TUDELTA.34. >05 > 07 > 08 >12 > 19 English Delta Online. Abracadabra. Impact. Ken Morse. Operatiekamer

DELTA. 34 03-11-2008

weekblad van de technische universiteit Delft

>05 Delta Online

> 07 Abracadabra

> 08 Impact

>12 Operatiekamer

> 19 English Ken Morse

Steeds vaker plaatst de redactie van Delta nieuwsberichten alleen op de vernieuwde website www. delta.tudelft.nl. Om de lezer van de papieren krant niks te laten missen, geven we vanaf nu een wekelijkse selectie van de onderwerpen op de website.

Dr.ir. Ivo Vink (Technische Natuurwetenschappen) weet maar al te goed dat zijn onderzoek naar quantumdots voor veel mensen als abracadabra klinkt. “Samen met mijn collega’s probeer ik de kleinste bouwsteentjes te maken voor een quantumcomputer: de qubits.” Met qubits neemt de rekenkracht van de quantumcomputer enorm toe.

Tijdgebrek. Onder die noemer houdt de TU volgende week een campagne voor vooral studenten met een functiebeperking. Delta sprak over tijdgebrek met Remco Noordermeer, die halverwege zijn studie civiele techniek in een rolstoel belandde, en hoorde welke impact de ziekte van Parkinson heeft op docent Jop Schaap.

Een voetpedaal dat steeds wegschuift onder de operatietafel. Een hightech mixer die het nodeloos ingewikkeld maakt om galstenen te verwijderen. Voorbeelden waar voormalig chirurg en nieuwe hoogleraar industrieel ontwerpen Jack Jakimowicz van gruwelt. Het gaat nog te vaak mis in de operatiekamer. “Chirurgen en ingenieurs hebben elkaar hard nodig.”

In this increasingly gloomy, credit crunching financial climate, entrepreneurship remains a viable option for graduates to pursue once they’ve gained crucial work experience at well-run, fast-growing companies, says Professor Ken Morse, who holds the chair in Entrepreneurship, Innovation and Competitiveness at TU Delft’s TPM faculty, and is also the Managing Director of the MIT Entrepreneurship Center.

x www.delta.tudelft.nl

01

TUDELTA.34

Een brandoefening? Een spelletje ringsteken voor gevorderden? Nee, hier heropent christelijke studentenvereniging CSR haar sociëteit Confide. De voormalige bioscoop beleeft deze maand zijn eerste lustrum als vereni-

gingspand. Naar aanleiding daarvan verbouwden de studenten de hoofdzaal. (Foto: Sam Rentmeester/FMAX)

DELTA. 34 13-11-2008

02

nieuwsinterview

’Socialistisch waterbeheer bestaat’ TUdelta.34 > Jaargang 40 Delta is het informatie- en opinieblad van de TU Delft, verzorgd door een journalistiek onafhankelijke redactie.

> Redactie Frans Godfroy (hoofdredacteur), Saskia Bonger (hoofdredacteur a.i.), Jorinde Hanse, Katja Wijnands (eindredactie), Tomas van Dijk, Maaike Muller, Connie van Uffelen, Jos Wassink (verslaggeving). > Medewerkers Lotte Asveld, Willemijn Dicke, Robbert Fokkink, George van Hal, Dap Hartmann, Christian Jongeneel, Ivo van Leeuwen, David McMullin, Anna Noyons, Jeroen Röhner, Daan Schuurbiers, Jimmy Tigges, Robert Visscher, Floris Wiegerinck, Martine Zeijlstra. > Foto‘s Sam Rentmeester/ Hans Stakelbeek (FMAX).([email protected]) > Vormgeving Kummer & Herrman, Utrecht > Lay-Out

Liesbeth van Dam

> Mededelingen

Martin Kers ([email protected])

> Redactieraad Ir. S. Rozendaal (voorzitter), mw. prof.dr.ir.drs. H. Bijl, prof.dr.ir. F.W. Jansen, J. Op Den Kelder, mr. J.J. M.Kok, R.H.G. Meijer, T. Niks, prof. dr.B.J. Thijsse, ir. M. Persson, dr.ir. C. Vermeeren > Redactie-adressen

Universiteitsbibliotheek Kamer 0.18-0.28 Prometheusplein 1 2628 ZC Delft Postbus 139 2600 AC Delft Tel. 015-278 4848 E-mail: [email protected] www.delta.tudelft.nl

Donderdag 13 november beginnen de verkiezingen voor de waterschappen. Driekwart van de Nederlanders snapt niet waarom. Delta vroeg het dr.ir. Gerard Dijkema, hoofddocent energie en industrie bij TBM en een van de zeker vijf TU-medewerkers die zich verkiesbaar stellen. xJos Wassink Driekwart van de Nederlanders begrijpt niet waarom ze zouden stemmen voor het waterschap. “Waterbeheer is een politieke kwestie, want er zijn belangrijke keuzes te maken. Iedereen wil droge voeten en veilige dijken. Maar in wat voor tempo zorgen we daarvoor, en waar in Delfland beginnen we het eerst? De vorige keer werd gestemd via een personenstelsel. Ondermeer vanwege de lage opkomst heeft de Tweede Kamer toen besloten tot invoering van een systeem met lijsten van politieke partijen en belangengroeperingen. Waterbeheer is dus politiek.” Geeft u eens een voorbeeld?

dat het belangrijk is dat we nu die lijst hebben en dat de politiek haar intrede doet”. Er bestaat toch niet zoiets als socialistisch waterbeheer? “Ik heb u net proberen uit te leggen dat dat wel bestaat. Met het aanleggen van een dijk realiseer je bij uitstek een collectieve voorziening. Immers, van een dijk profiteren we allemaal. Maar hoe houd je die dijk op orde? In Delfland voldoen lang niet alle dijken aan de nieuwe veiligheidsnormen.”

Gerard Dijkema. (Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)

“In 1998 en 2001 is er grote wateroverlast geweest in het Westland, bij de glastuinbouw. Er moest daar iets gebeuren en het waterschap heeft daar zwaar op ingezet. Maar de binnenstad van Delft heeft ook al tien jaar lang last van water. Daar is pas sinds 2005 een project voor gemaakt. Dat is een politieke keuze. Een andere is: hoe verdeel je de lasten?” Waar het waterschap mee adverteert, de droge voeten en de veilige dijken, daar is geen discussie over. Dan is het toch gewoon een nutsvoorziening? “Het lijkt vanzelfsprekend en het is ook lang goed gegaan. Maar ik denk

waterschap onder moeten brengen bij de provincie? “Ik denk dat dat een slechte zaak zou zijn. Ik zou er niet aan moeten denken dat het al dan niet uitgeven van geld aan stevige dijken afhankelijk wordt van de politieke afwegingen tussen bijvoorbeeld onderwijs, zorg of veilige dijken.”

Zou je dan niet simpelweg het

> Oplage 12.000 > Advertenties

H&J uitgevers Postbus 101 2900 AC Capelle aan den IJssel Tel. 010-451 55 10 Fax 010-451 53 80 E-mail:[email protected] www.linkmagazine.nl

> Abonnement

Een abonnement kost 37,50 en kan elk moment ingaan.

> HOP Delta werkt samen met het Hoger Onderwijs Persbureau Hein Cuppen, Bas Belleman, Thijs den Otter Tel. 071-523 6151 Fax 071-523 2138 E-mail [email protected] > Copyright Delta Auteursrecht voorbehouden. Het is verboden zonder schriftelijke toestemming van de hoofdredacteur artikelen, schema‘s of illustraties geheel of gedeeltelijk over te nemen en/of openbaar te maken, in enigerlei vorm of wijze.

Belplekken

Mensen die een laptop met Windows Vista hebben, kunnen niet alle delen van de TU-site bekijken. “Ze kunnen in elk geval helemaal niet op webprint.tudelft.nl, de site waar je dictaten kunt printen”, signaleerde Menno van der Kamp van studentenpartij Oras op de laatste overlegvergadering met het college van bestuur. Mogelijk zijn financiële redenen de oorzaak van de compatibiliteitsproblemen. “Het is toch op zijn minst vreemd dat de TU Vista niet ondersteunt.” Het college van bestuur beloofde na wat onderzoek op de zaak terug te komen.

Bouwkunde krijgt binnenkort belplekken: hoekjes in gangen waar mensen rustig kunnen bellen. Fokkema Architecten, nu volop bezig met de inrichting van het tijdelijke onderdak voor Bouwkunde, wilde iets leuks neerzetten dat duurzaam is. En het mag niet veel kosten, omdat het onderkomen aan de Julianalaan tijdelijk is. “We zochten in eerste instantie op Marktplaats. nl, maar kwamen uit bij een bedrijf dat tweedehands cafémeubels verkoopt”, zegt Noëlle Huijgen. De meubels moeten op last van de brandweer vastzitten. En dus

03

Leenfiets koos Fokkema Architecten voor een ludieke oplossing: de meubels doormidden zagen en ophangen. De meubels zijn nu nog in bestelling, maar hangen binnenkort verspreid door het voormalige hoofdgebouw.

In veel buitenlandse plaatsen bestaat al een leenfietsensysteem. Na steden in onder andere Denemarken en Duitsland is Delft aan de beurt, vindt studentenpartij Stip. De partij pleit voor een proef met het innovatieve fietsleensysteem Bicyclette Movement Individuel (Bimi). Onderzoekers van de TU onderzoeken de haalbaarheid van het systeem, waarin gps helpt bij te houden waar de fietsen zijn. De gebruikers hoeven de fietsen niet in speciale stallingen te parkeren, zoals bij bestaande systemen. De dichtstbijzijnde fiets is via internet

te traceren en reserveren. Stip vindt dat Delft een proeftuin moet worden voor de moderne versie van het witte fietsenplan. ‘Het is een innovatief en duurzaam project’, meldt de partij op haar website. En fietsen zou een oplossing zijn voor de slechtere doorstroming door de vele bouwwerkzaamheden in de stad.

Financiën universiteit in mineur Het komende jaar wordt voor de TU Delft een moeilijk jaar. Er is een tekort van vijftien miljoen euro.

van de gelden die het ministerie van onderwijs aan de universiteiten geeft voor de invoering van de bachelormaster (bama)-structuur. Vorig jaar kreeg de TU daardoor ook al fors minder geld dan verwacht. De discussie daarover is toen overgenomen door universiteitenkoepel VSNU, maar is nog steeds niet afgesloten. Krul hoopt dat de TU het verwachte geld alsnog krijgt. Hoeveel? “We hopen op vijftien miljoen euro.” In de tussentijd moet de universiteit er echter rekening mee houden dat het geld niet komt. “Deels moeten we met verlies afsluiten, deels moeten we kijken hoe we de financiën op het rechte spoor kunnen krijgen. Want hoe dan ook: de geldstroom vanuit het ministerie

blijft afnemen”, zegt Krul. Betekent ‘op het rechte spoor krijgen’ bezuinigen? Niet per definitie, legt Krul uit. “Faculteiten moeten zelf bekijken hoe ze de tekorten opvangen. Dat kan ook door de inkomsten te vergroten.”

‘Faculteiten moeten zelf bekijken hoe ze de tekorten opvangen’ Dat er hier en daar gesneden zal worden, is echter al duidelijk. Zo stopt de faculteit Industrieel Ontwerpen met het laptopproject voor studenten. De dienst onderwijs &

studentenzaken (O&S) schrapt het mentorproject voor internationale studenten. De introductie van deze studenten, die door de TU worden opgehaald vanaf Schiphol en een eigen sociaal programma krijgen, gaat wel door. Verder wil O&S met huisvester Duwo kijken hoe de huisvestingskosten voor deze groep studenten omlaag kunnen. Zo komt het voor dat een nieuwe groep internationale studenten zich meldt, terwijl een andere groep nog niet is vertrokken. In dat geval is tijdelijke huisvesting in bijvoorbeeld hotels of pensions nodig, wat een kostbare zaak is. Ook andere diensten en faculteiten kijken momenteel kritisch naar hun financiën.

De begroting staat 4 december op de agenda van de ondernemingsraad, op 17 december moet de raad van toezicht van de TU de begroting goedkeuren.

Eerstejaarsweekenden in de problemen

x www.waterschapsverkiezingen.nl

Hartmann

Parkeerleed Mijn bescheiden salaris (ik zit al 2000 dagen in dezelfde schaal!) is nauwelijks toereikend om het scherp verhoogde parkeertarief te betalen dat sinds kort in de TU-wijk van kracht is. Zestig euro voor een dagkaart is toch wel fors aan de prijs. En dat geld komt niet eens ten goede aan onze mooie universiteit, maar vervalt aan de overheid die daarmee haar dienstkloppers bekostigt die deze dagkaarten uitreiken. Ik financier dus godverdomme mijn eigen bekeuring! Op de dag dat ik die bekeuring kreeg, stonden er twee stukken plus een cartoon in Delta over het nijpende parkeerprobleem in de TU-wijk. Door de aanleg van het Mekelpark en de nieuwbouw aan de westzijde van de campus zijn veel parkeerplaatsen verdwenen. En aangezien het openbaar vervoer eerder slechter is geworden dan beter, zijn mijn opties beperkt. Ik ga niet fietsen! Zolang het transportmiddel van de 21ste eeuw – de elektrische tram, die in 1881 voor het eerst reed in Lichterfelde, in de buurt van Berlijn (Wikipedia) – nog niet over de Mekelweg rijdt, zijn veel mensen aangewezen op de auto (in 1862 bouwde Etienne Lenoir de eerste auto met verbrandingsmotor – Wikipedia). Mijn auto met verbrandingsmotor stond, samen met nog een twintigtal andere auto’s, half op de stoep geparkeerd. Dat mag natuurlijk niet, maar we hebben weinig keus. Tenzij je behoort tot de elite die al op de faculteit aanwezig is voordat de zon opkomt – de bewaking, de kantine en andere onmisbare mensen – is er geen fatsoenlijke parkeerplek meer te vinden. Als ik tussen TBM en EWI legaal kon parkeren, zou ik mijn auto heus niet half op de stoep zetten. Maar het is vol, vol, vol. Dat er in het plan voor het

Geen Vista

Voor het tweede jaar op rij ziet de TU fors minder geld binnenkomen vanuit Den Haag. De eerste geldstroom neemt af en er is nog steeds geen uitsluitsel over de bama-problematiek, zoals secretaris van het college van bestuur Hans Krul het noemt. Daarmee bedoelt hij de in de ogen van de TU verkeerde berekening

> ISSN 0169-698x > Druk Wegener Nieuwsdruk Twente, Enschede

Nieuws

xSASKIA BONGER

Maar wie zegt dan: ‘ach, laat die dijken maar even zitten’? “De VVD bijvoorbeeld. Mark Rutte heeft gezegd dat de waterschappen de heffing niet mogen verhogen. Voor Delfland betekent dat een stopzetting van een deel van het investeringsprogramma en dat het langer duurt voordat het risico op overstroming acceptabel wordt.” Nu is er wel veel publiciteit om te gaan stemmen, maar het blijft onduidelijk waar de dertien verschillende lijsten voor staan. “Ik denk dat als mensen even de tijd nemen om zich te oriënteren, dat ze dan zullen ontdekken dat er wel degelijk verschillen zijn tussen de lijsten. Iedereen weet dat PvdA staat voor sociale rechtvaardigheid en eerlijk delen. En dat de VVD meer staat voor vermindering van overheidsuitgaven en van belastingen.”

DELTA. 34 13-11-2008

Mekelpark geen aandacht is voor de parkeerproblematiek is net zo stuitend als het ontbreken van bankjes om op te zitten (maar daarover een vorige keer meer). Gelukkig komen er in de gebouwen die tussen de Leeghwaterstraat en de Rotterdamseweg verrijzen alleen mensen te werken die op de step naar hun werk komen. Pfffrrwhoaaahh! Yeah, right! Parkeerbonnen schrijven in de TU-wijk is bijna net zo spannend als vissen in een aquarium. Op de voet gevolgd door het bekeuren van studenten zonder achterlicht. Bij mijn weten (maar wie helpt mij uit de droom?) bestaat er een overeenkomst tussen de TU en de gemeente dat er in de TU-wijk niet bekeurd zal worden. Het is natuurlijk officieel wel de openbare weg, maar eigenlijk is het gewoon onze wijk. En in onze wijk maken wij de regels, toch? In de Verenigde Staten is dat heel gebruikelijk en veel universiteiten hebben hun eigen campus police. Dat kunnen natuurlijk net zulke klootzakken zijn als de openbare dienstkloppers, maar in elk geval zijn het dan onze klootzakken. Ik laat mijn bekeuring in elk geval voorkomen, want 60 euro is met mijn salaris meer dan een corrigerende tik op de vingers. Het heeft mij genoopt tot de aanschaf van de ‘Superwijngids’ van Nicolaas Klei (15 euro) om daarin een drinkbare wijn te vinden die een euro goedkoper is dan wat ik tot nu toe dronk. En dat moet ik dan een week volhouden! Dap Hartmann is astronoom. Hij is werkzaam als docent bij de faculteit Techniek, Bestuur en Management.

Het voornemen van het college van bestuur om de Owee een week te vervroegen, heeft nare gevolgen voor de eerstejaarsweekenden van de studieverenigingen. “Wij kunnen ons weekend niet meer verzetten.” “We hebben campingterrein de Krabbeplaat al in augustus vastgelegd. Het is heel moeilijk dat nu nog te verplaatsen”, vertelt Stephen Waters van L&R-studievereniging VSV Leonardo da Vinci. Rogier Pennings van studievereniging Het Gezelschap Practische Studie (civiele techniek) zit in hetzelfde schuitje: “Het wordt voor ons een taaie om ons weekend in Appelscha nu nog te verplaatsen. Het is een drukke periode.” Michiel Degen van studievereniging Curius bevestigt dat er weinig uitwijkmogelijkheden zijn: “Toen we van de plannen hoorden, hebben we geprobeerd een week eerder te reserveren, maar dat is niet gelukt. Ze zaten helemaal vol. Als de Owee wordt vervroegd, hebben we dus geen locatie.” Voor VSV is het probleem nog prangender. “We hebben altijd een strandmiddag waarop we een flyover regelen met meer toestellen, waaronder vliegtuigen en helikopters van de landmacht”, legt Waters uit. “Daarvoor moeten piloten worden geregeld en de toestellen gereserveerd.” Overigens zien de studieverenigingen het liefst dat de Owee helemaal

niet verplaatst wordt. Renée van der Mijle van de Vereniging voor Technische Physica (natuurkunde), legt uit: “Ons eerstejaarsweekend zou dan drie weken voor het begin van het collegejaar moeten plaatsvinden. Dat is rond 7 augustus en middenin de vakantie. We zijn bang dat er minder deelnemers en helpers komen in die periode.” Het Technologisch Gezelschap (scheikunde) heeft het weekend al eens een week eerder georganiseerd. Jarmo Knulst: “We hadden toen maar 40 in plaats van de gebruikelijke 65 mensen.” Aanleiding voor de vervroeging is de kennismakingstijd (KMT) van de grote studentenverenigingen. Die overlapt met de eerste collegeweek en zorgt zo voor vermoeide studen-

de zaak voor de studieverenigingen weinig hoopvol. Rullmann: “Er is veel irritatie in de onderwijsgemeenschap over de slapende

studenten. De situatie is daarom niet langer tolerabel. Linksom of rechtsom: er komt een oplossing.” (GvH)

‘We vinden het vreemd dat de Owee voor een kleine groep verplaatst wordt’ ten in de collegebanken. Het college van bestuur (cvb) wil daarom een kortere kmt, maar zal – als dat niet lukt - overgaan tot vervroeging van de Owee. Van der Mijle vindt dat oneerlijk. “We vinden het vreemd dat de Owee voor een kleine groep verplaatst wordt, terwijl de hele studentengemeenschap daar last van heeft.” Studentenraadslid Hannah Saers van Oras stelde vorige week hetzelfde in de overlegvergadering met het cvb. De studentenraad vindt de verplaatsing ‘onacceptabel’. Collegelid Paul Rullmann beloofde de gebrachte argumenten ‘ernstig te wegen’, maar desondanks lijkt

"Er is veel irritatie in de onderwijsgemeenschap over de slapende studenten", aldus collegelid Paul Rullmann. (Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)

DELTA. 34 13-11-2008

04

boeken/opinie

Glijpartij en verbrande bagels Voor zo’n beetje alles wat fout kan gaan in een mensenleven bestaat een wetenschappelijke verklaring. Althans, als je ‘undercover scientist’ Peter Bentley mag geloven. xChristian Jongeneel De stapel boeken over de wetenschap van het dagelijkse leven is groot. Je moet wel een fraaie nieuwe invalshoek bedenken, wil je er als auteur een nieuwe draai aan kunnen geven. Dat doet informaticus Peter Bentley, in het dagelijks leven werkzaam aan University College London. Hij schreef eerder ‘Why sh*t happens’ en herhaalt dat kunstje nu in ‘The undercover scientist’: kijk naar alles wat er mis kan gaan, want dat vinden mensen leuk. Zo kun je natuurlijk gewoon uitleggen hoe een magnetron werkt, maar de introductie wordt veel leuker als je een scène beschrijft waarin iemand een pizza op een bordje legt, hem in de magnetron legt, even niet oplet en dan ziet dat er rook uit het apparaat komt omdat het kartonnetje onder de pizza in brand is gevlogen. De verklaring is dat je een ouderwets bord met een gouden randje gebruikt hebt. Metaal in de magnetron is sowieso

al een slecht idee, maar heel dunne draadjes gaan zich gedragen als een gloeilamp. Leg er iets ontvlambaars tegenaan, zoals papier, en de kans bestaat dat je vlammen krijgt. In 39 korte hoofdstukken volgt Bentley een fictieve hoofdpersoon van zeven uur ’s ochtends tot tien uur ’s avonds. Het is een niet erg gelukkige dag. Het begint met verslapen, een glijpartij in de douche, een lelijke wond bij het scheren en een verbrande bagel in de toaster. Dit zijn de aanleidingen om het te hebben over respectievelijk slaap, zeep, huid en haar en elektriciteit. Dit geeft aan dat Bentley een breed repertoire aan wetenschap bestrijkt, van chemie en natuurkunde tot biologische en medische onderwerpen. Dat maakt het aantrekkelijk, want er zitten gegarandeerd onderwerpen tussen waar de lezer niets van weet. Voor een informaticus bijvoorbeeld zullen de hoofdstukken van half twaalf en half twee, over computervirussen en harddisks, weinig nieuws bieden, maar het hoofdstuk daar tussenin weer wel. Terwijl hij lijdzaam toekijkt hoe de nerd van dienst de computer weer aan de praat probeert te krijgen, speelt de hoofdpersoon wat met het lege flesje sap dat hij bij de lunch had. Hij komt er wat te laat achter dat zijn vinger behoorlijk vastzit in de hals. Het is de opening van een fysiologisch hoofdstukje over bloedsomloop. Word niet boos, want de verhoogde bloeddruk maakt je vinger dikker, zodat hij nog vaster komt te zitten. Probeer ook niet de

fles tussen je knie te klemmen en de vinger los te trekken, want de zwaartekracht stuurt juist meer bloed naar een omlaag gerichte vinger. Als je tijdens het trekken je vinger beschadigt, gaat hij opzwellen en ben je helemaal ver van huis. Afkoelen, zodat het bloed uit de vinger wegtrekt, is beter. De komische noot in alle anekdotes werkt goed – er is immers geen mooier vermaak dan leedvermaak. Een minpuntje daarbij is de stijl van de inleidingen bij ieder hoofdstuk, waarin ‘je’ steeds weer een nieuwe ramp overkomt. ‘As you rise to your feet, you feel something strange on

De zeer pijnlijke OOD-operatie uit 2005 lijkt voor velen al weer jaren geleden. De vuistdikke OOD-rapporten zijn diep in de bureauladen verdwenen en eigenlijk kennen velen alleen nog de kreet OOD. Op zich is een pijnlijke ingreep niet erg. Als er maar een happy end is. Helaas claimen veel medewerkers dat het sinds de OOD alleen maar slechter gaat met de dienstverlening aan de

medewerkers. Ook is ondertussen bekend dat de extra kosten boven de begroting fors zijn. Redenen genoeg om een zo ingrijpende operatie als de OOD te evalueren op effectiviteit (doeltreffendheid) en efficiëntie (doelmatigheid ofwel geld). Dat vindt iedereen, zou je denken. Maar nee. Het college van bestuur (cvb) en de ondernemingsraad (or) zijn het oneens over wat en hoe er geëvalueerd moet worden. Het college wil primair de kwaliteit van de dienstverlening onderzoeken. De or wil meer. Natuurlijk wil ook de or weten hoe het met de dienstverlening is gesteld, maar de or wil ook weten of hoe onze collega’s in de dienstverlening hun werk nu ervaren. Daarnaast is het belangrijk te weten of de OOD heeft geleid tot een versterking van onderwijs en onderzoek. In deze tweespalt kiest de projectgroep die de evaluatie uitvoert, lekker zijn eigen weg. Resultaat is dat we in het beste geval een prachtige monitor over de kwaliteit van de dienstverlening krijgen. Het is net een winkel die je iets verkoopt waar

die goed en fout gaan. De organisatie kan daarop actie ondernemen, letterlijk bijsturen om het doel te halen. En dat is precies wat de projectorganisatie zich tot doel stelt: ‘(…) problemen en signalen te inventariseren en te onderzoeken in hoeverre de organisatie in staat blijkt en bereid is om signalen op te vangen en deze om te zetten in structurele verbeteringen.’ Heel nuttig en noodzakelijk, maar

Masters

Staatssecretaris Jack de Vries (Defensie) geeft vrijdag de aftrap van het JSF-studentuitwisselingsprogramma. De Italiaanse studente Chiara Kokky geeft een toelichting op het programma. In het kader van het system development and demonstration-traject van de Joint Strike Fighter zullen de komende vijf jaar enkele tientallen studenten uitwisselen tussen Nederland, Italië, Turkije, Australië, Noorwegen, Denemarken en Canada. Het programma staat los van een eventuele Nederlandse aankoop. NIVR, Kluyverweg 1, 12.30 tot 14.00 uur.

Negentig procent van de ondervraagden in de enquête die studentenpartij Oras tijdens de ‘Oraskomt-naar-je-TU-week’ afnam, is tevreden met het niveau van de opleiding. Vorige week berichtte Delta nog dat Oras veel klachten had ontvangen over de kwaliteit van het onderwijs, maar dat lijkt nu om een zeer kleine minderheid te gaan. Paul Wigt van Oras: “Ik spreek toch vaak de mensen met klachten.” Volgens Wigt waren die klachten wel breder dan het enquêteresultaat: “Daarin is het taalniveau van docenten bijvoor-

xJOS WASSINK

the back of your head. Your searching fingers find a blob of something warm and sticky in your hair. As you touch it, you smell a sugary, minty fragrance. Your nose wrinkles in disgust. It’s chewing gum!’ Dit is absoluut een leuk trucje, maar 39 keer achter elkaar wordt vermoeiend. Het beschrijven van fictionele taferelen is een heel andere kunst dan non-fictie, en Bentley beheerst die domweg niet zo goed. De erop volgende verhandeling over de chemische samenstelling van kauwgom en hoe je het weer uit je haar krijgt, is vele malen beter te pruimen. Aan het eind van het boek laat Bent-

Een cvb dat professioneel wil sturen, moet met open vizier strijden

Fighter

Een gepatenteerd roetfilter voor schepen heeft in tests meer dan tachtig procent van het fijnstof in uitlaatgassen onderschept.

Er is geen mooier vermaak dan leedvermaak

je niet om gevraagd hebt. Een evaluatie is namelijk iets anders dan een monitor. Kent het cvb dit verschil of draait ze ons een rad voor ogen? Met een monitor houd je constant de vinger aan de pols met letterlijk metertjes om te zien of een organisatie functioneert zoals bedoeld. Daaruit kunnen zaken tevoorschijn komen

Nieuws

beeld niet bevraagd.” Bovendien waren ze specifieker: “Geluiden over ongewenste herhaling van stof kwamen vooral uit de hoek van de interfacultaire masters en klachten over een te laag academisch niveau kwamen bij IO vandaan.” Uit de enquête bleek verder dat studenten tevreden zijn over de aansluiting van hun master op het bedrijfsleven. Alleen bouwkunde vormde daarop een uitzondering: daar was zeventig procent juist ontevreden.

05

Goud

Slimmer

Goud voor het Delftse studententeam in de international Genetically Engineered Machine (iGEM)competitie. Hun onderzoek waarin ze het DNA voor een thermometerbacterie ontwikkelden, voldeed aan de hoogste eisen van de wedstrijdorganisatie. Zo ontsteeg het team het brons en zilver, net als vijftien andere studententeams. Ook hun wiki, de website waarop ze hun onderzoek beschreven en een logboek bijhielden, viel in de smaak. Het team kreeg de prijs voor de beste wiki.

Conrector en wiskundige prof. dr. G.J. Olsder houdt vrijdag zijn afscheidsrede. Daarbij komen uiteenlopende zaken ter sprake, zoals ontwerpen van dienstregelingen, waarom een baas altijd slimmer kan zijn dan zijn ondergeschikten en bevolkingspolitiek in China. Het zijn toepassingen van zijn vak wiskundige systeemtheorie. Olsder is werkzaam bij Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica. Sinds september 1999 is hij als conrector belast met promoties.

Nieuw roetfilter voor schepen

ley zijn protagonist in bad glijden met een gebroken vinger en tand, een pijnlijke teen en oog, een verrekte armspier en algemene pijn in de ledematen door valpartijen. Het moet een behoorlijk groot bad zijn, want de ongelukkige kan erin drijven, met als gevolg dat het water over de rand gaat. Het laatste woord is aan Archimedes, die overigens een bloedhekel had aan nattigheid en door zijn slaven gedwongen moest worden om af en toe het badhuis te bezoeken.

x Peter Bentley, ‘The undercover scientist, investigating the mishaps of everyday life’. Random House, 16 euro.

Strijden met open vizier Waar zijn de beoogde besparingen van de reorganisatie gebleven? Of zijn ze er gewoon niet? Is de output van onderwijs en onderzoek verbeterd? Hoe zit het met de valorisatie? Genoeg redenen om de OOD gedegen te evalueren, vindt or-lid Erik Louw.

DELTA. 34 13-11-2008

Walmende schepen zullen wellicht tot het verleden behoren. De internationale maritieme organisatie IMO heeft de uitstoot van zwavelen stikstofoxiden al aan banden gelegd. Fijnstofvermindering zou het logische vervolg zijn, zeker nu er een filter voor is ontwikkeld. Het door dr.ir. Geert van Rens ontwikkelde fijnstoffilter voor scheepsdiesels is een gepatenteerd systeem. Van Rens ging uit van de steam jet aerosol collector (SJAC) die stoom injecteert in de afgekoelde uitlaatstroom. Stoom condenseert op de roetdeeltjes en vormt druppels die uit de gasstroom verwijderd worden. Maar helaas wordt zo maximaal een kwart van het fijnstof ondervangen. Van Rens combineerde de stoominjectie met een elektrostatisch filter (ESP of electrostatic precipitator), dat ondermeer gebruikt wordt voor de reiniging van stookgassen van elektriciteitscentrales. Een

meterslange draad onder hoogspanning zorgt daar voor ontladingen in de schoorsteen. Roetdeeltjes worden elektrisch geladen en slaan neer op de elektrodes. In de gecombineerde techniek (SJAC-ESP) is de opbouw heel anders, maar het effect gelijk. Door waterdamp omgeven stofdeeltjes slaan als druppels neer op de elektroden en stromen erlangs naar beneden. In metingen

werd tot 82 procent van het fijnstof verwijderd. De ESP-techniek moest wel aangepast worden aan maritieme omstandigheden, omdat aan boord dunne lange draden onder hoogspanning te kwetsbaar en te gevaarlijk zijn. Het nieuwe filter is vooral geschikt voor de grote vaart, die de wereldzeeën op zware stookolie bevaart. Voor binnenschippers is het goed-

koper om schonere diesel te tanken in combinatie met een roetfilter zoals in de auto. Van Rens promoveerde afgelopen dinsdag bij hoogleraren prof.ir. D. Stapersma en prof. dr. G.J. Witkamp (beiden Werktuigbouwkunde, Maritieme Techniek en Technische Materiaalwetenschappen).

waar zijn de beoogde opbrengsten van de OOD gebleven? Dit zijn de fundamentele vragen die in een evaluatie thuishoren maar blijkbaar niet gesteld mogen worden. Een cvb dat professioneel wil sturen, moet met open vizier strijden. Fouten maken mag, als je er maar van leert. En dat geldt zeker voor een kennisinstituut. Erik Louw is lid van de ondernemingsraad voor Democratisch Beleid en als onderzoeker werkzaam bij het onderzoeksinstituut OTB.

Feestende uitwisselingsstudenten zorgden vorig jaar voor overlast in de Poptahof. Duwo zocht de oplossing in een oudere doelgroep en strengere huisregels. Het feesten gaat intussen door. De wijk Poptahof wordt grootschalig gerenoveerd. Sommige galerijflats worden op termijn gesloopt. Huisvester Duwo kwam met corporatie Woonbron overeen om in de vrij komende woningen exchangestudenten met een tijdelijk huurcontract onder te brengen. Daarmee werd leegstand tegengegaan en voor Duwo het probleem van een tekort aan woonruimte voor buitenlandse studenten opgelost. In de drie laagbouwflats aan Poptahofnoord, waarin het merendeel van de

Steeds vaker plaatst de redactie van Delta nieuwsberichten alleen op de vernieuwde website www.delta.tudelft. nl. Om de lezer van de papieren krant niks te laten missen, geven we vanaf nu op deze plek een wekelijkse selectie van de onderwerpen op de website. Herbouwkunde Voor wie de herinnering aan de afgebrande faculteit Bouwkunde levend wil houden, is er nu ‘Herbouwkunde’: een postpakketje met brieven van bekende en minder bekende architecten en bouwkundigen.

Pijn

Walmende schepen behoren binnenkort misschien tot het verleden. (Foto: Hollandse Hoogte)

Feestverbod voor Poptahof dit heeft weinig te maken met de reden waarom de OOD-operatie ooit begon. Dit is iets wat iedere organisatie uit zichzelf zou moeten doen. Het veranderen van de organisatie van de ondersteunende diensten was niet het doel van de OOD, maar een middel om iets veel fundamentelers te bereiken, namelijk onze universiteit weerbaarder te maken tegen een afname van traditionele financiële middelen en concurrentie van buitenaf. De vraag of dat bereikt is, moet de kern van een evaluatie zijn. Laat deze beoogde weerbaarheid nu net het grote knelpunt zijn van de begroting van volgend jaar. Er komt veel minder geld uit Den Haag en de financiële rekenmeesters van de TU proberen het aantal rode cijfers in de begroting zo klein mogelijk te maken. De vraag is natuurlijk of de OOD ons voldoende op dit dreigende financiële debacle heeft voorbereid. Waar zijn de beoogde besparingen van de OOD gebleven? Of zijn ze er gewoon niet? Is de output van onderwijs en onderzoek verbeterd? Hoe zit het met de valorisatie? Kortom,

delta online

260 studenten werd ondergebracht, leidde dat tot problemen. “De overlast was groot”, verhaalt opbouwwerker Lida Kersten. “Die flats zijn erg gehorig en er werd veel feest gevierd. Bewoners hielden handtekeningenacties. Er kwamen vooral klachten van Turkse bewoners die vaak in ploegendienst werken en kleine kinderen hebben.” De bedoelde lichting, die een studietraject van een jaar volgde, is inmiddels vertrokken. In augustus nam een nieuwe groep zijn intrek. Kersten: “Er zijn nu goede woonafspraken gemaakt met Duwo en de TU. Er komen alleen nog masterstudenten in en er mogen geen feesten meer gegeven worden. Nieuwe huurders moeten daarvoor tekenen. Dat gaat goed.” Het staat in de algemene voorwaarden van hun contract, licht technisch beheerder Youri Bakhuis van de afdeling short stay housing van Duwo toe. “Elk complex heeft zijn eigen huisregels. In dit geval is een iets strakkere handleiding bedacht. Het zijn normale woningen, daar

kan niet elke dag gefeest worden.” Teamleider Corrie Keklik van Duwo denkt dat masterstudenten iets serieuzer met hun studie bezig zijn. “De huisregels zijn eigenlijk de normale regels die voor iedere flatbewoner gelden. Geen geluidsoverlast na tien uur ’s avonds, rustig doen in de trappenhuizen. Zo hebben we de overlast tot een minimum beperkt.

‘Feestgeluiden van bekenden zijn minder vervelend dan van vreemden’ Daar zijn wij erg blij mee. Als Woonbron besluit geen woningen meer door te spelen aan Duwo, hebben wij een groot probleem.” Een vaste alternatieve feestplek werd niet gevonden. Keklik: “Ze kunnen terecht in een algemene ruimte in de Leeghwaterstraat, als die vrij is. Desgewenst geven we adresgegevens door van sociëteiten.”

Woonbron en Duwo houden op 21 november samen een buurtfeest in tenten voor de drie flatingangen. “Het is een ontmoetingsmoment. Als je elkaar kent kun je elkaar makkelijker aanspreken”, zegt Kersten, die de grotendeels Aziatische studenten ook bij toekomstige activiteiten in het nieuwe wijkpark wil betrekken. Masterstudent Shiv Upadhyay uit India, sinds twee maanden wonend in een van de flats, juicht die plannen toe. “Het is goed om elkaar te leren kennen en vrienden te maken. Feestgeluiden van bekenden zijn minder vervelend dan van vreemden.” Gefeest wordt er volgens hem nog steeds. “Onlangs was een verdieping lager drie dagen feest, van vrijdag tot zondag. Ergens anders belde de politie aan, omdat er was geklaagd. Jonge mensen willen feesten, dat houd je niet tegen.” (JT)

Studenten die bang zijn dat invoering van de harde knip ze handenvol geld zal kosten, maken zich nodeloos zorgen: zo duur hoeft een paar maanden studievertraging niet te zijn.

Gevallen Hoogleraar bionanotechnologie Cees Dekker neemt afstand van het gedachtegoed van intelligent design, de stroming die een ontwerper ziet achter de ontwikkeling van het leven.

Wachtlopen Studenten struinen vaak tot aan het ochtendgloren door te stad, als bijna niemand anders wakker is. Dat maakt hen de ideale getuigen als er diep in de nacht een misdaad wordt gepleegd, denken Delftse studentenverenigingen.

Tegen De meerderheid van de Delftse studenten is tegen het bindend studieadvies. Dat blijkt uit een online enquête van studentenraadsfractie Het Principe op Blackboard.

Opkomst 34,9 Procent van de TU-medewerkers heeft dit jaar gestemd voor de ondernemingsraad. Dat lijkt weinig, maar ten opzichte van drie jaar geleden is het bijna een verdubbeling in opkomst. (SB)

DELTA. 34 13-11-2008

06

wetenschap

DELTA. 34 13-11-2008

07

wetenschap

desgevraagd

Goedkoop mobiel bellen als missie Bij zijn afscheid was er zelfs een bedanktelegram van de koningin voor prof.dr. Jens Arnbak, de man die Nederland goedkoop mobiel liet bellen. xChristian Jongeneel “Toen wij in 1986 op zoek gingen naar een opvolger voor professor Bordewijk, kwam de naam Arnbak bovendrijven”, haalde het hoofd van de toenmalige benoemingscommissie, prof.dr.ir. J.L de Kroes, de herinnering op in een video die de Electrotechnische Vereeniging ter gelegenheid van het afscheid maakte. “Er was echter een probleem: hij was al benoemd in Eindhoven. We zijn toch in gesprek gegaan. Zijn belangstelling voor de maatschappij was groter dan de mijne, maar allebei vonden we dat telecommunicatie niet los gezien kon worden van de samenleving.” Uit de combinatie van telecom en maatschappij zou Jens Arnbak de rest van zijn carrière scheppen. Zijn colleges waren nooit uitsluitend technisch, ze gingen ook altijd over de maatschappelijke impact. Zijn bemoeienis met de concurrentie in de Nederlandse telefonie maakte hem een van de meest prominente hoogleraren van de TU Delft. Zeker toen hij in 1997 de eerste voorzitter werd van de Opta, de instantie die namens de overheid toezicht houdt op de post- en telecommarkt. Afgelopen vrijdag nam hield hij zijn afscheidsrede, voorafgegaan door een symposium over de toekomst de telecom.

“In de twintigste eeuw vond telefonie plaats over vaste lijnen, die door een overheidsmonopolie beheerd werden”, aldus Arnbak. “Toen kwam de mobiele telefonie. Er is een commerciële markt ontstaan, die door de overheid wordt gereguleerd. Momenteel zien we een overgang naar internet, waarbij je als gebruiker niet meer vastzit aan een contract voor het gebruik van bepaalde diensten. Deze ontwikkeling is heel interessant. Zal het publiek de eigenaar worden van de infrastructuur? Is er dan nog een regulerende rol weggelegd voor de overheid?” De overgang van een monopolie naar een vrije markt is een complex technisch en bestuurskundig vraagstuk, vooral omdat de dienstverlening niet verstoord mag wor-

Als je honger hebt, is er altijd wel een restaurant of supermarkt om wat te kopen den. Daarvoor zijn post en telefonie te belangrijk voor de maatschappij. Toetreders op de markt zijn technisch afhankelijk van de veel grotere infrastructuur van de voormalige monopolist, die in de verleiding kan komen te hoge prijzen te rekenen. De Opta stelt daarom een groot deel van de tarieven van KPN vast, wat in de eerste jaren tot forse conflicten tussen beide leidde. Het is er sindsdien niet eenvoudiger op geworden, stelt Arnbak. “De complexiteit van netwerken neemt toe, en dat maakt de taak van regulerende instanties alleen maar ingewikkelder. Ook het afwegen van publieke en bedrijfsbelangen

is een steeds grotere uitdaging. In het algemeen geldt echter dat afnemende regulering leidt tot meer concurrentie. Daarom denk ik dat we in de toekomst minder regulering door de overheid zullen zien en meer zelfregulering.” Waarom, immers, zijn voor alle soorten telecommunicatie abonnementen nodig? Als je honger hebt, is er altijd wel een restaurant of supermarkt om wat te kopen. Toegang tot een telecommunicatienetwerk is nog universeler beschikbaar, dus waarom zou je niet op ieder moment kunnen beslissen welke je wilt gebruiken? De telecommarkt is nog verre van perfect, luidt de boodschap van Arnbak. Hij was in 1992 een van de drijvende krachten achter de oprichting van de faculteit Techniek, Bestuur en Management, waar het kruispunt van telecommunicatietechniek en bestuurskunde altijd hoog op de onderzoeksagenda heeft gestaan. “Er waren indertijd in Nederland slechts zeer weinigen die beschikten over de technische kennis, de juridische achtergrond en het inzicht in de markt. Zo werd hij de eerste voorzitter van de Opta. Dankzij zijn doortastende beleid gingen de prijzen van mobiele telefonie omlaag”, aldus conrector prof.ir. Hans Beunderman, die na Arnbaks afscheidscollege ook de brief van Beatrix voorlas, waarin dezelfde verdienste nog maar eens gememoreerd werd. De uitgewovene zelf, zichtbaar niet op zijn gemak onder al die loftuitingen, besloot het slotwoord maar aan zich voorbij te laten gaan.

"Telecommunicatie kan niet los worden gezien van de samenleving." (Foto: Sam Rentmeester/FMAX)

TUSSENSTAND

Jongleren met elektronen

Zeppelins boven zee De toeristische zeppelinvluchten boven de Waddenzee kunnen een eerste stap zijn naar zeppelinlijndiensten, denkt dr.ir. Arjan van Timmeren (Bouwkunde). “Maar dan moeten de luchtschepen wel een stuk groter.” Zo gladjes als de toeristen straks in een zeppelin boven de Wadden moeten glijden, zo hobbelig was de weg naar de eerste vlucht. Oud-burgemeester Berend Jansema van Harlingen en Coevorden maakt zich al jaren sterk voor zeppelinvluchten boven de Waddenzee. Hij had 155 duizend euro subsidie van de provincie Friesland, een vergunning, een gehuurde zeppelin en flink wat publiciteit. Genoeg voor de ‘ecotoeristische rondvluchten’. Maar uitgerekend de milieubeweging tekende bezwaar aan. Onterecht, besliste de Raad van State vorige week. Jansema’s Stichting Zeppelinvluchten Waddenzee mag proefvluchten maken, zo meldde onder andere het Algemeen Dagblad. Milieuorganisaties zijn bang dat de vliegende gevaartes de vogels en zeehonden storen. “Die milieubewegingen kijken naar mogelijke verstoring van een habitat”, zegt dr.ir. Arjan van Timmeren desgevraagd. “Maar je kunt zeppelins ook zien als een milieuvriendelijke manier van luchttransport.” Zo zag Van Timmeren het ook, toen hij in 1994 een plan maakte om zeppelins in te zetten als alternatief vervoermiddel. Van Timmeren wilde voor zijn afstuderen bij Bouwkunde een duurzaam luchtvaartterrein ontwerpen, maar werd naar huis gestuurd. “Luchtvaart is niet duurzaam, kreeg ik te horen.” Zoekend naar milieuvriendelijke alternatieven kwam hij bij zeppelins uit. Die zweven door het helium dat erin zit; met weinig brandstof gaan ze al vooruit. “Ik ontwikkelde palen om ze aan te leggen in de stad. Na een treinreis naar Groningen, zou je per luchtschip bijvoorbeeld naar Schiermonnikoog kunnen.” Het idee van Van Timmeren, nu universitair docent klimaatontwerp en duurzaamheid, deed destijds veel stof opwaaien. “Bij marketing en communicatie hadden ze mappen vol krantenknipsels over mijn plan.” Maar ondanks alle interesse, is het nog steeds niet zo ver als in de jaren dertig van de vorige eeuw, toen er een lijndienst voor zeppelins bestond. Te weinig investeerders. Mogelijk vanwege de ramp met de Hindenburg in 1937, waarvan de beelden tot de dag van vandaag indruk maken. “Maar de huidige zeppelins gebruiken helium in plaats van waterstof, andere verf en andere folie. We zijn inmiddels een flink aantal fases verder.” Van Timmeren pleit ervoor groter te denken. “Steeds zijn er plannen voor zeppelins van ongeveer honderd meter. Daar kun je met twaalf mensen in”, vertelt hij. “Als je de sigaar twee keer zo lang maakt, kunnen er ongeveer driehonderd mensen mee. Dan wordt het pas rendabel als alternatief vervoermiddel.” Met de rondvluchten boven de Waddenzee kunnen twaalf passagiers mee die voor een kaartje tweehonderd euro moeten betalen. “Wie het kan missen, heeft er een prachtige ervaring voor. Maar die rondvluchten zijn voor de happy few”, aldus Van Timmeren. “Maar het kan wel bijdragen tot acceptatie van de zeppelin en ontsluiting van de markt.” (MM)

Maandenlang zat dr.ir. Ivo Vink in het lab om het ‘jongleren met elektronen’ onder de knie te krijgen. Met veel geduld lukte het hem de spintoestand van elektronen te manipuleren en uit te lezen. Hiermee levert hij een bijdrage aan de totstandkoming van de quantumcomputer, de computer die de hele informatica op zijn kop moet zetten. xSaar Slegers Het manipuleren en uitlezen van elektronspins in quantumdots - Ivo Vink (Technische Natuurwetenschappen) weet maar al te goed dat zijn onderzoek voor veel mensen als abracadabra klinkt en doet daarom zijn best om zijn uitleg zo beeldend mogelijk te maken. “Samen met mijn collega’s probeer ik de kleinste bouwsteentjes te maken voor een quantumcomputer: de quantumbits, ofwel qubits. Die qubits verschillen van de bits in een gewone

computer doordat ze niet alleen 1 of 0 maar ook 1 en 0 tegelijkertijd kunnen zijn. Je hebt dan dus één bit met twee bitwaardes. Als je rekent met klassieke bits, moet je een operatie twee keer uitvoeren - eerst met bitwaarde 0 en vervolgens met bitwaarde 1 – om de uitkomst te krijgen. In de quantummechanica bevat een bit al na één operatie de uitkomst van 0 en van 1. Door qubits te gebruiken, neemt de rekenkracht exponentieel toe.” Met de supersnelle processor die zo ontstaat, zou een computer zeer complexe berekeningen kunnen uitvoeren. De quantumcomputer zou daarmee een doorbraak in de wetenschap betekenen. Tegelijkertijd zouden alle digitale beveiligingssystemen van bijvoorbeeld banken en overheden grondig herzien moeten worden omdat de computer met gemak allerlei codes zou kunnen kraken. Gelukkig biedt de quantummechanica tegelijkertijd een alternatief voor veilige communicatie. Voordat het zover is, is er nog heel wat werk aan de winkel, want het blijkt knap lastig om een controleerbaar qubit te maken. De qubits waar Vink zich mee bezighoudt, bestaan elk uit één geïsoleerde elektron. Vink: “Een elektron heeft een klein magnetische momentje dat we de ‘spin’ noemen. Die spin kan twee waarden aannemen: 0 en 1. Als de spin zich in een superpositie bevindt, heeft

deze twee waarden tegelijkertijd en kan het elektron functioneren als qubit.” Om het magnetische momentje van één enkel elektron te kunnen bepalen, moet het elektron eerst worden geïsoleerd. Vink doet dit door elektronen te vangen in zogenaamde quantumdots. De quantumdots waar hij mee werkt, zijn een soort eilandjes die in een halfgeleiderstructuur worden gevormd door enkele gouden elektrodes. Vink: “Een quantumdot kan je zien als een knikkerputje waar we elektronen in kunnen laten rollen en weer uit kunnen wippen. Door de spanninkjes op de elektrodes aan te passen, kunnen we de barrière om uit het reservoir te springen verhogen of verlagen.” Door eindeloos met de spanninkjes te variëren, lukte het Vink om de bitwaarde van de elektronen in de quantumdot te bepalen. Om een werkend qubit te maken, moet de spin van een elektron in een superpositie gebracht kunnen worden. “Om dat te doen moet je de controle hebben over één enkel elektron. Dat was onderzoekers nog nooit eerder gelukt. Door een heel klein lokaal magneetveldje te genereren en dat te koppelen aan de spin van het elektron, lukte het ons wel.” Met het uitlezen van de bitwaarde van elektronen en het manipuleren van de spin, was het Delftse Spin Qubit Team de eerste ter wereld. Onderzoekers van Harvard gaan er echter prat op een andere belangrijke stap, het koppelen van twee qubits, te hebben gerealiseerd. Vink: “Op korte tijd zijn er veel doorbraken gerealiseerd en dat is hoopgevend voor de toekomst. Het is een goede en open competitie tussen wetenschappers en daardoor gaat het ook zo hard met het vakgebied.” De eerste prototypes van de quantumcomputer zijn inmiddels al aan het werk gezet. Vink: “De meest vergevorderde berekening met een quantumcomputer ter wereld, was een berekening met zeven bits. Die ‘computer’ heeft berekend dat je het getal 15 kan ontbinden in de factoren 5 en 3.” Voor de meer ingewikkelde berekeningen waar de quantumcomputer voor bedoeld is, heeft een quantumcomputer zeker honderd tot duizenden bits nodig.

x Omdat warmte-energie de metingen verstoort, onderzoekt Ivo Vink zijn qubits in een cryostaat. In deze ‘grote thermoskan’ doet hij metingen bij een temperatuur van 30 millikelvin – 30 duizendste graad boven het absolute nulpunt. (Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)

Ivo Vink promoveerde woensdag 12 november bij Technische Natuurwetenschappen. Zijn proefschrift is getiteld ‘Manipulation and Read-out of Spins in Quantum Dots’.

(Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)

Ethische profielen Naam: Drs. Noëmi Manders-Huits (31) Nationaliteit: Nederlandse Promotor: Prof.dr. Jeroen van den Hoven (Techniek, Bestuur en Management) Onderwerp: Vanuit ethisch perspectief informeren van ontwerp van informatietechnologie Tussenstand: Halverwege “Steeds meer mensen maken profielen op sites als Hyves en Second Life. Tegelijkertijd maken ook overheid en commerciële bedrijven profielen van mensen door middel van bijvoorbeeld de OV-chipkaart, de AH-bonuskaart en het elektronisch patiëntendossier. Ik onderzoek hoe men in de informatietechnologie, vooral bij identiteitsmanagement- en profieltechnologie, het concept identiteit moet begrijpen en wat wij daaraan belangrijk vinden. Twee jaar geleden ben ik bij een gesprek geweest tussen onder meer patiëntenorganisaties en ambtenaren over het elektronisch patiëntendossier, dat onlangs is ingesteld. Ik heb een probleem met dit soort grote dossiers. Daarin worden namelijk enorm veel gegevens centraal opgeslagen en dat is gevaarlijk. Er zijn altijd partijen die veel belang hebben bij dit soort informatie, denk aan verzekeraars, en het maakt degene over wie het gaat, de patiënt bijvoorbeeld, kwetsbaar. Regelmatig raken gegevens kwijt, of worden ze niet goed (genoeg) beveiligd. Dit soort zaken raakt aan mijn onderzoek. Maar mijn onderzoek is eigenlijk heel abstract filosofisch. Ik kijk er naar wat identiteit is en wat daarvan beschermwaardig is. Ik analyseer ook wat persoonsgegevens precies zijn. En hoe mensen het ervaren als ze verschillende soorten (morele) schade oplopen door profielen die van ze gemaakt zijn. Stel dat je op basis van een profiel niet kredietwaardig wordt geacht, dan kun je geen hypotheek krijgen. Dat kan door mensen als onrechtvaardig worden beschouwd. Ik onderzoek dit vooral aan de hand van filosofisch literatuuronderzoek. Ik denk dat informatietechnologie ook een fantastisch middel is. De mate waarin het informatie kan verwerken, opslaan en koppelen gaat menselijke vermogens ver te boven. Parallel aan het elektronisch kinddossier wordt gebruik gemaakt van de Verwijsindex. Dat vind ik een prachtig idee. Diverse partijen zoals artsen, de politie en scholen, geven in dit systeem signalen af als het niet goed gaat met een kind. Als er over een kind meerdere signalen binnenkomen, dan worden deze partijen met elkaar in contact gebracht en wordt het verder onderzocht. Blijkt er niets aan de hand te zijn, dan worden de gegevens gewist. Is er wel iets ergs aan de hand, dan kan men ingrijpen. Dit kan dramatische toestanden van de afgelopen jaren rond mishandeling van kinderen voorkomen. Maar de mogelijkheden van de informatietechnologie moeten er niet voor zorgen dat we alles aan alles koppelen, want dan schiet het zijn doel voorbij. Ik zal uiteindelijk opschrijven welke waarden met betrekking tot de identiteit van personen belangrijk zijn vanuit een moreel perspectief. Zodat de vormgevers van informatietechnologieën deze waarden kunnen inbouwen in hun ontwerp. Dan moet je denken aan waarden als het recht op vergetelheid, zodat een drinkende vader in je dossier je niet blijft achtervolgen als je daar geen last van hebt.” (RV)

DELTA. 34 13-11-2008

08

reportage

DELTA. 34 13-11-2008

09

reportage

Schrijven met je mond Tijdgebrek. Onder die noemer houdt de TU volgende week een campagne voor met name studenten met een functiebeperking. Delta sprak over tijdgebrek met Remco Noordermeer, die halverwege zijn studie civiele techniek in een rolstoel belandde, en hoorde welke impact de ziekte van Parkinson heeft op docent Jop Schaap. xCONNIE VAN UFFELEN “Het was de eerste mooie dag in mei 1998”, zegt Remco Noordermeer, voorover hangend in een riem aan zijn rolstoel. “Ik ging met wat vrienden zwemmen in de Delftse Hout. Ik rende het strandje af om me af te spoelen. Bij de Delftse Hout is het een hele tijd ondiep en of ik nou dook, of op een zandbank liep of aan een tak bleef hangen… ik viel.” Noordermeer lag languit met zijn gezicht in het water. “Mijn vrienden dachten dat het een grap was, maar het duurde wel erg lang. Ze haalden me uit het water. Ik was blauw en ze reanimeerden me. Toen ik wakker werd, staarde ik omhoog naar een politieagent. Mensen denken dat verdrinken heel eng is, maar het water was warm en ik dobberde een beetje rond. Dat dobberen was geen slechte ervaring. Tot je daarna in het ziekenhuis wakker wordt en nooit meer kunt lopen…” Noordermeer heeft een hoge dwarslaesie. Hij kan alleen zijn hoofd, schouders en biceps bewegen. “Mijn triceps doen het niet: ik laat mijn arm via de zwaartekracht of vanuit mijn schouder naar beneden bewegen.”

Kinderhandschrift Tijdens zijn langdurige revalidatie leerde Noordermeer schrijven met een pen in zijn mond. “Mijn handschrift heb ik weer teruggekregen. Eerst een kinderhandschrift, maar na veel oefenen was dat netter en mijn eigen handschrift. Grappig, je handschrift zit dus niet in je hand, maar ergens in je hersenen.” Na anderhalf jaar pakte hij zijn studie building engineering weer op. “Eerst wilde ik kustwaterbouw doen, maar na het ongeluk ben ik overgestapt. Ik zag mezelf niet met lieslaarzen rondlopen en bovendien dacht ik dat ik wel iets met ‘toegankelijkheid’ kon doen. Ik zit er nu aan te denken me meer te verdiepen in brandveiligheid en toegankelijkheid in gebouwen.”

“Eerst verzet je je ertegen. Je krijgt in het dagelijks leven al genoeg met ‘toegankelijkheid’ te maken en je wilt er niet ook nog je werk van maken. Toch ging ik steeds meer inzien dat ik moet doen waar ik goed in ben. Als je, zoals in mijn geval, dingen ziet waar anderen nooit opkomen, moet je dat benutten. Je kunt het zo ook verkopen aan een bedrijf. Dat kan meerwaarde geven.” In het begin kan Noordermeer slechts twintig procent studiebelasting aan. “Je doet dan dus vijf keer zo lang over je studie. Na een jaar of drie, vier zat ik op vijftig tot zestig procent studiebelasting. Ik revalideer nu nog, dat houdt niet op als je van het revalidatiecentrum naar huis gaat.” Noordermeer was ontzettend blij met de hulp en extra studietijd die hij kreeg vanuit de TU. “Wekelijks kwamen een studieadviseuse en een docent naar mij toe om te kijken wat ik nodig had voor mijn studie. Ze hebben geregeld dat ik hier een eigen kamer kreeg. Ook heb ik een speciale muis, met twee losse knoppen.” Typen doet hij met een pen in zijn mond. “Vandaar dat het toetsenbord blauw is”, grapt hij. “Ik heb wel pro-

ze beter.” Natuurlijk maakt Noordermeer zich wel eens zorgen: zijn leeftijdgenoten hebben nu al zes jaar werkervaring. Toch is het in mei ook zo ver: dan wil hij afstuderen op het gebruik van evacuatieliften in hoogbouwprojecten. “Ik heb in januari stage gelopen bij het ingenieursbureau Royal Haskoning. Dat was belangrijk voor mij. Ik dacht: ‘Zit ik niet vast aan een zwaar gesubsidieerd baantje bij de overheid?’ Maar ik heb een meerwaarde door de manier waarop ik dingen bekijk.

Ze waren zelf enthousiast over mijn enthousiasme.”

Folders Noordermeer is niet de enige student met tijdgebrek. Via folders raadt de TU studenten met een functiebeperking aan zich te melden, omdat ze recht hebben op extra studietijd of een verlenging van de prestatiebeurs. Daardoor weet de TU van 375 studenten dat ze een functiebeperking hebben. Het aantal medewerkers met een

functiebeperking is daarentegen onbekend. Jop Schaap (52) is een uitzondering. Hij werkt al sinds 1986 bij de TU en had als docent ontwerponderwijs ‘het leukste beroep ter wereld’. Totdat hij in 1993 zijn huis wilde verbouwen maar zijn arm niet goed kon bewegen. Conclusie van de neuroloog: de ziekte van Parkinson. Oorzaak onbekend. Zijn cellen sterven versneld af door een tekort aan dopamine, waardoor spieren niet goed meer functioneren.

Schaap schrok, maar was ook ‘opgelucht’. “Ik had al een tijdje vage klachten. Ik klapte door mijn knieën terwijl de orthopedisch chirurg geen aanleiding kon vinden. Ik reisde met collega’s per trein en zij holden trappen af, maar mij lukte dat niet omdat ik het gevoel had te vallen. Ik moest bewust nadenken waar ik mijn voeten zette.” De ziekte, die zich kenmerkt door trillen, is niet te stoppen. “Mijn functioneren is gebaseerd op steeds hogere doses medicijnen. Dat uit

zich ook in het feit dat mijn denken beperkt raakt. Mensen met Parkinson kunnen zich met maar één ding tegelijk bezighouden. Dat strookte niet met mijn taak in het onderwijs. Het kostte me veel moeite dingen te overzien of in een groter geheel te plaatsen. Ik begon te vergeten dat ik studenten dingen had toegezegd.” Aanvankelijk vertelde Schaap het zijn studenten niet. “Al snel wel, omdat ik me dan prettiger voelde vanwege die verklaring voor mijn trillen. Studenten namen het voor

cijnen. Als ik over staan nadenk, val ik bij wijze van spreken om. En als ik val, val ik als een olifant.” Collega’s reageerden meelevend. “Sommigen meden mij in het begin. Wisten niet of ze wel met me moes-

‘Soms sla ik een toets drie keer aan en ben ik een hoop tijd kwijt dat te corrigeren’ ten praten. Bij de bedrijfsarts en personeelszaken had ik het gevoel dat ze me er meteen uit wilden werken, omdat ik geen waar voor mijn geld leverde. Mij werd voorgesteld me voor honderd procent af te keuren en thuis te blijven. Toen ik aangaf toch te willen blijven werken, zeiden ze dat ik onbezoldigd moest gaan werken. Keuringsartsen zeiden dat ik nergens voor geschikt was. In de praktijk ben ik twee dagen betaald blijven werken. Ik verricht nu handen spandiensten voor de vakgroep. De decaan zei: ‘Als Jop wil blijven werken, mag dat’. Ik werd enorm

door mijn vakgroep gesteund.” Schaap schafte thuis een andere computer aan om te kunnen blijven werken. Op zijn werk heeft hij een aangepast toetsenbord en kan hij werkmapjes openen op spraak. Typen gaat moeizaam. “Soms sla ik een toets drie keer aan en ben ik een hoop tijd kwijt dat te corrigeren.” Hij kon een parkeerplaats vlakbij zijn werk krijgen, maar dat vond hij niet nodig voor die ene dag per week dat hij in Delft is. Al woont Schaap ver weg, hij komt bewust vanwege de sociale contacten. Toch ziet hij één ‘geluk’ in zijn ziekte. “Ik maak het opgroeien van mijn twee dochters veel bewuster mee.” Nu Schaap geen contact meer heeft met studenten, voelt hij zich steeds meer een buitenstaander. “Ik zou nog wel afstudeerbegeleiding kunnen geven, maar zie daar van af omdat ik mezelf niet betrouwbaar vind. Ik kan niet garanderen dat ik er ben. Moet dat per dag bekijken. Mensen zeggen soms: ‘Maar je ziet er toch goed uit?’ Ze vergeten dat als ik me slecht voel, ik niet kom.”

Begin dit jaar was van 375 studenten aan de TU bekend dat zij een functiebeperking hebben. In bijna tweehonderd gevallen (54 procent) gaat het om dyslexie en zo’n 64 maal (17 procent) om chronische ziekten zoals astma, reuma en suikerziekte. Neurologische klachten, waartoe studentendecaan Piet Jonkheer ook autisme en ADHD rekent, nemen toe: 8 procent van de studenten met een functiebeperking heeft deze. Ongeveer eenzelfde percentage heeft last van rsi. 7 Procent heeft psychische problemen. 4 Procent heeft motorische beperkingen, zoals niet lang kunnen staan bij practica en afhankelijkheid van een rolstoel. 3 Procent heeft een visueel probleem en 2 procent kan niet goed horen.

‘Mensen denken dat verdrinken heel eng is, maar het water was warm en ik dobberde een beetje rond’ gramma’s met spraakherkenning geprobeerd en brillen waarmee je met een laserlampje op letters richt, maar dat soort speeltjes gaat gauw kapot. Bovendien is dat wel leuk voor een rechtenstudie, maar niet voor een studie met formules.” Studentassistenten helpen Noordermeer met praktische zaken zoals het legen van zijn katheter en naar colleges gaan. “De liften bij Civiele Techniek zijn veel te smal en de deuren gaan te snel dicht”, legt de veertiendejaars student uit. Zijn rolstoel past weliswaar precies in de lift, maar dan heeft hij geen ruimte meer om met zijn armen zijn wielen te bewegen. Zijn trouwe maatje Rick, een golden retriever van de Stichting Hulphond Nederland, is altijd bij hem. Hij helpt met dingen oprapen en deuren openen. “Ik heb hem vooral voor de gezelligheid”, zegt Noordermeer, slurpend aan een rietje. “Je moet wel eens zeggen dat je hem niet mag aaien, maar een hond is een ongelooflijk makkelijke manier om contact te leggen.” Noordermeer deed zijn tentamens in het begin schriftelijk. “Over vloeistofmechanica heb ik zes uur gedaan. Ik was daarna kapot, maar haalde het wel. Mondeling is af en toe wel moeilijker, want je wilt niet afgaan bij een prof. Mij onthouden

lief. Het liep spaak toen er bij mij huidkanker werd geconstateerd en een stuk van mijn oor werd afgehaald. Ik ben een keer bij een groep studenten in huilen uitgebarsten en heb me ziek gemeld.” Schaap kreeg het advies in plaats van vier dagen twee dagen te werken, van elk zes uur. “Fysiek lukt het niet altijd”, zegt hij bijna verontschuldigend. “Soms stap ik in de auto en voelt het alsof ik rubber in mijn benen heb. Soms stop ik even op een parkeerplaats en neem ik wat medi-

“Mensen zeggen soms: ‘Maar je ziet er toch goed uit?’ Ze vergeten dat als ik me slecht voel, ik niet kom.” (Foto’s: Hans Stakelbeek/FMAX)

“Als je, zoals in mijn geval, dingen ziet waar anderen nooit opkomen, moet je dat benutten.”

DELTA. 34 13-11-2008

10

lifestyle

Licht in de duisternis

DELTA. 34 13-11-2008

11

lifestyle

waarheen waarvoor

Wat doet een elf eigenlijk?

Met Divali wordt de overwinning van het goede op het kwade gevierd. Het Hindoestaanse lichtjesfeest is een dag van vreugde en het uitwisselen van goede wensen. xJimmy Tigges

De in het blauw gehulde volleyballers van Punch behielden hun koppositie in de regionale promotieklasse door vrijdag op het sportcentrum Inter Rijswijk geen enkele setwinst toe te staan (4-0). (Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)

De volleyballers van Punch kennen met vijf zeges en slechts een nederlaag een flitsende competitiestart. Vrijdagavond werd in de TU-hal Inter Rijswijk 2 met 4-0 opzij gezet. De setstanden (25-17, 25-16, 25-21, 25-16) wijzen op weinig tegenstand. “We hebben de hele wedstrijd gedomineerd”, beaamt nieuwkomer Remco van Dongen. “Rijswijk heeft geen moment een serieuze kans gehad op setwinst. Het was vooral een teamprestatie, we voelden elkaar moeiteloos aan.” De in 2007 gedegradeerde promotieklasser mikt op terugkeer naar de derde divisie. “We spelen tot nu toe redelijk stabiel, het team is beter op elkaar ingespeeld dan vorig seizoen.” Na zes wedstrijden gaat de studentenploeg fier aan kop met 24 punten. Taurus begon met zes zeges op rij ook uitstekend aan het nieuwe seizoen. In Den Haag verslikten de voetballers zich vervolgens in het opgestrooptemouwenvoetbal van Quick Steps, waarvan onnodig met 2-1 werd verloren. Afgelopen zondag eindigde het thuisduel met de ongeslagen lijstaanvoerder De Ster op 1-1. “Daar waren we wel blij mee”, aldus doelman Luuk Duijndam. “We gingen de wedstrijd in om te winnen, maar De Ster is gewoon een heel sterke ploeg. Als je daar een punt tegen haalt, moet je blij zijn.” Guus Meijer zette de studenten al snel op voorsprong, maar nog voor rust kwamen de bezoekers door een afzwaaier op gelijke hoogte. Duijndam: “Een mislukte voorzet die werd opgepakt door de wind en zo het doel inwaaide.” De tweede helft leverde wederzijds kansen op, maar geen doelpunten. Vijfdeklasser Taurus staat nu gedeeld tweede, op drie punten van de koploper. De competitiestart van de zaalhandballers van DSHV Torius viel evenmin tegen. Nadat vorige week het eerste damesteam zijn competitiedebuut winnend afsloot, traden zondag ook de heren voor het eerst in het achttienjarig bestaan van de studentenvereniging in het strijdperk om de keiharde punten. Dat gebeurde onder de vlag van EDH, de burgerclub waarmee Torius de handen ineen sloeg. De gecombineerde ploeg nam het in Leiden op tegen Saturnus. “Allemaal mannen met grijze haren”, volgens eerste teamspeler Jorrit Hoevenagel, “maar wel met jarenlange ervaring op hoog niveau.” De nog wat onwennige bezoekers keken bij rust tegen een achterstand van vijf punten aan, maar kwamen na de pauze beter uit de verf. Dat leidde diep in de tweede helft tot een 22-19 voorsprong, die door concentratieverlies in de laatste seconden alsnog werd verspeeld (24-24). Natuurlijk wordt er ook weer geschaatst. In Utrecht sleepte TU-student Hylke van Grieken op het NSK supersprint brons binnen bij de heren. Zijn snelste tijden op de 100 en 300 meter waren 10.73 en 25.37. Steven Kuipers (100 meter in 10.93) en Janbert Aarnink (300 in 27.00) van ELS waren blij met hun nieuwe clubrecords. Datzelfde gold voor Tjerk Bakker, die op de facultatieve 700 meter een tijd van 1.06.77 klokte. (JT)

x Tips? [email protected]

“Je hoeft alleen maar dit te doen”, zegt een enthousiaste Indiër, terwijl hij met de armen in de lucht zwaait en een beetje met zijn benen zwabbert. “You just need a good spirit.” (Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)

Uitdrukkingen als ‘kaaike kaaike niet kopen’ en ‘njoeken in de koeken’ heeft hij zich al eigen gemaakt. De jongeman moet wennen aan het Nederlandse eten en – natuurlijk aan de kou. Hij heeft geld nodig om een blanket te kopen. Een vriend die met hem een grap wil uithalen vertelt hem dat het Nederlandse

Toenaderingsfeest tussen verschillende culturen woord voor blanket ‘vrouw’ is, hetgeen uiteraard leidt tot komische misverstanden. Hoe komt hij zo snel aan een goedkope vrouw? Via marktplaats.nl wellicht? De scène wordt gevolgd door een licht satirische sketch waarin het fenomeen uithuwelijking wordt belicht. Naast traditionele liedjes wordt vanzelfsprekend de rijke cultuur aan Bollywoodsongs niet vergeten. Elk intro brengt een gejuich en gejoel van herkenning teweeg, terwijl de danseresjes zich quasi-serieus de rol van echte Indiase filmsterren aanmeten. “Grappig, mooie dans, lekker gegeten”, vat een anonieme Nederlandse gast de avond halverwege samen. Landgenoot Gerbert, studiegenoot van een van de danseressen, bevalt het vooral veel ver-

schillende culturen bijeen te zien. De Chinese Yanfei vindt de dansen erg leuk. “De muziekstijl is anders dan de Chinese. Indiërs zijn hartstochtelijk en blij.” Saurabh, uit India: “Leuk dat al die mensen hier zijn. Dit feest is een manier om elkaar beter te begrijpen. Contacten leggen is makkelijk, iedereen spreekt Engels.” Het gedeelte na de pauze wordt besloten met een bhangra, een vrolijke volksdans uit de provincie Punjab. Er wordt lustig gewapperd met saffraankleurige, witte en groene vlaggetjes (de kleuren van de Indiase vlag) en gezwaaid en gezwierd met armen en benen. “Bhangra is een soort oproep om met zijn allen te gaan dansen. Dansen in je eentje is niet leuk”, legt Kowgli uit. De groep danslustigen die de toneelvloer vervolgens vult dijt allengs verder uit. De rest kijkt toe, klappend op het ritme van de muziek. Een enthousiaste Indiër probeert een schuchtere Nederlander over te halen zich in de dansende groep te mengen. “Je hoeft alleen maar dit te doen”, zegt hij, terwijl hij met de armen in de lucht zwaait en een beetje met zijn benen zwabbert. Ook alcohol blijkt totaal niet nodig om plezier te maken. Kowgli beaamt het: “You just need a good spirit.”

Katharsis speelt Shakespeare’s ‘Midzomernachtsdroom’. (Foto: Katharsis)

Sinds 2001 speelt Katharsis, de toneelondervereniging van Sint Jansbrug, ruwweg elk jaar een toneelstuk. Deze keer is de beurt aan Shakespeare’s ‘Midzomernachtsdroom’. xGEORGE VAN HAL

Meinte van der Brug. (Foto: George van Hal)

Fitness Delta gaat elke week op zoek naar mensen die onderweg zijn. Deze week kwamen we Meinte van der Brug, vierdejaars maritieme techniek, tegen bij het sportcentrum. Wat ga je doen? “Fitnessen. Het doel is om dat tweemaal per week te doen, maar dat lukt niet altijd. Vorige week zat ik in Brussel.” In Brussel? “Ja, ik zat afgelopen jaar bij het Solar Boat Team. Ik was daarvoor op een beurs in het Atomium. We waren daar voor onze sponsor. Dat soort verplichtingen hoort er helaas bij.” Wat deed je bij dat team? “We hebben de Frisian Solar Challenge gewonnen. Ik heb een jaar niet gestudeerd.”

floris

Sport

Divali is de triomf van het licht over de duisternis, vertelt Krishna Kowgli. “Zelfs het kleinste lichtje schijnt in het donker”, vervolgt de coördinator van het feest dat afgelopen vrijdag voor de derde keer op het cultuurcentrum werd gehouden door de Indiase gemeenschap aan de TU. “Het is klein begonnen, maar er komen elk jaar meer mensen op af. Er zijn vanavond meer dan driehonderd bezoekers en die komen uit de hele wereld, niet alleen uit India.” Divali, of Deepavali, is een toenaderingsfeest tussen verschillende culturen. Het wordt door elke bevolkingsgroep in India weer anders gevierd, zoals een korte uitleg op een groot scherm in de bovenzaal laat zien. Voordat het culturele programma aanvangt, met zang, dans en sketches, doen de bezoekers zich beneden vol overgave tegoed aan het rijkelijk uitgestalde eten - hoofdzakelijk bestaand uit veel zoete lekkernijen. Traditionele Indiase cakejes en zoet snoep als murukki, omopadi en gulab jamun. “Voedsel nemen wij in India erg serieus”, verklaart Kowgli het uitgebreide buffet. De bovenzaal zit om negen uur barstensvol. Nadat een offer aan de godin Lakhsum is gebracht en de claylamps zijn ontstoken, kan het culturele gedeelte beginnen. Een amusante sketch – in het Engels over een Indiase student die in Delft komt studeren krijgt regelmatig enthousiaste bijval vanuit de zaal. Herkenning alom. Daar zit hij dan, in een spacebox met zijn Groene Boekje aan tafel een beetje te leren.

Kreeg je betaald? “Nee, er waren nog geen garantiemaanden van de TU. Die komen er in de toekomst wel voor dit soort projecten, maar tijdens mijn jaar helaas dus nog niet. Ik werkte verder wel als studentcoach bij 3mE om geld te verdienen.” Zin om te fitnessen? “Ja, eigenlijk wel. Ik heb afgelopen week veel gegeten en vooral ook ongezond. Dat ga ik nu compenseren.” Sport je verder nog? “Ik doe ook taekwondo in Zoetermeer. Daar kom ik vandaan. Ik woon nu anderhalf jaar in Delft, maar ben daar blijven sporten. Hier is het niveau anders.” En hoe gaat nu het met je studie? “Ik ben net weer begonnen, dus het is even wennen. Ik deed afgelopen jaar toch vooral dingen die ik zelf wilde. Nu heb ik meer verplichtingen en is alles vastomlijnd. Zo moet ik weer colleges volgen. Dat hoeft natuurlijk niet, maar wel als je je vakken wilt halen. Bij het project had ik natuurlijk ook verplichtingen, maar dat voelde anders.” (GvH)

“We zijn begonnen met negentien spelers en twee regieassistenten”, vertelt regisseuse Sofie Wentholt. “Het eerste gedeelte hebben we zonder rollenverdeling geoefend. Zo heb ik mensen met verschillende personages aan de slag gezien.” Karin van der Burg speelt in het toneelstuk een elf en dienaar van de hertog Philostratus, maar was daar in eerste instantie niet zo blij mee. “In het begin dacht ik: wat doet een elf nou eigenlijk? Toen ik bezig was, bleek dat ik erg veel op het podium stond. Je bent met je lichaam bezig en veel aan het rondrennen, uitbeelden en nieuwsgierig om je heen aan het kijken. Dat is toch wel heel leuk.” Ook voor Sanne de Groot waren zijn rollen (elf en kleermaker Stephanus Stopnaald) geen eerste keus. “Nee, eigenlijk derde. Ik vond zelf Puck wel een erg leuke rol. Verder had ik

graag Spoel gespeeld. Die is lekker uitbundig.” Wentholt: “Spoel maakt de metamorfose mee. Het personage is sprookjesachtig. En Puck is een plaaggeest, een nar. Hij heeft ook veel invloed op hoe het stuk verloopt. Dus veel mensen hadden hen als eerste keus.” Wentholt gebruikt tijdens repetities vaak zogenaamde ‘dagboekmomenten’: “Je stapt dan even buiten de scène en vertelt hoe je personage zich voelt.” Van der Burg deed dat voor haar dienaar ook. “Ze gaat op een gegeven moment tegen haar hertog in. Het proces van schrikken (‘wat heb ik gedaan?’), via nadenken en herstellen, naar uiteindelijk trots met een oplossing komen, laat je dan uitvergroot zien.” Wentholt: “Zo kun je de schakelingen tussen emoties tonen. Dat is toch vaak het moeilijkste.” “Tussen je tekst door, ben je al snel met je eigen gedachten bezig. ‘Goh, de zaal zit wel vol’, schiet er dan door je hoofd. Beter is je op de gedachten van je personage te focussen”, vertelt Ardaan Walvis die in het stuk twee rollen speelt Fluit, één van de werklieden en de vader van Hermia (‘een beetje de kwade papa’), die zijn dochter uithuwelijkt. Wentholt vult aan: “Dat is inderdaad belangrijk. Soms kun je zo zelfs de meest fantastische speler op het podium worden. De dienaar van Karin is een goed voorbeeld. Hoewel het een kleine rol is, trekt zij in haar scène de aandacht door haar gezichtsuitdrukkingen naar zich toe. Daar

gaat ze tijdens de voorstelling zeker reacties op krijgen. Dat soort rollen is essentieel voor de sfeer van het stuk.” De voorbereiding van een jaar culmineert deze week in drie voorstellingen. En dan? Een gat? Walvis lacht: “Een feestje. En weer even wat tijd voor jezelf.” Wentholt: “Het is nu een drukke periode met tentamens, waardoor het extra druk is. Dat is lastig. De laatste dingen moeten nu gebeuren, de puntjes op de i. Dan kunnen we donderdag gaan knallen.” Maar de laatste loodjes zijn traditioneel zwaar. “Vanavond wordt het nachtwerk”, vertelt Walvis. “De elven hebben lichtjes in hun kostuums en daar hebben we ledlampjes voor. Maar die moeten er nog ingenaaid worden.” Zielig is hij trouwens niet, vindt hij zelf. “Alle spelers hebben wel met iets geholpen. Van posters plakken, spandoeken maken, kaartjes verkoop tot attributen aanschaffen. Ik zelf ook”, vertelt Wentholt. Dan, lachend: “Het hele huis ligt nog vol met veertjes van de boa’s die ik gemaakt heb.” “Schrijf je dat er nog kaartjes zijn?”, vraagt Wentholt met serieus gezicht. “Ja, die kunnen ze aan de deur kopen”, vertelt Walvis.

x

Katharsis speelt ‘Midzomernachtsdroom’ op 13, 14 en 15 november. Er zijn nog kaartjes.

x katharsis.sintjansbrug.nl

Studie Ontwijkende Activiteiten In september en oktober hebben veel waaghalzen al auditie gedaan voor de professionele jury in het Comedy Café in Amsterdam. De beste aankomende stand-up comedy-talenten die uit deze audities naar voren kwamen, toeren nu door het land. Woensdag doet de karavaan met lolbroeken Delft aan, waar onder leiding van MC Jeffrey Spalburg om de gunst van het publiek wordt gestreden. Langweiligkeit is al negen jaar het meest gevarieerde muziekfestival van Den Haag, en misschien wel van heel Nederland. Het doel van het festival is het tegengaan van de beperking en vervlakking van het uitgaansleven. Daarom zijn vanaf donderdag tot zaterdag 250 verschillende artiesten uit binnen- en buitenland op twintig verschillende locaties in de stad te bewonderen. Het einde van het jaar nadert en daarmee schieten ook de oudejaarsconferences weer als paddenstoelen uit de grond. Dolf Jansen gaat al heel wat jaren mee, en de

‘Oudejaarsvoorstelling 2008’ is dan ook zeker niet zijn eerste. Vrijdag is de cabaretier te zien in Theater Diligentia in Den Haag. Sinds de nieuwste reclame van een bekend smeerkaasmerk te zien was, kreeg Sanne Hans (ofwel Miss Montreal) ook steeds meer bekendheid. De zangeres en muzikante achter de muziek van de reclamespot toert nu met band door het land en heeft zelfs al haar eerste hitje te pakken. Haar eerste single ‘Just a Flirt’ werd dan ook al gelanceerd door een optreden in het tv-programma ‘De Wereld Draait Door’. Donderdag is Miss Montreal te zien in het Rotterdamse Rotown. (JR)

x

www.speakers.nl www.langweiligkeit.nl www.theater-diligentia.nl www.rotown.nl

DELTA. 34 13-11-2008

interview

12

DELTA. 34 13-11-2008

13

interview

’Ingenieur moet helpen in de operatiekamer’

WIE IS JACK JAKIMOVICZ Met behulp van ingenieurs de hightech apparatuur in de operatiekamer toegankelijker maken voor chirurgen, dat is het doel van prof.dr. Jack J. Jakimowicz (1942). Hij is deeltijdhoogleraar safety in health care aan de faculteit Industrieel Ontwerpen, afdeling industrial design. Daarnaast was Jakimowicz als chirurg jarenlang verbonden aan het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven, waar hij nu adviseur is. Jakimowicz werkt al vanaf de jaren negentig samen met de TU Delft om onder meer de inrichting van operatiekamers te verbeteren. Op 12 november hield Jakimowicz zijn inaugurele rede en vond ter ere hiervan het symposium ‘patiëntenveiligheid en kwaliteit van prestaties verbeteren in de chirurgie’ plaats. Jakimowicz werd geboren in Warschau (Polen). Hij studeerde in Wroclaw. Omdat hij geen toekomst zag voor zichzelf in een communistisch land, vluchtte hij in 1969 naar Nederland. “Ik was voor het vervolg van mijn carrière in Polen afhankelijk van mijn loyaliteit aan de partij”, zegt Jakimowicz. “Toen ik naar Nederland vluchtte, heb ik gezegd dat ik op vakantie ging.” Al bijna veertig jaar werkt en woont hij inmiddels in Nederland. “Eigenlijk ben ik na al die jaren nog steeds op vakantie.” (Foto’s: Sam Rentmeester/FMAX)

Een voetpedaal dat steeds wegschuift onder de operatietafel. Een hightech mixer die het nodeloos ingewikkeld maakt om galstenen te verwijderen. Voorbeelden waar voormalig chirurg en nieuwe hoogleraar industrieel ontwerpen Jack Jakimowicz van gruwelt. Het gaat nog te vaak mis in de operatiekamer. Ingenieurs kunnen helpen. xRobert Visscher Onlangs publiceerde de Inspectie voor de Gezondheidszorg een alarmerend rapport over de invloed van techniek in de operatiekamer. Omdat doktoren niet weten hoe apparaten precies werken, sterven tientallen mensen. Schrikt u hiervan? “Zou jij hun noodkreet lezen als ze die sterfgevallen niet noemen? Ze leggen een direct verband tussen doden, techniek en doktoren. Dat moet echt nog nauwkeuriger worden onderzocht. Het ligt wel voor de hand dat er veel misgaat in de operatiekamer omdat internisten en chirurgen niet goed weten hoe ze met nieuwe technische apparaten moeten werken. Dat gaat me zeer aan het hart en wij willen deze problemen oplossen. Daarom vind ik het goed dat de inspectie de noodklok luidt, vooral omdat zij er de nadruk op legt dat het ziekenhuis verantwoordelijk is. Veel artsen zijn daar blij mee, want er moet echt wat veranderen. Er zijn de afgelopen jaren bijvoorbeeld goede spullen wegbezuinigd uit de operatiekamer. Dat kan niet en dat wordt nu duidelijk gemaakt aan het bestuur van ziekenhuizen.” Wat is er misgegaan? “Door de eeuwen heen, en dat zal ik ook in mijn intreerede laten zien, is er veel veranderd voor chirurgen. Rond 1700 werd een been nog afgezet op de markt en tijdens de oorlog vonden operaties plaats op keukentafels. De ontwikkelingen na de oorlog zijn revolutionair. Nu zijn overal geavanceerde apparaten voor. We kunnen daarom mensen van binnen beter in beeld brengen en steeds preciezer werken. Dat is geweldig, maar het maakt ons werk ook steeds ingewikkelder. De operatiekamer ziet eruit als de cockpit van een vliegtuig, vol met knopjes en schermpjes. De uiteindelijke schuld van sterfgevallen wordt vaak bij chirurgen gelegd. Maar de chirurg doet het niet alleen. Bij een operatie werken veel mensen samen, dus het gaat ook om hoe zij met elkaar communiceren. Dat is nu bijvoorbeeld nog veel te hiërarchisch. Tijdens een operatie kan er wat misgaan met apparatuur of kan apparatuur niet goed worden bediend. Ook daar moet wat aan worden gedaan.” U ziet het als uw missie om dat soort problemen te verhelpen. Hoe kan dit worden opgelost? “Door ingenieurs en artsen samen te laten werken. Een industrieel ontwerper die een operatiekamer ziet, heeft direct door hoe onhandig alles staat opgesteld. In de operatiekamer komen steeds nieuwe apparaten binnen, en die worden regelmatig gewoon maar ergens neergezet. Daar denkt een arts niet over na. Er was bijvoorbeeld een kamer waar de beeldschermen, die gebruikt worden bij kijkoperaties, op zuilen stonden. De chirurg kon het scherm alleen zien als hij zijn nek verdraaide. Gevaarlijk bovendien, omdat ze zo konden worden omgestoten. Een ingenieur zet alles direct eenvoudiger en ergonomischer neer. Dat is echt een meerwaarde. Nu worden beeldschermen ontwikkeld die meedraaien met de chirurg, zodat ze altijd goed zichtbaar zijn.” Hoe kunt u ervoor zorgen dat chirurgen beter met technische apparaten leren omgaan? “Door proactief op te treden. We moeten ons voortdurend afvragen wat er gebeurt in een niet-alledaagse situatie. Stel dat de stroom uitvalt of een apparaat er opeens mee ophoudt of niet precies doet wat het zou moeten doen. Hoe moeten we dan opereren? Het is belangrijk om daar over na te denken, zodat chirurgen er op voorbereid zijn dat een systeem kan

falen. We zouden chirurgen ook actief moeten opleiden, door ze heel precies uit te leggen hoe de apparaten werken. Daarnaast worden nu te veel apparaten gemaakt, waar niemand wat aan heeft.” Welke problemen met nieuw technisch materiaal hebt u als chirurg aan den lijve ondervonden? “Ik heb ooit een mixer gebruikt om galstenen in de galblaas te vergruizen. De ontwikkeling van dat ding kostte miljoenen. Maar ik was twintig minuten langer met opereren bezig door die mixer. Dat was nogal overbodig, omdat er een simpele manier is om galstenen te verwijderen. Je maakt een gaatje in de buik en verwijdert ze. Het is erg grappig dat het concept van die mixer uiteindelijk voor een prikje is verkocht aan een mixerfabriek, voor huishoudelijk gebruik. Het was een gadget waar een chirurg niets aan heeft. Ik heb ook een tijd twee voetpedalen gebruikt om instrumenten aan te zetten tijdens een operatie. Dat was vervelend. Een operatie duurt vaak uren. Daarom stond ik vaak lange tijd op een been en dat maakt het opereren er niet eenvoudiger op. Als ik het voetpedaal even niet had gebruikt, zat ik onder de tafel steeds naar het ding te zoeken en wist ik niet meer of ik nou het rechter- of het linkerpedaal onder mijn schoenzool had zitten. Nu is dat probleem gelukkig opgelost door een knopje op het instrument te maken. Zo zijn er veel situaties waarbij een chirurg zich tijdens een operatie, als hij dat mocht, vertwijfeld achter op zijn hoofd zou krabben.” U bent vanaf 2007 aan de TU Delft verbonden. Welke uitvindingen van uw Delftse collega’s hebben u verrast? “Een ballon om massale bloedingen te stelpen. Geen hightech uitvinding, maar wel heel belangrijk. Dat ding gaat levens redden. Een bloeding wordt nu met tampons en waterzakken tegengegaan en je moet maar hopen dat de bloeding stopt. Deze ballon werkt veel effectiever. Wat een flauwekul zo’n ballon, kun je zeggen, maar het is een zegen voor chirurgen. Dat komt ook doordat de uitvinder in de operatiekamer is geweest en heeft gekeken bij operaties. Op deze manier zien ingenieurs precies waar de chirurg behoefte aan heeft.” U wilt ingenieurs en chirurgen bij elkaar brengen. Hoe gaat u dit doen? “Door ze met elkaar samen te laten werken. Dan leren ze elkaars wereld kennen. Ik vind dat onze studenten bijvoorbeeld ook basale kennis moeten hebben van anatomie en fysiologie. Het zou ook een goede zaak zijn als ze coschappen lopen in een ziekenhuis. Ik heb op dit moment een promoven-

dus die ook chirurg in opleiding is. Dat is een goed voorbeeld van samenwerking. We breiden ook de uitwisselingen tussen het Netherlands Institute of Health Sciences (Nihes) uit. Het Nihes is een samenwerking tussen zes Nederlandse universiteiten en medische centra en verzorgt masteropleidingen en promotietrajecten.” U had als gepensioneerde al rustig op uw lauweren kunnen rusten. Waarom doet u dat niet? “Ik heb vaak meegemaakt dat het in de operatiekamer mis ging bij het bedienen van ingewikkelde, technische apparaten. Ik vind dat daar wat aan gedaan moet worden. Als chirurg werk ik daarom al twintig jaar samen met de TU Delft. Maar ik had steeds te weinig tijd om echt iets te veranderen. Nu ik met pensioen ben, hoef ik mij er niet alleen buiten het werk mee bezig te houden. Ik vind dit hoogleraarschap een grote kans om de operatiekamer positief te veranderen. Ik wil bruggen bouwen tussen de mensen die de techniek gebruiken en de mensen die ze toepassen.” De afgelopen jaren is duidelijk geworden hoeveel invloed de techniek heeft in de operatiekamer. In de toekomst zullen er alleen maar meer apparaten bij komen. Hoe ziet volgens u de operatiekamer eruit in 2050? “Nanotechnologie zal veel veranderen voor chirurgen. Ik voorzie dat we medicijnen tegen kanker in de cellen kunnen brengen. Lasergebruik en mri-scans zullen nog belangrijker worden. Van snijdende chirurgen gaan we naar opereren op celniveau. Dit heeft belangrijke gevolgen. Dat zijn namelijk allemaal beeldgeleide procedures en waarschijnlijk is er voor de chirurg straks een fusie van beelden. Dan is het zeer belangrijk dat de techniek goed werkt, dat de techniek uitstekend wordt afgesteld op de behoeftes van chirurgen en dat de chirurgen weten wat ze moeten doen als de techniek faalt. Daarvoor zullen chirurgen en ingenieurs elkaar hard nodig hebben.”

DELTA. 34 13-11-2008

14

service

Aankondigingen Algemeen

Student and Career Support Informatie Student and Career Support is een onderdeel van de dienst Onderwijs en Studentenzaken. Het omvat de diensten van de studentendecanen, de studentenpsychologen en het informatiecentrum. Het informatiecentrum in de hal op de begane grond is geopend op werkdagen van 9.00–17.00 uur. Er is documentatie beschikbaar over onder andere WO- en HBOopleidingen, arbeidsmarkt, studie- en beroepskeuze, buitenlandse studies, enz. Bij de balie of telefonisch kun je afspraken maken met een studentendecaan of een studentenpsycholoog. Voor de studentenpsychologen geldt dat het eerste contact loopt via het Open Inloopspreekuur dinsdag- en donderdagochtend van

Job opportunities Brussels Event will be held on the 11th and 12th of December. Find out more about all participating companies and application on www.careersineurope. com/Brussels/Internatiopnaljob-event/companies. DHO-symposium De stichting Duurzaam Hoger Onderwijs nodigt u uit om samen met vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven, overheid, maatschappelijke organisaties, docenten en studenten te discussiëren over Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, bedrijfsethiek en leiderschap voor de 21ste eeuw. Woensdag 3 december in de Rode Hoed in Amsterdam. Kijk voor meer info op www.dho.nl of mail naar [email protected]. Open spreekuur Op dinsdag 18 november komt het open spreekuur van de studentendecanen te vervallen. Het open spreekuur van dinsdag 2 december van de studentendecanen wordt verzet naar donderdag 4 december. Op dinsdag 2 december zal er ook geen open spreekuur van de

Announcements studentenpsychologen zijn.

General

Aanbod workshops Constructief Denken: 18 november. Assertiviteit: 20 november. Studie(her)keuze: 24 november. Zie voor het totale aanbod www. smartstudie.tudelft.nl.

Call for abstracts The International Technology, Education and Development Conference 2009 encourages you to submit abstracts and participate in the conference that will be held on the 9th, 10th and 11th of March in Valencia, Spain. The objective of the conference is to share experiences in the fields of technology, education, development and international collaboration. More information on www.iated.org/inted2009.

International Office Informatie Het International Office, Jaffalaan 9a, is op werkdagen geopend van 9.00-17.00 uur. Je kunt ook vragen stellen via [email protected] of telefonisch (015-2788012) een afspraak maken.

x

International Student Church Students of all denominations are invited to our ecumenical
service every Sunday at Raamstraat 78, 11.30 hrs followed by tea/coffee.
The services are led by the chaplains Reverend W. Stroh and Father Avin supported
by student leaders.
More information on www. iscnetherlands.nl. Studium Generale Zaterdag 15 november, 9 am

- 5 pm - Workshop: Train your brain. The workshop covers the following topics: mind mapping, study techniques, memory and speed-reading. TPM Faculty, lecture hall A, Jaffalaan 5, Delft. Cost: € 50 (the book, lunch and refreshments are included). Sign up via studiumgenerale@ tudelft.nl.

Student and Career Support Information The student psychologists and the central student and careers councelors are located at Jaffalaan 9A. Office hours: Monday-Friday from 9.00-17.00 hrs. You can direct your inquiries or make an appointment at the Front Office or by phone: 0152788004. For an initial appointment with one of the student psychologists you should first come to one of the open office hours: Tuesdays and Thursdays from 11.30-12.30 hrs. The open office hours of the Student and Career counselors are on Tues-

days from 11.30-12.30 o’clock. More information on www.studentandcareersupport.nl. New Workshops Stress Relief and Meditation: November 25th. Constructive Thinking: November 27th. For more information and registration on www.smartstudie. tudelft.nl. Information day 3TU Are you ready for a two year training programme while at the same time receiving a salary? Are you a graduate young professional or currently completing your Master of Science programme? Interested in technological design and looking to enhance your skills and expertise to boost your career in business or industry? Then you should consider the technological designer programmes at the 3TU.School for Technological Design, Stan Ackermans Institute (SAI). The Information day will be held on Tuesday the 18th

of November at Eindhoven University of Technology. For more information and registration please visit: www.3tu.nl/sai or call 040-2472452. Talent for Belgium Are you a Top Talent? Apply, be invited, come and meet leading companies in Belgium on the 9th of December. Register: www.talentforbelgium.com. Deadline: 28th of November.

International Office Information The International Office, Jaffalaan 9a/visitor’s entrance at Mekelweg, office opening times Monday to Friday 9.00–17.00 hrs. Appointments and enquiries can be made by email: [email protected] or by phone: 015-2788012.

Delta Inleveren kopij Bijdragen van faculteiten, diensten en overigen voor de rubriek “Aankondigingen” in Delta ontvangt de redactie graag per e-mail: [email protected]. Bijdragen dienen zo beknopt mogelijk te zijn. De redactie behoudt zich het recht voor om in te korten. Aanleveren vóór vrijdag 14.00 uur.

Werken in de industrie? Kun jij organisatie aanbrengen in de voorbereiding, uitvoering en oplevering van grote constructieprojecten? Trek je graag de kar en ben je communicatief? Gevraagd: (bijna) afgestudeerde engineers die willen doorgroeien in (petro) chemie, die body willen geven aan project management middels data management. Enige feeling met databases, data management of programmeren is een pre. We werken met grote bedrijven als Shell in het binnen- en (verre) buitenland. Ons bedrijf in Utrecht is klein en informeel, geeft je een hoge mate van vrijheid en de mogelijkheid tot diverse opleidingen om verder te groeien. Ook zijn er mogelijkheden voor stages. Contact: T: 030 2627186, www.coconsole.com

Help mee in de strijd tegen kindersterfte Word nu lid van Unicef Bel 0800 1133

Jouw mening telt:

Creatieve interieurideeën gezocht

15

service

Eettafels

Studentenactiviteiten

Tyche Oude Delft 123

Studieverenigingen

Studentenverenigingen

Praktische Studie Op woensdag 12 november vindt het lustrumopeningsfeest plaats in Lorre.

OJV De Koornbeurs Op vrijdag 14 november speelt de alternatieve popfolkrock band Vence vanaf 21.30 uur in de kelder. De toegang is gratis. www.vence.nu

Donderdag 13 november (Zorro) Basis: Chili con carne. Luxe: Tortilla met friet. Eettafel geopend van 18.0019.30 uur. Basis 3,50 euro, luxe 4,30 euro, xluxe 4,80 euro. dsb@ tudelft.nl. Er wordt iedere dag een vegetarische variant van het menu aangeboden. Ook wordt er iedere dag soep aangeboden. For the English menu look at www.dsb.tudelft.nl. Information: [email protected].

Koornbeurs Voldersgracht 1 Donderdag 13 november Basis: Ratatouille en frisee salade. Soep: Knoflooksoep. Vlees: Macaroni bolognese of vis. Veg.: Macaroni met paprikapesto saus. Vrijdag 14 november Basis: Pommes croquettes, bulghur, bloemkool en groene salade. Soep: Mosterdsoep. Vlees: Pasteitje met kip en broccoli. Veg.: Wrap met aubergine, courgette en brie.

Maandag 17 november (Kaasweek) Basis: Prei en wortelsalade met rozijnen. Soep: Pompoensoep. Vlees: Penne met salamipaprika saus of vis. Veg.: Penne met drie-kazensaus. Dinsdag 18 november (Kaasweek) Basis: Pommes frites, bulghur, bloemkool en frisee salade. Soep: Tomatensoep. Vlees: Kalkoencordonbleu. Veg.: Quiche met tomaat, mozzarella en prei. Woensdag 19 november (Frankrijk) Basis: Aardappelen, zilvervliesrijst, snijbonen en salade met oude kaas. Soep: Uiensoep. Vlees: Boeuf bourgignon. Veg.: Flensje met brie, broccoli en peterselie. Eettafel geopend ma t/m vr van 17.30-19.30 uur. Basismaaltijd 3,60 euro, soep 0,30 euro, toetjes v.a. 0,30 euro, fruit v.a. 0,40 euro. Inl. www.koornbeurs.nl/ eettafel.

x

Zie ook www.eettafels.tudelft.nl.

Op donderdag 27 november zal het lustrumsymposium ‘Pompen of verzuipen, is Nederland waterproof?’ van Praktische Studie gehouden worden in de Aula van de TU Delft. Voor meer informatie zie www.ps.tudelft. nl/symposium. Vereniging voor Techische Physica Op dinsdag 18 november zal het symposium ‘Physics of Health: Right on Target’ van de VvTP plaatsvinden in de kerk ‘Oude Jan.’ Zie http://symposium.vvtp. tudelft.nl voor meer informatie en registratie.

Overige Geomatics Ben je na je BSc toe aan wat anders en altijd al nieuwsgierig geweest naar de Master of Science Geomatics? Doe dan op woensdag 19 november om 18.00 mee aan de nu al legendarische Geomatics ‘petje-op, pet-af’ quiz. Hoofdprijs: MP4mediaspeler plus je eigen 3D laserscan. Locatie: Facultyroom Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek. Zie ook www. geomatics.tudelft.nl.

Mega Medezeggenschaps Manifestatie Vrijdag 28 november in Utrecht: de Mega Medezeggenschap Manifestatie. Een dag voor alle medezeggenschappers vol leuke workshops, een lezing van Karl Dittrich (voorzitter NVAO), een diner en een borreldebat met onderwijsexperts. Georganiseerd door de LSVb, LOF en SOM. Voor meer informatie kijk op www.studentenpolitiek. nl/mmm.

Vrijdag 14 november * And that is how I got to where I find myself today. Afscheidsrede van prof.dr. G.J. Olsder, faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica. 15.00 uur. Maandag 17 november * Modelling Plastic Deformation

of Metals Using Irreversible Thermodynamics. Promotie van M. Huang, MSc. Promotor: prof.dr.ir. S. van der Zwaag. 10.00 uur. * Control of Wind Turbines with 'Smart' Rotors: Proof of Concept and LPV Subspace Identification. Promotie van ir. J.W. van Wingerden. Promotor: prof.dr.ir. M. Verhaegen. 12.30 uur. * Electron transfer and proton pumping pathways in cytochrome aa3. Promotie van ir. F.G.M. Wiertz. Promotor: prof.

Zin om mee te denken?

onderwijsgebouw voor de TU. Het gebouw dat gekocht is van

Op 27 november van 16.00 uur tot 19.00 uur organiseren we een

Hogeschool InHolland zal in een half jaar verplaatst worden van een

workshop in het Sportcafé van het Sport- en Cultuurcentrum van de

mooi plekje aan de Maas in Rotterdam naar het zuidelijke deel van de

TU. Tijdens deze workshop zullen we in een aantal stappen ideeën

TU Delft campus naast de Faculteit Luchtvaart – en Ruimtevaarttechniek.

verzamelen die de interieurarchitect kan gebruiken in zijn ontwerp.

Bij de start van het nieuwe collegejaar in september 2009 wordt het

Ook zal er deze avond voor een lekkere maaltijd gezorgd worden.

gebouw in gebruik genomen. Al leuke ideeën? Waar we nu nog naar op zoek zijn, zijn creatieve ideeën van studenten

Aanmelden voor deze workshop kan tot vrijdag 21 november door

zelf om het interieur van dit gebouw vorm te geven op een manier die bij

een mail te sturen met je naam, telefoonnummer en faculteit naar:

de eigentijdse student past. Dus denk jij alles te weten over inrichting,

[email protected]

Antonio Luigi Grimaldi - Italië/GrBr 2008 Experience Factory eenmalig do 19:30

AC-HOP de vakbond voor Universiteitspersoneel. Voor informatie kijk dan op www. AC-HOP.nl. Stichting Delftse Natuurwacht zoekt vrijwilligers voor het begeleiden van activiteiten met kinderen van 8-14 jaar. www. natuurwacht.nl, 015-2783086 of [email protected].

Laat wat van je horen deze Kerst! Zing mee in AnCor tijdens kerstnachtmis. AnCor is een enthousiast kerkkoor (m/v, 20-55 jr). Ons eigentijdse repertoire wordt muzikaal ondersteund door eigen combo. www. antonius-cornelius.nl/ancor

Spelregels minimaatjes. Minimaatjes zijn niet toegankelijk voor het bedrijfsleven. Voor commerciële aanbiedingen en advertenties: H&J Uitgevers (adres in colofon). Minimaatjes zijn maximaal 200 tekens lang. Inleveren vóór vrijdag 14.00 uur via e-mailadres delta@ tudelft.nl.

dr. S. de Vries. 15.00 uur. Dinsdag 18 november * Planned and 'emergent'attitudes in (contemporary) planning practice. Promotie van ir. C. Pinilla Castro. Promotor: prof.dipl.ing. H.J. Rosemann. 10.00 uur. * Mean Particle Diameters. From Statistical Definition to Physical Understanding. Promotie van ing. M. Alderliesten. Promotor: prof.dr. A. SchmidtOtt. 12.30 uur. * A 100-electron beam source

LA MAISON

from a high brightness Schottky emitter for fast patterning applications. Promotie van Y. Zhang, MSc. Promotor: prof. dr.ir. P. Kruit. 15.00 uur.

Gegevens voor deze rubriek kunt u doorgeven via e-mail: [email protected].

Eagle Eye (Regie: D.J Caruso) USA 2008. Jerry Shaw (Shia LaBeouf) en Rach Holloman (Michelle Monaghan) zijn totale vreemden voor elkaar. Wanneer zij beiden een mysterieus telefoontje krijgen van een onbekende vrouw komen zijn door dit toeval echter met elkaar in aanraking. De vrouw aan de telefoon bedreigt de twee met hun dood (en die van hun familie) en dwingt ze in verschillende levensgevaarlijke situaties. Hierbij gebruikt ze de modernste technologieën om hen steeds te controleren en een stap voor te blijven. Uiteindelijk worden Jerry en Rachel de meest gezochte voortvluchtigen van het land en proberen ze er samen achter te komen wat er werkelijk aan de hand is. Mustsee

Deze film over herinnering en het loslaten van het verleden levert ingetogen drama en een melancholieke soundtrack van de singer/ songwriter Lhasa. Mooi spel van Sergi Lopez (uit PAN’S LABYRINTH). Malo is een man in huwelijkscrisis. Hij wil een huis kopen van twee zussen en vindt daar een brief van een meisje aan haar vader. Manuel Poirier - Frankrijk 2007

elke zondag 22.00 5 euro entree

SNEAK � PREVIEW

Woensdag 19 november * Model, regel en ideaal: de Hollandse bouwblok. Promotie van ir. S. Komossa. Promotoren: prof.ir. S.U. Barbieri en prof.ir. A. Reijndorp. 10.00 uur. * Aeroelasticity of Large Wind Turbines. Promotie van ir. J.G. Holierhoek. Promotor: prof.dr.ir. T. van Holten. 12.30 uur.

NOORS FILMFESTIVAL Alle films zijn Engels ondertiteld en worden voorafgegaan door één of twee korte films. vr 19:30

MONGOLAND

Pia komt na zes maanden thuis voor kerst. Ze is op zoek naar Kristoffer, die mee zou gaan naar Engeland. Dan verschijnt de kerstman en beginnen er dingen te gebeuren. Arild Østin Ommundsen - Noorwegen 01 vr 22:00

FREE JIMMY

Animatie over olifant Jimmy, die in een circus werkt en ‘blij’ gehouden wordt met drugs. Op een avond ontsnapt hij en wordt achtervolgd door dierenactivisten, jagers en de maffia. Christopher Nielsen - Noorwegen 2006 za 15:00

LONG FLAT BALLS

Komedie over zes mannen die in een garage werken, die op één na WAAROM HEEFT NIEMAND allen voetbalfanaten zijn. Ondanks MIJ VERTELD DAT HET het feit dat de garage bijna failliet ZO ERG ZOU WORDEN IN is besluiten ze het Noorse team te AFGHANISTAN? gaan steunen bij de finale van het Regisseur te gast! WK. De film was een groot succes De film is grotendeels gefilmd in Scandinavië. met de camera van een mobiele Bjørn Fast Nagell - Noorwegen 2006 telefoon, wat een gevoel van onrust geeft. Geen hapklare brok, za 19:30 wel bijzonder. Frisch speelt een THE BOTHERSOME MAN Afghanistan veteraan vanuit wiens Andreas (40) komt aan in een kritische en bijzondere perspectief vreemde stad en kan zich niet herde kijker de wereld zal bezien. inneren hoe hij er is gekomen. Hij Cyrus Frisch - Nederland 2007 heeft er alles wat een man begeert, maar er is iets vreemds: de mensen filmblik - slechts één week om hem heen missen emoties. zo ma di wo 19:30

2e week do ma di wo 22:00 - za zo 14:30 - za 22:15

BOTTLE SHOCK

Jens Lien - Noorwegen 2006 za 22:00

SVIDD NEGER

Karl woont met zijn dochter Anna in het dunbevolkte noorden. Ooit vermoordde Karl zijn vrouw en gooide hij haar baby in zee. Op zoek naar een man voor Anna ontdekken ze aan de andere kant van de berg een familie, met zoons. Erik Smith Meyer - Noorwegen 2003 filmklassieker Bergmania ma 19:45

SCHAAMTE

In de jaren zestig begon oorlogsgeweld via de televisie in alle huiskamers binnen te dringen. In deze klassieker verwerkte Bergman dit thema. Twee ex-musici proberen in een afgelegen oord een burgeroorlog in hun (niet nader genoemde) land buiten de deur te houden. Dan vallen de strijdende partijen hun eiland binnen...

Komedie over Franse wijnsnobs, (goudeerlijke) Californische boerenpummels en een fameuze historische wijntest. Sympathieke underdog-film met prachtige beelden en sterk spel van Alan Rickman. 1976. Britse vinoloog ontdekt in Ingmar Bergman - Zweden 1968 Californië heerlijke wijnen. In Parijs Moefi kinderclub stelt hij zijn collega’s op de proef... Randall Miller - VS 2008

zo 12:45 - wo 14:15

FIETSMUG EN DANSMUG

3e week Kleurrijke animatie met humor do zo ma di wo 21:30 vr za zo 16:45 vr 21:45

en muziek. Ned. gesproken, 4+ Dagmar is een dansmug. Ze is Complex liefdesverhaal van epi- verliefd op Egon de fietsmug. sche proporties, bekend van de Jannik Hastrup e.a. - Dk 07 bestseller van Evelyn Waugh en de prachtige tv-serie uit de jaren '80. Moefi kinderclub Prachtige enscenering. Arme zo 13:00 wo 14:00 en atheïstische student ontmoet in THE FOX AND THE CHILD Oxford de excentrieke Sebastian, en Een sprookjesachtige wandeling later diens zus. Hij wordt deel van door de seizoenen, van de maker hun adelijke (en gelovige) wereld. van MARCH OF THE PENGUINS. Ned. Julian Jarrold - Gr.Britt. 2008 gesproken, 6+ Een meisje sluit vriendschap met een vos. Samen 5e week gaan ze op ondekkingstocht door zo 15:00 de wilde natuur.

BRIDESHEAD REVISITED

Bride Flight (Regie: Ben Sombogaart) NL 2008. Het gaat goed met de Nederlandse film, en dat blijkt wel weer doordat deze rolprent onlangs een gouden film mocht ontvangen. In Bride Flight draait het verhaal om stel jonge Nederlandse meiden die het gehad hebben met de sfeer na de oorlog. Daarom besluiten ze naar Nieuw-Zeeland te gaan om zich met hun verloofden te verenigen. Onderweg, in het vliegtuig, komen ze Frank tegen, waar ze alle drie erg gecharmeerd van zijn. Uiteindelijk zal blijken dat de levens van de drie vrouwen en de ene man onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn geraakt. Mustsee

DIALOGUE AVEC MON JARDINIER

Hartverwarmende Franse ‘praatfilm’ over de opbloeiende vriendschap tussen intellectueel (Daniel Auteuil) en werkman. Mondaine schilder trekt zich terug op het platteland en bespreekt het leven met zijn (behoorlijk wijze) tuinman. Jean Becker - Frankrijk 2007

#

sfeer, meubilair dan kunnen we jouw mening niet missen.

Vrijdag en zaterdag vindt het 13de Noorse Filmfestival plaats. De foyer wordt omgetoverd in een Noorse pub en er zijn Noorse hapjes en drankjes. Voor het festival is een passepartout verkrijgbaar. Zie ook de aparte festivalkrant. Nieuwe titels zijn CAOS CALMO en LA MAISON. Verder een bijzondere film gemaakt met een mobiele telefoon!

Een lichte film over een zwaar onderwerp: rouw. Een portret zonder de gebruikelijke beelden en clichés, naar het indrukwekkende boek van Sandro Veronesi. Acteur/regisseur Nanni Moretti (LA STANZA DEL FIGLIO) speelt een zakenman na de dood van zijn vrouw. Zijn leven is tot stilstand gekomen, op een bankje bij de school van zijn dochter.

Minimaatjes

46

Noors Filmfestival

CAOS CALMO

Filmtips TU Delft FMVG is druk bezig met de ontwikkeling van een algemeen

filmweek

nieuw! do vr za zo di wo 19:45 - vr za zo 17:15

Wetenschapsagenda Alle promoties, intree- en afscheidsredes vinden, tenzij anders vermeld, plaats in de Aula van de TU, Mekelweg 5, Delft

do 13 t/m wo 19 nov 2008

#

Algemene Bewonersorganisatie Op maandag 1 december houdt de Algemene Bewonersorganisatie (ABo), de huurdersorganisatie voor huurders van DUWO, een algemene ledenvergadering (ALV). Alle bewoners zijn welkom op 1 december vanaf 20.00 in zaal 2B van Delftstede, Phoenixstraat 66 te Delft. Aan de orde zal zijn de verkiezing van een nieuw bestuur, waarvoor nog geen voordrachten bekend zijn en de toekomst van de vereniging. Voor meer informatie raadpleeg www.abodelft.nl.

11.30–12.30 uur. Voor Student and Career Support in het algemeen kun je terecht op het Open Spreekuur op dinsdagochtend van 11.30-12.30 uur. Bezoekadres: Jaffalaan 9a (ingang Mekelweg); tel. 015-2788004. e-mail: [email protected] website: www.studentandcareersupport.tudelft.nl

DELTA. 34 13-11-2008

Luc Jacquet - Frankrijk 2007

Verwacht

Volgende week een toegift op het film|spiegel festival met nog een Duitse film, een komedie dit keer. En de nieuwe Sokoerov, ALEXANDRA, over een vrouw die haar zoon aan het Tsjetsjeense front bezoekt.

www.filmhuis-lumen.nl Doelenplein 5 Delft 214 02 26

DELTA. 34 13-11-2008

service

16

DELTA. 34 13-11-2008

17

service

TUlib wijst de weg door wetenschappelijke kennis

Iedereen heeft weleens tijdgebrek. Maar als je er vaker last van hebt, is het goed om eens naar de

Blauwe tulpen op het grasdak van de TU Delft Library introduceerden in september TUlib, het nieuwe Engelstalige online naslagwerk. Hiermee kunnen studenten en wetenschappers leren wetenschappelijke informatie te vinden, de kwaliteit ervan te beoordelen en op de juiste manier op te nemen in publicaties.

oorzaken te kijken. Kamp je bijvoorbeeld met gebrek aan energie, concentratieproblemen, dyslexie of RSI? Dan heb je mogelijk recht op extra studietijd. Of andere regelingen om je studievertraging op te vangen, zoals extra tentamentijd of een inke nanciële vergoeding. Je decaan of studieadviseur kan je hier alles over vertellen. Kijk voor meer informatie op www.tijdgebrek.nl

HEB JIJ RECHT OP EXTRA STUDIETIJD? TU DELft voorlichting

verschijnt onder verantwoordelijkheid van de directie Marketing & Communicatie

xANGèLE STEENTJES Onderdeel van een studie en van onderzoek is het kunnen vinden van de juiste wetenschappelijke gegevens en daar op een goede manier mee omgaan. Bij verschillende opleidingen geeft TU Delft Library colleges over zoeken in wetenschappelijke databanken, de beoordelingen van deze bronnen en de opname ervan in publicaties. Daarnaast organiseert TUD Library diverse workshops over dit onderwerp. Op de website van de bibliotheek stond ook een stappenplan met uitleg over het doorzoeken van (wetenschappelijke) bronnen en over de regels voor de verwerking en het beheer van de bronnen voor zowel studenten als wetenschappers. Uit een gebruikers-

onderzoek bleek dat gebruikers dit stappenplan niet handig vonden. Ze haakten snel af door de grote stukken tekst. Karin Clavel, projectleider innovatieve projecten bij de bibliotheek: “Naar aanleiding van dit onderzoek hebben wij besloten om deze instructies op een andere manier op te zetten en dat is TUlib geworden. Wij vonden het belangrijk om een dergelijk instructieprogramma te maken. De meeste mensen zijn ondertussen erg handig in het zoeken op internet. Maar om in wetenschappelijke tijdschriften of databanken de voor jou relevante informatie te vinden, vergt extra kennis en vaardigheden.”

Bestaande sites Het grote onderscheid tussen het stappenplan en TUlib is dat bij de laatste gebruik wordt gemaakt van modules. In het menu van TUlib staan de onderwerpen die de gebruikers kunnen aanklikken. Vervolgens kunnen zij op twee niveaus uitleg krijgen. De eerste is 'getting started' met praktische informatie, interactieve oefeningen en instructies via filmpjes en powerpointpresentaties. In het tweede niveau,‘learn more’, wordt dieper op het onderwerp ingegaan. “Neem het copyright. Het is belangrijk dat je bij het citeren aan de gestelde regels houdt. Bij ‘getting started’ wordt kort aangegeven wat de voorwaarden zijn. Bij de uitleg hebben wij nu veel meer gebruikgemaakt van plaatjes om de instructies te verlevendigen. In de sectie ‘learn more’ wordt uitgelegd hoe je je eigen materiaal tegen bepaalde

voorwaarden kunt beschermen en tegelijkertijd beschikbaar kunt stellen aan anderen. De exacte wetsteksten over copyright kunnen geïnteresseerden inkijken door te klikken naar het tweede niveau, naar ‘opmaat’ (online Nederlandse wetteksten).” Voor meer informatie verwijst TUlib regelmatig naar bestaande sites. Dat is een bewuste keuze, aldus Clavel. “Waarom zou je allerlei teksten over copyright opnieuw schrijven als iemand anders dat al heel goed heeft gedaan? Doorverwijzen is efficiënter.” Voor wetenschappers zijn binnen TUlib speciale modules opgenomen, zoals over RSS-attendering – waarbij een abonnee een melding krijgt wanneer op de site iets nieuws staat – of ‘working with endnote’, waarmee je kunt bijhouden welke citaten uit welke bronnen voor jou interessant zijn. “Onder wetenschappers blijkt veel belangstelling hiervoor te bestaan, en terecht: het zijn handige tools.” Verder is op TUlib een ‘teachers’ corner’ met praktische informatie over het gebruik van bibliotheekbronnen in het onderwijs. Iedere module bevat daarnaast ook toetsvragen, waarmee toetsen op

maat kunnen worden gemaakt, aldus Clavel. “Hiermee kunnen studenten hun opgedane kennis en vaardigheden testen. TUlib is er alleen in een Engelse versie. “Als wij alles tweetalig maken, wordt het erg duur. Wij hebben veel kunnen besparen door te verwijzen naar bestaande sites in plaats van deze zelf te maken. Door alles in het Nederlands te vertalen wordt die besparing tenietgedaan.” De naam TUlib (van TU Delft en Library) is afkomstig van TU-student Cornelis van Beveren, die hiermee de wedstrijd over de naamgeving won. “Wij hadden de wedstrijd uit handen gegeven. Op een gegeven moment kwamen er allerlei bizarre namen en wij als bibliotheek hielden een beetje ons hart vast. Uiteindelijk is er TUlib uitgekomen en daar zij wij heel blij mee; ook vanwege de associaties met tulpen.”

x tulib.library.tudelft.nl

x

Iedereen die meer wil weten over de TU Delft Library’s innovatieve projecten is van harte welkom op het Kennisbuffet op dinsdag 25 november van 15.00 tot 17.00. Meld u aan op ikbener25novemberbij@ tudelft.nl

Slim inkopen bespaart geld Natuurlijk is er geld te besparen door goed in te kopen. Maar hoe stel je een voordelig, sluitend contract op? Welke stappen moet je volgen bij een Europese aanbesteding? Voor richtlijnen en voorbeelden kan een medewerker terecht op www. procurement.tudelft.nl. Het waren drukke maanden voor de afdeling procurement. Voor de afgebrande faculteit Bouwkunde moesten de nodige contracten worden gemaakt voor de inkoop in verband met de tijdelijke huisvesting. Daarnaast hebben de medewerkers van procurement de afgelopen periode een ronde gemaakt langs de medewerkers van de faculteiten en diensten. Doel was om meer bekendheid aan de dienst te geven, die de opvolger is van de voormalige GIS (Gemeenschappelijke Inkoop Service). Maar ook het onder de aandacht brengen van de nieuwe strategie rond de Europese aanbestedingen was een belangrijk item. Pieter de Wit, concern controller van de directie F&C en interim-manager procurement: “Aanbestedingsregels zijn voor de TU belangrijk. De overheid ziet er stren-

ger op toe dat de regels gehandhaafd worden.” Bij facilitair management en vastgoed en de directie ict verlopen deze Europese aanbestedingen al vrij goed. Bij andere directies en faculteiten weten medewerkers nog altijd niet precies wat de regels zijn. De Wit: “Een valkuil is bijvoorbeeld dat de Europese aanbestedingen betrekking hebben op de contractwaarde en niet op een jaarlijks besteed bedrag. Bij een meerjarige opdracht is het risico aanwezig dat je over het drempelbedrag gaat. Mede om die reden hebben wij ook verzocht om alle geplande uitgaven van tachtigduizend euro of meer te melden. Dan kan procurement bekijken of er eventueel sprake is van een Europese aanbesteding. Het is ook mogelijk dat door het combineren van de inkoop voor producten of diensten een voordeliger contract afgesloten kan worden.”

Standaardcontracten Ondertussen is procurement ook bezig met het uitbreiden van de dienstverlening, aldus medewerker Wob Rombouts. “Wij zijn bijvoorbeeld betrokken bij het ontwikkelen van standaardcontracten. Neem de externe inhuur: hierbij worden diverse individuele opdrachten uitgezet, waarbij de werkzaamheden op elkaar lijken. Het is heel goed mogelijk om daarvoor standaardcontracten op te stellen. Een medewerker heeft zo een richtlijn voor de prijs en de voorwaarden die kun-

nen worden gesteld. Dergelijke kennis geeft houvast in de onderhandelingen. Bij vragen kunnen medewerkers altijd contact met ons opnemen.” Voor een aantal producten zijn er al gezamenlijke inkoopcontracten; veelal het resultaat van een Europese aanbesteding. En er komen er nog meer aan. Op dit moment vinden er onder meer Europese aanbestedingen plaats voor het volledige gebouwonderhoud van de TU en de externe inhuur bij ict. Procurement verzorgt deze Europese aanbestedingen maar gaat hierbij beslist niet op de stoel van de opdrachtgever zitten, benadrukt De Wit. “Integendeel, de TU-medewerker bepaalt welke dienst of product hij of zij wil. Wij verzorgen het volledige proces, van het inventariseren van de eisen en wensen tot het opstellen en uitrollen van een contract.” Rombouts voegt eraan toe dat op de site medewerkers ook kunnen controleren of een opdracht van de TU Delft mogelijk onder de richtlijnen voor de Europese aanbesteding zou kunnen vallen. “Wij hebben een schema opgezet. Als je de vragen daarvan doorloopt, weet je of er Europees aanbesteed dient te worden.” Rombouts en De Wit willen de gezamenlijke inkoopcontracten de komende periode meer onder de aandacht brengen. Rombouts: “De eerste geldstroom neemt zienderogen af, terwijl de tweede en derde geldstroom, waarbij wetenschappers meer zelf het geld gaan besteden, groter

wordt. Wetenschappers die producten bestellen bij onze vaste leveranciers met wie wij een inkoopcontract hebben afgesloten, besparen zo geld. Op wetenschappelijke apparatuur richten wij ons niet primair, tenzij ze ons om informatie vragen over het opstellen van een offerte of een contract.” Goed en scherp inkopen is van belang, benadrukt De Wit. “Het is duidelijk dat de faculteiten de komende jaren niet meer geld hebben. Als je scherp inkoopt – en dat kan door goede contracten of door gebruik te maken van de gezamenlijke contracten die procurement heeft afgesloten –, kun je besparingen realiseren. Op onze website is te zien voor welke producten dit geldt. Het is zonde om deze voordelen onbenut te laten.” (AS)

x www.procurement.tudelft.nl

DELTA. 34 13-11-2008

18

service

XXXQIEUIFTJTOM

4FSWJDFT
JO
%FMGU
BU
ZPVS
BEESFTT H&J Uitgevers_2x70_zw-w 14-05-2004 14:02

Voor advertenties bel met:

jij hebt kennis van techniek Joyce Nihof (015) 219 55 60 Brabantse Turfmarkt 97 Delft

l d.n .og T w ww e IC eck re in d h c of arriè de, 36 che s 86 n of c n 2 , E cht. 26 baa am 015 en bij erd n Utre l t s e e b re , Am oven voo elft D

dh

Ein

hoofd sales & planning bij NMI m/v In deze functie

geef je leiding aan het team dat binnen de afdeling Kalibraties & Referentiematerialen verantwoordelijk is voor de planning/werkvoorbereiding van kalligrafie opdrachten. Samen met de planners en projectleiders professionaliseer je de planning, zodanig dat de kalibraties binnen de afgesproken doorlooptijd worden uitgevoerd en de klant goed geïnformeerd blijft. Tevens verzorg je relatiebeheer voor bestaande klanten en het verwerven van kalibratie opdrachten bij nieuwe klanten. Bovendien stel je een accountplan op en benader je actief (potentiële) klanten. Je bent hts geschoold en hebt duidelijke commerciële ervaring in een Business to Business omgeving. Tevens heb je leidinggevende ervaring en ben je ondernemend en klantgericht. [email protected]

T (010) 451 55 10 F (010) 451 53 80 E [email protected]

Neem contact op met Hennie de Ruyter of met Mireille van Ginkel voor nadere informatie

kijk voor meer banen op www.randstad.nl

Cultuuragenda

LIJST4 ORVERKIEZINGEN 4&5NOVEMBER2008

KIEZERSBEDANKTVOOR UWSTEM! Dineke Heersma Daan Hoogwater VincentvanCroonenburg Hai XiangLin Henric Corstens GerardBart FredVeer JanvandeGraaff

wij van mensen

H & J Uitgevers Postbus 101 2900 AC Capelle aan den IJsel

3ME UD/TNW UD EWI EWI TNW BK CiTG

*AN0ETERLEIDTEENNOODHULPPROJECTNAEENNATUUR RAMP(IJHOEFTNIETNATEDENKENOVERHETBIEDEN VANHULP%NJIJ "ELnENHELPMEEVOOR*PERMAAND

777!243%.:/.$%2'2%.:%..,

FILM Mustsee www.mustsee.nl Tel. (015) 2151900 Anubis & het Pad der Zeven Zonden, week (beh. ma. en di.) 13:10 en 15:20, zo. ook 18:30, wo. ook 16:00 en 18:30; Bride Flight, do. en vr. 15:30, 18:50 en 21:40, za. en wo. 13:00, 15:50, 18:50 en 21:40, zo. 15:50, 18:50 en 21:40, ma. en di. 18:40 en 21:30; Burn after reading, week do. t/m za. 18:40 en 21:40, zo. t/m di. 18:40 en 21:20, wo. 21:20; Madagascar: Escape 2 Africa (NL), zo. 14:00 en 16:10, wo. 13:30 en 15:50; Madagascar (OV), vr. 19:00, za. 19:00 en 23:30, wo. 18:30 en 20:40; Mamma Mia! The Movie, week (beh. ma. en di.) 15:40, do. zo. ma. en di. ook 18:50; Max Payne, do. zo. en di. 21:10, za. 23:30; Meezingbioscoop: Mamma Mia, wo. 19:30; My best Friends Girl, week (beh. wo.) 21:00, wo. 18:40; Nights in Rodanthe, week 18:40 en 21:10; Quantum of Solace (met Pauze), week 20:30, vr. ook 17:30 en 21:50, za. ook 15:20, 17:30 en 21:50, zo. ook 15:20, wo. ook 15:00; Quantum of Solace, do. t/m zo. 13:30, 16:00 en 19:00, do. en zo. ook 21:30, vr. ook 21:10, za. ook 21:10 en 23:20, ma. en di. 19:00 en 21:30, wo. 16:00, 18:30 en 21:00; Radeloos, week (beh. ma. en di.) 13:20, do. t/m za. ook 16:00; Ray, do. en vr. 14:00; Rocknrolla, do. t/m zo. 18:30, ma. en di. 18:40; Sinterklaas en het Geheim van het Grote Boek, do. en vr. 13:50 en 16:20, za. zo. en wo. 13:10 en 16:00; Space Chimps, do. en vr. 13:30 en 16:40, za. zo. en wo. 14:00; Vox Populi, ma. 21:10; De Zeven van Daran: De Strijd om Pareo Rots, week (beh. ma. en di.) 13:40. Theater Lantaren/Venster www.lantaren-venster.nl Tel. (010) 2772266 Boy A, week (beh. zo. en ma.) 19:45 en 2@:00, zo. 12:45 en 19:45; Jar City, week (beh. zo.) 21:45; New Malaysian Cinema, ma. t/m wo. 19:30 en 21:45; Haari T, do. vr. en wo. 20:30; Sneak Preview, ma. 22:00; Ver van Familie, do. 19:00, vr. 14:30,

zo. 14:30 en 19:00; All Gods Children can dance, vr. em za. 19:30, zo. 12:30 en wo. 15:00; La Zona, week 19:15; The mourning Forest, vr. zo. en wo. 15:30; Amazing Grace, week (beh. zo.) 21:30, vr. ook 14:30; Il dolce e l’Amaro, do. t/m zo. 19:30; Estômago, do. t/m za. 21:45; Cinematheek: Bergmania – Een Zomer met Monica, ma. t/m wo. 19:30.

MUZIEK Speakers (Delft) www.speakers.nl Tel. (015) 2124446 Live!: Ezio, do. 20:30; Kickstart!: De start van je weekend!, do. 24:00; Special: Foute Frijdag Blauw, vr. 24:00; PopQuiz@ Speakers, za. 20:30; D.Dance: DJ Beon, za. 24:00; Studium Generale: Geometrie van Graancirkels, ma. 20:00; Comedy Night: Sonnema Comedy Talent Tour, wo. 20:30.

THEATER Theater de Veste (Delft) www.theaterdeveste.nl Tel. (015) 2121312 Het Zuidelijk Toneel: De grote verkiezingsshow, do. 20:15; Jochem Myjer: De rust zelve, vr. en za. 20:15; Theaterbuffet: Speciaal aangeboden, za. 18:15; Joris van den Berg e.a.: Zondagochtendconcert, zo. 11:30; Orkater: Kamp Holland, wo. 20:15. Theater Diligentia (Den Haag) www.theater-diligentia.nl Tel. (070) 3610540 Dolf Jansen: Oudejaarsvoorstelling 2008, vr. 20:15; A Night of Comedy: Stand-up Comedy, za. 20:15; Het Laagland: Dag Monster, zo. 14:30; Koninklijke Maatschappij voor Natuurkunde ‘Diligentia’, ma. 20:00; Youp van ’t Hek: Oudejaarsconference ‘Troost’, di. en wo. 20:15 en 22:00. Rotterdamse Schouwburg (Rotterdam) www.schouwburg.rotterdam. nl Tel. (010) 4118110

Toneelgroep Oostpool: Op de Ziel, do. 20:14; Stella Den Haag: Vuil Kind, do. 20:30; Toneelgroep Amsterdam: Ifigeneia in Aulis, vr. 20:15; Turkey Now: Turkey Now, vr. t/m zo. 20:30; Dick van der Toorn & Ton Kas: Ammehoela, vr. 20:30; Noord Nederlands Toneel: De Vrouw met de Baard, za. 20:15; Theatergroep Pop: Knofje en het Circus, zo. 11:00; Jeugdtheater Sonnevanck: Sneeuwwitje, zo. 14:30; De Tijd en Skagen: Ziek van dood zijn, di. 20:30; Dance Works Rotterdam: Moving Being, wo. 20:15; Theater Adhoc: Zoom, wo. 20:30.

EXPOSITIES Kunsthal (Rotterdam) www.kunsthal.nl Tel. (010) 4400301 Meisjes van de fabriek: Foto’s uit de collectie van het Nationaal Archief, t/m 23 november 2008; Jan Banning: Bureaucratica, t/m 14 december 2008; Herlinde Koelbl: Hair, t/m 25 januari 2009; Glorie van Rome: Burgers, keizers en gladiatoren t/m 8 maart 2009; Alberto Giacometti: Overzicht van zijn oeuvre, t/m 8 februari 2009. Boijmans van Beuningen (Rotterdam) www.boijmans.nl Tel. (010) 4419400 De Collectie één, semi-permanent; Interventies: Karin van Dam – Bumping Tumble, t/m november 2008; Interventies: Geert Mul – Horizons, semipermanent; Interventies: Adam Colton: Love arises from foam, t/m 18 januari 2009; Interventies: Olaf Nicolai en Thonik – Apollo, semi-permanent; Charley Toorop: Vooral geen principes!, t/m 18 januari; Shirana Shahbazi: Still life with shells, t/m 18 januari; Sgraffito in 3D, t/m 4 januari; Erasmus in beeld, t/m februari 2009; Uit de collectie Ploos van Amstel Knoef t/m 8 februari 2009; Superflex, t/m 3 mei 2009.

19

DELTA. 34 13-11-2008

Delta in English

Dean Patijn

Obvius toss

Guest writer

MoonLight

Feedback

The student tennis association DSTV Obvius is one of the most international student friendly clubs on campus. DSTV Obvius, which has both Dutch and international student members, invites all international students to come play tennis and meet the club’s board members during their ‘Toss’ evenings. ‘Toss’ is from 20:00 to 22:00 every Thursday at the Sports Centre, when Obvius members and non-members play friendly matches, in order to play with and get to know many different people.

AKO Literature Prize winner Doeschka Meijsing will be TU Delft’s 2009 guest writer. As the TU’s guest writer, Meijsing will follow renowned Dutch authors A.F.Th. van der Heijden (2008), Tommy Wieringa (2007), Arnon Grunberg (2005) and Hugo Brandt Corstius (2003). On April 16, 2009, Meijsing’s guest writership will begin with a public lecture, which will be followed by six master classes for students. The theme of Meijsing’s guest writership is ‘The house of memories’.

Four TU Delft Industrial Design students won the prestigious ‘Toon van Tuijl Design Prize’ for their lamp, called the ‘MoonLight’, which is a cheap lamp powered by solar energy that can be used in developing countries. The four TU students - Doortje van de Wouw, Ana Maria Alvarez, Loucas Papantoniou and Stephanie Wirth - traveled to Cambodia to work on the design of this LED, solar-powered lamp. The lamp was specially designed for people from rural areas of Cambodia who do not have access to electricity.

If you’d like to comment on anything appearing on the English Page or on a university-related matter, or if you have a question or suggestion for us, send your emails to [email protected]. We welcome all feedback from our readers. Letters intended for publication should include your name and be no longer than 350 words. This edition of Delta is also available online at www.delta.tudelft. nl, where you can also access the English Page archive.

The dean of the TU’s Faculty of Pagina 1Architecture, Wytze Patijn, continues to recover from a life-threatening bacterial infection resulting from a complication during minor surgery he recently underwent at Rotterdam’s Haven Hospital. The dean has now been transferred to another hospital. “We understand that the recovery process will take months. But how many months we can’t say at this point,” said a faculty spokesman. “But the dean is once again talking enthusiastically about all the new developments at the faculty.”

’Ideas are a dime a dozen’ In this increasingly gloomy, credit crunching financial climate, entrepreneurship remains a viable option for graduates to pursue once they’ve gained crucial work experience at well-run, fast-growing companies, says Professor Ken Morse, who holds the chair in Entrepreneurship, Innovation and Competitiveness at TU Delft’s TPM faculty, and is also the Managing Director of the MIT Entrepreneurship Center. xFARDAD ZAND AND SHAHIN MESGAR ZADEH What is your opinion of the current financial crisis and its impact on entrepreneurship worldwide? “All of us entrepreneurs are fully aware that there are important events going on around us; we’re not oblivious. But what we’re working on has a much longer time cycle. We’re working on creating and building the next new thing, with a 5 or 10-year time horizon. We’re going to need innovation and new technologies to pull out of this recession, and that’s what we’re creating quietly. Furthermore, even if there is less entrepreneurship opportunity for a short period of time, real entrepreneurs are not having any problems getting jobs, because with them lies the hope for the future. Since so many people are getting fired, it’s easier to recruit members of the team. And rents are low. It’s a great time to be starting a company.” But are investors now more riskaverse and pessimistic about the risky projects of entrepreneurs? “The impacts on entrepreneurship are not as big as emphasized in the press. What’s important for an entrepreneur and start-up is the customer, who should be the primary source of cash flow. Besides, if you don’t have any customers, you won’t get money from investors anyway. It’s not in the interest of shareholders to support entrepreneurs if there is no reliable customer base. And remember, when it’s in their interest, they’ll invest whether in

good or bad times. As long as there are customers for your product, you shouldn’t be that worried, even in hard financial times like now.” When is the best time for TU Delft’s graduates to start their own companies? Right after graduation? “No. Universities teach students how to think and, hopefully, to have high ambitions. But we don’t do a very good job of teaching students how to actually do stuff. To compensate, student-run activities, like AIESEC or Yes Delft, teach practical sales and execution skills. Similarly, being a teaching assistant is very helpful, as there is real world management training in the job. The best thing students can do is to have serious jobs every summer, working in companies or on projects, so they can see how companies actually function.” What is the best type of company for students with entrepreneurial ambitions to start their professional careers at? “A well-run, fast-growing technology-based company or a young firm operating in a cluster of companies which are highly competitive and highly collaborative. This way they’ll learn business processes, develop a network of people with common interests, learn about getting customers, which is vital for any start-up, and learn how to coax a purchase order from a customer through the system.” So you don’t think that consultancies or civil services are good options? “You can learn a lot and build your network at top firms like McKinsey and BCG, but beware, consultancy is often artificial. You need to learn how to get the product out the door, to get it shipped to the customer, and to have an average person use it and make it a success with your help. You should have an understanding of contracts and IP rights. You should live and work in the real world, among all its tough realities, and not in a protected environment, and you need execution skills. With respect to government jobs, they can easily kill your ambition, passion and enthusiasm in a fairly short time. I never hire anyone who did not work in good summer jobs while at university, and I rarely hire anyone from government.” How long should potential entrepreneurs work after graduation before starting out on their own? “Ideas are a dime a dozen. Really good ideas are of no use unless you have execution and customer acquisition skills. You will ruin your

Professor Ken Morse and Assistant Professor Dap Hartmann (center, l-r), and students at the TPM faculty. (Photo: Hans Stakelbeek/FMAX)

career by starting a company when you don’t yet know anything. Furthermore, even the best ideas will change as market conditions and customer requirements change over time. I’m allergic to premature incorporations. In my eyes, during your paid job, it’s necessary to nurture and foster your idea, and validate that it’s a real opportunity, during your paid job in the real world, before you actually start your own company. And don’t start a company unless you’re really passionate about the idea and have customers who are ready to pay for what you’re trying to sell. The passion and ambition to solve a valuable problem are the keys to building new businesses.” How do we put our learning from these early jobs into practice later on? “The four key elements are: people, technology, markets, and the networks that come from school and early jobs. This learning process helps them to form top-notch teams later on, and pursue an opportunity with a new venture of their choice.” What was your student life like? “I got up early every morning. I had 8:30 classes and went to bed early. I was very active in a student organization called AIESEC. As part of AIESEC, we sent students from different universities - US or European- to different countries to work in summer jobs and get practical, real world experience. More importantly, we had to raise all the money we needed ourselves. The univer-

sity didn’t give us a penny, so I went around and asked companies to give us money. We knew how to do our job, to go to companies and present our idea and ourselves in meetings with them, and convince them to give us money - no matter out of philanthropy or self-interest. So in this way I learned about selling, and raising money, all before my 18th birthday.” Do you have any other advice for students during their university studies? “The most effective people have their foot in more than one culture. Students should be aware of the protected, sheltered environment around them created by the university and the comfortable life that comes from doing all of their studies in one place. They should go to other places around the world for at least part of their studies; this helps them extend their networks, work in different academic cultures and experience different business cultures. It’s a bad move, in my opinion, to get your Bachelor’s, Master’s and PhD degrees all in the same place. There’s a big world out there. Try to see it!”

DELTA. 34 13-11-2008 achterkant

00 20

CULTURE SHOCK

Afwassen met een borstel

MEDEWERKER VAN DE WEEK

Wat vinden buitenlandse studenten raar aan ons? En wat valt ze op aan Nederlandse gebruiken en gewoontes? Cristina Manrique, Spanje, uitwisselingsstudent civiele techniek In het jaar dat ze hier is, merkte Cristina Manrique dat Nederlanders niet snel close met buitenlanders worden. “Ze maken wel contact, maar je krijgt niet echt het gevoel dat je erbij hoort. Daarom zoeken buitenlanders elkaar vaak op.” Gek ook dat Nederlanders het mooie weer niet waarderen. “Als de zon een keer schijnt, gaat de luxaflex dicht. In Spanje zetten we dan juist alle ramen open.” Daar is zij ook gevarieerder eten gewend. “Ik zie hier alleen maar aardappels op tafel. Afwassen doen Nederlanders met een borstel, zodat je je handen niet in het water hoeft te steken. Wij doen dat met een sponsje. Eerst met zeep schoonmaken, dan met zeep wassen, hier drogen ze alleen af.” Een van haar buitenlandse gespreksgenoten doet alsof hij vuile glazen in water dompelt. “Als ze in een bar zo doen met een glas, denken ze dat het schoon is.” Cristina beaamt het. En waarom smeren kort gekapte jongens altijd gel in hun haar?. Ook merkwaardig: de chipknip. “In Spanje bestaat die wel, maar gebruiken we ‘m niet. Op de TU heb je geen keuze. Zonder chipknip kom je niet aan koffie.” De directe relatie tussen student en docent bevalt haar goed. “In Spanje staat een docent boven je. Hier vragen ze hoe het met je is. Ze geven om je.” (JT)

(Foto: Hans Stakelbeek/FMAX)

Anna noyons

Grote woorden

Student: Jet Human, werktuigbouwkunde Shoa Wang, koffiedame bij werktuigbouwkunde “Shoa verdient een oorkonde. Ze is vreselijk snel. Ze is de enige koffiejuf die twee dingen tegelijk kan. Dat merkte we vooral toen ze een tijdje met vakantie was. Er stonden rijen tot aan de Mekelweg! Zij kan ons allemaal aan. In haar eentje. Ze heeft gewoon die hele toko onder controle en is al bezig met de volgende klant, terwijl ze de eerste nog helpt. Dat wij koffie kunnen halen tussen de colleges door, komt echt door haar. Zonder haar zouden er veel meer slapende studenten in de collegebanken zitten. Daarbij blijft ze altijd heel lief. En stil. Ze roept nooit keihard als de tosti’s klaar zijn, maar dan klinkt het stilletjes door de kantine: ‘Tooostii…?’ (AN)

kriep

(Foto’s: Sam Rentmeester/FMAX)

Duurzaamheid. Iedereen lijkt er zijn mond vol van te hebben; de media, de TU Delft, Paris Hilton, ikzelf. En niemand lijkt te kunnen vertellen wat het eigenlijk betekent. Ergens vermoed ik dat je beter dingen kunt doen dan er eindeloos over te lullen. Ik neem een resoluut besluit. Ik word sustainable. Cold turkey. Op het internet shop ik mijn nieuwe lifestyle bij elkaar. Zo weinig mogelijk vlees en dan alleen biologisch, alles fair trade, geen producten met palmolie, altijd de fiets nemen, spaarlampen, vintagekleding, biologische wijn/kaas/pindakaas. Het blijkt nog helemaal niet zo makkelijk. De gemiddelde supermarkt verkoopt alleen heel dure en beperkte bijproducten. Biologische wijn is niet te drinken en de keuze aan vleesvervangers is niet bepaald gevarieerd. Ondertussen zet ik mijn duurzame veldwerk voort. Van de hoeveelheid biomassa die nodig is voor de productie van mijn vegetarische kaas, kan een heel dorp in China twee weken leven, leer ik. Biobrandstof ontbost grote delen van deze planeet. Soja zit vol met pesticiden van uitgebuite boeren. Hoe bewuster ik word, hoe dieper en stinkender de beerput die ik lijk

te hebben open getrokken. Grondstoffen, productie, distributie, consumptie en afval staan nog altijd voor vervuiling, uistoot, waterverspilling, uitputting en uitbuiting. Op de TU vind ik geweldige initiatieven. Mensen die nadenken over een betere wereld en daar intelligente gesprekken over kunnen voeren. Maar ik zit na een week keiharde arbeid mistroostig achter mijn zoveelste textuurloze sojaburger. Zonder vrienden, want die gingen uit eten. Machteloos en nietig, gevangen in een systeem dat mij verslaafd maakt aan imago, spullen en opgedrongen luxe. Ik open een e-mail van een goede vriend uit Washington. ‘Anna! We did it! Life is good and alles is mogelijk!’ Ik heb een droom, dat over twintig jaar mijn kinderen wakker worden in een wereld die met respect en zorg behandeld wordt, waarin mens, plant en dier duurzaam naast elkaar leven. Kan onze generatie ingenieurs deze droom helpen te verwezenlijken? I would like to say: ‘yes, we can.’