STROEVE & LEMBERGER. NIEUWSBRIEF nummer 7, oktober Ruw weer op financiële markten. Kwartaalbericht SINDS 1818

STROEVE & LEMBERGER SINDS 1818

N I EUWSB R I E F

nummer 7, okt ober 2 011

Ruw weer op financiële markten

Kwartaalbericht 1

Vermogensbeheer en beleggingsadvies sinds 1818 Onafhankelijk, no-nonsense en resultaat gericht Door professionals met liefde voor hun vak Die hun cliënten door en door kennen

Nieuwsgierig? Bel of mail ons voor een oriënterend gesprek!

Stroeve & Lemberger Vermogensbeheer N.V. www.stroevelemberger.nl [email protected] Nesland 1-v, 1382 MZ Weesp T +31 (0)294 492 592 Posthoornstraat 69 , 6219 NV Maastricht T +31 (0)43 354 1222


Geachte lezer, De zomer van 2011 zullen weinig mensen in Nederland snel vergeten.

Inhoud

Los van de uitzonderlijk natte weersomstandigheden, waren de ontwikkelingen op de financiële markten stormachtig. Dalingen van de internationale aandelenbeurzen met 20 – 30% in het afgelopen kwartaal zijn toch ontwikkelingen die, zelfs beleggers die de laatste tien jaar wel wat gewend zijn, een bijzonder onrustig gevoel geven. Drie jaar geleden was het de financiële sector die gered moest worden door de overheden. Nu zijn het de overheden zelf die onder vuur liggen en waar alleen een daadkrachtige eensgezinde politieke besluitvorming het begin van een oplossing kan bieden. Zo ver is het nu nog niet, voorlopig worden alle fundamentele problemen naar voren geschoven om tijd te winnen. Vertrouwen is de basis voor de waardering van alles. Dat geldt voor het functioneren van de politiek, voor het vertrouwen van consumenten en producenten in de toekomst en voor de ontwikkelingen op de financiële markten. Juist omdat het terugwinnen van het vertrouwen op dit moment zo afhankelijk is van de politiek, is het ook verstandig rekening te houden met een langere tijd van grote onzekerheden. Fundamentele problemen hebben tijd nodig om opgelost te worden en zeker in Europa is dat het geval. Het zou mooi zijn als wij de komende tijd toch nog een “Indian Summer” krijgen. U weet wel, een zonnig rustig najaar met prachtige herfstkleuren. Laten wij hopen dat de politiek door de markt gedwongen zal worden om kleur te bekennen, zodat dit ook daadwerkelijk zal leiden tot een constructieve oplossing Pas dan bloeit vertrouwen weer op en kunnen wij in kalmer vaarwater terugkeren. Ik wens u een rustig najaar toe. Met vriendelijke groet, Hans Stroeve

[email protected]

Inhoud

Kwartaalvisie oktober 2011 4 Boekbespreking 7 Pensioen 8

En verder

Bedrijfsoverdracht 10 Aandelen Syngenta en Valero 11

3


K WA R T A A L v i s i e

Kwartaalvisie oktober 2011 De aandelenbeurzen zijn het afgelopen kwartaal fors gedaald als gevolg van een vertrouwensverlies dat ontstond omdat vooral de Europese politici de problemen voor zich uit bleven schuiven. Wim Zwanenburg Beleggingsstrateeg Stroeve & Lemberger Vermogensbeheer

Het vorig kwartaal schreven wij in onze beleggingsvisie het volgende:

Wij menen dat de gevolgen van een eventuele herstructurering van Griekse staatsschulden minder verreikend zullen zijn dan waarvoor wordt gevreesd en dat dit niet zo’n grote crisis zal veroorzaken als bij de teloorgang van Lehman Brothers in september 2008. Voor de banken is de situatie ongewis, maar het bedrijfsleven staat er beter voor dan toen. Er is fors bezuinigd en veel bedrijven beschikken over forse kasposities, of hebben de financiering veilig gesteld en de looptijd van hun uitstaande schuld verlengd. De expansie van de wereldeconomie zet door vanwege de sterke groei van de opkomende markten. Wij bezien de vertraging van het herstel als een tijdelijk fenomeen en met de huidige inzichten koersen we (zeker) niet af op een ‘double dip’; de vertraging is een tussentijdse pauze in de opgaande conjunctuurcyclus. Wel zal het onrustig blijven op de financiële markten zolang er geen structurele oplossing rond Griekenland is bereikt, maar daarna zullen aandelenmarkten, net als na het tweede kwartaal van 2010, waarschijnlijk een krachtig herstel laten zien... In het afgelopen kwartaal is er een nieuwe vertrouwenscrisis ontstaan die tot een zeer forse en plotselinge correctie op de aandelenmarkten leidde. De volatiliteit van de financiële markten steeg enorm en veel beleggers zochten een veilige haven in staatsobligaties van Duitsland, Nederland en de VS. Waar, door bezorgdheid over de toenemende staatsschuld de rente op Spaanse en Italiaanse staatsobligaties steeg, daalde de rente op Amerikaanse staatsobligaties na de toekenning van een lagere kredietstatus aan de VS begin augustus door kredietbeoordelaar Standard & Poor’s juist nog verder. Lagere groei

De wereldeconomie heeft sinds het begin van het jaar een lagere versnelling ingezet. De wereldhandel groeit minder sterk en de groeicijfers in de Verenigde Staten zijn zeer laag en fors neerwaarts bijgesteld. In de VS zijn de zorgen over een mogelijke tweede recessie, de dubbele dip, bepaald niet verdwenen en lopen de frustraties over de geringe banengroei

4

en de almaar oplopende staatsschuld hoog op. Het begin augustus bereikte akkoord tussen President Obama en de Republikeinse meerderheid in het Congres over de verhoging van het schuldenplafond en de noodzakelijke bezuinigingen hielp daar maar weinig aan. Pogingen om de belastingontvangsten te verhogen door hogere belastingtarieven worden steevast geblokkeerd. Ook de onzekerheden over de economische en vooral budgettaire ontwikkelingen in een aantal Europese landen zijn de afgelopen periode eerder toe- dan afgenomen. Vóórlopende indicatoren, zoals die van het consumenten- en producentenvertrouwen en de maandelijkse cijfers van de inkoopmanagers in de verschillende landen, zijn sinds het begin van het jaar aan het dalen en duiden op een voortdurende afzwakking van de economie. In onze vorige analyses schreven wij de afzwakking van het groeitempo in de eerste helft van 2011 voor een groot deel toe aan ‘tijdelijke factoren’, zoals de hogere olieprijs en andere grondstoffenprijzen en aan de effecten van de wereldwijde logistieke ketens van de natuurramp in Japan. De afzwakking van het groeitempo, die ook door ons werd waargenomen, was in onze analyse vanwege deze oorzaken van tijdelijke aard, maar deze heeft nu een meer structureel karakter gekregen. Door de aanhoudende stroom van negatief nieuws, waaronder de zwaar tegenvallende banengroei in de VS en het gebrek aan vertrouwen in politiek leiderschap in zowel de VS als in Europa, is wereldwijd het sentiment van consumenten en producenten verder verslechterd. In de VS heeft dit echter nog niet geleid tot lagere consumptie en detailhandelsuitgaven, maar veel economen en beleggers vrezen dat dit niet standhoudt. In Europa bleek dat de Franse economiTabel Economische Groei en Inflatie Euroland USA Japan Latijns- Oost- Azië Amerika Europa Pacific GDP 2009 -4,2 -3,5 -6,3 -1,8 -5,7 1,7 2010 1,8 3,0 4,0 5,9 3,9 6,7 2011 1,8 1,6 -0,4 4,5 4,4 4,6 2012 1,2 2,2 2,5 4,2 4,2 5,8 CPI (Inflatie) 2009 0,3 -0,4 -1,3 5,9 7,2 0,7 2010 1,6 1,6 -0,7 7,3 6,2 2,2 2011 2,6 3,0 -0,2 7,6 6,7 3,6 2012 1,9 2,1 -0,2 7,1 5,8 3,0 Bron: Bloomberg, IMF, EC, Consensus Economics, okt 2011


Aandelenkoers sinds 1 januari 2007

Vertrouwenscrisis

In juli begon een nieuw hoofdstuk van de al langer slepende schuldencrisis in het eurogebied. Het moeizame verloop van onderhandelingen tussen regeringsleiders over uitbreiding van (omvang en bevoegdheden van) het noodfonds van 440 miljard euro, de European Financial Stability Facility (EFSF), en nieuwe steunmaatregelen voor Griekenland, gevolgd door openlijke meningsverschillen over de rol van de ECB, ondergroef het vertrouwen van beleggers in een goede afloop in een hoog tempo. Naast de drie landen die al enige tijd zijn aangewezen op officiële, externe steun − Griekenland, Ierland en Portugal − dreigden ook Italië en Spanje begin augustus in financiële nood te raken door oplopende rentelasten. Het Italiaanse en Spaanse renteverschil met Duitse staatsobligaties liep sterk op. Pas na massale steunaankopen van de Europese Centrale Bank (ECB) in de tweede week van augustus liep het renteverschil weer terug, maar enkele weken later liepen die rentes opnieuw op. Met de interventies werd tijd gekocht, maar de onderliggende problemen zijn niet opgelost. Voor Griekenland wordt het risico van wanbetaling, het niet nakomen van rente en aflossingsverplichtingen, zeer hoog ingeschat; een faillissement wordt door velen al als een vaststaand feit aangenomen. In juli werd door de Europese staten een nieuwe steunoperatie overeengekomen, waarbij ook de banken een ‘vrijwillige’ bijdrage zouden verlenen aan de herfinanciering van Griekenland. Maar over de praktische uitwerking daarvan bleven de markten zeer ongewis. Bovendien bleken de Grieken bij een inspectie door de trojka van ECB, Europese Commissie en het IMF medio augustus niet te

Het voor ons meest voor de hand liggende scenario is dat Griekenland de schuldsanering in gaat en dat de Europese regeringsleiders op een gecontroleerd, ordentelijk faillissement aankoersen, waarbij in samenwerking met de centrale banken alle mogelijke maatregelen worden genomen om een financiële systeemcrisis te voorkomen en het besmettingsgevaar voor Spanje en Italië te bezweren. De centrale banken zullen onbeperkte liquiditeit verlenen aan de Europese banken. Griekenland betaalt zijn oude schulden niet langer meer volledig terug en gaat jarenlang op een fors, pijnlijk dieet om weer concurrerend te worden, mogelijk zelfs buiten de euro. De gebrekkige concurrentiekracht is voor de Grieken het grootste probleem. Een afwaardering van de Griekse schulden is voor de Europese banken op zichzelf niet onoverkomelijk, maar dat wordt anders als het om Spanje en Italië gaat. De Europese banken (en verzekeraars en pensioenfondsen!) zouden dan zeer forse verliezen leiden en zouden afhankelijk worden van herkapitalisatie, een noodzakelijk aanvulling van het in een dergelijk scenario verdampte eigen vermogen. Een stijging van de eurokoers, als gevolg van een exit van de zwakke

5

k wa r t a a l v i s i e

sche groei en zelfs die van Duitsland, al in het tweede kwartaal ernstig haperde. De Citigroup Economic Surprise-Index voor de VS, waarmee de bank alle macro-economische meeen tegenvallers turft, is nog steeds in negatief territorium, maar verslechtert vooralsnog niet verder. De gevoelstemperatuur van de economische misère is door de tegenvallende banengroei echter bijzonder laag.

kunnen voldoen aan de gestelde voorwaarden voor uitbetaling van een volgend deel van de toegezegde steun, mede omdat de Griekse economie inmiddels al in een forse recessie was aanbeland. Veel economen zijn er al lang van overtuigd dat Griekenland zijn schulden niet langer volledig kan terug betalen, hoe hard het ook bezuinigt. In augustus en september cumuleerde dit in het doorbreken van een taboe: tal van politici en opiniemakers in verschillende landen pleitten ervoor miljardensteun op te schorten, Griekenland failliet te laten gaan en het land uit de euro te zetten. De afschrijvingen van de Europese banken op de Griekse schuldenbezittingen zouden nog wel te dragen zijn. De aandelenmarkten vreesden echter duidelijk voor het besmettingsgevaar. Banken met grote belangen in Spaanse en Italiaanse staatsobligaties zagen hun aandelenkoersen fors dalen en dat zette wereldwijd alle aandelenbeurzen onder druk. Op de geldmarkt liep de interbancaire rente en risico-opslag sinds augustus fors op, een teken dat de banken elkaar geen geld meer durven te lenen, omdat ze onvoldoende in staat zijn de bokken van de schapen te scheiden, getuige ook het toegenomen gebruik van kredietfaciliteiten van de ECB. Door steeds meer marktpartijen werd gespeculeerd op een einde van de euro. Verschillende leidinggevende Europese politici zaaiden twijfel door onhandige opmerkingen over meerdere scenario’s. Diverse crisisbezwerende pogingen van de Duitse bondskanselier Angela Merkel en de Franse president Nicolas Sarkozy leidden nauwelijks tot meer rust, al was er soms sprake van opluchting en veerden de aandelenbeurzen op sommige dagen ook fors op. De neerwaartse trend werd daarmee echter nog niet gebroken. Ondertussen werden door de parlementen in Spanje en Italië forse bezuinigingspakketten aangenomen.


er niet opnieuw sprake zal zijn van een massale en totale vraaguitval. Na 2008 werden vervangingsinvesteringen en -bestedingen uitgesteld. Een deel van die vervangingsvraag zit nog in de pijplijn en zal een eventuele recessie dempen.

K WA R T A A L v i s i e

De S&P 500 en de Citi USA Economic Surprise Index

Beleggingsvisie

broeders, zou ook de concurrentiekracht van de NoordEuropese eurolanden sterk aantasten. Het uiteenvallen van de eurozone is uit financieel en economisch oogpunt zeer onaantrekkelijk voor alle eurolanden. Ook de financieel-logistieke problemen zouden niet te overzien zijn. Ondanks binnenlandse politieke weerstanden in diverse Europese landen tegen steunoperaties en het overdragen van bevoegdheden aan centraal Europese autoriteiten, is duidelijk dat een verdergaande Europese politieke integratie de enig mogelijke oplossing is en een noodzakelijke aanvulling vormt op de Europese monetaire unie. Strengere handhaving van de normen van het Europese Groei- en Stabiliteitspact, terugdringing van begrotingstekorten en staatsschulden, is dringend noodzakelijk. Het reduceren van overheidsschuld zet een rem op de economische groei in de westerse wereld. De nieuwe directeur van het Internationaal Monetair Fonds, Christine Lagarde, waarschuwde tegen al te drastische bezuinigingsmaatregelen, die het herstel zouden kunnen schaden en een negatief effect zouden hebben op de werkgelegenheid. De groei van de Emerging Markets zet nog steeds door, hoewel ook de Chinese groei lager zou kunnen uitkomen bij lagere importen in de VS vanuit China. Daarbij komt dat invoergroei in opkomende markten afzwakt door monetaire verkrapping en capaciteitsknelpunten in die landen zelf. Deze factoren drukken de economische groei van de totale wereldeconomie ook in de tweede helft van 2011 en in 2012. Maar dankzij de hogere groei in de opkomende landen zal de wereldeconomie in 2011 en 2012 naar verwachting nog steeds met 3½% kunnen groeien, tegen 4¾% in 2010. De kans op een recessie in de westerse landen is de afgelopen maanden duidelijk toegenomen, maar een eventuele recessie zal niet zo diep gaan als in 2008, omdat Groei van de winst per aandeel in de verschillende regio’s USA (S&P 500)

2009

2010

2011

2012

-

58,4%

16,4%

13,5%

Europa (DJ Stoxx 600)

-21,2%

53,7%

7,7%

12,1%

Japan (Topix)

118,5%

143,3%

19,6%

22,4%

6

De aandelenmarkten hebben inmiddels een sterke daling van de bedrijfswinsten in de tweede helft van 2011 en in 2012 meer dan verdisconteerd in lage waarderingen en fors lagere aandelenkoersen. Hoewel wij als uitvloeisel van de macroeconomische onzekerheid ook op een lagere winstgroei rekenen, verwachten we per saldo geen daling van de geaggregeerde bedrijfswinsten. Incidentele tegenvallers liggen voor de hand en er zullen zeker winstwaarschuwingen volgen, maar het collectief van Amerikaanse en Europese bedrijven valt niet samen met de nationale economieën. De Amerikaanse S&P 500-ondernemingen behalen meer dan 40% van hun omzet buiten de VS, en ook de Europese bedrijven behalen een groot deel van hun bedrijfsresultaten buiten het euroblok en in toenemende mate uit de opkomende landen. In de VS waren de bedrijfsresultaten over het vorige kwartaal opnieuw beter dan de winsttaxaties van analisten en dat logenstraft de stelling dat analisten voortdurend met een te roze bril naar de toekomst kijken. Veel analisten hebben hun taxaties de afgelopen maanden al verlaagd. De geschiedenis leert dat financiële markten veelal onnodig in paniek raken en overreageren op slecht nieuws en het ergste vrezen. Een belangrijk verschil met 2008 blijft, zoals wij ook in ons vorige kwartaalbericht schreven, de betere financiële positie van het bedrijfsleven. Bedrijven hebben gemiddeld de rentabiliteit en solvabiliteit op orde, waardoor zij bestand zijn tegen een groeivertraging. De grote internationale beursgenoteerde bedrijven beschikken over forse kasposities waarmee zij eigen aandelen kunnen inkopen, overnames kunnen financieren, uitbreidingsinvesteringen kunnen doen en dividenduitkeringen kunnen verhogen. Dit zijn gunstige factoren die tot een herstel van de aandelenkoersen kunnen leiden, al moeten beleggers in het huidige onzekere klimaat daarvoor mogelijk wel geduld oefenen en ook rekening houden met aanhoudend nerveuze markten. Vooruitkijkend moeten we echter wel opmerken dat beleggingen in aandelen met een dividendrendement van meer dan 4% een veel beter rendementsperspectief op langere termijn bieden dan staatsobligaties van de westerse landen waarvan de rente onder de 2% is gedaald en waar met het risico van een oplopende inflatie totaal geen rekening wordt gehouden. Wim Zwanenburg publiceert met een zekere regelmaat artikelen voor www.iex.nl. Deze artikelen zijn ook terug te vinden op www.stroevelemberger.nl, onder ‘Publicaties’ voor de artikelen. Hij is ook regelmatig te beluisteren op BNR Nieuwsradio, o.a. in het radioprogramma Voorkennis.


Volmaakt onvoorspelbaar

In zijn laatste bestseller “The Upside of Irrationality, The Unexpected Benefits of Defying Logic at Work and at Home” laat Ariely zien hoe emoties, gewoonten, sociale normen en ” illogical forces” dagelijks het nemen van rationele beslissingen, thuis en op het werk, dwarsbomen. Mensen zijn in vele opzichten fundamenteel, systematisch en voorspelbaar irrationeel maar dit betekent niet per se dat ze hulpeloos zijn. Het heeft zelfs onverwachte voordelen, concludeert hij in niet-academische bewoordingen, zodat een breed publiek er kennis van kan nemen. Zijn analyse onderbouwt hij met alledaagse, verrassende en boeiende voorbeelden uit zijn experimenten.

Tynemouth vuurtoren, Noordpier Deze vuurtoren vindt u in Noord Engeland aan de monding van de rivier de Tyne, bij het stadje Tynemouth.

Wij hebben de laatste jaren aardig wat boeken over irrationeel gedrag voorbij zien komen. Wat het boek van Ariely zo boeiend maakt is de keuze van zijn onderzoeken, de anekdotes en voorbeelden om de krachtige psychologische onderstromen te presenteren. Inzicht in onze eigen onvoorspelbaarheid en de fascinerende patronen ervan, helpt ons haar op tijd te (h)erkennen en hopelijk betere keuzes te maken. Op deze manier kunnen wij een aantal van onze belemmeringen overwinnen. Tot slot krijgt u de irrationele groeten van de auteur.

In 1854 begon men met het aanleggen van twee pieren, een zuid- en een noordpier. Tijdens een storm in 1897 brak de noordpier en het duurde 14 jaar om hem weer in het geheel te herstellen.

Volmaakt onvoorspelbaar Dan Ariely

In 1903 werd de vuurtoren op de noordpier gebouwd en samen met de vuurtoren op de zuidpier loodst hij de scheepvaart veilig de rivier op. Bij mooi weer is het goed toeven op de pier en kan er gewandeld worden. Op dagen zoals op deze foto is de pier vanzelfsprekend gesloten. Tynemouth is al bewoond sinds de IJzertijd. In de vroege middeleeuwen waren er een priorij en kasteel en werd het stadje bewoond door koningen. Sinds het einde van de 18e eeuw is de plaats een toeristische trekpleister mede vanwege zijn mooie zandstranden. De zee is zeer aantrekkelijk voor surfers.

7

boekbespreking

Dan Ariely is hoogleraar gedragseconomie aan de Duke University in Durham (North Carolina). In tegenstelling tot wat de naam gedragseconomie doet vermoeden, is dit meer een psychologisch (en sociologisch) vak, dan een economische wetenschap. De boeken van Ariely zitten op het grensvlak van deze disciplines. Om maatschappelijke verschijnselen te doorgronden, moet je immers over mensenkennis beschikken.

STROEVE & LEMBERGER

pensioen

SINDS 1818

Houden vragen over uw DGA pensioen u wakker? In dit artikel wordt ingegaan op de bijzondere positie die de directeur-grootaandeelhouder (DGA) heeft ten opzichte van zijn pensioen, de mogelijke risico’s waarmee de DGA bij de opbouw van zijn pensioen geconfronteerd kan worden en mogelijkheden om op deze risico’s in te spelen. Pensioen is een onderwerp dat momenteel dagelijks het nieuws weet te halen. Welke invloed heeft het gesloten pensioenakkoord uiteindelijk op de uit te keren pensioenen? Wat voor wetsontwerp om de fiscale kaders van pensioen aan te passen stuurt minister Kamp van Sociale Zaken en Werkgelegenheid naar de Tweede Kamer, aanpassing van de AOW-leeftijd in 2020 naar 66 jaar, de discussie om het DGA pensioen fiscaal niet meer in eigen beheer op te bouwen, maar verplicht extern bij een verzekeraar onder te brengen? Er lijkt geen eind te komen aan de berichtgeving over pensioen zonder dat er duidelijkheid komt. Of dat niet genoeg is, zien tegelijkertijd de economische vooruitzichten er, op zijn zachtst gezegd, nogal diffuus uit.

De DGA heeft ten opzichte van het opbouwen van pensioen een bijzondere positie ten opzichte van gewone werknemers. De bijzondere positie bestaat er uit dat de DGA die 10% of meer van de aandelen in een besloten vennootschap (BV) bezit, de door zijn vennootschap aan hem gedane pensioentoezegging, geheel of gedeeltelijk in zogenaamd eigen beheer mag uitvoeren. Het eigen beheer kan plaats vinden in de eigen BV (intern eigen beheer) of bij een voor het pensioen opgerichte BV (extern eigen beheer). In beide situaties mag de vennootschap de verplichtingen, die voortvloeien uit de aan de DGA gedane pensioentoezegging, als verplichting op zijn balans opvoeren. Deze verplichting staat als schuld aan de passiefzijde van de balans. Deze pensioenverplichting mag ten laste van de winst worden gebracht, waardoor een liquiditeitsvoordeel wordt gerealiseerd. Het pensioen van de DGA bestaat, vereenvoudigd weergegeven, uit twee onderdelen: 1. De DGA als directeur van de vennootschap zegt zichzelf, als werknemer van dezelfde vennootschap, een pensioen toe; 2. De vennootschap reserveert voor het toegezegde pensioen vermogen dat te zijner tijd nodig is om het toegezegde pensioen te kunnen uitbetalen. Deze reservering staat op de balans als verplichting. Naast het onderbrengen van de pensioentoezegging in eigen beheer, heeft de DGA ook de mogelijkheid zijn pensioen extern bij een verzekeraar onder te brengen, als hij het pensioen volledig buiten de risicosfeer van de onderneming wil brengen. Ook kan de DGA de keuze maken om het toegezegde pensioen onder te brengen in een combinatie van eigen beheer en een externe verzekeraar. Wat zijn de risico’s voor de DGA bij eigen beheer.

De risico’s, die worden gelopen bij het geheel of gedeeltelijk in eigen beheer opbouwen en houden van pensioen, zijn voor

* DGA’s kunnen zowel vrouwen als mannen zijn. Waar hij staat wordt ook zij bedoeld. Voor het leesgemak hanteer ik de term hij.

8


Peter G. Koehorst

Over de schrijver Peter Koehorst MFP MSC heeft binnen de financiële dienstverlening meerdere functies vervuld, onder andere als senior private banker en vermogensbeheerder. In 2011 is hij zijn eigen praktijk voor onafhankelijke inkomens - en vermogensplanning gestart. Daarnaast is hij bestuurslid bij een pensioenfonds en docent vaktechniek bij een opleidingsinstituut voor financiële dienstverleners. U kunt Peter Koehorst bereiken onder tel.nr.: 06 388 97 360 of [email protected].

iedere DGA verschillend. Toch zijn er risico’s te benoemen waarmee iedere DGA geconfronteerd kan worden. Denk hierbij onder andere aan het risico van arbeidsongeschiktheid, het risico van vroegtijdig overlijden, het risico van lang leven, het failliet gaan van de onderneming, voor de onderneming is geen opvolger te vinden of de onderneming is niet verkoopbaar. Voor de DGA zijn, in het kader van zijn pensioen het onderkennen van twee andere risico’s, van groot belang. Het eerste risico bestaat eruit dat de vennootschap geen of niet voldoende vermogen heeft opgebouwd om het toegezegde pensioen vanaf de pensioendatum ook daadwerkelijk levenslang uit te kunnen keren. De basis voor dit eerste risico ontstaat vaak vanaf het moment dat de vennootschap het pensioen toezegt. Voor de vennootschap vormt de pensioentoezegging een verplichting (schuld) die op de balans staat. Tegenover deze schuld staan de bezittingen van de vennootschap. De bezittingen bestaan in de meeste situaties niet uit liquiditeiten en/of beleggingen, maar uit zaken als deelnemeningen, gebouwen en roerende zaken. Een veel voorkomende gedachte onder ondernemers is dat de toekomstige ver-

Het tweede risico bestaat eruit dat, wanneer het voor de pensioenverplichting gereserveerde vermogen wel aanwezig is, de gekozen beleggingsstrategie onvoldoende rendement oplevert waardoor de situatie kan ontstaan dat de vennootschap geen middelen meer heeft het pensioen uit te keren terwijl de pensioengerechtigde nog in leven is. Deze situatie kan met name ontstaan wanneer het rendement op de beleggingen achterblijft ten opzichte van de 4% rekenrente die wordt gehanteerd bij het berekenen van de pensioenverplichting in eigen beheer. Welke mogelijkheden zijn er om op deze risico’s in te spelen

Het antwoord hierop is niet eenvoudig te geven en de mogelijkheden om op de risico’s in te spelen zullen per situatie verschillend zijn. Hierbij zijn de feitelijke omstandigheden waarin de DGA zich bevindt van belang. Is de DGA al met pensioen of gaat hij over enkele jaren met pensioen? Hoe ziet de privésituatie eruit? Is er een hypotheek op de eigen woning en zo ja, door wie is de hypotheek verstrekt, door de BV of door een bank? Is er, naast het vermogen in de onderneming, nog ander vermogen? Het vinden van een antwoord om op deze risico’s te kunnen inspelen, begint met inzicht in de zakelijke- en privévermogenspositie en een hierbij passende beleggingsstrategie. Met behulp van een financieel plan, dat rekening houdt met de persoonlijke wensen op het gebied van inkomsten en uitgaven, kan dit inzicht worden verkregen. Met de aldus verkregen informatie kan een bij de individuele situatie passende beleggingsstrategie worden samengesteld. Deze bestaat eruit het vermogen zodanig in te richten dat de opbrengsten uit de beleggingen zorgdragen voor de gewenste uitgaven. Tot slot

Binnen het kader van dit artikel is het niet mogelijk om in detail op de genoemde risico’s in te gaan, laat staan dat het mogelijk is antwoord te geven op individuele situaties. Wanneer u naar aanleiding van dit artikel vragen heeft over een optimale pensioenopbouw voor u als DGA of de mogelijkheden van financiële planning neemt u dan contact met uw vermogensbeheerder bij Stroeve & Lemberger.

9

penisoen

koopopbrengst, lees verkoopwinst, van hun bedrijf voor de nodige geldmiddelen zorgt om aan de pensioenverplichting en daarmee aan het uitkeren van het toegezegde pensioen te voldoen. In de praktijk blijkt dat dit niet altijd zo is. In de huidige economische tijd dringt de vraag zich op hoe de verkoopbaarheid van bedrijven en daarmee het realiseren van vrij vermogen zich de komende jaren zal ontwikkelen.

STROEVE & LEMBERGER

b e d r i j f s ov e r d r ac h t

SINDS 1818

Bedrijfsoverdracht. ‘Ingrijpend . . . . aangrijpend’ Stel, u bent “DGA-op-leeftijd” van uw prachtige bedrijf. U produceert en verkoopt mooie producten, u heeft tevreden klanten, fijn personeel en de crisis overleefd. U heeft vast al eens over bedrijfsopvolging nagedacht. Met een goede verkoopopbrengst als aanvulling op het opgebouwde pensioen, is de beslissing om te verkopen snel genomen. Of toch niet? Is het bedrijf te Jan Willem van Hunnik verkopen? Zijn er wel kopers? Claassen, Moolenbeek Wat wordt er & Partners verkocht: de Bedrijfskundig- en aandelen, of ook bancair advies activa, zoals het onroerend goed erbij? Wilt u nog aanblijven? Wat brengt het bedrijf op? Is de beoogde opvolger, bijvoorbeeld familie, wel geschikt in uw ogen? U weet dat de fiscus ook alert is, en wat nà de verkoop? Bent u eigenlijk wel “verkoopklaar”? Hoe kijkt een potentiële koper naar uw bedrijf? Het is eigenlijk net zoals bij de verkoop van onroerend goed; de koper wil in de regel géén kat in de zak. Men let op ligging, onderhoud, een reële prijs, enzovoort. Als verkoper zorg je dat je pand “verkoopklaar” is. Los even van het marktsentiment, maakt een gedegen voorbereiding een verkoopdeal makkelijker. Met de verkoop van een bedrijf is dit in de regel niet anders . . . Gedachten en vragen die nogal wat los maken. De meeste ondernemers maken een bedrijfsoverdracht slechts éénmaal in hun leven mee en worden daarbij voor vele, vaak ook onverwachte vragen gesteld. Soms rationeel van aard, soms juist heel emotioneel. Een verkoop is ingrijpend en aangrijpend. Helaas maak ik, als bedrijfsovername-adviseur te vaak mee, dat een ondernemer een andere waardeperceptie heeft van het bedrijf dan de reële opbrengstprijs. De kredietcrisis heeft bij menig onderneming gezorgd voor daling van de toegevoegde waarde. Met alle gevolgen van dien. Het kan geen kwaad dan te zorgen dat er gewerkt wordt aan het vergroten van de

toegevoegde waarde en de verkoop nog even uit te stellen. Anderzijds hoeft het nog niet te betekenen dat de kapitalisatiefactor (zeg maar: x keer de winst als opbrengstwaarde) door de crisis altijd omlaag is gegaan. Creativiteit in het vinden van een (strategische) koper kan ook zéér positief uitpakken. Het gehele verkoopproces kent nogal wat potentiële valkuilen, zowel op organisatorisch, financieel, fiscaal als juridisch vlak. Heeft u een familiebedrijf? Dan is het spanningsveld tussen familie, het eigendom en de leiding van het bedrijf, veelal geladen met veel emotie. De kunst is de emotie niet de overhand te laten krijgen bij het tot stand brengen van een succesvolle overdracht. Het is mijn passie om met de vele aspecten in de begeleiding van het proces rekening te houden, de valkuilen te omzeilen en te komen tot een voor alle partijen prachtige deal. Kortom, onvoorbereid kost tijd en geld. Waarde haalt u niet alleen uit de cijfers van de accountant. Laat u bijstaan door de juiste specialisten. Claassen, Moolenbeek & Partners is een onafhankelijk bedrijfskundig en bancair adviesbureau voor een brede groep van ondernemingen. Opgericht in 1983 en inmiddels actief met ruim 30 landelijk verspreide kantoren, met meer dan 100 partners. De hoofdactiviteiten bestaan uit: • begeleiden van bedrijfsoverdrachten; • formuleren en implementeren van ondernemingsplannen; • (p)recovery / herstructurering; • opstellen van financieringsrapporten; • begeleiden van financieringsaanvragen; • interim directievoering, projectmanagement.

Koninginneweg 11 | 1217 KP Hilversum | www.cmenp.nl/hilversum | T 035 - 625 06 36 | M 06 - 55 75 82 84

10

Aandeel Syngenta

In het eerste halfjaar van 2011 nam de omzet van Syngenta sterk toe, zowel door de volumestijging van 11% als door prijsverhogingen, waarbij vooral de zadendivisie het goed deed. Daarmee presteerde Syngenta in lijn met de verwachtingen van analisten. De onderneming heeft een goede trackrecord op het gebied van innovaties en R&D en daarmee weet het zich goed te handhaven tegen de toenemende concurrentie van generieke producenten van middelen waarvan het patent verlopen is. Syngenta is op dit moment weer in staat hogere grondstoffenprijzen door te berekenen en de winstmarges op peil te houden. Analisten voorzien voor 2011 gemiddeld een groei van de winst per aandeel van meer dan 20% en voor 2012 van meer dan 10%. Met dit aandeel kunnen beleggers profiteren van de sterke agro-cyclus. Wereldwijd is er de sterke behoefte om oogsten te optimaliseren, veilig te stellen en de ontwikkeling van voedselprijzen in de greep te houden. Daarbij is ook de inzet van onkruidverdelgers en insecticiden van groot belang, alsmede de inzet van middelen tegen schimmels om groente en fruit te beschermen. Syngenta maakt ook een sterke groei door in opkomende landen, in zowel Latijns-Amerika als in de Aziatische Pacific-regio. Daarnaast heeft de onderneming enkele acquisities verricht in Rusland en de Oekraine waar het eveneens aanzienlijke groeimogelijkheden voorziet. De Syngenta is zeer conservatief gefinancierd, vrijwel geheel met eigen vermogen, en het heeft volop mogelijkheden om het dividend opnieuw te verhogen. De waardering, en daarmee het rendementspotentieel, achten wij aantrekkelijk en gunstig afsteken tegen branchegenoten zoals Monsanto. Medio september noteert het aandeel Syngenta een koers van CHF 250,- en berekenen analisten gemiddeld een koersdoel van CHF 310. Wij menen dat de ontwikkeling van de bedrijfsresultaten en de verhoging van de dividenduitkeringen een nog veel hoger koersdoel rechtvaardigen. Koersverloop Syngenta

SINDS 1818

Aandeel Valero aandelen

Syngenta is een van ’s werelds toonaangevende biotechbedrijven op het gebied van gewasbescherming en zaadveredeling. De onderneming is ook vooraanstaand op het gebied van genetisch gemanipuleerde zaden. Het bedrijf werd verzelfstandigd in 2000 als afsplitsing van het Zwitserse farmacieconcern Novartis en het fuseerde met de agrochemiedivisie van het Britse AstraZeneca. Syngenta is met circa 21.000 medewerkers actief in meer dan 90 landen.

STROEVE & LEMBERGER

Koersverloop Valero Energy

Het aandeel van de Texaanse oliemaatschappij Valero Energy wordt verhandeld tegen een koers die onder de boekwaarde ligt. Kortom, de activa van Valero zijn veel meer waard dan de waarde die daar op dit moment door de beurs aan wordt toegekend. Valero is in het bezit van een groot aantal olieraffinaderijen en het bedrijf produceert eveneens ethanol dat met benzine en diesel gemengd kan worden voor de levering aan hun eigen tankstations; een milieuvriendelijker toepassing. Valero heeft veertien raffinaderijen in de Verenigde Staten, Canada en Aruba. Het concern heeft recent ook een belangrijke overname gedaan in Europa. Daarmee is het ’s werelds grootste onafhankelijke olieraffinagemaatschappij. Valero heeft een concurrentievoordeel omdat het in de raffinaderijen zwaardere soorten ruwe olie kan kraken. Daarmee behaalt Valero hogere winstmarges. In juni 2010 heeft Valero de raffinaderij op Aruba heropend en daar is de productie in het voorjaar van 2011 op gang gekomen. In 2009 dook Valero in het tweede kwartaal in de rode cijfers, maar vanaf het tweede kwartaal 2010 kon de onderneming als gevolg van herstructureringen en sluiting van verouderde, verlieslijdende raffinaderijen weer zwarte cijfers schrijven. Analisten verwachten dat Valero voor het einde van 2011 naar het oude dividendniveau van 15 dollarcent per kwartaal zal terugkeren. De koers van Valero lag al in het voorjaar onder druk door het slechte marktsentiment en door de daling van de olieprijzen. De bezettingsgraad van de (Amerikaanse) olieraffinaderijen neemt echter toe en is ook in het derde kwartaal van 2011 verder gestegen. Dit is positief voor de winstmarges, ondanks de lagere olie- en benzineprijzen. Valero Energy noteert een koers-winstverhouding (voor de WPA van 2012) van nog geen 5,5 en is daarmee zeer aantrekkelijk gewaardeerd. De koers wordt ondersteund door positieve bijstellingen van de winsttaxaties van analisten. Het koersdoel van analisten ligt nu gemiddeld op 31,70 dollar en dit biedt een uitstekend rendementspotentieel.

11


Stroeve & Lemberger Vermogensbeheer www.stroevelemberger.nl [email protected]

Stroeve & Lemberger Vermogensbeheer Weesp Nesland 1-V 1382 MZ Weesp T +31 (0) 294 492 592 F +31 (0) 294 492 593

Stroeve & Lemberger Vermogensbeheer Maastricht Posthoornstraat 69 6219 NV Maastricht T +31 (0) 43 354 1222 F +31 (0) 43 325 9309

STROEVE & LEMBERGER. NIEUWSBRIEF nummer 7, oktober Ruw weer op financiële markten. Kwartaalbericht SINDS 1818

Recommend Documents