-AOLD HOKSEBARGE - ORGAAN VAN DE HISTORISCHE KRING HAAKSBERGEN 36E JAARGANG NR. 1, FEBRUARI 20O3 VERSCHIJNT 4X PER JAAR

-AOLD HOKSEBARGE -

ORGAAN VAN DE HISTORISCHE KRING HAAKSBERGEN 36E JAARGANG NR. 1, FEBRUARI 20O3 VERSCHIJNT 4X PER JAAR

Aold Hoksebarge HISTORISCH CENTRUM HAAKSBERGEN:

Souterrain gemeentehuis tel. 053-5742374 Correspondentieadres: Merelstraat 6,7481 AN Haaksbergen Openingstijden: Maandag Dinsdag Donderdag Vrijdag

19.00-22.00 uur 14.00-17.00 uur 19.00-22.00 uur (alléén na afspraak) 09.30-11.30 uur

LEDENADMINISTRATIE: K. Faber, K. Doormanstraat 17,7482 BJ Haaksbergen BETALINGEN:

Postbankrekening nr. 2547699 (alleen voor contributie) Bankrekening Rabobank nr. 32.42.29.917 beide t.n.v. Penningmeester Historische Kring Haaksbergen

"Aold Hoksebarge" wordt vier keer per jaar toegezonden aan de leden van de "Historische Kring Haaksbergen". Zij betalen voor lidmaatschap en abonnement € 16,- per jaar. Publikatie of overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk, is alleen toegestaan met toestemming van de auteur(s) en bronvermelding. REDAKTIEADRES: Blekerstraat 5,7481 JT Haaksbergen Bestuur van de Historische Kring Haaksbergen G.J. Leppink L. Schepers-Reeders J.G. Hofste op Bruinink B.F. Leferink G.P.Wes J.H. Scholten E.J.H. Ooink

ISSN:

Uiterhoevestraat 11, 7481 DH Haaksbergen tel. 5721728 voorzitter Merelstraat 6,7481 AN Haaksbergen tel. 5727004 secretaris Blekerstraat 5,7481 JT Haaksbergen tel. 5723553 vice voorzitter, voorz. wg. hist. onderzoek M.A. de Ruyterstraat 34,7482 BZ Haaksbergen tel. 5740625 penningmeester Wiedenbroeksingel 88,7482 BD Haaksbergen tel. 5722814 voorz. wg. archief/genealogie Bizetstraat 31, 7482 AM Haaksbergen tel. 5722937 algemeen bestuurslid Enschedesestraat 153,7481 CN Haaksbergen tel. 5726989 algemeen bestuurslid

1384-76

2441 VAN HET BESTUUR Er is steeds meer activiteit in en om ons Historisch Centrum Haaksbergen. Altijd zijn er medewerkers bezig en steeds meer mensen vinden de weg naar het souterrain achter en onder het oude gedeelte van het gemeentehuis om hun zoektocht naar de gegevens van hun voorouders, hun huis of hun buurtschap te beginnen of voort te zetten. En daar is dit centrum voor. De groep zo bezige medewerkers, onder leiding van Hendrik Scholten, is wekelijks en soms dagelijks aan het werk om methodisch en systematisch alle archieven en verzamelingen op orde te brengen, zodat ze veel gemakkelijker te raadplegen zijn. Het werk vordert gestaag, maar het zal nog veel tijd kosten voor het afgerond zal zijn. Ook melden zich uit de kring van onze leden nieuwe medewerkers aan; leden die willen helpen om onze collecties toegankelijk te maken of ze aan een onderzoek willen onderwerpen. Als een positieve ontwikkeling zien we zeker de toenemende belangstelling van de studerende jeugd, die zich regelmatig tot ons wendt, om op basis van de beschikbare gegevens een werkstuk over de historie of de maatschappelijke ontwikkeling van onze gemeente te maken. Vooral de bibliotheek en het knipselen het foto-archief zijn bij hen natuurlijk populair! Eind november 2002 ontvingen wij het bericht, dat de heer Willem Winkels, van 1989 tot en met 1995 voorzitter van onze kring, op 20 november in Almelo, was overleden. We gedenken hier Willem Winkels als de man die zich in een moeilijke overgangsperiode heeft ingezet, om de continuïteit van de Historische Kring Haaksbergen te waarborgen. De in de Hassinkbrink gedane archeologische vondsten worden verder gesorteerd en onderzocht. Gevonden koolstofresten zijn voor nader onderzoek naar de Rijksuniversiteit Groningen opgestuurd. Daar zal volgens de C14-koolstofmethode de ouderdom van deze vondsten worden bepaald. Onze eigen archeologen blijven ermee bezig en zullen, nadat de resultaten binnen zijn, voor nieuwe informatie zorgen. De contacten met het Historisch Centrum Overijssel, zoals het Rijksarchief Overijssel na de fusie met het gemeentearchief Zwolle is gaan heten, zijn in de achter ons liggende maanden nadrukkelijk aangehaald. Het deed ons deugd van de directie en de medewerkers van de Overijsselse archieven te horen, dat men verrast was in Haaksbergen zo'n ideaal gelegen en uitstekend ingericht historisch centrum aan te treffen. Deze contacten over en weer hebben er inmiddels toe geleid, dat onze medewerkers ter kennismaking het Zwolse centrum zullen bezoeken, waarbij voor uitvoerige informatie en een rondleiding gezorgd zal worden.

2442 Verder wordt gezamenlijk nagegaan, hoe wij langs de digitale snelweg meer gebruik kunnen maken van de in Zwolle en in andere archieven beschikbare gegevens. Over de verdere uitwerking van samenwerkingsmogelijkheden, waarover gesproken is, hopen wij u een volgende keer te informeren. G.J. Leppink, voorzitter.

februari 2003

NIEUWE LEDEN Wij heten de volgende leden van harte welkom: G.L. ter Braak, Kamprechter 13,5346 Oss. J.P. ten Bruggencate, Park De Kotten 251,7522 EM Enschede. H. Leppink, Ten Vaarwerkstraat 41,7481 KR Haaksbergen. A. Luif, Waalstraat 110-3,1079 EC Amsterdam. H. Molenveld, Buurserstraat 30,7481 EK Haaksbergen. J. Morssinkhof, Lansinkstraat 30,7481 JP Haaksbergen. H. Ploeg, Welbergweg 4,7495 SZ Ambt Delden. A.C. Radstake, Klaashuisstraat 16,7481 EP Haaksbergen. H.G. v.d. Waard, Eibergsestraat 113,7481 HJ Haaksbergen

SCHENKINGEN EN AANWINSTEN In de afgelopen periode mochten we de volgende schenkingen ontvangen, waarvoor we de gulle gevers van harte dank willen zeggen: J.P. ten Bruggencate: l prent van Hr. en Mevr. Ten Cate-Zeldam en zoon (ca. 1865) G.J .H. Vaanhold: l projector voor het lezen van fiches. K. Faber: l Boek over het krijgsbedrijf in de middeleeuwen. HJ. ten Vaarwerk: Diverse boeken in het dialect. Aanwinsten bibliotheek: "Lezen in Gelderse en Overijsselse bronnen." "Internet bij stamboom onderzoek."

VERSIERINGEN OP OUDE BOERDERIJEN IN OOST-NEDERLAND Dinsdagavond 12 november j.l. zaten zo"n 120 belangstellenden in "De Richtershof " om naar de heer Scholz te luisteren. Na welkom geheten te zijn door de voorzitter van de Historische Kring, de heer

2443

Leppink, begon de heer Scholz aan de hand van talrijke dia's te verhalen over balkteksten, gevelstenen, geveltoptekens en stiepeltekens in z~n algemeenheid. Velen in de zaal herkenden deze teksten/tekens boven de deur of in uitstekende delen. Opmerkelijk was de regelmatig terugkerende (bijbel)tekst "Als God voor ons is, wie zal tegen ons zijn" (Richtershof) en "Wie op God vertrouwt, heeft goed gebouwd." Vaak werden brand en bliksem vermeld als zaken waarvoor men graag behoed bleef. Uiteraard zeer begrijpelijk, indien men weet waarvan de gebouwen in de vorige eeuw gemaakt waren. De bakermat van al die versieringen lag in het Weserland (D). Hoe meer die versieringen richting Achterhoek-Twente kwamen, hoe minder fraai ze werden. Toen de bouwstijl in ons gebied veranderde, verdween ook deze vorm van versiering. Na 1800 zijn er bijna geen teksten meer aangebracht op houten balken. Geveltoptekens, erg vatbaar voor weersinvloeden, zijn er in alle maten en soorten. Ze moesten hof en haard beschermen tegen kwade zaken. De grondslag was een graatmotief, afkomstig van een vetplantje dat bescherming zou bieden tegen bliksem. Katholieken en protestanten voegden hier hun eigen symbolen aan toe. Wederom aangepast aan de bouwstijl kwam toen vanuit West-Nederland de gevelsteen met teksten en initialen naar onze omgeving. Na 1850 was ook dat voorbij. In de uitnodiging van de avond stond: "Het belooft een boeiende lezing te worden!" De voorzitter kon tegen 22.00 uur zeggen: "Het was een boeiende lezing." Met dank aan de spreker. Jan v. d. Zanden

RICHT UW BLIK OMHOOG Weet u waar deze karakteristieke gevelversiering zich bevindt? Het antwoord vindt u op blz. 2459

2444 WILLEM WAANDERS GZN. BENOEMD TOT RICHTER. ARMOEDE IN 1795, OOK IN HAAKSBERGEN. Op 8 April 1795 waren dus door de Volksvergadering van Haaksbergen Mr. Berend ten Pol, de bewoner van de Ruischenborgh, tot Richter en Willem Waanders G(errit)-zoon tot secretaris van de nieuw benoemde Municipaliteit aangesteld; de laatste echter niet met eenparigheid van stemmen. Beiden waren aanwezig op de 2e vergadering van Provisionele Representanten van het Volk van Overijssel, die vanaf 25 Maart 1795 in Deventer gehouden werd; mr. Berend ten Pol namens Enschede en secretaris Willem Waanders Gzn. namens Haaksbergen. Wij vonden in de volgende brief van 13 April 1795 de volmacht , die Willem Waanders meekreeg naar Deventer en die hij als secretaris waarschijnlijk zelf had opgesteld. Een volmacht, die zo ruim en complex geformuleerd bleek te zijn, dat deze hem ruime dekking gaf voor al zijn doen en laten. "Wij Leeden der Municipaliteit van Haxbergen erkennen en verklaaren te hebben gequalificeerd en gecommitteerd, zoals wij qualificeren en committeren mitsdezen, onsen secretaris Willem Waanders Gzoon, ten einden namens en vanweegens ons ter vergadering van de Provisionele representanten van het Volk van Overijssel (thans gehouden wordende te Deventer) te erschijnen en aldaar te helpen Delibereren en Concludeeren wel en op zodaane Poincten alsdaar worden voorgebragt, voorts Propositieën te doen, Protesteren en wijders te doen en te handelen agtervolgens zijne aan hem gegeven instructies zoo en als ten besten en nutte van het volk zal vermeenen te behooren. In waarheids Oirkonde hebben wij deese door onze meedeleeden doen teekenen en zegelen. Actum Haxbergen d'13 April 1795". w.g. Jan ten Raa Gzn. (één van de raadsleden) Op 16 April werd in deze 2e vergadering van de Overijsselse vertegenwoordigers Ten Pol gekozen tot ordinaris-Gedeputeerde en J.B. Aufemorth te Goor tot provisioneel verwalter van het Drostambt Haaksbergen en Diepenheim. In de vanaf Vrijdag 10 Juli 1795 gehouden vergadering van de representanten van het Volk van Overijssel, waarin Haaksbergen dit keer vertegenwoordigd werd door de koopman G. Boekman, werd als opvolger van mr. Berend ten Pol als richter van Haaksbergen benoemd , men kan het al raden, Willem Waanders Gzoon.

2445 Dit was het begin van een langdurige en soms nogal tumultueus en autoritair richterschap, dat zich wist te handhaven onder 5 opeenvolgende regimes. Hierover een volgende keer meer. In Augustus 1795 kwamen de Gedeputeerden van de Provincie Overijssel tot de conclusie dat "velen niet voldaan hadden aan de betaling van de eerste termijn van de gedwongen negotiatie en zij door gebrek aan middelen genoodzaakt waren een publicatie uit te vaardigen, waarin de bevolking aangemaand werd om zo snel mogelijk aan de verplichtingen te voldoen". Het was geen wonder, dat aan de opgelegde verplichting niet werd voldaan, want de bevolking bleek, zoals de Gedeputeerden ook aan het Comité van het Bondgenootschap te Lande schreven, zeer arm. Zo leverde de 50e penning vrijwel niets op, evenmin als de belasting op de consumptie van "brandewijn en gebrande wateren", die de grootste inbreng had op de provinciale financiën. Verder stelden ze vast "ïn confusie te zijn geraakt door de willekeurige handelingen van de Franschen en dat de vermogende ingezetenen hun bijdrage aan de belasting niet op konden brengen, daar hun fondsen niets opleverden". De Municipaliteit van Haaksbergen reageerde met de volgende brief op deze publicatie: Aan de burgers ordinaris gedeputeerden van de provisionele Representanten van het volk van Overijssel. De leeden der Municipaliteit van Haaxbergen vinden zich genoodzaakt aan UwEDs. voor te draagen: hoe door den laatstleeden feilen en langdurigen winter, ongewoone duurte in 't koorn etc. zwaare inquartiering en doormarssen van Fransche trouppes, en leverancies aan dezelve gedaan, waar meede men hier van 't begin af en tot nog toe, meer als nabuurige plaatsen, is bezwaard geweest. De armoede en 't gebrek aan noodzakelijke levensmiddelen bij 't grootst gedeelte der ingezetenen van dit Dorp en Gerigte, zodanig is vermeerderd, dat zeer veelen in eenige weken geen stuk brood om te eten kunnen bekoomen. Daar deze noodlijdenden in voorige jaaren door de gegoede ingezetenen ondersteund wierden, zijn thans de meeste welgezetenen alhier door de bovenaangehaalde oorzaaken en daar nog bijkoomende stilstant hunner affaires, zoodanig ten agteren en in verlegenheid geraakt, dat zelfs de weinigsten met haare huisgezinnen kunnen bestaan. Dus zijn zij in de onmogelijkheid gebragt de bittere hongersnood der armen te kunnen remidiëren (genezen) , te minder, daar het koorngewas, hetwelk zeer voordelig op het land staat, wegens aanhoudende en zeer tegenspoedigen regen, niet kan ingezameld worden, zoodat Remonstranten noodgedrongen zijn, ter kennis van UwEDs. te brengen, dat hier ter plaatse wel importante opkomsten zijn voor de armen en noodlijdenden, dewelke door de leeden van den Kerkeraad te Haaksbergen worden geadministreerd, dog dat de uitdelingen van dien zo partijdig en met zulke uitzonderinge geschied, dat veele der meesmoodlijdenden, daarvan niets jouisseren (genieten).

2446 Dierhalve Remonstranten zeer ernstiglijk verzoeken, dat UwEDs, de voornoemde administrateuren gelieven te gelasten, om de armgoederen, welke zig alhier bevinden of wel de provenuen van dien, zonder aansien van persoonen, te distribueren aan en ten behoeve van zoodaane persoonen, als dezelve uit hoofde van hunnen armoedigen toestant het meest benoodigd zijn. 't Welk doende de Municipaliteit van Haaxbergen. Ter ordonnantie van dezelven J.T. de Reuver secretaris

Geduid wordt hier natuurlijk op de gunstige financiële positie van de Hervormde Diaconie, die deze te danken had aan de erfenis van de richter Mr. Joan van der Sluis. Hij benoemde in zijn testament tot erfgenaam "de Diaconije en Ledematen van de Gereformeerde Gemeente en armen van Haacksbergen". Daardoor kwam bij zijn onverwachte overlijden in 1783 vrijwel het gehele, zeer grote vermogen in handen van de Diaconie. Deze fondsen werden door haar uitsluitend aangewend ter leniging van de nood bij de eigen lidmaten, veruit de minderheid van de inwoners van Haaksbergen. Op dit verzoek van de Haaksbergse volksvertegenwoordiging werd in zoverre ingegaan, dat medicamenten beschikbaar werden gesteld aan de ter plaatse practiserende geneesheer Dr. Joan Buursink, waarvoor deze direct al in Augustus f 300.-- ontving, waarbij Gedeputeerden wel schreven, "dat het verzorgen van zieken op 's lands kosten nu verder moet ophouden". Interessant is het, dat aan deze brief een certificaat van pastoor H.G. Teusse was toegevoegd, waarin hij verklaart, dat het aantal overledenen in de zomermaanden veel groter is geweest, dan hij ooit heeft beleefd. Verder lezen we in een brief van drost Auffemorth, die ook schrijft over de zeer bedroevende toestand in het gerigt Haaksbergen, dat de "graszerende koortsen en de Rode loop, die zederd September 1794 woeden nog dagelijks toenemen". Het uiteindelijke gevolg van de gezonden smeekbede was, dat Haaksbergen toch nog f 500.— kreeg toegewezen, maar voor zover bekend, is er geen druk op de Hervormde Diaconie uitgeoefend. Waarschijnlijk in verband met door deze armoede en ziekte ontstane onrust in het gericht Haaksbergen worden kennelijk burgers bewapend, want in September 1795 krijgt Haaksbergen 75 geweren toegewezen om deze burgers in het wapengebruik te laten oefenen. Aan het eind van dit wel erg bewogen jaar 1795 werd in verband met de verte-

2447 genwoordiging bij de provincie en de afvaardiging naar de Nationale Volks vergadering de bekende volkstelling gehouden. Tot slot werd eind December het gewest in districten van 15000 zielen verdeeld, waarbij Haaksbergen werd ingedeeld bij district 9: Goor, het gericht Kedingen, Rijssen, Diepenheim en het schoutambt Holten. De nieuw benoemde richter had handen vol werk om orde en rust in zijn gericht te krijgen en het bestuur in te passen in de nieuwe constellatie. GJ.Leppink Bronnen: archief Historisch Centrum Overijssel. Theunisz, Joh. (1943). Overijssel in het jaar 1795 Amsterdam: "Hamer". "Richter Joan van der Sluis maakte Haaksbergse diaconie tot rijk instituut". Jaarboek Twente ig88, p.60.

PROCES VERBAAL DER INSTALLATIE VAN HET GEMEENTEBESTUUR VAN HAAKSBERGEN, ARONDISSEMENT ALMELO, DEPARTEMENT DER MONDEN VAN DEN LJSSEL Op heden den dertienden april 1811 zijn ten Gemeente Huize dezer plaats verschenen, de navolgende, ingevolge Besluit van de Heer Prefect van de 28 Maart no.10, benoemden als tot: Maire: W.Waanders Adjunct-maire : J.H. Jordaan Gemeente Raaden: J. Smits H. Waanders G.Kuipers DJ. Kerkhoven E.D. Trip H.A. Immink J.T. de Reuver D. ter Mors A.Jordaan Tone Scholten J.Vruwink B.Morsinkhof H.Reimerink J. Rengerink G.Kaamscher B.Ensink A.Aarnink J.G. Wolterink H. Bouwmeesters- Jonkman G. Scholten Welke na hunne vertoonde aanstellingen door den Heer Sous-Prefect plegtig geïnstalleerd en beëdigt zijn geworden door het elk afzonderlijk afleggen van de

2448 navolgende Eed: "Ik zweer gehoorzaamheid aan de instellingen des Rijks en getrouwheid aan den Keijzer". Waarna het tegenwoordige gemeentebestuur uit hunne dienst honorabel ontslagen is, nadat alvorens alle documenten, charters, papieren en verder de administratie des gemeentes specterend de goederen aan de Maire volgens inventaris zijn overgegaan en hiervan eene voor de afgegaane, en ééne voor de geinstalleerden en één voor de sous-prefect is afgegeven. Waarna voor het voorts verrichte het tegenwoordige proces verbaal is opgemaakt en so door den Heer Sous-Prefect, als door alle tot bovengenoemd gemeentebestuur presente benoemden is ondertekend te Haaksbergen den 13 April 1811. Staat van inventaris van de documenten, charters, papieren en verdere goederen specterend der gemeente Haaksbergen. Een protocol van huwelijkse zaken beginnende met 20 Juni 1795. Een register van de sterfgevallen of aangaven der lijken, volgens ordonnantie op de Successie bij hun Hoogmogenden gearresteerd den 4n October 1805, beginnend met de Ie Januarij 1806 Twee grote brandspuiten Twee dito kleinen draagbaren Twee stuks obligatiën nu ten laste van het Rijk te zamen groot in kapitaal fl. 2400.Haaksbergen, d' 13 April 1811 W.Waanders, gewezen regter, nu Maire. Rijksarchief Overijssel.: Statenarchief.

Uitgewerkt: 17 juli 2001 GJL

DE HOTTINGER-KAART VAN HAAKSBERGEN (± 1790) Ruim tweehonderd jaar geleden hebben militaire ingenieurs Overijssel in kaart gebracht. De door hen vervaardigde kaarten zijn in vrijwel alle gevallen de oudste betrouwbare en gedetailleerde kaarten van dit gebied. Zij maken deel uit van de 'Atlas Topographique van het frontier des IJssels, Wedde en Westerwoldingerland'. Deze als de 'Hottinger-atlas' bekend staande verzameling van 112 handschriftkaarten van Noord en Oost-Nederland, vervaardigd tussen 1773 en 1792, berust in het Nationaal Archief te Den Haag. Een van de kaarten geeft een fraai beeld van Haaksbergen en omgeving omstreeks het jaar 1790. De kaarten uit de Hottinger-atlas zullen in juni 2003 door de Drentse Historische Vereniging als atlas worden uitgegeven.1 Militaire cartografie Veel van de kaarten die in het verleden van ons land zijn vervaardigd, hebben

2449

Haaksbergen ± 1790

(Foto: Uit de Hottingeratlas)

een militaire achtergrond. Aanvankelijk was er vooral behoefte aan stadsplattegronden en tekeningen van schansen. In de loop der tijd verschoven de krijgshandelingen echter steeds meer in de richting van een strijd tussen grote legereenheden te velde. Door deze veranderingen ontstond er bij de militairen een toenemende behoefte aan gedetailleerde topografische terreinkaarten. Grensgebieden, zoals het oosten van Overijssel en Gelderland, waren als mogelijk strijdtoneel van militair belang en werden dus gekarteerd. De kartering van Oost-Nederland Het gebied ten oosten van de IJssel is in de loop der eeuwen herhaaldelijk het toneel van strijd geweest. In Oost-Nederland is tijdens de tachtigjarige oorlog (1568-1648) tot eind twintiger jaren van de zeventiende eeuw gevochten. Later in die eeuw heeft het gebied ook nog twee Munsterse en een Franse inval te verduren gehad. Voor de legerleiding waren betrouwbare kaarten van het gebied dan ook van groot belang.2 Tussen 1773 en 1783 hadden militaire ingenieurs de IJssel en de bovenloop van de Rijn en Waal in kaart gebracht. Tussen 1785 en 1787 gebeurde dat ook met Salland en de Graafschap. Het enige deel van Oost-Nederland waar nog geen goede kaarten van beschikbaar waren, was het oostelijke deel van Overijssel. De van oorsprong Zwitserse kapitein ingenieur J.H. Hottinger kreeg in 1788 opdracht ook van dat gebied kaarten te vervaardigen. Als assistenten werden hem luitenant ingenieur M.A. Snoeck en extraordinaris ingenieur H.J. van der Wijck toegewezen. Voor het trekken van meetkettingen en het plaatsen van ba-

2450 kens mocht Hottinger twee arbeiders in dienst nemen.3 Over het verloop van de werkzaamheden geven de archieven geen uitsluitsel. In september 1791 waren de benodigde opmetingen gereed en in september 1792 werden de kaarten bij de Raad van State ingeleverd. Samen met de eerder door de ingenieurs Van Hooff, Wollant en Snoeck vervaardigde kaarten van de IJssel, de bovenloop van de Waal en Rijn, van Salland en van de Graafschap, vormden zij een complete 'Atlas topographique van het frontier des IJssels, Wedde en Westerwoldingerland'. De atlas bestond uit twee delen. De vier kaarten van het oosten van Overijssel bevinden zich in het eerste deel. Wegens het onhandig grote formaat werden de kaarten van Oost-Nederland later in 90 kleinere opgedeeld. Een van de Twentse kaarten mat bijvoorbeeld 150 x 120 cm. De vier kaarten van Oost-Overijssel werden in 16 kleinere bladen verdeeld.4 De atlas In de door de Drentse Historische Vereniging uit te geven atlas zullen alle kaarten van de Hottinger-atlas van Noord en Oost-Nederland worden opgenomen. De oorspronkelijke kaarten zijn alle op een schaal van honderd roeden op een Rijnlandse duim (1:14.400) getekend. In de door de Drentse Historische Vereniging uit te geven atlas zullen zij op een kleinere schaal worden opgenomen. De details zullen echter goed herkenbaar blijven. De atlas, die een formaat krijgt van 33,5 x 24 cm, zal in kleurendruk worden uitgevoerd. Het kaartgedeelte zal worden voorafgegaan door een uitgebreide historische inleiding, waarin van elk van de gekarteerde gebieden een beschrijving zal worden gegeven van het militaire belang ervan en van de wijze waarop de kaarten tot stand kwamen. De atlas kan besteld worden bij de Drentse Historische Vereniging, postbus 243, 9400 AE Assen. Tot juni 2003 bedraagt de voorintekeningsprijs € 40 (excl. verzendkosten). Een briefje of een e-post naar [email protected] met vermelding van 'Bestelling Hottinger-atlas' is voldoende. U krijgt de atlas dan eind juni, begin juli met een acceptgiro voor de betaling toegezonden. H.J. Versfelt.

NOTEN nummer IJ l la ook een verkleinde versie van de kaarten, op een schaal van 1:44.600, bewaard. 2

Meij, P.J. e.a., Geschiedenis van Gelderland 1492-1795, Boek U, Zutphen 1975,109,131.

3

NA, resoluties RvSt, inv.nr. 364,13.3.1788,11.4.1788; Scholten 122,123.

4

NA, ingekomen stukken RvSt, inv.nr. 1189, 19.9.1791; resoluties RvSt, 7.9.1792

inv.nr. 376, 8.6.1792; inv.nr. 377,

2451 ELEKTRIFICATIE VAN SINT ISIDORUSHOEVE HEEFT HEEL WAT VOETEN IN AARDE Op 25 augustus 1936 is het feest in Sint Isidorushoeve. Burgemeester jonkheer HJ.W.J. von Heijden krijgt vanzelfsprekend de eer in het 'modern ingerichte transformatorgebouw' een handle over te halen, waardoor het kerkdorp en de directe omgeving middels een hoogspanningsschakelaar van de ene op de andere seconde voorzien is van 'electrischen stroom'. Een mijlpaal is bereikt; een lijdensweg van enkele jaren eindelijk afgelegd. Wanneer precies de eerste discussies over het elektrificeren van Sint Isidorushoeve zijn gevoerd, is misschien niet eens meer te achterhalen. Duidelijk wordt wel uit de notulen van vergaderingen van het college van Burgemeester en Wethouders en de gemeenteraad en uit krantenknipsels, dat het enkele jaren daarvoor moet zijn geweest. Er heeft zich een comité gevormd, dat bij het gemeentebestuur een aanvrage heeft ingediend. Maar op dat moment krijgen de Hoevenaren nog geen poot aan de grond. De aandacht van het gemeentebestuur is gericht op de hoofdkern Haaksbergen, waarna eerst Buurse nog van een elektriciteitsnet wordt voorzien. In augustus 1934 wordt in dat kerkdorp het eerste van de negen transformatorhuisjes, die er volgens de berekeningen nodig zijn, gebouwd. Maar op 11 december 1935 deelt burgemeester Von Heijden in de wekelijkse collegevergadering mee, dat 'de Commissie van Bijstand in het beheer van het Gemeentelijk Electriciteitsbedrijf' heeft besloten te adviseren tot: 'Bouw van het electriciteitsnet te St. Isidorushoeve, kosten ongeveer 41.042 gulden, met de bepaling dat de kosten van de hoogspanningskabel en van het transformatorstation niet in aanmerking worden genomen bij de berekening van voor belanghebbenden te stellen garantie.' Ook wordt geadviseerd tot uitbreiding van het net naar HJ. Horkenborg, kosten fl. 332,- en plaatsing van 'een paar lichtpunten voor de straatverlichting op de Geukersdijk, den Hengeloschenweg en achter de fabriek van Odink en Koenderink'. Het college beslist, zo is in zwierig handschrift in het notulenboek neergeschreven, 'voorstellen in dien zin bij den Raad in te dienen'. De gemeenteraad behandelt het voorstel op 20 december van dat jaar. Vermoedelijk is dat een zeer langdurige discussie geworden, gezien de bijna tien volgeschreven pagina's van het notulenboek, dat ook nog een folioformaat (enkele centimeters groter dan A4) heeft. Het vooormalige transformatorhuisje aan de Goorsestraat. (Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)

2452 Voor- en tegenstanders krijgen het behoorlijk met elkaar aan de stok. Met name uit het verzet blijkt, dat een aantal raadsleden nog zeer argwanend tegenover elektriciteit staat. Zij moeten niets van nieuwerwetse fratsen als 'electrisch licht' hebben. Maar er speelt ook nog een andere reden. In die tijd wil het gemeentebestuur pas elektriciteit leveren als er onder de bevolking voldoende belangstelling voor bestaat. Het aanleggen van een net moet wel economisch verantwoord blijven. En in dat verband zegt het raadslid G.A.B. Leferink te hebben gehoord, dat een groot aantal Hoevenaren onder druk is gezet om een lijst te tekenen waarop ze beloven stroom af te nemen. Hij concludeert daaruit dat de garantie, dat er jaarlijks voor minstens 4075 gulden aan stroom wordt 'gekocht' door de Hoevenaren, zoals op de lijst wordt vermeld, op z'n minst twijfelachtig genoemd mag worden. Hij doet daarom een beroep op de raad 'te waken voor overijlde besluiten'. Bovendien, maar dan spelen economische overwegingen weer de hoofdrol, is hij bang voor de consequenties: 'Ik hou mijn hart vast als ook buurten als Brammelo en Honesch om electrificatie vragen'. Daar staat de mening van raadslid J.H. Temmink tegenover, die herinnert aan eerder gemaakte afspraken over het elektrificatiebeleid: 'Als we dit nu verlaten, zouden we een misdaad begaan'. Tussen haakjes: het wordt uit de notulen niet duidelijk of het college zelf wel overtuigd is van de economische haalbaarheid van het elektrificeren van Sint Isidorushoeve. Er staat in de notulen alleen een zinsnede dat burgemeester Von Heijden in eerdere onderhandelingen met het Hoevese comité een toezegging van afname tot een bedrag van 4000 gulden onvoldoende heeft bevonden. Waarom het verschil van 75 gulden op jaarbasis, blijkbaar gedaan in een latere toezegging, de doorslag heeft gegeven, wordt niet vermeld. De gemeenteraad besluit die avond uiteindelijk met negen stemmen voor en vier tegen akkoord te gaan met de aanleg van een elektriciteitsnet in de Hoeve. De voorstanders zijn van oordeel, dat ook de Hoeve moet opstomen in de vaart der volkeren. Of, zoals raadslid J.P. Odink het kort samenvatte: 'Wij moeten ons gevoel laten spreken. De electrificatie geeft de boerenstand een beter aanzien. Bovendien is het een kans voor de bestrijding van een stukje werkloosheid'. Dus mag het op l juli 1932 's middags om 12.00 uur opgerichte Gemeentelijk Electriciteits Bedrijf ook in de Hoeve aan de slag met het aanleggen van het net. Op 23 maart 1936 wordt de eerste paal geplaatst, vijf maanden later is het karwei geklaard. Het net heeft een lengte van 22 kilometer, waarbij inbegrepen een ondergrondse kabel van 1200 meter. De rest van het net is bovengronds en wordt gedragen door 800 palen. Voor de leiding wordt 23.000 kilo koper gebruikt. En tenslotte is er nog een hoogspanningskabel van 3000 meter lengte. Op dat moment zijn er 110 aansluitingen, wat de toenmalige verslaggever van een krant de verzuchting deed slaken: 'Dat is één aansluiting op tweehonderd meter. Daaruit blijkt, dat deze bouw naar verhouding duur moet zijn'. Terwijl medewerkers van het GEB onder leiding van chef-monteur J.

2453 Brummelman druk in de weer zijn, is het politiek gekrakeel nog niet voorbij. Want op vrijdag 3 april 1936 praat de gemeenteraad opnieuw langdurig over de nog ontbrekende schakel in de elektrificatie van St. Isidorushoeve. Er ligt namelijk een voorstel van het college op tafel om een stukje grond te kopen van 'Aleida Geertruida Breteler, weduwe van Gerardus Johannes Laarman, maar inmiddels hertrouwd met Hendrik Laarman'. Zij wil 140 vierkante meter grond verkopen aan de gemeente voor de bouw van een transformatorhuisje. 'Grond aan den provincialen weg HaaksbergenGoor voor de prijs van 60 cent per vierkante meter.' B en W vinden de prijs redelijk, maar een deel J. Brummelman (1897-1956) van de gemeenteraad sputtert geweldig. Dat vindt (Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.) de prijs absoluut onverantwoord hoog. Immers, overal elders wordt grond aangekocht voor 50 cent per vierkante meter. En hier gaat het ook nog maar om een stukje woeste grond, dat geen enkele agrarische waarde heeft. Uiteindelijk weet burgemeester Von Heijden opnieuw een raadsmeerderheid achter het voorstel te krijgen. De ommezwaai komt als hij vertelt dat het college met de hand over het hart heeft gestreken: 'Mee is overwogen dat het geld in de nalatenschap gaat en er ook minderjarige kinderen deelgerechtigd zijn daarin. We mogen ook niet vergeten dat voor de benoeming van voogden voor hen ook kosten moeten worden gemaakt door de weduwe'. Op 7 juli 1936 krijgt H. ter Braak de opdracht het transformatorhuisje te bouwen. Hij is met 368 gulden de laagste van vier inschrijvers op de aanbesteding. Zeven weken later, op 25 augustus 1936, geven de elektrische lampen licht in de Hoeve. Pastoor B.J. Wirtz, voorzitter van het comité van voorbereiding, put zich in een feestrede uit in dankbaarheid jegens het gemeentebestuur. 'Het is een stuk sociaal werk om het platteland aldus meer en meer bewoonbaar te maken', getuigt een krantenknipsel van zijn woorden. 'Moge tot in lengte van jaren onder Gods Zegen nooit of nimmer eenig ongeluk een gevolg zijn van deze electrificatie'. Jhr. Von Heijden is zakelijker. Hij spreekt de wens uit, dat de weifelaars in het westelijke deel van de gemeente nu snel overtuigd worden van de voordelen van 'den electrischen stroom': 'Dat zij meer en meer van het groote nut en gemak doordrongen zullen worden en er toe zullen bijdragen dat deze uitbreiding economisch van voordeel kan worden'. Vervolgens spoedt hij zich, en met hem de genodigden en buurtbewoners, naar het transformatorhuisje om de schakelaar om te zetten. 'En 't volgend moment gingen allerwege de lampen aan. Willy Rikkers bronnen: archief Historisch Centrum notulenboeken 1934-1937 gemeente Haaksbergen

2454 HAAKSBERGEN VROEGER EN NU Na de Franse Tijd (1813) is de economische situatie in ons land verre van rooskleurig. De Industriële Revolutie grijpt om zich heen als de stoommachine met name in de Engelse textielindustrie zijn intrede doet. Die situatie brengt de Hollandse huisindustrie in een onmogelijke concurrentie positie. Zelfs kinderen worden in het arbeidsproces ingeschakeld, om toch maar een beetje inkomen bij elkaar te scharrelen; armoede troef dus. De nieuwe, 42 jarige Koning Willem l neemt tal van maatregelen om het tij te keren. Zo onderwerpt hij de import van textielgoederen aan hoge heffingen. Dat maakt het voor buitenlandse ondernemers aantrekkelijk zich in ons land te vestigen. Zo kwam in 1821 uit het Duitse Schermbeek de fabrikantszoon Johann Frederik Wilhelm Schuiten naar Haaksbergen. Op 10 juli 1823 trouwde de toen 26 jarige Schuiten met de 17 jarige Albertina Hendrika Maria Jordaan, dochter van de Haaksbergse notaris Jan Hendrik Jordaan. Zij gingen wonen in het huis Molenstraat 16-18 (nu schoenmakerij v.d. Kuil en Chinees restaurant Peking). Later ging daar de huisarts Warmolts Prins wonen. Op 25 augustus 1823 werd hun zoon Albert geboren.

De gevelsteen uit het spinnerijgebouw met de namen van J.F.W.Schulten en zijn zoon Albert. (Foto: J.G. Hofste op Bruinink) In Statieportret van J.F .W. Schuiten. (Foto uit: "Historie van Haaksbergen" deel 3) 1835 bouwde Schuiten zijn spinnerij aan de Molenstraat. Na zijn overlijden in 1857 ging het snel bergafwaarts met de spinnerij. In 1859 werd de produktie stopgezet. Het gebouw werd hierna voor bewoning geschikt gemaakt. Het elektrotechnisch bedrijf J.D. Odink, de voorloper van het bekende Haaksbergse bedrijf Odink & Koenderink, vond hier zelfs zijn onderkomen. Deze voormalige spinnerij bood aan vele Haaksbergenaren onderdak; enkele van de laatste bewoners waren: 'n Dul, PeFnmans, Stoomeijsinkmarie en Loman de gemeentebode. Eind jaren "60 moest het gebouw plaatsmaken voor de huidige bebouwing. J.G. Hofste op Bruinink

2455

De spinnerij zoals zij er ca. 1965 uitzag. (Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)

J.D. Odink (rechts) met zijn werknemers voor de voormalige spinnerij. Zij waren hier tot 1920 gehuisvest waarna ze naar de nieuw gebouwde fabriek aan de Parallelweg verhuisden (Foto: Arch. Hist. Kr. Hbg.)

Hier zien we de bebouwing in 2003. (Foto: J.G. Hofste op Bruinink)

2456 KEMERIJ ALIAS RIETBOER (DEEL 6) De Kemerij, ook genaamd Rietboer, Beckummerweg 21 te St. Isidorashoeve, werd in 1830 bewoond door de weduwe Jannes Keisers-ten Hoopen en haar zoon Jannes Keisers, die eigenaar was. Beide Keisersens heetten eigenlijk Kemers. De op bijgaand kaartje getekende percelen waren eigendom van: Jannes Keisers: B 1113 t/m l l l ö e n lllób N.H. Diaconie Haaksbergen: B lllóa, 1116e en lllód Bernardus Laarman: B 1117,1119 en 1120 Wed. Hendrik Vaanholt-Veldkamp: B 1121,1125 en 1129 Jannes Breukers: B 1123,1126 en 1128 Jannes Essink: B 1122 en 1127 Marke Holthuizen & Eppenzolder: B 1111 en 1112 Nog bekende veldnamen zijn: 1111 Vaanholder veld lllób Visscherie 1120Holtmaot 1121 Stobbenmaot 1123 ,1127 Horst 1129 Vaanholder land

2457 Hoewel de Kemerij al voor 1600 aanwezig geweest moet zijn, is de boerderij onder deze naam niet te vinden in de verpondingsregisters van 1601 en 1602. Zeer waarschijnlijk werd hij echter vermeld onder de naam Rekers kotterie, die naast Vaanhold vermeld werd. In 1601 lag het erfje nog woest, maar in 1602 had het 4 schepel bouwland. De Kemerij werd bewoond door en was eigendom van een NN Kemerink. Reeds kort na 1600 werd de eigendom verdeeld tussen twee zoons, hoewel er waarschijnlijk geen twee huizen stonden. Na 1763 kwamen beide helften in één hand. Voorlopig zullen beide helften echter afzonderlijk behandeld worden. HALVE KEMERIJ I A. N.N. KEMERINK, gehuwd ca. 1605 met NN Kinderen: 1. TRIJNE KEMERINK, zie B 2. Jan Kemerink, gehuwd ca 1635 met Hermken Derkink, weduwe van Bernt Ottink. Door zijn huwelijk werd Jan landbouwer op Ottink en heette hij voortaan Ottink. B. TRIJNE KEMERINK, gehuwd ca 1640 met LAMBERT TEN THIJE Kinderen: 1. Jenneke ten Thije, gehuwd 1674 22/11 met Claas Tonnissen, weduwnaar in Henge velde. 2. JENNEKE KEMERINK, zie C 3. Lambert Kemers, gehuwd 1675 9/1 met Stijne te Grefte, dochter van Jan. Gerichtsprotocollen: 1652 14/6 Willem Ottink arresteert 250 daalder onder Lambert ten Thije, zoals Jan Ottink hem uit de Kemerij schuldig is. 1669 27/9 Lambert Kemerink bespreekt Jan Kemerink alias Keisers 20 gulden plus rente. C. JENNEKE KEMERINK, dochter van wijlen Lambert, gehuwd 1675 9/1 met TONNIS SLOEMERS, weduwnaar van Trijne Claas. Zoon: GERRIT VAN DE KEMERIJ, zie D. Gerichtsprotocollen: 1679 6/10 Jan Hannink junior bespreekt Sloemer Tonnis 10 dukaten geleend geld. 1680 14/6 Hendrik Goorkate zegt Sloemer Tonnis 23 daalder kapitaal op. 1681 18/4 Sloemer Tonnis op de Kemerij. 1681 25/4 Albert Vrijlink in Beckum zegt Tonnis op de Kemerij ƒ 60,— kapitaal op. 1686 22/2 Tonnis Sloemers en vrouw Jenneke Keisers verkopen de halve

2458 Kemerij in Eppenzolder aan kerkmeester Michorius en Willem Lentelink. D. GERRIT VAN DE KEMERIJ, zoon van wijlen Tonnis, gehuwd 1711 19/3 met MARIA NIJHUIS, dochter van Berend in Boekelo. Dochter: 1. TRIJNEKEMERS,zieE. Gerichtsprotocollen: 1714 24/4 Gaken Keisers verbiedt de jonge bouwman op de Kemerij het land om te ploegen voor de schuld betaald is. Dr. Willem Michorius doet als landheer het verbod af. 1745 8/2 Dr. Michorius pandt namens moeder ƒ 56,-- pacht van de weduwe van Gerrit Kemerink. 1745 22/2 Opboedinge aan Maria Kemerink 1756 18/9 Volgens testament van 22 november 1731 behoorde tot het bezit van secretaris Johannes Michorius o.a. een huis bewoond door Gerrit Kemerink. Verpondingsregister 1720: Gerrit Kemers ƒ 4-3-2 E. TRIJNE KEMERS, gehuwd 1738 15/6 met HENDRIK HEETPAS uit Eppenzolder. Kinderen: 1. JAN KEMERS, gedoopt 1739 13/4, overleden 1814 15/3. ZIE KEMERIJ WEER IN EEN HAND. 2. Antonius Heetpas, gedoopt 1742 14/9, gehuwd 1766 24/12 met Berendina Wolzak en hertrouwd 1779 13/6 met Joanna Slotman. 3. Gerrit Kemerink, gedoopt 1744 31/8, overleden 1812 25/12, gehuwd 1769 2/7 met Trijne Diepemate. Landbouwer op het Rikkerinks of Dijkhuisje in Boekelo. 4. Geese Kemerink, gedoopt 1747 11/1, gehuwd 1774 20/3 met Jan Leferink, landbouwer in de Wiechersmaat in Eppenzolder. 5. Maria Heetpas, gedoopt 1749 30/8, gehuwd met Jan ter Maat. 6. Joannes Kemers, gedoopt 1753 25/4, gehuwd 1777 27/4 met Berendina Leferink. Landbouwer in het Wolferinkhuisje in Holthuizen, later op Geertjeshuis in Boekelo. Gerichtsprotocollen: 1738 1/8 Hendrik Heetpas op de Kemerij. 1753 8/10 Hendrik Kemerink bespreekt Arend Kleinsman geleend geld. 1759 12/11 Riet Hendrik op de Sloemerij. Volkstelling 1748: Hendrik Kemers en vrouw en 4 kinderen onder 10 jaar. HALVE KEMERIJ II A. HERMAN KEMERINK, overleden 1650, gehuwd ca. 1600 met GEESE RÖTGERINK, overleden 1658. Geese was voordien rond 1590 gehuwd met

2459 Herman Leferink. Door dit huwelijk werd Herman Kemerink landbouwer op Leferink I in Eppenzolder. Hij was echter ook eigenaar van de halve Kemerij. Kinderen: 1. BERNDT LEFERINK, zie B 2. Aaltje Leferink, gehuwd ca. 1640 met Jan Ottink landbouwer op Klein Hobbenschot. Gerichtsprotocollen: 1631 10/1 Herman Leferink is veertiene van Eppenzolder. 1634 12/5 Geese Leferink, weduwe van Herman Leferink en haar zoon Berndt, snieder B. BERNDT LEFERINK, gehuwd ca. 1640 met AALTJE BOINK. Geen kinderen. Landbouwer/kleermaker op de halve Kemerij. Gerichtsprotocollen: 1649 10/9 Aaltje Boink weduwe van Berndt Leferink verkoopt aan haar zwager en schoonzuster Jan Ottink en vrouw Aaltje Leferink de helft van de Kemerij, de Rekersmaat en van wat haar nog van haar vader Herman Leferink uit de Kemerij aansterven kan. 1658 28/1 Jan Ottink pandt Jan Keisers wegens pacht van de halve Kemerij. t W.E. ten Asbroek (wordt vervolgd)

t J-G.L. Overbeeke

RICHT UW BLIK OMHOOG Oplossing van pag. 2443 Deze fraaie versiering is een deel van de voorgevel van het huis aan de Spoorstraat nr. 14. Nu modehuis "CICI," voorheen bakkerij Hassink.

NAAR AANLEIDING VAN De breuk van Pastoor Wienholts In het vorige nummer staat op blz. 2429 naast de foto van de pastoor een merkwaardig vraagteken. Natuurlijk is het Pastoor Wienholts niet onbekend, dat Haaksbergen voor 3 A deel Katholiek is. Dat die breuk veranderde in een vraagteken zal wel een computer-technische oorzaak hebben gehad. De pastoor zal daar zeker geen last van gehad hebben. De redactie

_

2460

VOELBAAR VERTROUWEN

VOIJVO ® TOYOTA MflZDA RENAULT

AUTOBEDRIJF AKTIEF AUTO DIEPEMAAT OPEL HARTGERINK HUISKES v.d. KUIL & SCHARENBORG RIETMAN & ZN GARAGE DEN POSTEN RENAULT BLOO

Gocrsestraat 122-124, tel.; 074 357 53 48 fax 074 357 56 4' Gelegen aan rijksweg Haaksbergen-Goor Enschedesestraat 76, Haaksbergen tel.: 053 572 26 75 Hengeveldetel.: 0547333941 Haaksbergen tel.: 053 572 1852 Enschedesestraat 47 - Haaksbergen, tel.: 053 572 13 45 Oeldenerstraat 15 - Hengelo, tel.: 074 291 96 66 Eibergsestraat73, Haaksbergen 053 572 12 98

tel:

Idmaterstraat7l, Haaksberg ,: 053 572 16 12 Alsteedseweg 29 Bovag lid.

Buurse. tel.: 0535696269

Kruislandstraat 46, Haaksbergen tal.: 053 574 08 00

— LEETERS ADVOCATEN

Um'pro is producent van Uzin kleefstoffen, Oeshfloor kunstharsvloeren en Renovloer vl oerren ovati esystem en

Unipro Mr L.P.F.M.C. Leeters Mr A. van Zutphen Mr A.W. van Rutten

Spoorstraat 32 7481 HZ HAAKSBERGEN tel.: (053)572 57 57 fax: (053)572 22 01

"Wat u ook wilt aanpakken, Rabobank Haaksbergen helpt u graag op weg. Met onze kennis en onze contacten. Met uitstekende persoonlijke adviezen, producten en diensten. Ga voor meer informatie naar uw Rabobank."

l' specialist m conta leeslenzen cylinderlenzen kleurlenzen

markt- Haaksbergen ; ,'l:2696

:

Lampioen 20O2! Van der Linde ste Echte Bakker van Twente Van der Linde

De Echte Bakker Jhr. von Heydenstraat 30 - 7481 ED Haaksbergen

Rabobank Midden in de samenleving Rabobank Haaksbergen Spoorstraat 31, Haaksbergen, Tel (053) 573 24 21

Tel. [053 - 572 13 94 - Fax (053) - 572 43 80

DIJKSTRA PLASTICS BV Fabrikant van kunststof verpakkingsemmers en -potten

RD plastics

DIJKSTRA PLASTICS BV

Industriestraat 30-34 7482 EZ Haaksbergen, Holland Tel. 053-5723884 Fax 053-5727845

De winnende opstelling voor kantoor en bedrijf.

'Eibergsestmat 4 TeC. 053 - 5728712

H A A K S B E R G E N •^ii.vjMaii:Mi:a:y.-V>r.i.i:ijjjrHij:r^-J

Tolstraat 35, 7482 DC Haaksbergen. Tel. 053 - 573 30 00. Fax 053 - 572 70 75. Internetadres www.leferink.nl

Reken op méér. Reken op Leferink.

Een wisselvallig klimaat vraagt om kozijnen van een constante kwaliteit. Zoals TEHA Qualuy Line en TEHA Classrc Line houten kozijnsystemen, TEHA Style Line kunststof kozijnsystemen en TEHA prefab elementen. Gemonteerd uiteraard door de mensen van TEHA Montage. En me, TEHA Kozijnbeheer zorgen we ook nog eens voor een perfecte nazorg. Deze vijf disciplines maken dat de elementen vragen om TEHA.

H •v,, .;iELEMENTENGROEP

TEHA Elemen«er,roep, Bouwstraat 8, 7483 PA Haaksbergen. Te,. ,053) 573 66 66, fax (053) 573 66 65, www.teha.nl, e-mai, teha@teha„