•^afc
oksebarg
ORGAAN VAN E HISTORISCHE KRING HAAKSBERGEN 31e jaargang nr. l februari 1998 verschijnt 4x per jaar
Aold Hoksebarge
Historisch Archief Veldkampstraat 9 7481 CZ Haaksbergen tel. 053 - 5727078
Openingstijden: Dinsdag Donderdag Vrijdag ADMINISTRATIE:
14.00-17.00 uur 19.00 - 21.00 uur (alléén na afspraak) 10.00-12.00 uur. Mevr. S. Henkes, Enschedesestraat 34, 7481 CR Haaksbergen Postbankrekening nr. 2547699 Bankrekening Rabobank nr. 32.42.29.917 beide t.n.v. Penningmeester Historische Kring Haaksbergen
"Aold Hoksebarge" wordt vier keer per jaar toegezonden aan de leden van de "Historische Kring Haaksbergen". Zij betalen voor lidmaatschap en abonnement f l. 35,- per jaar. Publikatie of overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk, is alleen toegestaan met toestemming van de auteur(s) en bronvermelding. REDAKTIEADRES: Veldkampstraat 9,7481 CZ Haaksbergen
Bestuur van de Historische Kring Haaksbergen G.J. Leppink L.P.F.M.C. Leeters J.6. Hofste op Bruinink S. Henkes J.G.M. Put H.G.M. Schuiten N. Vossebeld-Mentink
ISSN:
Uiterhoevestraat 11,7481 DH Haaksbergen voorzitter Spoorstraat 32,7481 HZ Haaksbergen secretaris Blekerstraat 5, 7481 JT Haaksbergen vice voorzitter, voorz. wg. hist. onderzoek Enschedesestraat 34,7481 CR Haaksbergen penningmeester Markesingel 45,7496 BA Hengevelde voorz. wg. monumenten K. Doormanstraat 15,7482 BJ Haaksbergen voorz. wg. genealogie Maatweg 1,7482 SP Haaksbergen voorz. wg. hist. archief 1384-7619
tel. 5721728 tel 5725757 tel. 5723553 tel. 5724532 tel. 0547-333825 tel. 5721303 tel. 5722391
2029 UNIEKE TEKENING VAN " HOKXBERG " UIT 1729 KOMT DANKZIJ DE RABOBANK IN HET BEZIT VAN DE HISTORISCHE KRING. Onze eerste voorzitter de heer D. Jordaan JGHzn. trof in 1968 in het Provinciaal Overijssels museum te Zwolle een handschrift met tekeningen uit 1729 aan onder de titel "Korte beschrijving van Overijssel" door Andries Schoemaker met tekening van Cornelis Pronk. De tekening van Haaksbergen ontbrak jammergenoeg. Wel vond de heer Jordaan de bijbehorende beschrijving van de hand van Schoenmaker. Hij publiceerde deze in "Aold Hoksebarge" 2e jaargang no. 2 en later in de "Historie van Haaksbergen" deel 2 blz. 80. Wat we nooit hadden durven hopen en toch gebeurde: deze tekening in 1729 door Cornelis Pronk gemaakt werd in augustus 1997 op een veiling in Amsterdam aangeboden. De heer Theo van Stapele uit Hengelo, speurder naar alles wat met Twente en haar geschiedenis te maken heeft, ontdekte dit en slaagde er met veel moeite in deze prent in handen te krijgen. Daar hij van mening was, dat een zo historisch beeld eigenlijk in Haaksbergen thuis hoorde, benaderde hij ons bestuur. Onze eigen Rabobank bleek bereid, in het kader van het 100-jarig bestaan van de landelijke Rabobank, de middelen terbeschikking te stellen om deze unieke tekening van de heer van Stapele over te nemen, hem door de bekende Bornse restaurateur de heer J.Polder te laten restaureren en van een schitterende omlijsting te laten voorzien. De directie van de bank heeft ons meegedeeld, nadat het geheel in de maand februari voor het publiek tentoongesteld is in de ontvangsthal van de bank, dit historisch kunstwerkje aan onze kring te willen overdragen, opdat het op verantwoorde wijze in en voor Haaksbergen behouden zal blijven. Wij zullen deze genereuze schenking graag en met grote dank aanvaarden. Het bestuur heeft in overleg met de directie van de bank besloten, tot het moment dat onze kring over een geschikte plaats in een eigen onderkomen kan beschikken, deze prent van Pronk, in bruikleen aan het gemeentebestuur van Haaksbergen af te staan. Dan kan dit oudst bekende beeld van ons dorp op een representatieve en veilige plaats in ons gemeentehuis opgehangen worden, zichtbaar voor allen, die belangstelling hebben voor de historie van Haaksbergen. Op de tekening zien we Hokxberg of Haaksbergen in 1729 liggen temidden van het geboomte, met rechts de toenmalige Hervormde kerk, sinds 1810 weer in gebruik bij de Pancratiusparochie. Op de voorgrond zien we het gebouwencomplex van "De Ruisschenborg" (zie het artikel "Herinneringen aan de Ruisschenborg" op blz. 2044). Links daarvan is een groot gebouw getekend, het Richtershuis in 1720 in de Oostenstraat gebouwd door richter mr. Joan van der Sluis.
2030
De in 1851 afgebrande eerste verdieping is natuurlijk nog aanwezig en geeft aan hoe prominent dit prachtige huis in het Haaksbergen van de 18e eeuw aanwezig was. Waarschijnlijk is uiterst links op de tekening het huis "Het Spanbedde" weergegeven, maar dat wordt nog nader onderzocht. Door het schitterende gebaar van de jubilerende Rabobank, waaruit het historisch besef en het medeleven met het werk van onze kring zo ondubbelzinnig blijkt, is blijvend een uniek element toegevoegd aan de kennis van de historie van ons dorp. Het bestuur van de Historische Kring Haaksbergen.
2031 VAN HET BESTUUR El Ninö houdt de wereld in zijn greep en het lijkt erop alsof El Ninö nu ook in Nederland huishoud. 1997 is nog slechts een aantal dagen historie, maar de lente lijkt nu reeds haar slag te willen slaan. De natuur toont nu reeds haar pracht, maar gevreesd moet worden dat de lente dit jaar twee keer haar krachten zal moeten aanwenden. Of het kerstkind El Ninö ons nu reeds dit lentegevoel brengt zal wellicht de toekomst leren, in elk geval passen in deze eerste week van dit nieuwe jaar de welgemeende wensen van uw bestuur. In de eerste plaats veel gezondheid voor u en de uwen en vooral een goed historisch jaar. Hoewel de vooruitzichten niet direct positief zijn, valt te hopen dat in 1998 definitief duidelijkheid zal worden verkregen met betrekking tot de huisvesting van de Historische Kring, met name van het Historisch Archief. Overigens is 1997 op uitstekende wijze afgesloten. Op 18 december werd de Historische Kring Haaksbergen door de Rotary Club Haaksbergen verrast met een schenking van een bedrag van ƒ 5.002,50. Dit bedrag is door Rotary Club Haaksbergen ter beschikking gesteld voor het herstel van het Jordaan-archief. Langs deze weg wil het bestuur Rotary Club Haaksbergen nogmaals hartelijk danken voor deze zeer welkome schenking. Overigens werd medio december 1997 ook de beslissing van de Gemeente Haaksbergen ontvangen betreffende het door het bestuur gemaakte bezwaar met betrekking tot de moskee. Helaas heeft de Gemeente Haaksbergen de suggestie om de monumentencommissie een advies te laten uitbrengen, niet gehonoreerd. Om uiteenlopende redenen heeft het bestuur vervolgens besloten geen gebruik te maken van de mogelijkheid van bezwaar tegen de beslissing van de Gemeente Haaksbergen. Nog even een korte vooruitblik. Het bestuur wijst u op de lezing op 24 februari a.s.. Oude gebruiken in Twente (de dertiger jaren) staan in deze lezing centraal. Met name zal ruime aandacht worden geschonken aan de Schuttersfeesten uit deze vervlogen tijd. Op 14 april vindt de jaarvergadering plaats, waarna in mei een excursie zal plaatsvinden naar Munster, georganiseerd door de Heimat-verein Ahaus. Zoals u weet viert Munster dit jaar het 350-jarig jubileum van de vrede van Munster. Op 30 januari 1648 werd de vrede getekend en daarmede ook voor de definitieve erkenning van de Nederlanden. Kortom, voor de ware historicus, en dat bent u, een niet te missen excursie. Op 10 oktober volgt dan nog, tezamen met de Heimat-verein Ahaus, een middagexcursie naar Zutphen. Uiteraard ontvangt u van deze activiteiten te zijner tijd het gebruikelijke nader bericht.
L. Leeters secretaris
2032 NIEUWE LEDEN Wij heten de volgende nieuwe leden van harte welkom: Hr. H.J.J. Steins, Beethovenstraat 8 Hr. J.C.J. Put, Wolkammerstraat 16 Hr. J.B.J. Heerink, Peddemors 8 Hr. A.J.M. Mars, Padbree 27 Hr. H.J. Hannink, Havikstraat 7 Fam. B. Schonewille, Merelstraat 101 Mevr. B. Somhorst-ten Hoopen, Eibergsestraat 98 Mevr. G. Telkamp-Koenderink, Enschedesestraat 68 Mevr. J.B. Hilderink, Buurserstraat 39 Hr. W.A.M. Overbeek, Veldmaterstraat 10 Hr. J. Bakker, Ambachtstraat 24 Hr. A. Hassink, Waandersstraat 40 Hr. B.J. Leferink, de Ruijterstraat 34 Hr. H. van Strijp, Bartokstraat 22 Vereniging "De Hoksebargse Möll'n", Postbus 102
SCHENKINGEN / AANWINSTEN In de afgelopen periode mochten we de volgende schenkingen ontvangen waarvoor we de gevers van harte dank willen zeggen: V.m. Bestuur van de Afdelingen Haaksbergen en Veldmaat van de A.B.T.B.: l Verenigingsvaandel van de Afdeling Haaksbergen van de A.B.T.B. 1919 l vlag van de Afdeling Veldmaat van de A.B .T.B. Diverse archiefstukken van deze afdelingen Dhr. H. Bakker: l boek: Dr. H.J. Keuning, "Het Nederlandse Volk in zijn woongebied" Edwina van Heekstichting: l foto van 1900 van de Vloedstegenbrug l foto van 1900 van de Assinkbrug l foto van de familie Assink (De laatste "Assinks" op het erve van die naam). Gemeente Haaksbergen: Dank zij de medewerking van de afdeling Interne Zaken van de Gemeente Haaksbergen werden we in de gelegenheid gesteld fotokopieën te maken van
2033 een omvangrijk deel van het archief van de v.m. Goedsheerenvergaderingen uit de periode 1840-1850. Deze stukken hebben betrekking op de Markeverdeling, die in die jaren in gang werd gezet en soms tot heftige tegenstellingen en processen leidde. Momenteel zijn onze medewerkers en medewerksters bezig met het inventariseren van dit archief.
BEZOEKERS 1997 Per eind december 1997 is aan de hand van de ingevulde bezoekersbriefjes in het Historisch Archief een samenvatting gemaakt van het aantal bezoekers en de aard van hun bezoek over het afgelopen jaar. Daarbij kwamen de volgende cijfers naar voren: Genealogie Algemene informatie Pancratiuskerk Knipselarchief Onderwijs Familie Jordaan Landbouw Veldnamen P.T.T. W.O. II Brandweer Paasvuur
64 x 11 x lx 3x lx lx lx lx lx lx lx lx
TOTAAL
87 x
OP ZIEN HOKSEBARGNS EZEG 'n Paar wekke in 't joar hebbe wie alle plaatsnaamborden ofedekt en zee'j der nen heeln aandern naam opstoan. Nen enkeling doargeloatn zu'j oe vaste allemoal wal is ofevroagd hebben: Wat stelt dat non veur? Joa, carnaval. Too mer 't zal wa zo mötn, um der vake onoetgesprokken op te loatn volgen: "Veur mie hooft 't nich zoneudig". Carnaval, doar wi'w 't nich oawer hebben, mer dat "Asschetdarp" wat nen raarn naam is dat. Hoo komt ze doar non bie en wel zol den wal nich bedacht hebben? Ze bunt nich good wies. Zal wa een of aander grapjas met n good spier bier op oet ekraamt hebben, woar at ton in dat verband de hele bessie
2034 onmeundig um mos lachn. Dat is nen mooin naam. Zo neum wie oons doarp! Zo ku'j 't oe veursteln. Zölms had ik ok gen idee woar at den naam weg kwam, tot ik lestens in n twents book "Woorden en gezegden van Gigengack" an't leazn was. Zo iets wi'k nog wal is doon ak mer evn tied heb en wat zag ik door? Van alles oawer hoge en leege, natte en dreuge laanderie-en woarat nen heeln hoop van oonze naamn op terugge te brengen bunt zo as =mörs=(Morsinkhof), de riet, ok zonne leegte (Rietman-Rietboer) of wat heuger =de broak= (ter Braak) en nog heuger ne laandrugge of haar (ter Haar-Haarman) en wieders n kaamp-de nolle, open stuk resp. zaandbulten/verstoeving. n Voort (Voortman) betekent deurwaadbare plaatse van n water, woarat eerdaagns de meeste dorpn bunt begonnen te ontstoan. Hoksebarge kon wal is n mooi veurbeeld hiervan wean! In de tied ton de Schipbekke (Buursebekke) nog mer n paar trad zuudelik van de Pancratiuskarke stroomn mot dat a zo wes hebben. De Kloashoesweg met al ziene rare kroonkels zol n oaldn loop van de bekke wal is hebben können wean. Mer non dwale wie of. 't gung um den carnavalsnaam. Wat zee ik ak n eandeken wieder blader in dat book. Almoal naam van beume, hooit en buske. Van knotwilg, treurwilg tot wierdn sniedn en boeske maken too. Eenk (schriefeenk) maakn ze van galnötten. Hei-j as jonge toch zeker ok wal ëdoan of nich dan? De ronde bellekes onder de eeknblaa oetpersn, n stuk of wat slim verroeste spiekers der bie in en met ne wekke ha'j eenk um te schriemn, al was e dan ok vake wal wat an de blasse kaante, herinner ik mie. En zo kwam ik via heethekkeln, snotterbeln, broam en posselbuske (stoat meespats in of bie n waterslat en wordt nich heuger dan nen meter ongeveer) ineens bie esken hooit! Dat is mooi hard hooit, recht van narf en weinig of gen neuste derin. Prima geschikt veur waagnkluppels en'n achterhoolt (bie n tweespan). Dat n hoop van dee tegenwoordige naamn al sinds joar en dag bestoat blik wal oet n register van de 10e eeuw, " 't Heberegister" woarat b.v. 'n plaatsnaam "uuluht" oetsprekn "woelocht" in veurkeump. In 1475 het dat Vaelt en non Volthe. Oet den oalden naam "woelocht" ku'j n klaank "ulg" al duudelik oethaaln. Zukke naamn kont ok op boerderieen oavergoan. Dat blik oet 't schattingsregister van 1475 woar at ze 't hebt aower ne katerstede "Elzet" onder Zeandern (betekent elsebosje). Zo hebt ze ik datzelfde schattingsregister ok aower "Asschet" onder Bookel (dat is 'n essenbuske). Non snap ie ok woarumme ik hierboaven dat essenhoolt der oethaaln en bu'w precies zowiet as woar wie met begunnen. Oons doarp: "Asschetdarp". H.J. Leferink
2035 DRANKVERGUNNINGEN IN HAAKSBERGEN IN 1909 Op 10 april 1909 kreeg gemeenteveldwachter Ferdinand J. van Ulsen van het College van Burgemeester en Wethouders opdracht om een lijst samen te stellen van houders van een drankvergunning "voor den verkoop van sterken drank in het klein". Naast de naam en het adres van de vergunninghouder, de datum van afgifte van de vergunning werd ook aangegeven wat de huurwaarde van de drank-lokaliteit was. NAAM E. Scholten J. Hemink Ant. Hasselo Cat. ter Huurne (wed. van GJ. Wienk) J.H. Scheggetman H. Boink G.J. Wielens GJ. Bolster Wed.M.Eijsink-ter Braak
ADRES F l Buurse A 191 (dorp, later Hotel Kamp) F 54 Buurse F 64 Buurse
HUURWAARDE ƒ 85,-
A 34 (dorp) E89 (Het Oude Haasje,Enschedeseweg) B 152 (Eibergseweg Jonkman) Cl A 164 (dorp)
Logement café Wed. M. Eijsink-ter Braak
ƒ 290,ƒ 120,ƒ 140,ƒ 130,ƒ 80,ƒ 80,ƒ 60,ƒ360,-
2036
flft Café restaurant H. W. Eijsink
H.W. Eijsink W.J.L. Strengers G.D. Naaldenberg J.D. te Lintelo W.Th. Oldenkotte H.J. Klaassen F.R.C. Eijsink H.J. Odink A.G. ten Asbroek D.W. Broekhuis J.A. Janssen
A 181 (dorp) A 135a (dorp) (Blankenburg) A 190a(dorp) (Spoorstraat) A 326 (dorp, later café Winkelman) A 267 (dorp, later café Ottink) A 230 (dorp, later Hotel Centraal) A 158 Hotel De Moriaan A 156 (dorp) A 54 (dorp) A 29 (dorp) A 11 (dorp)
ƒ 325,ƒ 160,ƒ 90,ƒ 185,ƒ 170,ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ
270,190,60,145,190,110,-
HEDEN EN VERLEDEN Deze keer presenteer ik u een beeld van twee werelden. De oude foto toont u de Spoorstraat in de richting van het centrum. Rechts Hotel Hemink, later Hotel Kamp; links de textielfabriek van de firma ten Hoopen, een zeer karakteristiek gebouw uit ons industriële verleden. Hotel Hemink/Kamp was decennia lang de vaste pleisterplaats 'voor de arbeiders
2037
en reizigers die gebruik maakten van de spoorlijn naar Hengelo en Enschede via Boekelo, komend vanuit de Achterhoek (GOLS). Daar konden vermoeide reizigers uitrusten en stond zaterdagmiddag de boreel klaar voor de textielarbeiders die bijvoorbeeld werkten op de Boekelosche Stoomblekerij. De nieuwe foto toont hoezeer deze omgeving is veranderd van een industriële naar aan winkelomgeving.
2038 Gelukkig is de Museum-Buurtspoorweg als glorieus monument van ons industriële en vervoersverleden duidelijk en tastbaar aanwezig gebleven; de spoorlijn en het station waren immers onmisbaar voor de ontwikkeling van Haaksbergen. J.G.M. Put voorzitter Werkgroep Monumenten
GENEALOGIE FAMILIE VAN DER KUIL (Slot) (Vervolg van blz. 2003) Het zesde kind uit het huwelijk van de stamvader van de Haaksbergse van der Kuils met Harmina Weegerink was Johannes van der Kuil (aanduiding met codeletter F. F
Johannes van der Kuil, * 23.09.1850 te Haaksbergen ( in zijn geboorteakte wordt hij "van der Kuyl" genoemd) + 18.07.1914 te Haaksbergen x 15.11.1877 te Haaksbergen met Aleida Lenderink, dochter van Theodorus Lenderink en Arendina Wielens, * 10.10.1853 te Haaksbergen + 23.04.1881
Uit dit huwelijk werd geboren: F. l.
Hermina Berendina * 25.08.1879 wijk C te Haaksbergen + 01.07.1885 te Haaksbergen, C 156 Na het overlijden van zijn vrouw hertrouwt Johannes op 24.09.1881 met Johanna Christina Boonk, dochter van Jan Boonk en Willemina ten Asbroek, * 02.04.1847 + 04.11.1937
Kinderen uit het tweede huwelijk: F.2.
Johanna Geertruida, dochter van Johanna Christina Boonk, * 07.05.1876 + 02.02.1948 In de huwelijksakte van Johannes van der Kuil en Johanna Christina Boonk wordt Johanna Geertruida als "het hunne erkend en gewettigd" waardoor Johanna Geertruida de familienaam van der Kuil gaat dragen
2039 F.3.
Willemina Johanna * 27.06.1883, wijk C, aangegeven door de vroedvrouw Hillechien ten Hoorn i.v.m. verhindering van de vader + 15.01.1930 x 20.04.1912 met Jan Lambertus Wilderink
F.4.
Hermina Berendina * 16.10.1887, wijk C +? x 18.06.1910 met Johannes ten Elzen
F.5.
Johannes Hermanus * 28.11. 1891, wijk C + 02.04.1903
G
Anna Maria van der Kuil, * 27.08.1854 +? x 03.12.1874 met Johannes Hendrikus Oldenkotte, zoon van Jan Hendrik Oldenkotte en Esselina ter Burgt
Kinderen uit dit huwelijk: G.l.
Jan Hendrik * 17.01.1876
G.2.
Gertrud Auguste * 21.03.1887 te Ochtrup + 12.08. 1939,te Haaksbergen F 90a x 26.1 1.1908 te Enschede met Johan Gerrit Oude Lage Venterink. Op 20.10.1876 vertrok het gezin Oldenkotte-van der Kuil naar Ochtrup.
H
Wilhelmus van der Kuil, * 31.05.1858 te Haaksbergen, Blankenburgerstraat +? x 30.05.1885 te Haaksbergen met Hendrika Fij, dochter van Johannes Hendrikus Feij en Arendina Teutelink, * 01.04.1866 +? In de huwelijksakte wordt melding gemaakt van een onjuiste naam in de overlijdensakte van de vader van de bruidegom Wilhelmus van der Kuil. In plaats van Hermina Weegerink als echtgenote staat hierin vermeld Wilhelmina Scharenborg.
2040 Kind: H.l.
Willemina van der Kuil, * 24.02.1886 wijk A +? Op 19 oktober 1893 vertrok het gezin van der Kuil-Fij naar Bocholt. (Slot)
EEN KNOOP AAN DE TOREN Door de weerhaan, kruis en bol van de Pancratiustoren naar beneden te halen wed op 30 september j.1. het officiële begin van de restauratie ingeluid. De bol, ook wel appel of pijnappel genoemd is toentertijd als versiering aangebracht en heeft geen enkele praktische of symbolische betekenis. Op deze bol waren letters en cijfers waarneembaar, die door het aanwezige bladgoud zeer onduidelijk waren. Deze bol, die ca. 43 cm. in diameter is en uit 2 bolhelften bestaat, zal nadat de oude goudlaag is verwijderd, van een nieuwe goudlaag worden voorzien. Na verwijdering van de oude goudlaag werden de aangebrachte teksten duidelijk zichtfoto tijdens de restauratie in 1975 De bol direct onder de weerhaan is toen niet weer herplaatst
Daar.
2041
Op de ene bolhelft staat de maker "F. Kemper in Ahaus" met het jaar "1802" vermeld. De naam Kemper komt nog steeds veelvuldig voor in Ahaus, meerdere hiervan zijn in de metaalbewerking werkzaam, ongetwijfeld zullen dit nazaten van F. Kemper zijn. In het verslag van de goedsheerenvergadering van 22 maart in 1802 leest men "Zijnde verder door de kerkmeester J. Jordaan voorgedragen, dat er noodzakelijke reparatie aan de kerk en tooren vereischt wordt".
2042 Bij de daaropvolgende restauratie is deze bol geplaatst. Op de andere bolhelft staat de volgende tekst "JAN JORDAAN EN H.J. TEN RAA KERKMESTERS". De maker F. Kemper heeft bij het aanbrengen van de tekst een fout gemaakt door meesters met één e te schrijven. In het rekeningenboek van de goedsheeren uit 1803 komt een door Jan Jordaan aan F. Kemper betaald bedrag voor van ƒ 22,06 (twee en twintig gulden en zes stuivers) voor het leveren van "EEN KNOOP AAN DE TOREN". Bovenstaand artikel kwam mede tot stand dank zij de medewerking van de heer G.A. Driezes van leidekkersbedrijf Koenders uit Neede.
J.G. Hofste op Bruinink
LEZING HENK WOOLDERINK In concurrentie met Europa-cup voetbal hield de heer Woolderink toch nog voor 47 personen een boeiend betoog over de grote ommekeer die de Franse overheersing rond 1800 in ons land teweeg bracht. Kende Nederland aanvankelijk het adeldom met daarnaast vele kloosters en de bisschoppen die tevens wereldse macht bezaten, Twente bezat destijds 7 hoven en 280 boerderijen die vrijwel alle aan de bisschop van Utrecht, de Proosdij Oldenzaal, de Johanniter orde Steinfurth of de Mauritiusorde in Munster behoorden. Rond 1500 toen de Spanjaarden onder Karel V het roer overnamen, was het met de kloosterbezittingen gedaan en werd alles werelds bezit. Zo ontstonden de 7 verenigde provinciën. Overijssel kende 4 grote steden en 5 ridderschappen. De bisschoppelijke bezittingen en de domeinen bleven tot 1800 intact, waarna Napoleon overging tot het naasten van vele adellijke en domeingoederen om na verkoop gelden voor de oorlog met Rusland te verkrijgen. Dat deze hofhorige en volgewaarde erven door allerlei verervingen soms zeer groot werden bleek uit een boerderij van 120 ha. met 10 vaste wönnerplaatsen. Hofhorigen, lijftucht, kapitteluitgang, Proostdij tienden, lijftucht negenden alsook de derde garve en vele andere begrippen werden genoemd. Door erfverwinning ging de boerderij vaak van ouders op de oudste zoon over. De overige kinderen, mits ongehuwd, hadden woonrecht. De ouders die het roer overgaven gingen daarna wonen in een zgn. lijftucht (nieuwbouw naast de boerderij) en namen dan het voorvoegsel "Olde" aan, waardoor afsplitsnamen als Olde-Olthof, Olde-Nijhof enz. ontstonden. Begrippen als mud, schepel & spint met een veelvoud van 4 of molde = 2 mud, alsook en mud land (kon met een mud worden bezaaid) en varieerde van 24 tot 40 are werden duidelijk. Verkoop van de Markegronden vond plaats tussen 1830 en 1870. Vier boerderijen gingen in vreemde handen over wegens hypotheekproblemen om later vaak met grote winst te worden doorverkocht. Voor 1800 kende Twente ca. 350
2043
boerderijen als domein(staats)bezit en 350 als kerkelijk bezit. Als gezegd, een leerzame avond voor de geïnteresseerde toehoorder. H.J. Leferink
GREPEN UIT "HAAKSBERGS LANDSGERICHT" 1809-6 Oogstmaand (augustus) Regter van Haaksbergen verklaart en op verzoek van de Hoogduitse Israëlitische gemeente, dat het locaal alwaar zij hunnen Godsdienst uitoefenen is een gedeelte van een gehuurd turfschuurtje, hetwelk ter verrigting van Godsdienst niet geschikt en bekwaam is, en zij over zulks een ander locaal te dien einde alleszins van nooden hebben. Dat zij echter, als zijnde de meeste leden zeer behoeftig, naar alle omstandigheden voor zoverre de ondergetekende weet, niet in staat zijn een behoorlijk locaal uit hun eigen beurs daar toe in orde te brengen. Door de Parnassijns (Israëlitisch kerkvoogd of kerkmeester) is verzocht hiervan een verklaring af te geven. 1810-31 Oogstmaand (augustus) G. Waanders als bediende van Fr. J. Banken te Ottenstein stelt zich borg voor de boete die G.H. Eblink en Ant. Zweerink als in zijnen dienst zijnde mogten hebben geincureerd wegens het halen van schadden uit de marke Buurse op 28 dezer. Paarden en wagens zijn gearresteerd J.H. Bos is boerman van Buurse. 1810-19 Wijnmaand (oktober) Hendrikus Wolferink op de Alsteedse molen of zogenaamde Munstersche Haarmole in Munsterland klaagt dat de gestoken zwarte turf op het Witteveen in Buurse is weggehaald. Bovenste laag is voor schadden om te branden alsook voor turf de tweede laaf voor witte turf die eigenlijk geel is en gedeeltelijk bruin en bijkans zwart is en de onderste laag is zwart, waarop dan het zand volgt. Een dergelijk stuk veen is gestoken en in een verzegeld doosje gelegd. Op plaats waar het stuk veen is gestoken wordt een Bentheimer steen in de grond gegraven. 13-11-1780 Jan ten Raa verkoopt aan Jan Thijas Janson 2 stuks bouwland de Hooge en Lage Kalter onder het dorp tussen land van Jan Tankink en Roelof Elderink alsmede hun regt, tot of aan hunne voorste sitbanken van het Roomsche Kerkhuis alhier. Totaal 950 gulden.
J.G. Hofste op Bruinink
2045
was de volgende bewoner van "de Ruisschenborg". Na vererving op Coenraad Muntz, die zijn oom Joan van der Sluijs als Richter was opgevolgd, werd "de Ruisschenborg" in 1781 door de erven van der Sluijs verkocht aan de kapitein van de Haaksbergse schutterij Pieter van Velzen. Na diens overlijden in 1790 kwam het huis in handen van de Amsterdamse koopman Georg Boekman. Diens dochter was getrouwd met de advocaat en ontvanger van de directe belastingen Mr. Bernardus ten Pol. Zij waren de volgende bewoners. Deze Bernardus ten Pol was in 1798 de bouwer van de nog aan de Fazantstraat liggende korenmolen "de Korenbloem". De laatste eigenaar was Christiaan Waanders, zoon van de laatste richter en eerste burgemeester van Haaksbergen, Willem Waanders. Deze Christiaan Waanders liet het "Ruisschenborg"-complex in 1816 voor afbraak veilen.'"
Onderdeel van de koperen luchter in de N.H. Kerk met het opschrift: "Gift van Antony v.d. SIuvsAo 1722".
2046 De Ruisschenborg leeft nog in de herinnering voort door de straatnaam gegeven aan het begin van de vroegere Enschedesestraat en in de naam van de Sterrebosstraat. De Ruisschenborg heeft twee ingangspoorten gehad, die gestaan moeten hebben bij de ingang van de huidige straat Ruisschenborg, tegenover de Noordzijde van de R.K. Kerk en bij de ingang van de Blankenburgerstraat waar zich nu nog het kantoor van de ABN-AMRO Bank bevindt. Eén van deze poorten is bewaard gebleven; na de afbraak in het begin van de 19e eeuw van het huis is ze in het bezit gekomen van de Hervormde Kerk en geplaatst aan de achterzijde van de pastorietuin aan de Dr. Prinsstraat. In 1912 kocht de heer J.G.H. Jordaan deze poort van de kerkvoogdij en plaatste hem bij de ingang van de laan, die naar het toen door hem gebouwde huis "de Bleeck" aan de Morsinkhofweg, leidde, waar hij tot voor kort gestaan heeft. Antoni van der Sluijs, bewoner van "de Ruisschenborg" schonk in 1722, waarschijnlijk bij zijn benoeming tot kerkmeester, de grote koperen kaarsenkroon aan de Hervormde gemeente. Zijn naam en wapen (het springende hert), vinden we met het jaartal 1722 op deze kroon die nu nog in het midden van de Hervormde kerk hangt. Aan deze schenking herinnert nog het rijmpje, dat oudere Haaksbergenaren mogelijk nog wel kennen en dat luidde:
Antoni van der Sluijs schonk de kroon aan Gods huis. Zo zijn er toch nog enkele herinneringen en verwijzingen bewaard gebleven aan het grote en monumentale gebouwencomplex dat ruim 2 eeuwen een prominente rol in de historie van Haaksbergen heeft gespeeld.
": zie Historie van Haaksbergen deel II pag. 18 t/m 20
GJ. Leppink
2047 MEDERWERKERS GEVRAAGD Veel mensen blijken geïnteresseerd te zijn in de historie van Haaksbergen of in familieonderzoek. Wij zoeken een aantal vrijwilligers voor: - het bijhouden van het foto-archief; - het verwerken van allerlei documenten in het knipsel-archief; - het verstrekken van allerlei informatie in de afdeling genealogie; - het verwerken van gegevens uit doopboeken, andere kerkelijke registers, geboorte-, huwelijks- en overlijdensregisters en t.z.t. uit de bevolkingsregisters op kaarten in het personenarchief. De laatstgenoemde werkzaamheden kunnen ook thuis uitgeoefend worden. Men dient dan wel over enige typevaardigheid te beschikken en het bezit van een eigen typemachine en/of P.C. is daarom wel vereist. Belangstellenden gelieve contact op te nemen met: Mevr. N. Vossebeld-Mentink H. Schuiten Maatweg l, Karel Doormanstraat 15, Haaksbergen Haaksbergen tel. 572 23 91 tel. 572 13 03 BESTUUR
DIJKSTRA PLASTICS BV Fabrikant van kunststof verpakkingsemmers en -potten
RD plastics
DIJKSTRA PLASTICS BV
Industriestraat 30-34 7482 EZ Haaksbergen, Holland Tel. 053-5723884 Fax 053-5727845
Dactylo Uitzendburo koploper in tijdelijk werk
De winnende opstelling voor kantoor en bedrijf.
HAAKSBERGEN Eibergsestraat 17 - 7481 HE Haaksbergen tel. 053 572 55 00 - fax 053 572 91 38
H A A K S B E R G E N
Tolstraat 35, 7482 DC Haaksbergen. Tel. 053 - 572 66 55. Fax 053 - 572 70 75.
Reken op méér. Reken op Leferink.
