STROEVE & LEMBERGER SINDS 1818
F u n d s ha re S t r o e v e Beheerd Bele ggen
okt ober 2 015
Kwartaalbericht I NHOUD Samenvatting • De marktontwikkelingen in het derde kwartaal van 2015
2
• Het beleggingsbeleid in het Groeifonds
4
• Het beleggingsbeleid in het Behoudfonds
6
• Het portefeuillemanagement
8
1
beleggingsbeleid
De marktontwikkelingen in het derde kwartaal van 2015 De beleggingsresultaten
Koersontwikkeling Fondsen Groei en Behoud 14,00
14,00
13,50
13,50
13,00
13,00
12,50
12,50
12,00
12,00
11,50
11,50
11,00
11,00
10,50
10,50
10,00
10,00
9,50 nov-12
feb-13
mei-13
aug-13
nov-13
feb-14
mei-14
Behoud
aug-14
nov-14
SBB Groei
feb-15
mei-15
aug-15
9,50
De waarde van de participatie Fundshare Stroeve Beheerd Beleggen Groei ontwikkelde zich in het derde kwartaal van € 13,00 naar € 11,68 eind september. Ultimo 2014 bedroeg de net asset value per aandeel € 11,81. Per saldo komt het netto beleggingsresultaat voor het eerste drie kwartalen van 2015 daarmee uit op -1,17%. De waarde van de participatie Fundshare Stroeve Beheerd beleggen Behoud ontwikkelde zich van € 10,96 eind tweede kwartaal naar € 10,82 per eind september 2015. Begin 2014 was de waarde van de participatie € 10,89. Het netto beleggingsrendement over de eerste drie kwartalen van 2015 bedraagt daarmee -0,65%.
Inleiding
China en de overige Emerging Markets
Het afgelopen kwartaal nam de beweeglijkheid op de financiële markten sterk toe. Vanwege de nervositeit over de groeivertraging in China zetten aandelenmarkten wereldwijd een forse stap terug. De sterk oplopende volatiliteit manifesteerde zich in het derde kwartaal niet, zoals in het tweede kwartaal, in obligaties, maar nu vooral in de aandelen- en grondstoffenmarkten. De obligatiemarkten bewogen zich na een beperkte daling in juli onder invloed van Griekenland vervolgens zijwaarts.
De financiële markten maakten zich ondertussen veel meer zorgen over de groeivertraging van de Chinese economie en de gevolgen van de zeer forse koersval van Chinese aandelen sinds medio juni. Op 11 en 12 augustus liet de Chinese Volksbank voor twee dagen op rij de koers van de yuan dalen ten opzichte van de Amerikaanse dollar. Per saldo daalde de officiële wisselkoers van de yuan – de Chinese valuta die ook vaak rinminbi wordt genoemd – 4 procent in waarde. In geen vier jaar was de Chinese
Griekenland Aan het begin van het derde kwartaal bleven de financiële markten nog betrekkelijk rustig, ondanks de dramatische ontwikkelingen in Griekenland. Eind juni waren de onderhandelingen van Griekenland met de Europese Unie, het IMF en de ECB, over het financiële hulpprogramma zonder resultaat gestaakt. Op 30 juni 2015 miste Griekenland een aflossing van € 1,6 miljard aan het IMF. Het land bleef daarom in gebreke en kon alleen nog financiering vanuit het IMF krijgen wanneer deze betalingsachterstand zou zijn ingelopen. Op 5 juli 2015 werd een referendum gehouden, waarbij het ‘nee-kamp’ als duidelijke overwinnaar uit de bus kwam; de Grieken gingen niet akkoord met het Europese noodplan en wezen verdere besparingen af. Niettemin ging premier Alexis Tsipras, van het linkse Syriza, in het weekend van 13 juli, na uitputtende onderhandelingen met de Europese Unie, toch akkoord met zware bezuinigingen en hervormingen als voorwaarden voor een derde pakket van noodleningen van in totaal € 86 miljard. Uiteindelijk gingen ook de banken in Griekenland weer open en werd verdere chaos voorkomen.
2
Prestaties in Euro's in %
Geheel Geheel Eerste Tweede Derde Eerste 9 2013 2014 kwartaal kwartaal kwartaal maanden 2015 2015 2015 2015
Nederlandse staatsleningen
2,08-
11,46
3,93
4,87-
1,69
0,54
Europese staatsleningen in euro's
2,39
13,07
4,55
5,55-
2,77
1,48
Aggregaat Europese obligatiemarkt (*IG)
2,17
11,10
3,27
4,35-
1,69
0,46
Europese bedrijfsobligaties (*IG)
2,37
8,40
1,36
2,90-
0,26-
1,84-
Internationale aandelen (MSCI World)
21,20
19,50
15,27
3,31-
8,62-
1,86
Europese aandelen MSCI
19,82
6,84
16,56
3,26-
8,86-
2,76
Aandelen in de eurozone
23,36
4,32
18,67
4,93-
8,57-
3,15
Amerikaanse aandelen
24,24
26,52
13,64
3,78-
7,38-
1,27
Aandelen Emerging Markets
6,81-
11,38
15,19
2,94-
18,05-
8,37-
Vastgoed Eurozone (EPRA)
6,54
23,07
19,62
11,01-
5,92
12,74
13,49-
5,53-
5,95
0,91
14,66-
8,77-
Grondstoffen (DJ UBS) * IG = Investment Grade
munt zo goedkoop geweest ten opzichte van de dollar. Deze devaluatie veroorzaakte een schokgolf op de financiële markten, met name de aandelenmarkten die fors onderuit gingen.
Een trager groeitempo in China zorgt ervoor dat de prijzen van grondstoffen wereldwijd dalen. Landen als Maleisië (olie, palmolie) en Indonesië (olie, steenkool, ertsen, palmolie) hebben last van de gedaalde prijzen op de wereldmarkt. In een aantal opkomende landen (Brazilië, Maleisië) spelen daarnaast ook nog eens enorme corruptieschandalen waardoor het vertrouwen van producenten, consumenten en beleggers verder ondermijnd wordt. Waar aanvankelijk de daling van de beurzen (naast China) met name plaatsvond in die landen waar de exportopbrengsten van olie en grondstoffen van groot belang zijn, werd de beursdaling medio augustus breder. Op 24 augustus bereikte de turbulentie een kookpunt met forse dalingen van de Amerikaanse en Europese aandelenbeurzen, die daarmee inmiddels ver verwijderd raakten van de hoogste standen eerder dit jaar. Op die beurzen kregen met name de aandelenkoersen van de bedrijven met een groot aandeel in de export naar China en andere opkomende landen, forse klappen. Een voorbeeld daarvan zijn de Duitse autoproducenten, maar ook bijvoorbeeld de Franse exporteurs van luxe producten.
De Europese economie Europa, met name de eurozone, klautert uit het dal, ondanks de onzekerheid over Griekenland, China en de migrantencrisis. De gerapporteerde bedrijfscijfers over het tweede kwartaal van 2015, waren gemiddeld goed en beter dan verwacht. Waar de naar de opkomende landen exporterende, of in die landen producerende, Europese multinationals het moeilijker hebben, nemen de omzetten en nettowinsten van de op eurozone gerichte bedrijven juist behoorlijk toe, omdat de Europese consumenten weer meer zijn gaan besteden. Bijstellingen van winsttaxaties zijn per saldo niet langer negatief. De kredietverle-
Real effective exchange rates
De Amerikaanse economie Amerikaanse bedrijven hebben wel last van de sterke stijging van de dollar. Buiten de VS behaalde winsten van Amerikaanse bedrijven komen dus, doorvertaald naar dollars, op een lager niveau uit. De binnenlandse groei van de VS is echter hoog. Na het tegenvallende eerste kwartaal kwam de groei van de Amerikaanse economie in het tweede kwartaal uit op een niveau van 3,9%. In de VS is de consument de motor van de economie. De detailhandelsverkopen liggen op een hoog niveau en de autoverkopen zijn naar het hoogste niveau in 10 jaar gestegen. Ook de huizenmarkt ligt er sterk bij. De verkoop van bestaande huizen steeg in juli naar het hoogste peil sinds de huizen- en hypotheekcrisis in 2007 en 2008. Weliswaar profiteert de Amerikaanse consument van goedkope importen van bijvoorbeeld Chinese producten, maar voor de export weegt de ontwikkeling van de Chinese economie niet zo zwaar. De export naar China telt bij de S&P 500-ondernemingen maar voor 3% van de omzet, waarbij bovendien de kanttekening past dat de verkopen van bijvoorbeeld de iPhones van Apple in China juist sterk stijgen, ondanks de tragere groei in dat land. De arbeidsmarkt in de VS trekt verder aan met een banengroei die nu maandelijks gemiddeld boven de 200.000 ligt en een werkloosheid die gedaald is naar 5,1% van de beroepsbevolking. In de energiesector nemen de investeringen echter sterk af door de gedaalde olieprijs.
Tabel Economische Groei en Inflatie (%) Euroland GDP
CPI (Inflatie)
Bron: FDA
USA
Japan
LatijnsAm.
OostEuropa
China
Azië Pacific
2012
-0,7
2,3
1,8
2,9
2,8
7,7
4,8
2013
-0,4
2,2
1,6
2,6
2,0
7,7
4,6
2014
0,9
2,4
-0,1
0,9
1,5
7,4
4,5
2015
1,5
2,5
0,9
0,0
0,0
6,9
4,7
2016
1,7
2,7
1,4
1,5
2,1
6,7
4,9 2,6
2012
2,5
2,1
0,0
6,4
5,3
2,7
2013
1,3
1,5
0,4
8,0
5,0
2,6
2,6
2014
0,4
1,6
2,7
11,4
7,4
2,0
2,7
2015
0,2
0,3
0,8
20,3
8,5
1,5
1,7
2016
1,3
2,1
1,2
17,5
5,6
2,0
2,2
Bron: Bloomberg, IMF, EC, Consensus Economics, begin sept 2015
3
beleggingsbeleid
De wereldwijde daling van de aandelenkoersen leek ingegeven door de angst dat de groei van de wereldeconomie flink zal afnemen. Wij delen die mening niet en de lagere economische groei in China leidt naar onze mening dan ook niet tot een recessie op mondiaal niveau. De Chinese economie zal trager groeien, maar niet direct krimpen. Omdat de Chinese economie qua omvang inmiddels de op één na grootste economie is ter wereld, zal een rimpeling in China wel een schokgolf elders kunnen veroorzaken, met name bij de grondstoffen-exporterende landen.
ning door de banken neemt weer toe en de systeemrisico’s zijn afgenomen door de hogere buffers van de Europese banken. Europese bedrijven profiteren ook van lagere olie- en andere grondstoffenprijzen. Voor de Europese consument betekent de lage olieprijs een stimulans voor de koopkracht en het betere sentiment betekent dat men ook bereid is deze extra middelen te besteden. De inflatie blijft echter laag. In augustus kwam de inflatie ten opzichte van een jaar eerder, uit op 0,1%. Vooral in de periferie van de eurozone waar structurele hervormingen zijn doorgevoerd, zoals Spanje, is het herstel zichtbaar. De groei in Europa blijft echter beperkt tot een zeer gematigd niveau, vooral door het in sommige landen uitblijven van politieke beslissingen over structurele hervormingen. Met name de economische groei in Frankrijk stagneert daardoor. Ook de voortgaande schuldenafbouw van overheden en de particuliere sector, beperkt structureel de potentiele economische groei. De werkloosheid ligt in de eurozone nog boven de 11% en die daalt maar zeer langzaam. De geld- en kapitaalmarktrentes in de eurozone blijven voorlopig laag, mede door het beleid van de ECB.
B e h e e r d B e l e g g e n G ro e i
Beleggingsbeleid Fundshare Stroeve Beheerd Beleggen Groei Wereldwijd lieten de aandelenbeurzen in het derde kwartaal een forse correctie zien, waarmee eerdere winsten uit 2015 verdampten. In het derde kwartaal van 2015 daalde de koers van het Fundshare Stroeve Beheer Beleggen Groeifonds van € 12,99 naar € 11,68. De performance van het Groeifonds bedroeg daarmee over de eerste drie kwartalen van 2015 -1,17%. Het belegde vermogen bedroeg aan het einde van het derde kwartaal van 2015 € 8,1 miljoen, tegen € 8,6 miljoen aan het einde van het tweede kwartaal.
Regio
Aandelenbeurzen in het 3e kwartaal van 2015 Wereldwijd lieten de aandelenbeurzen in het derde kwartaal een forse correctie zien, waarmee eerdere winsten uit 2015 verdampten. De AEX daalde dit kwartaal met bijna 11%. De Amerikaanse beurs daalde, gemeten in euro’s, met ruim 7% en de beurzen in de Emerging Markets met gemiddeld bijna 19%. De aanleiding was devaluatie van de Chinese munt, die als een indicatie werd opgevat voor een forsere groeivertraging van China en andere opkomende economieën. Als gevolg van dit vertrouwensverlies daalde de AEX medio augustus van een niveau van 500 naar 420. Het feit dat de Amerikaanse centrale bank het, medio september, niet aandurfde de rente te verhogen, leidde na de eerdere koersdalingen opnieuw tot een verslechtering van het sentiment. De beweeglijkheid (volatiliteit) van de beurs was daarbij hoog met schommelingen van vaak procenten per dag.
Het beleggingsbeleid in het derde kwartaal en de vooruitzichten voor de rest van 2015 Alhoewel het sentiment op de aandelenbeurzen het afgelopen kwartaal dus fors is verslechterd, houden wij niettemin onveranderd vast aan onze positieve visie op de verwachte rendementen voor Europese en Amerikaanse aandelen. De scherpe correctie van de ontwikkelde markten wordt niet gerechtvaardigd door de ‘fundamentals’. Vanwege de groeivertraging van China, de effecten daarvan voor de andere opkomende markten en de toegenomen onzekerheid, blijven wij wel terughoudend ten opzichte van onze beleggingen in aandelen uit deze markten. Op onze checklist, waarmee we inschatten of wij met een ‘bear-markt’, structurele neergang of slechts met een marktcorrectie te maken hebben, kleuren onze indicatoren veel minder rood dan op de keerpunten van de jaren 2000-2001 en 2007-2008. Sinds maart 2009 telt de Amerikaanse aandelenmarkt veertien correcties van meer dan 5%, vier van meer dan 10% en één van bijna 20% (in 2011). De omvang van de correctie van de afgelopen maanden is niet ongebruikelijk, maar wel vervelend. In het verleden liet het herstel, met aanzienlijke rendementen, meestal niet lang op zich wachten. Wij zien
4
Geen regio (2.5 %) Europa (35.4 %)
Opkomende Markten (8.7 %)
Noord Amerika (40.1 %)
Overig (13.3 %)
de correctie van de laatste maanden dan ook veeleer als een instapmoment voor Amerikaanse en Europese aandelen. In het derde kwartaal heeft de beheerder de nadruk in de portefeuille qua regio verlegd van de opkomende markten naar Europa, waar wij de groei van de bedrijfswinsten positief beoordelen. De aankopen van de individuele aandelen vonden plaats zowel in de VS als in Europa.
Toelichting aankoop van individuele aandelen CVS Health Corporation is één van de grootste drogisterij- en apothekersketens in Amerika. CVS heeft een kleine 8.000 vestigingen in de VS. In 2014 behaalde de onderneming een omzet van $ 139,4 miljard. CVS Health speelt sterk in op de stijgende en brede vraag naar zorgproducten. CVS heeft een goede trackrecord op het gebied van overnames. In augustus werd de overname van Omnicare, een leverancier van geneesmiddelen op recept aan verpleeg- en verzorgingshuizen, definitief beklonken, een deal van $ 12,7 miljard. De beurswaarde van het concern is de afgelopen drie jaar verdubbeld naar meer dan $ 110 miljard. Analisten rekenen voor de komende jaren op een stabiele groei van de winst per aandeel van 15% per jaar.
Het in Europa relatief onbekende Amerikaanse McKesson is één van de grootste gezondheidszorgbedrijven ter wereld op het gebied van distributie en technologieoplossingen. McKesson behaalt een omzet van bijna $ 180 miljard en het heeft meer dan 76.000 werknemers. McKesson distribueert medicijnen, medische instrumenten, gezondheids- en schoonheidsproducten naar ziekenhuizen, artsenpraktijken en apotheken.
Daarnaast ontwikkelt het ook software voor de gezondheidsindustrie en voorziet het in meerdere vormen van zorg. Het concern beschikt over een sterke balans en relatief hoge vrije kasstroom (na investeringen), waarmee het concern ook eigen aandelen terugkoopt. Veel beleggingsanalisten menen dat het aandeel nog een fors opwaarts koerspotentieel heeft.
Het aandeel LyondellBasell Industries werd gekocht vanwege de aantrekkelijke waardering en de goede vooruitzichten. Gemeten naar de omzet is LyondellBasell Industries het op één na grootste chemieconcern van de VS. LyondellBasell bezit grote raffinaderijen in Houston in de VS, maar ook productiefaciliteiten in Rotterdam en andere delen van de wereld. De Maasvlakte-fabriek is zelfs de grootste fabriek ter wereld, die produceert op basis van de unieke PO/SM-technologie van LyondellBasell. Momenteel beschikt de onderneming over een zeer aanzienlijke vrij beschikbare kasstroom (na investeringen), waarmee inkoop van eigen aandelen en verhoging van het dividend voor de hand ligt. Lyondell profiteert van lagere grondstofprijzen, waardoor de productiekosten laag bleven en het concern ook optimistisch is voor de komende kwartalen.
Pernod Ricard is op één na ‘s werelds grootste producent van wijn en gedestilleerde dranken. Het concern is ontstaan uit een fusie tussen de firma’s Pernod en Ricard en heeft zich vervolgens verder ontwikkeld, mede door de acquisitie van Seagram (2001), Allied Domecq (2005) en Vin & Sprit (2008). De groep is wereldwijd actief en richt zich puur op de zogenaamde premiemarkten, waar het met sterke merken hogere prijzen kan vragen. Het concern heeft het in het afgelopen jaar moeilijker gehad onder meer door de anti corruptie maatregelen in China. Ondanks deze tegenwind wist Pernod Ricard-groep het afgelopen boekjaar, dat op 30 juni eindigde, toch nog een omzetgroei van 2% te realiseren. Wij achtten de tegenvallende ontwikkelingen meer dan voldoende in de koers en waardering van het aandeel verdisconteerd en wij verwachten een behoorlijk koersherstel.
De Nederlandse ETF marketmaker Flow Traders heeft sinds juli een beursnotering in Amsterdam. Sinds eind september maakt het ook onderdeel uit van de AMX-index. Market-makers
Macy’s is één van de bekendste warenhuizen van Amerika. De vestiging van Bloomingdale’s op Lexington Avenue op Manhattan (NYC) behoort ook tot het concern. Macy’s is zeer sterk binnenlands Amerikaans georiënteerd en heeft daardoor weinig last van een aantrekkende dollar. Macy’s bezit ook veel onroerend goed dat fors in waarde toeneemt. Het bedrijf heeft een koerswinstverhouding van 12,5 en is daarom relatief goedkoop te noemen. Het tamelijk constant groeiende dividendrendement van 2,7% is voor Amerikaanse begrippen een aantrekkelijke bijkomstigheid. De winstgroei is elk jaar tussen de 4% en de 10%.
The Blackstone Group is een zeer grote Amerikaanse asset manager en adviseur in de financiële dienstverlening op het gebied van M&A en reorganisaties. Binnen de asset management-tak richt het bedrijf zich op private equity en onroerend goed. De koerswinstverhouding van 12,7 en het dividendrendement van 8,8% achtten wij aantrekkelijk. Analisten ramen de groei van de winst per aandeel voor volgend jaar op 12% en zij voorzien het aandeel van koersdoelen die gemiddeld meer dan 35% boven onze aankoopkoers liggen.
Stroeve Beheerd Beleggen Groei SBB Groei kent een offensief profiel, gericht op een zo hoog mogelijk rendement. SBB Groei belegt in meerdere beleggingscategorieën zoals aandelen in Europa en Amerika, Emerging Markets-aandelenfondsen, vastgoedbeleggingsfondsen, grondstoffenfondsen en goud. De portefeuille wordt actief beheerd en daarbij vindt een brede spreiding plaats om de risico’s te beperken. Afhankelijk van onze marktvisie, scenarioanalyse en relatieve waardering zullen activa, regio’s of valuta binnen de portefeuille een groter tactisch gewicht krijgen ten opzichte van de strategische (normale) allocatie en wordt ingespeeld op de financiële marktomstandigheden. De nadruk zal in dit fonds evenwel altijd liggen op het beleggen in aandelen en aandelenfondsen. Na uitvoerige analyse van macroeconomische indicatoren en trends zoals ‘flow of funds’, wordt daarbij ook gekeken naar bottom-up-signalen, door analyse van bedrijfsresultaten en naar de waardering van individuele aandelen uit diverse regio’s. In de regio’s Europa en de VS wordt veelal direct in aandelen belegd, bij beleggingen in Emerging Markets en in grondstoffen wordt gebruik gemaakt van de specifieke expertise van fondsmanagers.
5
B e h e e r d B e l e g g e n G ro e i
Bayer is het op één na grootste Duitse chemiebedrijf dat de afgelopen jaren een forse herstructurering heeft ondergaan. Sinds de turnaround in 2005 is de HealthCare-divisie de groeimotor. Bayer nam eerder afscheid van de op de industrie gerichte divisie MaterialScience, die apart naar de beurs gebracht wordt. De Duitse multinational gaat verder met twee bedrijven, HealthCare en CropScience, dat gewasbeschermingsmiddelen en zaden maakt. Bayer wordt een sterker gefocust concern, waarmee de ontwikkeling van de bedrijfsresultaten stabieler en beter voorspelbaar wordt. Medio september zagen we voor Bayer koersdoelen van analisten die gemiddeld 20% boven de marktwaarde lagen, zodat tezamen met het dividendrendement van ca. 2,8%, het potentieel aantrekkelijk werd geacht.
verdienen vooral geld als de beurzen erg volatiel zijn. Tijdens rustige beursperiodes worden minder transacties gedaan en dan hebben market-makers weinig omzet. Het bedrijf breidt momenteel uit in het buitenland, zowel in Amerika als in China, en daarom heeft het nog een enorme potentiele omzetgroei. Daarnaast neemt de instroom in passieve beleggingsfondsen en ETF’s nog steeds fors toe. Met een koerswinstverhouding van rond de 18, biedt een belegging in dit aandeel een mooi perspectief.
Beleggingsbeleid Fundshare Stroeve Beheerd Beleggen Behoud Beheerd Beleggen Behoud
Het risicomijdende Behoud Fonds had in het derde kwartaal van 2015 te lijden van de wereldwijd toegenomen onzekerheden op de markten onder invloed van de afzwakkende groei in China en andere Emerging Markets. De koers daalde in het derde kwartaal van € 10,96 naar € 10,82. Over de eerste negen maanden van 2015 kwam het rendement daarmee uit op -0,65%. Het fondsvermogen onder beheer bleef in het derde kwartaal nagenoeg onveranderd op € 7,9 miljoen tegen € 8,2 miljoen een kwartaal eerder.
Ontwikkelingen in het 3e kwartaal
Aanvankelijk was Griekenland nog de grootste zorg. De Grieken misten eind juni een aflossing van een lening aan het Internationale Monetaire fonds. Vervolgens werd begin juli een referendum gehouden waar de bevolking zich tegen verdere bezuinigingen uitsprak, maar uiteindelijk kwam er toch een akkoord over steun in ruil voor verregaande hervormingen en bezuinigingen. De rente (vooral in de Zuid Europese landen) kon hierop dalen. In Nederland liep de rente op tienjaars staatsleningen terug van ca. 1,1% naar 0,8%. De daling vond plaats tegen de achtergrond van een euro die in waarde toenam. De Europese Centrale Bank (ECB) is beducht dat de recente ‘aanzienlijke waardestijging’ van de euro van de laatste maanden, een nog meer drukkend effect heeft op de inflatie. De ECB wil de inflatie meer richting het beleidsdoel van ‘beneden, maar dichtbij 2%’ brengen. ECB-president Mario Draghi heeft al verschillende malen benadrukt dat de ECB bereid is haar opkoopprogramma van € 60 miljard per maand te verlengen tot na september 2016. De inflatie in Europa is in september ult. Dec. 2013
ult. Sept. 2014
ult. Dec. 2014
ult. Juni 2015
ult. Sept. 2015
Nederlandse Staat
2,23
1,09
0,69
1,04
0,78
Duitsland
1,93
0,95
0,54
0,76
0,59
Italie
4,13
2,33
1,89
2,33
1,73
Spanje
4,15
2,14
1,61
2,30
1,89
USA
3,03
2,49
2,17
2,35
2,04
6
2,1%
10,8%
1,1%1,1% 1,2% 30,9%
23,5%
Na de rentestijging in het tweede kwartaal stabiliseerde de rentemarkt in de loop van juli. De Griekse problematiek ebde weg. Daarna was het vooral de verslechtering van het wereldwijde groeiperspectief onder invloed van de berichten over een afname van de groei in China en andere Emerging Markets, die ervoor zorgden dat de obligatiemarkt zich vervolgens zijwaarts bewoog. De markt schatte in dat de kansen op een renteverhoging door de Amerikaanse centrale bank afnam, terwijl die eerder had aangegeven dat men dit jaar de rente nog zou verhogen.
Rente 10-jarige leningen (in %)
Verdeling portefeuille in de risicomijdende sfeer, Stroeve Beheerd Beleggen Behoud per 30 september 2015
14,4% 3,4%
11,5%
Achtergestelde leningen Bedrijfswaarden (via indexbeleggingen Bedrijfswaarden Individueel EUR Bedrijfswaarden Individueel HY Emerging Markets Loc.Currency Bonds
Europese Staatsleningen (via index) Garantienote 100% Liquiditeiten Note met beperkte hoofdsomgarantie Achtergestelde leningen Var.rentende lening
Achtergestelde leningen
uitgekomen op -0,1%. Omdat dit vooral een gevolg is van de daling van de olieprijzen en nog geen bewijs van een structureel aanhoudende deflatie, heeft de ECB duidelijk gemaakt dat zij additionele maatregelen zal nemen indien de aantrekkende groei niet leidt tot een oplopende inflatie. Vanuit Europees perspectief zal de rente dus laag blijven, zeker nu ook de inflatieverwachtingen weer dalen en ruim beneden de doelstelling van de ECB blijven. Belangrijker voor de rentemarkt dit kwartaal waren de ontwikkelingen ten aanzien van de economische groei wereldwijd onder invloed van de afzwakking van de groei in China en andere Emerging Markets en de reactie daarop van de Amerikaanse centrale bank. Ondanks de sterke economie in de VS, liet de Amerikaanse centrale bank, de Fed, tijdens de bijeenkomst van het beleidsbepalende comité, op 17 september de geldmarktrente ongemoeid. Het comité meende dat een stijging van het renteniveau niet gepast leek tegen de achtergrond van de toegenomen nervositeit in de financiële markten en de twijfels over de groei van de mondiale economie. Een renteverhoging is gerechtvaardigd als de Amerikaanse arbeidsmarkt nog verder verbetert en er een redelijke verwachting is dat de inflatie op termijn weer stijgt naar de gewenste twee procent. Met de aanhoudend dalende grondstoffenprijzen, de betrekkelijk lage bezettingsgraad van het machinepark en de lage loondruk, blijft de inflatie voorlopig
Rendement in %
2013
2014
1e 2e 3e kwartaal kwartaal kwartaal 2015 2015 2015
cum. 2015
2,37
8,40
1,36
(2,90)
(0,26)
(1,84)
(Markit iBoxx-index) Euro Bedrijfsobligaties High Yield
7,85
4,03
2,43
(1,00)
(2,44)
(1,07)
Barclays Em. Markets Local Currency Staatsleningen in USD
(10,56)
(4,65)
(3,23)
(0,96)
(11,14)
(14,83)
2,24
13,13
4,30
(5,41)
2,55
1,18
(2,08)
11,46
3,93
(4,87)
1,69
0,54
Europese staatsleningen
2,39
13,07
4,55
(5,55)
2,77
1,48
Netherlands Cash Indices 1 maands LIBOR
0,08
0,13
0,00
(0,01)
(0,02)
(0,04)
Netherlands Cash Indices 3 maands LIBOR
0,14
0,21
0,01
0,00
(0,00)
0,01
(Barclays-index) EuroAgg Treasury Nederlandse staatsleningen
laag. De Fed wilde bovendien eerst graag zien wat de gevolgen zijn voor de Amerikaanse economie van de groeivertraging in China en de ontwikkelingen op de financiële markten, al menen de Fed-bewindvoerders niet direct dat de turbulentie op de financiële markten daadwerkelijk de Amerikaanse economische groei zal verstoren. Een mogelijke renteverhoging door de Fed werd al maanden met spanning tegemoet gezien. Een renteverhoging moet een einde maken aan een uitzonderlijk lange periode van zeven jaar, waarin sprake is geweest van een renteniveau tussen de nulgrens en een kwart procent. Medio juni gingen veel marktvorsers er nog van uit dat de Fed in de septemberzitting de knoop zou doorhakken, maar door het markttumult in augustus en de eerste weken van september, gingen veel Fed-watchers er al van uit dat de renteverhoging zou worden uitgesteld. De Fed komt in 2015 nog twee keer bij elkaar, eind oktober en medio december. Tijdens één van die twee zittingen kan de Fed alsnog tot een renteverhoging besluiten en men heeft inmiddels aangegeven dat serieus te overwegen. Het besluit om de renteverhoging uit te stellen, wordt door veel beleggers opgevat als slecht nieuws voor opkomende markten. Het wakkert de onzekerheid aan, zeker nu de Fed zich negatief of voorzichtig heeft uitgelaten over de Emerging Markets. Fed-voorzitter Janet Yellen noemde de groeivertraging in China expliciet als één van de overwegingen om de rente niet te verhogen. Een renteverhoging zou voorts de valuta van de Emerging Markets nog verder onder druk zetten. Dit geeft aan dat ook de Fed niet optimistisch is over de nabije toekomst van de opkomende markten. Er zijn echter nog genoeg redenen om de Emerging Markets niet geheel links te laten liggen. Zo hebben de monetaire autoriteiten in China, sinds november 2014, de rente een aantal malen verlaagd en dat begint nu door te werken. De wereldwijd lagere economische groei en de volatiliteit op de marken leidden voorts naar een vlucht naar zekerheid. Dit betekende dat de obligatiebeleggingen in bedrijfswaarden dit kwartaal een negatief rendement lieten zien, in tegenstelling tot de opbrengst van Nederlandse staatsleningen. Vooral obligaties van debiteuren uit Emerging Markets hadden van de ‘risk off’-trend te lijden. De obligatiemarkten volgden hiermee de beweging van de aandelenbeurzen.
In de onzekere markten in het derde kwartaal werd door de beheerder in de aanloop naar het rentebesluit van de Amerikaanse centrale bank enige liquiditeit opgebouwd. De kans was aanwezig dat, indien de Amerikaanse centrale bank de rente zou verhogen, de koersen van staatsleningen wederom onder druk zouden komen staan. Nadat de Fed in september besloot de rente nog niet te verhogen, zijn de liquide middelen deels weer belegd.
Vooruitzichten voor obligatiebeleggingen Het afzwakken van de groei wereldwijd geeft nieuwe kansen voor obligatiebeleggers. In Europa heeft de president van de Europese Central Bank Draghi aangegeven dat hij zich zorgen maakt over de ontwikkeling van de inflatie en de inflatieverwachtingen, die te laag zijn. Mogelijk kan zoiets leiden tot additionele maatregelen volgend jaar. In ieder geval is het thema hier “lower for longer”. De ECB zal de korte rente niet alleen in 2016, maar waarschijnlijk ook in 2017, op of nabij het nulpunt houden om het broze economische herstel in Europa niet te verstoren. De lange rente, dus die op 10 jaars staatsleningen, hangt daarnaast vooral af van de renteontwikkeling in Amerika en van de inflatie. Wij voorzien wel een renteverhoging van de Amerikaanse centrale bank voor 2016, maar deze zal zeer geleidelijk en beperkt zijn. Zolang dan de olieprijzen en de grondstoffenprijzen laag blijven en als de dollar sterker wordt, hetgeen wij verwachten, dan zal de inflatie in de VS geen aanleiding geven voor forse rentestijging. In Europa zal dat dan niet anders zijn, met een ECB die de korte rente nabij nul houdt.
Stroeve Beheerd Beleggen Behoud De voornaamste doelstelling van SBB Behoud is een buffer te vormen die bescherming biedt in tijden dat aandelenmarkten slecht presteren. Een andere belangrijke doelstelling is om inkomen te genereren met de beleggingen. Een strakke risicobeheersing staat voorop. Dit betekent dat wij in tijden van lage effectieve rendementen op leningen ons niet volledig kunnen richten op riskante obligaties in het zogeheten ‘high yield’-segment, of op obligaties uit de Emerging Markets om een hoger rendement te behalen. In een breder gespreide portefeuille vinden wij beleggingen in deze categorieën, mits begrensd, wel acceptabel. SBB Behoud belegt in staatsobligaties, maar ook in bedrijfs- en bancaire obligaties, waarbij de keuze afhankelijk is van de aantrekkelijkheid van de risico-opslag (‘spreads’), afgezet tegen de additionele (debiteuren)risico’s. Ook kan worden belegd in zogeheten ‘Inflation-linked bonds’ en in variabel rentende leningen. Een voordeel van SBB Behoud is dat we voor onze cliënten veelal in individuele namen, vermogenstitels, kunnen beleggen, dus ook in ‘institutionele’ obligaties met coupures van meer dan €100.000,- bij uitgifte kunnen handelen. Wij werken bij het beheer met een visie op de renteontwikkeling en op looptijden (‘modified duration’) en wij houden ook nauwlettend de vraag en aanbod-verhoudingen (‘flow of funds’) in het oog. Kort samengevat, het behoud van vermogen en een stabiel rendement staan voorop bij het beheer van dit fonds.
7
Beheerd Beleggen Behoud
Aggregat Europese bedrijfsobligaties (IG*)
Het beleid van de beheerder in het 3e kwartaal
P o rt e f e u i l l e m a n ag e m e n t
Met de fondsen Stroeve Beheerd Beleggen, FundShare SBB Groei en FundShare SBB Behoud, staat het eigen beleggingsbeleid van Stroeve & Lemberger Vermogensbeheer centraal. Met FundShare (www.fundshare.nl) heeft Stroeve & Lemberger een platform en een partner gevonden om dit te realiseren. FundShare heeft een state-of-the art infrastructuur, zodat de kosten van beleggen laag zijn en de fondsen volledig transparant zijn. Stroeve & Lemberger Vermogensbeheer heeft daarbij gekozen om niet voor ieder risicoprofiel een afzonderlijk fonds op te richten, maar voor een tweetal fondsen, een risicovol en een risicomijdend fonds. Iedere belegger kan dan een eigen keuze maken voor ieder gewenst risicoprofiel, door een combinatie van deze twee fondsen. Dit heeft als voordeel dat u meer flexibel bent en kunt schuiven afhankelijk van uw behoefte, uw risicobeleving of de vooruitzichten voor financiële markten. Stroeve & Lemberger beschikt over een vergunning van de AFM. Op de website www.stroevelemberger.nl/sbb treft u bij Stroeve Beheerd Beleggen alle informatie aan over de 2 beleggingsfondsen. Dat betreft de prospectus, de Factsheet en de Essentiele Beleggers Informatie.
Het portefeuillemanagement is in handen van Evert Zaat, Cok Inden, Tom Stroeve en Wim Zwanenburg. De algemene richting van het aan- en verkoopbeleid in de portefeuilles ligt bij Evert Zaat. Hij is binnen de directie van Stroeve & Lemberger verantwoordelijk voor het beleggingsbeleid. Voor het Behoudfonds wordt het dagelijks beleid mede bepaalt en uitgevoerd door Cok Inden. Voor het Groeifonds neemt Tom Stroeve die taak op zich. Wim Zwanenburg is adviseur van beide beleggingsfondsen. Hieronder treft u meer informatie aan over de portefeuillemanagers.
Evert Zaat, macro-econoom en MSc. verzekeringskunde en financial planning, begeleidt zijn cliënten en stuurt het beleggingsbeleid van Stroeve & Lemberger aan. Evert’s leerscholen waren het Ministerie van Financiën en De Nederlandsche Bank. Al zo’n 20 jaar bekleedt hij leidinggevende functies. Evert heeft grote belangstelling voor Behavioral Finance, de psychologie van de particuliere belegger. Daarom staan transparantie en communicatiekracht voor hem centraal in dit vertrouwensvak. Evert Zaat Directeur
Cok Inden is een snel denkende en schakelende, door alle ontwikkelingen in het effectenvak gevormde praktijkman. Hij stond vele jaren lang met beide voeten op de beursvloer: van zijn start als pure beginner, tot functies als directeur en (mede) - eigenaar van meerdere hoekmansbedrijven. Op 43-jarige leeftijd neemt Cok afscheid van het hoekmansvak om zijn loopbaan als beleggingsadviseur voort te zetten. Eerst bij Theodoor Gilissen Bankiers en sinds 2006, als senior beleggingssadviseur, voor Stroeve & Lemberger. Cok Inden Senior vermogensadviseur
Tom Stroeve, inmiddels als zevende generatie Stroeve werkzaam in het effectenvak, is sinds mei 2013 verbonden met Stroeve & Lemberger. Na zijn studie geschiedenis aan de UvA, kreeg Tom een gedegen opleiding in het beleggingsvak bij BinckBank. Tom was er actief als broker en coördinator van de Alex Academy, waar hij verantwoordelijk was voor alle klassikale- en onlinetrainingen. Tom Stroeve Beleggingsadviseur
De econoom Wim Zwanenburg is onze lead beleggingsstrateeg bij Stroeve & Lemberger. Een man met een helikopterview, een gepassioneerde professional en een zorgvuldige denker. Na zijn studie werkte hij enkele jaren in diverse beleggingsfuncties bij ABN Amro en Mees Pierson. Daarna was hij lid van meerdere beleggingscommissies van Bank Degroof. Als beleggingsstrateeg treedt Wim, namens Stroeve & Lemberger, regelmatig op bij BNR Nieuwsradio. Wim Zwanenburg Senior Beleggingsstrateeg Op deze publicatie is een disclaimer van toepassing. Deze kunt kunt u lezen op onze website www.stroevelemberger.nl/publicaties/disclaimer.
Stroeve & Lemberger Vermogensbeheer T +31 (0) 294 492 592 Weesp www.stroevelemberger.nl •
[email protected]
8
