Tl [i
l
I
s
Orgaan van de Historische Kring Haaksbergen
41e jaargang nr. 1, februari 2008 Verschijnt 4x per jaar
Aold Hoksebarge HISTORISCH CENTRUM HAAKSBERGEN: Souterrain gemeentehuis tel. 053-5742374 Correspondentieadres: Goorsestraat 31, 7482 CB Haaksbergen Email:
[email protected] Website: www.historischekringhaaksbergen.nl OPENINGSTIJDEN: Maandag 19.00-22.00 uur Dinsdag 13.30-17.00 uur Donderdag 19.00-22.00 uur Vrijdag 13.30-17.00 uur LEDENADMINISTRATIE:
K. Faber, K. Doormanstraat 17, 7482 BJ Haaksbergen
BETALINGEN:
Postbankrekening nr. 2547699 (alleen voor contributie) Bankrekening Rabobank nr. 32.42.29.917 beide t.n.v. Penningmeester Historische Kring Haaksbergen
BESTUUR VAN DE HISTORISCHE KRING HAAKSBERGEN
J.H. Scholten J.A.M, van der Zanden J.G. Hotste op Bruinink G.J. Slotman
G.P. Wes M.C. Waijerdink-Mentink C.W.M.J. Wentink
Bizetstraat 31 , 7482 AM Haaksbergen voorzitter, hoofd archivering Goorsestraat 31, 7482 CB Haaksbergen secretaris Blekerstraat 5, 7481 JT Haaksbergen vice voorzitter, voorz. wg. hist, onderzoek Kroonprins 4, 7481 CJ Haaksbergen penningmeester Wiedenbroeksingel 88, 7482 BD Haaksbergen hoofd interne zaken Eibergsestraat 240, 7481 HP Haaksbergen lid Fazantstraat 129, 7481 BJ Haaksbergen voorz. wg. monumenten/archeologie
tel. 5722937 tel. 5722300 tel. 5723553 tel. 5724083 tel. 5722814 tel. 5724134 tel. 5722711
"Aold Hoksebarge" wordt vier keer per jaar toegezonden aan de leden van de "Historische Kring Haaksbergen". Zij betalen voor lidmaatschap en abonnement € 18,- per jaar. Publikatie of overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk, is alleen toegestaan met toestemming van de auteur(s) en bronvermelding. ISSN: 1384-76 Druk: Hassink Drukkers Haaksbergen § '§«
Oplage: 710 exemplaren
Portret van ds. C. Ribius, de eerste predikant van Hervormd Buurse. (zie artikel op pag. 2982)
| » Foto: H. J. Krooshof
Redactie REDACTIE A. Bekkenkamp, redacteur J.G. Hotste op Bruinink, redactiecoördinator A. van Leeuwen, eindredacteur G.J. Leppink, redacteur
MEDEWERKERS J.B.M. Heerink, J.H. Kluitenberg, H. Kormelink, G.J.W. Leppink, H.F. Mensink, Th. J. Meijerink, W. Rikkers, J.H. Scholten, A.van de Wal, C.W.M.J. Wentink, G.P. Wes, J.A.M, van der Zanden.
REDACTIEADRES Blekerstraat 5, 7481 JT Haaksbergen
Inhoud INHOUD JAARGANG 41, NUMMER 1, FEBRUARI 2008 PAGINA 2973 t/m 2996 1 VAN HET BESTUUR 2 NIEUWE LEDEN 3 SCHENKINGEN 4 RICHT UW BLIK OMHOOG 5 AANWINSTEN 6 STUDIEREIS NAAR STRAATSBURG (verslag van een excursie) 7 KASTEEL HUIS BERGH EN J.H. VAN HEEK (verslag van een lezing) 8 ARCHEOLOGISCH ONDERZOEK IN HET DORP 9 DE HERVORMDE KERK VAN BUURSE 10 GENEALOGIEËN (DEEL 12) 11 HET ERVE BEENJAN 12 DE GESCHIEDENIS VAN DE TMH "HET VILT" 13
RICHT UW BLIK OMHOOG
PAG. 2974 PAG. 2975 PAG. 2975 PAG. 2975 PAG. 2976 PAG. 2976 PAG. 2978 PAG. 2978 PAG. 2979 PAG. 2982 PAG. 2988 PAG. 2989 PAG. 2992 PAG. 2995
N.B. foto's zonder vermelding van herkomst zijn gemaakt door H. J. Krooshof
2973
VAN HET BESTUUR Het jaar 2008, dat nog zo jong is, zijn we ook weer met veel optimisme tegemoet getreden. Dit komt door de belangstelling voor het werk van onze kring in ons jubileumjaar 2007. En dit alles door de geweldige inzet van onze actieve medewerkers. We denken hierbij ook aan de veel gehouden extra activiteiten, die bij onze leden in goede aarde vielen. Voor vele niet-leden was het een reden om zich bij onze vereniging aan te melden. Het ledental is in 2007 netto met 55 stevig gegroeid van 616 in het begin naar 671 aan het eind van het jaar. De door onze werkgroepen voorbereide beleidsplannen 2008 zijn inmiddels weer ingediend, besproken en door het bestuur goedgekeurd, zodat onze Historische Kring weer vol ambitie en goede voornemens het nieuwe jaar in kan gaan. De Open Monumentendag op zaterdag 13 september zal staan in het teken van SPOREN. Sporen uit het verleden zijn overal te vinden en zij vertellen ons vooral veel uit de oudste geschiedenis. De werkgroep Monumenten/Archeologie van onze Kring is al enige tijd bezig met het programma voor deze bijzondere dag waarbij extra aandacht besteed zal worden aan het onderdeel ARCHEOLOGIE. Archeologen van de werkgroep zijn al enige tijd bezig met het inventariseren van alle vondsten die in de Gemeente Haaksbergen zijn gedaan. Zij vermelden die op een zogenaamde vondstenkaart. Het is bekend dat er nog veel vondsten in particulier bezit zijn. Wij doen daarom een beroep op iedereen die nog archeologische vondsten in bezit heeft. Laat deze vondsten door ons digitaliseren en stel aanvullende informatie beschikbaar. Op die wijze kan de vondstenkaart zo volledig mogelijk samengesteld worden. Zo kan weer een schakel in de Haaksbergse geschiedenis worden vastgelegd. Tijdens de Open Monumentendag zal tevens aandacht besteed worden aan historische elementen in het landschap zoals oude beeklopen, de schans en grafheuvels. Bij deze uitgave vindt u verder een flyer met de aankondiging van de uitgave van een fraai boek over de familie Somhorst, gelardeerd met veel foto's. De schrijvers Johan Somhorst en Henny Slotman hebben de familie Somhorst uitgebreid beschreven en daarin ook de relatie aangegeven met de families Beernink, Bossewinkel, Hassink, Hilderink, Hofmeier, Keizers, Te Lintelo, Prinsen, Screever, Slotman, Sweerink, Temmink, Westendorp en Wevers. Tot slot: wij wensen u veel leesplezier met Aold Hoksebarge, waarin met deze uitgave bijna 3000 bladzijden zinvol, interessant en boeiend zijn volgeschreven. J.H. Scholten, voorzitter
2974
NIEUWE LEDEN Wij heten de volgende leden van harte welkom: J. Bekkers, Anemoon 45, 7483 AC Haaksbergen F.G.H. Eertink, Beckumerstraat 150, 7548 BH Enschede Heemk. Ver. Bussemakershuis, Meijlingsgaarde 1, 7622 HC Borne A. Heida, Esstraat 18, 7481 RK Haaksbergen J.H. den Herder, Kolenbranderweg 53, 7482 SE Haaksbergen B. Hilderink, Corn. Jolstraat 48, 7482 VZ Haaksbergen Hockeyclub Haakey, Eibergsestraat 180, 7481 HP Haaksbergen H.J. Kleinsman, Scholtenhagenweg 46, 7481 VP Haaksbergen J.G. v.d. Kuil-Scharenborg, Goorsestraat 24A, 7482 CJ Haaksbergen H. Lichtenberg-van Amerongen, Julianastraat 53, 7481 DA Haaksbergen J. Nijhuis, Almelosestraat 21, 7495 TG Ambt Delden Th. Ordelmans, Bevertstraat 13, 7481 CW Haaksbergen W.L. Plettenburg, De Nolle 51, 7482 GR Haaksbergen A.G.J. Schreurs.Klaashuisstraat 2A, 7481 EP Haaksbergen G.H. Sloot, Klaashuishof 4,7481 ER Haaksbergen B.G.R. Somhorst, Past. Wienholtsstraat 56, 7481 KC Haaksbergen S.J.H. Terhuurne, Fazantstraat 84, 7481 BM Haaksbergen J.G. Timmers, Corn. Jolstraat 62, 7482 VZ Haaksbergen Ver. Oudheidkamer Twente, Postbus 40024, 7504 RA Enschede F. de Vries, Waldeckstraat 4, 7513 BS Enschede
SCHENKINGEN In de afgelopen periode mochten we de volgende schenkingen ontvangen, waarvoor we de gulle gevers van harte willen bedanken. A.B.M.Leferink: DVD Twente van toen. Historie vanaf 1927. B.Ottink: Archiefstukken van fam. Ottink. J.M. van Sark: Gedenkschriften van P.J. Troelstra. Fam. Ten Hag: 8 kaarten m.b.t. landinrichting Haaksbergen. Mr. H.M. ten Hagen: Ijzergieterijen langs de Oude IJssel. Th. van der Sman: E.J. Potgieter's Verspreide en nagelaten werken. Uitg 1876 en 1895. Bouwburo J.Scharenborg: 40 set speelkaarten. DVD PR-film bouwburo Jan Scharenborg 1986 en 2 videobanden. A.B.M.Leferink: Leitz diaprojector. G. ter Heegde: Leitz diaprojector met projectiescherm en projectietafel. J. te Lintelo: Boek van pater G.J.R. Eysink.
RICHT UW BLIK OMHOOG Weet u waar deze gevelversiering zich bevindt? Het antwoord vindt u op blz. 2995
2975
AANWINSTEN (Boeken) Een kwart-eeuw Oudheidkundig Bodemonderzoek in Nederland Het zandeilandenrijk van Overijssel De Plechelmuskerk te Oldenzaal, zijn kapittelheren en goederen Berichten van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek No.46 2006 De huiskamer van Enschede. De Grote (St.Jacobus) Kerk door de eeuwen heen Water- en windmolens in Oost-Nederland, getekend door Jan Jans Moderne devoten in Monnikspij Studiën zur Geschichte des Westmünsterlandes III Adress-Kalender Munster 1823 Bentheimer Jahrbuch 2008 Jahrbuch des Kreises Borken 2008 Familieboek Reijmerink Europa van J.D.Gabor Geschiedenis van Nederland
STUDIEREIS NAAR STRAATSBURG (verslag van een excursie) In het kader van het 40-jarig jubileum van de Historische Kring Haaksbergen werd als laatste activiteit een studiereis georganiseerd naar de instituten van de Europese Unie in Straatsburg in samenwerking met de Duitse organisatie DEPB, die al vaker dergelijke reizen organiseerde. En zo vertrok op zondagmorgen 28 nov. 2007 een groep van 36 personen (4 Duitsers en 32 Nederlanders) vol goede moed per bus naar Straatsburg. Na een voorspoedige reis arriveerden wij in de namiddag bij hotel Kalikutt in het dorp Oppenau, gelegen in het Zwarte Woud; een schitterend boven op een berg gelegen familiehotel met een zo bleek voortreffelijke keuken. Na het diner was er een kennismakingsronde o.l.v. onze reisleidster mevr. Irma Grefte. Daarna volgde er een inleiding over de geschiedenis en organisatie van de Europese Unie. Dat de stemming er al goed in zat, bleek wel toen in de late avond onder bezielende leiding van dirigent Ben Brefeld de organisatie en het bestuur Een deel van het gezelschap tijdens een workshop al werden toegezongen. (Foto:K. Muller) De volgende morgen werd d.m.v. een 2976
groepsquiz nader ingegaan op de Europese instituten en de steeds verdergaande integratie. In de middag gingen we per bus naarde stad Straatsburg. De binnenstad was prachtig versierd met in alle straten en op elk plein de traditionele en bekende kerstmarkt. De heer Michael Schirck heette ons hier welkom en op een enthousiaste manier en met veel humor vertelde hij over en leidde hij ons rond door de beroemde gotische kathedraal met o.a. het astronomisch uurwerk en langs de vele historische gebouwen en monumenten in de oude binnenstad. Tenslotte was er nog voldoende gelegenheid de kerstmarkt te bezoeken, waarna de warme chocolademelk "mit Rum und Zahne" zich heerlijk liet smaken. Op dinsdag vertrokken we al vroeg naar Straatsburg voor allereerst een bezoek aan de Raad van Europa. Deze Raad is een samenwerkingsverband tussen Europese regeringen met als belangrijk doel de bescherming van mensenrechten, naleving van de rechtsstaat en het bevorderen van de Europese culturele identiteit. Na een rondleiding door het Paleis van Europa hield de heer Alberts als afgevaardigde van ons Ministerie van Justitie een interessant verhaal over zijn werkzaamheden voor de Raad in het algemeen en zijn werk in Straatsburg. Na de lunch in de binnenstad gingen we in de middag op bezoek bij het Europese Parlement, de rechtstreeks gekozen volksvertegenwoordiging van de Europese Unie. Nederland is hierin met 27 leden vertegenwoordigd op een totaal van 785 afgevaardigden uit de 27 aangesloten landen. Na een rondleiding door het schitterende nieuwe gebouw, een modern Collosseum, kregen we een boeiende en bevlogen uiteenzetting over de Europese integratie door de heer Philip. Bij de discussie ging het natuurlijk over het Nederlandse nee tegen de Europese grondwet. "Was het een nee tegen de grondwet of tegen jullie regering?" en "Nederlanders denken altijd Europees, dus het komt wel goed!" Hij eindigde zijn toespraak als volgt: "Regeringsleiders, politici en historici uit andere werelddelen volgen de integratie met verbazing en bewondering. Nauwelijks zestig jaren na de oorlog willen de landen van Europa nu samenwerken met een gezamenlijk parlement. Dat is uniek en nog nergens vertoond op de wereld!" Na de ernst hoog tijd voor de luim. Op de terugweg naar ons hotel gingen we op bezoek bij het Oberkircher Winzergenossenschaft: een enorm grote, ondergrondse wijncoöperatie
Het gezelschap in het gebouw van het Europese
met natuurlijk ook een Weinprobelokal.
Parlement. (Foto: K. Muller)
2977
Hier konden we proeven van de diverse wijnen uit de Elzas en het Zwarte Woud met o.a. de beroemde Schwarzwalder Riesling. Vele flessen verwisselden van eigenaar. Woensdagmorgen terug naar huis. Na de lunch in Koblenz en dankwoord voor Irma Grefte en Gerard Hotste op Bruinink voor reisleiding en organisatie keerden we terug naar Haaksbergen, waar we omstreeks 18.00 uur arriveerden. Dat deze reis erg werd gewaardeerd, blijkt wel uit het voorstel vanuit de deelnemers om volgend jaar een soortgelijke reis te organiseren, maar dan naar de Europese instituten in Brussel, de NATO en eventueel stad Brugge. De Historische Kring zal u te zijner tijd daarover informeren. Harry van 't Erve
KASTEEEL HUIS BERGH EN DR. J.H. VAN HEEK (verslag van een lezing) De Kunstkring en de Historische Kring organiseerden samen een lezing met diabeelden op 16 januari in het theater De Kappen. De lezing werd ingeleid door Edwin Küpers en de spreker was de heer Godert van Heek, zoon van Jan Herman van Heek (1873-1957). De avond was geconvoceerd als een lezing over kasteel Bergh in 'sHeerenberg, maar dat kasteel kwam slechts zijdelings ter sprake. Het stelde de aanwezigen niet teleur, dat het in hoofdzaak ging om het leven en werken van J.H.van Heek, want in een boeiend betoog, met bijzondere dia's aangevuld, werd in grote trekken het levensverhaal van de bijzondere Twentenaar J.H. van Heek verteld. De verdiensten van deze regionalist kwamen aan de orde: Restauratie van waardevolle historische gebouwen, initiatieven tot natuurbehoud, verzamelen van kunst.
De heren Edwin Küpers (links) en Godert van Heek (Foto: B. J. ten Bruggencate)
Tijdens de lezing, toen het portret van J.H. van Heek werd geprojecteerd (Foto: B. J. ten Bruggencate)
2978
(In het bijzonder: Kasteel Doornenburg, kasteel Bergh, Rijksmuseum Enschede en de Edwina van Heek-stichting.) Aandacht was er voor familieportretten en ieder was verrast over de kwaliteit van de vele pentekeningen die door deze Van Heek in de loop van zijn leven werden vervaardigd. Een mooie avond; niemand klaagde erover dat pas om elf uur de avond met een dankwoord werd besloten.
Een schets van J.H. van Heek (Foto: B. J. ten Bruggencate)
A.Bekkenkamp
ARCHEOLOGISCH ONDERZOEK IN HET DORP Welke conclusies kunnen we trekken naar aanleiding van onderzoeken gedaan in de Blankenburgerstraat. In de "Historie van Haaksbergen" deel 2 blz. 67 lezen we: "De huizen nrs. 147149 zijn gebouwd op de geslechte wallen van de Blankenborg, zoals uit de rentmeestersrekeningen blijkt." De huizen stonden op de plaats van de latere panden Blankenburgerstraat 37-39. Toen er in 1998 op deze plaats in de Blankenburgerstraat nieuw gebouwd zou worden en de oude bebouwing gesloopt werd, heeft er archeologisch onderzoek plaatsgevonden. Uiteraard was het de bedoeling om gegevens te krijgen over de plaats van het kasteel de Blankenborg. Het eerste onderzoek bestond uit een aantal grondboringen van de A.W.N. (Archeologische Werkgroep Nederland). In de tijdelijk braak liggende grond, haaks op de Blankenburgerstraat, is een serie boringen verricht en hierna is er een sleuf gegraven. Op de plek van de Blankenburgerstraat 35-37 vonden de archeologen sporen van een beek/gracht. Deze gracht liep evenwijdig met de straat en had een breedte van tien meter. De bodem van deze beek/gracht bestond uit veen en takken. Bij latere boringen werd achter deze gracht nog een kleinere gracht/sloot gevonden. Bij het bestuderen van de geomorfologische kaart leek het waarschijnlijk dat deze gracht de verbinding vormde tussen de oude beek, zoals deze langs en over de Klaashuisstraat het dorp instroomde, en de bovenloop van de Bolscherbeek. Toen er in 2005 het aansluitende huis aan de Blankenburgerstraat werd afgebroken, was er geen mogelijkheid om vooronderzoek te doen; echter bij graafwerkzaamheden kwamen we erachter dat de kraanmachinist een enthousiast lid van de historische kring bleek te zijn. De eerder gevonden beek/gracht kwam heel duidelijk 2979
te voorschijn. Achter de beek lag aansluitend een kleine wal en hierachter een kleine gracht/sloot. Alle grondprofielen kwamen overeen met de eerder gemeten grondsporen en lagen in het verlengde hiervan. Tijdens het graven was het moeilijk om gerichte metingen te doen; het terrein moest snel bouwrijp worden gemaakt en op verschillende plaatsen begon het water op te wellen. Er is ditmaal wel een grote hoeveelheid scherven en diverse andere zaken gevonden in de afgegraven grond. Ook de afgevoerde grond is nog eens nagekeken op resten. Bevestigen deze vondsten nu iets over de plaats van de Blankenborg? Vooreerst denken we dat deze waDe geomorfologische kaart terloop een onderdeel kan zijn van (Stichting voor Bodem Kartering Wageningen, uitgave een grachtenstelsel of deze gevoed 1979) kan hebben. Tussen de beide waterlopen is dan wel een wal gevonden, maar er zijn geen directe aanwijzingen van een middeleeuwse kasteelgracht. Ook de scherven lijken afkomstig van de latere bebouwing en er zijn weinig of geen aanwijsbare middeleeuwse resten gevonden. Kijken we naar de beeklopen en vergelijken we dit met de geschiedenis zoals deze in onze eigen "Historie van Haaksbergen" beschreven is, dan vinden we opmerkelijke zaken. De geomorfologische kaart laat de geologische grondstructuren zien. We vinden op deze kaart heel duidelijk de oude, soms verdwenen beeklopen terug aan de hand van de grondsamenstelling. De aftakking van de Buurserbeek richting het dorp is duidelijk te zien. Ook de bovenloop van de Bolscherbeek is te zien; deze loopt langs het Raabos. In de bebouwde kom van het dorp geeft deze kaart geen gegevens, maar de loop is nu gereguleerd en te vinden langs de Wiedenbroeksingel en de Trompstraat. Een oude brug onder de spoorlijn, vlak bij de Kortenaerstraat duidt erop, dat het beekje hier lang geleden gelopen heeft. Resten opgegraven beschoeüng Op oude foto's van de Jordaanfabrieken (Foto: N. Spit) 2980
zien we dat hier flinke sloten zijn geweest, die voor de wateraanvoer hebben gezorgd. Een verbindingsgracht met de oude beek door het dorp lijkt aannemelijk. Deze beek moet de Blankenburg, het oude "endeke too", zoals het eind van de Blankenborg destijds Fabriek Jordaan ± 1902 met waterloop op de voorgrond genoemd werd, ge(Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.) sneden hebben. In deze straat zijn bij graafwerkzaamheden meermalen vierkante houten palen naar boven gekomen Ook hier zijn aanwijzingen gevonden over een waterloop. Mogelijk duidt dit op de resten van een brug. Volgen we deze waterloop, dan komen we bij de Brink, waar dan wel een brug of een doorwaadbare plaats (voorde) moet hebben gelegen. Is dit dan de nu onbekende brug waarbij het erve Elderink heeft gelegen? Ook de weg langs het kasteel, de Dijk (huidige Bankenburgerstraat), heeft dan mogelijk een brug gehad. Een andere mogelijkheid is, dat bij het aanleggen van deze dijk de aftakking is afgedamd en dat heeft tot gevolg gehad, dat de beek door het dorp, langs de huidige Dr. Prinsstraat, de hoofdstroom geworden is tot deze ook is afgesneden. De gevonden waterloop moet lang geleden zijn gedempt. De bebouwing uit de 16e eeuw staat op de plek van de gracht en is over de paalresten in de Blankenburg geplaatst, zodat de beek of de gracht toen al gedempt is geweest. De Dijk wordt genoemd in dezelfde tijd als het kasteeltje de Blankenborg; de waterloop liep evenwijdig hieraan. Deze onderzoekingen geven aan dat waterlopen een belangrijk onderdeel zijn van de geschiedenis van Haaksbergen en dat het begin van het dorp samengaat met het graven van grachten, waarschijnlijk ter verdediging van have en goed en het reguleren van de waterhuishouding voor de landbouw. Op de geomorfologische kaart vinden we aan de zuidzijde van het dorp nog meer oude stromen, zodat het erg moeilijk wordt precies te zeggen welke stroom waar en wanneer gelegen heeft. De conclusies over de beeklopen zoals ze in de "Historie van Haaksbergen" beschreven zijn, zijn zeker een diepgaander onderzoek waard. Helaas is de plaats van het kasteel niet duidelijker geworden met de vondst van deze waterloop. Nico Spit Bronnen: Historie van Haaksbergen deel 1 en 2. -Geomorfologische kaart. - Rapport A.W.N. -Archief HKH archeologie
2981
DE HERVORMDE KERK VAN BUURSE In het decembernummer van dit blad is in beknopte vorm de geschiedenis weergegeven van het Hervormde kerkgebouw in Buurse, een gebouw dat nu 150 jaar geleden in gebruik werd genomen. In aansluiting op genoemd artikel volgt hieronder de originele tekst van een historische verhandeling, geschreven door de eerste predikant van Buurse, ds. C. Ribbius. De tekst is letterlijk weergegeven, in de spelling van de 19e eeuw, zonder commentaar of toevoegingen. Echter zijn op enkele plaatsen- met streepjes aangegeven - alinea's weggelaten, omdat de tekst dan te wijdlopig is over détails. De volledige tekst is ter inzage bij de Historische Kring. Het archief van de Hervormde gemeente Buurse wordt bewaard in Zwolle. De Historische Kring Haaksbergen heeft sinds kort de beschikking over dit archief (in kopie). Ds. C. Ribbius, emeritus predikant van Schokland, werd in 1855 aangesteld als hulpprediker van Haaksbergen, belast met het kerkelijke werk in Buurse. Hij was in functie tot 1868, maar toen er na het vertrek van ds. Van Schaick geen opvolger kon worden gevonden, keerde hij na lang aandringen weer terug naar Buurse. Hij bleef er werkzaam, totdat hij vanwege zijn gezondheid moest ophouden, van 1873 tot 1878. A.Bekkenkamp
GESCHIEDENIS van de opkomst of het ontstaan der Hervormde Gemeente te Buurse, met de daarstelling eener Kerk en Pastorij aldaar. Zoo goed mogelijk uit de aanwezige papieren en bescheiden opgemaakt in February 1856, en later vervolgd, door den Weieerwaarden Heer C.Ribbius, Emeritus Predikant van Schokland, zijnde sedert 3 April 1855 Hulpprediker te Buurse onder Haaksbergen. Nadat in Augustus 1851 met een groot gedeelte van het Dorp ook de Kerk der Hervormde Gemeente te Haaksbergen was afgebrand, en nadat toen moeite gedaan werd om die Kerk weder opgebouwd te krijgen, ook door vrijwillige giften der Gemeente, waartoe eveneens de Hervormden in de Buurschap Buurse, tot die Gemeente behorende, het hunne hebben bijgedragen ten bedrage van f. 252.- (welke gelden later zijn teruggegeven tot den opbouw der Kerk te Buurse ), begonnen de Roomschen in die Buurschap omstreeks het begin van 1852 werkzaam te worden om, afgezonderd van Haaksbergen, in hunne Eeredienst te voorzien, en werd door die Roomsch-Catholieke Gemeente dan ook al spoedig een Pastoor aangesteld, terwijl ten haren behoeve in 1853 eene Kerk en Pastorij gebouwd werd, waarvan de Kerk in 1854 is ingewijd. Naar aanleiding van deze werkzaamheden in de R.C. Gemeente te Buurse, en teneinde niet door deze overheerst te worden, begonnen ook de Hervormden al2982
daar, zijnde bijna de helft meerder in aantal, de behoefte te gevoelen aan openbare Eeredienst in hun midden, ook uit hoofde zeer velen uit Buurse groote moeite hadden om telken Zondag ter openbare Eeredienst naar de ver verwijderde Kerk te Haaksbergen te komen, terwijl het tevens voor de Cathechisanten hoogst moeijelijk was telkens derwaarts te gaan. Eenige der voornaamste Gemeente leden uit Buurse stelden daarom in 1852 aan Ds van den Ham in Haaksbergen voor om ook tusschenbeide in eenig gebouw te Buurse te komen prediken, doch deze oordeelde eerst te moeten afwachten of de Rooms-Catholieken hunnen wensch vervuld kregen. Men had hier intusschen door middel van Ds Galloois van Vriezeveen vernomen, dat men hier wellicht tot eene zelfstandige Gemeente zich kon vormen, waarom J.Bos J.Hzn in Julij 1852 derwaarts reisde om te vernemen wat daartoe zoude moeten geschieden. Hieromtrent bracht hij aan de mede Hervormden in Buurse verslag uit, waarna men gezamenlijk besloot , om volgens den bekomen raad eene Commissie te benoemen die zich met de daarstelling eener Kerk en Pastorij meer in het bijzonder zouden belasten, en werden daartoe gekozen, nog in dien zomer van 1852, J.Bos J.Hzn, G.J.Roerink en A.J. Gakink, landbouwers van beroep. Deze Commissie zond spoedig daarop een rekwest aan de Nederlandsche Hervormde Synode, teneinde den toestand der Hervormde Gemeente te Buurse open te leggen en permissie te verkrijgen om hier eene afzonderlijke Kerk en Pastorij te bouwen. Daar nu dit adres in handen van den Kerkeraad van Haaksbergen gesteld werd, schijnt deze zich ernstig met de zaak bemoeid te hebben en splitsing der Gemeente te hebben ontraden, op grond dat Buurse dan generlei deel aan de Diakoniegoederen konde behouden, waartegen de Commissie hare bedenkingen heeft ingeleverd, terwijl het geschrift No. 2 schijnt te bevatten welke stukken men noodig heeft in te leveren, zoo men eene zelfstandige Gemeente, afgescheiden van Haaksbergen, wenscht te worden. Daar de Gemeente echter de zaak niet wilde laten varen werd er vervolgens aanwijzing ontvangen van den Hoogeerwaarden Heer J.S.Word te Zwolle de dato 19 Jan. 1853, wat er verrigt moest worden om subsidie te bekomen tot het bouwen eener Kerk en Pastorij vanwege de Synode der Nederl. Hervormde Kerk, waartoe is overgegaan, met opgave tevens dat de kosten voor opbouw van Kerk en Pastorij geraamd waren op f. 10.960,335. Toen echter vanwege het Provinciaal Kollege van Toezigt op de Administratie der Hervormden in Overijssel opgemerkt werd dat het om te voldoen aan de kerkelijke en godsdienstige behoeften van Buurse voldoende zoude zijn om aldaar, behalve eene Kerk en Pastorij, eenen Hulpprediker te hebben onder het resort der Gemeente Haaksbergen, werd dezerzijds, in april 1853, door de Commissie geantwoord dat de Gemeente daarin gaarne genoegen wilde nemen, doch van hare zijde niet meer dan f.50- of desnoods f.100- jaarlijks voor de toelage van den Hulpprediker zoude kunnen betalen. In Augustus van dat jaar werd nog wel door de Commissie aan den Weleerw. Heer van den Ham, Pred. te Haaksbergen, geschreven dat de Ministervan Eeredienst het
2983
noodzakelijk oordeelde over een paar punten van geldelijke aard gezamenlijk te raadplegen, doch werd door den Predikant van Haaksbergen daarop geantwoord, dat de Kerkeraad daaromtrent in geene schikking konde treden, want dat de Diakonie- en Pastorijgoederen geheel van Haaksbergen moesten blijven, dat zij ook geene toelage voor den Hulppredikert konden afzonderen, ja zelfs eene Collecte daartoe niet zoude slagen. Toen daarom ook door den Minister van Eeredienst het verzoek om een Rijkstractement voor eenen Hulpprediker vooreerst was aangehouden tot na de bouw eener Kerk en Pastorij, heeft het Prov. College van Toezigt op den 30. Nov. 1853 de opmerkelijke verklaring afgelegd dat, terwijl de Gemeente Buurse voor de bouw van Kerk en Pastorij f.1800- wilde bijeen brengen, het verzoek aan de Synode om f. 9160- uit het fonds van noodlijdende kerken en personen niet overdreven is te achten. Dit verzoek is dan ook door de Commissie in December 1853 bij de Synode ingeleverd, in een uitvoerig geschiedkundig geschrift, waarin van de eene zijde wordt aangetoond dat de Minister f. 400- en de Gemeente f. 100- voor eenen Hulpprediker beschikbaar wil stellen, ja zelfs de Minister die toelage met f. 100- nog wel schijnt te willen verhoogen, van de andere zijde dat eene Kerk en Pastorij in Buurse, tevens met voortdurende zorg voor de Eeredienst aldaar, volstrekt noodig hiertegenover de Roomschen, die reeds een eigen Pastoor hebben, terwijl voor dezen eene Pastorij gereed en eene Kerk in volle aanbouw is. (—) Terwijl de Gemeente hare keuze op den Weleerw. Heer C.Ribbius, emeritus predikant van Schokland, als Hulpprediker van Buurse bepaald had, werd in January 1855 daarvoor kerkelijke goedkeuring verzocht van het Classicaal Bestuur van Deventer. Na ene circulaire aan de Kerkeraden der Hervormde Gemeenten in Overijssel tot het houden der collecte gezonden te hebben, ontving de Commissie begin February 1855 van de Minister van Eeredienst het berigt dat bovengenoemde C.Ribbius vanaf 3 april 1855 tot Hulpprediker was benoemd, gelijk deze dan ook op den 3en April, zijnde Palmzondag, zijn intrede gedaan heeft, predikende in de school die als Hulpkerk gebruikt mocht worden. (—)
De pastorie van de NH gemeente in Buurse
2984
Toen het berigt werd ontvangen uit Zwolle dat het bestek voor de ontworpen Pastorij was verloren gegaan, werd besloten dat Ds Ribbius zelve naar Zwolle zoude reizen om inlichtingen te geven, op spoed aan te dringen, en tevens met de architect van Rosmalen te spreken, met welken accoord is gemaakt dat hij het ontwerp voor de Kerk tegen eenen toen vastgestelde prijs zoude inleve-
ren. Teruggekeerd moest echter, toen ook hier het verlorene bestek nergens was te vinden, aanvrage gedaan worden van den Voorzitter om de tekeningen der Pastory met begroting en de aanwijzingen vanwege de Waterstaat te mogen terug ontvangen, teneinde daarbij een nieuw bestek te laten beschrijven. Door die reis naar Zwolle was intusschen ook teweeg gebracht dat de Commissie alhier van de Minister van Eeredienst de vereischte machtiging verkreeg om in Buurse eene Kerk en Pastorij te bouwen, onder voorwaarden om niet te bouwen op eene plaats strijdig met de Wet op de Kerkgenootschappen en ook niet voordat men zekerheid had omtrent verkrijgen van de middelen ter voltooiing, zonder dat daaruit besloten zou kunnen worden dat in het benodigde Predikantstractement geheel van Rijkswege zal worden voorzien.(—) De aanbesteding werd op 17 december 1856 gehouden in Enschede en leverde tot slotsom op dat bij eene goede concurrentie als laagste aannemingssom voor f.12.490- ingeschreven werd door G.H.Meijer, Mr Metselaar te Wierden, welke aanneming eerst voorlopig door de Commissie werd toegestaan, ofschoon met ruim f.1300- de begroting en de beschikbare gelden te boven gaande, en later, nadat de Commissie te Buurse met de Kerkeraadsleden zich verbonden hadden de nog tekort komende gelden op te nemen bij wijze van lening ad 3%, op den 3en January 1857 geheel en al goedgekeurd door het Prov. College van Toezigt, zodat G.H. Meijer van Wierden tegen voorgezegde som de Kerk en de Pastorij geheel gereed in dit jaar moest opleveren, de Pastory 3 September, de Kerk 3 November. Nadat de aannemer begonnen was de fondamenten te leggen, zijn op de 15en April de eerste steenen gelegd voor het optrekken der hoofdgebouwen, aan de Kerk door Jan Bos, geholpen door een ander lid der Commissie, aan de Pastorij door den leeraar C.Ribbius, bijgestaan door den ouderling en den diaken in Buurse woonachtig; teneinde aan het werkvolk en aan de Gemeente, die door het vrijwillig bakken van stenen veel had medegewerkt, een klein feestje te bezorgen. Bij die gelegenheid deed de leeraar Hulpprediker van Buurse eene toespraak, waarbij deze gebouwen aan den Allerhoogsten werden opgedragen, opdat daarvan licht en waarheid, vrede en geregtigheid tot de Gemeente mogten uitgaan. ( — )
Het echtpaar C. Ribius-W.J.E. Mann
In de eerste helft van October 1857 , de bouw der Pastorij alhier geheel voltooid zijnde, zoo is de Leeraar C.Ribbius met zijn huisgezin uit zijne hulpwoning aan de Braam op de 15e dezer maand in de Pastorij ingetrokken, welke door de nabuurschap met erepoorten, groen, bloe-
2985
men en kroon versierd was geworden, terwijl aan den ingang gevonden werd de volgende "verwelkomstwensch aan den Weleerw. Heer C.Ribbius, Predikant alhier.": Wij buren in het rond, roepen allen uit eenen mond, Heer Ribbius! Vrede hierbinnen! De vriendschap die moet voort, zo als met buren hoort, met U en ons beginnen. Dat gij nu in plezier lang wonen moogt alhier, tot 's Heeren welgevallen. Met uw kindren en uw vrouw, hier in dit nieuw gebouw. Dit is de wens van allen Uwe geachte Buren. Nadat ook op aanvrage de overige gelden der Synode ten bedrage van f.3400,- in December 1857 waren ontvangen, teneinde deze aan den aannemer voor het voltooide kerkgebouw te kunnen voldoen, zoo is ook dit kerkgebouw door den Leeraar der Gemeente op den 20. December ingewijd geworden, plegtig aan God opgedragen met eene Leerrede over Haggaï 2:10b: "In deze plaats zal ik vrede geven spreekt de Heere der heerscharen.", zijnde woorden die ook boven den hoofdingang in eenen steen zijn uitgebeiteld. Dit geschiedde in tegenwoordigheid van den gehelen Kerkeraad van Haaksbergen, de Commissieleden, Burgemeester en Wethouder, Voorzanger, Koster, Aannemers en Opzichter, die hiertoe door den Leeraar uitgenodigd waren geworden, en van eene overgroote schare, van verschillende zijden daartoe tezamen gevloeid. Aan het einde der Godsdienstoefening sprak nog de Heer Smelt, Cathechiseermeester te Enschede, een allergepast vers uit, teneinde de Gemeente, de Commissie en den Leeraar met dit voltooide werk onder den zegen des Allerhoogsten geluk te wenschen. De leeraar was hierbij voor het eerst in de tegenwoordig verordende ambtskleding, namelijk de academische toga, voor de Gemeente opgetreden, nadat hij den voorgaanden Zondag, onder dankbetuiging aan God, van het prediken in de school in zijne vroegere gewone kleding afscheid genomen had. Hij had het genoegen na kerktijd de genodigden, benevens eenige anderen, in de Pastorij, zijne tegenwoordige woning, te ontvangen. ( — ) Dewijl de kerkelijke Gemeente in Buurse in 1867 nog niet tot eene gevestigde zelfstandige toestand konde komen, voornamelijk omdat er geene splitsing der Haaksberger Diakoniegoederen kon verkregen worden, heeft de Heer C.Ribbius, die voortdurend onder den titel van Hulpprediker te Buurse werkzaam bleef, besloten tegen het voorjaar van 1868 zijn dienst aldaar neder te leggen, opdat hij alzo zelve met destemeerder vrijmoedigheid te Enschede en elders konde werkzaam wezen om een fonds bijeen te verzamelen, in te schrijven op het Grootboek van Nederlandsche Schuld, waaruit gedeeltelijk althans een jaarlijks traktement voor den eventueel te beroepenen vasten Herder en Leeraar voor Buurse zou kunnen gevonden worden. Die dienst heeft hij dan ook terneder gelegd, onder eervol ontslag van den Kerkeraad van Haaksbergen, op den 26.April 1868, afscheid predikende over de woorden in het Johannesevangelie 27:3. ( — ). 2986
Toen, in 1872, het beroepen vruchteloos bleek te zijn (NB: Ds van Schaik was vertrokken wegens "de hier bestaande stilte voor zijne volwassene dochters...") zoo is de Heer C. Ribbius die door sterken aandrang van verschillende zijden nog weder eenige hoop gegeven had, met bijna algemeene stemmen aan het einde van het jaar 1872 beroepen tot vasten tweeden Predikant van Haaksbergen, belast met den dienst te Buurse, zich gedrongen gevoeld hebbende onder hogere beschikking dat beroep aan te nemen, zoo is hij op De entree van NH Kerk in Buurse t.g.v.het jubileum op 20-12-2007 Zondag na Paschen, den versierd 20 April 1873, als zoodanig door den Weleerw Heer J. Berghege, Predikant te Haaksbergen, bevestigd en deed des nademiddags zijne intrede in die dienst met 1 Cor. 1:17. Langzamerhand kwam deze echter tot ligchamelijke verzwakking, zodat hij moest besluiten, ofschoon den moeilijken toestand van Buurse doorgrondende, in 1878 zijn dienst weder neer te leggen, zoals hij dat ook in het openbaar gedaan heeft, met een eervol ontslag van het Prov. Kerkbestuur van Overijssel en van den Haaksberger Kerkeraad, op den 28.April 1878, sprekende over Johannes 22:21: "De genade onzes Heeren J.C." Citaat uit het verslag van de eerste "kerkelijke beraadslaging" op 9 April 1855, onder leiding van Ds Ribbius: ... Er werd daar gesproken over de noodzakelijkheid voor den Predikant om de geheele Gemeente in hare woningen te gaan bezoeken, en werd besloten dit huisbezoek na aankondiging aan de Gemeente te doen onder bijstand van de beide aanwezige Kerkeraadsleden, gelijk ook in de volgende week in drie dagen tijds is geschied. Daardoor kwam tevens aan het licht dat nu de Hervormde Gemeente van Buurse, waar slechts één gemengd Huwelijk gevonden werd, bestond uit 75 huishoudingen en 463 zielen, waaronder 228 Ledematen en 112 Cathechisanten. Verder werd op voorstel van den Leeraar besloten dat er behalve gewoonlijk des morgens ook om de 14 dagen des namiddags voor de Gemeente gepredikt zou worden, totdat daaromtrent nadere maatregelen zouden worden genomen
2987
GENEALOGIEËN (deel 12) Van Lochem. "Van Van Lochum tot Van Logchem tot aan Van Lochem". 208 pag. formaat A4, Uitg. 1999. Schrijver Benno van Lochem. Uitgeverij Van den Berg, Enschede. Uit bovenstaande zou men verwachten dat het voorgeslacht heel vroeger uit Lochem kwam. Maar volgens de schrijver is uit onderzoek gebleken, dat het voorgeslacht oorspronkelijk uit Haaksbergen kwam. In de diverse eeuwen werd de naam wel eens iets anders geschreven, zoals de titel van het boek ook aangeeft. Het boek begint met een tijdbeeld van de geschiedenis. Vanaf 1517 zijn diverse jaartallen genoemd met daarbij belangrijke gebeurtenissen in Nederland. Het genealogiegedeelte begint met de Twentse tak in Goor rond 1625. Haaksbergen komt in beeld in 1649. Door huwelijken worden familienamen genoemd o.a. Bouwmeester, Reimerink, Liefting, Winkelhorst, Hijink, Heusinkveld, Kappers, Cremer, Oonk, Straks, Driesen, Stoltenberg Ook noemt de schrijver Herman van Lochem (1695 - 1792) als grondlegger van de Twentse textielindustrie. Deze komt echter niet voor in de hierboven genoemde stamboom. Op diverse plaatsen in de Achterhoek, maar vooral in Lichtenvoorde, worden vele Van Lochems geboren. De geschiedenis van Lichtenvoorde is dan ook één van de hoofdstukken in dit boek. Evenals die van Varsseveld, Aalten en Winterswijk. Het boek bevat verder 115 foto's , 231 kopieën van akten en vele genealogische schema's. Meerendonk "van de Meerendonk 1300-2000" 131 pag. formaat A4, Uitg. 2000. Schrijfsters: Nettie van Ravenstein - Van de Meerendonk en Els Hilderink - Van de Meerendonk. Uitgegeven in eigen beheer. In het boek staan vele namen Meerendonk met of zonder de voorvoegsels de en van. Deze familienaam komt in Twente weinig voor. In het huidige telefoonboek vinden we in Haaksbergen deze naam slechts 1 keer en is deze wel een nazaat van de oudst genoemde Henrik van de Meerendonk, geboren vóór het jaar 1300? Wel woont één van de schrijfsters in Haaksbergen. Haar echtgenoot is Wim Hilderink, voormalig directeur van de Huishoudschool "de Ruisschenborgh". De nummering voor de genealogie heb ik persoonlijk nog niet eerder gezien, maar is wel handig voor genealogen. Elk persoonsnummer begint met het nummer van de generatie en daarachter een volgnummer. De laatst genummerde is 21.47 en dat is de 47e persoon van de 21e generatie, Rob van de Meerendonk, geboren in 1964. Zijn dochter, geboren in 1994, zal dus van de 22e generatie zijn. Opvallend is wel, dat alleen de gehuwde zonen doorgaan naar de volgende generatie. Kortom, een handig genealogieboek, met een aantal bijlagen, enkele foto's en achterin een alfabetische lijst van aangetrouwde familienamen. Gerrit Wes
2988
HET ERVE BEENJAN Beenjan is een afsplitsing van Wönner van omstreeks 1751, toen JANNA WARGERINK, gedoopt 1733 18/1, dochtervan Jan Wargerink en Trijntje Westendorp op Wönner, in 1751 1/10 huwde metTEUNIS TER MAAT. Kinderen: 1. JAN, zie A 2. Gerridijna, gedoopt 1755 16/2 A. JAN TER MAAT, gedoopt 1752 17/12, gehuwd 1785 3/4 met JENNEKE KOORDS (KOENDERS) Kinderen: 1. Catharina, gedoopt 1786 7/5 2. Hermijna, gedoopt 1788 14/12 3. Hermijna Johanna, gedoopt 1791 26/10 4. JAN HARMEN, zie B 5. Arend en Janna, gedoopt 1798 1/4 Volkstelling 1795: Jan ter Maat, bouwman op ter Maat: 4 personen. 50e Penning: 1798 23/7 Derk Koenders in Rekken in het voormalige gewest Gelderland volgens gerichtelijke cessie van heden gekogt van Jan ter Maat en desselfs vrouw dezelver woninge met alle daaronder gehorende hoge en lage land en getimmertens met de houtgewassen, zijnde een deel van 't Erve Westendorp in Buurse voor f 1600.--. 1804 30/6 Jan ter Maat volgens gerichtelijke overdracht op heden gekogt van Derk Koenders het plaatsje zo door hem bewoond wordt, zijnde een gedeelte van het Erve Westendorp in Buurse voor f 1000.--. 1804 30/6 Derk Koenders verkoopt aan zwager en zuster Jan ter Maat en Jenneken Koerdes, echtelieden, het plaatsje zijnde een deel van het Erve Westendorp in Buurse met alle landerijen voor f 1000.- voort inboedel, horloge en wevegetouw, zo in huure is uitgedaan, vee, gewassen, bouwgereedschap voor f 200.-, totaal f 1200.- welke koopers zullen betalen aan Jan Rouwhof en vrouw Anna Dorenbos op 't Kerspel Wessum in Munsterland wonende, die volgens gerichtelijke verbintenis d.d. 10-12-1796 dit Luchtopname van het huidige erve "Beenjan" bedrag als hypotheek te (Foto: Familie Ter Huurne)
2989
goed hebben. B. JAN HARMEN TER MAAT, gedoopt 1796 6/1, overleden 1870 22/11, gehuwd 1836 5/3 met JOHANNA NIJHUIS, geboren 1813 1/2, dochter van Jan Hendrik en Jenneke Nijhof. Kinderen: 1. JAN, zie C 2. Jan Hendrik, geboren 1839 23/12 3. Jenneke, geboren 1848 9/8, vertrokken naar Diepenheim 1866 28/10 4. Christina, geboren 1852 23/9, overleden 1853 12/4 Volkstelling 1830: Twee gezinnen: a. Weduwe van Jan ter Maat, geboren Jenneke Koenders, landbouwster, 75 jaar Jan Harmen ter Maat, 40 jaar b. Johannes Kamphuis, geboren te Delden, landbouwer, 36 jaar en zijn vrouw Harmina Meijerink, 36 jaar (overleden 1837 20/10). Verder bij hem inwonend de naaister Hendrika Meijerink, 33 jaar (overleden 1837 13/5) en nog een knecht en een meid. Notarieel archief: 1839 9/11 Jan Harmen ter Maath te Buurse, Hermina ter Maath, xuor Berend Nijhuis te Markvelde en Hendrik Oonk te Eibergen, weduwnaar van Catharina ter Maat, allen kinderen van Jan ter Maath en Jenneke Koorts, zijn f 200,- schuldig aan Berend Jurrien Rouwhof te Ammeloe, zoon van Jan Rouwhof, sinds 10-12-1796. Bevolkingsregister 1840: Er is nog altijd sprake van een dubbele bewoning,n L: a. Jan Harmen ter Maat en Johanna Nijhuis met twee kinderen b. Gerrit Hendrik ter Huurne, 38 jaar, landbouwer en zijn vrouw Berendina Elderink, 38 jaar, geboren te Altstatte, met drie kinderen. Inwonend is ook nog Arend Bakkers, 13 jaar, wever. Bevolkingsregister 1850: a. Jan Harmen ter Maat en zijn vrouw Johanna Nijhuis (overleden 1853 8/2) met vier kinderen. b. Hermina Wegerink, weduwe van Arend Jan Rietman, met dochter Johanna, geboren 1842 en zoon Hendrik Jan, geboren 1845 29/10 en overleden 1853 26/7. Zij hertrouwt 1853 15/7 met Gerrit ter Heegde en vertrekt dan met haar kinderen naar het aanliggende boerderijtje de Dekker. In haar plaats komt nu op Beenjan de fam. Antoni Bargerink en zijn vrouw Hendrica ten Vaarwerk met twee kinderen. Bevolkingsregister 1860: a. Weduwnaar Jan Harmen ter Maat met drie kinderen b. Antoni Bargerink met zijn vrouw Hendrica te Vaarwerk met twee kinderen. c. JAN TER MAAT, geboren 1836 10/11, gehuwd 1862 met JOHANNA BEKKERS, geboren 1831 7/2 Kind: 1 Gerrit Jan, geboren 1863 7/5
2990
De oude "Nienduure" van de boerderij "Beenjan"
In de periode 18601870 gaat de fam. Bargerink het erf Beenjan verlaten en wordt opgevolgd door Jan Hendrik Eeftink en zijn vrouw Gerridina Hulshof, zijn schoonvader Gerrit Hulshof en drie kinderen. Zij hebben daar niet lang gewoond, want zij worden in dezelfde periode opgevolgd door Gerrit ter Hofte en zijn vrouw Janna
ter Heegde met vier kinderen. In de periode 1870 -1880 gaat de fam. Ter Hofte naar de gemeente Lonneker. Opvolger is het gezin van Hendrikus Johannes Westendorp. Na 1880 is er geen dubbele bewoning meer. Dan woont er alleen Jan ter Maat en zijn vrouw Johanna Bekkers en zoon Gerrit Jan. Na het overlijden van Jan ter Maat in 1887 1/2 verhuisde zijn weduwe, Johanna Bekkers, naar Enschede samen met haar zoon Gerrit Jan ter Maat, die in 1886 gehuwd was met Hermina Geerdink, geboren 1865 7/12 in de gemeente Lonneker. Beenjan werd daarna tot ongeveer 1896 bewoond door Gerrit Jan Bekkers, geboren 1836 8/5, gehuwd 1879 met Johanna Geertrui te Biesebeke, geboren 1850 9/12, overleden 1896 14/1. Vanaf 1896 komt hier wonen Johannes Hermannus ter Huurne, zoon van Gerrit Hendrik en Johanna Bernardina Ehlering, geboren 1840 10/9, gehuwd 1869 10/9 met Johanna Westendorp, geboren 1841 26/2. Zij worden weer opgevolgd door hun zoon Christiaan Bernardus, geboren 1882 2/1, overleden 1962 21/4, gehuwd 1909 24/4 met Aleida Leurlnk. Deze worden weer opgevolgd door hun zoon Hermannus Johannes, geboren 1912 27/7 en gehuwd met Maria Stevens. Thans wordt Beenjan bewoond door H.H.A. ter Huurne, Porikweg 7. Wönner: G.J. Rietman, Porikweg 3 Muizeval: D.Muller, Porikweg 5 J.G.L. Overbeeke t
2991
DE GESCHIEDENIS VAN DE TMH (Textiel Maatschappij Haaksbergen) HET VILT 1936 De oprichting De TMH (Textielmaatschappij Haaksbergen N.V.) of de viltfabriek werd opgericht bij akte van 21 december 1936. De oprichters waren H. (Henny) Ribbels Jzn., voormalig bedrijfsleider van de dekenfabriek TETEM te Enschede, tevens eerste directeur, J.C.F. Biekart te den Haag (een oom van de vrouw van de heer Ribbels, mevr. W.Ribbels-Hegerhorst), voormalig administrateur van een suikerplantage op Java en J. ten Bruggencate, directeur van de textielfabriek DJ. ten Hoopen & Zn. te Haaksbergen. De heren Biekart en Ten Bruggencate werden benoemd tot commissaris van de N.V. Het doel van het bedrijf was het fabriceren van weefsels voor technische doeleinden en wel hoofdzakelijk eindloze viltdoeken, zoals deze in de papier- en strokartonindustrie werden gebruikt.
H. Ribbels Jzn (Foto: Mevr. Stoppkotte-Ribbels)
Het bedrijf vond onderdak in de door D.J. ten Hoopen & Zn. N.V. juist gekochte voormalige zuivelfabriek aan de Stationsstraat in Haaksbergen en trad op 1 maart 1937 in werking. Waar nodig kon gebruik worden gemaakt van de technische en ruimtelijke faciliteiten van buurman DJ. ten Hoopen & Zn. N.V. Het beginkapitaal bedroeg f 65.000,-. Dit werd in 1938 verhoogd tot f 84.000,- en in 1940 tot f 102.000,--. In 1942 werden 42 winstbewijzen ingewisseld tegen aandelen en het kapitaal gebracht op f 137.000,-. en vervolgens in 1947 opgevoerd tot f299.000,De eerste jaren en de oorlog 1940-"45 De eerste jaren waren moeilijk; het bedrijf kwam moeizaam van start en kampte voortdurend met liquiditeitsmoeilijkheden. Commissaris J.C.F. Biekart , die directeur Ribbels steeds tot grote steun was geweest, overleed op 31 december 1942, en werd als commissaris opgevolgd door zijn zwager de heer G.H. Stuvel, in de voorafgaande jaren accountant van het bedrijf. J. ten Bruggencate werd gedelegeerd commissaris en voorzitter van de Raad van Commissarissen.
2992
Tijdens de oorlogsjaren werd een joint venture overwogen met de Duitse firma Joseph Heimbach te Duren. Deze overeenkomst kwam uiteindelijk niet tot stand, maar dit contact heeft er wel toe bijgedragen, dat de T.M.H, praktisch tot 1945 over grondstoffen kon beschikken. Hierdoor is het bedrijf de oorlogsjaren dan ook vrij goed doorgekomen. Voorspoedige ontwikkeling na 1945 Na de oorlog bleken er goede doorgroeimogelijkheden voor het bedrijf en nam het werknemersbestand steeds toe. In 1948/'49 werd aan de Goorsestraat te Haaksbergen een geheel nieuwe fabriek gebouwd onder architectuur van Ir. J.C. Pannekoek te den Haag, waarin de opvallende en revolutionaire zgn. "Pannekoekdaken" werden toegepast. Die leverden echter in latere jaren veel problemen op en brachten veel kosten met zich mee, zoals Een productiemachine bij de viltfabriek in augustus 1963, toen het dak van (Foto: Kluivers) het ketelhuis het begaf. Voor deze nieuwbouw werd in 1948 het maatschappelijk kapitaal gebracht op f 1.000.000,-, verdeeld in 1000 aandelen van f 1.000,-, waarvan al geplaatst en volgestort 299 aandelen. Korte tijd later werden voor de verdere financiering van de nieuwbouw nog eens 200 aandelen uitgegeven tegen een koers van 100% voor aandeelhouders. Voor vrije inschrijvingen was de koers bepaald op 160%. Uitbreiding door export Het bedrijf ontwikkelt zich voorspoedig en een steeds belangrijker deel van de afzet vindt door een actief exportbeleid zijn weg in diverse Europese landen als Duitsland, Zweden, Oostenrijk , België en Frankrijk. Veel veranderingen (1950-1973) Na het overlijden in 1949 van commissaris G.H. Stuvel neemt de Nederlandse Participatie Maatschappij (NPM) in het aandelenkapitaal deel om een einde te maken aan de door de grote expansie weer gerezen liquiditeitsproblemen. De NPM vult de vrijgekomen plaats in de Raad van Commissarissen in. President-commissaris J. ten Bruggencate overlijdt in 1960 en wordt opgevolgd door zijn zoon K. ten Bruggencate.
2993
W.H.R. Stopkotte, schoonzoon van directeur Ribbels, die al 12 jaar als exportmedewerker in dienst was van de TMH, wordt op 2 april 1966 benoemd tot 2e directeur. H. Ribbels Jzn. trekt zich in 1968 terug uit de directie en wordt benoemd tot president-commissaris, terwijl H.J. ten Bruggencate toetreedt tot de directie. De adjunct-directeur J. Lefferts, verantwoordelijk voor research, wordt in 1971 in de directie opgenomen. Liquiditeitsproblemen en wijzigingen in het aandelenkapitaal In 1973 doen zich alweer grote liquiditeitsmoeilijkheden voor, die leiden tot een fundamenteel meningsverschil binnen de directie met het gevolg, dat directeur H.J. ten Bruggencate ontslag neemt. Tegelijkertijd verlaagt de ABNbank het krediet en trekt de familie Ten Bruggencate en ook de NPM zich terug als aandeelhouder. Naast de familie Ribbels, die hun Luchtfoto van de viltfabriek in 1961. (Foto: KLM Aerocarto) aandeel in het bedrijf uitbreidt, neemt nu J. van Egteren en zijn exploitatiemaatschappij voor 400 aandelen deel in het aandelenkapitaal. Er zijn in de loop van de jaren '60 wel nieuwe producten ontwikkeld zoals de 100% synthetische droogvilten onder de naam Hakoplast en een electronaad om droogzeven op de machine eindloos te maken. Eind zeventiger jaren fabriceert men de eerste spiraalzeef Hakolympic. Die nieuwe producten bieden marktmogelijkheden, maar hebben ook hoge ontwikkelingskosten gevraagd. Hierdoor en door een gebrekkige kostenbeheersing nemen als vanouds de liquiditeitsproblemen steeds grotere vormen aan, die de continuïteit van het bedrijf ernstig gaan bedreigen. 1979 Surséance en faillissement Dit leidt ertoe, dat op 24 januari 1979 het bedrijf surséance van betaling aan moet vragen. Als bewindvoerders worden door de rechtbank Mr. E.P.F.M. Domsdorf en Mr. H.J. Kesler aangesteld, die al spoedig tot de conclusie komen, dat de surséance veel te laat is aangevraagd en er geen geld voor grondstoffen meer is. Zij besluiten direct het faillissement aan te vragen, dat op 22 februari 1979 door de rechtbank wordt verleend. Dit betekent het ontslag voor alle 110 medewerkers. Voortzetting door ORO en SCAPA Bewindvoerder Mr. H.J. Kesler treedt in onderhandeling met geïnteresseerden over voortzetting van de activiteiten en een week later worden die inderdaad overge2994
nomen door de beleggingsmaatschappij ORO , opgericht door de heren J.P. Odink, B. Reijsoo en H. Overbeek. De naam werd "Textiel Techniek Haaksbergen" (TTH) met 26 van de vroegere werknemers. De directie wordt gevormd door J.P. Odink en B. Reijsoo. Per 13 oktober 1979 worden, om de continuïteit te garanderen, de TTH-aandelen overgedragen aan de Britse SCAPAgroep, terwijl het onroerend goed voor f 3.400.000,-- in eigendom wordt verkregen Her directieteam J. P Odinkjr. door de oud-eigenaren van de TTH - ORO (Foto:J.POdinkjr.) en de b.v. Textiel Techniek Haaksbergen. In de nieuwe opzet blijven Odink en Reijsoo de directie vormen.
en B. Reijsoo
1999 TTH wordt Voith Fabrics-Haaksbergen Directeur Odink gaat in 1992 met pensioen, terwijl Ben Reijsoo zich in 1995 uit de directie terugtrekt. Hij wordt opgevolgd door de heer D. Ruijvekamp, die in 2002 weer vertrekt, nadat het bedrijf per 1 april 1999 door SCAPA is verkocht aan Voith Fabrics, Heidenheim (Duitsland), gespecialiseerd in levering van een totaalpakket aan de papierindustrie. Het bedrijf voert nu de naam Voith Fabrics Haaksbergen b.v. G.J. Leppink Bronnen: archief TMH- (HKH 213.18) Hist. Archief Haaksbergen / Gesprekken met J.P. Odink en B. Reijsoo / "Van Wol tot Spiraal" (ISBN 76837-13-9.)-2004
RICHT UW BLIK OMHOOG Oplossing van blz. 2975. Deze gevelversiering bevindt zich aan de gevel van het appartementencomplex "De Hofferie" aan de Ambachtstraat. De woningbouwvereniging "Lucht en Licht" bouwde dit gebouw in 1995. Op deze plaats stond hiervoor de ULO school "St. Lebuïnus" die later in gebruik genomen werd door de "Gabriëlschool" voor basisonderwijs.
(Foto: J.G. Hotste op Bruinink)
2995
BONZET
Nadenken is goed. Vooruit denken is beter.
BOEKBINDERS V.O.R
Voor het inbinden van boeken, tijdschriften en
SCREEVER MlCHORIUScuELLENBROEK Accountants en Belastingadviseurs
vervaardigen van dozen en mappen
Blankenburgerstraat 37, Postbus 296 - 7480 AG Haaksbergen Telefoon (053) 574 19 79 Fax (053) 574 19 78
De Osseboer 44 7547 SJ Enschede 053-4314069
— GRONDVERZET —
— DRAINAGE WERKZAAMHEDEN
(SIER) BESTRATINGEN
— —
—
GROENVOORZIENINGEN LANDBOUWMECHANISATIE
CULTUURTECHNISCHE WERKEN
— —
LOON-EN SLOOPWERKZAAMHEDEN AANLEG EN ONDERHOUD SPORTVELDEN
Hazenweg 7 Haaksbergen Tel. 053 - 5721859 Fax 053 - 5729430
aanleg en onderhoud van electrotechnische installaties, airco, ventilatie, stalbewaking,
Veldmaterstraat 75,7481 AC Haaksbergen Tel.: (053)572 15 38, Fax: (053)572 77 66 Landelijk erkend Electro Technisch Installatie Bureau
[email protected] www.electrobreukers.nl
inbraak, brand, beveiliging, alle electrische app-, audio, video, SAT-schotels, antennes, telecom, ISDN, (mob.) telefonie,
UNETO-VNI
computers, netwerk, verlichting
