‘IIk ke k ek k nee eerr op o meen m ens nsen n die ni niet e et s ud st u eerrde den n, d dat att von a nd ik k sti t ek ekem em maa ar lose lo sseerss. T Teege geli liijk jker eerrtijd tiijd d misl mi sslluk luk kte ten n mi mijn n eig gen ssttu ud diees. s.’’
pagina , 02-06-2012 © Het Financieele Dagblad Bijlage
Geen titel, toch blij Gestudeerde ouders verwachten al snel dat hun kinderen ook gaan studeren. Maar wat als die dat niet willen? Een verhaal over sociale daling, laffe oplossingen en uiteindelijk toch tevredenheid.
‘T
ot mijn dertigste vroeg mijn vader mij bijna dagelijks of ik niet alsnog wilde studeren. Hij zou alles financieren.’ Het zou maar al te logisch zijn als Jeanne Suzanne Huijser van Reenen (36) zou zijn gaan studeren. Iedereen in de familie had immers gestudeerd, studeerde of zou gaan studeren. Het bleef bij een paar halfbakken pogingen. Huijser van Reenen studeerde drie weken rechten — ‘Waar hebben ze het hier over?’ — en een klein jaar commerciële economie. ‘Mijn hele jeugd ben ik gericht geweest op studeren. Ik zou immers ambassadeur worden. Ik werkte daar keihard voor, eerst op het gymnasium en vanaf mijn vijftiende op een internaat in België.’ Na een jaar op het hbo — ‘ik scoorde voor de
economische vakken niet hoger dan een 1,3’ — meldde ze zich voor de mbo-opleiding public relations bij Schoevers. ‘Eindelijk iets wat me makkelijk afging’, herinnert Huijser van Reenen zich. Terugblikkend: ‘Ik had altijd neergekeken op mensen die niet studeerden, dat vond ik stiekem maar losers. Tegelijkertijd mislukten mijn eigen studies.’ Huijser van Reenen ontmoette op Schoevers een aantal vrouwen dat in hetzelfde schuitje zat: hoogopgeleide ouders, zelf gesjeesd in diverse studies, en dan maar een jaar Schoevers om toch binnen korte tijd een opleiding te voltooien waar geld mee te verdienen zou zijn. ‘Als we uitgingen, kenden we elkaar nadrukkelijk níét van Schoevers. We schaamden ons dood voor die opleiding, voelden ons eigenlijk minderwaardig.’ Ze bekwaamde zich in het omzei-
Tekst Lara Aerts | foto’s Marie Cecile Thijs | Met dank aan LaDress (jurk)
pagina 13, 02-06-2012 © Het Financieele Dagblad Bijlage
‘Als we uitgingen, kenden we elkaar nadrukkelijk níét van Schoevers. We schaamden ons dood voor die opleiding’ leen van hett onderwerp. ‘D ‘De vrraa ag ó óff je sttud dee e rd rde de werd we r op feestje t s niiet et eens gestelld,, zo zo van anzel e fs reke sp ree end n was a het’, herinnertt ze z zich h. E En n n:: ‘IIk fo ocu cusste me m autom matisch h op pm mij i n ge ij gesp spre r ks ksp pa a art rtrt n r. Vrag ne a en n stellen, in nteresse ton onen, do d orr vvrraa g n, ge n en nte tertainen: daarr raakt k e ik kt ik heeeel bedr beedrev even n i . Al in A le les om o de vraag “Wat Wat stude d err jijj eig gen nli liijk jk k?” ? te omz mzeiile l n.’
Advocca Ad atenvriendinn n een n Soci So c alle daliing g heet hett fenome m en n van a kin an nde d rreen d e eeen lla di age g r opleidingsniveau he heb bb been en d da an hu hun n oude ou ders r . Vo Volgen ens onderzoeek va an de de Raad aad vvo aa oor oor or M at Ma a sc schapp pelijke Ontwi w kkellin i g RM RMO O ui uitt 20 2 10 1 trree e dt dt socia ialee daling vooral op on o der er man anne n n: ne 19 9 procentt van de mannen n tus usse sen dee 26 en n 40 jaar ar hee e ft ft een lagerr oplleiding ngsn sn nivvea e u da dan n hu hun n va vade ad rss. Vo V lg lgens de onderzo oeke k rs Jo ke Jocch hem e Wollbeers b rs en Ma M arteen Tolsma ma a zijjn er er t we weee vveeerk rklla rk lari rinngeen vo v or or die socia iale dal allin ng. g Ten n eer erst stee b st beeest s aa st a t eerr een n voorr de d han nd liig gg gen e d ‘pl plaf lafon affon ndeefffeect ct’:’:: alss ou al udeers r een en hog oger e e ople op pleeid diing ng heb bben n, is is de ka k ans vo voor orr kin inde deere r n om m te da alen leen gr grot oter ot err da an nd dee ka ans om om tee sttijjge g n. Ten Ten twee Te ttw weeedee is so oci c al a e da da-liing g een e rres esul u ta taat at van at an een en opeene n r samen am men enle nleevi ving ng: ng: dee inv nvlo loed d van n heett miillieeu wa waar a in ar n kin nde dere ren n opopop groe gr oeie i n op p hun n opl pleiid d din ings in gsnive nive ni veau au u wo orrd dtt klei leeine ner. r K nd Ki deerren en uit uit it lage ag ge mi millie i us kun nne nen n dus dus us ma ak kke ke-lijk li ijker er sti tijgen en, maar ma aarr een n aca c de demi misc mi misc sch h mi m lie ieu ub beesche sc herrmt mt nie iett au a to t ma mati ttiisscch meer meeerr teg egen en n dal alin ing in ng. g. H ij Hu ijse serr va se an Reeen nen en ble leef n leef na a ha aa ar mb mboooopleeidi op ding ng g han ange gen ge n als alls bo boek eker ek err bijj een n m mod odel od el-el lenb le enb bur urea ea eau. au. u. ‘W Wer erke ken, en ken n mett nam me he hett sa ala arriis, s, beteke bete be teekeend n e voo or mi mij vr vrijjheeid. vrij d.’ He Hett id idee e om oo ee oit n g een no eeen st stud udie ud iee o op p ac acad adem emis em iscch ni is nive veau ve au te be au begi gingi nn n, zett ne zett ze tte zee defi fini fi n ti ni tief en welov eellov overr wo w ge gen aa aa an n de kan ka nt.. Dat at moes e t ze no n g weel eevven n aan n haa aar vva ade der vert ve rttel rtel elle len: le n: ‘Ik n: ‘IIk he h b da datt vi via ia mi mijn n ssti tief tief ti efmo moed eder err gee spee sp eeeld l .’. Pass n na a ne nege gen ge n ja j ar ar aan andr drin dr inge in gen, en, n, we werd rd het heet heem dui h ud deeli eli lijk k dat at heett er ecchtt nie iet m meeerr in zza at. t
Huijjseer vva H a an n Re R en nen n is bl b ij datt ze he h efft ge g ko koze zeen vo oorr de ni niet ett-a et -a aca ade demi misc mi sche sc h w he weg e . ‘IIk he eg heb b in tiien e jaar ja arr tijjd tie ien n ve v rssch chil illlen il nde d b ban anen an en n geh e ad ad.. Ik heb b prec pr ecie cie iess o on ntd t ek ektt wa w t ik k kan a en wa at ik ik wil il, l, op p een n heel he e and n eerre ma aniierr dan n vri rien en ndinne inne in n n die diee h hun un u n ssttud die heb ebb ben n afg gem emaa aakt aa kt en bi kt bij ij gr grot otte ad o dvo oca ca-teenk kan a tore to ore r n al a s De D Bra auw w wer e ken ken en naar ke na aar ar Ameer ka uit ri itge it g zo ge z nd nden en n wor ord den. den. de n’ Huiijjse Hu ser va van an R Reeen nen is n nu u zzel e fsstan el ndiig ev eve-n men ne ente teno n rg no r an a issattorr mett een en een nma mans mans nszaa ak, k Bizt Bi z iq que u . Ze ka an eerr goe oed d va v n leeve v n n.. Ze Ze heef eft eeeen k op ko phu uiis in in een gew wil i dee buurt uurtt in Am uu Amster Amst ter e da d m, m, rijd ri ijdt in i een e leuke euke aut u o, m maa aarr veerd aa r ie i n ntt minde in nde derr dan da n ha h arr adv dvoc ocat atten envr vrie vr iend ie ndin nd inne in n n. ‘V Vee eel ge geld geld d vveerd r iieene nen n in nteeress reesseeerrt me nieet me meer er’,, zeg g t ze z . ‘Ik ben ei eig gen b baa aas, s, ik k ben en fl flex exxib exib beell en ik ik zit it nieet in n een en keu e rsliijff van n een g gro ro oot o ka anto oor or.. Teerw wij ijll ik k datt wel e alttijjd a am mbi b ee e rd rde, e zel e, e fs f toe oen n ik k nog g op Sccho hoev e er ers za z t.’ Off ze no og aa aans nslu ns luit lu itin it in ng he heef eft h ef hiij haarr ‘ou o de de’’ mil ilie ieu? eu? ‘Jaze zeke k r. Ei Eige genl ge nlij nl ijk ij k he heb b iik k hetz he t eelllfd f e tyy pe p net etwe w rk k als l mij ijn n vrrieend ndin inne in n nd ne die ie biijj h bi heet st stud den e tencor o ps p heb ebb been ng gez e eten. ez teen. n Mi Mijn ijn n netw ne tw wer erk k is zelfs f gro oter. Ik k be ben n na ame m lliijk jk eerrd deer op p de ar a beid i sm mar arktt gek ekom men n en me mett vveeell ver ersscchill hiill l en ende d bed ed ijven edri n in aa anr nrak akin ing in g geko geeko kome men me n..’’
R
on nd zij ijn n tw twin inti t gs g te zeii hij de acad ac a em ad mis i che h wer e el e d ged dag ag,, en n nu u hee e ft f Jo J os o t Krra ame merr (54) ee een n hout ho outdraa a ierij i in n Utr t ecch htt. Kr K amerss oud me u er ud ers — ziijn j moe oedeer wa w s kuns ku nsth ns t issto th ori rica ca, zij ijjn va vade d r hi de h st s o-r cu ri cus us en en hog o e am mbt bten enaa aarr in n de ontwik kkeeling ng gss-same sa same men nweerk rkin kin ng — ha hadd hadd den een n totaa a l an aa ande d ree loop lo opb op baan aa an vo oor or hem m in ge g da dach chtten ch n. Kr K ra am meerr::‘M Mijjn zuss zu sseen gi ss g ng ngen en nie iett st stud uder ud eren en n en da datt vo ond n en e mij ijn jn oude ou ders de rss ver ersc schrrik sc i ke keli lijk li ijk jk! Ma Maar ar ik zo ar zou, u als eni u, nig gee zoo zo on, n al a lees go goeedm d aken akeen ak n.’’ Ove verr di diee ve verw rwac rw acht acht ac htin ing g iiss Kram Kr ram amer err dui u de deli lijk: ‘H li ‘Het Het et was zo va v nz nzel elfs el fsspreeke kend end n da at iik k zou ou gaan aa a an st s ud uder e en da er att hett nie iet ee e ns ns opv pvieel pvie
pagina 14, 02-06-2012 © Het Financieele Dagblad Bijlage
‘Handwerk wordt gezien als vies, en dus voor domme mensen, dus het ligt voor de hand dat slimme mensen voor ontwikkeling van het hoofd kiezen.’
pagina 15, 02-06-2012 © Het Financieele Dagblad Bijlage
‘Op een ochtend werd ik wakker en had ik een eurekamoment: ik wilde blokfluiten maken’
s druk.’ Zijn studiekeuze nam hij serieus: ‘Ik wilde iets doen met ontwikkelingswerk, nett als mijn i vader. Ik k koos voorr kleinschalige tropische tuinbouw w in Wageningen.’ Terwijl Kramerr genoot van het studentenleven, paste de studie hem niet: ‘Ik k wilde met mijn i handen in de aarde, maar dat ging g op die theoretische plek k niet gebeuren. Fysieke ontwikkelingshulp leerde je op een heel andere opleiding, maarr ik ging g intussen zien datt de derde wereld niet zozeerr leed onderr gebrek k aan kennis, maarr onderr de schuldenproblematiek en ongunstige wereldhandel. Daarvoorr was studeren in Wageningen niet de oplossing.’ Hij i stopte en meldde datt zijn ouders perr telefoo f n. ‘Laf’, zegt hij i zelff . ‘De reactie van mijn vader was zo duidelijk i k diep teleurgesteld en verwond, dat ik k een paar maanden niett thuis ben geweest. Het was echtt een grote schok k voor mijn i ouders.’ Kramerr herinnert zich datt hij als jongen altijd i aan hett lezen was, off iets aan het maken. Het beroep van timmerman sprak hem op de middelbare school wel aan: ‘Hett was tastbaar. Maarr hett vervelende was: ik was slim.’ En dat is volgens Kramerr niet te combineren in onze maatschappij: ‘Je ontwikkeltt óf je hoofd, óff je handen, maarr niet allebei. Handwerk k wordtt gezien als vies, en dus voor domme mensen, dus het ligtt voor de hand dat slimme mensen voor ontwikkeling g van hett hoofd kiezen. Kijk i k maar naarr hett onderwijs i . Welke vwo-leerling g gaat naarr hett mbo om een vakopleiding g te volgen? Bijn i a niemand. En daar is een reden voor: ambachtsberoepen hebben geen aanzien.’
Arbe r idersmilieu Onderzoek van het Hoofdb f edrijf i fschap Ambachten uitt 2011 laatt zien dat Kramerr gelijk heeft: f vrijw i el alle ambachten krijg i en een plaats in de onderste regionen van de statusladder aangewezen, nog lager dan beroepen als politieagentt of verkoper. Beroepen als advocaat, architect en huisarts scoren hett hoogst. Kramerr pauzeert even. Hij i zit in zijn atelier
keerr thuis, err was bezoek, en iemand zei: nou Joost, ik gelooff datt hett nog g wel watt gaat worden met die werkplaats van jou! Datt konden ze alleen van mijn ouders gehoord hebben. Dat scheelde wel. En toch weett ik zekerr datt mijn vader het altijd i doodzonde heeft f gevonden datt ik geen studie heb gedaan.’
Buitenbeentje
Joost Kramer: ‘Houtbewerken? Oké,
maar dan wel de beste houtbewerker worden.’
en wijstt om zich heen: ‘Je kuntt hier niett veel geld mee verdienen. En hett geld datt mensen voor houtwerk k overhebben, is toch een maatt voor het aanzien dat het geniet.’ Of mensen dan echt geen bewondering hebben voorr hett vak k datt hij uitoefen f t? Hij denktt weer na en zegt: ‘Mensen vinden hett pittoresk wat ik k doe.’ ‘Mijn vader heeft f keihard gewerkt om zich eigenhandig te ontworstelen aan zijn i benepen arr beidersmilieu. Daarna heeft f hij i ervoorr gezorgd dat zijn i broers, zussen, neefje f s en nichtjes gingen studeren. En toen kwam ik, zijn enige zoon, en die zei: nou, ik doe het niet.’ Hett was ook voorr Kramerr een moeilijke periode, omdatt hij zelff nog g niet wistt watt hij wilde gaan doen. Hij i werkte in de tussentijd voorr een uitzendbureau. ‘Op een ochtend werd ik k wakkerr na een onrustige nacht, en toen had ik k een eurekamoment: ik k wilde blokfluiten maken.’ Kramers vader en moeder, inmiddels overr leden, hebben uiteindelijk i k vrede gehad met de keus van hun zoon, weett Kramer. ‘Ik kwam een
pagina 16, 02-06-2012 © Het Financieele Dagblad Bijlage
‘Ik ben niett academisch, maarr wel op hoog g niveau bezig. De daling g is op statusniveau, maar niett op het gebied van inzet, moeilijkheidsgraad en duizendpoterigheid.’ Kramerr verr moedt trouwens datt datt vakerr hett geval is met sociale dalers: ‘Zou hett niet kunnen datt velen van hen een klein bedrijff beginnen, omdatt ze bovengemiddeld vaak niett in organisaties passen en daardoor uit opleidingen vallen?’ Ironisch genoeg g verkeert Kramerr mett zijn eigen kinderen nu in dezelfde f situatie als zijn i vader met hem. Zijn i dochterr is slim maar zit op het vmbo. Kramer: ‘Ik vind datt verschrikkelijk i . Ze had geen zin om naarr hett g ymnasium te gaan.’ Al kan Kramerr haar keus aan de andere kant ook wel begrijpen: ‘Op de lagere school was ze een buitenbeentje, op het vmbo heeftt ze eindelijk i k vriendinnen.’ Mett zijn zoon maakt Kramer iets vergelijk i baars mee. ‘Hij i deed geen bal op het vwo en zorgde dat ik k geen postt van school kreeg. Toen ik k erachterr k wam, zei hij: i “Ik k stop, ik k ga toch niet naarr de universiteit.” Daar ben ik twee weken boos overr geweest.’ Kramerr merktt op dat hij i doorr zijn afkomstt is geprogrammeerd opkwaliteit, niveaubereiken, presteren. Het beste uit jezelff halen. Het stoort hem datt zijn kinderen die aanvechting (nog) niett hebben. ‘De lat lag vroeger heel hoog, en dat heb ik meegenomen. Houtbewerken? Oké, maarr dan wel de beste houtbewerkerr worden.’ Op de vraag wat err mis is met een bestaan in de luwte, zonderr drang g tot presteren, antwoordt Kramer: ‘Err moet kwaliteit zijn i . Dat moet.’ Lachend: ‘Op dit puntt ben ik dus geen haar beter dan mijn i ouders.’
