker is. De mate waarin zij als celebrity naar voor komen in de media toont aan hoe belangrijk of hoe succesvol zij zijn. De toename van artikels rond celebrities is dus niet alleen te wijten aan de drang naar sensationele verhalen bij journalisten en het publiek, maar kunnen ook verklaard worden door het feit dat celebrities de hulp nodig hebben van de media om hun positie te beschermen (Rojek, 2001). De media vormen een belangrijke schakel die het publiek met deze beroemdheden verbindt en die ervoor zorgt dat zij aanwezig blijven binnen het publieke domein. Tijdens ons onderzoek zijn wij echter alleen maar geïnteresseerd in de gegevens omtrent “Royal celebrities”. Andere gegevens zijn niet relevant voor onze masterproef, dus worden deze achterwege gelaten tijdens de verdere analyse. We krijgen reeds een eerste indruk van de evolutie rond de berichtgeving van Koninklijke families via de grafiek in figuur 4. 31
35 30 25 20 15 10 5 0 1998
2001
2004
2007
Figuur 4: evolutie van het aantal artikels over “Royal celebrities” Via deze grafiek zien we echter dat de evolutie waarover wij sprake helemaal niet te zien is in de resultaten die wij via deze grafiek krijgen. Opmerkelijk is dat wij namelijk helemaal geen toename zien in het aantal artikels rond “Royal celebrities”, eerder zelfs een daling. Via een bijkomende frequentietabel kunnen we zien hoeveel artikels er per jaar exact gepubliceerd zijn over Koninklijke families. In 1998 zijn er 29 artikels terug te vinden, in 2001 34, in 2004 28 en tenslotte in 2007 20. We zien duidelijk dat er minder artikels zijn verschenen in de kranten in 2007 dan de voorgaande jaren. In 2007 gaat slechts 4% van de totale berichtgeving rond celebrities over “Royal celebrities”. In 1998 gaat 10,8% over “Royal celebrities”. Deze resultaten kunnen het gevolg zijn van belangrijke gebeurtenissen in een bepaald jaar, waardoor in die periode meer artikels kunnen verschijnen over “Royal celebrities”. Zo zal de geboorte van Prinses Elisabeth, die de eerste Belgische Koningin zal worden, in 2001 ongetwijfeld heel wat media-aandacht getrokken hebben. Ook kunnen vanwege het lage aantal gegevens de bekomen resultaten te wijten zijn aan toeval. We kunnen hier dus niet meteen besluiten dat het Koningshuis in 2007 minder vaak in de pers vermeld werd dan de voorbije jaren. Ondanks het feit dat we geen toename vinden in de berichtgeving omtrent Koninklijke families, kan het wel zijn dat we een verandering zien in de rubrieken waarin de artikels zijn verschenen. Wij hebben uitvoerig beschreven dat de “Royal celebrities” steeds minder in het kader van hun formele functie worden getoond, maar eerder als echte beroemdheden, die gevolgd worden door de pers en die hun privéleven niet langer meer verborgen kunnen houden voor de buitenwereld. Via een kruistabel (zie figuur III in bijlage 3) kunnen we nagaan onder welke rubrieken de artikels rond “Royal celebrities” vallen. Om op een overzichtelijke manier te werk te gaan, hebben we het domein omtrent Royalty als aparte case ingesteld, zodat wij efficiënter met deze gegevens te werk kunnen gaan. In de kruistabel zien we dat er niet zoveel artikels zijn per jaar, maar dat er wel veranderingen zijn in de rubrieken waaronder de artikels verschijnen. Als onze resultaten zouden moeten overeenkomen met 32
onze theoretische bevindingen zou de berichtgeving over de publieke functie van de leden van Koninklijke families niet opvallend veranderd moeten zijn, maar zouden we wel op vlak van de berichtgeving over hun privéleven een evolutie moeten zien. Deze veranderingen zouden we dan vooral terugvinden in een toename in artikels die verschijnen onder de celebrityrubriek waarin het privéleven van vele beroemdheden dagelijks wordt meegedeeld aan het publiek.
18 16 14 12 10 8 6 4 2 0
Nieuws/ Binnenland Celebrityrubriek Andere
1998
2001
2004
2007
Figuur 5: evolutie van het aantal artikels binnen de rubrieken Nieuws/Binnenland, de Celebrityrubriek en andere In onze kruistabel hebben wij drie variabelen opgenomen. Ten eerste hebben we de rubriek van Nieuws/ Binnenland, vervolgens hebben we de celebrityrubriek en uiteindelijk nog de variabele “andere” die verwijst naar alle andere rubrieken die in kranten voorkomen. Onze kruistabel laat zien dat in 1998 nog bijna alle artikels binnen het domein van binnenlands nieuws vallen, terwijl men in de volgende jaren een verschuiving ziet naar het domein „Beroemd en Bizar/Showbizz/Mensenlief/VIPS‟ (celebrityrubriek). Via deze grafiek, weergegeven in figuur 5, kunnen we aantonen hoe zowel de artikels binnen de rubriek Binnenlands nieuws als de artikels binnen de celebrityrubriek geëvolueerd zijn. Vanaf 2001 zien we dat er een duidelijke toename is in artikels waarbij de leden van Koninklijke families niet langer meer gezien worden als belangrijk binnenlands nieuws, maar als celebrities. Dit kunnen we interpreteren als een aanduiding voor de verandering die is ontstaan in de relatie van de media met die Koninklijke families. Doordat Koninklijke families niet enkel meer vermeld worden in de rubriek binnenlands nieuws, maar ook in de rubriek voor celebrities kunnen wij zien dat de media niet langer op een formele manier berichten over de leden van de Koningshuizen. Koninklijke families worden vanaf dit moment als echte “Royal celebrities” gezien. Het feit dat zij verschijnen in de rubrieken waar vroeger enkel beroemdheden uit de muziek –of filmindustrie verschenen, toont aan dat er op een andere manier naar hen wordt gekeken. Zij worden in een veel breder kader gezien. 33
Oorspronkelijk werd enkel over formele aangelegenheden bericht, zaken die van maatschappelijk belang waren en dus nieuwswaardig waren. Nu kan het publiek het volledige privéleven van Koninklijke families volgen in de media, ook al is dit niet van maatschappelijk belang. De toename van artikels in de celebrityrubriek is een aanduiding voor deze veranderingen. In 1998 was er amper sprake van “Royal celebrities”, alles omtrent het Koningshuis werd hoofdzakelijk in de rubriek binnenlands nieuws vermeld. In 2001 staat echter al bijna een vierde van de artikels omtrent “Royal celebrities” in de celebrityrubriek, in 2004 is dat zelfs al meer dan een derde. Deze trend wordt volgens de resultaten niet verder gezet in 2007. Voor dat jaar zijn er immers minder artikels dan voor de andere onderzochte jaren, waardoor de kans groter is dat de resultaten van toeval afhangen, wat voor het jaar 2007 waarschijnlijk het geval is. De resultaten die wij in deze kruistabel verkregen hebben, zijn statistisch significant. We kunnen dus met 95% zekerheid besluiten dat er een verband is tussen het jaar waarin het artikel verschenen is en de rubriek van het artikel. De toename van de berichtgeving over Koninklijke families in de rubriek voor celebrities kan een indicatie zijn dat ook de inhoud van de artikels veranderd is. Vroeger ging men enkel over zaken van maatschappelijk belang berichten, waarin Koninklijke families enkel in functie van hun sociale positie vermeld werden. Nu worden zij ook als privépersonen in de media weergegeven. Via een chikwadraattoets kunnen we nagaan of er een verband bestaat tussen het jaar waarin het artikel verschenen is en de manier waarop over de “Royal celebrity” geschreven is.
25 20 Publiek persoon 15 10
Privépersoon gewenst
5
Privépersoon ongewenst
0 1998
2001
2004
2007
Figuur 6: evolutie van de manier waarop geschreven wordt over “Royal celebrities” De grafiek in figuur 6 toont aan dat de berichtgeving van leden van Koninklijke families als publieke personen steeds duidelijk aanwezig is. “Royal celebrities” vervullen een belangrijke functie in de samenleving en gaan dus vanwege deze publieke functie steeds aanwezig blijven in de media. Het aantal artikels waarin zij als privépersonen gezien worden, is echter ook toegenomen. 34
De verwijzingen naar leden van Koninklijke families als privépersonen kan op twee manieren gebeuren. Zoals we in onze literatuurstudie reeds geschreven hebben, zijn de veranderingen in de berichtgeving omtrent Koninklijke families voor een deel te wijten aan de Koninklijke families zelf. Zij hebben de keuze gemaakt om toenadering te zoeken tot de media en hun privéleven niet langer meer zo strikt af te schermen van de pers. Deze nieuwe communicatiestrategie was een noodzakelijke beslissing omdat dit de enige manier was om hun imago terug te versterken en zo de steun van het volk voor zich te winnen. Door toenadering te zoeken tot de media kunnen zij de informatiestroom niet meer controleren. De media hebben dankbaar gebruikt gemaakt van deze nieuwe situatie, en hebben zich op het privéleven van Koninklijke families gestort. Net als andere celebrities kunnen de “Royal celebrities” hun privéleven niet langer meer verborgen houden voor het publiek. Ook in de kruistabel kunnen wij zien dat de berichtgeving omtrent Koninklijke families als privépersonen vaak een ongewenste constructie is. Door de media toe te laten in hun privéleven hebben zij geen controle meer over de berichtgeving in de media. De meerderheid van de artikels over het privéleven van Koninklijke families zijn ongewenste constructies. Net als andere celebrities worden zij voortdurend gevolgd door journalisten of fotografen die proberen een interessant verhaal aan het publiek te verkopen. Het privéleven van het Koningshuis is altijd iets mysterieus geweest, maar dankzij de media kan het publiek steeds vaker binnenkijken in het privéleven van de leden van de Koninklijke familie. Wanneer wij de gegevens van deze kruistabel (zie grafiek in figuur 6) interpreteren, moeten we opmerken dat er niet aan de voorwaarden voldaan is om van een significant verschil te kunnen spreken. Daarom hebben wij bij een volgende kruistabel (figuur IV in bijlage 3) 2 rijen samengevoegd om zo te voldoen aan de voorwaarden. Wij hebben de rijen van “Celebrity als publiek persoon” en “Celebrity als privépersoon, gewenst” samengevoegd. De gewenste beeldvorming van “Royal celebrities” als privépersoon is namelijk op initiatief van deze individuen naar buiten gebracht en kan dus niet als inbreuk op hun privéleven gezien worden. Wij willen echter vooral kijken of er in de loop der jaar een evolutie is geweest op vlak van de berichtgeving over hun privéleven, zonder dat zij dit wilden. Deze vorm van berichtgeving verwijst naar de tendens van sensationalisering en commercialisering in de beeldvorming van Koninklijke families.
35
30 25 20 Publiek persoon
15
Privépersoon
10 5 0 1998
2001
2004
2007
Figuur 7: evolutie van de manier waarop over “Royal celebrities” geschreven wordt Deze chi-kwadraattoets toont aan dat er wel degelijk een verband is tussen enerzijds het jaartal en anderzijds de manier waarop over de “Royal celebrities” geschreven wordt. Wij kunnen zeggen dat er een significant verschil is tussen het jaar waarin de artikels zijn geschreven en de manier waarop over de “Royal celebrities” geschreven wordt, zoals figuur 7 aangeeft. In een nieuwe kruistabel kunnen we zien wat het belangrijkste thema binnen ieder artikel is. Om met een significant resultaat te kunnen werken, hebben wij opnieuw enkele variabelen samengevoegd (figuur V in bijlage 3). Wij hebben een chi-kwadraattoets uitgevoerd op de twee belangrijkste thema‟s. Enerzijds kan verwezen worden naar leden van Koninklijke families in hun publieke functie, anderzijds kan men verwijzen naar hun privéleven. Via deze chi-kwadraattoets willen wij nagaan of wij een evolutie kunnen zien in de thema‟s die over de verschillende jaren in de artikels zijn terug te vinden.
25 20 15 Professioneel 10
Privé
5 0 1998
2001
2004
2007
Figuur 8: evolutie van de thema’s waarover geschreven wordt 36
Figuur 8 toont ons opnieuw hetzelfde beeld. Tijdens iedere periode, behalve in 1998, is het aantal artikels over het privéleven van de Koninklijke families hoger dan het aantal artikels die verwijzen naar het professionele domein. De verwijzingen naar het privéleven gaan zowel over het familieleven, relaties, vrije tijd en ontspanning, schandalen, gezondheid, seksualiteit, verslavingen en stoornissen, criminaliteit en justitie, religie en zingeving en andere. Sommige zaken van het privéleven kunnen echter van maatschappelijk belang zijn. Zaken zoals de gezondheid van de Koning, een huwelijk of een rechtszaak kunnen belangrijke gevolgen met zich meebrengen en moeten dus ook aan het publiek meegedeeld worden. De media berichten echter ook steeds vaker over het familieleven en relaties van leden van de Koninklijke familie. In 1998 werd bijna niets over deze thema‟s geschreven in de pers, maar vanaf 2001 zien we een toename in het aantal artikels omtrent het familieleven, relaties en vrije tijd en ontspanning van Koninklijke families. De toename van de beeldvorming over het familieleven van de Koninklijke families kan enerzijds te wijten zijn aan de toename van sensationele verhalen over het privéleven van Koninklijke families, maar kan anderzijds ook het gevolg zijn van de nieuwe communicatiestrategieën van de Koningshuizen zelf waarbij zij zich als menselijkere personen willen laten zien. Door beelden aan het publiek te tonen over het gezinsleven, over relaties of vrije tijd kan men aan het publiek tonen dat zij dezelfde dingen doen, dat zij eigenlijk bijna “gewone mensen” zijn. Hoewel de resultaten van deze toets voldoen aan de voorwaarden om statistisch significant te zijn, kunnen wij ze niet als betrouwbaar zien. We kunnen dus niet oordelen dat er daadwerkelijk een evolutie is in de thema‟s waarover geschreven wordt. Hoewel we zien dat er ieder jaar minder artikels zijn over het professioneel leven van Koninklijke families en meer artikels over hun privéleven, kan dit evengoed te wijten zijn aan toeval.
12.2.2 Gegevens van de personen die beschreven worden De artikels die in het databestand opgenomen zijn verwijzen niet alleen naar ons eigen Belgische Koningshuis, maar ook die van andere landen (figuur VI in bijlage 3). Vooral de Koningshuizen van onze naaste buurlanden worden geregeld vermeld in onze kranten. Zowel het Britse als het Nederlandse Koningshuis blijken populair te zijn in onze media. Van de 111 artikels over “Royal celebrities” zijn er 48 over het Belgisch Koningshuis, 35 over het Britse Koningshuis en 10 over het Koningshuis van Nederland. Opvallend is dat de artikels over andere Koninklijke families het meest voorkomen in de rubriek voor celebrities. Vooral het Britse Koningshuis heeft hier duidelijk een hoog aandeel. De Britse Koninklijke familie heeft heel wat moeilijkheden gehad met de pers. Zij worden constant door paparazzi gevolgd waardoor hun privéleven voortdurend wordt blootgesteld aan het publiek. Ook in onze eigen kranten zien wij dat er een toename is in het aantal artikels in de rubriek voor celebrities. Terwijl er in 1998 nog geen artikels waren over het Britse Koningshuis in deze rubriek, verschijnen zij de volgende jaren 37
geregeld in de kranten als “Royal celebrities”. Deze resultaten zijn echter niet statistisch significant. Wij kunnen dus geen verschil aanduiden tussen enerzijds de nationaliteit van het Koningshuis en de rubriek waarin zij vermeld worden. Wij kunnen enkel beschrijven hoe de gegevens zich in deze situatie voordoen, ook al is dit hoogst waarschijnlijk door toeval zo.
12.2.3 Onderscheid kranten Via de voorbije kruistabellen hebben wij kunnen aantonen dat er op inhoudelijk vlak een aantal zaken veranderd zijn in de beeldvorming van Koninklijke families. De Vlaamse geschreven pers beperkt zich niet langer meer tot de berichtgeving omtrent zaken van maatschappelijk belang. Koninklijke families worden in een veel breder kader gezien. De toename van de berichtgeving over het privéleven van Koninklijke families is het gevolg van verschillende factoren. Eerst en vooral zijn de media steeds meer aanwezig en wordt het publiek non stop geïnformeerd. Ten tweede hebben we de trend naar commercialisering en sensationalisering waarbij het privéleven van talrijke celebrities in de kijker worden geplaatst. En ten laatste hebben we de toenadering van de Koninklijke families tot de media, waardoor zij zelf de poorten van het paleis voor het publiek hebben geopend. Opmerkelijk is dat deze veranderingen ogenschijnlijk zowel bij kwaliteitskranten als bij boulevardbladen terug te vinden is (figuur VII in bijlage 3).
14 12 10 De Standaard
8
De Morgen
6
Het Nieuwsblad
4
Het Laatste Nieuws
2 0 1998
2001
2004
2007
Figuur 9: evolutie van het aantal artikels in de verschillende Vlaamse kranten In figuur 9 zien we dat het Laatste Nieuws zowel in de jaren 1998, 2001 en 2004 telkens het grootste aandeel in het aantal artikels over Koninklijke families had. Voor een sensationele krant is dit niet opmerkelijk. Maar ook De Standaard heeft in de verschillende periodes opmerkelijk hoge cijfers. We kunnen dus niet zeggen dat de veranderingen in de berichtgeving over “Royal celebrities” een fenomeen is bij de boulevardbladen, aangezien ook kwaliteitskranten een hoog aantal artikels hebben in het domein „Royalty‟. 38
Als wij hier dieper op ingaan door te kijken uit welke kranten het hoogst aantal artikels uit de celebrityrubriek komen (figuur VIII in bijlage 3), zien we eveneens dat we geen onderscheid kunnen maken tussen kwaliteitskranten en boulevardbladen. Van de 23 artikels die we terugvinden in deze rubriek zijn er 9 die uit De Standaard komen, 4 uit De Morgen, 2 uit Het Nieuwsblad en 8 uit Het Laatste Nieuws. De Standaard heeft dus zelf het hoogste aantal artikels waarbij Koninklijke families buiten het kader van hun formele functie worden gezien. De verschillen tussen de verschillende Vlaamse kranten is echter niet statistisch significant. Met deze gegevens kunnen we dus niet besluiten dat er een verband is tussen enerzijds de krant waarin het artikel verschenen is, de rubriek waarin het artikel stond en het jaar waarin het artikel verscheen. Op het zicht zouden we gewaagd zijn te zeggen dat er geen verschillen zijn tussen de verschillende Vlaamse kranten, maar deze stelling is echter niet statistisch onderlegd.
12.2.4 Vorm van de artikels Naast de inhoud van de artikels kunnen we ook nagaan of de vorm van de artikels eveneens veranderd is. Wanneer de media namelijk steeds meer over het privéleven van Koninklijke families berichten, kan het eveneens zijn dat men ook steeds vaker foto‟s zou plaatsen van taferelen uit het privéleven van de verschillende leden van de Koninklijke families. Het gebruik van fotomateriaal maakt een verhaal altijd interessanter en kan men het publiek die taferelen werkelijk laten zien. We zouden dus veronderstellen dat we een toename zouden zien in het aantal artikels met foto‟s. De gegevens bevestigen deze hypothese echter niet (figuur IX in bijlage 3).
25 20
Artikel zonder illustraties
15
Artikel met foto's
10
Artikel met illustraties
5
Fotoartikel
0 1998 2001 2004 2007
Figuur 10: evolutie van de vorm van de artikels
39
Ondanks het feit dat we in figuur 10 geen specifieke evolutie zien in het aantal artikels met foto‟s, kunnen we wel zeggen dat in iedere periode het aantal artikels met foto‟s het hoogste aandeel hebben. Meer dan de helft van de artikels worden telkens geïllustreerd met een foto. Het verschil tussen artikels zonder illustraties en artikels met foto‟s is echter niet statistisch significant. We kunnen dus niet stellen dat er een verband zou zijn tussen de vorm van het artikel en de periode waarin het verschenen is. De foto‟s zelf zijn voor het merendeel rechtstreeks verbonden met de inhoud van het artikel, waardoor het publiek dus het bijhorende beeld van het verhaal te zien krijgt. Er zijn echter ook heel wat artikels met een secundaire foto, waarbij men dus een standaard foto van de persoon laat zien. Er is echter geen opmerkelijk verschil in het gebruik van primaire of secundaire foto‟s (figuur X in bijlage 3). Hoewel er aan de voorwaarden wordt voldaan, zijn de resultaten niet statistisch significant. We kunnen dus geen verband leggen tussen het jaar waarin het artikel verscheen en het belang van de foto‟s. Via een nieuwe kruistabel kunnen we zien in welke rubrieken vooral primaire foto‟s gebruikt worden en in welke secundaire foto‟s (figuur XI in bijlage 3). Vooral bij artikels uit de rubrieken met nieuwswaardig nieuws worden primaire foto‟s gebruikt. In de rubriek omtrent celebrities gebruikt men verrassend veel secundaire foto‟s. Twee derde van de artikels in deze rubriek hebben geen foto die rechtstreeks verwijst naar de situatie. Hieruit kunnen we vaststellen dat ondanks het feit dat er op inhoudelijk vlak een toename is van sensationele verhalen, er op vlak van foto‟s geen specifieke opmerkingen zijn. Dit kan vooral te wijten zijn aan de privacybescherming van de Koninklijke families en de specifieke regels die zij met de media hebben opgesteld. Om te vermijden dat zij voortdurend door paparazzi achtervolgd zouden worden, geven Koninklijke families de pers op bepaalde tijdstippen de kans om foto‟s te nemen. Op voorwaarde dat zij op alle andere momenten van het jaar geen fotografen in hun buurt zien. Dit kan dus verklaren dat er niet zoveel primaire foto‟s zijn bij de artikels in de celebrityrubriek. De resultaten van deze kruistabel voldoen aan de voorwaarden, maar zijn echter opnieuw niet significant.
12.3 Conclusie Na het uitvoeren van dit kwantitatief onderzoek hebben wij een aantal bevindingen gedaan die onze hypothesen bevestigd hebben. Een deel van onze resultaten was echter niet statistisch significant waardoor we geen betrouwbare uitspraken konden doen en dus ook geen verbanden konden leggen tussen de verschillende gegevens. Maar wij hebben toch een aantal bevindingen kunnen maken, die onze literatuurstudie ondersteunen.
40
Onze gegevens tonen ons dat er daadwerkelijk veranderingen hebben plaatsgevonden omtrent de berichtgeving over celebrities. Het aantal artikels die verschenen zijn over celebrities zijn in deze 10 jaar verdubbeld. Deze tendens toont aan dat dit een populair onderwerp is geworden en duidelijk aanwezig is in alle Vlaamse kranten. Deze evolutie kan enerzijds te wijten zijn aan de mediatiseringstrend en de alomtegenwoordige aanwezigheid van de media in ons leven. Anderzijds kunnen we opmerken dat de trend naar sensatie en commercialisering duidelijk zichtbaar is in deze cijfers. De populairste domeinen binnen de berichtgeving over celebrities zijn die van muziek, film, sport en tv. De “Royal celebrities” komen uiteindelijk op de 6de plaats terecht, wat aantoont dat ook zij een succesvol onderwerp zijn binnen deze evolutie. Hoewel er geen toename is in de artikels over Koninklijke families, is er wel heel wat veranderd op inhoudelijk vlak. Ten eerste hebben we een evolutie kunnen zien in de rubrieken waarin “Royal celebrities” vermeld worden. Zij zullen altijd aanwezig zijn in de rubrieken voor belangrijk nieuws, aangezien zij een belangrijke publieke functie vervullen binnen onze samenleving. Maar tegelijk komen zij ook steeds meer ter sprake in de rubriek voor celebrities. Dit toont aan dat er op een andere manier naar Koninklijke families gekeken wordt. Zij worden niet alleen meer in functie van hun formele rol gezien, maar ook als echte celebrities die interessant genoeg zijn om gevolgd te worden door de pers. Deze veranderingen op vlak van de rubrieken waarin artikels over “Royal celebrities” verschijnen, gaan gepaard met veranderingen in de manier waarop over hen geschreven wordt. Sowieso zal er blijven geschreven worden over leden van Koninklijke families als publieke personen. Maar er wordt ook steeds meer over hen geschreven als privépersoon. Dit kan enerzijds gewenste berichtgeving zijn, die onder het toezicht van de Koninklijke families zelf naar buiten gebracht werd. Maar het is echter vooral de ongewenste berichtgeving die toegenomen is. Deze veranderingen tonen aan dat de berichtgeving over Koninklijke families geëvolueerd is in de periode van 1998 tot 2007. Er wordt op een andere manier over hen geschreven waarbij het celebrity-gehalte van de “Royal celebrities” steeds meer naar boven gaat.
41
13 Kwalitatieve inhoudsanalyse 13.1 Methode Via deze kwalitatieve inhoudsanalyse willen wij dieper ingaan op de ontwikkelingen in de relatie van het Koningshuis met de media die we hierboven reeds hebben beschreven. Aan de hand van empirisch materiaal, namelijk artikels uit de Vlaamse geschreven pers, willen wij aantonen dat er inderdaad een evolutie is ontstaan in de beeldvorming van Koninklijke families, waarbij de media op een andere manier over hen berichten. Hoewel in de loop der jaren zoveel dingen veranderd zijn in de relatie van het Koningshuis met de media, willen wij ons vooral focussen op de beeldvorming van de leden van de Koninklijke familie als privépersoon en als celebrity. Wij zullen ons tijdens deze kwalitatieve inhoudsanalyse toespitsen op een specifiek tendens, namelijk de voorstelling van de Koninklijke familie als ”Royal celebrity” in plaats van de publieke persoon die in functie van zijn of haar maatschappelijke taak in beeld gebracht worden. Enerzijds vinden we hier de beeldvorming terug die door de leden zelf geconstrueerd zijn. Deze beelden laten hen als “gewone mensen”, als een echte familie en een warm en hecht gezin zien. De leden van Koninklijke families worden op een andere manier in beeld gebracht door een deel van hun privéleven voor het publiek open te stellen. Op die manier kan het volk de echte mensen achter de Koninklijke titels leren kennen. Ondanks de pogingen om het Koningshuis een menselijker imago te geven, worden er vaak tegenstrijdige beelden getoond in de media. Dit is de tweede vorm van de beeldvorming van “Royal celebrities” als privépersonen. Deze beelden zijn ongewenst en zijn het gevolg van de trend naar een meer sensationele media. De beeldvorming van de leden van de Koninklijke familie als “Royal celebrities” gaat hierdoor steeds verder en dringt steeds dieper binnen in hun privéleven. Door deze beeldvorming wordt het zorgvuldig geconstrueerde beeld van Koninklijke families als “gewone mensen” telkens terug teniet wordt gedaan.
42
13.2 Resultaten en bespreking 13.2.1 “Royal celebrities” als publieke personen Als publieke personen is het vanzelfsprekend dat leden van Koninklijke families geregeld vermeld worden in de media. Vanwege de publieke functie die zij bekleden in onze samenleving zullen zij altijd aanwezig zijn in het medialandschap. Deze vorm van berichtgeving kunnen we plaatsen in het kader van de informatietaak die de media hebben. Zij zorgen ervoor dat het publiek zich kan informeren over alles wat van maatschappelijk belang is. Het publiek heeft het recht op informatie die belangrijk is voor de samenleving en de media moeten er dus voor zorgen dat zij die informatie krijgen. De beeldvorming van “Royal celebrities” als publieke personen zorgt ervoor dat men geïnformeerd wordt over alles wat te maken heeft met de publieke taak van de “Royal celebrities”. Dit zijn vooral professionele aangelegenheden waarbij zij als vertegenwoordigers van hun land in beeld komen zoals bij staatsbezoeken, handelsreizen, bedrijfsbezoeken, enz. Deze verwijzingen naar leden van Koninklijke families als publieke personen zullen altijd aanwezig blijven in de pers aangezien dit verwijst naar alles waar de Koninklijke families voor staan. Hier worden zij in beeld gebracht vanwege hun publieke taak en alles wat te maken heeft met hun Koninklijke titel.
13.2.2 “Royal celebrities” als privépersonen, gewenst Het privéleven van publieke personen behoort niet tot het publieke domein en moet dus ook niet gekend zijn door het publiek. De strikte scheiding tussen het privéleven en het publieke leven van deze personen wordt echter steeds minder duidelijk. Dit geldt ook op vlak van de beeldvorming van “Royal celebrities”. Heel wat zaken uit hun privéleven worden gezien als aangelegenheden van publiek belang. De gezondheid van leden van Koninklijke families, de geboorte van een nieuw lid in de Koninklijke familie, het overlijden van iemand van de Koninklijke familie, relaties en huwelijken waardoor er nieuwe personen op het toneel verschijnen, enz. Deze zaken maken deel uit van het privéleven van Koninklijke families, maar kunnen belangrijke gevolgen hebben waardoor dit van publiek belang kan zijn. Het publiek moet niet tot op ieder detail op de hoogte gebracht worden, maar moet wel op de hoogte gebracht worden van zaken die belangrijke gevolgen met zich meebrengen voor het Koningshuis en voor de samenleving. Deze beeldvorming over het privéleven van de leden van Koninklijke families wordt vaak ook gemotiveerd door de Koninklijke families zelf. Zij gaan bewust meewerken aan de beeldvorming van bepaalde zaken uit hun privéleven om zo op een positieve manier in beeld gebracht te worden en hun imago terug te versterken. Vroeger werden zij enkel in formele settings in beeld gebracht, waardoor zij als stijve, kille en afstandelijke mensen werden afgebeeld. Door die houding heeft het Koningshuis steeds meer het contact met de bevolking verloren. Ze lijken volledig wereldvreemd waardoor het volk moeilijk nog veel sympathie kan hebben 43
voor hun Koninklijke familie. Door samen te werken met de media en een deel van hun privéleven open te stellen voor het publiek kunnen zij een ander beeld laten zien. Onze leden van de Koninklijke familie worden niet meer alleen als Koning, Koningin, Prins of Prinses voorgesteld, maar ook als ouders, grootouders, partners, vrienden, enz. We krijgen gevoelens te zien, warme persoonlijkheden, mensen die het contact met het volk terug willen versterken door hun menselijke kant te laten zien in plaats van alleen maar de formele Koninklijke persoonlijkheden. In heel wat artikels krijgen we een volledig ander beeld te zien van de “Royal celebrities”. In alle kranten vinden we talrijke artikels waar op een minder formele wijze naar leden van Koninklijke families verwezen wordt. Het is opvallend hoeveel artikels wij hebben gelezen waarin leden van Koninklijke families gerepresenteerd worden als vriendelijke, hartelijke, liefhebbende mensen. De verwijzingen naar Prinses Mathilde tonen aan hoe de komst van een nieuwe Prinses met een andere visie voor heel wat verandering kan zorgen. Prinses Mathilde staat sterk op haar benen, heeft een eigen wil en was meteen geliefd door zoveel Belgen vanwege haar sympathieke persoonlijkheid en haar inzet voor vrouwen en kinderen in moeilijke situaties. Prinses Mathilde zet zich in voor verschillende goede doelen, waardoor ze aangeeft hoe zij om mensen geeft en hoe zij iets wil doen voor anderen. Ook Prinses Diana heeft voor gelijkaardige veranderingen gezorgd bij het Britse Koningshuis. Zij was allerminst een klassieke Prinses. Ze was uiterst geliefd bij het Britse volk vanwege haar solidariteit en inzet voor derdewereldlanden. Tenslotte hebben we ook Prinses Maxima die uitzonderlijk geliefd is in Nederland vanwege haar sympathieke voorkomen en haar inzet voor allochtone vrouwen. In tegenstelling tot de stijve, saaie en afstandelijke Koninklijke families was de komst van deze nieuwe Prinsessen een hele vernieuwing voor de bevolking. Prinsessen die zich openstellen voor het volk, die zorgzaam, vriendelijk en openhartig zijn, waren meer dan nodig in de stijve Koninklijke families. Eindelijk leken er menselijke leden in de Koninklijke familie te bestaan en dat heeft ook een impact gehad op de andere leden van de Koninklijke families (“De come-back van de prinses”, 3 februari 2010). De komst van deze drie prinsessen heeft voor nieuw leven in de verschillende Koningshuizen gezorgd waarbij het volk eindelijk wat meer menselijke trekjes kon waarnemen bij de leden van de Koninklijke familie. Deze Prinsessen hebben werkelijk een band kunnen opbouwen met het volk door te tonen dat zij ook maar “gewone mensen” zijn en zich verbonden voelen met de bevolking.
44
In de beeldvorming van het Belgisch Koningshuis krijgen we ook steeds meer familietaferelen te zien en worden er beelden vrijgegeven aan het publiek over het gezinsleven binnen de Koninklijke familie. Het gezinsleven is herkenbaar voor iedereen. De komst van een baby bijvoorbeeld is voor iedereen een herkenbare situatie. Dit is niet typisch voor leden van de Koninklijke familie, maar gewoon een menselijke gebeurtenis. Mensen raken vertederd door het zien van de eerste babyfoto‟s of de gelukkige gezichten van de trotse ouders. Dit zijn herkenbare situaties waardoor het volk zich kan herkennen in deze situaties en kunnen meeleven met de Koninklijke familie. Geregeld verschijnen in kranten of tijdschriften fotoreportages van de verschillende Koninklijke gezinnen, waarbij Koningen, Koninginnen, Prinsen en Prinsessen als “gewone ouders” gezien worden die op gezinsuitstappen gaan, die hun kinderen begeleiden op weg naar school, die op vakantie gaan, enz. Bij dergelijke zaken kan de bevolking gelijkenissen vinden met hun eigen leven. Het gezinsleven is overal hetzelfde, dus blijkbaar zijn die Koninklijke families ook maar “gewoon” families. Zo kunnen we bijvoorbeeld in een artikel in Het Laatste Nieuws uitgebreid lezen hoe Prins Filip met zijn gezin een dagje naar de Antwerpse Zoo trekt (“Filip, Mathilde en de kinderen in Antwerpse Zoo”, 30 juni 2008). Het artikel wordt geïllustreerd met een reeks foto‟s die een beeld laten zien van een gelukkig gezin dat een uitstap maakt, zoals elke andere familie. Deze foto‟s laten een volledig ander beeld zien dan wat het publiek gewend is van Koninklijke families. Ook van het Nederlandse Koningshuis zien we geregeld fotoreportages van Prins Willem-Alexander en Prinses Maxima, samen met hun kinderen (“Oranjes winnen rechtszaak over vakantiefoto‟s AP”, 28 augustus 2009). We moeten hierbij wel opmerken dat deze beelden zorgvuldig geconstrueerd zijn door de media en de Koninklijke families zelf. Dergelijke fotoreportages zijn slechts via strikte afspraken mogelijk waarbij de media zich moeten houden aan de voorwaarden van de Koninklijke families. Zij geven de pers namelijk de kans om op specifieke momenten uitgebreid beelden te maken van deze gezinsuitstapjes, op voorwaarde dat zij het gezin daarna niet meer volgen. Enkel via het maken van afspraken kan men tot resultaat komen dat voor beide partijen goed is. Wanneer de pers zich niet aan deze afspraken houden, kan men niet samenwerken en zullen deze Koninklijke families de media terug volledig bannen uit hun privéleven (Van Den Driessche, persoonlijke communicatie, 15 maart 2010). Het Britse Koningshuis is er ondertussen ook in geslaagd op een andere manier om te gaan met de pers,. Zo stuurde de Queen een brief naar een jongetje, nadat zijn ballon in haar tuin beland was (“Kind krijgt brief Queen nadat ballon in haar tuin landt”, 16 oktober 2009). Ook Prins William wordt geregeld onder de aandacht gebracht in de pers. Door een nacht buiten in de vrieskou te slapen wou de Prins het probleem van de daklozen onder de aandacht brengen. Op die manier kan men als lid van de Koninklijke familie gebruik maken van hun status om problemen te benadrukken. Door bijvoorbeeld zelf een nacht buiten te moeten slapen, maakt de Prins heel wat indruk. Velen zouden namelijk 45
verwachten dat een lid van de Koninklijke familie zich wel van op afstand wil inzetten voor liefdadigheidswerk, maar dit niet zelf zou willen doen (“Prins William trotseert vrieskou in kartonnen doos”, 22 december 2009). In een ander artikel wordt Prins William opnieuw in een uitzonderlijke situatie in beeld gebracht. De Prins heeft namelijk een vrouw gered terwijl hij tijdens een training van het leger met de helikopter werd uitgestuurd (“Prins William redt jonge vrouw in nood”, 15 juni 2010). Door deze heldhaftige reddingsoperatie kan men zien dat de Prins in het leger als gelijke wordt behandeld en dat hij zich werkelijk inzet voor het welzijn en de veiligheid van de mensen. Hoewel leden van Koninklijke families een unieke positie bekleden, voelen zij zich niet verheven boven anderen. Integendeel, zij maken gebruik van hun positie om zo mensen te kunnen helpen en zich in te zetten voor de mensen die hulp nodig hebben. Ook Prins Harry zet zich in voor goede doelen en liefdadigheidsorganisaties. Door deel te nemen aan een polowedstrijd kon de Prins helpen met fondsen te verwerven voor een liefdadigheidsinstelling (“Prins Harry razend na tuimeling van paard”, 1 februari 2010). Hoewel het artikel eigenlijk de Prins in een negatief daglicht lijkt te plaatsen vanwege een woedeaanval omdat hij van zijn paard gevallen was, blijkt de Prins vooral boos te zijn omdat hij daardoor een groot bedrag verloren had in een weddenschap. Hierdoor wordt de Prins meteen in een ander daglicht gesteld en laat men een Prins zien die ontgoocheld was dat hij die extra bijdrage niet kon geven aan het goede doel. Uiteindelijk heeft hij dat bedrag wel nog kunnen schenken aan de liefdadigheidsorganisatie. Blijkbaar proberen de Koningshuizen het contact met het volk terug te versterken door aan te tonen dat zij ook maar “gewone mensen” zijn en te laten zien dat zij zich verbonden voelen met de “gewone mensen” en zich voor hen willen inzetten. Op die manier kan men als Koninklijke familie een eind maken aan het imago van een afstandelijke, ongevoelige, kille en saaie familie.
13.2.3 “Royal celebrities” als privépersonen, ongewenst De berichtgeving over “Royal celebrities” is echter niet altijd gewenst. Door de media steeds meer toe te laten in hun privéleven hebben de Koninklijke families ook steeds minder controle over wat er in de media over hen verschijnt. Hierboven hebben we beschreven hoe verschillende “Royal celebrities” onder positieve media-aandacht gebracht worden. Maar de tendens naar meer sensatie en de toename in de berichtgeving over hun privéleven zorgt ook voor heel wat negatieve media-aandacht. Er verschijnen steeds meer artikels over “Royal celebrities” in de celebrityrubriek waarbij zaken gepubliceerd worden die helemaal niets meer te maken hebben met de publieke functie die zij vervullen en die hen daarbij vaak ook in een negatief daglicht plaatsen.
46
Prins Filip wordt geregeld in een minder positieve situatie in beeld gebracht. Hij is de kroonprins en zal later onze Koning worden. Mensen zijn nieuwsgierig naar hoe onze toekomstige Koning is, ook al is dit helemaal niet belangrijk. Zo wordt er in verschillende kranten vermeld hoe de Prins aan 140 km per uur over de snelweg reed, ondanks het smogalarm dat die dag gold. Er wordt duidelijk in het artikel vermeld dat de Prins het smogalarm niet respecteerde, maar dat prioritaire voertuigen die een dringende opdracht moeten uitvoeren zich niet verplicht aan de snelheidsregels moeten houden. Heel wat mensen kunnen deze voorkeursbehandeling voor de Prins niet verdragen (“Prins Filip tegen 140 op snelweg ondanks smogalarm”, 10 februari 2010). Er zijn ook heel wat ergernissen bij de bevolking geweest vanwege de helikoptervluchtjes die de Prins boven Brussel maakt. In de verschillende kranten gaat men in een artikel beschrijven hoe de Prins rondvliegt in zijn helikopter boven Brussel. De artikels worden zelfs geïllustreerd door een foto die een amateurfotograaf op het moment zelf genomen heeft. Op deze foto‟s kan men zien hoe de Prins inderdaad in zijn helikopter aan het rondvliegen is (“Prins Filip en zijn helikopter”, 7 april 2010). Er is echter heel wat ophef geweest rond dit artikel. Het Koninklijk paleis van Laken ligt namelijk in de no fly-zone rond de luchthaven van Zaventem (“Prins Filip begint Brusselaars te ergeren met zijn helikopter”, 12 september 2009). Blijkbaar wordt ook hier een uitzonderingsmaatregel verleend aan de Prins waardoor hij dus wel met zijn helikopter over Brussel kan vliegen. Doordat de mensen steeds weer geconfronteerd worden met de speciale behandeling die de Prins krijgt, gaan zij zich steeds vaker over dergelijke zaken ergeren. Op die manier worden zij steeds weer geconfronteerd met het uitzonderlijke leven dat de leden van Koninklijke families leiden. Ook Prins Laurent zorgt vaak voor negatieve berichtgeving over het Belgisch Koningshuis. Zo wou hij een speciaal rijbewijs laten invoeren voor wie met een snelle auto rijdt (“Laurent wil speciaal rijbewijs voor wie met snelle auto rijdt”, 3 februari 2010). Uit de inhoud van het artikel blijkt duidelijk dat Laurent zich helemaal niets aantrekt van de verkeersregels. De uitspraken die Laurent deed, laten zien dat de Prins op een heel andere manier over verkeersveiligheid denkt. De ongewenste beeldvorming over ons eigen Belgisch Koningshuis valt echter in het niets als we dit vergelijking met de beeldvorming over het Britse Koningshuis. In Groot-Brittannië worden de leden van de Koninklijke familie overal gevolgd en liggen paparazzi voortdurend op de loer. Het privéleven van de leden van het Britse Koningshuis wordt voortdurend in beeld gebracht door de media, ondanks hun recht op privacy (“Queen waarschuwt voor gebruik foto‟s paparazzi”, 6 december 2009). Prins Harry komt geregeld in de pers vanwege zijn wilde feestgedrag. Zo kan men in een artikel uitvoerig lezen hoe de Prins in 4 uur tijd voor 11.000 euro aan champagne bestelde voor hem en zijn vrienden (“Wilde party Prins Harry: voor 11.000 champagne in 4u”, 12 april 2010). Dit nieuws wordt nog eens extra confronterend voor het Britse Koningshuis omdat de Queen net publiekelijk had verklaard dat de leden van de Koninklijke familie in deze crisistijden hun rijkdom zo weinig mogelijk moeten 47
tentoonspreiden. Het wilde feestgedrag van de Prins zorgt voor heel wat negatieve commentaren. De Prins heeft ook voor heel wat ophef gezorgd door zijn racistische opmerkingen en onaanvaardbaar gedrag. De Prins bekleedt een voorbeeldfunctie maar toont zeker niet het goede voorbeeld aan het publiek (“Prins Harry nog maar eens in opspraak”, 11 februari 2009). Het gevolg van deze negatieve media-aandacht zorgt ervoor dat het publiek steeds kritischer zal kijken naar de Koninklijke families. De pogingen om via positieve media-aandacht hun imago op te bouwen, wordt op die manier helemaal teniet gedaan.
13.2.4 Van Royalty tot “Royal celebrity” Tussen de verschillende artikels die over de leden van Koninklijke families verschijnen, vinden we ook heel wat artikels terug die nog op een andere manier over hen schrijven. De media zien hen namelijk niet alleen meer als deze formele, publieke personen, maar als echte celebrities. Tijdens ons kwantitatief onderzoek hebben we al kunnen zien hoe het aantal artikels over Koninklijke families in de celebrityrubriek is gestegen. De ongewenste beeldvorming over het privéleven van deze “Royal celebrities” toont al aan dat de media binnen meerdere thema‟s over Koninklijke families berichten. Maar artikels in de celebrityrubriek laten zien dat men niet alleen meer bericht over Koninklijke families in het kader van hun publieke functie of over specifieke gebeurtenissen in hun privéleven. Zij worden in de media ook in beeld gebracht vanwege hun uiterlijk, uitstraling, kledij, enz. Als echte celebrities worden zij op alles gekeurd en kan het publiek alles volgen. Prinses Mathilde is een mooi voorbeeld om aan te tonen dat de media de Koninklijke families als echte celebrities weergeven. Prinses Mathilde wordt als de populairste Prinses van Europa gezien. Deze populariteit heeft ze niet alleen te danken aan de manier waarop mensen haar zien als echtgenote, moeder of Prinses, maar ook als stijlicoon (“Mathilde populairste Prinses Europese Koningshuizen”, 19 januari 2009). Prinses Mathilde wordt gezien als een van de best geklede wereldsterren (“Prinses Mathilde bij best geklede wereldsterren”, 30 juli 2008). De kledingsstijl van de Prinses wordt in verschillende artikels uitvoerig beschreven als bijzonder stijlvol. Op die manier wordt zij als een echte celebrity in beeld gebracht, waarbij de media uitvoerig de keuze van haar kledij bestuderen en alles illustreren met een hele reeks fotomateriaal (“Prinses Mathilde bij best geklede wereldsterren”, 30 juli 2008). Ook Prins Filip komt geregeld in de media vanwege zijn uitstraling als Prins. Hoewel men vroeger nogal kritisch was over Prins Filip toont men nu in de media een Prins die klaar is om Koning te worden. Hij weet hoe hij moet omgaan met de pers en maakt een veel meer ontspannen indruk waardoor het publiek hem op een andere manier begint te zien (“Van houterige Filip tot glamoureus koningskoppel in spe”, 4 december 2009). In de artikels laat men uitschijnen dat Prins Filip een veel 48
betere uitstraling heeft en dat hij samen met Prinses Mathilde een echt koningskoppel vormt, met heel wat glamourgehalte. Een opmerkelijke gebeurtenis is het baardje van de Prins. In de media werd uitvoerig de nieuwe look besproken van de Prins. Hoewel dit duidelijk niet van publiek belang is en tot het privéleven van de Prins hoort, kon men overal in de kranten de meningen over de Prins en zijn baard lezen, samen met een foto om het geheel te illustreren (“Prins Filip verschijnt met stoere baard”, 9 augustus 2009). De baard van de Prins werd voor het eerst gezien toen hij twee tienermeisjes officieel ging bedanken voor het redden van 3 bejaarden bij een brand. Hoewel dit artikel inhoudelijk helemaal niets met de Prins te maken heeft, blijkt men het toch interessant te vinden om te melden dat de Prins met een baard verscheen en er zelfs een foto bij te plaatsen (“Prins Filip bedankt moedige tienermeisjes na brand in Melle”, 8 augustus 2009). Ook bij de andere Koninklijke families wordt het uiterlijk en de kledingsstijl van de verschillende leden uitvoerig besproken in de pers. Prins William werd net zoals Prins Filip uitvoerig in beeld gebracht toen hij verscheen met een baardje (“De baard is helemaal terug, toont ook Prins William”, 26 december 2008). Het uiterlijk van de leden van Koninklijke familie blijkt een populair onderwerp te zijn. De uitstraling die iemand heeft, kan ervoor zorgen dat men meer of minder vertrouwen in die persoon heeft. Misschien was het dus een bewuste keuze van de Prinsen toen zij hun baard lieten groeien en wilden ze zo een nieuw imago creëren.
13.3 Conclusie De beeldvorming van Koninklijke families is inhoudelijk heel wat veranderd over de jaren heen. Aanvankelijk kregen we enkel het beeld te zien van leden van Koninklijke families als publieke personen. Nu worden zij onder verschillende omstandigheden in beeld gebracht waardoor we telkens op een andere manier naar deze personen kijken. Wanneer zij vanwege hun publieke functie in beeld gebracht worden, krijgen wij heel andere persoonlijkheden te zien dan wanneer zij een glimp van hun privéleven laten zien aan het publiek. Deze beelden van hun privéleven zijn echter zorgvuldig geconstrueerd en worden vaak tegengesproken door de ongewenste beeldvorming van hun privéleven. De beeldvorming van Koninklijke families laat vaak tegenstrijdige beelden zien waarbij we enerzijds het exclusieve leven zien van als leden van Koninklijke families en als “Royal celebrities” en anderzijds het ordinaire aspect van hun leven zien als zij de beelden tonen van hun privéleven. De aanduiding van de Prinses als een stijlicoon en de titel als beste geklede prinses zorgen ervoor dat de vriendelijke en sympathieke Prinses toch terug als lid van de Koninklijke familie wordt gezien. Ook al heeft de Prinses duidelijk haar menselijke kant aan de bevolking laten zien, toch blijft ze een “Royal celebrity” en kan ze onmogelijk als “gewoon” gezien worden. “Gewone mensen” worden geen stijliconen of worden niet voortdurend gekeurd op hun outfits. Ook Prins Filip is een duidelijk 49
voorbeeld waarbij zijn zogezegd ordinaire leven telkens in schril contrast wordt gesteld met het extraordinaire leven die ze aan het Koninklijke paleis werkelijk hebben. Hier en daar duiken wel eens artikels op waardoor mensen maar al te goed beseffen dat leden van de Koninklijke familie geen “gewone mensen” zijn. Zoals het artikel over Prins Filip die aan 140 km per uur over de snelweg reed, ondanks het smogalarm dat die dag van kracht was. Hierdoor worden de mensen geconfronteerd met het feit dat er uitzonderingen gemaakt worden voor de leden van de Koninklijke familie en moeten zij zich niet aan de verkeersregels houden. Door dergelijke voorvallen komen er tegenstrijdige beelden naar voor waarbij het zogezegd ordinaire leven van Koninklijke families toch heel wat uitzonderlijker lijkt dan dat zij willen laten uitschijnen. Ook het artikel over de helikoptervluchtjes van de Prins zorgen voor hetzelfde tegenstrijdige beeld. Hoewel waarschijnlijk heel wat mannen dromen van helikoptervluchtjes is er niemand onder de “gewone mensen” die dit werkelijk kan doen. Ook bij andere Koninklijke families komt de beeldvorming nogal tegenstrijdig over. Prins Harry lijkt erin te slagen de positieve beeldvorming rond het Britse Koningshuis telkens te overtreffen met negatieve beelden. De beelden van het wilde feestgedrag van de Prins laten zien dat hij een bijzonder exclusief leventje leidt, dat zeker niet vergeleken kan worden met het leven van de gewone mensen. Als lid van de Koninklijke familie heeft men bepaalde privileges waardoor men duidelijk niet als “gewone mensen” gezien kan worden. De pogingen van het paleis om de leden van de Koninklijke familie dichter bij de mensen te brengen, zal nooit volledig kunnen slagen aangezien zij geen “gewone mensen” zijn. Als lid van de Koninklijke familie kan men onmogelijk die Koninklijke titel even op de achtergrond doen verdwijnen. Het is reeds een hele prestatie dat de bevolking een meer menselijke en gevoelige Koninklijke familie leert kennen, maar zij zullen nooit als “gewone mensen” gezien kunnen worden. Zij bekleden een unieke sociale positie, die op een unieke manier verkregen wordt. Niemand kan zomaar Koning of Koningin worden, waardoor men de Koninklijke familie altijd als iets unieks en mysterieus zal zien, iets onbereikbaars.
50
14 Besluit De doelstelling van onze masterproef was om na te gaan of de beeldvorming en representatie van Koninklijke families in de Vlaamse geschreven pers de laatste 10 jaar veranderd is. Via onze literatuurstudie konden we reeds zien hoeveel er veranderd is in het medialandschap de laatste jaren. In 10 jaar tijd zijn er heel wat nieuwe media en nieuwe communicatietechnologie ontstaan waardoor het publiek overladen wordt door informatie (Wood & Smith, 2005). Via talrijke kanalen kan men zich gaan informeren over eender welk onderwerp. Deze mediatiseringstrend gaat daarenboven gepaard met een toename van sensationalisering en commercialisering. De media worden gedreven door verkoopcijfers en zijn voortdurend op zoek naar verhalen die goed verkopen aan het publiek. Celebrities blijken daarom een interessant onderwerp zijn, dus ook de “Royal celebrities”. Door het feit dat Koninklijke families zo‟n unieke positie bekleden, lijken zij enorm mysterieus voor het publiek. Dankzij de media kunnen de mensen nu echter een blik werpen op het leven van deze personen, ook al is dit hun privéleven en dus niet van maatschappelijk belang (Krauthammer, 1997). Naast de veranderingen in de media zelf, zijn er ook veranderingen in de houding van de Koninklijke families ten opzichte van de media. Hoewel zij de media altijd zo ver mogelijk van zich wilden houden, zijn zij geleidelijk aan meer toenadering gaan zoeken. Deze toenadering maakt deel uit van de nieuwe communicatiestrategie die veel Koningshuizen zijn gaan volgen. De beslissing om samen te werken met de media was een noodzakelijke beslissing doordat heel wat Koninklijke families problemen hadden met hun geloofwaardigheid. Over de jaren heen zijn de mensen steeds minder gaan geloven in hun Koningshuis en zijn zij zich steeds kritischer gaan opstellen (Post & Pedersen, 1992). Om hun imago nieuw leven in te blazen, maken Koninklijke families gebruik van de media om zo het contact met het volk terug te versterken. Door de mensen een ander beeld van zich te laten zien, willen zij tonen dat zij ook maar “gewone mensen” zijn en dat zij niet zoveel verschillen van de bevolking. Koninklijke families worden dus op steeds meer verschillende manieren in beeld gebracht. Wij hebben tijdens ons onderzoek kunnen zien hoe zij eerst en vooral in beeld komen als publieke personen en dus in het kader van hun formele functie in beeld worden gebracht. Maar zij worden ook steeds vaker als privépersonen voorgesteld. Hoewel het privéleven niet tot het publieke domein hoort, houden de Koninklijke families die beelden niet altijd tegen aangezien zij zelf dit beeld construeren om de mensen te laten zien hoe zij achter de schermen van al de formele aangelegenheden zijn. Zo krijgen we beelden te zien van het gezinsleven, uitstapjes, geboortes, enz. Op die manier kunnen zij op een positieve manier in de media in beeld gebracht worden en kunnen ze zo hun imago terug versterken. Deze positieve media-aandacht wordt echter vaak tegengesproken door minder gewenste beeldvorming. De media berichten ook steeds vaker over het privéleven van deze “Royal celebrities”
51
zonder dat zij hiervoor hun toestemming gegeven. Vaak gaat dit over zaken die hen in een negatief daglicht plaatsen, of die duidelijk tonen hoe het leven aan het paleis werkelijk is. Via onze onderzoeken konden wij nagaan wat deze veranderingen precies betekenden voor de beeldvorming van “Royal celebrities”. Tijdens onze kwantitatieve inhoudsanalyse hebben wij gezien dat er een duidelijke toename is in het aantal artikels over celebrities. Deze cijfers tonen aan dat er inderdaad steeds meer artikels verschijnen over dit populaire thema. Ondanks de stijging van het aantal artikels over celebrities is dit niet het geval voor het aantal artikels over “Royal celebrities”. We hebben echter wel een toename gezien in het aantal artikels over “Royal celebrities” in de rubrieken voor celebrities. Het is vanzelfsprekend dat Koninklijke families geregeld in de media besproken worden. Als leden van het Koningshuis zijn zij publieke personen en vervullen zij een belangrijke rol in de samenleving. De toename van het aantal artikels in de rubrieken voor celebrities wijst echter op veranderingen in de beeldvorming van deze publieke personen. Deze toename gaat immers gepaard met de tendens dat er ook steeds meer berichten over het privéleven van deze publieke personen verschijnen. Hoewel deze zaken niet van maatschappelijk belang zijn, gaat men het publiek toch informeren over het leven van Koninklijke families achter de schermen. Er wordt op een andere manier over “Royal celebrities” geschreven. De berichtgeving over het privéleven van leden van Koninklijke families is meestal ongewenst. De media dringen binnen in het privéleven van deze publieke personen zonder dat zij het recht daartoe hebben. Deze veranderingen gelden trouwens niet alleen voor de tabloidkranten, maar ook voor de kwaliteitskranten. Onze gegevens laten zien dat de toename van meer sensatiegerichte artikels een algemene verandering waarbij leden van Koninklijke families net zoals andere celebrities door de media gevolgd worden en zij hun privéleven niet langer meer verborgen kunnen houden voor het publiek. Via onze kwalitatieve inhoudsanalyse konden wij nagaan hoe deze veranderingen de inhoud van de artikels beïnvloeden. Leden van Koninklijke families worden onder steeds meer verschillende omstandigheden in beeld gebracht. De beeldvorming als publiek personen is vanzelfsprekend vanwege hun Koninklijke titel. Het is echter de beeldvorming over “Royal celebrities” als privépersonen die ons een ander beeld laten zien van deze mensen. In onze literatuurstudie en tijdens ons onderzoek hebben we kunnen zie hoe hun privéleven steeds vaker in de media in beeld werd gebracht. Een deel van die beelden zijn echter door de Koninklijke families zelf geconstrueerd en moeten helpen bij het opbouwen van een nieuw, positief imago. Hierdoor krijgt het publiek steeds vaker beelden te zien van het gezinsleven aan het Koningshuis waarbij de mensen zien hoe alledaags het leven als lid van de Koninklijke familie kan zijn. Op die manier probeert men de kloof tussen het exclusieve leven aan het paleis met het ordinaire dagelijkse leven van het volk te dichten. De “Royal celebrities” worden als gewone mensen in beeld gebracht om zo te laten zien dat zij niet zoveel van het volk verschillen. 52
Deze zorgvuldig geconstrueerde beelden worden echter vaak tegengesproken door minder positieve beelden. De media zijn zich namelijk steeds meer gaan verdiepen in het privéleven van deze publieke personen en laten het publiek een heel ander beeld zien van onze “Royal celebrities”. Dit zorgt ervoor dat er in de berichtgeving over leden van Koninklijke families steeds meer zaken over het privéleven van deze mensen verschijnen. Deze zaken moeten helemaal niet gekend zijn door het publiek en laten vaak een negatief beeld van de “Royal celebrities” zien. Deze interesse voor het privéleven van leden van Koninklijke families laat zien dat zij niet alleen meer als publieke personen gezien worden, maar als echte celebrities. De toename van de artikels van “Royal celebrities” in de rubriek voor celebrities toont aan dat men op inhoudelijk vlak op een andere manier naar deze mensen verwijst. Leden van Koninklijke families worden in beeld gebracht als echte sterren, zij worden bekritiseerd op hun kledingsstijl, hun uiterlijk, hun wagens, enz. De beeldvorming over Koninklijke families is inderdaad veranderd. Terwijl er vroeger slechts een eenzijdig beeld te zien was van Koninklijke families, namelijk als publieke personen, krijgen we nu een aanbod van verschillende versies van Koninklijke families te zien. Er komen zoveel verschillende beelden naar voor in de media dat de beeldvorming over Koninklijke families nogal tegenstrijdig is voor het publiek. We krijgen beelden te zien die horen bij het publieke domein waarbij we leden van Koninklijke families op officiële, formele aangelegenheden te zien krijgen. Dan krijgen we beelden te zien waarbij zij in hun privéleven te zien zijn, maar die blijkbaar zo geconstrueerd door de Koninklijke families zelf.. En uiteindelijk krijgen we hen nog eens op een volledig andere manier te zien, waarbij hun privéleven in beeld wordt gebracht zonder dat zij dit willen en zonder dat deze zaken van belang zijn voor het publiek. De beeldvorming van Koninklijke families als “Royal celebrities” is zo geëvolueerd dat zij op een andere manier worden gezien. Zij worden niet meer alleen als publieke personen gezien, maar als echte celebrities, die het waard zijn om gevolgd te worden door de media.
53
15 Bibliografie BOEKEN EN WETENSCHAPPELIJKE ARTIKELS Baarda D.B., de Goedele M.P.M. & Teunissen, J. (2005). Basisboek kwalitatief onderzoek: handleiding voor het opzetten en uitvoeren van kwalitatief onderzoek. Houten: Stenfert Kroese. Babcock, W. (2005). Celebrity as a postmodern phenomenon, ethical crisis for democracy, and media nightmare. Journal of Mass Media Ethics, 20(2&3), 176-191. Balmer, J., Greyser, S., & Urde, M. (2006). The crown as a corporate brand: Insights from monarchies. Brand management, 14(1/2), 137-161. Barendt, E (2005). Freedom of speech. Second Edition. New York: Oxford University Press Inc. Baudrillard, J. (1990). Fatal strategies. New York: Semiotext(e). Bentley, T., & Wilsond, J. (2002). Monarchies: what are Kings and Queens for? London: Demos. Billiet, J, & Waege, H. (2006). Een samenleving onderzocht: Methoden van sociaal-wetenschappelijk onderzoek. Antwerpen: De Boeck nv. Biltereyst, D., & Van Bauwel, S. (2007). Culturele mediastudies. Gent: Academia Press. Blaine, N., & O‟Donnell, H. (2003). Media, monarchy and power. Bristol: Intellect Books. Blake, M. (2007). Private matters: a new push to rein in the tabloids has british reporters on edge. Blomme, W. (2006). De massa in beweging. In C. Devos (Ed.), De kleermakers en de Keizer, inleiding tot politiek en politieke wetenschappen (pp. 191-245). Gent: Academia Press. Bonini, S., Court, D., & Marchi, A (2009). Rebuilding corporate reputations. McKinsey Quaerterly, 3 (p75-83). Burchill, J. (1993, 8 maart). To Di for. The New Republic. Couldry, N. (2001). Everyday royal celebrity. In D. Morley & K. Robins (Eds.), British cultural studies (pp. 221-233). Oxford, New York: Oxford University Press. Couldry, N. (2000). The place of Media Power: Pilgrims and Witnesses of the Media Age. London: Routledge. 54
Couldry, N. Markham, T. (2007). Celebrity culture and public connection: Bridge or chasm? International Journal of Cultural Studies, 10(4), 403-421. Davies, J. (1999). „Princess: Diana, Femininity and the Royal‟. New Formations, 36. De Pelsmacker, P., Geuens, M., & Van Den Bergh, J. (2006). Marketingcommunicatie, Derde editie. Amsterdam: Pearson Education Benelux. Den Boer, D., Bouwman, H., Frissen, V. & Houben, M. (2005). Methodologie en statistiek voor communicatie-onderzoek. Alphen aan den Rijn: Kluwer. Devos, C. (2006). Macht in weinig hand: elites. In C. Devos (Ed.), De kleermakers en de keizer, inleiding tot politiek en politieke wetenschappen (pp. 159-189). Gent: Academia Press. Dyer, R. (1998). Stars 2nd edition. London: BFI. Fiske, J. (1996). Media matters: Race and gender in U.S. politics. Minneapolis, MN: University Press. Hoanca, B (2006). Freedom of silence vs. Freedom of speech: technology, law and information security. IEEE Technology and society magazine, 8-15. Publishers, Webmasters, and Lawyers. First Edition. New York: Bloomberg Press. Huizingh, E. (2006). Inleiding SPSS 14.0 voor Windows en Data Entry. Den Haag: Sdu Uitgevers bv. Jensen, K.B. (2002). A Handbook of Media and Communication Research: Qualitative and Quantitative Methodologies. London: Routledge. Krauthammer, C. (1997, 22 september). The great Di turnaround. Time, 150(12). Leithart, P.J. (2007, 16 augustus). Attributed Celebrity. Geraadpleegd op 5 juli 2010 op het World Wide Web: http://www.leithart.com/archives/003213.php Leithart, P.J. (2007, 16 augustus). From Ascribed to Attributed Celebrity. Geraadpleegd op 7 juli 2010 op het World Wide Web: http://www.leithart.com/archives/003215.php Lejeune, A. (1997, September 29). Princess for a Day. National Review. Martin, J. (1997, 9 mei). Ancient and modern. New Statesman, 126(4350). Marshall, P.D. (1997). Celebrity and Power: Fame in a Contemporary Culture. London: University of Minnesota Press. 55
Marsden, M.T., & Marsden M.P. (1993). The Search for Secular Divinity: America‟s Fascination with the Royal Family. Journal of Popular Culture, 26(4), 131-139. Mayes, T. (2002). Restraint of revelation? Free speech and privacy in a confessional age. Geraadpleegd
op
13
maart
2009
op
het
World
Wide
Web:
http://www.spiked-
online.com/Articles/00000006DACE.htm Miller, K. (1997). Fall of the House of Windsor? Raritan, 17(3). Morrison, D. & Svennevig, M. (2007). The defence of public interest and the intrusion of privacy: journalists and the public. Journalism, 8(1), 44-65. Nairn, T. (1994). The Enchanted Class: Britain and its monarchy, 2nd edn. London: Verso. Philips, A. (1992, 15 juni). The battered crown. Maclean‟s, 105(24). Pill, E. (2009). Celebrity and public relations. In R. Tench & L. Yeomans (Eds), Exploring Public Relations, Second Edition (pp. 621-631). London: Pearson Education. Post, t., & Pedersen, D. (1992, 22 juni). The selling of the royals. Newsweek, 119(25). Rein, I., Kottler, P., Hamlin, M., & Stoller, M. (2006). High visibility: transforming your personal and professional brand. New York: the McGraw-Hill companies. Riffe, D., Lacy, S. & Fico, F.G. (2005). Analyzing Media Messages: Using Quantitative Content Analysis in Research, 2nd edition. New Jersey: Lawrence Erlbaum Assiciates, Inc. Rojek, C. (2001). Celebrity. London: Reaktion Books Ltd. Stateman, A. (1997, November). Royal flush: Can anyone but God save the queen? Public Relations Tactics, 4(11). Street, J. (2004). Celebrity Politicians: Popular Culture and Political Representation. Political Studies Association, 6, 435-452. Storey, J. (1997). Cultural theory and popular culture. Londen: Prentice Hall. Theodoracopulos, T. (1999, august 9). Royal is as Royal does. National Review. Trudel, P. & Abran, F. (Eds.) (1992). Droit du public à l‟iniformation et vie privée: deux droits irréconciliables? Montréal : Les Éditions Thémis inc. 56
Turner, G. (2004). Understanding celebrity. London: SAGE Publications. Van den Bulck, H. (z.d.). Constructing the „can‟ and the „cannot‟: Media negotiating Royal abilities. The case of the Belgian Crown Prince and Princess. Belgium: University of Antwerp. Voorhoof, D. (2007). Handboek Mediarecht. Brussel: De Boeck & Larcier n.v. Walter, T. ( 1999). „And the Consequence was…‟ in T. Walter (Ed.), The Mourning for Diana. Oxford: Berg. Weiner, J.F. (1995). The paradox of manarchy. Antropology Today, 11(5), 1. Wester, F. (2006). Inhoudsanalyse: theorie en praktijk. Alphen aan den Rijn: Kluwer. Wester, F., Renckstorf, K. & Scheepers, P. (2006). Onderzoekstypen in de communicatiewetenschap. Alphen aan den Rijn: Kluwer. Wood, A.F. & Smith, M.J. (2005). Online communication: linking technology, identity, and culture. New York: Lawrence Erlbaum Associates. Wood, E. (2009). Corporate communication. In R. Tench, & L. Yeomans (Eds.), Exploring Public Relations (pp. 539-559). Harlow: Pearson Education Limited. KRANTENARTIKELS Sam. (2009, 16 oktober). Kind krijgt brief van Queen nadat ballon in haar tuin landt. Geraadpleegd op 8 april 2010 op het World Wide Web: http://www.demorgen.be/dm/nl/1008/Showbizz/article/detail/1016829/2009/10/16/Kind-krijgt-briefvan-Queen-nadat-ballon-in-haar-tuin-landt.dhtml Dea. (2010, 3 februari). Laurent wil speciaal rijbewijs voor wie met snelle auto rijdt. Geraadpleegd op 8 april 2010 op het World Wide Web: http://www.demorgen.be/dm/nl/989/Binnenland/article/detail/1062567/2010/02/03/Laurent-wilspeciaal-rijbewijs-voor-wie-met-snelle-auto-rijdt.dhtml Vsv. (2010, 10 februari). Prins Filip tegen 140 op snelweg ondanks smogalarm. Geraadpleegd op 8 april 2010 op het World Wide Web: http://www.demorgen.be/dm/nl/989/Binnenland/article/detail/1065492/2010/02/10/Prins-Filip-tegen140-op-snelweg-ondanks-smogalarm.dhtml 57
Sam. (2010, 26 maart). Slechts een Belg op drie wil Filip nu al op troon. Geraadpleegd op 8 april 2010 op het World Wide Web: http://www.demorgen.be/dm/nl/5036/Wetstraat/article/detail/1085532/2010/03/26/Slechts-een-Belgop-drie-wil-Filip-nu-al-op-de-troon.dhtml Adv. (2009, 22 december). Prins William trotseert vrieskou in kartonnen doos. Geraadpleegd op 12 april 2010 op het World Wide Web: http://www.demorgen.be/dm/nl/1008/Showbizz/article/detail/1045390/2009/12/22/Prins-Williamtrotseert-vrieskou-in-kartonnen-doos.dhtml Jv. (2009, 6 december). Queen waarschuwt voor gebruik foto‟s paparazzi. Geraadpleegd op 12 april 2010 op het World Wide Web: http://www.demorgen.be/dm/nl/1008/Showbizz/article/detail/1038417/2009/12/06/Queenwaarschuwt-voor-gebruik-foto-s-paparazzi.dhtml Mvl. (2009, 12 september). Prins Filip begint Brusselaars te ergeren met zijn helikopter. Geraadpleegd op 11 april 2010 op het World Wide Web: http://www.demorgen.be/dm/nl/1008/Showbizz/article/detail/992823/2009/09/12/Prins-Filip-begintBrusselaars-te-ergeren-met-zijn-helikopter.dhtml Avb. (2008, 28 mei). Nederlander moet imago Filip redden. Geraadpleegd op 28 maart 2010 op het World Wide Web: http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF28052008_015&word=koningshuis De Lobel, P. (2008, 29 mei). De oranje hulplijn van de kroonprins. Geraadpleegd op 28 maart 2010 op het World Wide Web: http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=KM1SHP75&word=koningshuis Moerman, B. & De Backer, P. (2008, 2 juni). „Tijd om Filip klaar te stomen voor echte werk‟. Geraadpleegd op 28 maart 2010 op het World Wide Web: http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=NO1SKV3R&word=koningshuis Poosen, F. (2008, 5 juni). Vlaming geeft prins Filip een jaar om te overtuigen. Geraadpleegd op 28 maart 2010 op het World Wide Web: http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=C91SPP9L&word=koningshuis
58
Hebben we een andere prins Filip gezien? (2008, 7 juni). Geraadpleegd op 28 maart 2010 op het World Wide Web: http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=9R1SSACP&word=koningshuis Salmon, F. (2008, 2 augustus). Het kroonjuweel uit Laken. Geraadpleegd op 28 maart 2010 op het World Wide Web: http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=1R1US63V&word=koningshuis De Standaard (2008, 12 september). Franse magazine kraakt ons koningshuis. Geraadpleegd op 28 maart 2010 op het World Wide Web: http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=6Q20BTB2&word=koningshuis Degryse, I. (2009, 2 mei). Nooit meer dicht bij de Oranjes? Geraadpleegd op 28 maart 2010 op het World Wide Web: http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=MM29OMQI&word=koningshuis Tdm. (2009, 18 juli). Belgisch koningshuis heeft bijzonder slecht imago. Geraadpleegd op 28 maart 2010 op het World Wide Web: http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF18072009_002&word=koningshuis+bijzon der+slecht+imago Hermans, D. (2009, 4 december). Van houterige Filip tot glamoureus koningskoppel in spe. Geraadpleegd op 28 maart 2010 op het World Wide Web: http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=GQ12J8SF2&word=koningshuis De Standaard (2009, 13 maart). Prinses Lea: „Het paleis beschouwt gevoelens als een teken van zwakheid‟. Geraadpleegd op 5 april 2010 op het World Wide Web: http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=GEN2NG16J&word=koningshuis Musschoot, D. (2010, 7 april). Prins Filip en zijn helikopter. Geraadpleegd op 11 april 2010 op het World Wide Web: http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=312OFV6K Jpe. (2010, 10 mei). Prins Harry in tranen om overleden paard. Geraadpleegd op 14 julie 2010 op het World Wide Web: http://www.standaard.be/artikel/detail.aspx?artikelid=DMF20100510_043&word=Koningshuis Pvm. (2008, 10 oktober). Astrid sluit Prinses Mathilde in haar hart? Geraadpleegd op 5 april 2010 op het World Wide Web: http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=18247228-PAG3_1072 59
Mte. (2008, 18 november). Prinses Mathilde leest sprookjes voor. Geraadpleegd op 14 juli 2010 op het World Wide Web: http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=GKU231EVS Vve. (2009, 19 januari). Mathilde populairste Europese prinses. Geraadpleegd op 5 april 2010 op het World Wide Web: http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=DMF19012009_098 Coppens, M. (2009, 2 mei). „Oranje monarchie bijna weggeveegd‟. Geraadpleegd op 5 april 2010 op het World Wide Web: http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=GLK29P3CI Rommers, W. (2009, 29 mei). Hommeles aan het Hof. Geraadpleegd op 5 april 2010 op het World Wide Web: http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=GIG2AQNM5 Dpa. (2009, 16 juni). Brown zoekt hulp bij pr-goeroe van de Queen. Geraadpleegd op 5 april 2010 op het World Wide Web: http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=DMF20090616_060 Hmp. (2009, 9 augustus). Prins Filip verschijnt met stoere baard. Geraadpleegd op 15 juli 2010 op het World Wide Web: http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=GOI2DJHQF Hermans, D. (2009, 4 december 2009). Van houterige Filip tot glamoureus koppel in spe. Geraadpleegd op 5 april 2010 op het World Wide Web: http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=GQ12J8SF2 Chc. (2010, 3 februari). De come-back van de prinses. Geraadpleegd op 5 april 2010 op het World Wide Web: http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=DMF20100203_011 Het paleis beschouwt gevoelens als een teken van zwakte. (2010, 13 maart). Geraadpleegd op 5 april 2010 op het World Wide Web: http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=CN2NFA2O Prins Filip: „Mensen met kritiek hebben niet met mij gewerkt‟. (2010, 26 maart). Geraadpleegd op 5 april 2010 op het World Wide Web:http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=GQI2O2HR8 Musschoot, D. (2010, 7 april). Prins Filip vliegt rondjes rond paleis. Geraadpleegd op 11 april 2010 op het World Wide Web: http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=GQ42OID42 Jpe. (2010, 10 mei). Prins Harry in tranen om overleden paard. Geraadpleegd op 14 juli 2010 op het World Wide Web: http://www.nieuwsblad.be/article/detail.aspx?articleid=DMF20100510_043
60
Prinses Mathilde verkozen tot populairste prinses. (2009, 19 januari). Geraadpleegd op 30 maart 2010 op het World Wide Web: http://knack.rnews.be/nl/actualiteit/nieuws/mensen/prinses-mathildeverkozen-tot-populairste-prinses/article-1194707561512.htm Is er nog toekomst voor de monarchie. (2009, 5 mei). Geraadpleegd op 30 maart 2010 op het World Wide Web: http://knack.rnews.be/nl/actualiteit/nieuws/mensen/is-er-nog-toekomst-voor-demonarchie/article-1194707558035.htm Nederlands Koningshuis wint rechtszaak over foto‟s. (2009, 28 augustus). Geraadpleegd op 30 maart 2010 op het World Wide Web: http://knack.rnews.be/nl/actualiteit/nieuws/europa/nederlandskoningshuis-wint-rechtszaak-over-foto-s/article-1194682784985.htm Eb. (2007, 4 oktober). “Veel grote gezinnen in koninklijke families”. Geraadpleegd op 7 april 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/63567/2007/10/04/Veelgrote-gezinnen-in-koninklijke-families.dhtml Vsv. (2008, 24 januari). Prins Filip kan het wel. Geraadpleegd op 7 april 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/145176/2008/01/24/Prins-Filip-kan-hetwel.dhtml Tdb/kh/gb. (2008, 16 april). Prinses Mathilde bevallen van dochtertje Eleonore. Geraadpleegd op 7 april 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/244181/2008/04/16/Prinses-Mathilde-bevallenvan-dochtertje-Eleonore.dhtml Lb. (2008, 27 mei). Koppen volgt prins Filip half jaar lang. Geraadpleegd op 7 april 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/290962/2008/05/27/-Koppenvolgt-prins-Filip-half-jaar-lang.dhtml Bf. (2008, 28 mei). Nederlander moet imago Filip redden. Geraadpleegd op 7 april 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/291755/2008/05/28/Nederlander-moetimago-Filip-redden.dhtml Eb. (2008, 30 juni). Filip, Mathilde en de kinderen in Antwerpse Zoo. Geraadpleegd op 7 april 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/332028/2008/06/30/FilipMathilde-en-de-kinderen-in-Antwerpse-Zoo.dhtml
61
Lb. (2008, 30 juli). Prinses Mathilde bij best geklede wereldsterren. Geraadpleegd op 7 april 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/363837/2008/07/30/PrinsesMathilde-bij-best-geklede-wereldsterren.dhtml Lb. (2008, 1 augustus). Koningin Paola wil geen extra camera‟s in paleis. Geraadpleegd op 7 april 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/366027/2008/08/01/Koningin-Paola-wil-geenextra-camera-s-in-paleis.dhtml Ka. (2008, 11 augustus). Ruim helft Belgen vindt dat Albert II goed regeert. Geraadpleegd op 7 april 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/376234/2008/08/11/Ruim-helft-Belgen-vindt-datAlbert-II-goed-regeert.dhtml Lb. (2008, 27 oktober). Prins Harry wil helikopterpiloot worden. Geraadpleegd op 7 april 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/467205/2008/10/27/PrinsHarry-wil-helikopterpiloot-worden.dhtml Jv. (2008, 26 december). De baard is helemaal terug, toont ook Prins William. Geraadpleegd op 15 juli 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/574664/2008/12/26/De-baard-is-helemaal-terugtoont-ook-Prins-William.dhtml Svm. (2009, 11 februari). Prins Harry nog maar eens in opspraak. Geraadpleegd op 15 juli 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/685070/2009/02/11/PrinsHarry-nog-maar-eens-in-opspraak.dhtml Bf. (2009, 21 april). Mathilde populairste prinses van Europa. Geraadpleegd op 7 april 2010 op het Word Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/826216/2009/04/21/Mathildepopulairste-prinses-van-Europa.dhtml Adv. (2009, 29 mei). Prinses Mathilde jaloers op Prinses Claire. Geraadpleegd op 7 april 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/869612/2009/05/29/PrinsesMathilde-jaloers-op-prinses-Claire.dhtml Lpb. (2009, 16 juni). Gordon Brown zoekt hulp bij pr-goeroe van Queen. Geraadpleegd op 7 april 2010 op het World Wide Web:
62
http://www.hln.be/hln/nl/960/Buitenland/article/detail/892847/2009/06/16/Gordon-Brown-zoekt-hulpbij-pr-goeroe-van-Queen.dhtml Mvl. (2009, 18 juli). Amper één op vier belgen nog fan van koningshuis. Geraadpleegd op 7 april 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/957/Belgie/article/detail/934451/2009/07/18/Amper-een-op-vier-Belgennog-fan-van-koningshuis.dhtml Edp. (2009, 21 juli). Koninklijke familie groet toeschouwers. Geraadpleegd op 7 april 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/937661/2009/07/21/Koninklijke-familie-groettoeschouwers.dhtml Svm. (2009, 8 augustus). Prins Filip bedankt moedige tienermeisjes na brand in Melle. Geraadpleegd op 15 juli 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/957/Belgie/article/detail/961284/2009/08/08/Prins-Filip-bedankt-moedigetienermeisjes-na-drama-in-Melle.dhtml Adv. (2009, 17 augustus). Prins Filip begint met eigen economische missies. Geraadpleegd op 7 april 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/971694/2009/08/17/Prins-Filip-begint-met-eigeneconomische-missies.dhtml Jv. (2009, 28 augustus). Oranjes winnen rechtszaak over vakantiefoto‟s. Geraadpleegd op 7 april 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/982969/2009/08/28/Oranjes-winnen-rechtszaakover-vakantiefoto-s-AP.dhtml Jv. (2009, 7 december). Queens uitval naar paparazzi: Is Prinselijk huwelijk nakend? Geraadpleegd op 7 april 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/1038968/2009/12/07/Queens-uitval-naarpaparazzi-Is-prinselijk-huwelijk-nakend.dhtml Adv. (2009, 22 december). Prins William trotseert vrieskou in kartonnen doos. Geraadpleegd op 7 april 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/1045390/2009/12/22/Prins-William-trotseertvrieskou-in-kartonnen-doos.dhtml
63
Mvdb. (2009, 19 januari). Mathilde populairste prinses Europese koningshuizen. Geraadpleegd op 7 april 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/625566/2009/01/19/Mathilde-populairste-prinsesEuropese-koningshuizen.dhtml Svm (2010, 22 januari). Prins William gepest om muzieksmaak. Geraadpleegd op 14 juli 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/1057622/2010/01/22/PrinsWilliam-gepest-om-muzieksmaak.dhtml Sam. (2010, 1 februari). Prins Harry razend na tuimeling van paard. Geraadpleegd op 14 juli 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/1061931/2010/02/01/PrinsHarry-razend-na-tuimeling-van-paard.dhtml Sam. (2010, 19 februari). Prins William heeft opeens volle, donkere haardos. Geraadpleegd op 7 april 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/1068221/2010/02/16/Prins-William-heeft-opeensvolle-donkere-haardos.dhtml Kh. (2010, 12 april). Wilde party Prins Harry: voor 11.000 champagne in 4u. Geraadpleegd op 14 juli 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/1091516/2010/04/12/Wilde-party-Prins-Harryvoor-11-000-euro-champagne-in-4u.dhtml Ep. (2010, 2 juni). Prins Harry is werelds coolste man. Geraadpleegd op 14 juli 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/35/Seks-Relaties/article/detail/1113170/2010/06/02/Prins-Harryis-werelds-coolste-man.dhtml Vsv. (2010, 15 juni). Prins William redt jonge vrouw in nood. Geraadpleegd op 14 juli 2010 op het World Wide Web: http://www.hln.be/hln/nl/947/Royalty/article/detail/1118990/2010/06/15/PrinsWilliam-redt-jonge-vrouw-in-nood.dhtml
64
16 Bijlagen BIJLAGE 1: VAN DEN DRIESSCHE, PERSOONLIJKE COMMUNICATIE, 15 MAART, 2010. Via een expertinterview willen wij dieper ingaan op onze centrale onderzoeksvraag, nl. de beeldvorming van het Koningshuis in de Vlaamse geschreven pers. Wij hebben hiervoor Pol Van Den Driessche gekozen, een expert die goed geïnformeerd is over dit onderwerp (Billiet & Waeghe, 2006). Aan de hand van een open gesprek/interview kunnen wij dieper ingegaan op wat wij reeds in ons theoretisch gedeelte veronderstelden. Door ons te richten naar een expert in deze thematiek kunnen wij hetgeen wij reeds gezegd hebben laten bevestigen en eventueel nieuwe invalshoeken ontdekken. Als hoofdredacteur van het tv-programma “Royalty” heeft Pol Van Den Driessche de beeldvorming rond het Koningshuis van dichtbij kunnen volgen, wat voor ons uiterst interessant is. Wij gaan slechts een analyse uitschrijven van het interview, met de informatie die het meest relevant is voor ons onderzoek. Via een open gesprek konden wij dieper ingaan op alles wat wij tijdens onze masterproef beschreven hebben, en een link leggen naar onze Belgische Koninklijke familie. Evolutie De evolutie en veranderingen in de beeldvorming en representatie van de leden van de Koninklijke familie is te wijten aan twee bewegingen. Aan de ene kant hebben we de pers die in de loop der jaren sterk is geëvolueerd door maatschappelijke veranderingen, en aan de andere kant hebben we de leden van de Koninklijke familie die eveneens op een andere manier in beeld gebracht wilden worden. De media gaan nu op een andere manier te werk dan tien jaar geleden, dit is het gevolg van verschillende maatschappelijke veranderingen. Het belangrijkste maatschappelijk fenomeen dat de laatste jaren naar voor is gekomen, is de kritischere houding die ontstaan is ten opzichte van het Koningshuis. Deze Kritische instelling is het gevolg van een maatschappelijke evolutie waarbij men gezags - en machtsinstellingen anders zijn gaan bekijken. Dergelijke instanties, zoals de Kerk en het Koningshuis werden vroeger gerespecteerd en geadoreerd. Nu is de eerbied voor het gezag en machtige instanties sterk gedaald. Dit heeft tot gevolg dat ook de pers zich veel kritischer ging gedragen ten opzichte van de pers. Journalisten gingen op een andere manier te werk, waarbij de leden van de Koninklijke familie deze kritische behandeling moesten aanvaarden. Dit kwam als een enorme schok bij het Koningshuis. Voorheen werden zij als leden van de Koninklijke familie gerespecteerd en geadoreerd, journalisten werden strikt onder controle gehouden, en zouden het nooit gewaagd hebben enige commentaar of kritiek op het Koningshuis te geven. Die tijden zijn echter veranderd, waardoor het Koningshuis zich eveneens heeft moeten aanpassen aan deze nieuwe maatschappelijke tendens.
65
Ook het Koningshuis is zich dus anders gaan gedragen ten opzichte van de media. Dit komt vooral door de druk waaronder zij kwamen te staan. Vroeger had men als Koning werkelijke macht en had men politieke invloed op heel wat beslissingen. Op die manier werd het Koningshuis ook veel meer gerespecteerd en werden zij als belangrijke spelers gezien in het maatschappelijke beleid. Nu is de macht echter verdwenen. De federale staat heeft in de loop der jaren steeds meer macht moeten afstaan. Door het ontstaan van een superieure staat, heeft België heel wat bevoegdheden moeten overhevelen naar het Europees niveau, waardoor de macht van de federale staat is gaan afnemen. Ook op een lager niveau heeft de federale staat heel wat macht moeten afstaan. Door de deelstaten eigen bevoegdheden te geven, heeft de federale staat als overkoepelend orgaan heel wat macht verloren. Vanwege die machtsafname is de rol van het Koningshuis van minder belang geworden. Terwijl Boudewijn als Koning nog politieke invloed had, heeft Albert geen politieke macht meer. Hij oefent slechts nog een ceremoniële functie uit, waarbij de politieke invloed van de Koning zoveel mogelijk beperkt is. In combinatie met de toenemende kritische houding van de samenleving ten opzichte van het Koningshuis, staan zij als Koninklijke familie enorm onder druk, waardoor zij gedwongen waren om hun populariteit en invloed zoveel mogelijk te beschermen en te versterken. De enige manier om zich populair te maken was door veel en positief in de media in beeld gebracht te worden. Men kon het contact met de mensen terug versterken door vooral populaire media te bereiken aangezien deze door de massa gelezen worden. Door de evolutie in de houding van de maatschappij en de pers en de politieke evoluties, is het Koningshuis dus gedwongen om op een andere manier te werk te gaan. Om niet nog meer van hun macht, prestige en aanzien te verliezen, moeten zij zelf ook veranderingen aanbrengen in hun relatie met de samenleving, en hun contact met de pers. Een belangrijke factor die waarvan het versterken van hun populariteit afhankelijk is, is de persoonlijkheid en de figuur van die persoon. Dat is namelijk het enige waarop ze beroep kunnen doen, en waarmee ze dus de beeldvorming rond hen positiever kunnen maken. De figuur van Koning Albert II verschilt bijvoorbeeld enorm met dat van Koning Boudewijn. Aan de ene kant hebben we Koning Boudewijn die altijd zeer streng en ernstig in beeld gebracht werd, waarbij hij zeer gereserveerd en afstandelijk overkwam. Daartegenover komt dan de figuur van Koning Albert II die veel minder stijf lijkt, hij lacht, is vriendelijk, en heeft een veel warmere persoonlijkheid. Deze kenmerken zorgen ervoor dat hij op die manier ook veel makkelijker zijn populariteit bij het publiek hoog kan houden. Boudewijn had nog politieke macht, dus hij moest nog geen rekening houden met het verstevigen van zijn populariteit. Maar in de huidige kritische maatschappij hebben de karaktereigenschappen van Koning Albert II ervoor gezorgd dat hij als een veel toegankelijker figuur overkomt, waardoor de media ook een positiever en menselijker beeld naar de massa konden overbrengen. Ook de figuur van Prinses Mathilde is heel belangrijk geweest om de 66
populariteit van het Koningshuis te versterken. Haar kledij, haar warme karakter, haar glimlach en vriendelijkheid zorgen ervoor dat zij als een heel menselijke en warme persoon overkomt bij het publiek. Populisme De toenadering die het Koningshuis tot de media zoekt, heeft echter grenzen. Zij willen hun populariteit versterken, maar willen daar niet te ver voor gaan. Om een positief imago op te bouwen is het belangrijk dat zij volkser worden, en de band met het volk kunnen herstellen. De tijd waarin leden van Koninklijke families afstandelijk en gereserveerd deden, is voorbij. Via de media willen zij aantonen hoe zij als familie werken, hoe zij “gewoon en eenvoudig” zijn, en tegelijk ook een Koninklijke familie zijn. Het zoeken naar contact met het volk is echter verschillend van het contact bij andere celebrities. Ondanks het feit dat zij wel meer onder het volk willen komen, en meer contact willen maken en zich openstellen voor de media, willen zij als Koninklijke familie ook nog enige mystiek rond de hele Koninklijke wereld behouden. Zij willen, in tegenstelling tot andere beroemdheden, toch nog enige afstand houden van het volk, zodat er nog plaats is voor interpretatie en verbeelding van wat zich achter de poorten van het paleis zou bevinden. Er moet dus een grens gesteld worden aan de popularisatie van het Koningshuis, zij mogen een menselijker karakter krijgen, maar mogen niet als echt “gewone mensen” gezien worden. Waarschijnlijk zal de popularisatie van het Koningshuis met Prins Filip als Koning ook terug afnemen. Koning Albert II weet perfect hoe hij met de media en het publiek moet omgaan, hij is erin geslaagd als een warm, vriendelijk en open persoon over te komen, waardoor zijn succes en populariteit hoog is bij het publiek. Prins Filip is echter een veel minder extravert persoon, hij zal waarschijnlijk heel wat minder open zijn tegenover de media, of wanneer hij in contact komt met de mensen. Maar onder begeleiding met goede adviseurs zal hij echter niet kunnen verhinderen om de media toe te laten in zijn privéleven. Ook dankzij Mathilde hebben we een vriendelijke en warme persoonlijkheid in de Koninklijke familie, en dat zal Filip helpen om op dezelfde manier naar het volk toe te stappen, en de media gebruiken om dat imago van warme en gevoelige persoon over te brengen. Aan het Koninklijk paleis begrijpen ze maar al te goed dat de media noodzakelijk zijn om te overleven als Koninklijke familie. Zonder de media zou het geloof in het Koningshuis nog meer gedaald zijn, en zou hun populariteit al ver onder nul zitten. Door de toegevingen die zij de laatste jaren hebben gedaan, kunnen zij nu ook niet meer terug.
67
Buitenland De relatie tussen de media en onze Koninklijke familie verschilt met de relatie in andere landen. In Nederland is het Koningshuis erg populair, zij worden door het volk aanbeden. Deze Koninklijke familie is enorm open ten opzichte van de media, waardoor zij soms misschien zelfs net te vaak als “gewone familie” getoond worden, waardoor zij het mysterieuze Koninklijke karakter aan het verliezen zijn. De relatie met de media is bedoeld om terug populair te worden bij het volk, maar daarbij mag men niet te ver gaan. Er moet een grens zijn aan de manier waarop men wil afgebeeld worden. Als Koninklijke familie blijft men een unieke familie, het is niet de bedoeling dat zij volledig meegaan met het volk. In Engeland is het Koningshuis dan echter veel meer gesloten. Zij proberen zich zo veel mogelijk van de media af te schermen, waardoor zij net het probleem van paparazzi krijgen. Prins Harry en Prins William zorgen er echter voor dat het Koningshuis wel meer met de pers in contact komt, al is dat niet altijd in positieve situaties. De Scandinavische landen zijn het beste voorbeeld van een evenwichtige relatie tussen het Koningshuis, de media en het volk. Zij zijn in deze land erg geliefd en worden daar op handen gedragen. Misschien hangt dit samen met het feit dat de monarchie daar nergens ter discussie staat. Koning heeft daar geen enkele macht en niets van politieke invloed. Hij is enkel een figuur van het land en oefent dus een ceremoniële functie uit. Misschien dat zij daarom niet onder druk staan en nog zo populair zijn bij de bevolking. Privacy Vroeger gingen de woordvoerders van het Koninklijke paleis persberichten opstellen die enkel op die manier overgenomen mochten worden. Zij waren nooit bereikbaar voor meer vragen of meer uitleg, alle informatie die ze wilden verstrekken stond in het communiqué. Dit was hetgeen ze wilden bekendmaken aan het publiek, en meer mocht de pers niet verlangen. Nu is die houding echter veranderd en gaat men meer praten met de journalisten, zij bouwen een wederzijdse relatie op waarbij beide kanten elkaars wensen en verlangens moeten respecteren. De woordvoerders van het Koninklijke paleis luisteren naar journalisten, zij stellen zich open voor de verlangens van de pers. Vroeger waren interviews met de Koninklijke familie onmogelijk, nu is dit wel mogelijk, mits enkele voorwaarden. Als journalist kan men dus de Koninklijke familie wel interviewen, daar hebben zij aan toegegeven, maar de vragen moeten op voorhand voorgelegd worden zodat de leden van de Koninklijke familie die vragen al kunnen voorbereiden. Ook mogen zij het artikel of de reportage voordat ze verspreid wordt nakijken.
68
De relatie tussen de media en de Koninklijke familie is dus gebaseerd op een aantal afspraken waar journalisten zich moeten aan houden. De Koninklijke familie heeft al heel wat meer toelatingen gegeven in vergelijking met zoveel jaar terug, in respect voor wat zij voor de pers willen doen, moet de pers hen ook respecteren, en zich houden aan de voorwaarden. Een van die afspraken is bijvoorbeeld het feit dat enkel op 1 september de kindjes gefotografeerd mogen worden als ze naar school gaan. Op die dag wordt tijd gemaakt voor al de nodige foto‟s en beelden. De Koninklijke familie gaat dan werkelijk meewerken met de journalisten, en meehelpen met de creatie van een fotoreportage waarbij de kindjes naar school gebracht worden, zoals alle andere kindjes. Dit wordt toegelaten op voorwaarde dat er gedurende de rest van het jaar geen foto‟s meer gemaakt worden van de kindjes op school, of op weg naar school. Ook in Nederland maken ze gebruik van dit principe. Op skivakantie wordt eveneens de kans gegeven om foto‟s te maken op 1 moment, op voorwaarde dat ze daarna voor de rest van hun vakantie niet meer lastiggevallen worden door fotografen of journalisten. Paparazzi Het is noodzakelijk dat de Koninklijke families dergelijke momenten toelaat waarbij foto‟s gemaakt worden, en waarbij zij samenwerken met de pers om bepaalde fotoreportages te maken. Zonder die momenten zou men een veel moeilijkere relatie hebben met de media, en zou men zelfs het risico lopen dat paparazzi hen overal zou gaan volgen om toch maar een foto te kunnen maken. Door zich open te stellen voor de media hebben ze kunnen verhinderen dat paparazzi zouden ontstaan. Indien Filip bijvoorbeeld later die toegevingen zou intrekken, zou de pers niet langer meer rekening houden met de voorwaarden die het Koningshuis opgelegd heeft. Men zou niet plots terug aanvaarden dat zij niet langer over privéaangelegenheden mogen berichten, of geen foto‟s meer mogen maken van de kindjes op hun eerste schooldag. Vanaf dat moment zouden zij geen rekening meer houden met het Koningshuis en enkel denken aan het beeldmateriaal dat zij nodig hebben. Met de juiste adviseurs zal Prins Filip natuurlijk wel begrijpen dat hij zal moeten blijven toenadering zoeken tot de media, om te verhinderen dat die relatie niet meer zo respectvol en gecoördineerd zou kunnen verlopen. Kritischer De journalisten zijn ook heel wat kritischer geworden door de houding van Prins Laurent. Hij heeft talrijke keren journalisten beledigd, of niet op de juiste manier behandeld. Op die manier willen journalisten die voorwaarden niet meer aanvaarden, en gaan zij ook niet langer meer met respect voor het Koningshuis handelen. Vroeger zou men geen aandacht besteed hebben aan alles wat Laurent verkeerd heeft gedaan, maar door de veranderde houding ten opzichte van machtsinstelling en gezag , laten zij zich niet meer tegenhouden. 69
BIJLAGE 2: CODEBOEK KWANTITATIEVE INHOUDSANALYSE Krant 1: De Standaard 2: De Morgen 3: Het Nieuwsblad 4: Het Laatste Nieuws
Inhoud van het artikel Hoe wordt geschreven over de “Royal celebrity” ? 1: Celebrity als publiek persoon (als Prins Filip) 2: Celebrity als privépersoon a (constructie door celebrity: Prins Filip stelt de geboorte van zijn kinderen voor) 3: Celebrity als privépersoon b (ongewenst/ongevraagd, paparazzi: Prins Filip op skivakantie met zijn gezin) In welke rubriek van de krant staat het artikel? (één antwoord mogelijk) 0: Voorpagina 1: Nieuws/ Binnenland 2: Buitenland 3: Opinie/De Gedachte/ Lezersbrieven 4: Cultuur 5: Media 6: Sport 7: Televisiepagina‟s (raster met overzicht programma‟s) 8: Economie / Geld / Financiën 9: Beroemd en bizar/ Showbizz/ Mensenlief/ VIPS/ De Spanjaard… (celebrity- rubriek of weetjes) 10: Lifestyle / Reizen, Wonen, Auto 11: Letteren, Uitgelezen 12: Magazine (Nina, Plaza, De Standaard Magazine,…) 13: Jongerenmagazine/Kinderbijlage 14: Regionaal 15: Andere
70
Wat is het belangrijkste thema in het artikel? 10: Professioneel a: Formele gebeurtenis die verbonden is met de taak als lid van de Koninklijke familie. 11: Professioneel b: Prijsuitreiking, awards of publiek celebrityfeestje 12: Professioneel c: Commerciële aspect (merchandising, meewerken aan reclamecampagne voor product, commerciële waarde, …) 13: Professioneel d: Met een link naar het privé-leven: status (eigendom, rijkdom, invloedrijkste persoon,…) 14: Professioneel e: Andere 20: Met privéaangelegenheden: Familieleven (zwanger, vete, opvoeding, adoptie,…) 21: Met privéaangelegenheden: Relaties (liefde, breuk/echtscheiding, overspel, huwelijk,…) 22: Met privéaangelegenheden: Vrije tijd en ontspanning (vakantie, hobby, niet-publieke feestjes, …) 23: Met privéaangelegenheden: Schandalen 24: Met privéaangelegenheden: Gezondheid (ziekte, genezing, ongeval, overlijden, …) 25: Met privéaangelegenheden: Seksualiteit (naakt, geaardheid, seks…) 26: Met privéaangelegenheden: Verslavingen en stoornissen (drugs, alcohol, ontwenning, anorexia,…) 27: Met privéaangelegenheden: Criminaliteit en justitie (agressie, rechtszaak, diefstal, moord, …) 28: Met privéaangelegenheden: Religie en zingeving 29: Met privéaangelegenheden: Andere 30: In het kader van een gebeurtenis / evenement 40: Sociaal engagement a: Celebrity schenkt zelf geld aan iets 41: Sociaal engagement b: Celebrity vraagt het publiek om geld te schenken aan goed doel of organisatie (Kom op tegen Kanker, etc.) 42: Sociaal engagement c: Actief mee campagne voeren (gezicht, peter/meter van een campagne, ambassadeur van UNICEF) 43: Sociaal engagement d: Celebrity steunt petitie, oproep of klaagt iets aan (symbolische en minder actieve steun; vooral „stem‟) 50:
Politiek
engagement:
Niet-partijpolitiek
(tegen
verbod
op
hoofddoek
dragen
door
gemeentepersoneel, Red de Solidariteit) niet direct gericht op specifieke politieke partij(en) 51: Politiek engagement: Partijpolitiek a: publieke (media) steunbetuiging aan (“ik ben voor...,” “ik stem op…”) bepaalde politicus/a of politieke partij 52: Politiek engagement: Partijpolitiek b: publieke steunbetuiging aan bepaalde politicus/a of politieke partij via actieve deelname aan campagne zonder (!) zelf politicus te worden of lid te worden (bvb. Pol Goossens die op affiches van Patrick Janssens prijkt, Bruce Springsteen die optreedt tijdens campagnemeeting van Barack Obama, etc.) 71
53: Politiek engagement: Partijpolitiek c: celebrity maakt de overstap naar de politiek door zich kandidaat te stellen of mandaat op te nemen. 60: Andere Gegevens van personen die in het artikel voorkomen Hoe wordt geschreven over celebrity 1? 1: Celebrity als publiek persoon (als Prins Filip) 2: Celebrity als privépersoon a (constructie door celebrity: Prins Filip op handelsmissie) 3: Celebrity als privépersoon b (ongewenst/ongevraagd, paparazzi: Prins Filip op vakantie met zijn gezin) Nationaliteit van celebrity 1? bij dubbele nationaliteit: kies belangrijkste, afhankelijk van context in artikel 1: België Europa: welk land? 2: Nederland 3: Groot-Brittannië 4: Frankrijk 5: Duitsland 6: Italië 7: Spanje 8: Rusland 9: Turkije 10: Andere Buiten Europa: welk land of regio? 11: USA 12: Canada 13: Midden-Amerika 14: Zuid-Amerika 15: Afrika 16: Azië 17: Australië 88: Weet het niet
72
Domein 1 van celebrity 1 (hoofdactiviteit afwegen!): 1: Sport (atleten, trainers, managers, voorzitters…) 2: Literair (auteur, uitgever) 3: Film (acteurs-actrices, regisseu(r)(se), producer…) 4: Tv-persoonlijkheid (presentator, soapactrices, programmamakers…) (niet reality) 5: Radiopersoonlijkheid 6: Muziek (zanger(es), dj,…) 7: Politiek 8: Bedrijfsleven (CEO‟s (Bill Gates), vakbondsleider…) 9: Kunst (artiest, kunstpausen, critici…) 10: Modewereld (Model, ontwerpers, critici…) 11: Internet (die in eerste instantie bekendheid verwerft via web 2.0 zoals bv. blogs/youtube) 12: Royalty 13: It-girl/ It-boy 14: Reality-tv (Big Brother, Idool, Peking Express, reality soaps, …) 15: Beauty Queen/ King (schoonheidsconcours) 16: Seksindustrie (playmates, pornosterren, …) 17: Partners van celebrity (vrouwen van voetballers,…) 18: Celebrity kids (zonen en dochters van…) 19: Religie (Kardinaal Danneels, Priester Borremans, …) 20: Andere Vorm van het artikel Artikelvorm: 1: Artikel zonder illustraties (louter tekst) 2: Artikel met foto(„s) (tekst en foto) 3: Artikel met illustratie(s) (tekst en illustratie) 4: Fotoartikel (foto als zelfstandig artikel met onderschrift van max. 10 zinnen. Heeft niet noodzakelijk een titel) 5: Cartoonartikel (cartoon als zelfstandig artikel met onderschrift van max. 10 zinnen. Heeft niet noodzakelijk een titel) 6: Artikel met infografiek / kaartjes / tabel (tekst en afbeelding, zoals infografiek, weerkaart, landkaart of tabel) 7: Artikel met cartoon en kaartjes / infografiek / tabel (zowel tekst en foto / cartoon als afbeelding (bvb. infografiek, weerkaart, landkaart of tabel)) 73
8: Fotoreportage (reeks foto‟s over een zelfde onderwerp, niet noodzakelijk met begeleidende tekst. Foto‟s zijn het belangrijkst (vaak vermeld als fotoreportage)) Belang foto(„s) 1: Primair (directe link met de inhoud van het artikel) 2: Secundair (willekeurige foto van de betrokken persoon, los van het onderwerp van het artikel) Setting foto(„s) 1: Celebrity als publiek persoon (als Prins Filip) 2: Celebrity als privépersoon (constructie door celebrity: Prinses Mathilde als stijlicoon 3: Celebrity als privépersoon (ongewenst/ongevraagd, paparazzi: Prins Filip met zijn
gezin op
vakantie) 4: Onduidelijk
74
BIJLAGE 3: FIGUREN WAARNAAR VERWEZEN WORDT IN DE TEKST FIGUUR I: CLUSTERS VAN DATGENE WAT DE RESPONDENTEN IN DE MEDIA VOLGEN (Couldry & Markham, 2007, p. 10)
FIGUUR II: DOMEINEN WAARIN CELEBRITIES VOORKOMEN
Sport Literair
Frequency 145
Percent 10,7
Valid Percent 10,7
Cumulative Percent 10,7
38
2,8
2,8
13,5
Film
214
15,8
15,8
29,3
Tv-persoonlijkheid
135
10,0
10,0
39,3
Radiopersoonlijkheid
22
1,6
1,6
40,9
Muziek
348
25,7
25,7
66,7
Politiek
108
8,0
8,0
74,6
Bedrijfsleven
17
1,3
1,3
75,9
Kunst
21
1,6
1,6
77,5
Modewereld
44
3,3
3,3
80,7
104
7,7
7,7
88,4
Royalty It-girl/ It-boy
4
,3
,3
88,7
Reality-tv
19
1,4
1,4
90,1
Beauty Queen/ King
29
2,1
2,1
92,2
Seksindustrie
13
1,0
1,0
93,2
Partners van celebrity
23
1,7
1,7
94,9
Celebrity kids
17
1,3
1,3
96,2
5
,4
,4
96,5 100,0
Religie Andere Total
47
3,5
3,5
1353
100,0
100,0
75
FIGUUR III: EVOLUTIE VAN RUBRIEKEN WAARIN ROYALTY VERMELD WORDEN (N= 111, df= 6, p= 0,05) Jaar 1998 In welke rubriek van de krant staat het artikel?
Andere Nieuws/Binnenland Beroemd en bizar/ Showbizz/ Mensenlief/ VIPS (celebrityrubriek)
Total
2001
2004
2007
Total
9
10
12
8
39
18
16
6
9
49
2
8
10
3
23
29
34
28
20
111
Chi-Square Tests
Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by -Linear Association N of Valid Cases
Value 12,676a 13,623
6 6
Asy mp. Sig. (2-sided) ,048 ,034
1
,275
df
1,194 111
a. 1 cells (8,3%) hav e expect ed count less t han 5. The minimum expected count is 4,14.
FIGUUR IV: EVOLUTIE IN DE MANIER WAAROP OVER ROYAL CELEBRITIES GESCHREVEN WORDT (Celebrity als publiek persoon of Celebrity als privépersoon, ongewenste constructie) (N= 111, df= 3, p= 0,01) Jaar 1998 Hoe wordt geschreven over celebrity 1?
Celebrity als publiek persoon Celebrity als privépersoon, ongewenste constructie
Total
2001
2004
2007
Total
24
27
19
8
78
5
7
9
12
33
29
34
28
20
111
Chi-Square Tests
Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by -Linear Association N of Valid Cases
Value 12,375a 11,778 10,354
3 3
Asy mp. Sig. (2-sided) ,006 ,008
1
,001
df
111
a. 0 cells (,0%) hav e expect ed count less than 5. The minimum expected count is 5,95.
76
FIGUUR V: EVOLUTIE VAN DE THEMA‟S WAAROVER GESCHREVEN WORDT Jaar 1998 Wat is het belangrijkste thema in het artikel?
Professioneel Privé
Total
2001
2004
2007
Total
15
13
10
3
41
14
21
18
17
70
29
34
28
20
111
Chi-Square Tests
Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by -Linear Association N of Valid Cases
Value 53,334a 57,681 ,564
57 57
Asy mp. Sig. (2-sided) ,613 ,450
1
,452
df
111
a. 80 cells (100,0%) hav e expected count less than 5. The minimum expected count is ,18.
FIGUUR VI: RUBRIEKEN WAARIN DE VERSCHILLENDE KONINKLIJKE FAMILIES VERMELD WORDEN Jaar
In welke rubriek van de krant staat het artikel? Andere
1998 België Nederland Groot-Brittannië Andere Total
Nieuws/Binnenland
België Nederland Groot-Brittannië Andere Total
Beroemd en bizar/ Showbizz/ Mensenlief/ VIPS (celebrityrubriek)
België Nederland Groot-Brittannië Andere Total
2001 6 0 1 2 9 11 0 5 2 18 1 0 0 1 2
2004 2 2 3 3 10 10 2 3 1 16 0 0 4 4 8
2007 4 2 3 3 12 6 0 0 0 6 2 3 3 2 10
Total 1 1 6 0 8 5 0 4 0 9 0 0 3 0 3
77
13 5 13 8 39 32 2 12 3 49 3 3 10 7 23
Chi-Square Tests In welke rubriek van de krant staat het artikel? Andere
Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Valid Cases
Nieuws/Binnenland
1
,259
11,272(b)
12
,506
13,531
12
,332
1,408
1
,235
22,387(c)
21
,378
26,130
21
,202
,476
1
,490
df
1,276 39
Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Valid Cases
Beroemd en bizar/ Showbizz/ Mensenlief/ VIPS (celebrityrubriek)
27 27
Asymp. Sig. (2-sided) ,288 ,288
Value 30,595(a) 30,597
49
Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Valid Cases
23
a 40 cells (100,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is ,21. b 17 cells (85,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is ,12. c 32 cells (100,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is ,09.
FIGUUR VII: EVOLUTIE VAN HET AANTAL ARTIKELS IN DE VERSCHILLENDE VLAAMSE KRANTEN Jaar 1998 In welke krant staat het artikel?
2001
2004
2007
Total
De Standaard
9
3
7
7
26
De Morgen
4
4
3
3
14
Het Nieuwsblad
7
13
6
8
34
9
14
12
2
37
29
34
28
20
111
Het Laatste Nieuws Total
Chi-Square Tests
Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by -Linear Association N of Valid Cases
Value 12,297a 14,221 ,844
9 9
Asy mp. Sig. (2-sided) ,197 ,115
1
,358
df
111
a. 5 cells (31,3%) hav e expected count less t han 5. The minimum expected count is 2,52.
78
FIGUUR VIII: EVOLUTIE VAN DE RUBRIEKEN WAARIN ARTIKELS VERSCHENEN IN DE VERSCHILLENDE VLAAMSE KRANTEN
Andere
In welke krant staat het artikel? De Het Het Laatste Morgen Nieuwsblad Nieuws 2 3 1 3
Nieuws/Binnenland
6
1
6
5
18
Beroemd en bizar/ Showbizz/ Mensenlief/ VIPS (celebrityrubriek)
1
0
0
1
2
De Standaard 1998
Total 2001
9
4
7
9
29
0
3
4
3
10
Nieuws/Binnenland
2
0
7
7
16
Beroemd en bizar/ Showbizz/ Mensenlief/ VIPS (celebrityrubriek)
1
1
2
4
8
Andere
3 1
4 1
13 6
14 4
34 12
Nieuws/Binnenland
1
0
0
5
6
Beroemd en bizar/ Showbizz/ Mensenlief/ VIPS (celebrityrubriek)
5
2
0
3
10
Total 2007
Total
9
Andere
Total 2004
Total
7
3
6
12
28
Andere
3
0
4
1
8
Nieuws/Binnenland
2
2
4
1
9
Beroemd en bizar/ Showbizz/ Mensenlief/ VIPS (celebrityrubriek)
2
1
0
0
3
7
3
8
2
20
79
Chi-Square Tests
Jaar 1998
Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Valid Cases
2001
Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Valid Cases
2004
Pearson Chi-Square Likelihood Ratio
2007
Linear-by-Linear Association N of Valid Cases Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Valid Cases
a b c d
6 6
Asymp. Sig. (2-sided) ,402 ,365
1
,952
6,945(b)
6
,326
8,877
6
,181
,007
1
,934
16,444(c)
6
,012
18,584
6
,005
4,878
1
,027
28 5,284(d)
6
,508
7,629
6
,267
2,469
1
,116
Value 6,195(a) 6,547 ,004
df
29
34
20
10 cells (83,3%) have expected count less than 5. The minimum expected count is ,28. 10 cells (83,3%) have expected count less than 5. The minimum expected count is ,71. 11 cells (91,7%) have expected count less than 5. The minimum expected count is ,64. 12 cells (100,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is ,30.
80
FIGUUR IX: EVOLUTIE VAN DE VORM VAN DE ARTIKELS Jaar 1998 Artikelvorm
2001
2004
2007
Total
Artikel zonder illustraties
11
10
11
5
37
Artikel met foto('s)
17
22
15
11
65
0
1
0
1
2
Artikel met illustratie(s) Fotoartikel Total
1
1
2
3
7
29
34
28
20
111
Chi-Square Tests
Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by -Linear Association N of Valid Cases
Value 7,258a 7,442
9 9
Asy mp. Sig. (2-sided) ,610 ,591
1
,111
df
2,533 111
a. 8 cells (50,0%) hav e expected count less t han 5. The minimum expected count is ,36.
FIGUUR X: EVOLUTIE VAN HET BELANG VAN DE FOTO‟S Jaar 1998 Belang foto's
Primair Secundair
Total
2001
2004
13
12
5
11
18
23
2007 9
Total 8
42
8
6
30
17
14
72
Chi-Square Tests
Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by -Linear Association N of Valid Cases
Value 1,999a 2,063 ,705
3 3
Asy mp. Sig. (2-sided) ,573 ,560
1
,401
df
72
a. 0 cells (,0%) hav e expect ed count less than 5. The minimum expected count is 5,83.
81
FIGUUR XI: BELANG VAN FOTO‟S IN DE VERSCHILLENDE RUBRIEKEN Belang foto's Primair In welke rubriek van de krant staat het artikel?
Secundair
Total
Andere
16
11
27
Nieuws/Binnenland
21
9
30
5
10
15
42
30
72
Beroemd en bizar/ Showbizz/ Mensenlief/ VIPS (celebrityrubriek)
Total
Chi-Square Tests
Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by -Linear Association N of Valid Cases
Value 5,547a 5,558 4,283
2 2
Asy mp. Sig. (2-sided) ,062 ,062
1
,039
df
72
a. 0 cells (,0%) hav e expect ed count less than 5. The minimum expected count is 6,25.
82
