Ondernemen Dit is een commerciële bijlage van ING, verspreid door het Financieele Dagblad
❱ 25 april 2013
KANSEN ZIEN, MOGELIJKHEDEN BENUTTEN
Voorwoord
Meelezen met de Week van de Ondernemer ❱❱
Wie erbij was, heeft een volle inspirerende dag of misschien wel dagen meegemaakt. De Week van de Ondernemer, die van 8 tot en met 11 april in Utrecht werd gehouden, was in alle opzichten een succes. Ondernemers uit het hele land kwamen naar dit grootse evenement om zich te laten informeren, om nieuwe en nauwe banden te smeden en vooral om zich te laten inspireren door de vele topsprekers. Tijdens het evenement en ook in deze bijlage staan de kansen voor ondernemend Nederland centraal. Kansen om nieuwe markten te veroveren
❱ Annerie Vreugdenhil
‘In deze bijlage staan de kansen voor ondernemend Nederland centraal’
in binnen- of buitenland, kansen voor het familiebedrijf, door innovatie, voor een keur aan financieringsvormen en kansen in diverse sectoren. ING deelt haar deskundigheid over financiën, economie, sectoren en regio’s in binnen- en buitenland actief met klanten, zodat zij succesvoller kunnen ondernemen. Wij helpen hen om belangrijke trends te onderscheiden en kansen te herkennen. Verschillende personen komen in deze bijlage aan het woord over de kansen die zij waarnemen. Op basis van onderzoek of eigen ervaring delen
zij inzichten waarmee andere ondernemers hun voordeel kunnen doen. Wie niet bij de Week van de Ondernemer was, heeft zeker wat gemist. Maar ook hier doet zich weer een kans voor. De kans om ‘mee te lezen’ met het evenement én de kans om de Week van de Ondernemer in de regio te bezoeken. Want de komende acht maanden trekt de Week van de Ondernemer door Nederland. Dus ook bij u in de buurt. Annerie Vreugdenhil Directeur Zakelijk ING Nederland
02 ➥ Crowdfunding om door een pitch veel (kleinere) investeerders te vinden
➥ Private equity is risicodragend vermogen voor niet-beursgenoteerde ondernemingen
➥ F actoring om snel en flexibel
over liquide middelen te beschikken
En toen was er licht... om te aaien Met een aai over de achterzijde demonstreert Kamiel de Leur hoe je de bureaulamp aanzet.
T
rots haalt Kamiel de Leur (33) een Fonckel One uit de verpakking. Met een aai zet hij de bureaulamp zet. Nog een aai over de bovenkant en de lichtbundel wordt sterker. Toen uitvinder en vriend Philip Ross (34) deze techniek vijf jaar geleden demonstreerde, wist De Leur dat dit ‘iets heel unieks was met een enorme potentie’.
Overheidsfinanciering
Fonckel One Vijf jaar geleden was er alleen een patent. Vorig jaar lag er een bureaulamp met touchbediening in de winkel en inmiddels doet Fonckel BV internationaal zaken. Kamiel de Leur zegde begin 2011 zijn baan op bij een multinational en stapte fulltime in dit avontuur.
De techniek is voortgekomen uit het promotieonderzoek van Ross aan de Technische Universiteit Eindhoven. De kosten voor de patentaanvraag werden voorgefinancierd door de universiteit. Vervolgens kende de Stichting Techniek en Wetenschap een Valorisation Grant toe: een subsidie van 225.000 euro. ‘Toen moest er een bedrijfsplan komen en een proof of concept. Dat was het moment om mijn baan als innovatiemanager op te zeggen en fulltime voor deze business aan de slag te gaan. We hebben een derde partner gezocht die ons qua competenties aanvulde. Philip en ik hebben beiden een technische achtergrond. Hans Filippini komt van Nyenrode en had een commerciële functie bij een creditcardmaatschappij.’ Er was meer geld nodig – enkele tonnen – en er volgde een zoektocht naar investeerders. De Leur: ‘We heb-
ben ons een jaar lang ondergedompeld in de wereld van het risicokapitaal. Leuk en leerzaam. We spraken ook met investeerders: met een klein budget tot investeerders die minimaal vijf miljoen in een bedrijf willen steken. Na meer dan honderd gesprekken hadden we een informal investor gevonden, of eigenlijk vier, die dit samen oppakten. Onderdeel van de overeenkomst was dat in hetzelfde kwartaal een bancaire lening tot stand zou komen. Eerder had de bank als voorwaarde voor een lening gesteld dat er ook een investeerder moest zijn. Met de bank waren we al die tijd in contact gebleven. De deal was snel rond.’
Intellectueel eigendom De lamp maakt de business concreet, maar de waarde en de potentie van het bedrijf zitten vooral in het intellectueel eigendom van het idee erachter. ‘De touch-technologie kunnen we in licentie geven aan producenten van bijvoorbeeld medische apparatuur en in de auto-industrie. Dit licentiedeel maakt het bedrijf ook minder kwetsbaar. Net als onze wereldwijde oriëntatie. Onze focus ligt nu buiten Europa. Doordat de bouwsector in Europa vrijwel plat ligt, zit de markt voor ons eigen product niet mee. Maar ik kom net terug uit Rusland waar we heel goed zaken hebben gedaan. We gaan letterlijk en figuurlijk verder!’
Overtuigd door team Fonckel ❱❱
ING verleende Fonckel bv een rekening courant voor werkkapitaal in combinatie met een borgstellingskrediet. Han Gasseling (rayondirecteur MKB Zuidoost-Brabant) noemt dit op zich een geschikt moment om met een start-up in zee te gaan. Maar niet zonder te weten wie de mensen achter het plan zijn. ‘Een goed idee alleen is niet voldoende.’ De regio Zuidoost-Brabant verkrijgt in Nederland jaarlijks het grootste aantal patenten per 100.000 inwoners. Een enorme business potentie, maar Gasseling waarschuwt dat een patent niet per definitie garant staat voor succes. ‘Voordat je een patent op de markt introduceert, moet je het zo toepassen dat het verkoopbaar wordt. De vraag
voor ons is altijd: Is deze ondernemer daartoe in staat?’ Bij het team van Fonckel waren we daar snel van overtuigd. De ‘uitvinder’, Philip Ross, had door de keuze van zijn businesspartners ook competenties op het gebied van marketing en (financieel) management in huis gehaald. Er was sprake van een complementair team. Het bedrijfsplan dat Fonckel presenteerde was dan ook ‘goed doortimmerd’, vindt Gasseling: ‘Het bevatte niet alleen een heldere beschrijving van het product en de USP’s, maar ook de resultaten van een onderzoek naar de marktwaarde ervan. Het patent was bovendien op verschillende manieren uitgewerkt, zowel voor de consumentenmarkt als voor de industrie.’
‘Voordat je een patent op de markt introduceert, moet je het zo toepassen dat het verkoopbaar wordt’
Toch heeft de ING gewacht met het verstrekken van een lening totdat er ook harde toezeggingen waren van investeerders. ‘We kenden die investeerders bovendien, ze komen uit dezelfde branche. Dat zij tegelijkertijd als coach optreden, draagt bij aan ons vertrouwen. Hun commitment betekent dat er ook middelen beschikbaar zijn op een moment dat er onverwacht extra kapitaal nodig is. Dat is belangrijk want voor ons is het lastig om dan bij te springen. Een bank verstrekt vreemd vermogen en kan niet de rol van investeerder overnemen. Daarom zijn we ingestapt toen er investeerders aan boord waren. Toen de huidige investeerders eenmaal waren gevonden, was de lening overigens in een paar weken rond.’
03 ➥D e Beurs heeft een platform speciaal voor het mkb: Alternext
➥ € 50.000 is de maximale lening voor microkrediet
➥ De overheid heeft regelingen voor starters en innovaties
Een goed plan kan ook nu rekenen op een bank krediet. ‘Juist nu,’ benadrukt Ruud van Dusschoten, directeur Grootbedrijf en Instellingen bij ING Nederland. ‘Er is minder vraag naar krediet, terwijl het verstrekken van leningen voor ons wel een kerntaak is.’
Alle zeilen bijzetten om ondernemers te financieren
T
egelijkertijd kan de ING als bank maar een beperkt risico nemen. Voor de groei van het mkb – nu en in de toekomst – zijn daarom ook andere financieringsvormen nodig. ‘Nederlandse ondernemers richten zich snel op een bancaire lening. In andere landen zijn voor het midden- en kleinbedrijf meer diverse financieringsvormen gangbaar’, weet Van Dusschoten. In het huidige economische klimaat, waarin het succes van een idee minder vanzelfsprekend of voorspelbaar is, kunnen kleine en grote investeerders daarom een belangrijke rol spelen bij de groei en ontwikkeling van het mkb.
Risicobeheersing
Ruud van Dusschoten, directeur Grootbedrijf en instellingen: ‘Goed doortimmerde plannen komen eerder voor financiering in aanmerking.’
ING is voortdurend op zoek naar kansen om zakelijke leningen te verstrekken. Van Dusschoten: ‘Krediet verlenen is een van onze twee kerntaken. De kredietvraag is afgenomen als gevolg van de economische recessie. Ondertussen wordt wel afgelost op bestaande leningen zodat onze kredietenportefeuille per saldo slinkt. Waarom honoreren we op dit moment dan maar twee van de drie aanvragen? We hebben nóg een kerntaak: het spaargeld goed beheren. En dat betekent geen te grote risico’s nemen. Als we een aanvraag afwijzen, is dat uit het oogpunt van risico.’ Goed doortimmerde plannen komen eerder voor financiering in aanmerking. ‘We zien bijvoorbeeld graag dat er ook aan alternatieve scenario’s is gedacht. En we zijn positiever over realistische plannen die zich op de internationale markt richten. Die zijn minder afhankelijk van de Nederlandse economie; er is altijd wel ergens een markt die groeit. Een goed track record van de ondernemer draagt ook bij aan vertrouwen, maar dat is bij starters vaak lastig. Langlopende relaties blijken dan waardevol;
investeer dus in de relatie met je bank. Van onze kant doen wij dat ook. Strategisch partnerschap noemen we dat. Als een plan (nog) niet klopt, hoeft het idee erachter niet kansloos te zijn. Hebben we vertrouwen in de ondernemer, dan geven we feedback, vragen om aanvullend onderzoek en kijken naar de mogelijkheden.’
MKB-fonds Een ondernemer die zelf geld inbrengt en daarmee risico neemt, kan eerder rekenen op een aanvullend bankkrediet. ‘In het huidige klimaat is er behoefte aan risicodragende financieringen. Wij kijken dan ook graag met de ondernemer mee naar alternatieven: kredietunies crowdfunding, informal investors. Vervolgens kunnen we als bank samen met die financiers optrekken. We verkennen bij de ING de mogelijkheden voor een mkbfonds: je brengt een aantal bancaire mkb-leningen onder in één bundel die je vervolgens overdraagt aan een investeerder die meer risico kan nemen.
Kleine en grote investeerders spelen een belangrijke rol bij de ontwikkeling en groei van het mkb We bespreken dit idee al een tijd met Deloitte en Euronext en inmiddels ook met andere banken, accountants en pensioenfondsen.’ Ook als de economie straks aantrekt, heeft een dergelijk fonds bestaansrecht. Van Dusschoten: ‘Er komt dan een inhaalrace op gang waarbij het volume van de financieringsvraag toeneemt. Juist dan is het dus goed dat er andere financieringsbronnen worden aangeboord, zodat Nederland weer op volle kracht kan draaien!’
04 ➥ De biologische markt groeit harder dan de Chinese economie
➥E lke dag gooien we kilo’s goud weg
➥ De Nederlandse gamingindustrie groeit dit jaar met 20%
Henk Kamp over ondernemen
‘Meer samenwerking overheid, bedrijfsleven en wetenschap’ Henk Kamp is zo ongeveer beroepsminister. Sinds 2002 zat hij achtereenvolgens op VROM, Defensie, Sociale Zaken en Werkgelegenheid en nu dan op Economische Zaken. Met deze laatste post komt hij het dichtst bij zijn roots. ‘Ik ben opgegroeid met ondernemers.’
Z
elf is hij nooit ondernemer geworden maar Henk Kamp voelt zich nauw verwant met ‘de soort ondernemer’. Niet alleen als minister van Economische Zaken maar ook vanuit zijn opvoeding. ‘Ik ben letterlijk opgegroeid met ondernemers. Mijn ouders hadden een groothandel in verpakkingsmateriaal en waren beiden - op de zondag na - de hele week aan het werk. Dan heb ik het over de ochtenden, middagen en avonden. Mijn broers, zus en ik speelden in het magazijn en het kantoor en gingen mee naar de klanten. Toen ik begon te werken was dat bij een agenturenfirma in industriële garens. Daarna heb ik gewerkt in het bedrijf van mijn schoonvader; een groothandel in tabaksartikelen, zoetwaren, koffie en thee.’ Natuurlijk, als minister kun je moeilijk anders, maar Kamp roemt de mentaliteit van de Nederlandse ondernemer. ‘Ondernemers zijn harde werkers, dat heb ik met eigen ogen kunnen zien. Nederlandse ondernemers gaan niet bij de pakken neerzitten als het even wat minder gaat. Dat is een instelling die we juist nu nodig hebben om weer uit de crisis te komen.’ Want Nederland zit in een recessie en daarin schuilt veel leed. Bedrijven gaan failliet, mensen raken hun baan kwijt en bijna niemand ontkomt aan een daling van het besteedbaar inkomen. De vooruitzichten voor 2013 zijn ongunstig. Met het oog op de langetermijnwelvaart bezuinigt de overheid fors, ook al kan dat op korte termijn de groei afremmen. Kamp benadrukt graag de positieve kant: ‘We zijn een van de meest ondernemende, concurrerende en innovatieve landen ter wereld. Onze welvaart is de hoogste van Europa, na Luxemburg. Nederland is een van de grootste exporteurs ter wereld en al jaren een aantrekkelijke vestigingsplaats voor
buitenlandse investeerders. Voor 2013 verwacht de technologische industrie een exportstijging van 4,5 procent.’
❱ Wat kunnen ondernemers beter doen? Kamp: ‘Meer samenwerking tussen bedrijfsleven, wetenschappers en overheid. Dat levert nog meer innovatie op. En niet te bang zijn om hun goede ondernemersideeën ook uit te voeren zodat ze kunnen groeien. Daar steunt de overheid ze ook in. Bijvoorbeeld door het beschikbaar stellen van durfkapitaal.’
❱ Wat ziet u als de grootste belemmeringen voor innovatie en ondernemerschap in Nederland? ‘Het is voor veel bedrijven op dit moment moeilijk om aan voldoende financiering te komen. De overheid helpt ze met garantieregelingen voor kleine en middelgrote bedrijven en innovatiefondsen voor het MKB. Dat kan soms net het duwtje geven dat over de streep trekt om toch te financieren. Ander probleem is het tekort aan vakmensen. Als bedrijven willen groeien en innoveren hebben ze goed geschoold personeel nodig. Dat kan beter, vooral vakmensen in de techniek worden gemist. Daarom sluiten we binnenkort het Techniekpact met bedrijfsleven, onderwijs, vakbonden en regio’s. Dat moet 170.000 technici opleveren waar het bedrijfsleven om zit te springen.’
❱ Veel mensen worden zelfstandige, vaak omdat ze hun baan zijn kwijtgeraakt. Maar weinig zzp’ers groeien uit tot werkgevers. Hoe zou je dat kunnen stimuleren? ‘15 procent van de ongeveer 750.000 zzp’ers heeft de ambitie om door te groeien en personeel aan te nemen.
Voor hen en om dat aantal te laten groeien, moeten we er vooral voor zorgen dat zij toegang krijgen tot voldoende financiering. En dat het makkelijk is om personeel aan te nemen. Veel belemmeringen zijn al weggenomen. Sinds 1 oktober 2012 is het bijvoorbeeld gemakkelijker geworden om een besloten vennootschap (bv) op te richten. Zo wordt het verplichte startkapitaal van 18.000 euro afgeschaft. Ook zijn er sinds die datum meer mogelijkheden om een bv naar eigen wens in te richten (‘flexbv’). Door de regels te versoepelen wordt de besloten vennootschap inte-
‘Bedrijven hebben goed geschoold personeel nodig als ze willen groeien en innoveren’ ressanter voor ondernemers. Ook is belangrijk dat er geen onnodige regels zijn die hen belemmeren om meer te ondernemen. Er is al voor bijna een miljard euro aan regeldruk bespaard. Deze kabinetsperiode moet daar nog eens 2,5 miljard bijkomen. Dat moet
Minister Henk Kamp: ‘Ondernemers zijn harde werkers, dat heb ik met eigen ogen kunnen zien.’
starters en zzp’ers helpen om hun bedrijf verder op te bouwen.’
❱ Welke recente Nederlandse innovaties ziet u als kansrijk om uit te groeien tot internationale ondernemingen? ‘Er zijn veel voorbeelden, want Nederlandse ondernemers zijn innovatief en internationaal georiënteerd. Mooi voorbeeld is het algenonderzoekscentrum in Wageningen. Men onderzoekt de beste manier voor het telen van zonnealgen. Om over een aantal jaren, wereldwijd, op grote schaal algen te telen voor brandstof, voeding of veevoer. Of een bedrijf dat samen met wetenschappers onderzoekt hoe je botbreuken bij ouderen kunt voorkomen door te zorgen dat ouderen meer eiwitten eten; door die in brood te verwerken. En ik denk aan de Philips Medical Scan. Philips werkt met het Universitair Medisch Centrum van Utrecht aan een nieuwe behandeling van borstkanker. Met deze nieuwe techniek kunnen artsen tumoren opwarmen en vernietigen zonder te hoeven snijden. Zo draagt innovatie niet alleen bij aan het welzijn van de patiënten, maar ook aan het verlagen van de zorgkosten.’
05 ➥D e helft van alle retailers heeft nog geen webshop
➥ De export naar Duitsland blijft maar stijgen
➥ Er is nog 600 hectare vrij voor groei in de grootste haven van Europa
ING heeft op basis van analyses 100 kansen in kaart gebracht en brengt partijen actief bij elkaar.
Businessplan verkopen? Wees uzelf
‘Wacht niet af, speel slim in op veranderingen’ ❱❱
Waar liggen de kansen voor mkb’ers in deze tijd? Grote bedrijven zijn de vlaggenschepen van onze economie maar het mkb is de grootste werkverschaffer. Er liggen veel kansen, ook of juist in crisistijd; je moet ze alleen wel grijpen. Kansen genoeg voor mkb’ers, blijkt uit de sectorrapporten van de ING. ‘Kansrijke sectoren zijn bijvoorbeeld de biologische sector, de gamingindustrie, webshops, export naar Duitsland, en de Rotterdamse haven.’ Maar hoe pak je je kans als mkb’er in het huidige economische klimaat? Vanuit onze ING-sectorrapporten hebben we 100 kansen in kaart gebracht; die delen we via onder andere Twitter en LinkedIn’, zegt Ben van de Vrie, directeur Marketing Zakelijk van ING Nederland over de rol van de bank. ‘En we brengen partijen actief bij elkaar.’ Zo organiseert de ING ronde tafels voor ondernemers om ervaringen uit te wisselen. In 2013 zijn er tweehonderd gepland, vaak per sector. ‘Ik heb zelf onlangs de modesector gedaan. Met twaalf ondernemers hebben we de trends in hun sector besproken. Dat delen ondernemers graag met elkaar. Dit soort bijeenkomsten gaan we nu uitbouwen voor minder grote mkb-klanten.’ Volgens het rapport ‘Internationale groeikansen voor het MKB’ van ING Economisch Bureau over internationaal ondernemen liggen de kansen vooral in landbouwproducten, voedingsmiddelen, dranken en chemie. In deze sectoren hebben Nederlandse bedrijven een groeiend deel in handen van zowel de traditionele markten als de opkomende, verre markten. ‘In voeding, drank en chemie hebben we competitieve voordelen op
andere landen, dat geldt ook voor sectoren als logistiek, infrastructuur en water(management).’ Van de Vrie noemt verder de autoindustrie in Zuid-Duitsland waar in 2012 een handelsmissie van Brainport uit Eindhoven heen is geweest. ‘Daar liggen prima afzetmogelijkheden. Nederlanders hebben daar een goede naam.’ Maar ook onze games en apps blijven goed lopen. ‘De structurele investering van Amsterdam in de infrastructuur heeft een aanjaageffect op allerlei IT-bedrijfjes gehad.’ De mkb-klanten van de ING worden in periodieke sector- en regioanalyses gewezen op trends. Die zijn verkrijgbaar via de site van de bank en bij de mkb-relatiemanagers. ‘Onze vaste klanten kennen deze rapporten, we willen ze ook delen met mkb’ers. We sturen de analyses proactief mee aan klanten en daar wordt heel positief op gereageerd. Ondernemers kunnen er wat mee, omdat ze bedrijfskundig van aard zijn en niet alleen cijfers laten zien.’ Andere zaken die mkb’ers krijgen aangeboden zijn de bedrijfsscan, netwerkevenementen en de ‘conditietest’ waarbij het bedrijf op vele pun-
Duurzaamheid biedt in elke sector andere kansen
ten wordt vergeleken met de trends, de top en de benchmark in de sector. De politiek helpt ook een handje mee met het investeringsfonds dat handelsminister Ploumen lanceerde. Haar ministerie stelt 750 miljoen euro beschikbaar voor bedrijven die investeren in verre en ontwikkelingslanden. Dat biedt nieuwe kansen voor mkb’ers: zeker als je beseft dat zeven van de snelst groeiende economieën ter wereld in Afrika zitten. ING bracht ook grote algemene trends in kaart waar ondernemers hun voordeel mee kunnen doen: technische innovatie, duurzaamheid, vergrijzing, internationalisering en het uitdijende internet. Bij innovatie wordt gewezen op digitalisering, 3D-printing en e-commerce (integreer online shops met offline winkels). Watermanagement, de specialisatie van de aanstaande koning, wordt met name voor ingenieursbureaus als kansrijk gezien. Maar ook het aantrekken van jonge hoogopgeleide mensen die een frisse, innovatieve blik hebben. Duurzaamheid biedt in elke sector andere kansen. Denk aan de tweedehandsmarkt van kleding en woninginrichting, een groeiende business in crisistijd. Ook in de energiesector liggen kansen, zoals het decentraal opwekken van duurzame energie. Nog een trend is de vergrijzing. De huidige 65-plussers behoren tot de rijkste oude generatie ooit. Denk aan een speciale IT-service of een reisbranche voor vitale ouderen. Ten slotte wordt het slim inspelen op trends genoemd. Vertaal veranderingen naar je eigen sector, wees innovatief. Speel er handig op in en verleidt de klant: consumenten zijn kopschuw geworden maar ze hebben nog steeds veel spaargeld.
❱ Al is je idee nog zo briljant, het businessplan nog zo veelbelovend, zonder goede presentatie geen financier. En dat is jammer. Want het verkopen van een plan is te leren. Elevator pitch trainer Edo van Santen weet hoe. Of een idee uitgroeit tot een succesvolle onderneming hangt vooral af van de ondernemer. Een plan kun je aanpassen, de ondernemer niet. Financiers kijken daarom ook naar je passie en energie.’ Als ondernemer moet je in korte tijd je gesprekspartner interesseren. Dat is te leren door jezelf te trainen in het houden van een elevator pitch: in één minuut je verhaal vertellen. ‘Je binnenkomer is belangrijk. Je gesprekspartner moet direct op het puntje van zijn stoel zitten. Daartoe moet je hem in zijn emotie raken. Dat doe je door het persoonlijk te maken. Geef altijd aan welk voor hem
TIP
Een elevator pitch is geen PowerPoint presentatie herkenbaar probleem je gaat oplossen. Neem hiervoor gerust vijftien seconden de tijd. Een anekdote werkt vaak goed. Humor is gevaarlijk, want smaken verschillen. Hetzelfde geldt voor een boude bewering. Het kan werken, maar mensen kunnen er ook door afhaken.’ Je gesprekspartner moet na afloop meer over je idee willen weten. ‘Een potentiële financier moet het gevoel hebben dat hij zeker zeven jaar met je in zee wil. Mijn belangrijkste advies is altijd: laat jezelf zien. De methoden en technieken komen daarna wel.’
06 ➥ In 2014 zal de omzet in de
➥ In de maakindustrie zal de
detailhandel stabiliseren
➥ Het volume in de horeca daalt
machinebouw zich het snelst herstellen
in 2013 naar verwachting met 1%
Samen kijken naar sec Ondernemers moeten Nederland door de recessie trekken. Zonder samenwerking met de overheid is het echter lastig om de daad bij het woord te voegen. Daarom heeft het kabinet beleid gemaakt dat gericht is op het versterken van de sectoren waarin Nederland uitblinkt: het topsectorenbeleid.
D
e overheid, het bedrijfsleven, universiteiten en onderzoekscentra werken in het topsectorenbeleid samen aan kennis en innovatie. ING neemt de samenwerking zeer serieus. Sectormanager Marinus van der Meer trekt drie maanden in bij EZ en na de zomer verkast een collega van EZ naar de burelen van de ING. ‘Kennis uitwisselen, daar gaat het om. Wij hebben veel directe kennis over en in de sectoren en die kunnen wij dichter bij EZ brengen. EZ kan ons veel leren over de achtergronden en argumenten achter regelgeving; kennis waarmee wij ons werk voor de ondernemers beter kunnen doen. Want dat is ons doel: samen dichter bij de ondernemer komen zodat we die nog beter kunnen helpen bij het vinden en benutten van kansen. En kansen, die zijn er genoeg.’
Kom uit het magazijn ‘Dé kansen voor de groothandel? Innovatie; in producten, maar ook in processen. Efficiency is de manier om kosten te drukken; met ICT om processen te sturen en te stroomlijnen. Ken-
❱ Marinus van der Meer
‘Investeren in kennis hoeft niet duur te zijn. Het geeft wel een voorsprong’ nis is nog zo’n speerpunt. Ik zie dat in een tijd van lage marges wordt bezuinigd op kennis over producten, klanten en leveranciers. Niet verstandig, juist nu kan investeren in kennis een voorsprong geven. En het hoeft niet duur te zijn. Wees inventief, zet een stagiaire in. Kost weinig, levert een boel op.’ Van der Meer spoort de groothandel aan om vooral uit de magazijnen te komen. ‘Breid je activiteiten uit met aanvullende diensten. Dat brengt je direct aan tafel bij de klant. De keten
leverancier-groothandel-klant schuift gedreven door winstmaximalisatie en kostenminimalisatie steeds dichter tegen elkaar aan. Dan wordt het wellicht ook makkelijk om een schakel over te slaan. Wil de groothandel uniek blijven, dan moet je toegevoegde waarde leveren. E-fullfilment is er zo een. De groothandel wordt dan een de schakel tussen bedrijven als Bol.com en de particuliere afnemer. Vorig jaar zijn er ruim negentig miljoen transacties geweest tussen webshops en kopers. Dat wordt alleen maar meer en daar kan de tussenhandel een grote rol spelen. Niet alleen als opslagplaats, maar in de complete handling.’ Van de vier grote subsectoren die de sector Industrie domineren (food, chemie, grafisch en maakindustrie), lichten sectormanagers Bert Woltheus en Rindert Ekhart zonder aarzelen de maakindustrie eruit. ‘Vooral de exporterende maakindustrie is kansrijk! Waarbij we moeten profiteren van de Duitsers die extreem goed zijn in de maakindustrie en die veel meer dan wij nog exporteren naar nieuwe markten. Profiteer daarvan als toeleverancier. De trend is dat producenten
Pas op de plaats in 2013, groeiherstel vanaf 2014 Diagram: groeivolume groothandel
zich steeds meer concentreren op hun core en alles wat ze daarvoor nodig hebben betrekken van toeleveranciers. Daar is Nederland sterk in. Een mooi voorbeeld is Bons & Evers; daar maken ze metaalperswerk dat veel gebruikt wordt door de Duitse autofabrikanten. Hoogwaardige, innovatieve producten, want dat is wat het nieuwe beeld van de Nederlandse maakindustrie definieert. Kennisgedreven, high tech en aanhakend bij maatschappelijke thema’s als zorg, energie en grondstoffen. Economische kansen en maatschappelijke uitdagingen gaan voor de maakindustrie de komende jaren hand in hand. Onze verwachting is dat de sector de komende twintig jaar jaarlijks één procent harder groeit dan de afgelopen twintig jaar. Een uitdaging, maar een reële uidaging.’
Local heroes Sectormanager Dirk Mulder hoeft niet lang na te denken over de kansen in de retail: ‘Aandacht voor de klant, aandacht voor de klant, aandacht voor de klant. Iedereen heeft het over e-commerce, maar de nieuwe retail is een combinatie van fysieke winkels, e-commerce en mobiel. Het is alleen de vraag of het mkb daar in mee moet gaan, want het is lastig om de grote spelers te volgen. Kleinere ondernemers kunnen zich wél onderscheiden met service en vriendelijkheid en hiermee uitgroeien tot sympathieke local heroes. Een vriendelijk “goedemorgen” plus een glimlach zijn vaak al genoeg om klanten een goed gevoel te geven. En waarom moet je spullen binnen twee weken terugbrengen naar een winkel? Waarom krijg je geen geld terug, maar een tegoedbon? Als je daar anders mee omgaat, wek je meer sympathie bij klanten. Op die manier
10% 5% 5,0% 2,6%
0%
-0,3%
0,0%
1,8%
-5%
❱ Rindert Ekhart
-7,0% -10% 2009 Bron: CBS
2010
2011
2012
2013*
2014*
*Ramingen ING Economisch Bureau
‘Profiteer als toeleverancier van de Duitse groei; zij exporteren veel naar nieuwe markten’
07 ➥ 1% is de verwachte stijging van het productievolume in 2014
➥ I n de transport- en logistieksector stijgt de omzet door de verwachte prijsstijgingen
toren ❱ Dirk Mulder
‘De nieuwe retail is een combinatie van fysieke winkels, e-commerce en mobile’ gaan klanten je ook meer gunnen. In de toekomst gaan we meer toe naar combinaties. Belevingswerelden in winkelcentra samen met bijvoorbeeld bioscopen en muziektheaters waar je ook terecht kunt voor fashion, wonen en food. Een mix van local heroes, mkb en grote spelers lijkt hier dus kansrijk. Maar de essentie blijft: ken je klant, pamper je klant en geef hem die aandacht.’
Ondernemers uit vele sectoren wisselen ervaringen met elkaar uit op de beursvloer.
Meebewegen Volgens sectormanager Jan van der Doelen zitten de kansen voor Leisure & Horeca vooral in het maken van keuzes: ‘Ondernemers moeten niet alles willen. Sommige dingen moet je helemaal niet doen en andere dingen moet je juist veel beter doen. Als je die keuze niet maakt, mis je kansen en ben je al snel een middle of the road bedrijf. En dan ben je overgeleverd aan de willekeur van de klant. Onderzoek dus waar je kracht zit en buit die uit. Een goed voorbeeld is Short Stay. Dat is een alternatief concept voor de hotellerie: een duidelijke keuze voor de zakelijke klant die home away from home verkiest boven de anonimiteit van een regulier hotel. Ook in deze sector zijn productinnovaties van het grootste belang. Denk bijvoorbeeld aan een computertap. Het voordeel: minder verspilling, betere monitoring, een efficiënter bedrijfsproces, altijd constante kwaliteit en meer tijd en aandacht voor de gast. Een klant verwacht niet alleen vandaag toegevoegde waarde, maar ook morgen en overmorgen. Als je die behoefte vervult, maak je een grote kans op een duurzame relatie. Ondernemers die meebewegen, duidelijk communiceren en de nadruk leggen op ‘beleving’ zijn de winnaars.
Dan worden je klanten ambassadeurs. ‘Reizigers willen keuzes hebben bij het indelen van hun vakantie. Zij willen precies weten met welk vliegtuig ze vliegen en hoe laat’, zegt sectormanager travel Sasja van As. ‘Ze willen ook weten welke kamer zij precies in hun hotel hebben. En ze zijn bereid om voor deze service meer te betalen dan voor de standaard pakketreis. Dit is één van de redenen waarom online travel agencies het de afgelopen jaren zo goed gedaan hebben. Deze agen-
cies geven de reiziger keuzemogelijkheden voor hun reis en verblijf. Voor de touroperators en reisbureauorganisaties is het daarom noodzaak om hier goed op in te spelen. En dat kan prima, maar je hebt maar één kans. Een klant komt maar één keer binnen en dan moet het meteen goed zijn, anders komt de klant nooit meer terug. Vraag daarom altijd: voldoe ik aan uw verwachtingen? En kijk ook naar andere sectoren voor inspirerende ideeën.’
Productievolume
Krimp of groei? Cijfers: % j.o.j.
2013* 2014* Groothandel
0,0%
1,8%
Detailhandel
-2,1%
-0,8%
0,0%
1,5%
-1,0%
0,5%
0,7%
1,0%
-4,0%
1,5%
0,0%
1,5%
Zakelijke -0,5% dienstverlening
1,0%
Industrie Horeca Agrarische sector Bouw Transport & opslag
❱ Jan van der Doelen
‘Maak een duidelijke keuze. En kies altijd voor de klant en voor je eigen kracht’
❱ Sasja van As-Winters
‘De klant komt maar één keer binnen. Dan moet het meteen goed zijn’
Onderwijs
-0,3%
-0,4%
Overheid
0,2%
-0,1%
Zorg
3,0%
3,0%
Bron: CBS *Ramingen ING Economisch Bureau
08 Een bedrijf is een familiebedrijf als...
➥ ...meer dan 50 % van de
eigendom in handen is van één familie
➥ ...beslissende invloed op de bedrijfsstrategie of op opvolgingsbeslissingen bij één familie ligt
Familiezaken Meer dan de helft van de familiebedrijven maakte de afgelopen vijf jaar winst. Daarmee zijn zij een van de belangrijkste pijlers van de Nederlandse economie, met een essentiële rol in werkgelegenheid en innovatie.
U
it onderzoek blijkt dat de unieke krachten van familiebedrijven ervoor zorgen dat zij beter bewapend zijn in economisch slechte tijden. Het familiebedrijf staat bekend om zijn unieke krachten, zoals langetermijnvisie, rentmeesterschap, ondernemerschap, cultuur en passie. ‘We vroegen ons af of dit beeld nog klopte’, zegt Katinka Jongkind, onderzoekster bij ING Economisch Bureau. ‘Is de focus op de lange termijn nog vol te houden als er
De unieke krachten van familiebedrijven maken hen beter bewapend in economisch slechte tijden op korte termijn winst gemaakt moet worden? Heeft de opvolgende generatie niet volstrekt andere ideeën over de strategie van de onderneming? En is er nog wel geld voor duurzaamheid en innovatie?’
Traditionele waarden Een overgrote meerderheid van de familiebedrijven blijkt, ook in tijden van economische tegenwind, klantloyaliteit te verkiezen boven winstmaximalisatie. Dat is de belangrijkste conclusie uit het onderzoek Strategie en kansen in het familiebedrijf van het ING Economisch Bureau, MKB Nederland, FBNed en Ernst & Young. Dit onderzoek werd op de Familiebedrijvendag van de Week van de Ondernemer aan minister Kamp van EZ gepresenteerd. Ook de nieuwe generaties blijken deze traditionele waarden te omarmen. Deze conclusie verrast prof. dr. Roberto Flören van Nyenrode Business Universiteit niet. Flören bekleedt de Baker Tilly Berk leerstoel Familiebedrijven en Bedrijfsoverdracht en wordt wel de ‘missionaris van familiebedrijven’ genoemd. ‘Familiebedrijven richten zich op de lange termijn en niet op quick wins. Continuïteit en goed rentmeesterschap zijn hun voornaamste doelen. Om dat uit te leggen aan mijn studenten maak ik de vergelijking met een appelboomgaard; de appels mag je plukken, maar van de bomen moet je afblijven. Zo is het ook bij familiebedrijven; de zittende generatie kijkt naar de lange termijn, want het bedrijf is niet van hen maar van de volgende generaties. Bij familiebedrijven is men zich terdege
bewust van rentmeesterschap.’ Rentmeesterschap is van invloed op alle beslissingen binnen het familiebedrijf; dat komt duidelijk uit het onderzoek naar voren. Daarom wordt een groot deel van de gerealiseerde winst in het bedrijf geïnvesteerd en dus niet, of in mindere mate, als dividend aan de aandeelhouders uitgekeerd. Innovatie staat bij familiebedrijven ook hoog in het vaandel en wordt beschouwd als dé manier om zich te onderscheiden van concurrenten. Wanneer een nieuwe generatie aantreedt, vindt er over het algemeen verzakelijking plaats: een wijziging in strategie en een professionaliserings- of moderniseringsslag.
Loyaliteit Uit het onderzoek blijkt verder dat in tijden van crisis de loyaliteit richting leveranciers en personeel iets afneemt. Flören verbaast zich hier wel over: ‘Familiebedrijven hechten sterk aan (soms) jarenlang opgebouwde relaties. Niet alleen met klanten, maar ook met hun personeel en leveranciers. Pas als het echt niet meer anders kan, zullen zij ertoe overgaan om van leveranciers en personeel afscheid te nemen. Soms is het dan al te laat.’
Duurzaamheid is bij familiebedrijven geen trend, maar iets waar men al jaren veel aandacht aan besteedt; dat geldt voor bijna 90 procent van deze bedrijven. ‘Van oudsher zijn familiebedrijven zich zeer bewust van hun voorbeeldfunctie. Bovendien zijn zij van nature geneigd om kosten te besparen en zo efficiënt mogelijk te werken; ze zijn zuinig en hebben een hekel aan verspilling,’ beaamt Flören. Tot slot blijkt family governance, een goed geregelde bedrijfsoverdracht, bij veel familiebedrijven nog steeds niet hoog op de agenda te staat. Familiebedrijven zijn gewone bedrijven net als alle andere. Naast onderscheidende sterke eigenschappen als passie, betrokkenheid, langetermijnvisie, daadkracht, rentmeesterschap en duurzaamheid hebben ze natuurlijk ook hun zwaktes. Bedrijfsopvolging blijft een probleem; loslaten is heel moeilijk, het juiste moment daarvoor komt bijna nooit. Meer dan bij andere bedrijven spelen emoties een grote rol. Bij 70 procent van de familiebedrijven wordt bedrijfsopvolging nog steeds niet gepland. Dat wil niet zeggen dat het niet goed gaat, maar door het professionaliseren van de onderlinge communicatie en het opstellen van statuten kan het beter geregeld worden.
Prof. dr. Roberto Flören: ‘Familiebedrijven richten zich op de lange termijn en niet op quick wins.’
Inspirerend netwerk ❱ FBNed is een landelijke vereniging voor én door familiebedrijven. Voorzitter Tjebbe Nabuurs: ‘We houden ons bezig met zaken die alle familiebedrijven raken. Doel is om in een vertrouwelijke omgeving van elkaar te leren. We willen een inspirerend netwerk zijn, in de breedste zin van het woord en treden op als vertegenwoordiger en belangenbehartiger van familiebedrijven.’
126 familie bedrijven zijn lid van FBNed
‘De positie van familiebedrijven in onze economie en maatschappij moet beter. De vereniging bestaat sinds 1999. Op dit moment zijn 126 familiebedrijven lid van FBNed. We groeien langzaam, maar gestaag en de diversiteit neemt toe. Familiebedrijven worden steeds meer gezien als een aparte groep; daar willen we bewustwording voor creëren. ’
❱ Dag van het Familiebedrijf Op 11 november 2013, de 16e Dag van het Familiebedrijf op Nyenrode Business Universiteit, staat het thema ‘Goed bestuur in het familiebedrijf’ centraal. Met aandacht voor corporate governance, de essentie van goed bestuur en de rol van toezichthoudende organen. Meer informatie op www.dedagvanhetfamiliebedrijf.nl
FBNed voorzitter Tjebbe Nabuurs.
09 ➥ Westland is voor honderd
procent in handen van de familie
➥ In 70 landen wordt
Westland kaas verkocht
Durf, innovatiekracht, ondernemerschap, slagkracht, kansen zien en grijpen, en vooral passie; het zit allemaal in de genen van de familie Westland.
➥ 1 40 miljoen euro bedraagt
de omzet van Westland Kaas Groep
Westland Kaas Groep
‘Het bedrijf gaat voor de familie’
V
oor Henny Westland, algemeen directeur, en nicht Henriëtte Westland, communications manager, is het volkomen helder waar Westland Kaas Groep de komende jaren naartoe gaat: ‘We zijn de derde speler in de markt. Als we het verschil willen maken, moeten we nu investeren in innovaties. Daarom hebben we twee innovatiemanagers aangenomen. Alle 28 certificaathouders staan daar honderd procent achter. Dat vertrouwen is belangrijk, want zij leveren dividend in.’
Aanrader Westland Kaas Groep is een echt familiebedrijf. Het in 1936 opgerichte bedrijf opereert internationaal met merken als Old Amsterdam en Maaslander. Sinds februari 2012 staat Henny Westland aan het hoofd. De overdracht verliep volgens de Fair Proces Procedure. Henny Westland: ‘Een aanrader voor familiebedrijven. Het is eerlijk, met gelijke kansen voor iedereen. De raad van commissarissen (rvc) stelt een pro-
fiel op waar alle familieleden op mogen solliciteren. Vervolgens zijn er gesprekken tussen kandidaten rvc-voorzitter en een afgevaardigde van de Stichting Administratiekantoor Westland (Stak). Belangrijk is dat de uiteindelijke keuze honderd procent wordt gedragen door de familie.’ Naast een uitstekend geregelde governance (de driehoek directie, rvc en Stak Westland), is er een familiestatuut en het protocol ‘Werken bij Westland’. Henny Westland: ‘In de rvc kiezen we naast een familielid ook bewust externe commissarissen. In de Stak Westland zit een afgevaardigde van elke staak van de familie. Dat zijn er zeven in totaal; zij vertegenwoordigen de certificaathouders. De gang van zaken moet voor iedereen helder zijn. Bovenaan ons protocol staat: ‘Het bedrijf gaat voor de familie en niet andersom’. We hebben het bedrijf te leen van de volgende generaties en moeten het gezond houden. Het is geen erfenis, maar een erfgoed. Net als in een wijngaard moet je tijdig snoeien om te groeien.’ Familiebedrijven spelen in zware tijden
Henriëtte (l) en Henny Westland. Henny: ‘Bij ons is sprake van korte lijnen.’
een belangrijke rol in de Nederlandse economie. Ze zijn een stabiele factor, maken meer winst dan niet-familiebedrijven en zorgen voor 49 procent van de werkgelegenheid. Henny Westland: ‘Het beeld dat de buitenwereld van familiebedrijven heeft, is veranderd: we zijn hip geworden. Hoogopgeleide talenten kiezen vaak liever voor een baan bij een familiebedrijf dan bij een groot anoniem concern. Bij ons is sprake van korte lijnen, gezond pragmatisme, snelle beslissingen, hands-on-mentaliteit, echt ondernemerschap en langetermijnvisie. Als individu kun je nog het verschil maken.’ Vanwege de essentiële rol van familiebedrijven moeten politiek en onderwijs meer aandacht voor ons hebben, vinden Henny en Henriëtte Westland. Henny Westland: ‘Aan universiteiten of hogescholen zouden specifieke opleidingen over het familiebedrijf moeten
zijn. Wanneer 260.000 familiebedrijven ieder vier euro doneren, heb je al ruim één miljoen euro beschikbaar voor onderwijs!’
Heet hangijzer Een ander heet hangijzer is de door voormalig staatssecretaris De Jager ingestelde Bedrijfsopvolgingsregeling (BOR). Henny Westland: ‘Deze regeling was er niet op gericht om familiebedrijven aan te pakken, maar wij zijn er wel de dupe van. Met name de oude bedrijven met veel familieleden. Wanneer een ouder overlijdt, vallen de kinderen in veel gevallen onder de 5 procent aanmerkelijk belang. Zij moeten binnen een halfjaar een enorm bedrag aan successierechten betalen. Families zijn genoodzaakt om hiervoor geld opzij te zetten; daar kunnen ze verder dus niets mee doen.’
Wie is er bang voor de overdracht? ❱❱
Vijftig procent van de familiebedrijven denkt bij overdracht aan een familielid. Uiteindelijk vindt 25 procent van de overnames binnen de familie plaats. De helft van die eerste groep realiseert zich dus in eerste instantie niet wat goed voor de zaak is. En sluit bij voorbaat de potentiële externe opvolger uit. Dat kan tijd en geld kosten. Succes is when preparation meets opportunity, oftewel: bereid u voor op een overdracht, ook al is die nog niet in beeld. De vuistregel, gestaafd door onderzoek van de Kamer van Koophandel, luidt dat er drie tot vijf
jaar uitgetrokken moet worden om een overdracht voor te bereiden. Het verkoopproces zelf kost al gauw anderhalf jaar. ‘Je moet het ruim voordat het zover is inpassen in de strategie’, aldus Erik-Jan van Halteren, director ING Corporate Finance Mid-Market. ‘Wie twee jaar voordat het zover is niet weet aan wie hij zijn bedrijf wil overdragen, is in feite te laat.’ Drie hoofdzaken moeten in kaart zijn gebracht: is de markt klaar voor verkoop, is mijn bedrijf klaar en ben ik, de ondernemer, er klaar voor? Dat betekent marktanalyses maken, zorgen dat rapportages op orde zijn, maar ook zelfonderzoek; wil en kan ik dit nu.’ ‘Een goed voorbe-
‘De vuistregel luidt dat er drie tot vijf jaar uitgetrokken moet worden voor een overdracht’
reide overname is soepeler te financieren’, weet Rob Engelschman, directeur van ING Event Finance. Ondernemers kunnen bij Event Finance terecht voor advies – hoe maak ik mijn bedrijf verkoopklaar – en ook voor de financiering. ‘In tegenstelling tot het beeld dat leeft is de bereidheid om te financieren groot. Maar we doen dat op basis van gezond verstand. De overdracht moet goed georkestreerd zijn. Hebben we een goed beeld van de toekomstige cashflow, kunnen we analyses maken op basis van die input, is er een acceptabel risicoprofiel?’ En dan, when opportunity knocks, bent u klaar voor een succesvolle overdracht.
10
In 2030...
➥ ...is de Aziatische middenklasse
➥ ...hoeven auto’s
gegroeid van 525 miljoen naar ruim 3 miljard mensen
niet meer bestuurd te worden
Ondernemen is ‘De ondernemer zoekt altijd naar verandering, reageert hierop en buit dit uit als een kans’, zei Peter Drucker, een beroemde Amerikaanse managementgoeroe. En: ‘Het enige wat we van de toekomst weten, is dat het anders zal zijn.’
Floris de Vos wil dit jaar de eerste fabriek in Afrika openen die de FLOFLO’s ter plekke produceert.
Z
Innovatie voor Afrika op een sigarenkistje ❱❱
In bed ontstaan de beste ideeën. Althans, bij Floris de Vos. Door een bedrijfsongeval kon hij geen kant op, dus liet hij zijn hersenen maar eens kraken. Resultaat: FLOFLO, een boortoren waarmee Afrikanen zelf waterputten kunnen maken. De Vos presenteerde zijn vinding tijdens TEDx Binnenhof Catwalk for Innovation. ING is sponsor van TEDx. De Vos moet lachen als hij terugdenkt aan zijn bedlegerige dagen. ‘Ik leerde een arts kennen met een project in Tanzania. Hij vroeg of ik - werkzaam in de olie- en gasbusiness - een idee had om het boren van waterputten goedkoper en makkelijker te maken. Dat moest toch minder kunnen kosten dan 83.000 euro. Door snel en
‘De bevolking grijpt dit soort kansen met twee handen aan’ laagdrempelig te zorgen voor schoon drinkwater pak je het probleem bovendien bij de wortel aan.’ Tijdens het denkproces herinnerde De Vos zich een oud tekeningetje waarop stond hoe ze ooit in China begonnen met boren. Hij vertaalde deze stokoude boortoren van bamboe naar een eigentijdse stalen variant, geschetst op een sigarenkistje. Hiermee ging hij, eenmaal weer op de been, naar zijn overbuurman in Goes, de mede-uitvinder van de Philipsspaarlamp. ‘Hij vond mijn idee
geweldig. Toen moest ik het écht gaan doen. Bewijzen dat dit plan Afrika kon helpen.’ Voor De Vos begon de reis van zijn leven. Met een geschonken Toyota Landcruiser van de Castricumse brandweer, een matrasje, een daktent en een boortoren van een halve ton aan boord reed hij naar Afrika om zijn idee te etaleren. Overal verdrongen de dorpelingen zich. Soms ontstonden zelfs gevaarlijke situaties door de mensenmassa’s. Maar bovenval bewees zijn tour d’Afrique dat De Vos een briljante ingeving had gehad tussen de lakens. De boortoren – die hij FLOFLO doopte – is goedkoop en kan door de lokale bevolking worden bediend en onderhouden. Zo zijn de mensen zelfvoorzienend bezig. Na negen maanden dwars door Afrika kwam De Vos uitgeput thuis met maar één prangende vraag: ‘hoe kan de toren beter’? Antwoord: hij moet compacter. ‘Ik heb er toen een ontwikkeld van 1.20 meter lang, 30 cm breed, 30 cm hoog en 70 kilo licht. Hij past in een tas, op de bagagedrager en mag mee het vliegtuig in.’ Na gesprekken met de ING en ondernemers besloot de stichting Holland Water Goes Africa vier typen boortorens te maken. De Vos: ‘Vanuit Gambia, Benin en Kenia willen we straks heel Afrika bedienen. We leiden de mensen op en trekken ons daarna terug. In Kenia heeft het boorteam inmiddels een goedlopend eigen boorbedrijf. Ze hebben een baan, geld, zelfvoldoening en kennis. Daar doe ik het voor.’
De Dutch Technology Week
ie hier de essentie van ondernemerschap: innoveren in onzekerheid. En dat is niet eenvoudig, want welke veranderingen in de buitenwereld zijn relevant en welke vernieuwingen vormen de juiste reactie? Het antwoord is voor iedere ondernemer anders. Andere branche, andere organisatie, andere afnemers, ander product. Ondernemen is geen exacte wetenschap dus het gevoel van de ondernemer blijft een belangrijk kompas. Maar
De kunst is om te bepalen waar nieuwe afzetkansen liggen en om onderscheidend te zijn dat wil niet zeggen dat je geen zinnige visie op de toekomst kunt ontwikkelen. Een ondernemingsstrategie begint met de vraag welke ontwikkelingen
relevant kunnen zijn voor jouw bedrijf. De belangrijkste drivers van nieuwe ontwikkelingen zijn nog wel te identificeren, lezen we in het ING-rapport Ondernemen naar 2020. ‘Nieuwe technieken, de noodzaak van duurzaamheid, internet, internationalisering en de opbouw van de bevolking (vergrijzing). De kunst is om op basis hiervan te bepalen waar nieuwe afzetkansen liggen en hoe de bedrijfsprocessen aangepast moeten worden om onderscheidend te zijn. Het antwoord is voor ieder bedrijf anders maar de ondernemer die de beste antwoorden vindt, bereikt de top van zijn sector. Veel innovaties vinden hun oorsprong in nieuwe technologie. Echte innovatie ontstaat vaak als bedrijven verschillende disciplines combineren. Dat zie je bijvoorbeeld in de mechatronica, waar elektrotechniek, werktuigbouwkunde, meet- en regeltechniek en besturingstechniek samenkomen. Ook bouwbedrijven die samenwerkingsverbanden
Nieuwe afzetkansen per branche Duurzaamheid
Internet
Veel Weinig
Technologie
Zakelijke dienstverlening Industrie Bouw Transport en logistiek Groothandel Detailhandel Agrarische sector Horeca Onderwijs Gezondheidszorg Bron: ING, Ondernemen naar 2020, april 2013
❱ Van 31 mei tot en met 7 juni 2013 wordt in Eindhoven voor de tweede keer de Dutch Technology Week (DTW) georganiseerd. De bezoeker kan hier ervaren dat technologie uitdagend, fun en kansrijk is om in te werken, te
studeren, te ondernemen en te investeren. Volgens hoofdsponsor ING is het geen toeval dat de DTW in Eindhoven plaatsvindt. Brainport Regio Eindhoven levert geweldige prestaties op hightechgebied en is door de
Amerikaanse denktank Intelligent Community Forum uitgeroepen tot de slimste regio ter wereld.
❱ Meer informatie op www.dutchtechnologyweek.com
11 ➥ ...zijn machines net
➥ ...is ruimtegids
zo intelligent als mensen
➥ ...woont ruim 60 % van
een populair beroep
de wereldbevolking in een stad
vernieuwen in onzekerheid aanknopen om smart te bouwen zijn andere concurrenten een stap voor. ICT-bedrijven ontwikkelen voortdurend nieuwe technieken om processen te automatiseren of scherper te monitoren. Industriële bedrijven of groothandels kunnen daarmee hun productiviteit verbeteren, foutenpercentages verminderen of processen met andere partijen beter laten aansluiten. Ook software gericht op training van werknemers, biedt grote kansen voor de trainingsbranche en andere zakelijke dienstverleners. Door het koppelen van spelelementen - gamification – wordt het leren van nieuwe vaardigheden effectiever waardoor de productiviteit vergroot. Gastheren Ruud van Dusschoten (ING) en Hans Biesheuvel (MKB –Nederland) en presentatrice Eva Jinek luisteren aandachtig naar minister Kamp.
Het Nieuwe Werken De efficiëntie van een organisatie kan ook verbeteren door invoering van Het Nieuwe Werken. IT-bedrijven en telecommunicatiebedrijven spelen daar op in. De inrichting van een bedrijfsnetwerk gekoppeld aan het gebruik van mobiele hardware maakt toegang op afstand mogelijk waardoor werknemers op elke gewenste locatie kunnen werken. Vooral zakelijke dienstverleners profiteren hiervan. Nieuwe technieken veranderen de mogelijkheden op internet in hoog
tempo. De groei van e-commerce biedt kansen voor zakelijke dienstverleners zoals bedrijven gespecialiseerd in social media, bedrijven die digitale betaaldiensten aanbieden of voor
Een land vol met hidden champions ❱❱
Pak de kansen die de overheid je biedt en kijk over grenzen heen om jezelf te vernieuwen, is het advies van innovatieaanjager Jim Stolze aan ondernemend Nederland.
Innovatieaanjager Jim Stolze.
‘Ondernemers laten veel geld liggen’, zegt schrijvend ondernemer en TEDxambassadeur Jim Stolze, verwijzend naar de Regeling Speur- en Ontwikkelingswerk (WBSO). Onder die regeling hoeft minder loonbelasting te worden betaald voor werknemers die snuffelwerk doen. ‘Van de ondernemers die mensen op de loonlijst hebben voor research & development zijn er maar weinig die de regeling kennen.’ Net zo verrast is Stolze over de onderschatte rol van TNO. ‘Als je ziet wat daar ligt aan wetenschappelijke kennis, aan toegepaste wetenschap die zó voor ondernemers beschikbaar is. TNO noemt het zelf “technologie op zoek naar ondernemers”, want zij begrijpen ook dat als ondernemers niet naar hen toekomen, ze zelf maar het land in
transportbedrijven. Voor veel bedrijven biedt intelligente aanwezigheid op internet, web 3.0, grote kansen. Voor directe verkoop, om te communiceren met afnemers of om marktinformatie
te krijgen en te analyseren. Internet beïnvloedt ook de traditionele winkels. Beleving en ervaring worden belangrijker waar het op internet om gemak en snelheid draait.
moeten gaan.’ Dat zo veel ondernemers de handreikingen van de overheid laten liggen verrast des te meer, omdat ze wel degelijk doordrongen blijken te zijn van de noodzaak om te innoveren.
Daarmee wil hij mensen inspireren om verder te kijken dan hun eigen markt, hun eigen wereld. Voorbeelden van vernieuwing uit andere branches kunnen zijn bron van inspiratie. Om die reden bedacht hij TEDxBinnenhof; een podium voor hidden champions, zoals Stolze onbekende innovatieve bedrijven noemt. Het land zit er vol mee, weet hij. Met de steun van EZ en de aanwezigheid van het kroonprinselijk paar werd de Catwalk for innovation in de Ridderzaal – ‘Als je stof wilt doen opwaaien, moet je het opzoeken ook’ – een enorm succes.
Stolze: ‘Wat ik merk is dat ondernemers zelf zeggen: “Ondernemen is meer dan op de winkel passen”. Je moet jezelf blijven uitvinden en soms zelfs je eigen concurrentie beginnen. Zoals transportbedrijf TransMission. In de binnenstad van Utrecht rijden ze nu met bestelbusjes die pakjes bezorgen. Er wordt gewerkt aan een systeem met elektrische wagentjes die aan de rand van de stad alle pakjes verzamelen en in een keer rondbrengen. Ze zouden het met die busjes nog wel vijf jaar volhouden, maar dit is veel efficiënter en
‘Ondernemers laten geld en kennis van de overheid ongebruikt’ duurzaam. Superslim.’ En Stolzes missie gaat verder. Hij is vertegenwoordiger van de inspiratieconferentie TEDx in Europa en het Midden-Oosten. TEDx komt uit Amerika en is het ideeënplatform voor innovatie. Stolze is ook de drijvende kracht achter de TEDx-conferenties in Nederland.
Toch zal de volgende editie anders zijn, vertelt Stolze. ‘Wat wij merkten is dat het proces voorafgaande aan het event, de selectie van de sprekers, zeker zo interessant is als het evenement zelf. Daarom gaan we nu een soort Voice of Holland voor innovatie organiseren. We vragen brancheverenigingen en koepelorganisaties de beste ideeën naar voren te schuiven op het gebied van waterbeheer, zorg, de strijd tegen kanker en meer maatschappelijke thema’s. Gedurende dit jaar organiseren we voorrondes waarin mensen jury hun TEDx-talk pitchen. Zo hebben we het hele jaar door aandacht voor innovatie en de beste talks bereiken op 31 maart 2014 TEDxBinnenhof.’
12 ➥ Het mkb is verantwoordelijk voor bijna tweederde van de Nederlandse export
➥ 93 % van de exporteurs naar
een BRIC-land is een mkb-bedrijf
➥ Een exporterend bedrijf heeft
volgens het CBS betere overlevingskansen
We doen het prima in Zijn we niet te negatief? Die vraag werd tijdens de Week van de Ondernemer vaak gesteld. Terwijl er voor energieke ondernemers overal kansen liggen; naast de deur maar zeker ook in de verre markten.
D
at blijkt uit het rapport Internationale groeikansen voor het MKB van het ING Economisch Bureau en MKB-Nederland. MKB-Nederland-voorzitter Hans Biesheuvel knikt instemmend. We somberen inderdaad weleens te veel. ‘Terwijl wij het ondernemendste land in Europa zijn, mede door het hoge aandeel mkb’ers. Dat weten veel mensen niet; we hebben organisaties als de IMF en OESO nodig om te horen dat we het relatief goed doen. Ik vind dat we meer vanuit onze eigen kracht moeten denken, vanuit passie en kansen.’ ‘Ondernemers moeten Nederland door deze crisis slepen. De mouwen opstropen, en niet klagen over de politiek’, zei Biesheuvel aan de vooravond van de Week van de Ondernemer nog bij Eva Jinek op Zondag. Maar hebben mkb’ers het niet al druk genoeg om het eigen hoofd boven water te houden? ‘Klagen over de politiek heeft gewoon geen zin, daar krijg je geen omzet van. We hebben nu vijf verkiezingen in tien
jaar tijd gehad, zes kabinetten die de rit niet uitzaten. Er gaat echt niet opeens een andere wind waaien. En dat vind ik helemaal niet erg. Als ondernemer wil je vooral dat de politiek je niet te veel hindert. Ga gewoon ondernemen en wij helpen waar dat kan.’
Hans Biesheuvel (boven) en Ben van de Vrie.
Landendagen Ook Ben van de Vrie, directeur Marketing Zakelijk van ING Nederland, wil zich richten op kansen voor ondernemers. Zijn bank staat klaar voor de vele mkb’ers die de stap naar buitenlandse markten hebben gemaakt of willen maken. Met een uitgebreid netwerk dat Nederlandse ondernemers in den vreemde begeleidt. ‘We brengen belangrijke partijen bij elkaar. Zo hebben we vorig jaar Polen- en Turkije-dagen georganiseerd met ondernemers en politici uit die landen en uit eigen land. En tijdens het recente bezoek van de Russische president organiseerden we een Rusland-event in de Beurs van Berlage met 700 gasten. President
Poetin was er zelf niet, maar wel veel mensen uit zijn gevolg. Je ziet dat als er hoge overheidsfunctionarissen komen het bedrijfsleven vanzelf meekomt. De wisselwerking tussen over-
Wereldveroveraars Hollanders hebben zich in hun handelsgeest nooit laten beknotten door landsgrenzen. Van Ieperen tot Tasmanië; overal zien we kansrijke markten. Of dat nu voor ambachtelijke stroopwafels is of voor high tech medische apparatuur. Speciaal voor internationaal ondernemend Nederland is er het netwerk Wereldveroveraars, een samenwerking tussen KLM, FD, BNR Nieuwsradio en de ING. Maak hiernaast kennis met drie succesvolle Wereldveroveraars! ❱ Meer informatie op www.fd.nl/entrepreneur/wereldveroveraars
Niet bang voor moeilijke landen
❱❱
Al globetrottend rolde René van Baardwijk in Nieuw-Zeeland de chemie in. Daar begon hij in de jaren negentig voor zichzelf. Gewapend met faxapparaat en adresboekje zocht hij vanaf een zolderkamer in Auckland contact met vroegere klanten. Dat leidde in 1998 tot Rebain International. Elk begin is moeilijk. Ook managing director Van Baardwijk ondervond dit met zijn chemische handel- en distributiebedrijf. ‘Ik kende de lokale markt in Nieuw-Zeeland niet. Pas toen ik een oud-collega inschakelde die de markt wel kende, kwam alles in een stroomversnelling. Elke keer als we meer geld verdienden, haalden we er iemand bij.
Na bijna vier jaar konden we richting Europa.’ Starpunt werd Barcelona. Vanuit Spanje breidde Rebain uit naar Nederland, Portugal, Australië, Venezuela en Niger. De uitdaging van ondernemen in zogeheten moeilijke landen ging hij niet uit de weg. ‘Aan Venezuela zat meer een politiek dan een economisch risico. Het land kocht veel in de Verenigde Staten, maar door politieke spanningen tussen wijlen de president Chavez en Amerika keek Venezuela steeds meer naar Europa. Dat bood kansen. In ZuidAmerika is vertrouwen heel belangrijk. Een lokale man moet contacten leggen en relaties opbouwen.’ ‘Afrika is nu booming. Om risico’s weg te nemen doen wij zorgvuldig onderzoek in “moeilijke” landen. Hoe kredietwaardig zijn klanten? Afrika is een heel goede markt. Ze kijken vooral naar Europa en qua cultuur ligt Afrika dichter bij ons dan India. Afrika is het China van vandaag.’ Wel moet je er zelf op uitgaan om de markt te leren kennen. ‘Laat het niet bij e-mails; persoonlijk contact is vaak belangrijker dan prijs.’
13 ➥E xporterend Nederland doet het goed in voedings-
➥ 334,4 miljard euro is de waarde van
middelen, landbouwproducten, drank en chemie
alle export vanuit Nederland naar EU-landen
het buitenland! ciering. De invloed van de aanstaande koningin op het bedrijfsleven valt niet te onderschatten, zegt Van de Vrie. ‘Máxima heeft in het buitenland nog meer impact dan in ons land. Dat heb ik vorig jaar zelf gezien in Turkije. Daar gingen heel veel deuren open door de aanwezigheid van de koningin, kroonprins en prinses. Dat het Turkije-jaar een succes was komt voor een belangrijk deel door het Koningshuis. Die economische diplomatie wordt sterk onderschat.’ Vanuit kansen bezien zou daar dus meer mee kunnen worden gedaan? ‘Ja, je hebt elkaar in het buitenland gewoon heel hard nodig’, weet de ING-directeur. ‘Het heeft veel effect als je samen optrekt. Ik ben blij dat de overheid dat heel hoog op de agenda heeft gezet.’
Valkuilen Het mkb moet meer vanuit eigen kracht denken, vanuit passie en kansen.
heid en bedrijfsleven is in die landen veel nauwer.’ De naam Máxima valt, zij was te gast tijdens de Week van de Ondernemer op een seminar over alternatieve finan-
Community van ambassadeurs
❱❱
Toen Bahareh Panjeh Shahi in contact kwam met de Indiase zijdeproductie zag ze ondernemingskansen. Ze nam succesvol deel aan businessplancompetities en produceert nu haar eigen kledinglijn KISS AND TELL. Financiering regelde ze via crowdfunding. Natuurlijke zijdesoorten handgeweven door lokale wevers, dat was wat Bahareh (33) in India ontdekte. Ze wilde dit eeuwenoude ambacht in stand houden door zoveel mogelijk werkgelegenheid te creëren voor lokale wevers en boeren. Ze zegde haar baan als M&A lawyer op en ging op een zoek naar een sustainable
Nederlandse mkb’ers doen het beter in het buitenland dan collega-ondernemers uit buurlanden als Duitsland, België en Engeland, blijkt uit het rapport van het Economisch Bureau van ING. ‘Een stuk beter zelfs’, beaamt Van de Vrie. Tweederde van onze export komt van het mkb, terwijl de buurlanden rond de 40 procent zitten. ‘Logisch, omdat onze binnenlandse markt kleiner is dan die van Duitsland en
business model. ‘Denk aan eerlijke arbeids- en leefomstandigheden en minder gebruik van chemicaliën. Tegelijkertijd moest het een rendabele business worden. Ik wilde de mensen in India immers beter betalen.’ ‘Steeds meer mensen zijn bewust bezig met hun gedrag als consument. Voor milieu, maatschappij, en de eigen gezondheid. Mensen willen weten waar hun voedsel vandaan komt. Dat zal ook voor kleding gebeuren.. Dan neemt ook de vraag naar verantwoord geproduceerde kleding toe.’Ze won in 2011 de Marie Claire Starters Award. De publiciteit leverde een private investeerder op. Voor de 30.000 euro die ze tekort kwam, heeft Bahareh geen beroep op een bank gedaan. ‘De eerste investeerder leverde niet alleen geld, ik kreeg er ook een sparring partner bij. Ik verwachtte dat dat ook zou gebeuren bij crowdfunding. En inderdaad, ook de kleine investeerders denken nu actief mee. Ze vormen een community van ambassadeurs. Uit Amerikaans onderzoek blijkt dat bedrijven met crowdfunding een grotere overlevingskans hebben.’
Engeland. Onze Nederlandse mkb’ers vinden prima hun weg naar het buitenland, vooral met de export van machines en (half)fabrikaten.’ Van de Vrie wijst ook op mogelijke valkuilen van zakendoen in het buitenland. ‘Vooral wat betreft culturele en juridische verschillen, de manier van zaken doen. Wij begeleiden onze klanten, maar het is nog belangrijker dat je je goed voorbereidt.’
Kredietverlening Prima om internationale ambities te stimuleren, maar we hebben wel krediet nodig om de plannen te kunnen financieren. En daar schort het aan, zegt ook MKB-Nederland. Biesheuvel herhaalt al enige tijd dat voor mkb’ers meer kredietverlening nodig is om Nederland als dynamische economie weer aan de gang te krijgen. ‘Krediet is de smeerolie van onze economie’, herhaalt Biesheuvel desgevraagd. Volgens MKB-Nederland wordt meer dan de helft van de aanvragen van het midden- en kleinbedrijf afgewezen door banken. Geldt dat ook voor ING? Van de Vrie: ‘We zijn niet strenger geworden in ons kredietbeleid, maar door de economische situatie zijn er meer risico’s om op te letten. We moeten het geld van onze spaarders immers
Vertrouwen op radar en intuïtie
❱❱
Siete Hamminga was tijdens zijn studie Technische Bedrijfskunde verkoper van maatpakken. Een paar jaar en veel ondernemerservaringen later staat hij met vogelradarsystemen op de drempel van het wereldmarktleiderschap. Zijn handen jeukten toen TNO hem in 2010 vroeg te kijken naar een project. TNO had een radar ontwikkeld dat het vluchtpatroon van vogels kan detecteren. Hiermee worden vogelwachten gewaarschuwd bij gevaar. Hamminga en kompaan Addy Borst raakten zo enthousiast dat ze de technologie kochten om het als spin-off te commercialiseren.‘We betraden twee
op een verstandige manier uitzetten. Daardoor kan het inderdaad soms minder vanzelfsprekend zijn om krediet te krijgen, maar we blijven goede bedrijven met heldere plannen ondersteunen met kredietverlening. Tegelijkertijd merken we ook dat ondernemers voor-
Prima om internationale ambities te stimuleren, maar plannen hebben wel krediet nodig zichtiger worden: we zien dat er een lagere investeringsvraag is.’ ‘Dat hoor ik ook’, reageert Biesheuvel die begrip zegt te hebben voor de lastige situatie waarin banken nu zitten. ‘Maar ik hoor ook ondernemers die het niet eens meer proberen. Die gaan op een andere manier op zoek naar krediet, naar alternatieven als crowdfunding. Een beetje ondernemer laat zich immers niet snel uit het veld slaan. Precies wat we nodig hebben.’ Van de Vrie: ‘Die drive van ondernemers is enorm inspirerend. Wij zien het als onze opdracht om samen te werken met vele aanbieders van financieringen om hen te helpen om de ambities voor hun bedrijf te financieren.’
nichemarkten, de luchtvaart en de windmolenmarkt, waardoor er risicospreiding was. De markten en belangstelling voor vogelradars groeiden sterk en de orderomvang sprak aan.’ Tweeënhalf jaar na de start-up kan Robin Radar Systems indrukwekkende statistieken overleggen. Het bedrijf telt twintig man personeel, won zeven van de negen tenders van de wereldmarktleider, bedient negen Europese landen en heeft aanvragen uit China, Saudi-Arabië en India. ‘Ik leer veel van de internationale dimensie. ‘Als wij een lead buiten Europa hebben, zijn we niet alleen bezig met het binnenhalen van die klant, maar ook met “wie wordt onze lokale partner”. We schakelen hulp in van bedrijven die al een buitenlandse uitrol hebben gedaan. Zoals het er nu uitziet, zijn we binnen vijf jaar wereldmarktleider. We zetten in op innovatie en marketing en willen van klanten ambassadeurs maken. Hoe? Snel en oplossingsgericht reageren. Bij problemen niet discussiëren over de schuldvraag, maar zorgen dat onze systemen meteen weer werken.’
14 ➥ 10 % van de website-bezoekers wil iets kopen, de rest zoekt informatie
➥H andige apps voor mkb’ers: Evernote, Dropbox, Nozbe, Mint, Mailchimp, Google Drive
➥ 240.000 keer per dag wordt in Nederland iets online gekocht
Online ondernemen
Any Time, Any Place, Any Device Terwijl Nederland sombert over de economische recessie, ziet media-ondernemer Ronnie Overgoor vooral kansen; online kansen. Hoe kun je als mkb’er je online netwerk optimaliseren en meer rendement uit je digitale contacten halen?
O
m meteen met de deur in huis te vallen: volgens Overgoor zijn mkb’ers online nog niet erg ver. ‘Er valt daar voor ondernemers nog veel winst te halen. De helft van de zaal faxt nog. Ze hebben wel een website maar dat is het dan. Ik zeg tegen ze: overschat je eigen site niet. Als er geen kip langskomt, heeft het niet veel zin om een dure site te laten bouwen. Platforms als Facebook, LinkedIn en Twitter zijn belangrijker om contacten te leggen, daar is veel activiteit. Ik haal 25 procent van mijn opdrachten via Twitter binnen.’ Toch zijn sociale media niet voor alle ondernemers een must, relativeert Overgoor. ‘Je moet niet gaan twitteren als je er niks mee hebt. Dat werkt niet. Laat je dat vooral niet aanpraten door dure consultants. Ik sprak laatst met een directeur van een staalbedrijf in de haven, in zo’n sector heeft twitteren geen enkele zin.’
Onomkeerbaar Ronnie Overgoor geeft al jaren drukbezochte presentaties. ‘Verwacht geen tips & trics. Ik vlieg over de online ontwikkelingen heen, en vertel hoe je daarmee je voordeel kunt doen. Ik zeg tegen ondernemers: wees je bewust van de huidige technologische veranderingen. Die gaan erg snel en zijn onomkeerbaar. Als ik vertel over de Google auto zie ik de mensen in de zaal denken: “jaja, zal wel”. Dan laat ik de commercial van de nieuwe Ford Focus zien. Weet je hoe die inparkeert? Volautomatisch, je hoeft zelf niets meer te doen. En de intelligente Google bril is er ook al.’ ‘Geld is voor mij geen drijfveer. Ondernemen gaat om passie. Iets doen dat je leuk vindt! Een belangrijk thema in mijn presentaties. Ik noem het de 3 G’s: Gaaf, Goed en Geld. Als je iets
Mediaondernemer Ronnie Overgoor ‘ondervraagt’ de ondernemers in de zaal over hun online gedrag.
gaaf vindt, je bent er goed in en je kunt er van leven, dan ben je er toch?!’ Overgoor lacht veelbetekenend. Maar hij wordt serieus als het over ons onderwijs gaat. ‘Daar gaat het vooral om de watvraag, niet om het waarom. Dat is funest, kinderen verliezen zo hun passie. Op onze scholen wordt uniek ingeruild voor identiek. Ik laat dat tijdens presentaties zien met een foto van een houten vrachtwagen van bovenaf, waar kinderen in de gaten verschillende blokken (vierkant, rechthoekig) moeten stoppen. Die blokken heb ik gephotoshopt tot dezelfde grijze vierkantjes. Als metafoor voor ons onderwijs. Dan hoef je niets meer uit te leggen.’ Overgoor hield de ondernemers de uitdrukking ‘ATAPAD’ voor: Any Time, Any Place, Any Device. ‘De jonge generatie doet alles op mobiel en tablet,
die kijken geen tv meer. Ja alleen on demand. Ik vertelde aan mijn zoon van 17 dat ik met Eva Jinek op het podium zou staan in Utrecht. Hij kijkt me verbaasd aan: “Eva wie?!”’ Kijk, als je die generatie wilt binnenhalen als werkgever kun je echt niet meer met Windows XP aankomen. Ze werken in de cloud, met programma’s als Dropbox en iCloud.’
7 Ditches: 60 interviews in 4 dagen ❱ Op de 7e etage van het Beatrixtheater was het een komen en gaan van topondernemers en politici. Ruim 60 interviews in vier dagen, live uitgezonden op online kanaal 7 Ditches, NUzakelijk.nl en het YouTube-kanaal van ING. ‘De livestream van de interviews zijn ook te embedden voor bloggers,’ vertelt 7 Ditches-oprichter Overgoor. ‘Sharen is het nu helemaal, delen is vermenigvuldigen. Ik ben vorig jaar begonnen en heb nu 60.000 views en 10.000 plays per week, waarvan 30 procent de video’s afkijkt. Daarmee heb ik een zaal vol interessante mensen. Die zijn ook interessant voor adverteerders. Bij onze content zoek ik bedrijven die hun merk eraan willen koppelen. We zijn met enkele grote namen bezig. Web-tv is een groeiende nichemarkt.’ Op 7 Ditches wordt vrijuit gepraat met ondernemers. Dat lukt niet altijd in het huidige negatieve mediaklimaat merkt Overgoor: ‘De CEO van Sanoma Uitgevers Dick Molman belde onlangs af na alle kritiek in de media op zijn zender SBS6. Zonde. Ik ben er met 7 Ditches helemaal niet op uit mensen onderuit te halen. Ik wil inhoudelijk gesprekken, geen afrekeningen. Gescripte gesprekken leveren vaak waardeloze content op. Dat vind ik niet interessant en mijn kijkers ook niet!’
Spekkoper Voor any time and place haalt Overgoor een concrete situatie aan: ‘Stel je stuurt op tweede kerstdag een tweet dat je hypotheekadvies zoekt voor je nieuwe huis. Zo’n tweet noemen we in banktermen een lead. Naar wie denk je dat deze klant gaat? Naar de bank die op 2 januari reageert of de adviseur die direct een tweet terugstuurt. Juist, die laatste is spekkoper!’
Livestream met Wouter Bos.
15 ➥ 9.557 ondernemers bezochten
➥ 532 jonge ondernemers kwamen
de Week van de Ondernemer
naar de Nacht van de Uitblinkers
Niet online? Niet zo slim… ‘‘Ik heb nog nooit fysiek een opdracht hoeven zoeken, al mijn contacten zitten online’, zo maakt internetexpert Danny Mekić het belang van online ondernemen meteen duidelijk. De 27-jarige ondernemer wil graag een misverstand uit de wereld ruimen: internet is er niet alleen voor jongeren. Sterker nog, de grootste groei zit bij 70-plussers die door hun (klein) kinderen worden gestimuleerd online te gaan.
beeld van een zeer succesvolle online ondernemer: de president van de VS. ‘Obama zat tijdens de verkiezingscampagne in 2008 op meer dan 100 online netwerken. Met succes, zoals we inmiddels weten.’ Mekić wijst ook op het nut van online software. ‘Ga in de cloud, dat kan aardig wat kosten besparen. Tools als Dropbox en Google Drive zijn gratis.’ Sociale media zijn nog steeds een relatief nieuw fenomeen. ‘We zijn bijna vergeten dat Facebook pas een paar
❱❱
Nu internet altijd en overal aanwezig is denken mensen dat het iets gewoons is, een commodity, vertelt Mekić die op zijn 15e zijn eerste bedrijf oprichtte. ‘We denken dat het simpel is. Terwijl een site voor veel klanten de toegangspoort is tot je bedrijf. Je moet dus wel waarde brengen, zorgen dat je online een brand bent met unieke content.’ Dus pas op: begin niet als een kip zonder kop. Volgens Mekić vergeten veel ondernemers eerst een goed plan te maken voordat ze een site - laten bouwen. ‘Wie wil je bereiken? Hoe ga je sociale media inzetten? Je moet wel in verbinding staan met je doelgroep. Voor ondernemers die in 2013 online niet vindbaar zijn, hoop ik dat dat een bewuste keuze is; anders ben je niet slim bezig.’ De veelgevraagde spreker en talkshowgast noemt een voor-
❱ Danny Mekic
‘Voor veel klanten is de site de toegangspoort tot het bedrijf. Breng dus waarde’
Internet expert Danny Mekic: Ga in de cloud, dat kan aardig wat kosten besparen.’
Week van de Ondernemer in de buurt
N
amens MKB-Nederland en ING waren Hans Biesheuvel en Ruud van Dusschoten van 8 tot en met 11 april de trotse gastheren van meer dan tienduizend ondernemers, tientallen inspirerende sprekers, een handvol ministers – inclusief de minister-president – en natuurlijk Prinses Maxima. ‘Uit de vele reacties maken we op dat onze gasten tijdens de Week van de Ondernemer volop nieuwe inspiratie, ideeën en meningen hebben opgedaan. Van de sprekers, maar zeker ook van collega-ondernemers onder elkaar. En dat is precies onze bedoeling. Daarom laten we het niet bij die ene, grote centrale bijeenkomst. Hebt u de Week van de Ondernemer in Utrecht niet kunnen bijwonen en bent u geïnteresseerd geraakt? Kom dan naar een van de regionale edities van de Week van de Ondernemer.
❱ Meer informatie op www.weekvandeondernemer.nl
Locaties en data ❱ Benieuwd wanneer we bij u in de buurt zijn?
9 & 10 okt Noord Nederland
27 & 28 nov Amsterdam 13 juni Den Haag
25 sept Utrecht
16 mei Arnhem Nijmegen
30 mei Rotterdam 20 juni Breda 7 nov Eindhoven
jaar actief is. Nog niet zo lang geleden zat iedereen op Hyves.’ Niet vreemd dus dat veel ondernemers nog wegwijs moeten worden in deze nieuwe wereld. En het wordt ze niet makkelijk gemaakt: de online trends verschuiven razendsnel. ‘Facebook is alweer aan het krimpen. Pinterest is nu populair, een perfect medium voor ondernemers die met visuele producten werken.’
Colofon Deze bijlage is een uitgave van ING Nederland Concept en realisatie RedactiePartners (onderdeel FD Mediagroep) www.redactiepartners.nl Redactionele leiding Quita Hendrison, Martijn Bennis Vormgeving Wietske Rodenhuis Redactie Kees-Jan Dijkstra, Tanja Lemmens, Bas van Lier, Elaine Romein, Pascal van Wessel Correctie Jos Bennis Fotografie Paul Born, Arenda Oomen, Congres in Beeld Hennie Keeris Drukkerij Dijkman Offset Diemen ❱ Deze bijlage valt niet onder de hoofdredactionele verantwoordelijkheid van het FD
Oranje is kansen zien Nederland ligt vol met kansen. Daarom helpt ING ondernemers nieuwe kansen te ontdekken. En te benutten. Zo delen we graag onze sectortrends en regio kennis, organiseren we evenementen en netwerkactiviteiten. Ook zijn er extra relatiemanagers aangenomen om u goed en snel van dienst te kunnen zijn. Wilt u weten wat we voor u kunnen betekenen? Kijk op ING.nl/zakelijk.
