2Oe jaargang no. 2 -
mei 1987 - Verschijnt 4 x per jaar
ORGAAN VAN DE HISTORISCHE KRING HAAKSBERGEN
Aold Hoksebarge REDAKTIE: W. E. ten Asbroek F. G. M. Gebbink-Broekhuis J. G. L. Overbeeke ADMINISTRATIE: Mej. H. M. G. Brummelhuis, Dr. Ariënsstraat 8, 7481 JL Haaksbergen Postgirorekening nr. 2547699 Bankrekening Alg. Bank Nederland nr. 59.11.23.584 beidet.n.v. Penningmeester Historische Kring Haaksbergen
„Aold Hoksebarge" wordt vier keer per jaar toegezonden aan de leden van de „Historische Kring Haaksbergen". Zij betalen voor lidmaatschap en abonnement f 17,50 per jaar. Publikatie of overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk, is alleen toegestaan met toestemming van de auteur(s) en bronvermelding.
Bestuur van de Historische Kring Haaksbergen D. JordaanJ.G.Hzn.
Morsinkhofweg34 1 e Voorzitter
7481 TT Haaksbergen
tel. 11248
J.B.A. Leusink
Nachtegaalstraat 13 2e Voorzitter
7481 AT Haaksbergen
tel. 12023
J:G. L. Overbeeke
Fazantstraat 13 1 e Secretaris
7481 BG Haaksbergen
tel. 11634
W. E. ten Asbroek
v. Heemskerkstraat 11 2e Secretaris
7482 BS Haaksbergen
tel.14799
F. A. M. Brummelhuis
Stiegert 68 1e Penningmeester
7482 GE Haaksbergen
tel. 14516
H. J. J. ten Hagen
Mozartlaan 46 2e Penningmeester
7482 VD Haaksbergen
tel. 13509
B. E. Asbreuk
Benteloseweg 23
7482 PN Haaksbergen
tel. 05405-214
Mej. H. M. G. Brummelhuis
Dr. Ariënsstraat 8
7481 JL Haaksbergen
tel. 13594
F. G. M. Gebbink-Broekhuis
Kolenbranderweg 53
7482 SE Haaksbergen
tel. 12559
J.F. Overbeek
Bevertstraat 14
7481 CX Haaksbergen
tel. 11564
1261 VERENIGINGSNIEUWS Maandagavond 16 februari 1987 liet de heer Roei Echtermeyer uit Enschede ons genieten van een aantal oude films, die gedeeltelijk op Twente betrekking hadden. Na een humoristisch filmpje over de „laatste breekbek zaagtand" waren de filmtitels Ouderwets oogsten in Vasse, Rotenburg aan de Tauber, Drie parels aan het IJsselmeer (Hindelopen, Workum en Makkum), Zwerven door Twente, Schwallenberg en Midwinterhoorn. De ruim 100 aanwezigen gaven de heer Echtermeyer na afloop een warm applaus. Na de jaarvergadering op maandagavond 27 april hield onze vice-voorzitter de heer J. B. A. Leusink een praatje met dia's over de familie Jordaan en de geschiedenis van haar bedrijf. In het volgend nummer van Aold Hoksebarge zal hierop worden teruggekomen. Ook zal dan het jaarverslag 1986 gepubliceerd worden. .
DE TAAL VAN HAAKSBERGEN (LXXII) . BEREND TE LINTELO (29) . NIEJAOR En lawaai maken? Dat harren ze ok nog neet ofeleerd, al wosten ze neet mer woarumme ze dat leaven maakten. Op volle plaassen wodden in d'n niejoarsnach met 'n geweer of ne pistolle eschotten. Vuer twaalven schoten ze 't oole joar vod en noa twaalven wollen ze 't nieje joar d'r merre walkom heeten. Onder Hoksebarge koi noar alskaanten scheeten heuren, ai 's oavens late boeten kwammen en Niejoarsmorgen nog volle meer. Alle jonge keals oet de buurte kwammen ah vroo, um 'n uur of veere, op ne vueroet ofesprokken plaasse biej mekaar. Allemoale harren ze ne gelaadene pistolle biej zik en 'n hoorn met polver d'r in en 'n betjen kötte in d'n noszak um as prop boaven op 't kroet te stampen; wat gebroekten ok wah papier, mer dat gaf neet zonnen harden knal. Wazzen ze d'r allemoale, dan tradden ze op d'n eersten boer d'n besten an. Doar wodden de pistolle vuer d'n dag ehaald en schoten ze allemoale de loch in. Dat gaf 'n geknal of d'r oorlog was! De boer en de vrouwe, dee wah wosten, wat d'r te doone was, sprongen 't berre oet, trokken gauw de hoazen en wat kleere an en ééne dear de boavenduere los en vezoch eur d'r in te kommen. Met 'n „Zoalig Niejoar!" stapten de niejoarwinners noa binnen en gingen zitten, 't Veur wodden an einaakt en luk water op ehangen, dat al heel gauw begon te zingen. De vrouwen zetten koffie en as dee op was, haalden ze de vlesge vuer d'n dag en schonk n'n kloar met sokker in. 't Glas gink
1262 rond, iedereene dronk d'r n'n mundjenvol of en as 't leug was, wodden 't weer vol egotten. Vuer dat ze wieder gingen wodden de pist oliën weer elaane, eers wodden in d'n loop ebloazen um te zeen of 't schossteentjen wah los was. As dat vestopt zat, kon d'r 'n ongelukke gebueren. Dan wodden 't döpken d'r op edoane en met d'n hanen good vaste d'r op edrok. Noo wodden d'r n'n vingerhood vol polver in d'n loop egotten en doar boavenop met d'n laastok ne proppe kötte of papier estampt. Wazzen ze doar alle merre kloar, dan trokken ze noar de volgende boerderieje en zoo gink 't d'n heelen noaberschop duer. Ze sloagen d'n geneene oaver, nog gennen daghuurder, dat zol eur kwoaluk enommen wodden. Oaveral wodden ze etrakteerd op kloaren Schiedammer, met luk sokker d'r biej, hier en doar kregen ze behalven dat, ok nog 'n kumken koffie en asse luk later in d'n morgen biej n'n boer kwammen, dee net an d'n disch zat, wodden ze wal es oet eneuget merre an te schikken, wat de meesten wah geane dearen. „Dan koi 't better volhoolen; al dee mundesvol /oliën oew van de beene smieten!" zear Mans, dee dat niejoarwinnen in ziene jonge dage nog harre merremaakt. Later gingen de jonge keals 's oavens de buurte rond, niejoarscheeten. Ze wodden dan etrakteerd net as dat vrooger 's morgens gebuerden, n'n borrel, hier en doar 'n köpken koffie en doarbiej ok wal es ne boterham, n'n rondumme stoete met schinkenplakken, rookvleis of metwors. En dee was wal te etten, dat vetel ik oew. Dan koi 't ok wah vol hooien, dat koi wah! „En toch hai d'r nog wal es eene biej, dee luk begon te slingern!" vetelden Mans toote 't oaver ziene jongedage harre. „Mer dat wazzen van dee jonge moage, dee tegen de grooten an meenen te können drinken en dat veel eur tegen. Ok kreeg iej veschillenden draank. Biej d'n eenen kregen de niejoarswinners Schiedammer, biej d'n aandern foezel, dee oaver de grenze was esmokkeld." WONINGEN AAN DE ZEEDIJK Deze vreemde naam voor een straat in Haaksbergen komt men pas rond 1780 in de gerichtsprotocollen tegen. Men heeft wel eens gedacht, dat Zeedijk een verbastering is van Zuiddijk, omdat hij naar de „Sudwick" van de Hones voerde. De naam Zuidwijk voor dit deel van de Hones komt men echter nooit tegen, wel „Nortwick" voor het noordelijke deel. De conclusie kan dan ook niet anders zijn, dan dat deze verklaring van de naam Zeedijk op zijn minst zeer aanvechtbaar is. Verband met de bekende of zo U wilt beruchte Zeedijk in Amsterdam is ook moeilijk aan te nemen. Zeker is dat de Haaksbergse Zeedijk tot ongeveer 1780 Upslach, Usslach of Toeslag genoemd werd, wat wijst op aangegraven grond. Mogelijk houdt deze naam verband met het dempen van de Buurserbeek, die tot ca. 1400 op deze plaats door het dorp stroomde. Een denigrerende naam voor deze buurt is Asschedorp, welke naam in de carnavalstijd door de carnavalsvereniging aan geheel Haaksbergen gegeven wordt. Zonder twijfel was de Zeedijk nog in deze eeuw een zeer slecht onderhouden straat en de aanliggende huizen waren meest zeer armoedig.
1264 In 1830 waren de volgende woningen aanwezig, zoals op het kaartje te zien: nr. 43, nu J. W. Wieskamp, Zeedijk 14 nr. 44, nu H. Wientjes, Zeedijk 9 en J. Wientjes, Zeedijk 11 nr. 45, nu afgebroken nr. 46, nu afgebroken nr. 47/48, nu Mevr. J. H. Reyn, Zeedijk 21, T. G. Lawrence, Zeedijk 23 en Mevr. G. Bloemer, Zeedijk 25 nr. 49, nu afgebroken nr. 50, nu afgebroken nr. 51, nu afgebroken De volgende huizen werden niet tot het dorp Haaksbergen gerekend, maar hoorden onder de Hones: Letter A, nu Hotel Morssinkhof, Molenstraat 51 Letter B, nu M. A. L. Vöcker, Zeedijk 35, I. F. M. ten Hagen, Zeedijk 37 en J. van Kraenenbroeck, Zeedijk 39 Letter C, nu A. C. D. Dijkhuis, Zeedijk 33 Letter D, nu Mevr. J. E. J. Dijkhuis, Zeedijk 31 HUIS NR. 43 Op l juni 1629 is er in de gerichtsprotocollen sprake van een huis, dat voordien eigendom was van het overleden echtpaar Herman Willemsen en Jenneke NN. Het huis met bijbehorende hof en landerijen was geërfd door Egbert Holscher en zijn vrouw Hermken, die het huis op genoemde datum verkochten aan Hendrik Luikensz ter Horst. Uit de omschrijving „gelegen met één einde aan de Toeslag en het andere eind aan Wichert Leferinks grond (nr. 41), enerzijds aan de Kosterijtuin (I 671) en anderzijds aan Gerrit ter Morsch' land (I 682)" is de woning te localiseren. Onbekend is hoe het pand eigendom werd van Wichert Leferink. Op 24 april 1654 werd het huis vermeld als „schoppe op de Toeslag" afkomstig van Wichert Leferink maar nu eigendom van Klaas Kemerink en zijn vrouw Geertrui Spaarn. Naar deze Klaas werd het pand in latere jaren Klaasgaarden genoemd. Klaas Kemerink was afkomstig uit de Kemerij, huis nr. 12. In 1670 hertrouwde hij met Aaltje Wilderink weduwe Warniskamp en in 1677 met Berendje Jansen weduwe van Hendrik Gleijs. Uit het vervolg van de historie blijkt, dat de Kemerinks er weer een huis gebouwd hebben, want als de zoon van Klaas, Jan Kemerink en vrouw Jenneke te Langelo op 13 november 1708 testeren, vermaken zij aan hun kinderen Grietje, Evert, Jan, Stientje en Geese o.a. het huis op de Toeslag. Dochter Janna had haar erfdeel reeds ontvangen. Deze was in 1707 gehuwd met Jan Tankink Engbertszoon uit Wiene. De eerstgenoemde vijf kinderen Kemerink kwamen blijkbaar in financiële moeilijkheden, want op 24 juni 1722 werd vermeld, dat zij f 1538,- schuldig waren aan hun zwager Jan Tankink. Dit voerde tot een gerichtelijke verkoop van al hun bezittingen op 26 oktober 1739. Eigenaar werd toen Jan Tankink. Uit het register op de 50e penning blijkt, dat hij huis nr. 43 op 28 juli 1757
1265 voor f 428,- verkocht aan Jan Roerink, die er reeds woonde, waarschijnlijk samen met zijn in 1726 gehuwde ouders Waander Roerink en Grietje Wessink. Jan Roerink trouwde in 1768 met Geesken Mors alias Ulenholt en in 1784 met Janna Kaspers. De laatste hertrouwde in 1788 met de soldaat Frans Weidel. Bij de volkstelling van 1795 werd zijn gezin, dat uit totaal 7 personen bestond, als bewoner vermeld. Opvolger in het huis werd de in 1769 geboren zoon Waander Roerink, wever, die in 1803 huwde met Geertruid Gaakink alias Lammers. Waander overleed in 1829. De volgende eigenaar en bewoner van het pand was zoon Gerrit Jan, geboren in 1804 en overleden in 1869. In 1835 huwde hij met Berendina Bar te link. Bij zijn huwelijk was Gerrit Jan metselaar, van 1840 tot 1849 werd hij vermeld als wever en in 1851 en 1866 als boekhouder. Hij had namelijk thuis een magazijn voor de firma Blijdenstein uit Enschede, waar thuiswevers kettingbomen konden afhalen en geweven doek afleveren. Zijn zoon Egbert was calicotwever en zaakwaarnemer. Deze was in 1839 geboren en overleed in 1924. Hij huwde twee keer: in 1866 met Gerharda Assink uit het Assinkbos en in 1903 met Anna Maria ter Haar. Opvolgend eigenaar werd de in 1904 geboren aannemer zoon Gerrit Jan Roerink, die het pand tot timmerwerkplaats inrichtte. Thans is er het hobbyhuis Wieskamp gevestigd. HUIS NR. 44 Op 4 oktober 1669 werd in de gerichtsprotocollen genoteerd, dat Gerrit Pothold en zijn vrouw Bertha Klein te Lintelo al vanaf 1657 100 daalder schuldig waren, waarvoor zij hun huis en hof in onderpand gaven. Dit is de oudste notitie over Gerrit Pothold, die toen echter nog in huis nr. 10 A aan de Oostenstraat woonde. Op 11 januari 1680 hertrouwde Gerrit met Anna Berendsen weduwe van Engbert Uitslagh uit Neede. Gerrit verhuisde toen naar huis nr. 44, waar mogelijk zijn tweede vrouw reeds woonde. Zijn zoon Lambert Pothold, opvolger in het huis, huwde drie keer: op 2 december 1677 met Lugert Lentelink uit Delden, op 31 juli 1692 met Jenneke Bomers en op 6 januari 1715 met Harmken Udink. Lambert en Jenneke leenden in 1694 f 100,- waarvoor zij hun huis en gaarden in onderpand gaven. Een jaar later leende Lambert aan zijn vader Gerrit f 16,75 waarvoor zijn vader hem jaarlijks de halve huur a f 2,00 van het huis op de Toeslag zou betalen. Opvolger in het huis werd Harmen Pothold, zoon uit het eerste huwelijk. Deze trouwde op 22 november 1711 met Geesken Nabers. Geeske overleed in 1753 en Harmen in 1762. Eigenaar van het huis werd toen hun zoon Gerrit Jan, die op 6 februari 1746 gehuwd was met Janna Voogd van de Braam onder Buurse. Volgens het NH doopboek werden uit het huweüjk zeven kinderen geboren. Hierbij werd echter niet vermeld een dochter Aaltje, die overeenkomstig testamentaire beschikking van haar ouders van 11 november 1792 erfgenaam werd onder uitkering van legaten aan haar broers Herman en Hendrik en een kleinzoon van wijlen broer Gerrit Jan. Herman, die aanvankelijk erfopvolger zou worden, was intussen getrouwd met de weduwe Ter Kuile op de Koelboer in Buurse en daarheen verhuisd. Mogelijk heeft Aal t je moeilijkheden ondervonden bij het uitkeren van de legaten. In
1266 elk geval verkocht zij op 20 februari 1798 haar bezit aan Hendrik Jan ten Raa en zijn vrouw Anneke Zegger. Aaltje Pothold trouwde op 29 december 1799 met Herman Groothuis van het provinciale erf Groothuis in Brammelo. Uit het register op de 50e penning van 1809 blijkt, dat het echtpaar H. J. ten Raa reeds op 16 april 1804 het huis en de gaarden op de Toeslag voor f 600,verkocht hadden aan Gerrit Jan ter Hogt, die zoals onder huis nr. 45 vermeld, eerst huwde met Janna Leppink en daarna met Anna Louisa Dieperink, die in 1811 hertrouwde met de logementhouder van de Zon, Gerrit Morsinkhof, die in 1825 als eigenaar van huis nr. 44 vermeld werd. Vermoedelijk was het huis al sinds 1798 verhuurd. In 1819 werd als huurder vermeld Jan Ballink en in 1830 de echtparen Jan Nijhuis-Hendrika Hulshof, Gerrit Jan Knaap-Wilhelmina Bos, Hermannus Wijlink-Gerharda ter Pelle en Derk Oosterholt-Euphemia Groothuis. Het huis had toen de naam „Platte Marie". In 1840 woonden er de echtparen Arend Jan Hesselink-Regina Leppink, Jan Kempers-Hermina Simmelink en Gerrit Goorhuis-Berendina Wannink en de dagloonster Johanna Oosterholt met haar zoon Jozef. In 1850 werden er vermeld de families Jan Kempers, landbouwer, de weduwe Hendrikus Maurik, landbouwster, Jan Harmen Morsink, metselaar, en Berendina Leus, zonder beroep. Jan Kempers overleed voor 1860 en werd opgevolgd door zijn zoon Lambertus Kempers, die omstreeks 1856 huwde met Gezina Lieftinck. Lambertus overleed op 13 juni 1874, waarna zijn vrouw en dochtertje Hermina het huis verlieten. De plaats werd ingenomen door het gezin Hendrik Jan Morsink, die met een andere dochter Hendrika Kempers gehuwd was. In 1890 was dit gezin vertrokken en opgevolgd door Johannes Bernardus Stegeman en zijn vrouw Johanna Antoinetta Huitink, die er in 1909 nog vermeld werden. Het gezin van de weduwe Hendrikus Maurik werd al voor 1860 opgevolgd door dat van haar dochter Johanna met haar man Karel Lodewijk Rietman. Voor 1869 vertrokken deze. Enkele jaren werd toen dit deel van het huis bewoond door het gezin Gerrit Jan Molenkamp-Johanna Noordink, maar reeds in 1880 werd het huis bewoond door de weduwe Gerharda Scharrenborg-Peerebos. Op l november 1885 woonde er het gezin van Arend Jan Boonk en op 29 december 1888 de weduwe Alberta Johanna Velthuisten Hoopen. Na 1889 kwamen er weer nieuwe bewoners: Reinier ter Bekke, Johannes Hendrikus Hofmeijer, Johannes Gerhardus Oldenkotte, Arnoldus Wilhelmus Witbreuk, welke laatste er in 1909 nog vermeld werd. Het gedeelte van 44, dat in 1850 bewoond werd door Jan Harmen Morsink, was in 1860 verhuurd aan de timmerman Johann Heinrich Witbroek uit Lunten en zijn vrouw Elisabeth ter Huurne. Witbroek overleed op 24 december 1879. Zijn weduwe vertrok op 10 november J 888 naar Oberhausen. Hun kinderen waren reeds in 1869 en 1879 naar Essen gegaan. Hun plaats in het huis werd niet door anderen ingenomen.
1267 In het deel van Berendina Leus met natuurlijke dochter Hermina woonden vanaf 6 februari 1863 Frederika Nijhuis met haar natuurlijke zoon Hendrikus. Frederika huwde op 4 augustus 1863 met Gerhard Johan Wittebrok, waarbij de zoon gewettigd werd. In 1865 vertrokken zij naar Essen. Ook hun plaats werd niet meer door anderen ingenomen. In de periode 1870/79 werd een nieuw gezin als bewoner opgevoerd: Jan Hendrik Kempers, broer van de hiervoor vermelde Lambertus, gehuwd met Gesiena Zweerink en vier kinderen onder wie de in 1861 geboren dochter Johanna, die in 1886 trouwde met de metselaar Antony Hermannus Somhorst. Hun kinderen kregen daardoor de bijnaam de Kèmper. De Somhorsten werden nog voor 1909 opgevolgd door vijf gezinnen, achtereenvolgens Hermannus Wijlens, Hendrikus Kempers, Antony Bouwmeesters, Gerhard Frederik ten Asbroek en Willem Nijhuis. Het pand nr. 44 werd in de periode 1909/20 nog steeds in drie delen bewoond. Het eerste deel door Johannes Bernardus Stegeman met zijn vrouw Johanna Antoinetta Huitink, in 1920 opgevolgd door het echtpaar Johannes Hendrikus Bielefelt-Wilhelmina Pasman. Het tweede deel werd bewoond door Johannes Gerhardus Oldenkoote, overleden in 1917, en zijn vrouw Johanna Hendrika Elferink, het echtpaar Arnoldus Wilhelmus Witbreuk-Johanna Frederika Overbeeke met twee zoons en daarna het echtpaar Johannes Wilhelmus Bargerink-Gerharda Berendina Overbeeke. Omstreeks 1917 zijn drie van voorgenoemden overleden en de rest vertrokken. Opvolger werd het echtpaar Herman ter Riet-Aaltje Cornelia Brendel. Het derde deel werd bewoond door Willem Nijhuis, timmerman en NH koster, zijn vrouw Johanna Aleida Niesink en drie kinderen. Dit laatste echtpaar heeft er een nieuw dubbel huis gebouwd, dat thans bewoond wordt door de gebroeders Wientjes, aannemers. W. E. ten Asbroek - J. B. A. Leusink - J. G. L. Overbeeke
DE MOLENVELD-ERVEN OP DE HONES (6) KASPERIE OF HOAZE Als men de kadasterkaar t uit ca. 1825 bekijkt, lijken de Kasperie en Peerdeklaos van oorsprong één erf geweest te zijn, maar ondanks nasporingen is geen verband te vinden. In het register van tussen 1682 en 1751 nieuw gebouwde huizen en aangegraven gronden worden vermeld Kaspers een huisje en grond bij Tisten Kaspers-woning, getaxeerd op f 30,-. Met Kaspershuisje werd bedoeld de Kaspershut later Kiekeberend geheten en met Tisten Kasper Baptista, de bewoner van de Kasperie of Haoze. De naam Kasperie hangt duidelijk met hem samen, maar waar de vreemde naam Hoaze of kous vandaan komt is thans onverklaarbaar.
1268 A. CASPAR BAPTISTA, zoon van Jan Baptista Baltasar, gehuwd 1679 10/8 met JENNEKE KLOMP, dochter van Luiken. Zoon: GERRIT BAPTISTA KASPERS, zie B Vader Jan Baptista Baltasar woonde in het dorp Haaksbergen. Hij was waarschijnlijk een Spaans soldaat, die na de 80-jarige oorlog in Haaksbergen was blijven hangen. Gerichtsprotocollen Haaksbergen: 1699 8/7 Gaspar Baptista en vrouw Jenneke Klomp verkopen aan Dominee G. van Heeckeren en vrouw Henrica Michorius hun van hun ouders Jan Baptista en Fenneke Bargerink geërfd perceel land omtrent het Molenveld bij Jaasink gelegen, en een kampje van drie schepel, waarvan de wederhelft ook uit de boedel van de ouders gekomen is en nu aan Jan Thyas toebehoort, zoals met wal en twijg is afgepaald, zuidwaarts aan Jan Thyas zijn kampje, noordwaarts aan de korte kamp en westwaarts aan Lankheets bree, met het daarop staande huisje en het veen in de marke. Verder compareren Herman Thyas, Joan Bartelink weduwnaar van Maria Seggers, Gerrit Bartelink, zoon van wijlen Arent Bartelink de rato caverende voor Marie Bouwmeester, weduwe van Frerik Bouwmeester. Zij cederen 4/7 parten en diaken Hendrik Michorius cedeert 2/7 parten van de hun toekomende en tot de katerstede Elderink of Elderink op de Braak in de Hones behorende uitdrift „too heide en weide en too veene" aan dominee Van Heeckeren. Uit de tekst volgt, dat het huisje en land behoorde tot de eigendom van Caspar Baptista. Vermoedelijk bezat hij ook het niet vermelde 1/7 part van de uitdrift Elderink. Onduidelijk is nog steeds waar de katerstede Elderink precies gelegen heeft, al wordt hij elders vermeld als liggende aan Horstinkbraak. De katerstede was sinds lang verdwenen, maar zijn markerechten of uitdrift waren, wel is waar versnipperd, behouden, en kwamen in 1699 weer in één hand. Zij werden verbonden aan de Kasperie. B. GERRIT KASPERS, gehuwd als Gerrit Baptista 1709 26/12 met LYSBETH TEN GROOTHUIS, dochter van Esken in Brammelo, en hertrouwd als Gerrit Kaspers 1730 31/12 met STIENE TEN WESTENDORP weduwe van Jan Bosch onder Wessum. Kinderen: 1. Esken Kaspers, gedoopt Rekken 1713 12/11 2. Jan Kaspers, in ondertrouw 1738 10/5 met Geertruid ten Westendorp. „Het derde gebod" werd door de drost gestuit, waarop het huwelijk vermoedelijk niet is doorgegaan. 3. Janna Kaspers, gehuwd 1745 3/10 met Jan Bosch. Deze Jan Bosch Jr. was een zoon van Jan Bosch Sr. en Stiene ten Westendorp uit Wessum. Jan Jr. en Janna waren dus „koude" broer en zuster. Voor dit echtpaar weed een nieuw huisje gebouwd op markegrond, zie Kaspershut of Kiekeberend. Gerichtsprotocollen Haaksbergen: 1735 26/9 Richter Bosboom te Terborg en vrouw Judith Margaretha van Heeckeren bespreken Gerrit Kaspers Baptista op het Molenveld voor f 683,-
1269 restant kooppenningen van de behuizing, landerijen en uitdrift van de katerstede Elderink. 173531/10 Gerrit Kaspers heeft op woensdag 19 dezer ten zijnen huize voor f 850,- verkocht aan Gerrit Kleinsman zijn eigendommelijke huis de Kasperswoning, te aanvaarden Martini 1736. (Deze verkoop is kennelijk niet doorgegaan). 1736 25/6 Herman Bosboom, richter te Terborg cedeert de katerstede op de Hones, en de uitdrift tot de katerstede Elderink behorend, als eertijds gekocht door wijlen Dominee Gerhardus van Heeckeren, aan de bewoner Gerrit Kaspers. 1736 26/2 Gerrit Kaspers en vrouw Stiene Reimerink (eigenlijk Reimerink op Westendorp) en Esken Kolkers en Gerrit Groothuis als bloedvrienden van Gerrits eerste vrouw verkopen met toestemming van de drost de katerstede Elderink aan Jan Lankheet op de Oostendorper molen en diens vrouw Geesken Olthof. Hoofdgeldregister 1723: Gerrit Kaspers, 2 personen. Volkstelling 1748: Stijne, de weduwe van Gerrit Kaspers met haar zoon en vrouw. Harmen Boumeister en vrouw en 2 kinderen boven 10 jaar (zie C). Stiene woonde toen op de Kaspershut alias Kiekeberend, Harmen Bouwmeester op de Kasperie, eigendom van Lankheet, die ook eigenaar was van Molen veld (zie aldaar). Lankheet verpachtte de Kasperie aan: C. HARMEN BOUWMEESTER, zoon van Jan, gehuwd 1722 6/10 met GEESKEN SWEERINK, dochter van Hendrik. Zoon: JAN BOUWMEESTER, zie D. D. JAN BOUWMEESTER, gehuwd 1764 19/8 met GEERTRUI REEKERS, dochter van Hendrik uit Rekken. Kinderen: 1. Hermina Bouwmeester, gedoopt 1765 1/6 2. HENDRIKA BOUWMEESTER, zie E 3. Catharina Bouwmeester, gedoopt 1769 4/11 4. Joanna Bouwmeester, gedoopt 1772 10/3 E. HENDRIKA BOUWMEESTER, gedoopt 1767 11/6, begraven 1810 15/10, gehuwd 1793 23/6 met BEREND LEUS, gedoopt 1764 24/11, overleden 1842 17/1, zoon van Jan en Janna Schoppen uit Boekelo. Berend hertrouwde ca. 1810 (hiaat trouwboek) met HERMINA TER MAAT, gedoopt 1777 23/2, overleden 1853 22/1 Kinderen uit het eerste huwelijk: 1. Joanna Leus, gedoopt 1794 8/3 2. Joannes Leus, gedoopt 1795 19/5 3. Joannes Leus, gedoopt 1796 14/9, priester gewijd juni 1829, als eme-
1270
ritus pastoor overleden te Rietmolen 1864 23/7 ten gevolge van verwondingen toegebracht door inbrekers. 4. Joannes Henricus Leus, gedoopt 1799 7/4 5. Bernardus Leus, gedoopt 1800 13/10 6. Joanna Leus, gedoopt 1802 28/7 7. Hermannus Leus, gedoopt 1804 4/8, gehuwd 1833 5/5 met Naria Catharina Geertruida Vos, dochter van Johan Hendrik en Maria Baumeister te Ottenstein. 8. Joannes Henricus Leus, gedoopt 1806 3/7, koster te Rietmolen. 9. GERRIT LEUS, zie F Kinderen uit het tweede huwelijk: 10. H end ri ka Leus, gedoopt 1813 8/1 11. Cliristina Leus, gedoopt 1814 14/2 Volkstelling 1795: Berend Leus, wever, 5 personen Archief notaris Jordaan: 1840 17/8 Berend Leus en voor zo ver nodig Hermina ter Maat, verkopen inboedel voor f 200,- aan Gerrit Leus, landbouwer op de Hones.
F. GERRIT LEUS, gedoopt 1809 14/2, overleden 1850 23/9, gehuwd 1840 1/10 met ANTONETTA BOUWMEESTER, geboren 1798, overleden 1865 26/6, dochter van Bernardus en Henrica Markerink te Eibergen. Omdat dit echtpaar geen kinderen had, werd een neef (tantezegger) van Antonetta Bouwmeester erfopvolger: G. JAN BEREND OTTINCK, geboren Eibergen 1818 14/2, overleden 1886 1/6, gehuwd 1860 19/5 met BERENDINA HOGENKAMP, geboren 1816 14/7 op Heuperman in Brammelo. Jan Berend Ottinck verbleef al sinds l mei 1851 op de Kasperie. Dit echtpaar vertrekt in de periode 1881-1890 naar een woning ten zuiden van de watermolen. H. GERHARDUS BEKKERS, geboren 1837 20/7, overleden 1892 15/4, gehuwd met EVA ROUWENHORST, geboren 1843 12/6. Na het overlijden van haar man vertrekt de weduwe met drie kinderen naar het dorp. J. GERRIT HENDRIK BANNINK, geboren 1861 23/8, gehuwd met HARMINA KREMER, geboren 1862 20/2 Dit echtpaar woonde van 1892 tot 1916 op de Kasperie en ging toen met vijf kinderen naar een huis in de Kattenstaart. K. HENDRIK JAN HARTGERINK, geboren 1870 10/4, gehuwd 1900 22/7 met JOHANNA ODINK, geboren te Diepenheim 1978 24/9 Kinderen: 1. Gerharda Johanna Hartgerink, geboren 1901 19/6 2. Johannes Hermannus Hartgerink, geboren 1903, landbouwer op Mo-
1271 lenveld 3. Dina Hendrika Hartgerink, geboren 1907 18/5 4. Gerrit Hendrik Hartgerink, geboren 1910 14/5 5. Hermina Frederica Hartgerink, geboren 191821/8 Hendrik Jan Hartgerink was tot 1916 landbouwer op Molenveld en ging toen naar de Kasperie. Zijn dochter Dina Hendrika en haar man Gerrit Hendrik Nijhuis verkochten de boerderij op 30 juli 1975 aan de huidige bewoner Ir. M. C. A. Bijleveld. PEERDEKLAOS In 1752 vermeldde de verwalter-markerichter Jan Hendrik Bos betreffende een huisje op de Hones: Hendrik Morsinkhof nu Claas Groothuis. Deze Hendrik woonde in het huis, dat later naar Claas Groothuis Peerdeklaos genoemd werd, waarschijnlijk omdat hij een paardeliefhebber was. Hendrik Morsinkhof was op pinkstermaandag 1706 gehuwd met Janna ten Buss, dochtervan Jan uit Graes. Vermoedelijk woonde dit echtpaar op het stuk land, dat uit de boedel van Jan Baptista en Fenneke Bargerink afkomstig was en in 1699 aan Jan Thyas toebehoorde. Bij de volkstelling van 1748 werden zij vermeld als Hendrik Morsinkhof en vrouw. Kinderen werden niet vermeld. Claas Groothuis was hun pachter, vermoedelijk sinds ongeveer 1750. A. CLAAS GROOTHUIS, overleden 1799 1/9, klompenmaker, zoon van Berend en Fenneke Wargerink, gehuwd 1743 20/1 met HARMKEN SWERINK alias EELTINK, overleden 1793 9/1. Kinderen: 1. Jan Groothuis, gedoopt 1743 20/5, gehuwd 1770 16/4 met Janna ten Dijkhuis, die 1780 hertrouwde met Hendrik Kom man van de Hones. 2. HERMANNIS GROOTHUIS, zie B 3. Trijne Groothuis, gedoopt 1746 30/10 4. Griete Groothuis, gedoopt 1748 3/8, overleden 1822 21/5 5. Joanna Groothuis, gedoopt 1751 18/2 6. Bernardina Groothuis, gedoopt 1752 23/12 7. Bernardus Groothuis, gedoopt 1754 11/4 8. Gerardus Groothuis, gedoopt 1754 11/4 9. Berendje Groothuis, gedoopt 1756 17/2, gehuwd 1788 3/8 met Antoni Kotters, zoon van Jan Berend in Holthuizen. 10. Geertrui Groothuis, gedoopt 1759 18/2, gehuwd ca. 1785 met Abraham Strohl te Amsterdam. 11. Gerardus Groothuis, gedoopt 1760, oktober. Hoofdgeldregister 1764: Claas Groothuis, 2 personen Volkstelling 1795: Griete Groothuis, 5 personen Gerichtsprotocollen Haaksbergen: 1763 8/12 Hendrik Morsinkhof en schoonzoon Gerrit ten Eisen verkopen aan Claas Groothuis en vrouw Hermken Eeltink hun huis en zes schepel land
1272 Pagemaat. 1763 8/12 Clans Groothuis en vrouw Hermken Eeltink verkopen hun huis en land door aan Jan Hennink op het erve Groothuis in Brammei o. B. HERMANNUS GROOTHUIS, gedoopt 1745 1/5, overleden 1826 23/5, gehuwd 1771 23/6 met AALTJE ULENBRINK, overleden 1798, eerst weduwe van AREND TEN BROEKE (gehuwd 1754 29/10) en daarna van JAN HENDRIK NIJENHUIS uit Ammeloe (gehuwd 1767 19/7). Alle mannen waren na elkaar landbouwer op de Kriegerie alias Klaashuis. Gerichtsprotocollen Haaksbergen: 1800 11/10 Hermannus Groothuis Claaszoon koopt voor f 150,- van Albert van Lochem 21/2 schepel land Pagemaat gelegen tussen het land van Hartgerink op de Mallemse molen en dat van Christiaan Groothuis (in Brammelo) in gebruik bij de koper. 1808 17/12 Christiaan Groothuis in Brammelo verkoopt aan Hermannus Groothuis huis en 6 schepel Pagemaat. Prijs f 550,- (Christiaan Groothuis, in 1754 gehuwd met Janna Hesselink, was een zoon van Jan Hennink, in 1731 getrouwd met Geertje Groothuis, die in 1763 Peerdeklaos gekocht had. Jan en Christiaan waren na elkaar landbouwer op het erve Groothuis I in Brammelo en niet verwant aan de Groothuizen op Peerdeklaos). Archief notaris Jordaan: 1821 3/3 Hermannus Groothuis, landbouwer op de Hones, testeert. Erfgenaam zijn neef Christiaan Groothuis en vrouw, die bij mij inwonen. Hermannus Groothuis moest na het overlijden van zijn vrouw het erve Klaashuis verlaten en keerde toen terug naar Peerdeklaos. Toen hij kinderloos overleed, vererfde de boerderij op zijn oomzegger Johan Frederik Christiaan Strohl. zoon van Abraham en Geertrui Groothuis, in de wandeling Christiaan Groothuis genaamd, zie C C. JOHAN FREDERIK CHRISTIAAN STROHL, gedoopt Amsterdam 1788 20/1, overleden 1864 7/2, gehuwd Haaksbergen 1814 7/10 met JOHANNA TEN BROEKE, overleden 1868 6/12, gedoopt 1791 20/4 als dochter van Jannes en Hendrika Roossink. Kinderen (mogelijk oudere kinderen te Amsterdam geboren): 1. Gerrit Jan Groothuis, geboren 1825 25/6, overleden 1829 23/10 2. Joanna Groothuis, geboren 1827 11/1, overleden 1828 27/4 3. JOHANNES GROOTHUIS, zie D Archief notaris Jordaan: 1823 16/6 Jan Hartgerink verkoopt aan Christiaan Groothuis een stuk Pagemaat voor f 400,-. Reeds op 22 juli 1820 leende Christiaan f 100,- van Jan Bisperink op het Loo bij Eibergen, waarvoor hij een stukje markegrond kocht. Na 1823 moet Bisperink eigenaar van Peerdeklaos geworden zijn. In het archief van de Haaksbergse notaris J. H. Jordaan vindt men echter geen verkoopakte. Wel een akte van 22 april 1837 waarbij Jan Bisperink Peerdeklaos voor zes verpachtte aan de bewoner Christiaan Groothuis tegen een jaarlijkse pacht
1273 • van f 34,- en twee voer turf. D. JOHANNES GROOTHUIS, geboren 1829 24/1, overleden 1880 8/1, gehuwd 1853 11/5 met ANNA GEERTRUD BOLSTER, geboren te Vreden 1821 18/7, overleden 1874 6/5 Kinderen: 1. JOHANNA GROOTHUIS, zie E 2. Gerrit Jan Groothuis, geboren 1858 8/2, overleden 1876 30/8 3. Hermannus Groo thuis, geboren 1861 7/10, gehuwd met Johanna Waanders, geboren 1865 5/1. Timmerman. E. JOHANNA GROOTHUIS, geboren 1854 2/5, overleden 1894 3/5, gehuwd 1877 26/4 met HERMANUS TEN ASBROEK, geboren 1845 28/9, overleden 1912 24/2, zoon van Gerhardus en Johanna Geertruid Morsink. Hermanus hertrouwde 1896 18/4 met JOHANNA MARIA LAARVELD, geboren 1877 17/3, overleden 1925 10/8, dochtervan Bernardus en Hermina Elferink. Kinderen: 1. JOHANNES HENDRIKUS TEN ASBROEK, zie F 2. Berendina ten Asbroek, geboren 1901 10/2 3. Johanna ten Asbroek, geboren 1904 13/12 4. Hermina ten Asbroek, geboren 1908 9/3 F. JOHANNES HENDRIKUS TEN ASBROEK, geboren 1898 14/7, overleden 1952 22/7, gehuwd 1927 7/5 met GEERTRUIDA TE LINTELO, geboren 1898 14/10, overleden 1977 24/5, dochter van Johannes en Hermina Horck. De huidige bewoner is hun zoon Hermanus Johannes ten Asbroek, geboren 1935 26/5 gehuwd 1963 25/6 met Anna Berendina ter Huurne. W. E. ten Asbroek - J. B. A. Leusink - J. G. L. Overbeeke
• DE EIJSSINKS IN HAAKSBERGEN (4) B. ENGBERT WIJLENS, gedoopt 1749 9/4, gehuwd 1783 26/12 met HENRICA VAANHOLT, dochter van Esse in Eppenzolder. Kinderen: 1. Henrica Wijlens, gedoopt 1784 30/9, gehuwd 1814 14/10 met Jannes Morsink. 2. Bernarda Wijlens, gedoopt 1787 19/8, gehuwd 1814 4/11 met Bernardus Boonk. 3. Bernardus Wijlens, gedoopt 1791 22/3. 4. Eva Wijlens, gedoopt 1795 30/4, gehuwd met Bernardus Winkelhuis op de Kuip er ij in Holthuizen. 5. ENGBERT WIJLENS, zie C
1274 Koopmansboek J. Smits: 1822 Weduwe Engbert Wielens op Eijsink, zoon Engbert en dochter Eva. 1823 Engbert en zijn bruid Veldkamps dochter 1835 Engbert Wielens op Eijsink 1810 Jan Hendrik Es Wielens en vrouw wonen achter de Hofstee. 1817 Zij wonen nu op het Oostendorp. C. ENGBERT WIJLENS, gedoopt 1798 27/2, gehuwd 1823 13/6 met JOANNA VELDKAMP Kinderen: 1. ENGBERT WIJLENS, zie D 2. Berend Jan Wijlens, geboren 1826 29/5 3. Hendrika Wijlens, geboren 1829 3/11, overleden 1830. 4. Henricus Wijlens, geboren 1831 29/3 D. ENGBERT WIJLENS, geboren 1824 21/5, overleden 1903 22/10, gehuwd 1851 14/11 met J ANNA MORSINK E. HENDRICUS WIELENS, geboren 1852 15/9, overleden 1910 20/8 20/11 met JOHANNA MORSMAN. F. JOHANNA GEERTRUIDA WIELENS, geboren 1890 2/5, gehuwd 1914 11/7 met HENDRIKUS SPANJER. De familie Spanjer verruilde hun boerderij met die van de familie Ten Voorde, die Es Eimbert verkocht aan de huidige bewoner B. J. P. Lansink. HANNINK EN BARTELINK De onder Es Eimbert A 5 vermelde zoon Joannes Wijlens is stamvader van de Eijsinks op Hannink en Bartelink in Boekelo en Knoef in Bentelo. Joannes verhuisde regelmatig zoals bü'jkt uit notities bij de doop van zijn kinderen in Hengevelde. Hij woonde achtereenvolgens op het Bouwhuis van Wiedenbroek in Markvelde, op Hagmans Woner in Hengevelde en op Oonk Woner aldaar, waar hij bij de volkstelling van 1830 nog vermeld werd. A.
JOANNES WIJLENS alias EIJSINK, gedoopt 1757 6/10, overleden 1830 24/1, gehuwd 1781 10/1 met JOANNA GROOTHEDDE van de Prins en hertrouwd 1789 14/4 met HENDRIKA KOENDERINK alias KOERVELD. Beide huwelijken werden te Hengevelde gesloten, waar ook de kinderen gedoopt werden, allen met de achternaam Eijsink met uitzondering van de laatste, die als Wijlens vermeld werd. Kinderen uit het eerste huwelijk: 1. Joannes Eijsink, gedoopt 1781 31/10 2. Henrica Eijsink, gedoopt 1782 2/11
1275 3. Joanna Eijsink, gedoopt 1782 2/11, overleden 1842 22/6, gehuwd met Johannes Leusink in de Blankenburg. 4. HENRICUS EIJSINK, zie Bartelink 5. Aleida Eijsink, gedoopt 1787 9/8 Kinderen uit het tweede huwelijk: 6. JAN HENDRIK EIJSINK, zie B 7. Berendina Eijsink, gedoopt 1793 11/10 8. Catharina Eijsink, gedoopt 1796 29/1, overleden 1869 16/11, achtereenvolgens gehuwd met Bernardus Sanders en Hendrikus Oost 9. Engelbertus Eijsink, gedoopt 1798 29/1 10. Aleida Eijsink, gedoopt 1799 13/8 11. Hendrikus Wijlens, gedoopt 1808 21/8 B. JAN HENDRIK EIJSINK, gedoopt 1791 11/2, overleden 1851 15/11, gehuwd 1821 10/3 met GEERTRUI HEUKERS, dochter van Roelof en Roelofje Knoef alias Schootkate, gedoopt 1797 4/1, overleden 1867 21/10 Door zijn huwelijk met de erfdochter werd Jan Hendrik landbouwer op Hannink Kinderen: 1. Regina Eijsink, geboren 1822 4/1, overleden 1882 17/3, gehuwd 8/7 met Joannes Smit. 2. HENDRIKUS EIJSINK, zie C 3. Roelof Eijsink, geboren 1825 26/2, overleden 1891 26/9, gehuwd 1860 30/4 met Hendrika te Lintelo 4. Eva Eijsink, geboren 1827 25/7, overleden 1888, gehuwd 1854 28/1 met Jan Hendrik Oldenkotte 5. Gerridina Eijsink, geboren 1829 3/10, overleden 1830 25/12 6. Johanna Geertruida Eijsink, geboren 1831 26/7 7. Gerrit Jan Eijsink, geboren 1834 15/4, overleden 1857 22/5 8. Joannes Eijsink, geboren 1841 6/4, overleden 1895 5/8, gehuwd 1873 14/2 met Berendina Vaanholt weduwe van Hendrikus Scholten Archief notaris J. H. Jordaan: 1817 11/1 Roelof Heukers op Hannink en vrouw Roelofje Schootkate lenen f 1000,- van Gerrit Veehof, metselaar te Delden. Onderpand Hannink met huis, schoppe en land. C. HENDRIKUS EIJSINK, geboren 1823 20/2, overleden 1881 17/3, gehuwd 1853 9/6 met MARIA HOFMEIJER, geboren 1827 27/12, overleden 1890 26/9 Kinderen: 1. Johanna Eijsink, geboren 1854 8/4, overleden 1930 15/6, gehuwd 1880 28/5 met Egbertus Antonius Grootheid 2. Berendina Eijsink, geboren 1856 26/2, overleden 1925 3/8, gehuwd 1883 25/3 met Johannes Keizer 3. GERRIT JAN EIJSINK, zie D
1276 4. Johannes Eijsink, geboren 1862 28/3, overleden 1863 20/2 5. Johannes Eijsink, geboren 1864 19/3, overleden 1936 24/9, gehuwd 1901 16/4 met Geertruida Hendriks Mensink. Landbouwer op Knoef in Bentelo. Voor hun nazaten wordt verwezen naar het artikel „Het erve Schoolkate in Stepelo". Knoef was hiervan een afsplitsing en heette van oorsprong Klein Schootkate. DE INFLATIE IN DE LOOP DER EEUWEN
Na de beide wereldoorlogen heeft menigeen te maken gekregen met een geldontwaarding of inflatie, die de koopkracht van de gulden verlaagde. Ook in andere landen kwam dit voor, denk maar aan Duitsland, waar men na de eerste wereldoorlog miljoenen mark moest betalen voor dagelijkse levensbehoeften. Frankrijk voerde na de tweede wereldoorlog een nieuwe frank in ter waarde van 100 oude franken en nog onlangs besloot Italië een nieuwe lire uit te geven, die 1000 oude lire's waard is. Dat vooral mensen als b.v. pensioentrekkers die van de rente van een kapitaal moeten leven, de dupe worden van de grote koopkrachtvermindering is begrijpelijk. Om de koopkracht van de Nederlandse gulden in de loop der eeuwen te kunnen volgen staan aanvankelijk roggeprijzen ter beschikking. Rogge was tot 1875 het belangrijkste volksvoedsel en daarom is de prijs hiervan een goede maatstaf voor de inflatie. Omgerekend in guldens per 100 kg. bedroeg de prijs van rogge in: 1479 f 1,43 1625 f4,90 1725 f 5,69 1825 f 12,79 1493 f l,86 1650 f 6,91 1750 f 5,71 1850 f 15,73 1566 f 2,86 1675 f6,77 1775 f 8,71 1875 f 17,14 1600 f 3,31 1700 f 6,74 1800f 10,49 Voor andere levensmiddelen staan pas betrouwbare cijfers ter beschikking vanaf 1825: Melk per 100 liter: Roomboter per 100 kg.: 1825 f 5,00 1825 f 44,00 (in 1560 f 25,00) 1850 f 4,95 1850 f 100,00 1875 f 6,20 1875 f 135,00 1900 f 6,00 1900 f 146,50 1925 f 19,00 1925 f 259,00 1950 f 15,90 1950 f 430,00 1985 f 140,00 1985 f 1000,00 Eieren per 100 stuks: Aardappelen per 100 kg.: 1825 f 3,50 1825 f 3,90 1850 f 3,95 1850 f 4,07 1875 f 4,10 1875 f 3,91 1900 f 3,90 1900 f 2,64 1925 f 13,50 1925 f 6,81 1950 f 10,50 1950 f 9,85 1985 f22,00 1985 f30,00 W. E. ten Asbroek
