nonnen Deel II interactief proefschrift pagina 28 Steeds meer ambtenaren op taalcursus Naar de voor beslissers bij de overheid

Deel II interactief proefschrift pagina 28

voor beslissers bij de overheid 26 juni 2009 nr

12

vijfde jaargang |

www.pm.nl

Steeds meer ambtenaren op taalcursus

Naar de

nonnen

Financiën heeft geen toezichtsvisie

Van Munster nu wel op zijn plek?

BZ-diplomaten voor de klas

pagina 9

pagina 20

pagina 27

Rode draad zoekt aansluiting Sdu Information Solutions staat voor slimme en innovatieve oplossingen in dienstverlening, bedrijfsvoering en beleidscommunicatie voor overheden. Een nieuwe naam maar zeker geen onbekende. Sdu Information Solutions is een bundeling van Sdu E-Grant, Govworks, Jobsrepublic en de formulieren van Sdu Uitgevers. Veel expertise, inhoud en ervaring, samengebracht onder één dak: Sdu Information Solutions. Het resultaat? Gestroomlijnde processen, heldere communicatie en tevreden gebruikers. Met ruim 500 overheidsinstellingen als klant en sterke producten als de VIND Producten- en Dienstencatalogus, Gemeentebanen.nl en het Formulierenloket is Sdu Information Solutions uw partner in het digitaliseren van overheidsdiensten. Meer weten en kennismaken? Kijk op www.sdu.nl/informationsolutions.

I N F O R M AT I O N SOLUTIONS H E L D E R E

O P L O S S I N G E N

Nieuws 8 t/m 13

PM nummer 12 26 juni 2009

8

9

Financiën ontbeert visie op toezicht

10

Terpstra wil verplicht gymles op school



Anders geen medailles op onze Olympische Spelen

11

Kootwijkerbroek eist openheid over MKZ

12

Consulaat Montréal sluit deuren



23 Transparantie of beleidsintimiteit

Deel II van het interactieve proefschrift van Guido Enthoven

Toezichtscollege wil oud-AIVD’ers kunnen horen Minister Ter Horst verzet zich

Algemene Rekenkamer velt hard oordeel

LNV geeft niet alles vrij

Hans Glaubitz: ‘Een beetje omgekeerd pionieren’

13

Bijpraten met Bekker (3)



Alle ambtenaren in dienst van één rijksoverheid

Coverstory

16



Ambtenaren volgen en masse taallessen Steeds meer bijscholing Nederlands vereist

Spelers 27 t/m 31

20

28

Ocker van Munster weg uit Den Haag

‘Sturing is een illusie’

Oud-directeur Kunsten over OCW, externe inhuur en de PvdA

Masterclass leiderschap scoort een 8,5

27  BZ voor de klas: een leerling (11) doet verslag 30 De overstap van Wim Schreuders naar de VWA 31 Grensmakelaar wil binnen een jaar resultaat zien Meningen

9 14

Kroese enzo … Opinie Horen zien & schrijven

Beau Monde Cover: Patrick de Bruin

36

100 jaar RIVM: wie herkent de Mexicaanse griep?

Openbaar Verrassend, het advies van de commissie-Brinkman. Vooral het ­onderdeel dat De Telegraaf voorafgaand aan de presentatie ­afgelopen dinsdag op de voorpagina slingerde. Het ging hier om een passage die de krant uit het hart gegrepen was. ‘Roep om tv-gids in kranten,’ kopte De Telegraaf, ‘Brinkman wil einde omroepmonopolie.’ In het gedegen en interessante rapport bleek deze aanbeveling niet veel meer dan een sideline, maar daarom was het niet minder opmerkelijk dat hij erin voorkwam. De politiek is namelijk al twintig jaar bezig het monopolie op de programmagegevens af te schaffen. En telkens denk je dat het gebeurd is. Aangenomen moties, uitspraken door de rechter, het monopolie lijkt wel politiek resistent. Jammer dat deze column het karakter heeft van een gedrukt blog, wat wil zeggen dat de tijd voor journalistiek onderzoek ten behoeve van dit stukje nul is. Anders zou ik u een overzicht kunnen geven van twintig jaar parlementair onvermogen. PM besteedt in dit nummer aandacht aan het gebrek aan talenkennis van ambtenaren. Steeds vaker moeten zij in Brussel of op werkbezoeken in het buitenland hun beleid uitleggen in vreemde talen. De voorsprong die Nederland van oudsher had, heeft zich omgezet in een achterstand. Met name de bestuurlijke elite van de nieuwe EU-toetreders kent veel ambtenaren en politici die in Engeland of Amerika zijn opgeleid en

vloeiend hun tweede taal spreken. Stoomcursussen en taalcoaches moeten nu uitkomst brengen, alsof instantoplossingen een structureel probleem kunnen verhelpen. Terwijl ik dit schrijf maakt premier ­Balkenende zich op voor het ­Kamerdebat over thinnergate. Hierbij gaat het om het mogelijk ­achterhouden van cruciale informatie die licht werpt op de bestuurlijke verantwoordelijkheid voor de brand in het Catshuis. Als u dit interessant vindt, kijkt u dan ook nog eens op pagina 23 naar het tweede deel van ons interactieve proefschrift over informatieverstrekking. Wetenschapper Guido Enthoven ontvangt graag e-mails over uw ervaringen met antwoorden op Kamervragen, met brieven en notities aan de Kamer. Wat weegt het zwaarst: beleidsintimiteit of openbaarheid? Hoe neutraal is informatie en wie bepaalt wanneer het dossier volledig is? [email protected]

26 juni 2009 PM

3

lopende zaken Algemene Zaken Respect • Zaterdag 27 juni is het weer zover, Veteranendag op het Malieveld in Den Haag, waarbij de minister-president niet zal ontbreken. Op maandag 29 juni ontvangt Balkenende een delegatie uit de stad Groningen onder leiding van vertrekkend burgemeester Jacques Wallage. Deze stad heeft een kennissamenwerking ­tussen universiteit, hogeschool, ziekenhuis en de gemeente georganiseerd. Dinsdag 30 juni en woensdag 1 juli brengt de premier een werkbezoek aan de regio Nijmegen dat in het teken zal staan van ‘respect’.

national Criminal Court. Bangladesh • Minister Koenders brengt van zondag 28 juni tot en met dinsdag de 30e een bezoek aan Israël en de Palestijnse gebieden. Hij brengt een bezoek aan Gaza. Daaropvolgend is hij enkele dagen in Nederland voor onder andere een drietal AO’s op 1 juli, om op 4 juli opnieuw in het vliegtuig te stappen, richting Bangladesh en Bhutan. Het eerste is een belangrijk partnerland van Nederland, dat bijdraagt aan het onderwijs en watermanagement. Koenders zal onder meer premier Sheikh Hasina ontmoeten.

BZK Grondwet • Minister Ter Horst opent donderdag 2 juli de werkconferentie Vernieuwing Rijksdienst, die plaatsvindt in Concordia, Den Haag. Een week later installeert ze de staatscommissie Grondwet die het kabinet zal adviseren over onder meer de voor- en nadelen van een preambule en de toegankelijkheid van de Grondwet voor de burger. Staatscourant • Op woensdag 1 juli neemt staatssecretaris Bijleveld in sociëteit De Witte de laatste gedrukte versie van de Staatscourant in ontvangst en l­ anceert ze de elektronische versie. Dezelfde dag houdt Bijleveld in het Amsterdamse Oosterpark een toespraak bij de nationale herdenking van het slavernijverleden.

Meningsuiting • Zaterdag 27 juni opent staatssecretaris Timmermans de ­tentoonstelling Retreat samengesteld door ­curatoren Ben van Berkel en ­Caroline Bosch (UNStudio) in Fort Asperen. Maandag de 29e spreekt Timmermans over Europa op de Philips van Horneschool in Weert en de dag erna is hij de keynote speaker op een colloquium over vrijheid van meningsuiting in Parijs. Woensdag 1 juli speecht de staatssecretaris op het 4th of July event in het Rijksmuseum en 6 juli spreekt hij op een conferentie van de Raad van Europa in het provinciehuis van Limburg. De 10e is Timmermans in Brussel vanwege de begrotingsraad.

Defensie Buitenlandse Zaken Twitter • Ter ere van de 10.000 (!) volgers van Maxime Verhagen op Twitter, heeft de minister honderd Twitteraars ­uitgenodigd voor een bijeenkomst op 3 juli. Verder is Verhagen de komende tijd veel op pad. Aankomend weekeinde (27 en 28 juni) is hij op het Griekse eiland Corfu, voor een informele OVSE-bijeenkomst. Daarna, in de laatste Kamerweek, volgt nog een aantal AO’s, over onder andere Somalië, Afghanistan en Montenegro. Op 6 juli woont de minister in Den Haag een afscheidslunch bij van scheidend Navo-SG Jaap de Hoop Scheffer, op 7 juli spreekt hij met VNO-NCW-voorzitter Bernard ­Wientjes en op 9 juli ontmoet hij Sang Hyun Song, de president van het Inter-

4

PM 26 juni 2009

Veteranen • Minister Van Middelkoop en staatssecretaris De Vries zijn z­ aterdag 27 juni in Den Haag voor de viering van de Veteranendag. Op 1 juli heeft Van ­Middelkoop een AO over de voortgang van de Isaf-operatie in Afghanistan.

verkocht Nederland in 2006 meerdere F-16’s voor trainingsdoeleinden.

Economische Zaken Satelliet • Minister Van der Hoeven brengt op 29 juni een werkbezoek aan Drachten in het kader van de gebiedsgerichte economische agenda Pieken in de delta. Op 2 juli ondertekent zij een overeenkomst voor de bouw van een grotendeels Nederlandse satelliet. Deze satelliet, Tropomi genaamd, moet in 2014 vanuit de ruimte de verspreiding van lucht­vervuiling en broeikasgassen in kaart brengen. Op dezelfde dag lanceert Van der Hoeven samen met de Gasunie in Den Haag het Groene Gascertificaat, dat volgens dezelfde principes werkt als de certificering van groene stroom. Moermansk • Staatssecretaris Heemskerk brengt van 6 tot 9 juli met dertig ­bedrijven en een delegatie uit Groningen een werkbezoek aan Moermansk. De ­missie staat in het teken van het ­presenteren van de Nederlandse kennis op het gebied van maritieme technologie. Heemskerk brengt in Rusland ook een kort bezoek aan een stormvloedkering in Sint Petersburg waar Nederlandse bedrijven aan meewerken, en aan Moskou waar hij ambtsgenoten spreekt over onder meer de Russische toetreding tot de Wereld­ handelsorganisatie.

Financiën Voorjaarsnota • Minister Bos is dinsdag 30 juni in de Tweede Kamer voor het plenaire debat over de Voorjaarsnota. Donderdag 2 juli heeft hij twee AO’s: een over de Amsterdamse Zuidas en een ter voorbereiding van de Ecofin op 7 juli. Vergroenen • Staatssecretaris De Jager gaat vrijdag 26 juni naar een congres over vennootschapsbelasting in Den Haag, waar hij gelijk ook de hoofdspreker is. Op woensdag 1 juli heeft de staats­secretaris een AO over de stand van zaken bij de ­Belastingdienst, die tegenwoordig tweemaal per jaar in de Kamer wordt doorgenomen. Diezelfde dag heeft hij ook nog een AO over de fiscale vergroening. Op 1 juli begint zijn nieuwe DG Peter Veld bij de Belastingdienst.

Justitie Jordanië • Staatssecretaris De Vries brengt op 30 juni een werkbezoek aan Jordanië om besprekingen te voeren over defensiematerieel. Jordanië en Nederland hebben vaker materieel uitgewisseld. Zo

Drugs • Minister Hirsch Ballin neemt woensdag 1 juli een plan van aanpak in ontvangst van de Taskforce Mensenhandel in Rotterdam. Daarna opent hij in Den Bosch een conferentie over de aansluiting

lopende zaken van Veiligheidshuizen op de Centra voor Jeugd en Gezin. Donderdag 2 juli neemt hij het advies van de commissie Drugs­ beleid van Wim van de Donk in ontvangst. Veiligheidshuis • Maandag 6 juli openen minister Hirsch Ballin en staatssecretaris Albayrak een Veiligheidshuis in Rotterdam. Verder staan er voor Albayrak de laatste week voor het zomerreces vooral veel AO’s in de Tweede Kamer op de agenda.

LNV BES-eilanden • Maandag 29 juni neemt minister Verburg op haar departement een advies in ontvangst over het natuur­ beleid op de BES-eilanden. Maandag 29 juni verzorgt ze de perspresentatie van de nota Duurzaam voedsel. Woensdag 1 juli heeft Verburg drie AO’s in de Tweede Kamer, respectievelijk over de VN-commissie Duurzameontwikkeling, de glastuinbouw en over de beheersplannen van de Natuurraad 2000. Azië • Vrijdag 3 juli gaat de minister op werkbezoek naar Azië, eerst naar Bangkok, om zondag door te reizen naar Hanoi in Vietnam. Donderdag 9 juli keert ze terug in den Haag.

de agenda. Op 10 juli heeft hij alweer de laatste ­ministerraad voor het reces. Jeugdtop • Staatssecretaris Klijnsma is vrijdag 26 juni in Utrecht aanwezig bij de uitreiking van de Gouden Prokkel, een prijs van de Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland. Op zaterdag 27 juni laat zij haar gezicht zien op de partijraad van de PvdA, tegenwoordig politieke ledenraad ­geheten. Maandag 29 juni spreekt Klijnsma op de Jeugdtop in Den Haag. De top vloeit voort uit het Actieplan Jeugdwerkeloosheid, een voor de staatssecretaris belangrijk onderwerp. Woensdag 1 juli neemt zij in Nieuwspoort een rapport in ontvangst van de denktank Leren en Werken.

Verkeer en Waterstaat HSL • Op 1 juli heeft minister Eurlings een AO over de HSL-Zuid, de spoorverbinding voor hogesnelheidstreinen tussen Amsterdam en de Belgische grens. Tijdens het AO wordt onder meer de concessie besproken die VenW onlangs gaf aan de High Speed Alliance (HSA) tussen Schiphol en de NS voor de komende 15 jaar. Op donderdag 2 juli heeft de minister twee AO’s, over de Zuidas en over luchtkwaliteit.

OCW Film • Dinsdag 30 juni is minister Plasterk in de Eerste Kamer vanwege een plenair debat over de nieuwe Mediawet. Woensdag 1 juli woont hij in het Instituut voor Beeld & Geluid te Hilversum de première bij van een film van CNV Onderwijs, over ‘de (bijna)werknemers van nu’. De dag erna bezoekt Plasterk de eindexamen­ expositie van de Gerrit Rietveld Academie in Amsterdam en vrijdag 3 juli reikt hij de Charlotte Köhler Prijs en cultuurfondsbeurzen uit in het Conservatorium van Amsterdam. OKE • Staatssecretaris Dijksma is zaterdag de 27e aanwezig bij een PvdA-ledenraad in Arnhem. Dinsdag de 30e ondertekent ze in Den Haag een convenant behorend bij het wetsvoorstel OKE (Ontwikkeling door Kwaliteit en Educatie). Maandag 6 juli brengt Dijksma een werkbezoek aan de lerarenbeurs in Utrecht.

SZW Deeltijd-WW • Minister Donner is de komende week vooral veel in de Kamer. Hij heeft op woensdag 1 juli liefst drie AO’s. ­Behalve het AO over arbeidsongeschiktheid heeft hij ook een AO over de deeltijd-WW en over Suwi. Op donderdag staat een AO over het Europa-overleg op

trale popfestival Concert at Sea. De dag daarna opent ze in Amsterdam de haven van IJburg en krijgt ze een rondleiding door een klimaatneutraal huis. De 29e zit Cramer in de Tweede Kamer voor een wetgevingsoverleg over de Wabo en een nota-overleg over de commissie-Elverding. Op 30 juni en 1 juli is de minister op Groenland voor een informeel overleg over de klimaattop in Kopenhagen, eind dit jaar. Donderdag 2 juli sluit de minister het parlementaire jaar af in de Tweede Kamer, met AO’s over de Zuidas, luchtkwaliteit en duurzaam inkopen.

Bos en Lommer • Minister Van der Laan bezoekt maandag in het kader van de wekelijkse wijkbezoeken de Arnhemse wijk Malburgen/Immerloo. Daarna volgen nog een paar drukke Kamerdagen voor het reces, met onder andere een AO over het arrangement tussen de overheid en ­woningcorporaties en een AO over de ss Rotterdam. De maandag daarna bezoekt Van der Laan de wijk Bos en Lommer in ­Amsterdam.

VWS

Waterplan • Staatssecretaris Huizinga heeft op 2 juli op het ministerie het derde Nationaal Wateroverleg waarbij zij met vertegenwoordigers uit de sector over het Nationaal Waterplan spreekt. Van 3 tot en met 6 juli brengt Huizinga een w ­ erk­bezoek aan Bangladesh. Ze doet op zaterdag 4 juli in Dhaka een ­inspectieronde langs dijken die met hulp van VenW zijn opgetrokken. Zondag reist ze met minister Koenders naar de zuidelijk delta van het land en op maandag spreekt ze in Dhaka met de minister van Water en de Bengaalse president. Het rivierengebied van Bangladesh is een van de vijf delta’s die Huizinga deze kabinetsperiode wil ­bezoeken. Het doel is om daar ­Nederlandse kennis op het gebied van watermanagement in te zetten.

DBC • Minister Klink heeft woensdag 1 juli een AO over budgettaire maatregelen in de gezondheidszorg. Daarna gaat hij naar Nieuwegein voor een lustrumconferentie van DBC-Onderhoud. Donderdag 2 juli is hij weer in de Kamer voor een AO over de Zorgverzekeringswet. Op vrijdag 3 juli is hij in Utrecht, waar hij een speech houdt op het Nationaal Ketenzorg Congres. Roma • Minister Rouvoet heeft donderdag een AO over de jeugdwerkloosheid en een plenair debat over de verwijsindex risicojongeren. Dinsdag heeft hij een AO over de Roma-kinderen, waarbij ook minister Van der Laan en staatssecretaris Van ­Bijsterveldt aanwezig zijn. Op 1 juli is er een AO over seksualisering.

Vrom Groenland • Minister Cramer opent ­vrijdag 26 juni in Zeeland het klimaatneu26 juni 2009 PM

5

roerende zaken

Foto: Niek Biegman

Visie op de Afsluitdijk

Soefi’s in beeld

Staatssecretaris Huizinga neemt vrijdagmiddag 26 juni in Leeuwarden het eindrapport over de toekomst van de Afsluitdijk in ontvangst uit handen van Ed Nijpels, de voorzitter van de adviescommissie. VenW startte in het voorjaar van 2008 een marktverkenning voor de integrale verbetering van de dijk. In het eindrapport presenteren vier consortia van bedrijven hun plannen, waarbij rekening is gehouden met drie functies: ecologie, economie en waterkering. De toekomstideeën voor de Afsluitdijk lopen uiteen. Er zijn plannen voor het creëren van een natuurgebied rondom de dijk, een duurzaam woon- en recreatiegebied, een energiewingebied (uit zon, wind en getijden) en een combinatie van de drie. Na de presentatie van het rapport gaat VenW zich buigen over een definitieve keuze.

Als topdiplomaat reisde Niek Biegman de wereld rond. Hij was permanente vertegenwoordiger bij de Navo, en daarvoor bij de VN, en ambassadeur in Egypte. Al die tijd maakte Biegman foto’s, vooral van de mystieke soefi-beweging binnen de islam. Beelden die de fotograaf vanaf 2004 heeft gemaakt op rondreizen door de Balkan en het Midden-Oosten, zijn nu te zien in de Rotterdamse Kunsthal en gebundeld in een fotoboek, getiteld Soefi’s. Nog te zien tot 13 september.

Departementen houden open huis

Quotez

Benieuwd hoe het nieuwe ministerie van Financiën er vanbinnen uitziet? Nieuwsgierig naar de ‘stammen’ in het Vromdepartement of het ontwerp van het VWS-gebouw, in de volksmond ook wel de Tieten van Den Haag genoemd? Grijp dan op zaterdag 27 juni uw kans. Tijdens de Haagse Dag van de Architectuur zullen naast deze ministeries tal van andere markante gebouwen de deuren openen voor het publiek. Zo kunt u bijvoorbeeld ook een kijkje nemen in het Strijkijzer, de Caballero Fabriek en de Fokker Terminal. De dag staat dit jaar in het teken van mobiliteit. De Landelijke Dag van de Architectuur valt volgens traditie in het laatste volle weekend van juni, dus zowel op 27 als 28 juni. Meer informatie is te vinden op www.dvda.nl.

‘Je hebt niet altijd een evaluatie nodig om te weten wat de goede weg is. Soms moet je zelf een visie hebben op het onderwerp.’ Kamerlid Tofik Dibi (GroenLinks) spreekt tot minister André Rouvoet tijdens een debat over de financiering van de jeugdzorg. ‘Misschien heeft het imagoprobleem ook te maken met het feit dat dit kabinet twee leiders heeft: Balkenende en Bos. In Amerika is het duidelijk wie het meeslepende verhaal moet vertellen: Obama. Hier is altijd de vraag: wie moet het doen? Twee kapiteins op één schip, zou je dat kunnen noemen.’ Minister Plasterk legt in Vrij Nederland uit waarom het kabinetsbeleid slecht uit de verf komt. ‘Die andere pet, die van de Haagse politiek en ambtenarij, is vaak stroperig en onoverzichtelijk. Sommige mensen spelen in die wereld niet helemaal open spel.’

‘Ik denk dat de geschiedenis uiteindelijk positiever over Bush zal oordelen dan het negatieve beeld dat van hem is ontstaan.’ Aldus de vertrekkend secretaris-generaal van de Navo Jaap de Hoop Scheffer in Vrij Nederland.

6

PM 26 juni 2009

Foto: Welmer Keessmaat

Als Commandant der Strijdkrachten droeg Dick Berlijn twee petten, die van commandant en die van adviseur van de minister. De eerste past hem het beste, zegt hij in De Pers.

roerende zaken Hulde aan de hoffelijkheid De ChristenUnie-fractie in de Tweede Kamer pleit voor een hoffelijkheidstrofee, voor – u raadt het al – het Kamerlid dat zich het afgelopen jaar het meest hoffelijk gedragen heeft en zodoende als voorbeeld geldt voor zijn 149 collega’s. Een doorgeef­bokaal, die jaarlijks aan het eind van het parlementaire jaar door de houder wordt uitgereikt. De eerste bokaal zou – wat de CU-Kamerlid Ed Anker betreft – uitgereikt moeten worden door toekomstig Europarlementariërs Van Baalen, Madlener en Van de Camp. Van Baalen, begin dit jaar door de CU-jongeren nog uitgeroepen tot Engel van het Jaar, is bereid plaats te nemen in de driekoppige jury. Hij denkt aan ‘iemand als Kees van der Staaij’, als hem gevraagd wordt om een kanshebber op de trofee. ‘Altijd scherp en duidelijk, en altijd op een beschaafde manier,’ zegt Van Baalen over de SGP’er.

is de plaats waarop Nederland staat in de e-readiness rankings van 2009. The Economist en IBM publiceren jaarlijks een rangorde van de mate waarin de zeventig grootste economieën hun ictinfrastructuur weten in te zetten ten gunste van economie en maatschappij. Efficiënt gebruik van ict wordt door de Britse denktank EIU gezien als een belangrijke voorwaarde voor economische groei. Nederland, dat vorig jaar nog op de zevende plaats stond, moet in de nieuwe lijst alleen Noorwegen en Zweden voor zich dulden. De VS is gezakt van plaats 1 naar 5.

Kladderadatsch Voor wie geen financiële achtergrond heeft maar wel onderwerpen die de crisis aangaan onder handen krijgt, kan zich via De Financiële Begrippenlijst snel online de benodigde crisistermen eigen maken. In het nieuwe lexicon van financieel-economische termen vindt u woorden als ‘aasgierfonds’ (een fonds dat in crisistijd leningen en effecten overneemt tegen bodemprijzen), ‘refi-rente’ (de herfinancieringsrente die aan de centrale banken betaald moet worden als een bank hier geld leent), ‘Pac-Manstrategie’ (van een partij die uit verdediging een bod plaatst op de vijandelijke overnamepartner) en ‘kladderadatsch’ (ineenstorting van het finan­ciële systeem). Meest opgevraagd zijn de woorden ‘solvabiliteitsratio’ en ‘hedgefund’. Dfbonline is geen wiki. Een redactie werkt de lemma’s bij, met hulp van gebruikers.

Dat zou handig zijn! Het ministerie van BZK looft 20.000 euro uit voor het beste idee tot digitale ontsluiting van overheidsgegevens. De Dat Zou Handig Zijn-prijs (zie Datzouhandigzijn.nl) is bedoeld als budget voor de realisatie van het beste idee. Deelnemers moeten wel aangesloten zijn bij het initiatief Overheid 2.0 van BZK. Als voorbeelden noemt het ministerie twee initiatieven die al zijn verwezenlijkt, te weten Vervuilingsalarm.nl, een website waarop burgers kunnen nagaan wat de verwachte fijnstofconcentratie in hun buurt is, en Schoolvinder. nl, waarop mensen eenvoudig kunnen zoeken naar scholen in de buurt en gegevens over die scholen kunnen inzien. De wedstrijd loopt tot en met 15 september 2009. Kort daarna worden de winnaars bekend gemaakt.

26 juni 2009 PM

7

nieuws Ter Horst tegen wetswijziging

Toezichtscollege CTIVD wil ­­ ­oud-AIVD’ers kunnen horen

de AIVD, wijst de minister er onder meer op dat de CTIVD in dezelfde positie zit als de rechter als het gaat om het kunnen horen van AIVD’ers. Ter Horst in haar brief aan de Kamer: ‘Het door de commissie gehanteerde argument dat de ministeriële ontheffing zich slecht verdraagt met de onafhankelijke positie van de commissie overtuigt niet.’ De minister betoogt dat in de WIV vastgelegd dat zowel de huidige als vroegere medewerkers van de AIVD door de minister van hun verschoningsplicht moeten worden ontheven voordat ze als getuige of deskundige kunnen worden gehoord door een rechtbank of door de CTIVD. ‘Tussen de door de commissie gewraakte regeling en het onafhankelijk kunnen functioneren van de commissie bestaat dan ook naar mijn mening geen relatie,’ aldus Ter Horst in haar brief aan de Kamer. Discrepantie

Bert van Delden

De AIVD staat onder druk. De Telegraaf voert een ongekende hetze tegen de dienst en nu wil ook het College van Toezicht op de veiligheidsdienst onbelemmerde toegang tot oud-AIVD’ers. Minister Ter Horst verzet zich. BZK/Justitie/Defensie • De Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (CTIVD) heeft ­minister Ter Horst van BZK gevraagd de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (WIV) te wijzigen, zodat ten aanzien van voormalige medewerkers van de AIVD niet langer ministeriële ontheffing van de geheimhoudingsplicht is benodigd. Op 10 juni jl. schreef Ter Horst in een brief aan de Kamer dat ze zo’n wijziging ­pertinent afwijst. Waarnemend voorzitter Bert van Delden van de CTIVD laat weten dat zijn commissie vasthoudt aan het voorstel de wet te wijzigen en dat zal voorleggen aan de vaste Kamercommissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten. Het antwoord van minister Ter Horst op het verzoek van de CTIVD overtuigt niet, aldus Van Delden. ‘De CTIVD is een volstrekt onafhankelijke commissie, en daarin past het niet dat wij eerst ministeriële goedkeuring moeten vragen om een oud-medewerker van de AIVD te kunnen horen. Wanneer wij iemand van de dienst willen horen die nog wél voor de AIVD werkzaam is, geldt die beperking niet, dus waarom zou die dan wel gelden voor oud-

8

PM 26 juni 2009

medewerkers?’ De redenering van de minister is dat het bijna nooit voorkomt dat oudAIVD’ers door de CTIVD worden gehoord, en dat wetswijziging daarom ‘een overdreven zwaar instrument’ is. Van Delden: ‘Maar wij verwachten juist dat het in de toekomst veel meer gaat gebeuren dat wij oud-AIVD’ers moeten horen. Het adagium “Eens AIVD, altijd AIVD” gaat al lang niet meer op, er is veel doorstroming

‘Het adagium “Eens AIVD, altijd AIVD” gaat al lang niet meer op, er is veel doorstroming’ bij de dienst. Aangezien wij als commissie gemoeid zijn met toezicht achteraf, is het bijna onvermijdelijk dat we in de toekomst steeds meer oud-AIVD’ers zullen moeten horen.’ Inconsistent

In haar antwoord op het CTIVD-voorstel, dat in januari werd ingediend in het kader van de evaluatie door de CTIVD inzake financieel-economische onderzoeken door

Volgens Van Delden gaat die interpretatie van de minister echter niet op. ‘De rechter heeft inderdaad ministeriële toestemming nodig om AIVD-medewerkers te kunnen horen, maar de CTIVD uitdrukkelijk niet, dat is per wet geregeld. De CTIVD heeft een andere positie dan de onafhankelijke rechter: onze verhoren zijn niet openbaar en worden ook niet bekend gemaakt. De commissie heeft dan ook onbeperkt toegang tot de gegevens van de AIVD. Het is dan ook een inconsistentie in de Wet op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten dat onze commissie voor het horen van oud-AIVD’ers ineens wél toestemming van de ministers moet vragen. Vandaar ons voorstel tot wijziging van die wet om die discrepantie eruit te halen.’ In het verleden heeft de CTIVD al oud-medewerkers van de AIVD (en ook van de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst MIVD) gehoord zonder dat ministeriële ontheffing ter sprake kwam, aldus Van Delden. Het negatieve antwoord van Ter Horst is daarom in tegenspraak tot eerder gevoerd beleid. De CTIVD bestaat sinds 1 juli 2003 als onafhankelijk extern toezichtorgaan op de AIVD en de MIVD. Eerder deze maand nam Irene Michiels van Kessenich-Hoogendam afscheid als voorzitter van de commissie. Een opvolger is er nog niet, aldus waarnemend voorzitter Van Delden. De voordracht voor het voorzitterschap gebeurt op aanwijzing van de minister-president en de ministers van BZK en Defensie. • René Zwaap

nieuws Algemene Rekenkamer velt oordeel over toezicht

Financiën heeft geen visie Financiën/BZK • Hoewel het ­kabinet in 2005 heeft vastgesteld dat alle ­de­par­tementen binnen twee jaar over een zogenaamde toezichtsvisie moeten beschikken, is dat bij het ministerie van Fi­nanciën nog niet het geval. Dat is een van de belang­rijk­ste conclusies uit het rapport Weloverwogen toezicht. Een analyse van departementale toezichtsvisies, dat deze week door de Algemene Rekenkamer aan de Tweede Kamer is gestuurd. Justitie, LNV en OCW hebben de zaken goed voor elkaar. Het hebben van een visie op de manier waarop departementen toezichthouden via hun eigen onafhankelijke toezichthoudende instanties – de instanties hebben een grote eigen verantwoordelijkheid terwijl de minister verantwoordelijk blijft voor de uitvoering

van publieke taken – is niet wettelijk verplicht. Het kabinet heeft echter in 2005 in de Kaderstellende visie op toezicht (KVoT 2005) het belang van een dergelijke visie onderstreept. Uit eerder onderzoek van de reken­ kamer bleek al dat Financiën geen depar­

Justitie, LNV en OCW hebben de zaken goed voor elkaar te­mentsbrede toezichtsvisie heeft. Het ministerie gaf in reactie op die onderzoeken aan dat er een visie in specifieke ­­wet- en regelgeving is opgenomen, maar de rekenkamer zegt daarin geen toezichtvisie te herkennen. Slechts een

‘zeer beperkt aantal onderwerpen’ is in de wetten opgenomen en die worden door Financiën niet verder uitgewerkt, zoals andere departementen dat wel doen. ‘Daarmee voldoet de uitwerking van het toezicht door het ministerie van Financiën niet aan de uitgangspunten van de KVoT 2005,’ aldus de rekenkamer. Verder concludeert de rekenkamer dat ‘geen enkele toezichtsvisie een uiteenzetting van Europese ontwikkelingen en regelgeving’ bevat. Ook zou BZK als verantwoordelijke voor de KVoT een meer coördinerende rol kunnen spelen. Bovendien zijn de meeste visies in de ogen van de rekenkamer niet voldoende transparant. Het ministerie van Financiën wilde bij het ter perse gaan van PM nog niet reageren op het rapport. • RvdD

Kroese enzo …

26 juni 2009 PM

9

nieuws NOC*NSF lanceert Olympisch Plan 2028

Terpstra wil gym op school verplichten

Terpstra is een volhouder, dus je weet het maar nooit.’ Ook de cijfers over overgewicht onder kinderen zijn zorgwekkend. Uit het Jaarrapport Landelijke Jeugdmonitor 2008 blijkt dat een op de zeven jongeren van 12 tot 25 jaar te dik is. VWS tracht met interventiemaatregelen als JUMP-in, Lekker fit! en De Gezonde Schoolkantine overgewicht op scholen tegen te gaan, maar volgens Terpstra is dat niet genoeg. ‘Het wordt tijd om, net als met taal en rekenen is gebeurd, onderzoek naar de staat van de vitaliteit van onze jongeren te doen. Dan heeft de politiek een stevig handvat om sport op school nu eens goed te regelen,’ aldus de voormalig Olympisch zwemster.

Hand op de knip

Om Nederland sportief op peil te brengen en mee te kunnen laten dingen naar de Olympische Spelen van 2028 zijn er volgens NOC*NSF-voorzitter Erica Terpstra urgente maatregelen nodig. Ze pleit voor herinvoering van de verplichte gymles op school en het verlenen van fiscale voordelen aan noodlijdende sportverenigingen. De eerste reacties van VWS zijn positief. VWS • Het kabinet spreekt zich binnenkort uit over het Olympisch Plan 2028 (OP2028), een ambitieus toekomstplan van het NOC*NSF waarmee Nederland in 2016 tot de Olympische top tien moet gaan behoren. Verschillende bewindslieden, onder wie staatssecretaris Bussemaker, ­reageerden al enthousiast op het plan. Maar om de doelstellingen te bereiken moeten nog wel enkele grote obstakels uit de weg genomen worden. Volgens voorzitter Erica Terpstra van NOC*NSF vormen vooral de tot op heden onstuitbare groei van het aantal kinderen met overgewicht, de effecten van de economische crisis op de sportsector en een ver doorgevoerde ­decentralisatie door de overheid een belemmering. ‘Als we geen trendbreuk kunnen realiseren heeft het geen zin te verwachten dat we heel Nederland op Olympisch niveau kunnen krijgen,’ aldus Terpstra. De oud-staatssecretaris van VWS pleit voor de herinvoering van de verplichte gymles op basisscholen. Wil Nederland vanaf 2016, het jaar waarin Nederland zich officieel kandidaat kan stellen voor

10

PM 26 juni 2009

de Olympische Spelen van 2028, tot de Olympische top tien behoren, dan is het afhankelijk van de jeugd die vandaag de dag opvalt door een gebrek aan sportiviteit. Terpstra noemt de meest recente onderzoeksresultaten van de mate waarin de nationale beweegnorm van VWS wordt gevolgd ‘schrikbarend’. ‘Slechts 40 procent van de kinderen tussen 4 en 17 jaar haalt de nationale beweegnorm van een uur matig intensief bewegen per dag. Dus ja, de

‘Slechts 40 procent van kinderen haalt nationale beweegnorm’ verplichte gymles moet terug.’ Ze ging op het Congres voor Sportbestuurders, ­eerder deze maand, in debat met Paul Huijts, DG Volksgezondheid, over het belang van sport als ruggengraat voor de samenleving. ‘Ik daagde hem uit om de sport die rol dan ook te geven.’ In een reactie zegt Huijts dat hij aan de kant van Terpstra staat, maar dat de verplichte gymles geen beleid is. ‘Maar

Ook de economische crisis heeft een negatief effect op de ontwikkeling van de top- en breedtesport. Sportverenigingen zijn voor 80 procent afhankelijk van particuliere uitgaven in de vorm van sponsorgelden, contributie en horecaomzet. ‘Deze uitgaven staan onder druk omdat iedereen de hand op de knip houdt,’ zegt Terpstra. De financiële malaise in de sportsector kan worden opgevangen, aldus Terpstra. Ze wijst in dat verband op de wens van NOC*NSF om sportverenigingen de status van Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI) te verlenen. De ANBI-status, die vooralsnog alleen wordt verleend aan ­wetenschappelijke, charitatieve, kerkelijke en culturele instellingen, biedt een reeks fiscale voordelen. Zo zijn ANBI’s door de Belastingdienst gevrijwaard van het betalen van overdrachtsbelasting over ontvangen giften en erfenissen. Volgens Terpstra kan de sportsector dan makkelijker in gesprek gaan met vermogende Nederlanders ‘die wat voor de sport terug willen doen’. Te ver doorgevoerde decentralisatie door de overheid is volgens de oud-bewindsvrouw een ander belangrijk dilemma voor de sportsector. ‘De overheid geeft vaak de goede richting aan, maar heeft simpelweg het instrumentarium niet om decentraal aan te sturen.’ Om te voorkomen dat de vitalisering van de samenleving enkel op decentraal niveau wordt uitgevoerd, hoopt Terpstra dat Rouvoet en Bussemaker het OP2028 zullen accepteren als een nationaal plan. ‘Bussemaker, Klink en Rouvoet zitten in één gebouw. Met het OP2028 biedt de sport hen een prachtige voorzet die alleen maar ingekopt hoeft te worden. Maar dan moet iedereen wel bewegen.’ • Tristan van Rijn

nieuws Van der Vlies: ‘Misschien is een excuus wel op zijn plaats’

Kootwijkerbroek: openheid MKZ-ruimingsactie

Veehouder Henk van den Brink en zijn oude respectievelijk nieuwe koeien

De veehouders in Kootwijkerbroek denken nog steeds dat er geen sprake was van MKZ in hun dorp, terwijl acht jaar terug wel alle stallen geruimd werden. De onvrede over het gebrek aan transparantie van LNV laait na een recente uitspraak van de Raad van State weer op. LNV • Acht jaar nadat er in het Veluwse dorp Kootwijkerbroek preventief 55.000 stuks vee geruimd werden omdat er bij een kalf op een lokale veehouderij monden klauwzeer was geconstateerd, betwijfelen de inwoners nog steeds of de overheid wel goed gehandeld heeft. Het feit dat LNV niet scheutig is met het vrijgeven van het volledige dossier uit 2001 draagt daaraan bij. ‘Niet sterk,’ vindt ook SGPfractievoorzitter Bas van der Vlies. Hij wil dat de Kootwijkerbroekers ‘maximaal worden geïnformeerd’ over de oorzaken en gevolgen van de MKZ-crisis. De drastische maatregel om – op basis van één ziek kalf – al het vee in het dorp te ruimen is de Kootwijkerbroekers niet in de koude kleren gaat zitten, zegt veehouder Henk van den Brink. Hij is er ‘99,9 procent zeker van’ dat er geen MKZ is geweest. Hij vertelt over verdacht gedrag van instanties rond de veehouder die eigenaar was van het zieke kalf en over een medewerker van het onderzoekslaboratorium in Lelystad (CIDC, later ID-Lelystad) die op een informatiemiddag stelde dat het kalf ‘licht positief ’ was. Daarop volgde ‘vrij hardhandig optreden van de overheid’, vervolgt hij. Van den Brink behield zijn twijfels: ‘In mijn beleving is een dier óf positief óf negatief. Als er in mijn bloed hiv wordt aangetroffen ben ik ook niet licht positief.’ Later kwamen de geruchten en de losse snippers informatie. In Lelystad zouden onderzoeksmonsters verwisseld zijn. In

2003 bleek dat bij vier van de vijf onderzoeksmonsters van de moederkoe geen MKZ werd aangetroffen, terwijl van de vijfde, die wel positief zou zijn, geen DNA meer aanwezig was. Daar kwam bij dat LNV tot op de dag van vandaag weigerde het volledige dossier openbaar te maken. Anders dan in Oene, 40 ­kilometer verderop, waar in een maand tijd 23 ­uitbraken van MKZ werden geconstateerd, bleef het in Kootwijkerbroek, dat tot de gemeente Barneveld behoort, in 2001 bij dat ene zieke kalf. Van den Brink: ‘Wij wilden in Kootwijkerbroek dat er gewacht werd met ruimen tot er een tweede geval van MKZ was gevonden, maar dat was absoluut niet bespreekbaar, er moest en zou geruimd worden.’ Kootwijkerbroek kwam in opstand: de ME moest worden ingeschakeld om de ruimers hun werk te kunnen laten

‘We wilden wachten op een tweede MKZ-geval, maar er moest en zou geruimd worden’ doen en inwoners van het 5.000 koppen tellende dorp hingen uit protest dode varkens in de bomen.

Wob Van den Brink probeert sindsdien via een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) inzage te krijgen in alle docu-

menten die geleid hebben tot de b ­ eslissing te ruimen, ook interne verslagen. Toenmalig minister Veerman weigerde die laatste groep documenten te openbaren, om persoonlijke beleids­opvattingen van ­ambtenaren te b ­ eschermen. Met een beroep op de Wob zou het wel mogelijk zijn dergelijke documenten in te zien, alleen had Van den Brink het beroep op de Wob binnen zes weken na de afwijzing moeten doen. De veehouder beweert dat hij de gewraakte documenten pas ver na de bezwaarperiode in zijn bezit kreeg. Toch vormde het verstrijken van die termijn de aanleiding voor de rechtbank in Arnhem en de Raad van State om Van den Brink in het ongelijk te stellen. De uitspraak van de Raad van State was op 17 juni jongstleden. Een woordvoerder van LNV zegt desgevraagd dat de gegevens die Van den Brink wil hebben voor een deel in handen van een extern laboratorium zijn en dat ‘er maar een paar stukken niet zijn vrijgegeven’.

Verdachtenbankje Eind vorig jaar zette LNV inderdaad een belangrijke stap in de richting van het vrijgeven van het MKZ-dossier. Het College van Beroep voor het bedrijfsleven (CBb) oordeelde toen dat de huidige LNVminister Gerda Verburg de laboratoriumgegevens uit Lelystad moest vrijgeven. Maar in mei van dit jaar kreeg SGP-fractievoorzitter Van der Vlies, wiens partij een grote achterban heeft in de gemeente Barneveld, signalen van ‘mensen die de zaak goed in de gaten houden’ dat er nog ‘vitale zaken’ uit die labgegevens missen. Van der Vlies: ‘Het lijkt erop dat er nog steeds iets achter­gehouden wordt.’ Hij stelde met collega’s Atsma (CDA) en SnijderHazelhoff (VVD) schriftelijke vragen over de kwestie aan minister Verburg, waar nog geen antwoord op gekomen is. ‘Ik heb niet vastgesteld dat er bewust informatie is achtergehouden,’ stelt Van der Vlies behoedzaam. ‘Als ik dat zou zeggen, dan heb ik de plicht om dat te bewijzen. Het gaat mij er ook niet om LNV in het verdachtenbankje te zetten, maar de mensen in Kootwijkerbroek, die veel voor de kiezen hebben gehad, hebben het recht om eerlijk beantwoord te worden. Als zal blijken dat het ministerie op aanvaardbare gronden heeft besloten tot ruiming, is voor mij de kous af. Maar als blijkt dat er inderdaad een fout is gemaakt, dan is een excuus wel op zijn plaats.’ • Rutger van den Dikkenberg 26 juni 2009 PM

11

nieuws Vliegreis met hele gezin voor Nederlands paspoort in Oost-Canada

Glaubitz sluit consulaat Montréal Het consulaat in het Canadese Montréal sluit vanwege de taakstelling bij BZ komende week de deuren. Consul-generaal Hans Glaubitz, die ­ambassadeur duurzame ontwikkeling in Den Haag wordt, legt uit waarom sluiting onvermijdelijk werd. Hij verwacht dat Nederlanders in Oost-­ Canada straks sneller de Canadese nationaliteit zullen aanvragen. BZ • Het meubilair wordt dit weekend opgehaald, daarna worden de computers van het interne net afgekoppeld. Hans Glaubitz zit nog maar heel even op zijn post in Montréal. Voelt u weemoed?

‘Toch wel, vooral voor de mensen die hier gewerkt hebben. Eén medewerker heeft hier negen jaar gezeten, een ander veertien jaar. Dit is een post die heel lang heeft gefunctioneerd. Er was al sprake van een Nederlandse post in Montréal in 1856. De ambassade in Ottawa kwam pas in 1939. Het is vooral jammer het venster op Franstalig Canada kwijt te raken.’ Kwam het als een verrassing?

‘Nee. De consul en de vice-consul waren eerder al vertrokken. De ondersteunende staf is onder mijn hoede van zes naar drie gegaan. Bij mijn aantreden in september 2006 was al duidelijk dat het consulaat one way or the other dicht ging. Door de val van het kabinet in 2006 werd dit vertraagd. Onder het nieuwe kabinet werd de sluiting onderdeel van de taakstelling.’

Dus u hebt een post zonder toekomst ­geaccepteerd. Hebt u een erg d ­ estructief karakter?

Glaubitz lacht. ‘Nee! Iemand moet het toch doen? Ik had al twee keer een post geopend, voor de Europese Commissie in Warschau in 1989 en de Nederlandse ­ambassade in Sarajevo in 1996. Nu wilde ik er weleens een sluiten. Een beetje omgekeerd pionieren. Niet leuk, maar als het besluit eenmaal is genomen ben je gewoon een loyaal uitvoerder.’

Waar moeten die Nederlanders heen voor hun paspoort?

‘Nederlanders die in en rondom Montréal wonen moeten straks twee uur rijden naar Ottawa. Dat is heel weinig, dit land is enorm. Vanuit Halifax [Nova Scotia, TvR] ben je eerder in Londen dan in Vancouver. Voor de enkele Nederlanders in Oost-­Canada wordt het wel een probleem, hopelijk van tijdelijke aard. Zij moeten vaak met het hele gezin een kostbare reis ondernemen voor een paspoort. Het is niet ondenkbaar dat deze mensen om praktische redenen voor de Canadese nationaliteit zullen kiezen. Die trend is al zichtbaar.’ Welke andere taken had het consulaat?

Is sluiting verantwoord?

‘Ik kan me er wel in vinden. We ­veranderen van een beroepsconsulaat in een h ­ onorair consulaat, dat eigenlijk een soort onderkantoor is voor vlagvertoon. Zelfs paspoorten kunnen we niet meer afgeven. Sommige honoraire consulaten krijgen apparatuur voor biometrische paspoorten. Je moet jaarlijks ongeveer 500 paspoorten uitgeven om die apparatuur te krijgen. Daar komen wij niet aan. Montréal is 35 keer groter dan Nederland, maar er wonen slechts 2.500 Nederlanders.’

‘Helpen van Nederlanders in nood en ­bezoeken van gedetineerden. Maar dat kwam zelden voor. Verder hadden we een interessant takenpakket in de vorm van culturele uitwisseling. De dienstverlening aan het bedrijfsleven nam in de loop der jaren af. In de jaren negentig begonnen Nederlandse bedrijven Montréal te ­verlaten vanwege de onrust rondom het separatisme van de Franstalige gemeenschap.’ Het belang van het consulaat is geslonken.

Defensie werft jeugd met agressieve games PvdA-Kamerlid Dijsselbloem is niet gelukkig met de extreem geweld­ dadige computergames waarmee het ministerie van Defensie jongeren probeert te werven. Zo zou het spel Counter Strike aan de basis hebben gestaan van een fatale schietpartij in een school in het Duitse Winnenden. Defensie/Justitie • Terwijl de Tweede Kamer vraagtekens blijft houden bij de effecten van extreem gewelddadige computergames op jongeren, kan er bij de Landmacht gewoon gegamed worden. Afgelopen weekeinde hield de Defensietak in Coevorden de eerste zogenaamde LAN-machtparty, waarbij een groot aantal computers via een netwerk (Local Area Network, LAN) aan elkaar gekoppeld werden om tegen elkaar computergames te spelen. Een pilot, aldus een woordvoerder van Defensie, die bedoeld is om ‘op

12

PM 26 juni 2009

een creatieve manier te laten zien wat we in huis hebben’. De Landmacht greep haar kans om ­fanatieke gamers kennis te laten maken met de computersimulaties die het leger gebruikt als oefenmateriaal, in de hoop meer jongeren warm te maken voor een carrière in het leger. Ze bood onder meer een uitgebreide versie van het reguliere spel tanksimulator Steel Beasts Pro. Daarnaast konden de vijfhonderd aanwezige spelers in Coevorden met hun eigen ­computer deelnemen aan

onschuldige racespel TM Nations, maar ook aan meer omstreden schietspellen als Counter Strike en Unreal Tournament. Het laatste spel is verboden in Duitsland, het eerste werd in verband gebracht met een aantal schietpartijen op scholen bij de oosterburen. In maart dit jaar nog schoot de 17-jarige Tim K., die het spel regel­ matig zou spelen, zestien klasgenoten en leraren dood in het Duitse Winnenden. ­Suggesties dat K. door het spelen van Counter Strike op gruwelideeën werd gebracht, deden al snel de ronde. Dergelijke spellen zijn hier niet expliciet verboden, al bestaat er in het Wetboek van Strafrecht wel een mogelijkheid tot een verbod op schadelijke afbeeldingen voor jongeren onder de zestien. Er lijkt

nieuws Bijpraten met Bekker ‘Dat is geen onjuiste conclusie. Een consulaat-generaal naast een ambassade in Ottawa was een flinke kostenpost voor BZ. De bezetting in Montréal was met drie beroepsdiplomaten groter dan die van veel kleine ambassades. De groeiende ­belangstelling van het Nederlandse bedrijfsleven voor West-Canada speelde ook een belangrijke rol.’ Wat was uw hoogtepunt in Montréal?

‘Jaarlijks organiseerden wij twee grote literatuurfestivals. Het was bevredigend om te zien dat Nederlandse literatuur die in het Frans vertaald is, hier aanslaat. Een ander hoogtepunt was toen ik in juni 2008 namens Nederland aan de 400-jarige stad Quebec een cadeau mocht aanbieden: een permanente installatie van lantarenpalen aan de St. Laurent-rivier, gemaakt door een in Amsterdam woonachtige Franse kunstenaar.’ En het dieptepunt?

‘We hadden hier in de ingang een schitterend glas-in-loodraam met het Nederlandse wapen hangen, gemaakt ter gelegenheid van de opening van dit kantoor in 1992. Dat is nu verwijderd en dat doet me wel wat. Het echte dieptepunt komt natuurlijk nog, als we hier de sleutel inleveren.’ • Tristan van Rijn

ook geen Kamermeerderheid voor te zijn: de voorkeur daar gaat – net als bij Justitie – uit naar strengere regulering door de markt zelf. In Europa bestaat daarvoor het PEGI-classificatiesysteem, enigszins vergelijkbaar met de KijkWijzer. Zowel ­Kamerlid Mirjam Sterk (CDA) als haar PvdA-collega Jeroen Dijsselbloem laten weten niet bekend te zijn met de spellen zelf, al zegt laatstgenoemde dat het opzetten van een competitie door de Landmacht wel een onverstandige zet lijkt. ‘Ik weet dat het Amerikaanse leger al heel lang jongeren probeert te werven met superrealistische computergames. Maar naarmate spelletjes realistischer en sadistischer worden, kan de gedragsbeïnvloeding ervan groeien. Ik denk niet dat het een goed voorbeeld is om op deze manier jongeren bij Defensie te betrekken.’ • RvdD

Alle ambtenaren in dienst van het rijk

Als SG Vernieuwing Rijksdienst is Roel Bekker verantwoordelijk voor ‘een kleinere en betere overheid’. PM gaat zo nu en dan bij hem langs om te horen hoe zijn programma ervoor staat.

W

e spreken de SG VRD op de dag dat Jos van Kemenade afscheid neemt van de Raad voor het openbaar bestuur en minister Ter Horst hem toe zal spreken. De speech over de toekomst van de rijksoverheid kan hij ons van harte aanbevelen. ‘Deze minister is zo verstandig zich niet te veel te bemoeien met de organisatie van de ambtelijke dienst. In dit verhaal zegt zij dat je ook naar het politieke domein zult moeten kijken als je het hebt over de overheid van de toekomst.’ De speech, waarin de minister volgens Bekker ­behoorlijk verstrekkende uitspraken doet, was door de afdeling voorlichting van BZK aangeboden aan de opiniepagina van een dagblad. Maar die krant vond het ‘te beschouwend’. Hoofdschuddend vraagt Bekker zich af hoe dit soort ­belangrijke discussies gevoerd kunnen worden als de belangstelling voor de inhoudelijke kant van het politiek-­be­ stuur­lijke vak zo gering is. Minister Ter Horst citeert in de speech Herman Tjeenk Willink die ooit wees op de ‘bureaucratische tussenlaag’ van ambtenaren en deskundigen die ‘vanuit de overheid is doorgedrongen in beroepsorganisaties en grote uitvoeringsinstanties’. Politici moeten veel meer aan het begin van het proces de grote lijnen uitzetten en niet ten onder gaan in het hyperige kortetermijndenken. Bekker: ‘Ter Horst zegt ook dat ze af wil van de programmaministers. Er moeten wel programma’s zijn, maar die kunnen gerund worden door een vakminister. Het beste is alle ambtenaren in dienst te laten zijn van één rijksoverheid. Een minister krijgt dan de ambtenaren die hij of zij nodig heeft.’

Wanneer het rijk op die manier zou werken zou er een einde komen aan interdepartementale tweespalt en de befaamde ambtelijke loopgraven. Het betekent ook dat verantwoordelijkheden van ministers en ambtenaren veranderen. Bekker schijnt daar niet mee te zitten. De hele informatiehuishouding op de departementen verandert toch al onder invloed van de nieuwe communicatiemogelijkheden. ‘In de praktijk zie je nu al dat deze minister gebruik maakt van haar blackberry en sms. Ze gaat heus niet zitten wachten totdat diezelfde informatie op een keurige ambtelijke manier tot haar is gekomen.’ De SG blijkt een grote fan van Marloes Pomp, een van de gangmakers achter het ­project Ambtenaar 2.0. Vorige week heeft hij op haar verzoek de website Neemtinitiatief.nl officieel geopend. Dat al deze veranderingen uiteindelijk een bedreiging vormen voor het ambtelijk establishment dat nu nog in de verkokerde, hiërarchische structuur aan het werk is, beseft Bekker heel goed. ‘In de toekomst waar Marloes aan bouwt zit de ambtenaar niet meer suf achter zijn bureau, maar werkt hij zoals Marloes nu al doet. Ge­wa­pend met een blackberry trekt zij erop uit en praat ze met iedereen zonder zich te bekommeren om rangen en standen. Vanuit die nieuwe netwerken brengt zij iets tot stand.’ Hoe die nieuwe werkelijkheid zich precies verhoudt tot de bestaande structuur, weet Bekker ook niet. Maar zijn enthousiasme wordt er niet door getemperd. ‘Als je alleen maar denkt: hoe kan ik dit gebruiken of implementeren, dan is dat meestal de doodklap voor het inno­vatieve karakter.’ • Guikje Roethof 26 juni 2009 PM

13

opinie horen zien & schrijven

Recht, bestuurskunde en communicatie zijn de drie belangrijkste disciplines voor de moderne ambtenaar. In PM publiceren we elke twee weken drie columns waarop u via onze website kunt reageren.

Powerplay

I

Recht

n 1962 wilde de populaire Charles de Gaulle de Grondwet wijzigen: de Président de la République zou voortaan rechtstreeks worden gekozen. De Assemblée en de Sénat moesten daarmee instemmen en De Gaulle wist dat ze dat niet zouden doen. Hij besloot – denkend aan zijn populariteit – artikel 11 van de Constitution in te zetten: het volk zou door middel van een referendum worden geraadpleegd. De Conseil d’État was boos: het referendum is toch niet voor een Grondwetswijziging? De tegenvraag van De Gaulle: wie is de grondlegger van de Constitution van 1958? Antwoord: Charles de Gaulle. ‘Precies ja, dus ook ik kan weten wat artikel 11 betekent.’ Het referendum kwam er, net als de gekozen president. Wat is dit? Powerplay, machtsspel of raison d’État-denken: het doen van een beroep op openbare orde, chaos, onzinnigheden of dit soort slimmigheden om een afwijking van recht of moraal te rechtvaardigen. Het is het thema van het afscheids­ college van de Nijmeegse staatsrechtgeleerde professor mr. C.A.J.M. Kortmann, gepubliceerd in het boekje Staatsrecht en raison d’Etat. Kortmann laat, naast het schitterende voorbeeld van Le Grand Charles, tal van gevallen van machts­ politiek zien. Neem de motie-Dijsselbloem c.s. (2006), de motie van wantrouwen tegen de demissionaire minister Verdonk,

die ondanks de motie aanbleef. Raison d’État: het landsbelang en de regeerbaarheid. Staatsrechtelijke waarheid: het is in strijd met de eis van de homogeniteit van de ministerraad. Een minister mag niet handelen in strijd met gezamenlijk genomen besluiten. Verdonk had eigenlijk moeten opstappen. Of neem de inburgering en de taaltoets, die op grond van het gelijkheidsbeginsel door iedereen moeten worden afgelegd, behalve als je uit Australië, Japan of de VS komt. Raison d’État: geen ongewenste migratiestromen naar Nederland en geen wezenlijke integratieproblemen. Waarheid: Kamerstukken vol contradicties en voor een Japanner is het – persoonsafhankelijk – minstens zo gemakkelijk of onmogelijk om Nederlands te leren als voor een Peruaan of Kroaat. Bescheiden dertig verhelderende pagina’s over middelen die het doel heiligen, over de overheid als gewapende bende en een toegift over een onnodige preambule bij de Grondwet. Verplichte en vermakelijke kost voor het zomerreces. •

Meer op www.pm.nl

14

PM 26 juni 2009

Rosalie Koolhoven is publiciste en docent Nederlands recht aan de ­Universiteit Osnabrück in Duitsland

I

k zou best graag stedenbouwkundige willen zijn. Of misschien nog wel liever architect. Er zit iets prettig megalomaans in deze beroepen. Het ultieme geloof in het maakbare. Zonder blikken of blozen private fantasieën uitleven in de publieke ruimte. Bij het ontvouwen van nieuwe plannen verschijnt er een eigenaardige glinstering in de ogen van stedenbouwers en architecten. Alsof ze even van de wereld zijn. Het gebeurde onlangs weer bij een presentatie in Amsterdam ‘Alle stenen en stoeptegels gaan eruit, lantaarnpalen worden vervangen en het hele gebied wordt opnieuw ingedeeld. Uiteindelijk moet het gebied de sfeer van de Ramblas krijgen.’ Dat de Ramblas een

opinie

Merchandise Wilders

D

e zege van de populist op het establishment noopt politieke partijen tot herbezinning. Wat is de beste manier om met de mobilisatie van de nationale onderbuik om te gaan? Eerst even op een rijtje wat niet werkt: negeren, trotseren en bagatelliseren. Negeren is geprobeerd met Hans Janmaat van de Centrum-Democraten. Dat leek te werken in het politieke debat, maar tegelijkertijd groeide de maatschappelijke onvrede al die jaren door. Trotseren als optie is nobel, maar zelden effectief. Ernstige politici van gevestigde partijen moeten wel zeer retorisch begaafd zijn willen zij het in debatten winnen van populisten. Hun nuances worden steevast overschreeuwd met veel beter klinkende platitudes. Bagatelliseren, tenslotte, is misschien wel de slechtste optie. Ook al lijkt een beweging nog zo beperkt, veranderende omstandigheden kunnen ook kleine partijen ineens de wind in de zeilen geven. Vraag maar aan de PvdA-afdeling Rotterdam. Zo bekeken zitten de gevestigde partijen in een lastig parket: vechten helpt niet en niet vechten evenmin. Misschien moeten ze daarom Geert Wilders juist helpen. Als ze er echt van overtuigd zijn dat mensen door loze beloftes en stemmingmakerij heen prikken moeten ze zorgen dat mensen daartoe alle gelegenheid krijgen. Want als je wilt dat mensen

Ramblas aan de Amstel gezellige slenterboulevard in Barcelona is en dat de stedenbouwkundige het hier over de Amsterdamse Wibautstraat had, leek geen probleem voor zijn levendige verbeelding. Nog zo’n voorbeeld. Bij de herstructurering van een G4-binnenstad wordt een parkje van tweehonderd vierkante meter aangelegd. Stedenbouwkundige: ‘Hier moet de sfeer van het Central Park komen.’ Mijn opmerking dat het Central Park 341 hectare meet en 25 miljoen bezoekers trekt, wordt weggezet als een gebrek aan verbeelding. Tot mijn verbazing gaan wethouders en ambtenaren met veel minder moeite mee in de dromen van stedenbouwkundigen en architecten. Sinds kort weet ik

hoe dat komt. Voor elke grote herstructurering is er een oriëntatiereis met de stedenbouwkundige als reisleider. Na een bustour door Manhattan, een picknick in Central Park en een paar sangria’s op de Ramblas, raken de wethouder en de raadscommissie helemaal los van de werkelijkheid en zijn ze het er snel over eens: dit moeten wij ook hebben. Je kan het ze niet kwalijk nemen. Ik ben geen psycholoog, maar het heeft vast iets te maken met het samen een week lang onderweg zijn en in nachtelijke uurtjes filosoferen in een hotelbar. Om de realiteitszin terug te brengen stel ik voor om elke buitenlandse reis van een gemeente te laten volgen door een publiek toegankelijke debriefing.

Bestuur

iets doorprikken moet je het eerst voor ze opblazen. Hoe doe je dat? Door het verkopen van Geert Wilders-merchandise: producten die niet werken, maar wel beloven dat problemen helemaal opgelost zullen worden. Ik zie de aanbiedingen al prijken op de partijwebsites: Geert Wilders Haargroeimiddel! Geert Wilders Penisvergroting! Geert Windows Anti Crash Software! Geert Wilders Filebestendig Verkeersknooppunt! Geert Wilders Vredesplan voor het Midden Oosten! Allemaal producten waar grote vraag naar is, maar die de kopers teleurgesteld en berooid achter zullen laten. Het merk Geert Wilders wordt zo synoniem met loze beloften en zwendelarij. Mochten de spullen toch onverhoopt in trek blijven en als een tierelier verkopen, dan worden de partijkassen fijn gespekt door de Wilders-hype. En over de daadwerkelijke levering van de waar hoeft het establishment zich geen zorgen te maken: bij populisten betaal je alleen voor de belofte, niet voor wat ze waarmaken. •

Jorrit de Jong is als onderzoeker en docent verbonden aan Harvard University’s Kennedy School of Government

Communicatie Wat hebben ze gedaan? Wat hebben ze geleerd? Wat gaan we ervan merken? En als ze dan nog steeds volhouden dat de Wibautstraat een Ramblas moet worden, dan wacht ik met vertrouwen op de dag dat ik een sangria kan drinken ter hoogte van de Eerste Oosterparkstraat. •

Ruben Maes is partner van ­communicatiebureau Maes|Okhuijsen en werkzaam als strategisch adviseur en gespreksleider

26 juni 2009 PM

15

coverstory Ambtenaren volgen en masse stoomcursussen van taleninstituten

Nederlands wordt steeds meer een vreemde taal

Steeds meer ambtenaren en bestuurders gaan te rade bij een taalcoach. Vooral stoomcursussen Engels op maat zijn in zwang, maar er wordt ook steeds meer bijgespijkerd aan het Nederlands in ­geschrifte. PM deed een rondgang langs de belangrijkste taalbureaus die werken voor de p ­ ublieke ­sector en legde zijn oor te luisteren bij oud-Heineken-topman Maarten H. Rijkens, auteur van de ­beststellers I always get my sin en We always get our sin too.

16

PM 26 juni 2009

O

ud-commissaris van politie van Amsterdam Joop van Riessen zorgde tijdens een spreekbeurt in China over het tegengaan van ­martelpraktijken voor veel verwarring door te zeggen dat de Nederlandse agenten regelmatig te maken hadden met ‘shooting parties’. Door ‘schietpartijen’ letterlijk te vertalen bracht Van Riessen zijn gehoor in de veronderstelling dat de Nederlandse politie tijdens gewapende feesten op mensen schoot. De Chinezen reageerden dan ook met ongeloof en verontwaardiging en het duurde enige tijd voordat het misverstand was rechtgezet. Ook de goedwillende Nederlandse zakenman die tijdens een receptie bij een Britse ­ambassadeur ten afscheid bedankte met de woorden ‘I so enjoyed your wife’ bedoelde het goed, maar deed bij zijn gastheer wel het idee rijzen dat hij zich aan diens echtgenote had vergrepen. Om dergelijke schuivers tegen te gaan nemen steeds meer Nederlandse (top)ambtenaren en ­bestuurders hun toevlucht tot diverse grote bureaus voor taalcoaching, zoals Language Partners, dat de status van preferred supplier voor de r­ ijksoverheid geniet sinds het twee jaar geleden een tender voor de gehele rijksoverheid, uitgeschreven door de ­Belastingdienst, in de wacht sleepte. Overheids­ instellingen komen vaak met zeer gerichte hulp­ verzoeken, al komt het ook voor dat er voor een collectief verbetering wordt gezocht, zoals door de gemeente Almere, die Language Partners inschakelde om haar ambtenaren minder wollig te laten ­schrijven. Van oudsher leren diplomaten bij Language Partners de taal van hun volgende werkgebied, en ook leden van het Koninklijk Huis (Beatrix leerde hier ­Papiamento, prins Constantijn spijkerde zijn Engels bij) staken hun licht op bij het instituut. Volgens directeur Harald Kruithof van Language Partners vraagt een stijgend aantal topbestuurders bij de overheid en in het bedrijfsleven om taalles op de werkvloer. Kruithof: ‘Bestuurders vragen om directe terugkoppeling en hebben geen tijd voor een sessie van tien cursusbijeenkomsten. De hulp van een taalcoach wordt ingeroepen in geval van crisis, of wanneer de bestuurder aan de vooravond van een belangrijke presentatie of vergadering staat. Van de taalcoach wordt verwacht dat deze zich snel kan inleven in de specifieke problematiek en binnen enkele uren de taalachterstand van de cursist op detailniveau weet bij te spijkeren.’ Volgens Kruithof wordt de vraag naar spoedscholing in belangrijke mate bepaald door de sterk verbeterde talenkennis onder de buitenlandse gesprekspartners. ‘Waar Nederlandse bestuurders en overheidsmedewerkers met hun steenkolenengels vroeger een streepje voor hadden op hun buitenlandse collega’s is deze voorsprong nu als sneeuw voor de zon verdwenen. Zo hebben in Frankrijk de overheid

en het bedrijfsleven een forse inhaalslag gemaakt als het om het Engels gaat, en ook de talenkennis bij de nieuwe landen in de Europese Unie is behoorlijk. Dat maakt de concurrentie groter, het niveau gaat ­omhoog en wie bijvoorbeeld in het Brusselse circuit geen buitenbeentje wil zijn, zal aan zijn of haar talenkennis moeten werken. Doordat het algemene niveau stijgt, moet ook de Nederlander iets aan zijn presentatie doen, verfijnder spreken en ook beter de omgangsvormen en beleefdheidscodes beheersen, want ook aan ­hoffelijkheid schort het vaak bij Nederlanders als zij Engels spreken. Als je bijvoorbeeld zegt “I want ­coffee” klinkt dat in Britse oren zeer bot; veel gepaster is het om te zeggen “I would like a coffee, please”, wat Nederlanders al snel overdreven vinden klinken. Inherent aan de globalisering is talenkennis een belangrijk aspect in de contacten en onderhandelingen geworden, aldus Kruithof. ‘Internationale conference calls zijn eerder regel dan uitzondering en de voorbereidingstijd voor onderhandelingen en vergaderingen wordt steeds korter. Vaak vragen onze klanten onze zeer ervaren taalcoaches bij zo’n ­conferentie aan te schuiven: dat neemt het ongemak weg en vergroot het comfort.’ Kruithof stelt vast dat het vaak gaat om latente kennis die moet worden geactiveerd. ‘De taalcoach is een personal trainer, die

Tekst René Zwaap Beeld Patrick de Bruin

‘Het schort vaak aan hoffelijkheid als Nederlanders Engels spreken’ op ieder moment van de dag, op een door de klant gekozen locatie, speeches oefent, feedback geeft op presentaties en tips en tricks aanreikt.’ Jos Scheren is een van de taalcoaches van ­Language Partners. Hij is gespecialiseerd in het verbeteren van het Nederlands, waar tegenwoordig veel vraag naar is. Zo’n 25 procent van de klanten van Language Partners komt voor een cursus in de Nederlandse taal, tegen 40 tot 45 procent voor Engels. Het gaat dan om stoomcursussen Nederlands voor autochtone Nederlanders (het taleninstituut geeft ook cursussen Nederlandse taal voor buitenlanders, bijvoorbeeld voor kenniswerkers die door gemeenten naar Nederland worden gehaald om specifieke taken op zich te nemen, maar dat is een andere categorie). Het is een ontwikkeling die direct te maken heeft met het verslechterde niveau van beheersing van de Nederlandse taal, aldus Scheren. ‘Er 26 juni 2009 PM

17

komen tegenwoordig mensen van de universiteit af die beroerd spellen, de grammatica onvoldoende beheersen, onverzorgd Nederlands spreken en schrijven en moeite hebben met het opbouwen van een betoog. Dat zorgt voor veel onzekerheid, maar gelukkig is het nu geen taboe meer om dat probleem te onderkennen en er een oplossing voor te zoeken. Er vallen met relatief weinig moeite goede resultaten te behalen, want het gaat hier vanzelfsprekend om zeer gemotiveerde cursisten.’

Groeimarkt Michelle McManus, manager van Linguarama, dat dertig vreemde talen – inclusief Chinees en Swahili – in de aanbieding heeft, signaleert net als haar collega’s van Language Partners dat er bij overheidsmedewerkers toenemende behoefte is om het Nederlands in

‘Steeds meer hoogopgeleide mensen hebben moeite met het opstellen van een logische tekst’ geschrifte bij te spijkeren. McManus: ‘Dit is duidelijk een groeimarkt en het is goed dat men zich niet meer schaamt om ervoor uit te komen dat men problemen heeft met de schriftelijke communicatie. Het gaat niet zozeer om problemen met de d’s en dt’s, maar om onvoldoende taalniveau om een onberispelijke ambtelijke brief te kunnen schrijven. De meeste van onze cursisten op dit gebied worden aangemeld door hun manager, een teken dat het geen taboe meer is om dit soort problemen te onderkennen.’ Haar collega René Franck beaamt dat: ‘Er is sprake van een taalverschra-

ling, die mogelijk verband houdt met het oprukken van het msn’en en het e-mailen. In ieder geval hebben steeds meer hoogopgeleide mensen moeite met het opstellen van een logische tekst, ook in de sector van de landelijke en de gemeentelijke overheid.’ Ongeveer de helft van de klanten van Linguarama is verbonden aan de overheid, aldus McManus, en 60 procent van alle klanten volgt een cursus om zijn Engels op te frissen. McManus: ‘Het is een feit dat Nederlanders hun taalvoorsprong zien verkleinen, bijvoorbeeld door de Fransen, en dat maakt extra zorg nodig.’ Linguarama biedt zeer op individuele behoeften toegesneden cursussen, die voor tachtig procent ‘een op een’ worden uitgevoerd. McManus: ‘Ambtenaren komen vaak met heel specifieke vragen, bijvoorbeeld als ze een presentatie in Brussel moeten verzorgen. Ze krijgen te maken met veel jargon, zoals de beruchte eurospeak, of hebben moeite met de juiste equivalenten voor specifieke diensten of instellingen. In ons aanbod proberen we zo toegesneden mogelijk te werken op de praktijk. Zo hebben we op verzoek van de IND een cursus op maat samengesteld voor het lezen van geboortecertificaten en documenten van de burgerlijke stand. Maar we hebben ook wel eens een medewerker van een inlichtingendienst terzijde gestaan die undercover ging werken als grafdelver en het specifieke jargon van dat beroep in het Engels onderwezen moest krijgen.’

Taalklooster Linguarama beschikt over een ‘taalklooster’, het ­‘Cenakel’ in het lommerrijke Soesterberg, waar de cursist zich in totale rust kan onderdompelen in een vreemde taal. Het idee voor zo’n taalklooster is ­geïnspireerd op dat van het gerenommeerde taleninstituut Regina Coeli in Vught. Wie cursussen

‘I always get my sin’ Het direct vertalen van Nederlandse uitdrukkingen naar het Engels, kortweg het Denglish, leidt tot veel internationale spraakverwarring, zo constateert Maarten H. Rijkens, auteur van I always get my sin en We always get our sin too, twee uiterst succesvolle boeken met de meest begane taalfouten van Nederlanders in den vreemde. Rijkens is oud-topman van Heineken en bracht vele jaren door in het buitenland, met name in Azië. Hij hoorde zijn landgenoten in het Engels zo veel taalkundige uitglijders maken dat hij besloot de meest hilarische in een schriftje bij te houden. Van zijn eerste boekje gingen 300.000 exemplaren over de toonbank, met tal van pareltjes, zoals die van een niet met name genoemde vrouwelijke staatssecretaris die zich tijdens een conferentie in Singapore zou hebben voorgesteld met de woorden: ‘I am the state secretary for the inside and I am having my first period’, hetgeen letterlijk vertaald de mededeling ­oplevert: ‘Ik ben de secretaresse van de staat van de binnenkant en ik ben voor het eerst ongesteld’. Ook de Nederlandse ­parlementariër die zijn buitenlandse gehoor uitlegde dat hij in ‘the second room’ zat, zorgde voor verwarring, want in Britse oren heeft een tweede

18

PM 26 juni 2009

kamer niets met het parlement te maken. Rijkens verzamelde klassieke blunders als die van premier Joop den Uyl, die Nederland eens presenteerde als ‘a country of undertakers’ (een land van doodgravers). Hij meldt natuurlijk ook de klassieke begroeting van premier in oorlogstijd Gerbrandy richting Winston Churchill (‘Goodbye mister Churchill!’, waarop de Britse premier opmerkte: ‘That was the shortest visit of a prime minister ever’), terwijl de titel van zijn eerste boek I always get my sin is geïnspireerd op de uitspraak van een lid van de raad van bestuur van een grote Nederlandse onderneming die tijdens een vergadering met Aziatische partners duidelijk wilde maken dat hij altijd gelijk heeft. Rijkens: ‘Behalve verkeerd vertaald was dat ook cultureel gezien iets wat je niet doet, want zo’n mededeling wordt in Azië toch vooral gezien als uiterst onbeleefd.’ Rijkens: ‘Ik denk niet dat er veel verschil zit in de taal­ beheersing tussen Nederlandse ondernemers en Nederlandse ­ambtenaren. Ik heb ze tijdens mijn 32 jaar werken in het buitenland in alle soorten en maten voorbij zien komen, en er waren erbij die hun talen uitstekend beheersten tot mensen

coverstory van Regina Coeli bezoekt, pleegt te zeggen dat hij naar ‘de nonnetjes van Vught’ gaat, maar nonnen zijn er al jaren niet meer in het instituut. Vroeger kon het gebeuren dat premier Van Agt (die ooit een internatio­naal gehoor met de zin ‘I can stand my little man’ probeerde te overtuigen van zijn slagkracht) bij het betreden van het Brabantse talenklooster streng door de moeder-overste werd toegesproken omdat hij zijn voeten niet had geveegd. Die couleur locale heeft Regina Coeli niet meer, nu de laatste nonnen begin jaren negentig hun heil elders hebben gezocht. Wel is het instituut financieel nog altijd verbonden aan de congregatie van de Heilige Augustina, legt director of client relations Lori Tierney uit. ‘Ons instituut werd opgericht door Franse nonnen die begin van de 20ste eeuw naar Nederland vluchtten. Het begon met een kostschool voor jongedames, waar les in het Frans werd gegeven, die uitgroeide tot een vermaard taleninstituut dat bezocht werd door tal van prominente politici, Nederlandse royalty en de nodige captains of industry.’ Jaarlijks kunnen 5.000 cursisten terecht bij Regina Coeli, maar de vraag is vele malen groter; door maatregelen als de bouw van een nieuwe vleugel aan het taalklooster tracht men het probleem van de ontstane wachtlijsten het hoofd te bieden. Lori Tierney stelt dat het met de beheersing van de vreemde talen in Nederland nog steeds goed gesteld is in vergelijking met andere Europese landen, maar dat de Nederlanders steeds kritischer worden over zichzelf. Tierney: ‘Maxime Verhagen hield een jaar geleden in Israel een speech in prima Engels, dat vloeiend zijn mond uitkwam, maar volgens vele critici in eigen land was het toch weer niet goed genoeg. Nederlanders zijn nu eenmaal niet erg scheutig met complimentjes voor elkaar. Hetgeen niet wegneemt dat er inderdaad wel iets is veranderd om ons heen.

Wat kost het? De drie door PM benaderde taleninstituten werken allen volgens de normen van het Common European Framework (CEF), het Europese Referentiekader voor taalbeheersing, dat zes verschillende niveaus kent. De meeste talen (30) biedt Linguarama, waar men bijvoorbeeld terecht kan voor Chinees, Braziliaans-Portugees of Swahili. Een intensieve taalcursus bij Linguarama van een week (30 uur) kost 2.680 euro. Sleutelen aan het Nederlands kost 2.500 euro in acht sessies van drie uur elk. Language Partners biedt intensieve en flexibele cursussen Engels, Frans, Duits, Spaans, Italiaans en Portugees – en rekent 2.450 euro voor een een-op-eencursus van 30 uur. Samen met het Koninklijk Instituut voor de Tropen biedt het bureau ook cursussen in meer exotische talen. Regina Coeli rekent 2.700 euro voor cursussen in de gangbare handelstalen maar heeft nog geen Portugees in het aanbod.

Ik was onlangs in Parijs, waar op het Gare du Nord allerlei vriendelijke jonge mensen stonden om de toeristen wegwijs te maken – in het Engels. Dat was nog niet zo lang geleden absoluut ondenkbaar in Frankrijk. De globalisering heeft ontegenzeggelijk effect op de taalbeheersing in landen om ons heen. Ook de Duitsers hebben wat dat betreft grote sprongen vooruit gemaakt. Dat alles heeft consequenties voor de positie van de Nederlander, die nodig zijn Engels moet bijschaven om nog mee te kunnen draaien op internationaal niveau. Daarnaast is de beheersing van het Frans en het Duits in Nederland ontzettend achteruit gegaan, zodat onze beginnerscursussen in die talen tegenwoordig zeer druk worden bezocht.’ •

die echt bar slecht Engels spraken. Dat verengelsen van het Nederlands leidt tot uitdrukkingen die voor buitenlanders onbegrijpelijk zijn, zoals ‘I hate you hardly welcome’, ‘I sit here for bacon and beans’ of ‘you are not good wise’. Rijkens noemt in zijn boekjes geen namen, want fouten maken we per slot van rekening ­allemaal, maar hij laat duidelijk merken wie de eurocommissaris is, die nu al jaren consequent bar slecht Engels spreekt. Zo hield Neelie Kroes haar publiek eens voor: ‘We should not throw away the baby with the bad water’, wat toch iets heel anders is dan ‘Je moet het kind niet met het badwater weggooien’. Rijkens: ‘De commissaris zorgt nu al jaren voor kromme tenen bij haar ­medewerkers, maar kennelijk kan haar dat niet bewegen daar eens een cursus tegenaan te gooien. Wellicht heeft ze daar geen tijd voor?’ Behalve het Denglish signaleert Rijkens dat veel Nederlanders in den vreemde moeite hebben met nuanceringen in het Engels. Rijkens: ‘Als een Engelsman op je voorstel zegt: “Interesting”, bedoelt hij eigenlijk dat hij het helemaal niets vindt. En als hij zegt “That’s an original point of view”, wil hij eigenlijk zeggen dat hij nog nooit zulke grote onzin heeft gehoord. Aan

de andere kant, als hij “Not bad” zegt, klinkt dat misschien een beetje teleurstellend, maar kan hij wel degelijk bedoelen dat hij het een schitterend idee vindt.’ Een geheel ander Maarten Rijkens probleem doet zich voor bij het onderhandelen met Japanners, weet Rijkens uit eigen ervaring. ‘Japanners kunnen geen “nee” zeggen, in plaats daarvan gebruiken ze “maybe”. Als een Japanner op je voorstel “yes” zegt, bedoelt hij niet dat hij het met je eens is, maar eigenlijk alleen dat hij heeft gehoord wat je hebt gezegd. Door dat soort nuances heb ik al het nodige mis zien gaan in het internationale zakelijke verkeer. It is me what!’ 26 juni 2009 PM

19

interview

20

PM 26 juni 2009

Voormalig directeur Kunsten Ocker van Munster over de taakstelling:

‘Er gaat nooit iemand uit, ze worden alleen maar verplaatst’ Tien maanden ambtenaar, langer kon Ocker van Munster het niet uithouden op het ­ministerie van OCW. Natuurlijk is hij terughoudend over zijn overstap naar een instituut voor ­cultuureducatie in Rotterdam. ‘Het gaat in Den Haag meer over systemen, processen en het institutionaliseren van zaken. Met deze baan zit ik midden op het breukveld van cultuur en samenleving.’

E

en headhunter benaderde hem vorig jaar voor het directeurschap van de Stichting Kunstzinnige Vorming ­Rotterdam (SKVR). Ocker van ­Munster was toen nog maar net directeur ­Kunsten op het ministerie van OCW. ‘Ik wist niet eens dat er een vacature was bij de SKVR, het verraste me totaal,’ vertelt de Rotterdammer in zijn werkkamer met uitzicht op de Maas. ‘Ik had 25 jaar buiten de stad ­gewerkt, maar veel klussen in de ­culturele sfeer ­gedaan, dus men kende me wel. Een functie als deze heb ik eigenlijk altijd in mijn hoofd gehad.’

Met deze baan zit ik midden op het breukveld van cultuur en samenleving. De SKVR brengt cultuureducatie tot in de haarvaten van de stad. Het is belangrijk dat we onze cultuur weer gaan doorgeven aan de jonge generatie. Ik vind daarom dat er veel minder vrijblijvendheid moet zijn over cultuur in het onderwijs. In Den Haag heeft men het er maar over dat cultuur bindt, maar hier in Rotterdam zie ik dat cultuur ook scheidt – en dat heeft een functie. Er is veel te weinig oog voor het feit dat mensen hun identiteit ontlenen aan cultuur. Dat speelt nauwelijks een rol aan de beleidstafels.’

Maar toch, u zat nog maar tien maanden op het departement toen u alweer vertrok. Is dat niet veel te kort?

Moet u – achteraf gezien – de conclusie trekken dat het niet zo’n goede beslissing was om de overstap naar OCW te maken?

‘Ja, natuurlijk is dat te kort. Maar zo lopen dingen in het leven nu eenmaal. Ik heb er wel over moeten ­nadenken. Als je dit laat schieten, komt het nooit meer langs, dat flitst wel even door je hoofd.’

‘Nee, dat wil ik niet zeggen. Op dat moment was het zeker de goede beslissing. Ik heb op OCW veel plezier gehad en in die korte tijd heel veel opgestoken.’

Heeft u in die paar maanden wel iets kunnen doen op het departement?

‘Ik kwam binnen in een heftige periode. Het hele cultuurplantraject was net op de schop gegaan. Daar hebben we die zomer heel hard aan gewerkt. Daar kwam nog bij dat we het profijtbeginsel door de Kamer moesten loodsen. Nee, ik kan niet zeggen dat ik me heb verveeld.’ Waarom bent u überhaupt bij OCW aan de slag ­gegaan? U was jarenlang consultant bij Berenschot.

‘Toen Martin Berendse vertrok, was er een vacature en daar heb ik op gesolliciteerd. Ik werkte al twintig jaar bij Berenschot waar ik veel met de culturele sector te maken had. Ik was toe aan iets anders en het leek me interessant om in het hart van het culturele bedrijf te gaan werken.’

Tekst Cindy Castricum Foto Welmer Keesmaat

Naar uw huidige functie dan. U bent nu een paar maanden directeur van de SKVR. Afgelopen week stond in de krant dat deze organisatie in zwaar weer verkeert.

‘Dat klopt, maar dat is al langer aan de gang. Een visitatiecommissie heeft de SKVR vorig jaar aan een

‘Het is belangrijk dat we onze cultuur doorgeven aan de jonge generatie’ onderzoek onderworpen. Dat heeft goed uitgepakt, in die zin dat er in het eindrapport veel waardering wordt uitgesproken voor hetgeen we doen. Maar men heeft ook de vinger op de zwakke financiële positie gelegd.’ Hoe komt dat?

‘Het is een beetje speculeren, want ik ben er niet bij geweest.’

Viel het mee of tegen?

‘Ik denk dat mijn huidige functie mij beter ligt. Dat ik hier zit, heeft alles te maken met mijn drive: ik vind dat onze cultuur te veel wegdrijft van de samenleving.

Maar u bent nu wel verantwoordelijk.

‘Inderdaad. Het heeft onder meer te maken met het feit dat de SKVR de afgelopen jaren heel veel nieuwe zaken 26 juni 2009 PM

21

interview CV Ocker van Munster is sinds februari 2009 directeur van de SKVR. Voordat de geboren ­Rotterdammer daar begon werkte hij tien maanden op het ministerie van OCW als directeur Kunsten. Eerder was Van Munster consultant bij ­Berenschot, dat heeft hij ruim twintig jaar gedaan. Tussen 2002 en 2006 was hij voorzitter van de PvdA in Rotterdam. Bij de Tweede Kamer­ verkiezingen van 2006 stond hij op de 53e plaats.

heeft opgepakt voor jongeren en in de ­wijken zonder dat daar eigenlijk voldoende financiële ­armslag voor was. Daarnaast zijn we een arbeids­intensief bedrijf, gaat een groot deel van het geld op aan salarissen. Als je de jaarlijkse stijging daarvan niet gecompenseerd ziet in het subsidiebedrag, dan tikt het aardig aan.’

je dat heel goed. Mensen in het bedrijfsleven maken zich zorgen over hun baan, bij de overheid niet.’

U komt tonnen tekort en de wethouder is geenszins van plan u meer geld te geven.

Minister Ter Horst wil een maximum stellen aan de externe inhuur. Wat vindt u daarvan?

‘Dat heeft hij in een eerder stadium gezegd. Ik heb inmiddels met hem afgesproken met een herstelplan te komen. Op basis daarvan gaan we weer in gesprek. Maar dat er een en ander moet gebeuren, is duidelijk.’

‘Ik vind dat raar. Al heel lang heeft men het over een kleine overheid. Juist bij dat idee past het inhuren van externen. Dan wordt er gezegd dat het te duur zou zijn, maar er is op de markt zoveel concurrentiestrijd, je hoeft echt niet bang te zijn dat je te veel betaalt. Ik denk niet dat je met eigen ambtenaren goedkoper uit bent. Bovendien ben je met externen heel flexibel en is het goed om voortdurend nieuwe smaken in huis te halen.’

Zoals?

‘We zullen in onze activiteiten moeten snijden, dus goed moeten kijken wat onze core business is. Daarnaast zullen de tarieven omhoog gaan. Dat baart me wel zorgen. We hebben nu een groot bereik, jaarlijks volgen 150.000 Rotterdammers onze cursussen of komen via school met ons in aanraking. Voor je het weet loopt dat terug, en dat is natuurlijk niet de bedoeling.’ Het gesprek verlegt zich weer naar Den Haag. Op OCW is Van Munster opgevolgd door de voormalige directeur Leraren. Ik vraag hem of het niet raar is dat iemand uit die hoek de baas wordt over de Kunsten­ directie. Van Munster: ‘Naarmate het in Den Haag meer gaat over systemen, processen en het institutionaliseren van zaken – want dat is natuurlijk aan de hand – wordt het makkelijker om dit soort functies

Er moeten wel een paar duizend ambtenaren uit.

‘Nee joh, er gaat nooit iemand uit, ze worden alleen maar verplaatst.’

Hier spreekt de consultant.

‘Ha, ik ben geen consultant meer, dus ik kan nu ­belangenvrij spreken.’ U bent ook lid van de PvdA en vier jaar voorzitter geweest van de Rotterdamse afdeling. Hoe heeft u de Europese verkiezingen beleefd?

‘Beroerd natuurlijk! Ik vind het ook verwijtbaar. Je zag het al van ver aankomen. We hadden met een duidelijk verhaal moeten komen. Wat mij betreft een helder pro-Europaverhaal en niet een enerzijdsanderzijdsdiscussie.’ De lijsttrekker was heel pro-Europees.

‘Ik heb me verbaasd over de enorme bestaanszekerheid van de ambtenaar’

‘We hadden er een kanon op moeten zetten. Thijs Berman was gewoonweg niet bekend genoeg.’ Alle kanonnen hebben voor de eer bedankt.

vanuit andere invalshoeken te vervullen. Het maakt niet ­zoveel uit of iemand op die functie uit de cultuursector afkomstig is. Misschien heb je op die positie wel meer aan iemand die de Haagse taal goed spreekt.’ U kwam van buiten de overheid. Zou dat niet wat vaker moeten gebeuren, zodat er een frisse blik op de materie wordt geworpen?

‘Monique [Vogelzang, de huidige directeur Kunsten, CC] kwam van een andere directie, dus zij heeft ook een frisse blik. Het onderscheid tussen binnen en buiten wordt overigens schromelijk overdreven. Er is heel veel uitwisseling. Het is wel zo dat het ambtelijk bestaan anders is dan een leven in de markt. Toen ik nog ­consultant was, wist ik nooit of ik over drie maanden nog werk had. Ik heb me verbaasd over de enorme bestaanszekerheid die het ambtelijk werk met zich meebrengt. Dat is lang niet altijd positief en leidt tot verstarring. Mensen worden overgeplaatst terwijl ze beter weg zouden kunnen gaan. Dat ­hebben we nu eenmaal zo geregeld, maar ik vind het wel een vreemde gang van zaken. Met de huidige economische crisis zie

22

PM 26 juni 2009

‘Dat is tekenend voor de sfeer. Als je voor zoiets ­gevraagd wordt, moet je wel heel goed nadenken, wil je daar nee tegen zeggen.’ Was de uitslag voor de PvdA beter geweest als er een pro-Europese campagne was gevoerd?

‘Ja, mensen gaan heel erg voor leiders met een verhaal, leiders die duidelijkheid bieden. Dat wordt ontzettend onderschat. Iedereen zegt dat het uit de mensen zelf moet komen, maar mensen zijn in ­toenemende mate bereid een sterke leider te volgen.’ Mist de PvdA een sterke leider?

‘Jazeker. Dat komt ook door onze partijcultuur. Iedereen begint direct zijn particuliere te ventileren, er worden oeverloze discussies gevoerd. Ze hebben niet in de gaten dat de tijd veranderd is. Die vereist dat mensen door willen pakken en een richting op willen gaan.’ Moet Wouter Bos bij de verkiezingen in 2011 de lijst weer trekken?

‘Ja, er is namelijk geen enkel alternatief. Ik zie geen andere mensen opstaan.’ •

interactief proefschrift

Informatie en politiek Deel 2: Transparantie en leren Tekst Guido Enthoven [email protected] Beeld Rob Jongbloed

In PM 8 van 1 mei 2009 stond de oproep aan de ­lezers van PM om hun ervaringen te delen over het informatieverkeer tussen regering en ­parlement ten behoeve van mijn wetenschappelijk onderzoek over dit thema. Op dit artikel hebben ­verschillende l­ ezers gereageerd met ­voorbeelden van i­ nformatieproblemen tussen kabinet en ­Kamer. Enkele antwoorden worden hier kort b ­ esproken. ­Vervolgens zal ik de nieuwe vraagstelling aan de lezer van PM toelichten. Ik ben ­benieuwd of u uitwegen ziet uit het door mij ­geschetste dilemma.

26 juni 2009 PM

23

De vraag die vorige keer voorlag, luidde: 1. Ervaringen en patronen: Wat zijn uw meest pregnante ervaringen op het gebied van het informatieverkeer tussen kabinet en Kamer? Welke fenomenen en patronen in het informatieverkeer ­tussen kabinet en Kamer zijn u opgevallen? 2. Problemen: Zijn er terugkerende problemen of gebreken in het informatieverkeer tussen kabinet en Kamer bij beleidsnota’s, verantwoordingsstukken of bij de interactie rond ­Kamervragen? Liggen de problemen primair bij bewindslieden, bij Kamerleden, bij v ­ oorlichters, bij ambtenaren, bij de media, of anderszins? Wat zijn de achterliggende oorzaken en mechanismen?

CV Guido Enthoven (1962) is directeur, oprichter en senior adviseur van het Instituut voor Maatschappelijke Innovatie. Voor het IMI is hij betrokken bij diverse interactieve processen en innovatietrajecten in diverse departementale netwerken en programma’s. Enthoven werkt aan een proefschrift over informatie en politiek, een onderwerp waarover hij regelmatig publiceert en lezingen houdt. ­Enthoven begon op de heao en studeerde daarna rechten in Leiden, waar hij in 1992 afstudeerde op vrijheid en de markt. Hij was van 1991 tot 1993 directeur van de Nationale Ideeënlijn en richtte daarna het managementadviesbureau IMI op. Enthoven woont in Leiden en is getrouwd. Hij heeft twee kinderen.

Reacties Een aantal lezers reageerde enthousiast op het idee van een interactief proefschrift. Jorrit de Jong, vaste columnist van PM, constateerde dat met het artikel vier vliegen in een klap werden geslagen: ‘En dataverzameling en feedback en exposure en een stok achter je deur! Geweldig!’ Met de laatste kwalificatie raakt hij een gevoelige snaar. Ook Sergio Felter zag meteen de mogelijkheden van de digitale media. Hij meldde dat hij de oproep had uitgezet via zijn Twitternetwerk en stelde: ‘Ik denk dat de ongelijke mate van informatie meer over de ordening en ontsluiting van de informatie zegt, dan over de politici zelf. (…) Wie weet komt er ooit nog een situatie dat de beste informatiespecialist of kennismanager wordt opgekocht door de beste betalende politieke partij.’ Een onderzoeker aan de WUR herkent de problematiek uit de tijd toen hij nog bij LNV werkte: ‘Ik heb wel de persoonlijke ervaring dat informatie vanuit een departement aan de Tweede Kamer (bijvoorbeeld bij Kamervragen) het liefst zo minimaal mogelijk wordt gehouden.’ Bert Boerrigter, auditor bij Vrom, stelt dat er een natuurlijke neiging vanuit de ambtenarij bestaat om richting de Tweede Kamer vooral die informatie te verstrekken die de minister ondersteunt in de onderbouwing van het uitgezette beleid. Dit kan leiden tot vormen van ‘window dressing’ of procedurele antwoorden aan de Kamer. ‘Vanuit de auditfunctie merk ik dat het lastig is om het zogenaamde “tegengeluid” door te laten dringen naar de beleidsmedewerkers die de nota’s aan de Kamer voor de minister schrijven. Als het zo uitkomt wordt de auditinformatie gebruikt en anders niet.’ Hij wijst ook op rol die de Tweede Kamer hierin speelt en met name de weinig productieve wisselwerking tussen incidenten, medialogica en micromanagement vanuit de Kamer. Johan van den Berg (ABD Interim) benoemt als risico dat ambtenaren het zekere voor het onzekere nemen. Zij sturen, in geval van twijfel, de nietigste dossiers naar boven. ‘Hierdoor raken de toch al goed gevulde informatiekanalen steeds verder verstopt en wordt de “informatieoverload” op hoog ambtelijk en politiek niveau alleen maar groter.’ Tot zover een keuze uit de reacties op het eerste artikel.

Dilemma: transparantie en leren De vraag die ik u vandaag wil voorleggen is ­ingewikkelder. Ging het de eerste keer nog louter om

24

PM 26 juni 2009

een schets van problemen die zich voordoen in het informatieverkeer tussen kabinet en Kamer, deze keer wil ik stilstaan bij een lastig dilemma in het informatieverkeer. En u weet hoe het gaat met dilemma’s: je doet het nooit goed, je wordt altijd door een van de twee hoorns van de stier doorboord. De vraag van deze maand gaat over het spanningsveld tussen transparantie, leren en maatschappelijke afrekening. De voormalig pSG van het ministerie van Verkeer en Waterstaat Peter Heij beschreef het dilemma in 2008 aldus: In beginsel is het openbaar maken van de tussentijdse stand van zaken van VenWprojecten wenselijk in het kader van de transparantie van het overheidsbeleid en het mogelijk maken van parlementaire controle. Uiteindelijk kan een dergelijke transparantie een bijdrage leveren aan het vergroten van het maatschappelijk leervermogen. De commissie-Duivesteijn wees in haar onderzoek naar de besluitvorming over Betuwelijn en HSL nadrukkelijk op het belang van een goede informatievoorziening. Vanuit de innovatie literatuur zijn er goede argumenten te geven die pleiten voor een open verkeer van ideeën en opvattingen: ‘The open exchange of ideas is believed by our society to be the best mechanism for the ultimate evolution of solutions.’ (Sadofsky, 1990). Dat pleit voor een open informatierelatie tussen departement en Tweede Kamer. Tegelijkertijd kan een open ­communicatie over succes en falen juist leiden tot een ­cultuur van risicomijdend gedrag. Dat geldt met name voor vernieuwend beleid of ­projecten in een maatschappelijke context waarin media gericht zijn op het uitvergroten van fouten en incidenten. De huidige maatschappelijke afrekencultuur zet een premie op het ‘met meel in de mond rapporteren’. Voor het vergroten van het leervermogen vormt ‘kwetsbaar opstellen’ een belangrijke

interactief proefschrift voorwaarde. Vanuit de innovatieliteratuur zijn goede argumenten gegeven die pleiten voor enige terughoudendheid in de controlerelaties. Voor innovatie is vertrouwen noodzakelijk en niet een controleur (i.c. het parlement) die zich tot in detail wil bemoeien met de voortgang van projecten waar vernieuwing een belangrijk element is. Innovatie betekent per definitie risico nemen en dan werkt het contraproductief indien de oppositie van iedere tegenslag schande spreekt. De thematiek vertoont enige verwantschap met het staatsrechtelijk en bestuurskundig discours over de toelaatbaarheid van contacten tussen Kamerleden en ambtenaren (‘oekaze Kok’), de reikwijdte van de informatieplicht uit hoofde van art. 68 Grondwet en de bepalingen van de Wet openbaarheid bestuur. Interessant in dit kader is ook het WRR-rapport Innovatie vernieuwd. Opening in viervoud. Hieronder schets ik nog enkele overwegingen voor en tegen een open informatievoorziening. Het is aan de lezer om hierover een Salomonsoordeel te vellen.

•

•

Argumenten tegen transparantie:

Argumenten voor transparantie: •

•

de hoofdlijnen van beleid – duurzaamheid, werkgelegenheid, veiligheid, et cetera – is men het snel eens. Het gaat om de strategische details. Het vrije verkeer van ideeën en opvattingen vormt een wezenskenmerk van westerse democratieën en is de motor achter maatschappelijke vooruitgang. Vanuit het perspectief van de burger is de huidige gang van zaken merkwaardig. Hij ziet één overheid en verwacht dat de personen die daarbinnen opereren zo goed mogelijk samenwerken om tot het best mogelijke resultaat te komen.

Er is op dit moment sprake van een aanzienlijke informatie-asymmetrie tussen regering en parlement. Door direct zicht te hebben op de gang van zaken van grote projecten kan de Kamer haar controlerende rol beter vervullen. Kamerleden kunnen zo veel relevante informatie verkrijgen en kennis opdoen. De echte kennis is aanwezig op de gangen van de departementen. Het venijn zit in de uitvoering en in de details. De Kamer moet juist zicht krijgen op de feitelijke en werkelijke stand van zaken. Over

•

•

•

•

Scheiding der machten. De regering regeert en de Kamer controleert. De Kamer moet niet gaan meebesturen. De Kamer dient op hoofdlijnen te controleren. Zij kan bij direct zicht op de gang van zaken gemakkelijk in het bureaucratisch discours worden gezogen en zich verliezen in details. Ambtenaren kunnen via de band van de Kamer alsnog ‘hun gelijk halen’ in een strijd die ze op het departement hebben verloren. Ook bestaat het risico dat oppositieleden gaan ‘stoken’ in een departement; een open communicatie kan leiden tot ‘wild-westtaferelen’. Transparantie kan leiden tot aantasting van de bescherming van intern beraad, en daarmee een effectieve besluitvorming frustreren. Deze is immers gebaat bij een zekere beleidsintimiteit en een binnen het departement ‘frank en vrije’ gedachtewisseling. •

Nieuwe vraag aan de lezer: Transparantie of beleidsintimiteit Is in deze tijd – waarin het vertrouwen van burgers in de overheid beperkt en kwetsbaar is – transparantie wenselijk, of juist het vooral intern houden en oplossen van problemen? Kan de overheid haar leervermogen vergroten en tegelijkertijd transparant zijn, in een context van afnemend publiek vertrouwen en afrekening in de media? Wat zijn uw ervaringen? Ziet u een uitweg uit het geschetste dilemma? Antwoorden in een alinea of in staccato zijn ook welkom. Publicatie vindt uitsluitend plaats na uw toestemming. Kijk op www.pm.nl voor meer achtergrondinformatie, waaronder interviews met Ronald van Raak (SP) en Wim van de Camp (CDA). Mail uw reactie op dit dilemma naar [email protected]. Bij voorbaat dank.

Dit artikel maakt deel uit van een serie en vormt een experiment met een ‘interactieve dissertatie’. Lezers van PM krijgen iedere drie maanden zicht op recente bevindingen van het onderzoek naar informatie en politiek. Ieder stuk sluit af met een vraag aan de lezer. Op deze manier wordt extra kennis en ervaring gemobiliseerd. Het onderzoek wordt mede mogelijk gemaakt door het Rathenau Instituut, het ministerie van Verkeer en Waterstaat en wordt gefaciliteerd door de Tweede Kamer met een werkplek bij het Bureau Onderzoek en Rijksuitgaven. De auteur is directeur van het Instituut voor Maatschappelijke Innovatie. Als promotoren treden op prof. Roel in ’t Veld (RMNO) en prof. Wim van de Donk (WRR). De meeste lezers van PM zijn van de vroege ochtend tot de late avond bezig met het vergaren, verwerken en produceren van informatie. Het thema is daarmee voor velen herkenbaar.

26 juni 2009 PM

25

ADVERTORIAL

Een impressie…

Overheid en markt: tango voor gevorderden

Tjark Tjin-A-Tsoi: ‘Houd niet alles binnenboord’ Kan de overheid met hulp van het bedrijfsleven vernieuwen? Wat zijn de kansen en wat zijn de risico’s van ­publiek-private samenwerking? Deze vragen staan centraal tijdens het Reuringcafé op 10 juni. PM spreekt ­algemeen directeur Tjark Tjin-A-Tsoi van het NFI direct na afloop. ‘We ­moeten niet bang zijn voor de markt.’

‘Er moet een duidelijke relatie bestaan tussen verdienen en presteren. Daar is het mis gegaan.’ Dick Sluimers, bestuursvoorzitter van de pensioenuitvoeringsorganisatie APG Groep, vindt dat er in de salarisdiscussie te veel aandacht is voor wat iemand verdient en te weinig voor wat iemand de organisatie oplevert.

‘I

n de Verenigde Staten is het heel normaal dat een ambtenaar een tijdje in het bedrijfsleven gaat werken en omgekeerd. Dat zie ik hier nog veel te weinig.’ Tjark Tjin-A-Tsoi, directeur van het Nederlands Forensisch Instituut (NFI), pleit voor meer uitwisseling tussen bedrijven en overheid. Volgens Tjin-A-Tsoi, eerder onder meer werkzaam voor Ernst&Young en Shell, worden er nu kansen gemist: ‘Bedrijven hebben meer vrijheid en komen, mede gedreven door de concurrentie, vaak met creatievere en efficiëntere oplossingen. Daar kan de overheid van leren.’ Wat is er mis met de relatie tussen de overheid en het bedrijfsleven?

‘Ik zie een neiging om alles wat afkomstig is van de markt te wantrouwen. Er bestaat een schijntegenstelling tussen markt en overheid. Dat is jammer, want ze zijn juist complementair.’

Op de forensische markt zijn steeds meer spelers toegetreden. Hoe kijkt u aan tegen de concurrentie van bijvoorbeeld het Maastricht Forensic Institute?

‘Zeker nu de overheid moet inkrimpen is het zaak om duidelijk vast te stellen wat overheidsverantwoordelijkheden zijn. De overheid moet zich concentreren op de kerntaken. De rest kan prima worden uitgevoerd door bedrijven. Door alles binnenboord te willen houden versnippert de overheid. We moeten niet bang zijn voor de markt.’

26

In hoeverre zoekt het NFI publiek-­ private samenwerking op?

‘We werken veel samen op het terrein van research & development. Het NFI zoekt actief samenwerking met bedrijven, ook in het buitenland. We kunnen leren van het procesmanagement uit het bedrijfsleven. Zo hebben we onlangs met behulp van geavanceerde bedrijfskundige technieken de interne processen op kwantitatieve wijze in beeld gebracht en de zwakke punten onder de loep genomen.’

Wat zou er moeten veranderen?

PM 26 juni 2009

‘Een positief neveneffect van de crisis is het nieuwe ambtelijke zelfvertrouwen.’ Het dedain waarmee voorheen over de ambtenarij werd gesproken, is volgens EZstaatssecretaris Frank Heemskerk dankzij de crisis grotendeels verdwenen.

‘We moeten gewoon beter, sneller en innovatiever zijn dan de concurrent. Daarbij gaan we uit van eigen kracht, het NFI heeft geen wettelijk monopolie. De criminaliteitscijfers zijn in het afgelopen ­decennium gedaald, maar het NFI krijgt vier maal zo veel verzoeken binnen als tien jaar geleden. Concurrentie houdt ons scherp, maar het is wel van belang dat de overheid door middel van toezicht kwaliteit blijft garanderen.’ •

‘De overheidsmanager wordt vaak harder afgerekend dan managers uit het bedrijfsleven.’ Tom Rodrigues, adviserend lid van de raad van bestuur van Ordina, stelt dat grosso modo procedures van bedrijven eerlijker en transparanter zijn dan procedures van de overheid.

‘Ingewikkelde boodschappen werken niet. Niet omdat de mensen ze niet zouden begrijpen, maar omdat je ze zelf niet begrijpt.’ Volgens columnist André Meiresonne heeft eenvoud de toekomst. Politici moeten het vooral simpel houden, willen ze winst bij de volgende verkiezingen in de wacht slepen.

In dit nummer 27 BZ’ers bezoeken school in Schilderswijk 28 Gewogen: masterclass leiderschap 30 De overstap van Wim Schreuders naar de VWA 31 Samenwerken in de grensstreek

spelers Meer spelers op www.pm.nl

Buitenlandse Zaken bezoekt scholieren

Diplomatie in de Schilderswijk Buitenlandse Zaken bracht vorige week een bezoek aan basisschool De Buutplaats in de Haagse Schilderswijk. Fadoua Naimi (11) maakte een verslag voor PM. Door Fadoua Naimi

W

oensdag 17 juni kwamen er mensen van het ministerie van Buitenlandse Zaken op onze school. Ze kwamen les geven over wat ambtenaren en diplomaten van het ministerie van Buitenlandse Zaken doen. Ik dacht dat het hele saaie mensen zouden zijn die de hele dag achter een bureau zaten, maar dat was niet zo. De mensen die naar onze school kwamen, wisten heel levendig over hun werk te vertellen. Het was eigenlijk heel interessant. Van Buitenlandse Zaken werken 5.000 mensen in andere landen dan Nederland, vertelden ze. Ze spannen zich ook in om bijvoorbeeld een kind vrij te krijgen als zijn vader het ontvoerd heeft. Joost Dirkzwager van de desk voor ­internationale organisaties vertelde dat hij in Tanzania, Japan, Australië, Hong Kong, Washington en op Curaçao was geweest. Hij moet er nu voor zorgen dat internationale organisaties in Nederland goed ontvangen worden. Michiel van Erkel werkte eerst voor het ministerie van Economische Zaken. Hij zat voor zijn werk veel in Midden- en Oost-Europa, in Turkije, Oekraïne, Albanië en Rusland.

Als landen bij de Europese Unie willen komen helpt hij die landen om te voldoen aan de regels van de EU en bij het inrichten van de overheid. Bijvoorbeeld om een voedsel- en waren­autoriteit in Kroatië op te richten. ­Miriam Otto, beleidsmedewerker van de afdeling Mensenrechten, had in Brussel en Genève ­gezeten en houdt zich nu met twintig ­andere mensen bezig met de mensenrechten in vooral Latijns-Amerika. Zij

‘Ik dacht dat het hele saaie mensen zouden zijn’ hoopt ervoor te zorgen dat mensen die iets slechts gedaan hebben ook straf krijgen en dat ze niet zomaar iemand kunnen omkopen. We hebben eerst een quiz gedaan. We wisten heel veel vragen. Ze waren helemaal verbaasd. De juf was trots op ons. Ik wist niet dat minister Koenders onze minister voor Ontwikkelingszaken was, maar met ‘iene miene mutte’ heb ik het toch goed gegokt. Angela Merkel van Duitsland kende ik wel. Ik vond het leuk om meer over de milleniumdoelstellingen te horen. Op het

Fadoua Naimi wil geen diplomaat worden

Schooltv-weekjournaal had ik er al eerder van gehoord. Door hoe meneer Van Erkel uitlegde dat er heel lang gepraat is door diplomaten over die doelstellingen en dat dit er uiteindelijk toe geleid heeft dat landen meer gaan samenwerken, begrijp ik nu beter wat diplomaten eigenlijk doen. Het tweede deel ging over kinder­ rechten. Gelukkig hebben wij hier kinderrechten in Nederland, anders hadden we misschien geen eten, schoon drinkwater, onderwijs of een dak boven ons hoofd. We moesten kiezen welke kinderrechten we het belangrijkst vonden en daarover moesten we een tekening maken. Ik koos voor geen kindsoldaten. Ik had eigenlijk willen kiezen voor geen prostitutie van kinderen, maar dat vond ik nogal moeilijk om te tekenen. Meneer Dirkzwager zei dat hij hoopte dat wij door hen op een idee gebracht werden over wat we later zouden willen worden. Ik ben helaas niet van plan diplomaat te worden. Ik wil niet te veel achter een computer zitten en ik wil ook niet voor mijn werk reizen. Ik wil wel naar andere landen, maar dan alleen voor vakantie, niet dat ik er dan moet werken. Ik weet wat ik wel wil worden. Ik wil verloskundige of kinderarts worden, maar misschien vind ik kinderrechter ook wel een leuk beroep. •

Miriam Otto en Joost Dirkzwager vertellen enthousiast over hun werk 26 juni 2009 PM

27

spelers

Gewogen: masterclass leiderschap

Bestuurskundige Theo Camps over leiderschap

‘Sturing is een illusie’ Een groep van achttien managers, leiders en ondernemers ­volgde h ­ alverwege juni een driedaagse masterclass leiderschap. ­Bestuurskundige Theo Camps leidde op de tweede dag een interactief college over de illusie van sturing, het omgaan met complexiteit en het belang van persoonlijkheid. Een gastcollege van Thom de Graaf maakte de dag van zelfreflectie compleet. ‘Je hebt de functie, maar je besturingsareaal is buitengewoon beperkt.’ Tekst Tristan van Rijn

O

p het projectiescherm in de ruime collegezaal is een school vissen te zien. ‘Dit heb ik van Midas Dekkers,’ zegt ­bestuurskundige Theo Camps. ‘Deze vissen zwemmen altijd synchroon in een school. Ze zijn zo dom dat ze maar twee dingen kunnen: naar de vis voor zich kijken en die nadoen. Maar één vis is de allerdomste, die kan maar één ding – en uitgerekend hem laat de school voorop zwemmen.’ De zaal lacht, de boodschap is duidelijk. Achttien directeuren en managers van uiteenlopende organisaties, zowel profit als non-­profit, publiek en privaat, zijn ­bijeengekomen in het hoofdgebouw van Tias Nimbas in Tilburg voor zelfrelativering en zelfreflectie. En wie kan hun dat beter bieden dan de door­ge­

winterde o ­ rganisatie- en bestuurskundige Camps, die alle leiderschapstheorieën op zijn duimpje kent en ze als bestuurs­ voorzitter van managementadviesbureau Berenschot geregeld in de praktijk heeft getoetst. Volgens hem heeft een leider relativering nodig om de immer complexe organisatiestructuren aan te kunnen. ‘Je moet leren functioneren in situaties die je niet de baas bent. Sturing is een illusie.’ Met een kritische blik laat Camps beroemde theoretici passeren. Zoals het model van Hersey en Blanchard over situationeel leiderschap. Camps waarschuwt: ‘Het model was eerst beschrijvend bedoeld, maar nu wordt het gepresenteerd als vóórschrijvend. De management­ boekenkast staat er vol mee, maar houd het verschil goed in de gaten. Veel van de

Masterclass

Leadership Organisatie Tias Nimbas Business School Locatie Universiteit van Tilburg Relevantie Zelfreflecterend, goede mix van theorie en praktijk Lunch Uitgebreid buffet in universiteitsrestaurant Tilbury Deelnemers Leiders en managers uit profit en non-profit sector Prijs € 2.150,-

cijfer

8,5 Sprekers Theo Camps John Rijsman Ber Damen en Thom de Graaf

De beoordeling is gebaseerd op het oordeel van redactie en deelnemers. Daarbij is gelet op relevantie, presentatie en organisatie van de training.

28

PM 26 juni 2009

voorschrijvende literatuur is niet gevalideerd door toetsing.’ Dat schiet een cursist in het ­verkeerde keelgat. ‘Ik ben getraind door mensen die dit model als heilig ­beschouwen. Heb ik mooi een half jaar weggegooid.’ Camps gaat niet in op de klacht en stelt een confronterende wedervraag: ‘En wat doe je dan als leidinggevende met deze informatie? Zoek je de confrontatie met je oude opleiders of wacht je af ?’ Via Die Logik des Missgelingens, een theorie van de Duitse geleerde Dittrich Dörner die oppert dat intuïtief leiderschap alleen nuttig is wanneer er sprake is van hoge tijdsdruk, komt Camps bij ‘een van de meest verneukeratieve dingen’ die je als manager kunnen overkomen: ‘Dat je langzame veranderingen binnen je organisatie niet opmerkt.’ De kans hierop is groot binnen een moderne organisatie die altijd in beweging is, zegt Camps. Beweging moet je zien, inkaderen en weten over te brengen aan je mensen. ‘Een werkelijkheid creëren en een context bieden, dat is een van de moeilijkste dingen.’

Verplichte kost Een hele reeks aan leiderschapsdilemma’s komt aan de orde, maar oplossingen worden niet gegeven. De tweede dag van de driedaagse masterclass leiderschap staat niet in het teken van kant-en-klare conclusies, maar is bedoeld om de cursisten aan het denken te zetten. Om de abstractie te beperken komt Camps met voorbeelden uit de praktijk. Een theorie over de invloed van de persoonlijkheid van een leider illustreert hij kort met de beslommeringen rondom ABN Amro en Ahold zoals beschreven in De prooi en Het drama Ahold, boeken die hij als ‘verplichte kost’ ziet. Daarna schiet een bonte verzameling

spelers

persoonlijkheidsvormen voorbij, van het narcistische of obsessief-compulsieve, tot het paranoïde, schizotypische of masochistische type. Het overzichtelijke Whole brain model is volgens Camps nog altijd goed bruikbaar en een goed leider weet zijn eigen persoonlijkheid vaak wel aan te passen aan die van zijn directe omgeving. ‘Maar als het spannend wordt, schiet iedere leider terug in zijn eigen typische gedragskenmerken.’ Een goede organisatiestructuur is eveneens doorslaggevend in complexe ­organisaties, en daar wordt volgens Camps niet altijd rekening mee gehouden. Als voorbeeld noemt hij de Noord-Zuidlijn in Amsterdam, waar de afgetreden wet­houder Herrema niet als bestuurder maar meer als projectleider werd ­gepositioneerd. Volgens Camps was deze ­eendimensionale structuur misplaatst voor een dergelijk gecompliceerd project. ‘De Noord-Zuidlijn vraagt om een meervoudige aanpak, daar moet je de structuur op aanpassen. De vraag is of de verbanden tussen de verschillende organisatieonderdelen goed waren.’ Volgens Camps moet er altijd een duidelijk scheidslijn zijn tussen de input, het proces en de output of de outcome. ‘Bij de projectgroep Noord-Zuidlijn leek men vergeten daar onderscheid tussen te maken.’ Ook was er volgens Camps ‘geen eenduidigheid’ over hoe de positie van Herrema als wethouder annex projectleider zich verhield tot de Amsterdamse raad, het college en het ambtenarenapparaat. Gedurende de ochtend kabbelt de ­masterclass voort in de vorm van een debatsessie over de vele gezichten van leiderschap. De vraag of charisma belangrijk is, brengt het gesprek op een opvallend kritiekloze analyse van de Amerikaanse president Obama. Camps: ‘De man is blank tussen blanken en zwart tussen zwarten. Hij is moslim, huisvader, gemeenschapslid en leider al naar gelang het hem uitkomt. Hij is kameleontisch, en toch authentiek.’ Een echte leider, zo klinkt het.

Beperkingen Na de lunchpauze is het de beurt aan een heel ander type leider. Thom de Graaf, burgemeester van Nijmegen, heeft zich op verzoek van Camps naar Tilburg gespoed voor een gastcollege. Hij geldt voor de enthousiaste cursisten als het ultieme praktijkvoorbeeld. De Graaf, die zijn leiding-

gevende carrière in 1989 begon als hoofd van de afdeling Politiebeleid en ­Juridische Zaken bij BZK en later raadslid in Leiden, Kamerlid, minister voor Bestuurlijke Vernieuwing en partijleider van D66, heeft alle leiderschapstypen in de publieke sfeer wel gezien. In en uur tijd geeft De Graaf openhartig antwoord op een reeks vragen, onder meer over zijn binding met zijn personeel, de kwaliteit van het Nederlandse openbaar bestuur en de verschillen tussen de functies die hij bekleedde. Vanwege het

exclusieve karakter van de masterclass en de openhartigheid van De Graaf blijven zijn antwoorden achter de deuren van de collegezaal. Maar een belangrijke conclusie kan naderhand getrokken worden. Aan leiderschap zitten meer beperkingen dan het op het eerste gezicht lijkt. Later op de dag wordt daar een term voor gebezigd: functionele discongruentie. ‘Je hebt de functie wel, maar je besturingsareaal is buitengewoon beperkt,’ aldus Camps, doelend op de illusie van sturing waarmee hij de masterclass opende. •

Reacties van deelnemers ‘De tweede dag bood een vergaand inzicht in leiderschap, dat op een verfrissende, vermakelijke en soms ook confronterende wijze werd gebracht. De koppeling naar de dagelijkse werkelijkheid ging als vanzelf.’ Paul van Gennip, afdelingsmanager Maatschappelijke Ontwikkeling en Dienstverlening bij de gemeente Helmond ‘De inbreng van de docenten en de medestudenten verfriste en verrijkte mijn eigen kennis en ervaring. De koppeling van theorie en praktijk was een meerwaarde. De presentatie was wisselend, maar over het algemeen zeer goed.’ Peter Polderdijk, zorginkoper Sector Paramedische- en Mondzorg bij CZ ‘De masterclass kan een bredere doelgroep bedienen dan nu wordt beoogd. De cursus is niet alleen van waarde voor leidinggevenden en managers in de non-profit en publieke sector, maar ook voor management consultants die de ontwikkeling van mensen en organisaties in deze sectoren begeleiden. De masterclass biedt een overzichtelijk geheel van de diverse leiderschapstheorieën en waardevolle inzichten op het gebied van drijfveren, behoeften, vluchtgedrag, samenwerking en innovaties. Eén minpunt: de slides van de presentatie waren in zwart-wit gekopieerd, waardoor geen enkele titel leesbaar was in de presentatiemap.’ Hanneke van den Ring, management consultant bij Nsuring ‘Het is noodzakelijk dat managers een opleiding krijgen in leiderschap. Op de eerste dag bleken veel leidinggevenden met lastige dilemma’s te zitten. Theo Camps pakte dit uitstekend op. Verder bood de masterclass een goede mix van theorie en praktijk afgewisseld met een specialist uit het veld (Thom de Graaf). Later werd duidelijk dat een briljant wetenschapper niet altijd de zaal meekrijgt. Het duurde te lang voordat John Rijsman zijn punt maakte en bovendien werd de relevantie van zijn betoog niet duidelijk.’ Mark Liedekerken, projectmanager Open Universiteit Nederland ‘Ik heb heel bewust gekozen voor deze masterclass, nadat ik lang op zoek ben geweest naar een relevante opleiding. Het is voor mij belangrijk dat ik de kennis die ik opdoe tijdens de masterclass direct kan toepassen in de praktijk. En daarin ben ik niet teleurgesteld. De cursus is pittig, zowel inhoudelijk als qua tijd en dan is een goede presentatie heel belangrijk.’ Lourense Das, eigenaar van Meles Meles Schoolmediatheekdienst

Meer reacties op www.pm.nl PM scheidt het kaf van het koren op het gebied van ­bijscholing. Heeft u een goede of juist heel slechte cursus gevolgd? Tip redacteur Chris van de Wetering op [email protected]

26 juni 2009 PM

29

spelers De overstap van …

Wim Schreuders naar de VWA

Amsterdam/LNV/VWS • Zijn overstap naar de nieuwe Voedsel en Waren Autoriteit (nVWA), waar hij per 1 september inspecteur-generaal wordt, komt op een goed moment. Wim Schreuders (50) heeft zijn belofte ingewilligd bij de Dienst Werk en Inkomen (DWI) van de gemeente Amsterdam. ‘Toen ik daar in 2004 in gesprek ging met de ondernemingsraad vroegen ze mij: “Bent u een jobhopper of blijft u vijf jaar?” De dienst zat in een lastig fusieproces, en ze hadden al veel voorgangers voorbij zien komen. Ik heb toen gezegd: “Ik blijf vijf jaar.”’ Schreuders is naar eigen zeggen ambitieus en idealistisch, wat zorgt voor zijn gedrevenheid om zaken ‘op de kaart te krijgen’. Het eindresultaat telt, boven alles. Nu de fusie bij DWI achter de rug is en de rust is weergekeerd, vindt Schreuders het ‘tijd voor iets anders, voor mezelf en de organisatie. Hoewel het hier best wat langer had mogen duren’. Schreuders, fiscaal en civiel-juridisch opgeleid, hoefde niet lang na te denken toen hem gevraagd werd mee te doen aan de sollicitatieprocedure bij de inspectiedienst van LNV en VWS. ‘Ik voel me thuis in het publieke domein en in deze baan komt al mijn ervaring bij elkaar,’ zegt hij. ‘Ik heb 25 jaar bij de Belastingdienst gewerkt, eerst als opsporingsambtenaar bij de Fiod, later in het toezicht. Ik heb een fusie van drie organisaties geleid. Bij de nVWA moet dat ook weer [want de huidige VWA gaat fuseren met de Algemene Inspectiedienst en de Plantenziektekundige Dienst, TvR]. Bovendien heb ik enorme affiniteit met alles rondom voedsel en apparaten, de waren dus.’

Politiek actief ‘Nee, maar ik stem wel en heb nog nooit een verkiezing overgeslagen. Ik ben geen zwevende kiezer. Ik stem al jaren op dezelfde partij, maar vanwege mijn baan hoeft dat niet publiek te zijn.’

Krant ‘Ik lees iedere dag de Volkskrant en Het Parool, en in het weekend lees ik alle landelijke dagbladen. Je doet me op zaterdag geen groter lol dan met een stapel weekendedities van De Telegraaf, het AD, de NRC, en de twee kranten die ik altijd lees. Hoe dikker de stapel, hoe liever. Tot grote ergernis van thuis natuurlijk.’ Gefascineerd door ‘Ik geloof dat mensen in de kern niet veranderen, maar dat je gedrag vooral gebaseerd is op wat je in de loop van de tijd aan overtuigingen hebt opgedaan. Veel van die overtuigingen zijn goed geweest in een bepaalde periode, maar op het moment dat je verder bent in je leven kunnen die juist tegen je werken. Het fascineert mij hoe je die overtuigingen los kunt laten en mensen zo ver krijgt ander gedrag te vertonen. Ook in organisaties bestaan collectieve overtuigingen, de kunst is om nieuwe te creëren en dat over te brengen.’ Laatste boek ‘Lezen? Ik ben een

Meest geleerd van ‘Mijn oude ­ irecteuren bij het belastingkantoor in d Hilversum, Fred Imhof en Will de Haan. Ik werkte bij een dubbele eenheid, dus had ook twee bazen. Ze waren erg verschillend, de een was op de zaak gericht en de ander juist op de mens. Van die combinatie heb ik veel geleerd.’

VWA

Hoofdpijndossier ‘De start van DWI. Drie organisaties met een slechte r­ eputatie moesten fuseren. Er waren meerdere ­veranderingen tegelijk te realiseren: fuseren, de prestaties flink verbeteren, afslanken, de controle over de financiën herstellen en de interne cultuur optimaliseren. Dat is al ingewikkeld, maar iedereen had ook nog eens een mening over hoe de nieuwe organisatie eruit moest zien. Mijn taak was een plan te maken en me daar aan te houden. Ik had de meeste hoofdbrekens over de vraag hoe ik de ruimte en het vertrouwen zou krijgen om resultaat neer te zetten.’

30

PM 26 juni 2009

BZK

boek aan het schrijven. Daar lees ik op dit moment vrij veel in, omdat we in de redactieslag zitten. Het gaat over middenmanagement en de titel wordt waarschijnlijk Meesterlijk middenmanagement. Het is een afscheidscadeau voor de 110 m ­ anagers bij DWI, maar misschien wordt het ook interessant voor de buitenwacht.’

Wakker maken voor ‘U mag me ­ akker maken als u een chauffeur nodig w hebt op een touringcar. Toen ik een kleine jongen was, wilde ik altijd buschauffeur worden. Maar ik had pech, want ik kon heel goed leren. Vijf jaar geleden heb ik, op aanraden van mijn vrouw, alsnog mijn busrijbewijs en chauffeursdiploma gehaald. Nu werk ik een heel enkele keer als vrijwillig buschauffeur voor een gehandicaptenorganisatie. Die fascinatie voor zo’n bus, die is er gewoon. Wie weet komt dat ook door het opgroeien tussen de landbouwmachines.’ • Tristan van Rijn

Foto: Welmer Keesmaat

Er wordt flink gejobhopt in ambtenarenland. Over de nieuwe functie valt vaak nog niet zo veel te zeggen, dus gaat PM in deze rubriek op zoek naar de mens achter de ambtenaar. Wie is Wim Schreuders, de toekomstige IG van de nieuwe Voedsel en Waren Autoriteit?

VacatureSpot

Hét overzicht voor banen in de publieke sector, schaal 12 en hoger

ZH

Domeinarchitect Ministerie van Verkeer en Waterstaat

www.verkeerenwaterstaat.nl

Brussel

Public Affairs Officer Provincie Zuid-Holland

www.zuid-holland.nl

ZH

Functioneel testprofessional (medior) Stichting ICTU

www.ictu.nl

ZH

Clustermanager Consumentenmarkt Nederlandse Mededingingsautoriteit

www.nmanet.nl

FL

Productmanager Rijkswaterstaat, Data-ICT-Dienst

www.rijkswaterstaat.nl

Coördinator/Senior Jurist Vastgoed Gemeente Almere

www.almere.nl

ZH

FL

Senior ICT-Architect (SAP) Ministerie van Defensie, Commando DienstenCentra

www.defensie.nl

Senior Adviseur Waterkwaliteit Rijkswaterstaat, Waterdienst

www.rijkswaterstaat.nl

ZH

OV

Teamleider Milieu en Duurzaamheid Provincie Overijssel

www.werkenbijprovincieoverijssel.nl

NH

Teamleider Realisatie en Beheer UWV

www.uwv.nl

ZH

www.justitie.nl

NH

Coördinerend Afdelingshoofd Realisatie Infrastructuur Rijkswaterstaat, Noord-Holland

www.rijkswaterstaat.nl

Onderzoeker Bureau Nationaal Rapporteur Mensenhandel

ZH

Manager Personeel en Organisatie Hoogheemraadschap Rijnland

www.rijnland.net

ZH

Hoofd Afdeling Toegang Rechtsbestel Ministerie van Justitie

www.justitie.nl

NB

Afdelingsmanager Ruimte Gemeente Rucphen

www.rucphen.nl

NH

Coördinator Financiële Administratie College voor zorgverzekeringen

www.cvz.nl

FR

Afdelingsmanager Ruimtelijke Zaken Gemeente Harlingen

www.werkeninfriesland. nl

ZH

Senior Financieel Adviseur voor DGW Ministerie van Verkeer en Waterstaat

www.verkeerenwaterstaat.nl

ZH

Beleidsadviseur Ruimte en Omgeving Ministerie van Defensie

www.defensie.nl

ZH

Senior Financieel-Economisch Beleidsmedewerker (Controller) Ministerie van Justitie

www.justitie.nl

ZH

Medisch Adviseur Scheepvaart Inspectie Verkeer en Waterstaat

www.verkeerenwaterstaat.nl

ZH

www.minvws.nl

ZH

Senior Medewerker BOR Tweede Kamer der Staten-Generaal

www.tweedekamer.nl

Senior Beleidsmedewerker Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

OV

Teamleider Economie Provincie Overijssel

www.werkenbijprovincieoverijssel.nl

Jemen

Themadeskundige Gezondheid Ministerie van Buitenlandse Zaken

www.minbuza.nl

Grensmakelaar wil binnen jaar soepel samenwerken in grensstreek Regio • Wim van Gelder, oud-commissaris van de koningin van Zeeland, wordt grensmakelaar en voorzitter van de Taskforce Grensoverschrijdende Samenwerking. Hij zal zich bezig gaan houden met het oplossen van knelpunten in de grensstreken. Van Gelder, die in Zeeland al veel samenwerkte met Vlaanderen is ‘verheugd’ dat de bewindslieden met de instelling van deze nieuwe functie nu hoge prioriteit willen geven aan de oplossing van de problemen aan de grens, die volgens hem ontwikkeling in de regio tegenhouden. In de grensstreken zijn knelpunten rond grensarbeid, onderwijs, openbaar vervoer, waterbeheer, samenwerking tussen de ziekenhuizen en grensoverschrijdende bedrijfsterreinen, maar ook op het gebied van de rampenbestrijding. ‘We hebben nooit eens de ervaringen op het gebied van crisisbeheersing die wij in Zeeland hebben met België vergeleken met de ervaringen in

Oost-Nederland met onze Duitse partners. Die ervaringen willen we nu gaan uitwisselen,’ zegt Van Gelder. Hij heeft zichzelf ten doel gesteld dat er binnen een jaar een oplossing moet zijn voor de problemen of ‘zicht op een oplossing’. Inmiddels hebben ook Vlaanderen, Noordrijn-Westfalen en Niedersachsen zich volgens Van Gelder gecommitteerd aan een voortvarende aan-

Bevolkingskrimp zorgt voor problemen pak van de problemen. ‘Aan beide kanten van de grens kampen we met krimp van de bevolking. De grens in de regio zorgt ervoor dat het moeilijk is voorzieningen, op het gebied van onderwijs en gezondheidszorg bijvoorbeeld, optimaal te gebruiken,’ zegt Van Gelder. Hij verwacht dat met intensiever samenwerken de krimp beter

het hoofd geboden kan worden. Van Gelder (CDA) was voordat hij commissaris van de koningin in Zeeland werd Statenlid in Noord Holland. Hij was van 1994 tot 2007 lid van het Europees Comité van de Regio’s en voorzitter van de Commissie Duurzaamheid. • CvdW 26 juni 2009 PM

31

et cetera

De toekomst van het ICC Vredesfilosoof Richard Goldstone hield een lezing over de toekomst van het Internationaal Strafhof. ‘Een dag van Navo-bombardementen op Kosovo kost evenveel als een jaar lang Joegoslavië Tribunaal. Welk geld is beter besteed, denkt u?’

D

e stad Den Haag groeit in zijn rol als hoeder van het internationaal recht. Samen met het Netherlands Institute of Advanced Studies (NIAS), Campus Den Haag van de Universiteit Leiden en de Wereldomroep heeft de stad Het Spinoza Fellowship in het leven geroepen. De eerste ‘vredesfilosoof ’ die in dat kader drie maanden in Den Haag heeft gewoond en gewerkt was de voormalig aanklager van het Joegoslavië Tribunaal Richard Goldstone. Nu zijn termijn er bijna opzit, is hij de ­centrale spreker tijdens een ‘interactieve lezing’ over de toekomst van het ­Internationaal Strafhof in het Vredespaleis. De opkomst is groot. Er blijken intussen honderden mensen te zijn uit binnen- en buitenland, die op de een of andere manier ­verbonden zijn Advertentie

Mobiliteit Loopbaanontwikkeling in de publieke sector

Loopbaanontwikkeling in de publieke sector t | (073) 503 93 20 w | www.posg.nl

Onderdeel van

32

PM 26 juni 2009

aan de internationale rechtspleging in de Hofstad. ‘Precies wat de stad beoogt,’ zegt Willem Post in zijn openingswoorden. De Amerikadeskundige, bekend van radio en tv en verbonden aan Instituut Clingendael, adviseert tegenwoordig burgemeester Jozias van Aartsen. ‘In Den Haag is bijna elke dag wel een bijeenkomst over gerechtigheid. Er is een tijd geweest dat daders van misdaden tegen de menselijkheid onbestraft bleven, omdat de VN vasthield aan het non-interventiebeginsel. Maar die tijd is voorbij.’ Het International Criminal Court (ICC) begon vanaf 2003 werkelijk vorm te krijgen. Daarom praten de gasten ook over de aanloopperiode, toen het Joegoslavië Tribunaal en het Rwanda Tribunaal actief waren. Het eerste in Den Haag, het tweede in Arusha (Tanzania) om dichter bij de plaats van het delict te zitten. Is het wel een goed idee om de rechtsgang in een stad als Den Haag te organiseren? Zou het niet veel beter zijn de miljoenen voor een Internationaal Strafhof in een lokale juridische infrastructuur te stoppen? Goldstone vindt dat een academisch vraag. ‘Verbeeld je een rechtszaak in Kigali in 1995. In 1994 zijn daar in slechts 100 dagen meer dan 500.000 mensen vermoord. Hoe had je daar de veiligheid van rechters, openbare aanklagers en advocaten kunnen waarborgen? Ik denk niet dat het geld dan beschikbaar was gekomen voor lokale processen. Bovendien was 90 procent van de rechterlijke macht in Rwanda vermoord,

zodat je vanuit een HRM-perspectief voor een tamelijk onmogelijke opgave stond.’ Kritiek op de kosten van de tribunalen, kan Goldstone eenvoudig weerleggen. ‘Een dag van Navo-bombardementen op Kosovo kost evenveel als een jaar lang Joegoslavië Tribunaal. Welk geld is beter besteed, denkt u?’ Co-referente Fatou Bensouda, de plaatsvervangster van Luis Moreno-Ocampo bij het ICC, wijst op het complementaire karakter van het internationale humanitaire recht. ‘Het ICC moet ook alleen in actie komen als de landen zelf niet in staat zijn de misdadigers van massaal geweld te vervolgen. Er gaat een aansporende werking uit van het ICC. Zo heeft Kofi Annan tegen de regering in Kenia gezegd. Jullie maken zelf werk van de gerechtigheid, anders komt het ICC in actie.’ Ook Stephen Rapp die zes jaar voor het Rwanda-tribunaal gewerkt vindt dat de processen bij voorkeur in de landen zelf moeten plaatsvinden, wat meteen reactie uitlokt in de zaal. Een man die afkomstig is uit Goma in de Democratische Republiek Congo: ‘Maar als een land net een oorlog achter de rug heeft, hoe voorkom je dan dat de tribunalen werktuigen worden van de machthebbers? Hoe voorkom je dat de overwinnaars hun tegenstanders gaan berechten?’ Ook de meeste andere vragen uit de zaal raken direct aan de echte dilemma’s. Het is duidelijk dat wereldburgers in deze dwarsdoorsnede meer met elkaar gemeen hebben dan ze van elkaar verschillen. Dit is de sector internationaal recht van de planeet aarde. Een vraag aan Goldstone: ‘Ziet u een rol voor Waarheidscommissies?’ Goldstone denkt dat Waarheidscommissies in elk geval voorkomen dat een persoon met ernstige misdaden op zijn geweten op een hoge positie blijft functioneren in de samenleving. ‘Als het om een land in transitie gaat, kan het goed werken. Op de Balkan en in Rwanda kon het destijds niet. Maar een waarheidscommissie en een tribunaal sluiten elkaar niet uit. In het voormalig Joegoslavië zou het nu nog steeds een goed idee zijn.’ Over de vraag of de openbare aanklager rekening moet houden met de politieke situatie ter plekke zijn de sprekers het snel eens: nee. ‘Er zijn altijd wel redenen te verzinnen om niet in actie te komen en de timing zal altijd bekritiseerd worden.’ • Guikje Roethof

et cetera

Ingezonden brief

I

n het artikel ‘ABD helpt talent naar de top’ (PM, 12 juni 2009), werd ik getriggerd door de ­opmerking: ‘Vroeger waren de meeste ­ambtenaren jurist of bestuurskundige, maar tegenwoordig nemen we ook beta’s of historici aan.’ Dit als verklaring voor onderdelen als staatsrecht in een nieuw programma voor aankomende managers. Een paar opmerkingen naar aanleiding daarvan. Ruim 15 jaar ben ik rijksambtenaar, bij BZK en SZW (en ja, daarvoor de gewenste ervaring bij een ­gemeente, die van Den Haag). Ik heb het altijd opvallend gevonden hoe breed het scala aan universitaire opleidingen is dat ik onder collega’s aantref. Op een afdeling van twaalf mensen telde ik eens negen verschillende wetenschappelijke opleidingen, van Frans via sociologie tot pedagogiek. Sommige studies zijn afgeschaft en inderdaad kwam en komt bestuurskunde veel voor net als politicologie, maar het aantal historici ligt ook altijd hoog. Het is vooral voor veel politici de basis voor een loopbaan. Bijvoorbeeld Hans Hoogervorst, Maxime Verhagen, Mark Rutte, Jetta Klijnsma – fractieleiders, ministers, staatssecretarissen – allemaal hebben zij geschiedenis gestudeerd. U vermoedt zeker al dat ik ook historica ben. Ik omschrijf het altijd als brede algemene ontwikkeling. Natuurlijk ben ik van de oude stijl en ik heb geen inzicht in de huidige samenstelling van de studie geschiedenis, maar in mijn tijd waren staatsrecht en de geschiedenis van staatsinstellingen verplichte onderdelen en ik kan mij bijna niet voorstellen dat dat is losgelaten. Wellicht is het goed de inhoud van diverse studies nog eens beter te bekijken voordat een postdocprogramma wordt samengesteld. Als dan vastgesteld wordt dat bepaalde essentiële kennisonderdelen ontbreken verbaast het mij dat die nu worden opgenomen in een programma voor aankomende managers. Kan niet elke nieuwe ambtenaar die kennis gebruiken?  Het heeft mij altijd verbaasd dat Nederland in tegenstelling tot het buitenland geen opleiding tot ambtenaar kent. Het lijkt mij zinnig als de ABD dat gaat veranderen en zich op de samenstelling van een opleidingsprogramma voor ambtenaren richt. Tenminste een opleiding van enkele maanden voor elke nieuwe ambtenaar met daarin de specifieke kennis die ambtenaren nu vaak in de praktijk moeten opdoen en waarvan de kwaliteit en de snelheid wordt bepaald door al of niet welwillende collega’s. Niet overal wordt een vaste coach of mentor toegevoegd die dit soort kennis kan bijbrengen aan een nieuwe collega. De overheid kan efficiënter en effectiever worden. Een algemene ambtenarenopleiding kan daaraan bijdragen. Marijke Koning Ministerie van SZW

Werkconferentie Vernieuwing Rijksdienst Het programmabureau Vernieuwing Rijksdienst (VRD) organiseert donderdag 2 juli een conferentie waarvoor rijksambtenaren en werk­nemers van zbo’s van harte worden uitgenodigd BZK-minister Ter Horst speecht, er zijn sessies over de kwaliteit van de rijksdienst en SG VRD Roel Bekker wordt geïnterviewd over de stand van zaken. Wat Werkconferentie Vernieuwing Rijksdienst Wanneer   Donderdag 2 juli, 13.30 – 17.00 uur Waar Theater Concordia, Hoge Zand 42, Den Haag Toegang Gratis, aanmelden via de website Meer info www.vernieuwingrijksdienst.nl

Culturele miscommunicatie In de essaybundel Weg uit Babylon, verhalen en essays over culturele miscommunicatie schrijft de in Ethiopië geboren Trouw-journalist Seada Nourhussen over die ene keer dat haar buurman haar wilde uitleggen wat een adventskalender precies is. Goedbedoeld maar tegelijkertijd d ­ enigrerend voor de aan de rand van de bible belt opgegroeide ­Nourhussen. In Nijmegen gaat ze hierover in gesprek met Anil Ramdas. Wat In gesprek over miscommunicatie Wanneer  Dinsdag 30 juni, 20.00 uur Waar LUX, Mariënburg 38-39, Nijmegen Toegang Gratis, kaarten verkrijgbaar aan de kassa of via de website Meer info www.lux-nijmegen.nl

Advertentie

Haute Equipe zoekt mensen met visie Mogen we jou de bal toespelen?

Haute Equipe zoekt adviseurs (controllers) voor de sector Rijksoverheid met kennis van financiële beleidsadvisering, P&C, bedrijfsvoering en bestuurs- en managementrapportages. Omdat kennis onze kracht is, investeert Haute Equipe in het kennisniveau van de medewerkers. Individuele opleidingen en corporate trainingen maken onderdeel uit van onze bedrijfscultuur. Haute Equipe is zich bewust van het speelveld waarin het opereert en vertaalt dat naar uitstekende arbeidsvoorwaarden.

Heb jij: • HBO/WO werk- en denkniveau? • Kennis van zaken en affiniteit met de Rijksoverheid? • Beschik jij over advies- en leidinggevende capaciteiten? • Een goed gevoel voor politiek-bestuurlijke verhoudingen?

Dan betrekken wij je graag bij ons team Rijksoverheid in Den Haag. Kijk op www.waarwachtjijnogop.nl en solliciteer. Haute Equipe Met vestigingen in Zwanenburg | Groningen | Arnhem | Son en Breugel | Den Haag

26 juni 2009 PM

33

et cetera

Managen in het hamburgermodel

H

Titel McManager. Praktische psychologie voor de werkorganisatie Auteur Hans Peter King Uitgever Eburon Prijs 32,50 euro

oe zorg je ervoor dat een organisatie geen glibberige apenrots wordt, maar een gezonde werkomgeving waarin mensen beschaafd met elkaar omgaan en ook nog presteren? Niet met zelfsturende teams zoals eerder wel is ­geprobeerd, maar juist door de hiërarchie en machtsongelijkheid te duidelijk te houden. Dat schrijft psychotherapeut en trainer Hans Peter King in zijn boek McManager. Meer duidelijkheid over waar en hoe de beslissingsmacht ligt, zou het werken een stuk productiever maken, denkt hij. King coacht en traint al vijftien jaar managers, leidinggevenden en medewerkers. Vaak had hij daarbij de opdracht te werken aan individuele psychische belemmeringen, maar gaandeweg moest hij constateren dat problemen meestal ook samenhingen met een onduidelijke formele organisatiestructuur en een informeel machtsspel dat zich daarbinnen had ontwikkeld. Die onduidelijkheid over de machtsstructuur in grote organisaties en onze neiging om in elk geval voor het oog vrij egalitair en familiair met elkaar om te gaan verklaart King vanuit onze culturele allergie voor autoriteit en macht. Machtsongelijkheid mag bij ons daarom op de werkvloer niet al te voelbaar zijn. In het huidige ik-tijdperk wil namelijk iedereen liefst ook zelf ergens de baas van zijn. Luisteren, gehoorzamen – ­‘volgerschap’ noemt King het – is buitengewoon impopulair. Een gevolg is dat de machtsongelijkheid die er uiteindelijk toch is (‘iemand moet immers de baas zijn’) weggemoffeld wordt en voor een hoop verwarring op de werkvloer zorgt. Managers ­proberen met persoonlijk leiderschap de boel nog bij te sturen. Leiderschap is sowieso de nieuwe hype in managementland. Iedereen wil leiden, niemand wil managen. Volgens King zouden met een beetje duidelijkheid in de hiërarchie en een flinke dosis realisme problemen veel eenvoudiger op te lossen zijn. Hij ontwikkelde een nieuw organisatiemodel, dat hij zich voorstelt als een ­hamburgerbroodje. Hij doopte dit model de ‘McManager’, waarin de drie geledingen van een organisatie (leiding, management en professionals) niet in een hiërarchische piramide maar in een gelaagd lunchpakketje zijn ondergebracht. De leiding vormt de bovenste helft van het broodje, professionals de onderste. Daartussen zit de beef, het management dat als het goed is niet helemaal wordt platgedrukt tussen de twee helften van de sandwich. Managers binnen het McManager-model fungeren als een tussenlaag. Ze vertalen de instructies van de leiding naar de werkvloer en spelen bevindingen op de werkvloer door naar de leiding. Aan de ene kant moeten ze genoeg moed hebben om hun team directief aan te sturen en om de leiding tegen te spreken. Aan de andere kant moeten ze voldoende deemoed hebben om ook te luisteren naar de professionals, die soms over informatie beschikken waar de organisatie haar voordeel mee kan doen. McManager probeert de kloof te dichten die de afgelopen jaren is ontstaan tussen professionals en managers. Beide partijen zijn niet gelijk, maar wel gelijkwaardig, onderstreept King. De leiding heeft de deskundigheid van de werkvloer ook nodig en de werkvloer heeft volgens King leiding nodig. In zijn boek gaat King diepgaand in op de machtsbeleving en hoe ­ervaringen en opvoeding die kunnen kleuren. Hij laat zien hoe met meer bewustzijn van de ingewikkelde sociale processen in organisaties de samenwerking en communicatie in de organisatie een stuk beter kunnen. Een duidelijke toedeling van taken en bevoegd­ heden is daarbij handig. Het aardige van het boek is dat je het op willekeurig welke bladzijde kunt openslaan en steeds eigenlijk iets leerzaams aantreft. Je kunt meer van stokbrood houden dan van hamburgers, je kunt de toon wat conservatief vinden, maar het boek dat King terecht ook ‘een praktische psychologie’ noemt, biedt wel een hoop handvatten om beter met elkaar samen te werken. • Chris van de Wetering

34

PM 26 juni 2009

Colofon PM is een uitgave van Politieke Pers BV, onderdeel van Sdu Uitgevers Redactieadres Postbus 20025 2500 EA Den Haag tel 070 – 378 96 39 fax 070 – 385 55 05 www.pm.nl, [email protected] Hoofdredactie Guikje Roethof, Cindy Castricum (adjunct) Redactie Rutger van den Dikkenberg, Tristan van Rijn, Rianne ­Waterval (projecten), Chris van de Wetering, René Zwaap (eindredactie) Medewerkers aan dit nummer Meindert Burger, J­ orrit de Jong, Rosalie ­Koolhoven, Yvonne Kroese, Ruben Maes Vormgeving Rob Jongbloed ­(art­director), Welmer Keesmaat Uitgever Heleen Hupkens Directeur Sdu Openbaar Bestuur Rob Veneboer Salesmanager Asha Narain Drukkerij Senefelder Misset, Doetinchem Verschijning PM komt 21 maal per jaar uit in een oplage van 10.000 exemplaren Advertenties Asha Narain, 070 – 378 95 11, [email protected] Mediaservice Advertentiereserveringen: [email protected] Advertentiemateriaal: [email protected] Sdu Uitgevers, Afdeling Mediaservice PM, Postbus 34, 2501 AG Den Haag Abonnementen Het afsluiten van een abonnement (€ 149,- excl. btw per jaar) kan via www.pm.nl. Het doorgeven van een adreswijziging of annuleren van een abonnement kan alleen schriftelijk of per e-mail via [email protected]. Voor ­vragen kunt u terecht bij Sdu ­Klantenservice 070 – 378 98 80 Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. © 2009, Politieke Pers BV

et cetera

1

2

3

Open dagen Koninklijke Luchtmacht Goed werkgeversschap was dit jaar het thema van de open dagen van Defensie. Op vrijdag 19 en zaterdag 20 juni was vliegbasis Volkel in Noord-Brabant the place to be voor vliegtuigminnend Nederland. Ruim 220.000 bezoekers kwamen op het spektakel af. Vliegtuigen uit diverse landen waren te aanschouwen. Zoals elk jaar was de Nederlandse F-16 van het Solo Display team, met kapitein-vlieger Ralph ‘Sheik’ Aarts in de cockpit, ­spectaculair ­beschilderd. Herkent u alle vliegtuigen? Stuur uw antwoorden naar [email protected] en win de foto rechtsboven! 4

13

5

12

6

11

7

10

9

8

26 juni 2009 PM

35

beau monde ‘Er is geen verschil,’ zegt Joke de Vries. ‘De symptomen zijn precies hetzelfde. In tegenstelling tot vele anderen heb ik goed opgelet, maar ik ben dan ook hoofdinspecteur Jeugdzorg.’ Haar collega-inspecteur Kees Reedijk wist het niet. ‘Maar ik vind het wel zonde dat we plastic flesjes water krijgen,’ ontwijkt hij de vraag.

Oud-minister Els Borst (l) somt in een adem alle symptomen op. Ze heeft de griepepidemie van 1957 nog meegemaakt. ‘Ik raak hiervan niet in paniek, dat zit niet in mijn aard.’ Naast haar M ­ onique Middelhoff van BZ.

Pandemie of niet, bij het RIVM weet men wel raad met de Mexicaanse griep. Tijdens de viering van het 100-jarig bestaan van het rijksinstituut vroeg PM de borrelaars of zij de symptomen zouden herkennen. Niemand trapte in de valkuil; ze zijn hetzelfde als bij de gewone griep. Is er dan toch een verschil? ‘Ja zeg, het zou wat zijn als ik het niet wist,’ zegt DG Volksgezondheid Paul Huijts (l). ‘Het is de H1N1-variant. Het heeft me twee weken gekost die naam uit mijn strot te k ­ rijgen.’ Ook Geert van Maanen (VWS) is op de hoogte. ‘Een SG weet ook wel wat,’ schampert hij.

Wat Waar Wanneer

Symposium 100 jaar RIVM Beurs van Berlage, Amsterdam Donderdag 18 juni 2009

Tekst Tristan van Rijn Beeld Rob Jongbloed

‘Wat zijn de risicolanden ook alweer? De VS toch?,’ vraagt communicatie­ adviseur Jacqueline Vink (r). ‘Klopt,’ zegt VWA-­ hoofdinspecteur Ineke Thiem. ‘Vorige week kwam er een collega terug uit Washington. Ik dacht ­meteen: afstand houden!’

‘Als je een pittig gevoel hebt, dan is je griepje Mexicaans. Tequila is het beste medicijn,’ zegt Sven Withofs van het Instituut voor Organisatieontwikkeling (l). Marc van den Hoop: ‘Je weet het als de sombrero’s uit je oren komen.’ In het midden RIVM-account­ manager Sophie de Leu.

Virologe Marion Koopmans en internist Jos van der Meer hebben het gemakkelijk. ‘Als we griep krijgen testen we gewoon zelf in het lab of het een M ­ exicaanse is,’ zegt Van der Meer. Of het voor hen een spannende tijd is? ‘Jazeker,’ zegt Koopmans razend enthousiast. ‘Het is een race tegen de klok!’

De agrarisch sociologe Louise Fresco sprak de zaal toe met een scherpe analyse van de ‘Seven Necessities of Life’, de zeven grootste voedingsbehoeften van de mens. De honderden aanwezigen zagen van alles voorbijkomen: hamburgers, zout, tofu en een wat corpulente David, symbool voor het belang van goede voeding voor de menselijke geschiedenis en de toekomst. Marc Sprengers, DG van het RIVM, opende en sloot het symposium.

De emeritus hoogleraar ­virologie Jan van der Noorda (r) heeft de epidemie van 1957 m ­ eegemaakt. ‘Ik wist toen nog niet goed waar het om ging, maar ik ben in ieder geval niet doodgegaan.’ Microbioloog Han de Neeling is benieuwd hoe de griep zich ontwikkelt. ‘Voorspellen is moeilijk, zeker als het de toekomst betreft.’

‘Hoesten, proesten, je kent het wel. Gewone griepsymptomen,’ zegt Connie Brouwer, hoofd van de afdeling veiligheid geneesmiddelen van het RIVM. ‘En een plotselinge trek in taco’s,’ vult Waldo Weijers, ­medewerker van het ­college ter ­beoordeling van ­geneesmiddelen, aan.