3 visionaire. troonredes. Het rijk: een sterk merk? pagina 23. Leden van de Staten-Generaal... voor beslissers bij de overheid

Het rijk: een sterk merk? pagina 23

voor beslissers bij de overheid 11 september 2009 nr

14 vijfde jaargang |

www.pm.nl

‘Leden van de Staten-Generaal...’

3

visionaire

troonredes

Tekort IP-adressen breekt economie op pagina 10

Corbey blikt terug op tien jaar EP

Commissies: praktijk van paradoxen

pagina 20

pagina 31

PM nummer 14

Nieuws 8 t/m 13

11 september 2009

8

Weg met de Blackberry!

Onderzoek: Werken in 2015

9

Groen licht voor Women on Waves

10

IP-adressen zijn bijna op

Taskforce vreest economische ramp

11

Hoe je een tulp in een roos verandert

20

Bijpraten met Bekker

13

Steun gevraagd voor hybride auto’s

Weg uit Brussel

PvdA’er Dorette Corbey blikt terug op tien jaar Europees Parlement

Abortusboot mag van Bussemaker uitvaren

Kabinet investeert onvoldoende

Coverstory

16

‘Leden van de Staten-Generaal…’ Drie visionaire troonredes luiden parlementair jaar in

Spelers 26 t/m 30

23

Een sterk merk Brand management rukt op bij het rijk

26

‘Je kunt niet alles weten’

Verkiezingswaarnemer Rentenaar doet verslag

27 28 29

Nieuwe ambtenarenopleiding op komst De overstap van pSG Simone Roos (OCW) Marc Sprenger naar WHO?

Inspiratie 31 t/m 33

31 32

‘Nederland heeft meer commissies nodig’ Middenmanagement tussen wal en schip

Beau Monde

35

Van A tot Z met Van Bijsterveldt en Dijksma

Cover: Rob Jongbloed

Visionair katern op in het blad, een onderdeel dat tot op heden alleen online bestond. Op deze pagina’s kunt u terecht voor artikelen die aanzetten tot discussie, behulpzaam zijn bij uw carrière en voorzien in tips van boeken die u gelezen moet hebben. De grootste wijziging treft u aan als u deze pagina omslaat. De rubriek Lopende Zaken is onder onze lezers zo populair dat we haar hebben uitgebouwd naar een nieuwe website. Op Vandaag in Den Haag.nl kunt u vanaf eind september terecht voor een overzicht van de Haagse agenda. Waar zijn de bewindslieden, waarover debatteert de Tweede Kamer en welke symposia worden georganiseerd? Nu al een voorproefje in PM: vier pagina’s met highlights van wat er binnenkort in Den Haag op de agenda staat. Tot slot starten we met een wekelijkse nieuwsbrief. U kunt zich daarvoor aanmelden op www.pm.nl. [email protected]

Foto: Rob Jongbloed

Den Haag is niet klaar voor vergezichten over de stand van het land, zo kunnen we wel vaststellen. Vóór het zomerreces opperde vicepremier Wouter Bos dat de koningin in de troonrede meer een visie zou kunnen geven op de stand van de samenleving. Geen gedoe meer met een embargo – dat lekken toch niet voorkomt – en de begrotingsstukken kunnen daags voor Prinsjesdag gewoon openbaar worden gemaakt. Maar de Eerste Kamer lag dwars en op de derde dinsdag in september zet Hare Majesteit net als altijd de beleidsvoornemens voor het komende jaar uiteen. Omdat wij het idee van Bos wél zien zitten, vroegen we drie prominente spelers in de wereld van politiek en bestuur een visionaire troonrede op papier te zetten. Het resultaat kunt u lezen vanaf pagina 16. De zomerperiode heeft PM gebruikt om een aantal veranderingen door te voeren. Om magazine en website meer een geheel te laten zijn, nemen we vanaf deze editie een inspiratie-

11 september 2009 PM

3

binnenkort in Den Haag Met Prinsjesdag in aantocht is premier Balkenende de komende weken veel in het Haagse te vinden. Omdat de minister-president tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen in de Kamer wordt verwacht, moet hij hoogstwaarschijnlijk de voorbereidende bijeenkomst voor de G20-top laten schieten. De EU-leiders komen op 17 september in Brussel bijeen, BZ-minister Verhagen zal waarschijnlijk de honneurs waar nemen. De 27 EU-landen willen tijdens de ingelaste bijeenkomst hun gezamenlijke inzet bepalen voor de G20. Op 24 en 25 september gaat Balkenende naar deze top in Pittsburgh waar hij persoonlijk door Barack Obama voor is uitgenodigd. Op de agenda staan onder meer de hervormingen in de financiële sector en het klimaatbeleid. Ook maakt de premier tijd om op 19 september de 65e herdenking van de slag om Arnhem bij te wonen in het Gelderse Driel. In het bijzijn van staatssecretaris Timmermans houdt hij een toespraak en legt hij een krans. Daarnaast heeft hij een ontmoeting met minister-president Tusk van Polen.

Algemene Zaken

BZK

Tweede Kamer

Minister Ter Horst heeft

buiten haar aanwezigheid bij de troonrede op 15 september nog geen andere publieke optredens in haar agenda staan de komende week. Op dinsdag 22 september verricht ze de officiële opening van het VNG-gebouw De Willemshof aan het Nassauplein. Op donderdag 24 september doet ze de aftrap voor de internationale rampoefening FloodEx in Heiloo. Ze neemt zelf overigens ook deel aan de crisisoefening die zoals de naam al suggereert om een overstroming draait. Staatssecretaris Ank Bijleveld reikt maandag 21 augustus in het stadhuis van Almelo het eerste paspoort met vingerafdruk uit aan in Almelo. Minister Verhagen verblijft op 11 en 12 september in New York. Op vrijdag neemt hij deel aan de herdenking van 9/11. Daarbij wordt ook de Four Freedoms Award uitgereikt aan zijn ambtsgenoot Hillary Clinton. Een dag later is hij aanwezig bij NY400, de viering van de 400-jarige band tussen Nederland en de stad aan de Hudson. Van 19 tot en met 27 s eptember is Verhagen opnieuw in New York, dit keer voor de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties. Daarbij bezoekt hij op 25 september een

Buitenlandse Zaken

De Kamer is van 15 tot en met 17 september in de ban van Prinsjesdag en de Algemene Politieke

Beschouwingen. De week erna staat op de Kameragenda onder meer een plenair debat over de rol van de Kamer bij de uitzending van militairen. De Kamercommissie van Vrom brengt op maandag 14 september een bezoek aan het Kadaster. Onlangs hield de Kamer een tariefsverhoging van het register tegen. Op 22 september spreken de leden van de commissie van WWI met minister Van der Laan over het probleem van de bevolkingsdaling in verschillende regio’s. Minister Eurlings verdedigt die dag zijn plan tot meer samenwerking tussen de zeehavens, dat in de sector op veel scepsis kan rekenen. Minister Plasterk spreekt op de 22e met de commissie van OCW over zijn plan om studenten eerst hun bacheloropleiding af te laten ronden alvorens zij aan de masterfase beginnen. Staatssecretaris Dijksma overlegt een dag later over taal en rekenen in het lager onderwijs. Eveneens op de 23e wordt de derde voortgangsrapportage van de Vernieuwing Rijksdienst besproken. Minister Ter Horst spreekt met de commissie van BZK over de huisvesting en de taakstelling van de departementen en de positionering van de Raad voor de Maatschap-

4

PM 11 september 2009

ministeriële bijeenkomst over geweld tegen meisjes, georganiseerd door de ministeries van Buitenlandse Zaken van Nederland, Brazilië en de VS. Minister Koenders vergezelt zijn collega Verhagen van 21 tot en met 24 september in New York. Voordat hij naar de VS afreist, houdt Koenders op BZ de openingstoespraak van de conferentie Transitional justice, security sector reform. Op zaterdag 19 september geeft Koenders een speech in Eindhoven ter gelegenheid van het 40-jarig jubileum van de Wereldwinkels.

Staatssecretaris Timmermans is tot en met zondag de 13e in New York, waar hij kroonprins Willem Alexander en prinses Máxima begeleidt bij hun bezigheden omtrent NY400. Op maandag 14 september is hij aanwezig bij de Raad algemene zaken externe betrekkingen (Razeb) in Brussel. Op zaterdag 19 september spreekt de staatssecretaris op het Happy Chaos

pelijke Ontwikkeling (RMO). Verder zijn er die week AO’s over de geluidsoverlast veroorzaakt door awacs-toestellen (Vrom), de Wtcg (Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten, VWS) en de biodiversiteit (LNV).

Op Prinsjesdag vinden in de Eerste Kamer geen plenaire of commissievergaderingen plaats. De onderwerpen voor de plenaire vergadering een week later, op 22 september, zijn nog niet bekend. Voor de Eerste Kamercommissies staan die dag wel verschillende zaken op de agenda. Zo ontvangt de commissie voor Europese Samenwerkingsorganisaties (ESO) een delegatie van de Franse Senaat. De ESO-commissie en de commissie van Justitie bespreken ook de invulling van een in het najaar te houden symposium ter gelegenheid van de verjaardagen van de Raad van Europa (60 jaar) en het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (50). De commissie van LNV gaat de 22e in gesprek met minister Verburg over de beheerplannen voor Natura 2000-gebieden.

Eerste Kamer

binnenkort in Den Haag event in de Stadsschouwburg Amsterdam, een politiek-cultureel evenement dat dit jaar in het teken staat van het effect van de crisis op onze keuzemogelijkheden. Dinsdag 22 september is Timmermans aanwezig bij de Raad voor internationale en Europese zaken in Brussel. Minister Van Middelkoop neemt samen met collega Verhagen van BZ deel aan de herdenking van de terroristische aanslagen in New York op 11 september. Hij verblijft tot en met zondag de 13e in New York. Op 20 september houdt de minister een toespraak ter gelegenheid van de herdenking van de bevrijding van Nijmegen. Die dag is het precies 65 jaar geleden dat de Waalstad werd bevrijd tijdens de operatie Market Garden. Koningin Beatrix en Prins Philip van Groot-Brittannië zijn ook aanwezig.

Defensie

Op maandag 14 september brengt minister Van der Hoeven een werkbezoek aan het internationale hoofdkantoor van hard- en softwareleverancier Océ in Venlo. De week erna spendeert zij van maandag tot en met donderdag in de Verenigde Staten. Achtereenvolgens brengt

Economische Zaken

zij een bezoek aan vliegtuigfabrikant Lockheed-Martin, voert zij meerdere bilaterale gesprekken, onder meer met de Amerikaanse ministers van Energie en Handel, en neemt zij deel aan de Council of Competitiveness, een bijeenkomst van bedrijven en vertegenwoordigers in de energiesector. Staatssecretaris Heemskerk is dinsdag 22 september aanwezig bij de interactieve bijeenkomst ‘De overheid ontregelt dankzij en vóór u!’ in de Nieuwe Kerk in Den Haag. Tijdens de bijeenkomst gaat hij met staatssecretaris De Jager van Financiën, de voorzitters Bernard Wientjes (VNO-NCW) en Loek Hermans (MKB-NL) en verschillende ondernemers in discussie over het verminderen van administratieve lasten. Minister Bos zal dinsdag na de troonrede natuurlijk het begrotings koffertje aan de Tweede Kamer aanbieden, begeleid door de traditionele speech. Na de Algemene Politieke Beschouwingen heeft hij op zaterdag 19 september een PvdA-dag gepland, de zogeheten ‘Straten Generaal’. Samen met minister Van der Laan gaat Bos op stap in Utrecht waar hij ook een aantal probleemwijken zal aandoen. Maandag 21 september brengt

Financiën

de minister een werkbezoek aan NoordHolland, waarbij hij onder meer Haarlem aandoet. Donderdag 24 en vrijdag 25 september praat Bos in het Amerikaanse Pittsburgh met de regeringsleiders en ministers van financiën van de G20 over de financiële markten en de bonussen van bankiers.

Op maandag 14 september ondertekent minister Hirsch Ballin in Rotterdam een convenant voor een pilot over de bespreking van hypotheekfraude. Hierbij is burgemeester Aboutaleb en het Kadaster aanwezig. Zaterdag 19 september is Hirsch Ballin aanwezig bij de Dag Herdenken Geweldsslachtoffers in Breda, georganiseerd door de gelijknamige, onlangs opgerichte stichting. Hij zal daar een toespraak houden. Op maandag 21 september ondertekent de minister van Justitie op een VN-confe-

Justitie

Foto: Rob Jongbloed

Prinsjesdag

Volgens de nieuwe embargoregeling ontvangen de fracties van de Eerste en Tweede Kamer de begrotingsstukken op vrijdag 11 september. De pers krijgt de documenten officieel pas op Prinsjesdag zelf, maar zal er ongetwijfeld eerder de hand op weten te leggen. De ministerraad neemt op vrijdag de 11e de troonrede door voor een laatste inhoudelijke inspectie. Als de inhoud van het koffertje in de vroege ochtend van 15 september gecontroleerd is, kan ook minister Bos van Financiën aanstalten maken om naar de Ridderzaal te gaan. Daar leest de koningin om kwart over één de – ondanks wilde ideeën onveranderd gebleven – troonrede voor. Na afloop van de troonrede gebruikt het kabinet de lunch op het Catshuis, waarna minister Bos zich naar de Kamer spoedt om de rijksbegroting en de Miljoenennota aan te bieden. Traditioneel is Prinsjesdag ook een podium voor alternatieve politieke geluiden. Zo komt de SP met de Alternatieve Troonrede, houdt het Kamerlid Verdonk (TON) een ‘eigen troonrede’ tijdens een bijeenkomst voor fundraisers in het Parkhotel te Rotterdam, en komt PVV-voorman Wilders met een karakteristiek tegengeluid op de website van zijn partij. Aan het einde van de middag vindt de traditionele Prinsjesdagborrel van VNONCW plaats in Nieuwspoort. Op woensdag 16 en donderdag 17 september wordt het traditionele debat gevoerd over de inhoud van de kabinetsplannen tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen.


5

binnenkort in Den Haag rentie in Rotterdam een nieuw verdrag met betrekking tot zeevervoer, genaamd The Rotterdam Rules. Het verdrag vergroot en moderniseert de reeds bestaande internationale regels van goederenvervoer op zee. Later die dag is hij, samen met staatsecretaris Albayrak, aanwezig in Brussel voor de vergadering van de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken. Minister Verburg is zondag 13 september en maandag 14 september in Zweden voor een informele bijeenkomst van de Europese landbouw- en visserijraad. Na Prinsjesdag en de Algemene Beschouwingen, reist de minister op zaterdag 19 september naar Amsterdam, waar ze de opening verricht van de streekmarkt in Oud-Zuid. Maandag 21 september staat in het teken van de 12 Landschappen. Dit cluster van provinciale landschapsbeheerders heeft een fotowedstrijd georganiseerd waarin mensen hun favoriete landschap kunnen vastleggen. De winnende foto wordt per provincie afgedrukt op streekbussen. Minister Verburg onthult de eerste vier van deze landschapsbussen in Den Haag.

LNV

Zondag 13 september reikt minister Plasterk in Amsterdam de Radio 4-prijs uit aan violist Theo Olof. Een week later brengt hij in Venlo een werkbezoek aan het Jeugdcultuurfonds. Daarna is hij naar alle waarschijnlijkheid aanwezig bij de aftrap van de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen, ook in Venlo. Maandag 21 september reikt de minister op het stadhuis van Spijkenisse de Grote Paulprijs uit, een fotovakprijs. Die avond gaat hij nog langs het filmfestival in Lelystad. Woensdag de 23e is Plasterk bij het Nederlands Filmfestival in Utrecht. Staatssecretaris Van Bijsterveldt is zaterdag 19 september aanwezig bij de Algemene Ledenvergadering van het CDA in Utrecht. Maandag de 21e gaat ze naar het Calvijn College in Goes waar ze spreekt over de uitvoering van de kwaliteits agenda voortgezet onderwijs.

OCW

Organiseert u ook een congres, seminar of symposium? Geef het aan ons door via [email protected].

Symposia

11 september

6

Wat Waar Tijd Sprekers Organisatie

Conferentie Bouw aan democratie met de burgers Ter sprake komen onder meer lokale referenda en burgerpanels. Jacobitheater, Utrecht 10.30-13.00 uur Ralph Pans, Wijnand Duyvendak e.a. Nicis Institute

Wat Waar Tijd Sprekers

Negende jaarcongres van de Vereniging van Griffiers (VvG) Thema: ‘Wil de ware volksvertegenwoordiger opstaan?’ Nieuwe Kerk (ochtend) en Tweede Kamer (middag), Den Haag 9.00-18.00 uur Ruud Koole, Sophie in ’t Veld, Jan Schinkelshoek e.a.


Minister Donner zal maandag 14 september in Utrecht spreken op het CNV-symposium Anders kijken naar werk, waar de mobiliteit van de werknemer centraal staat. De minister zal maandag 21 september ook aanwezig zijn op het symposium van het Regionaal Platform Arbeidsmarktbeleid Haaglanden (RPA Haaglanden) in hotel Crown Plaza, waar het over arbeidsmarktbeleid in de Haagse regio gaat. Donner brengt 23 september een werkbezoek aan TNO in Delft. Het bezoek staat in het teken van de nationale enquête arbeidsomstandigheden. Staatssecretaris Klijnsma is vrijdag 11 september aanwezig bij een bijeenkomst in het Eindhovense Evoluon, waar organisator de Stichting Lezen en Schrijven de positie van laaggeletterden op de arbeidsvloer ter sprake wil brengen. Maandag 14 september gaat ze in het Utrechtse Museum van Speelklok tot Pierement naar het afscheid van voorzitter René Paas van de CNV, die naar Divosa vertrekt. Vrijdag 18 september heropent ze de verbouwde grote zaal van schouwburg De Doelen in Rotterdam. Op maandag 21 september heeft Klijnsma een regiotop in Limburg over arbeidsmarktbeleid. De staatssecretaris woont op woensdag 23 september op

SZW

17 september


Seminar in het kader van Gasdag 2009 Centraal staat de Europese gasmarkt. Op de gastenlijst staan enkele vooraanstaande Europese bedrijven uit de energiesector Instituut Clingendael, Den Haag 9.45-16.15 uur Coby van de Linde (CIEP), Erik Rakhou (NMa-Energiekamer) e.a. Clingendael International Energy Programme

22 september


Wereldpodium Thema: de noodzaak om nieuwe Nederlanders te betrekken in de kenniseconomie Studiozaal, Theaters Tilburg 20.00-22.30 uur Ruud Lubbers, Theo Dunnewijk (CPB) en Zakia Lamghari (UvT) Universiteit van Tilburg

binnenkort in Den Haag het Koning Willem I College de onder tekening bij van de laatste convenanten in het kader van het Actieplan Jeugdwerkloosheid in Den Bosch. Diezelfde avond is ze bij de opening van het Nederlands Filmfestival in de schouwburg van Utrecht. De agenda van minister Eurlings en staatssecretaris Huizinga staat komende week in het teken van Prinsjesdag en de Algemene Politieke Beschouwingen. Over de agenda van de daaropvolgende week, kon het departement nog niets zeggen.

Verkeer en Waterstaat

Voor minister Cramer ziet de week van Prinsjesdag er niet anders uit dan die van haar collega’s: dinsdag is het Prinsjesdag, de twee dagen daarna staan in het teken van de Algemene Politieke Beschouwingen en op vrijdag komt de ministerraad bijeen. Daarna vliegt de minister naar New York, waar van zaterdag 19 tot en met dinsdag 22 september de klimaattop van Kopenhagen wordt voorbesproken. Die top, waar een opvolger van het Verdrag van Kyoto tot stand moet kopen, vindt plaats in december. Terug in Nederland opent Cramer op 23 september samen met kroonprins Willem-Alexander

de Stad van de Zon in Heerhugowaard en – een dag later – de Internationale Architectuur Biënnale in Rotterdam. Dat tweejaarlijkse evenement staat in het teken van de open stad. Na de week vol verplichtingen in het kader van Prinsjesdag, begint minister Van der Laan weer met zijn wekelijkse bezoeken op maandag, naar de naar zijn voorgangster vernoemde Vogelaarwijken.

Vrom

Op maandag 21 september gaat hij naar Amsterdam-Oost. In de hoofdstad ondertekent Van der Laan ook een raamovereenkomst tussen WWI en supermarktketen Albert Heijn. De kruidenier heeft in een Haagse Vogelaarwijk een supermarkt geopend waar lokale jongeren aan het werk kunnen. In het nieuwe convenant wordt afgesproken dat project landelijk uit te rollen. Op 22 september spreekt de minister in Utrecht de leden van de vereniging Toezichthouders in Woningcorporaties toe, een dag later opent Van der Laan een confe-

Op 14 september kiest de WHO Europa een nieuwe directeur. Nederlander Marc Sprenger (DG RIVM) is kandidaat (zie ook pagina 29). Locatie: hoofdkantoor in Kopenhagen.

rentie over wijkeneconomie in het Kurhaus. Dat is georganiseerd door het Nicis. Op 23 september opent minister Rouvoet het 15e congres van de European Union for School and University Health and Medicine (EUSUHM). Deze internationale bijeenkomst over de jeugdgezondheidszorg vindt plaats in de Stadsgehoorzaal van het Stedelijk Concertgebouw in Leiden. Centraal staat het garanderen van gelijke toegang tot de zorg voor alle jongeren. Minister Klink bezoekt op 23 september zorgverzekeraar CZ in Tilburg. Hij is aanwezig bij het afscheid van bestuursvoorzitter Mike Leers. Vrijdag 11 september bezoekt staatssecretaris Bussemaker verpleeghuizen Jan Bonga en Czaar Peterpunt in Amsterdam. De instellingen maken deel uit van Amsta, een zorgaanbieder voor ouderen, mensen met een verstandelijke beperking en Amsterdammers die een steuntje in de rug nodig hebben. Op 14 september lanceert Bussemaker op het Plein in Den Haag een campagne die zich richt op eenzaamheidsbestrijding. Vier dagen later bezoekt ze de 50PlusBeurs, die gehouden wordt in de Utrechtse Jaarbeurs.

VWS

Overig

Op 20 september organiseert Rijkswaterstaat diverse evenementen omtrent de Dag van Dijk. Locatie: Druten, Beuningen, Overbetuwe, NederBetuwe en waterschap Rivierenland. Op 22 september wordt het nieuwe gebouw van de VNG in Den Haag geopend. De eer is aan koningin Beatrix. De VNG gebruikt het pand ‘De Willemshof ’ sinds 1975. Na een tweejarige renovatie, om het gebouw gebruiksvriendelijker te maken, is alleen de negentiende-eeuwse voorgevel in de oorspronkelijke staat behouden.

Binnenkort lanceert PM een nieuwe website: Vandaag in Den Haag. Hierop houden we voor u de Haagse agenda bij. Elke dag ziet u in één oogopslag wat er in het politieke centrum van Nederland te beleven is. De highlights nemen we elke twee weken op in het magazine onder de noemer Binnenkort in Den Haag. Uw geduld wordt nog even op de proef gesteld: op 25 september 2009 gaat www.vandaagindenhaag.nl live!

va n a f 2 5 s e p t e m b e r 2 0 0 9 www.vandaagindenhaag.nl 11 september 2009 PM

7

nieuws Onderzoek Werken in 2015

Hogere ambtenaar loopt niet warm voor thuiswerken

Topambtenaren werken slechts 11 procent van hun tijd thuis, zo blijkt uit onderzoek. Hun werk leent zich daar niet voor, menen ze, maar ook de vrees dat het mobiele dataverkeer niet voldoende beveiligd kan worden, speelt mee. ‘Niet geheel terecht,’ aldus hoogleraar Bart Jacobs. BZK • Hogere ambtenaren (schaal 14+) hebben ten aanzien van hun eigen baan aanzienlijk minder hooggespannen verwachtingen over de mogelijkheden van het thuiswerken dan andere Nederlanders. Anno 2015 brengen Nederlanders nog maar 57 procent van hun werktijd door op kantoor, is de verwachting, maar zelf denken deze ambtenaren in 2015 slechts 22 procent van hun werk thuis te doen. Momenteel werken ze 11 procent van hun tijd thuis, zo blijkt uit het onderzoek ‘Werken in 2015’, dat het onderzoeksbureau Blauw Research BV uitvoerde in opdracht van Sdu Uitgevers, uitgever van PM. Van de geraadpleegde ambtenaren geeft 29 procent aan momenteel helemaal niet thuis te werken. Zij menen dat hun werk zich daar niet voor leent (42 procent), dat thuiswerken onhandig is (29 procent) of dat de werkgever onvoldoende voorzieningen biedt voor thuiswerken (21 procent). Een kwart van de geraadpleegde ambtenaren verwacht dat de overheid in

8


2015 onvoldoende zal hebben geïnvesteerd in zaken als Blackberry-toestellen, mobiele internetkaarten en laptops. Ook de vrees dat het mobiele dataverkeer niet voldoende beveiligd zal zijn is een belangrijk motief om niet erg warm te lopen voor de thuiswerkgedachte, zo wijst het onderzoek uit. Bart Jacobs, hoogleraar computer-

‘Veilig werken begint met het weggooien van de Blackberry’ beveiliging aan de Radboud Universiteit Nijmegen en de Technische Universiteit Eindhoven, vindt de vrees voor de onveiligheid van het mobiele dataverkeer niet geheel terecht. Jacobs: ‘Er zijn nu al virtual private networks op de markt die met versleutelde data werken en een beveiligde verbinding hebben, die wel degelijk veilig zijn, even veilig als de computer op de werkplek. Belangrijk is wel dat zo’n thuis-

computer die op zo’n netwerk is aangesloten niet wordt blootgesteld aan onveilig privé-gebruik. Er mogen beslist geen pornosites mee worden bezocht en de kinderen mogen er ook geen spelletjes die vol virussen zitten op downloaden. Verder dan internetbankieren zou ik er niet mee gaan. Ook zou ik aanraden de computer zo in te stellen dat alle gegevens op de harde schijf standaard versleuteld worden om risico’s bij verlies of diefstal te beperken. Beslist niet veilig zijn die Blackberrytoestellen. Politici en topbestuurders zijn aan die apparaten verslingerd, ondanks waarschuwingen van de inlichtingendiensten dat die apparaten bijzonder makkelijk door derden kunnen worden geraadpleegd. Alle berichten die via een Blackberry passeren, worden opgeslagen door een centrale server, zodat de eigenaar van die server alle berichten kan inzien. Niet voor niets mocht Obama zijn Blackberry alleen nog maar gebruiken nadat er een speciaal beveiligingsmechanisme in was verwerkt. Veilig werken, op kantoor, thuis of onderweg, begint dus met het weggooien van de Blackberry.’ Davied van Berlo, projectleider Ambtenaar 2.0 bij LNV en initiatiefnemer van het netwerk Ambtenaar 2.0, verbaast zich over het relatief geringe animo voor thuiswerken onder topambtenaren en vermoedt dat er in deze specifieke groep nog de nodige misverstanden bestaan over het nut van flexibilisering op de ambtelijke werkvloer. Van Berlo: ‘Het gaat er niet zozeer om meer thuis te werken, maar dat het ambtelijk apparaat met behulp van de nieuwe technologie beter inspeelt op veranderingsprocessen in de samenleving. Die samenleving is door de digitale netwerken veel dynamischer geworden, en beperkt zich qua actieve uren al lang niet meer tussen 9 en 5. Steeds belangrijker wordt wat er tussen 5 en 9 gebeurt op het net, en als je als overheid alert wilt zijn op actuele ontwikkelingen, moet je zorgen dat je daar ook actief bent, bijvoorbeeld bij online discussies op het net. Dat betekent dat de overheid flexibeler moet werken als het gaat om plaats en tijd, maar dat vergt een organisatorische en culturele heroriëntatie die nog de nodige voeten in de aarde zal hebben.’ Overigens geeft ruim een kwart van de ambtenaren die Blauw Research enquêteerde aan voor zijn werk veel gebruik te maken van digitale netwerken. Tweederde meent dat dat belang in 2015 alleen maar zal zijn toegenomen. • René Zwaap

nieuws

Groen licht voor Women on Waves Staatssecretaris Bussemaker van VWS pleit Women on Waves vrij van de ongeoorloofde verstrekking van abortuspillen, waar de Inspectie voor de Gezondheidszorg de organisatie eerder van betichtte. Volgens Busse maker levert de wijziging van de abortuswet geen juridische problemen op voor de medewerkers en klanten van de abortusboot. VWS • De pro-abortusgroep Women on Waves (WoW) mag gewoon uitvaren. In augustus lastte de actiegroep de geplande reizen van de abortusboot af, daar naar eigen zeggen toe gedwongen door een wijziging van het Abortusbesluit eerder dit jaar. Staatssecretaris Jet Bussemaker schrijft nu met zoveel woorden in haar uitvoerige beantwoording van Kamervragen over de kwestie dat dit geenszins nodig was. Woman on Waves kan dus gewoon naar Nicaragua, Chili, Brazilië en Argentinië afreizen, zoals de bedoeling was. Bussemaker schrijft dat ze WoW in november 2008, een maand nadat de Inspectie voor de Gezondheidszorg

aangifte deed van een vermeend ongeoorloofde verstrekking van abortuspillen, een vergunning heeft verstrekt om abortuspillen uit te delen. De vergunning gold alleen voor overtijdbehandelingen verricht op de speciale mobiele abortuskliniek van WoW. Bussemaker benadrukt dat dit nodig is om medisch verantwoord te kunnen werken. Een overtijdbehandeling of zwangerschapsonderbreking kan immers tot complicaties leiden, die in een kliniek moeten worden behandeld. WoW vertrok in oktober vorig jaar zonder deze kliniek naar Spanje, waarna de Inspectie tot aangifte overging. Rebecca Gomperts van WoW maakte in augustus bekend dat de abortusboot

niet meer zou uitvaren wegens een wijziging van de regels, uit angst dat vrouwen die gebruik maken van de diensten van WoW zouden worden vervolgd. Ze vertelde in de buitenlandse pers dat het nieuwe beleid het gevolg was van ‘een groeiende neiging naar restrictie en intolerantie’, veroorzaakt door CDA en ChristenUnie. Volgens Bussemaker is echter geen sprake van de beweerde ‘juridische onduidelijkheid’ als gevolg van de wijziging van het Besluit afbreking zwangerschap. Het Besluist betekent voor WoW ‘geen nieuwe situatie’, schrijft de staatssecretaris. WoW claimde dat door dit besluit abortuspillen alleen nog door goedgekeurde klinieken mochten worden verstrekt, waartoe WoW naar eigen zeggen niet behoort. Bussemaker wijst WoW in haar brief op deze ‘vergissing’. ‘Women on Waves beschikt over de benodigde vergunning en mag dus overtijdbehandelingen verrichtten,’ aldus de staatssecretaris. • CvdW

Kroese enzo …


9

nieuws Taskforce vreest tweedeling

Lachemann Producties

Tekort IP-adressen breekt Nederlandse economie op De overheid moet zo ruim baan maken voor het nieuwe internetprotocol versie 6, anders dreigt een economische ramp. Dat zegt voorzitter Erik Huizer van de Taskforce IPv6, in wiens ogen de v ersnippering bij het rijk als het gaat om digitale innovatie fataal kan uitpakken.

EZ • In 2005 richtte EZ de Taskforce IPv6 op om in het bedrijfsleven bewustwording te creëren over een naderend digitaal onheil: het opraken van de IP-adressen. Anno 2009 is de noodzaak om huidige internet- en computersystemen compatibel te maken met een nieuw internetprotocol nog vele malen groter. In 2004 dacht men nog dat de adressen in 2018 op zouden zijn, maar die deadline is inmiddels vervroegd tot medio 2011. Haast is geboden. Volgens Erik Huizer, hoogleraar internettoepassingen aan de Universiteit Utrecht en voorzitter van de taskforce, staat de markt desalniettemin nog nagenoeg stil en is het de beurt aan de overheid om vraag en aanbod te stimuleren. Iedere computer of op het internet aangesloten systeem heeft een unieke code, het IP-adres. Dit adres stelt computers in staat met elkaar te communiceren. In de jaren zeventig kwamen vier miljard unieke adressen beschikbaar door de ontwikkeling van internetprotocol versie 4 (IPv4). Het werd ondenkbaar geacht dat deze ooit zouden opraken. ‘Maar mede door de opkomende economieën en het feit dat mobiele telefoons nu ook op internet aangesloten zijn, zijn er tegen-

woordig wereldwijd jaarlijks 200 miljoen IP-adressen nodig,’ legt Huizer uit. ‘Straks is het op. Hier en daar houden bedrijven een buffer aan, maar in de loop van 2012 zijn die leeg. 200 miljoen systemen zullen dat jaar niet kunnen worden aangesloten op het bestaande netwerk.’

Schade Al in de jaren negentig werd een nieuw protocol ontwikkeld, IPv6 genaamd,

‘Duurt het tot 2010, dan gaat Nederland een flinke knauw krijgen’ aarmee een oneindig aantal nieuwe w IP-adressen beschikbaar komt. Een probleem: IPv4 en IPv6 kunnen nog niet met elkaar communiceren. Als de IPv4systemen niet snel compatibel gemaakt worden met versie 6, dan zullen binnen twee jaar twee internetsystemen bestaan, afzonderlijk van elkaar. Huizer: ‘Tweehonderd miljoen nieuwe burgers, bedrijven of overheden met een website kunnen dan niet communiceren met de oude adressen.’ De economische schade die dit met zich meebrengt is enorm, ook in Neder-

land. ‘Nederland heeft jaarlijks 2,5 miljoen adressen nodig, dat zijn vanaf 2012 2,5 miljoen bedrijven, b urgers en overheden die een probleem hebben. En dat wordt vanzelf een economisch probleem,’ aldus de hoogleraar. Alle overheden en bedrijven moeten snel zorgen dat hun apparatuur geschikt is voor beide versies, zegt Huizer. De taskforce is sinds 2006 ‘flink aan de boom aan het schudden’ bij EZ en het bedrijfsleven. Jaarlijks organiseert het team van internetspecialisten symposia om de bewustwording te stimuleren, maar het levert nog weinig op. Dit tot frustratie van de voorzitter. Huizer: ‘We hebben nauwelijks budget, de taskforce bestaat enkel uit vrijwilligers uit het veld. Als je kijkt naar de mate van invloed die we hebben gehad, dan kan je zeggen dat de taskforce tot nu toe redelijk ineffectief is geweest.’ Internetaanbieders en leveranciers hebben de overstap naar apparatuur die kan werken met IPv6 nog nauwelijks gemaakt, vooral omdat er nog geen vraag naar is. Huizer vindt dat de overheid het goede voorbeeld moet geven en de aanbestedingen moet ondersteunen met IPv6 als een ‘knock-out criterium’, zodat

Ambtelijke top houdt zich aan de regels

Geen opzienbarende declaraties BZK • Er zijn geen ‘Britse toestanden’ geconstateerd bij het openbaren van de bonnetjes van de politieke en ambtelijke top. Een tegenvaller voor de indieners van het Wob-verzoek en dus wordt in de media gewag gemaakt van de reeds terugbetaalde parka van Defensieminister Van Middelkoop en de per ongeluk met de SZWcreditcard betaalde privéreis van minister

10


Donner naar Zuid-Oost Azië. Het valt allemaal reuze mee met het declareergedrag van de Haagse topambtenaren, al doet de omvang van de kruiwagen vol bonnetjes die digitaal is leeg gekieperd anders vermoeden. Bij ons geen pikante films die door de echtgenoot van de Britse minister van Binnenlandse Zaken Jacqui Smith met de creditcard van

de baas betaald worden. Smith verloor, net als een groot aantal collega’s, haar baan nadat de declaraties van de Britse parlementsleden, onder wie de leden van het Britse kabinet die lid van het parlement blijven, gepubliceerd werden. Het totaalbedrag, iets meer dan een half miljoen euro in ruim twee jaar tijd, is koren op de molen van burgers die toch al

nieuws alle nieuwe apparatuur geleverd aan de overheid geschikt is voor het nieuwe protocol. ‘Dan maken de leveranciers vanzelf de overstap. En het kost de overheid niets. Bovendien ben je over drie à vier jaar, als het probleem zich echt manifesteert, voorbereid. Als je het dan pas gaat omgooien wordt het een dure grap.’ Dat het nog niet zo ver is wijt Huizer aan ‘de versnippering binnen de overheid’. EZ gaat niet over de aanbestedingen, maar BZK. Ook de stichting Ictu speelt een grote rol. Huizer: ‘Er zijn zoveel directies, zoveel domeinen, zoveel ambtenaren met zoveel meningen. Dat maakt het erg moeilijk.’

Tweedeling Een woordvoerder van het ministerie van Economische Zaken verklaart dat zijn ministerie zich bewust is van de problematiek en dat de overheid ‘de komende jaren moet overstappen naar IPv6’ om ‘een onwenselijke tweedeling’ te voorkomen die niet alleen Nederland, maar heel Europa op achterstand zet. Tegelijkertijd overheerst een afwachtende houding. Volgens de woordvoerder is de markt zelf het beste in staat dit probleem op te lossen, ‘want alle succesvolle internettoepassingen zijn tot nu toe zonder overheidsbemoeienis of regulering ontstaan’. Toch verklaart hij dat zijn ministerie bezig is met het opzetten van een plan van aanpak voor de toepassing van IPv6, ‘waarin aandacht zal zijn voor de formulering van heldere inkoopcriteria’. De doelstelling is ‘om voor 2011 een grote sprong te maken’, aldus de woordvoerder. Huizer is terughoudend. ‘Als de overheid voor het einde van het jaar de aanbestedingen aanpast, dan heb ik het vertrouwen dat we IPv6 op tijd invoeren en dat het ons niet hard zal raken. Duurt het tot 2010, dan zie ik het somber in. Dan gaat Nederland een flinke knauw krijgen.’ • Tristan van Rijn

negatief tegenover het landsbestuur staan. De uit de stukken geschrapte privégegevens – ‘censuur!’ – wekken de suggestie dat er veel informatie wordt achtergehouden, zo is te lezen op internetfora. Topambtenaren en politici blijven ‘zakkenvullers’ en ‘graaiers,’ ‘vreten uit de staatsruif ’ en ‘verdienen geld over de rug van anderen’. Daarbij kan het niet anders dan dat er sprake is van een ‘dubbele boekhouding’ en wordt er intussen naarstig gewacht op het moment dat de echte vuilniswagen vol bonnetjes langs komt rijden. • RvdD

Bijpraten met Bekker

De man van de roos en de tulp

Ook na het zomerreces gaat PM langs bij Roel Bekker, die als SG Vernieuwing Rijksdienst v erantwoordelijk is voor een kleinere én betere o verheid. Bekker is net terug van een werkbezoek aan Canada.

H

ij heeft nog een beetje een jetlag en was deze ochtend tien minuutjes te laat voor zijn afspraak van acht uur. ‘ Vergeten de wekker te zetten,’ lacht de SG. Een uur later zit PM bij hem aan tafel. Op een congres van het Institute for Public Administration (IPAC) in Fredericton, New Brunswick, in het oosten van Canada, hield Bekker de Joseph Galimberti Memorial Lecture. Bekker was ‘zeer vereerd’ dat zijn presentatie onder deze noemer werd aangekondigd. ‘Niet dat ik Galimberti [jarenlang directeur van IPAC tot hij in 2006 plotseling overleed, CC] persoonlijk heb gekend, maar ik heb natuurlijk wel veel over hem gelezen.’ De speech van Bekker droeg de titel How to change a tulip into a rose. Een aardig verhaal, zo vindt hij zelf. ‘De tulp staat symbool voor de oude overheid: een beetje saai en alleen mooi in grote aantallen,’ aldus Bekker. ‘De roos daarentegen is een subtielere bloem die in veel verschillende vormen voorkomt. Een roos is flexibel: een enkele roos is mooi, maar een boeket ook. Kortom, de roos staat symbool voor de overheid die we willen creëren: kleiner, kwalitatief hoogwaardig, flexibel en zelfs een beetje stekelig, als het moet.’ Bekker kreeg veel complimenten over zijn lezing. Hij was dan ook zo slim geweest twee (nep)bloemen mee te nemen. En dus was hij in de wandelgangen al snel ‘de man van de roos en de tulp’. Bekker: ‘Men vond het een heel herkenbaar verhaal. De Canadese ambtelijke

cultuur is vergelijkbaar met die van ons. Zij hanteren dezelfde normen en hebben dezelfde opvattingen over het vak.’ Een programma zoals het zijne hebben ze in Canada op dit moment niet. ‘Ze zijn wel wat afgunstig op dat van ons,’ vertelt Bekker. ‘Dergelijke programma’s hebben ze in Canada wel gehad, maar het gaat er daar heel wat rauwer aan toe. Halverwege de jaren negentig hebben ze een grote afslanking doorgevoerd. Binnen een jaar was de ambtelijke dienst met 25 procent ingekrompen, maar dat is er in de loop der jaren ook allemaal weer bijgekomen.’ Waarmee de SG maar wil zeggen dat de Canadezen wel wat van Nederland kunnen leren. ‘Bij ons is het toch meer onderdeel van een strategie, die gedragen wordt door de ambtenaren zelf.’ Toch kan Den Haag ook nog wel wat opsteken van de Canadese publieke sector, vervolgt Bekker. ‘Zij hanteren heel goede procedures voor de transparantie van het resultaatgericht werken. Het is voor een ambtelijk manager helder waarvoor hij verantwoordelijk is. Doet hij het niet goed, dan krijgt hij een tik op zijn neus. Bij ons is het lang niet zo duidelijk hoe de verantwoordelijkheden liggen en dus is het niet zo makkelijk iemand daarop aan te spreken.’ De delivery-methode is een stap in de goede richting, meent Bekker. ‘Maar die mag nog wel een extra slag maken.’ • Cindy Castricum

Heeft u een vraag een Roel Bekker, mail dan naar [email protected]. Over vier weken praten we weer met hem bij. 11 september 2009 PM

11

PM voor beslissers bij de overheid

PM Nieuwsbrief

Service voor PM-lezers Wilt u iedere donderdag het nieuws uit politiek en ambtelijk Den Haag ontvangen? Schrijf u op www.pm.nl in voor de gratis nieuwsbrief. PM Nieuwsbrief: - Politiek-ambtelijke actualiteiten - Benoemingen bij de overheid - Blog van hoofdredacteur Cindy Castricum - Vooruitblik op de volgende PM

www.pm.nl Advertentie

W

W

Carrière maken in het noorden van het land?

W

.

W

E

R

N O R D E O N ET NH I N KE

.

N L

nieuws Bovag wil overgangsfase voor elektrisch rijden

Branche vraagt steun voor hybride auto’s

MisterGreen, een bedrijf dat elektrische voertuigen (zoals scooters) verkoopt en oplaadpunten installeert.’Het is goed dat de overheid laat zien dat ze gelooft in e lektrificatie en de mensen daarmee overrompelt, maar een totale elektrificatie wordt heel lastig. Er komt een heel grote markt aan met hybride voertuigen.’

Bewustwording

Minister Eurlings van VenW wil Nederland een pioniersland maken voor elektrische auto’s. Volgens de autobranche ziet hij een noodzakelijke overgangsfase met hybride auto’s over het hoofd. Directeur Wegen en Verkeersveiligheid Gerrit Jan Olthoff van VenW benadrukt dat het k abinet alle opties voor duurzame mobiliteit wil benutten. VenW • Het kabinet investeert onvoldoende in maatregelen die de overgang naar elektrische auto’s mogelijk moet maken. Dat vindt de autobranchevereniging Bovag, die graag zou zien dat meer geïnvesteerd wordt in bijvoorbeeld hybride auto’s zodat de overgang van fossiel naar elektrisch rijden gemakkelijker wordt. Een hybride tussenfase kan dit gat opvullen. Tussen nu en 2011 moet Nederland gidsland en ‘een internationale proeftuin voor elektrisch rijden’ worden. Die ambitie maakte verkeersminister Eurlings kort voor het zomerreces bekend. Hij maakt 65 miljoen euro vrij om via tal van vooral fiscale maatregelen het bedrijfsleven zover te krijgen een half miljard te investeren in onderzoek naar en gebruik van elektrische voertuigen. De maatregelen moeten leiden tot een miljoen elektrische auto’s in 2025. Pas over tien jaar zal het gebruik van elektrische voertuigen een hoge vlucht

nemen, is de verwachting. Want alhoewel er tal van prototypes gebouwd zijn, is er nog geen enkele elektrische auto op de markt en ook het aantal oplaadpunten is marginaal. In de tussenliggende periode is veel ruimte voor hybride voertuigen, die zowel elektrisch als op fossiele brandstoffen de weg op kunnen, en alternatieve

De maatregelen moeten leiden tot een miljoen elektrische auto’s in 2025 brandstoffen. ‘Het is daarom belangrijk dat er consistent beleid komt als het gaat om het stimuleren van alternatieven en de overgang naar volledig elektrisch rijden,’ stelt algemeen directeur Koos Burgman van de Bovag. Die mening is ook Mark Schreurs toegedaan. Hij is mededirecteur van

VenW stelt dat de plannen juist bedoeld zijn het gat te overbruggen. Vooral belangrijk daarbij, zegt directeur Wegen en Verkeersveiligheid Gerrit Jan Olthoff van het departement, is het creëren van bewustwording bij de burger en het bedrijfsleven. In de Nederlandse mobiliteitsplannen speelt de elektrische auto een grote rol, maar Olthoff spreekt met klem tegen dat alleen die vorm van duurzame mobiliteit in de schijnwerpers staat. In de brief van Eurlings wordt gesteld dat ‘alle opties moeten worden benut’. Een belangrijke rol daarbij is weggelegd voor de marktsector, die het voortouw moet nemen in de ontwikkeling van duurzame mobiliteit en waar nodig ondersteund kan worden door het rijk. Olthoff: ‘We blijven ons inzetten voor biobrandstoffen. Staatssecretaris De Jager [Financiën, RvdD] stimuleert met een fiscaal pakket het gebruik van zuinige en hybride auto’s.’ Afgelopen juni kondigde De Jager aan de belasting op ‘zeer zuinige auto’s’ te verlagen, waarbij uitstoot van CO2 leidend is. Daarnaast gaat dit najaar een tweede tranche van start van de subsidieregeling Tankstations alternatieve brandstoffen, waarmee pomphouders worden g estimuleerd vulpunten met alternatieve brandstoffen op te zetten. Het is de bedoeling dat nieuwe elektrische auto’s als eerste in Nederland rondrijden. VenW wil daartoe producenten aanmoedigen door de omstandigheden daarvoor zo optimaal mogelijk te maken. Olthoff: ‘We hebben een dicht wegen- en energienetwerk, de infrastructuur, onze geografie is ideaal vanwege de korte afstanden, en ProRail en Rijkswaterstaat zouden ook een voortrekkersrol kunnen spelen.’ VenW stimuleert daarbij initiatieven die in de ogen van het departement ‘kansrijk’ zijn. Olthoff: ‘We zijn gedreven om Nederland die voortrekkersrol te geven, maar dat kunnen wij alleen maar doen door initiatieven uit de markt te steunen. Daar moeten wij als overheid maatregelen nemen.’ • Rutger van den Dikkenberg 11 september 2009 PM

13

opinie horen zien & schrijven

Recht, bestuurskunde en communicatie zijn de drie belangrijkste disciplines voor de moderne ambtenaar. In PM publiceren we elke twee weken drie columns waarop u via onze website kunt reageren.

Rosalie Koolhoven Bonus malus

M

inister Wouter Bos maakt zich zorgen om het terugkerende gedrag in de bankwereld, dat leidde tot de internationale financiële crisis. Bos bij RTLZ: ‘Bonussen, transacties en risico’s die je niet zou moeten willen. Dat moet de kop ingedrukt worden.’ Een oplossing vindt Bos in hardere afspraken: de banken verplichten tot hogere reserves. De maatregelen kunnen een nieuwe financiële crisis voorkomen. Bos spreekt vervolgens de hoop uit dat dit alles het resultaat zal zijn van de G20-bijeenkomsten in Londen en in Pittsburgh. Nu vind ik dat een vangnet voor bonusgedrag het gedrag niet wegneemt, maar sponsort, maar daar wil ik niet naar toe. We kennen inspanningsverbintenissen (‘Heb jij wel je best gedaan?’) en resultaatsverbintenissen (‘Is de keuken geplaatst?’) Degene die zich tot een inspanning verplicht, moet schadevergoeding betalen als hij zijn best niet doet, wat voor de wederpartij moeilijk te bewijzen is. Degene die zich tot een resultaat verplicht, moet de schade van de ander vergoeden als het resultaat niet wordt bereikt, dat is makkelijker te bewijzen. Het beloofde resultaat wordt een opeisbare prestatie. Het risico schade te moeten vergoeden, is daar dan ook groter dan bij

een i nspanningsverbintenis. Bonussen zijn misschien daarom ook goede vrienden van resultaatsverbintenissen (‘100 euro bonus als je die maatregel realiseert, Wouter!’). Maar niet van inspanningsverbintenissen (‘Geen 100 euro, want het was wel gelukt als je meer je best had gedaan’). Dat kunnen we niet weten. We zijn het orakel van Delphi niet! Bos krijgt daarom geen bonus (van zijn werkgever) als het gehoopte resultaat van de G20-top wordt bereikt. Daarmee hangt samen dat hij ook geen schadevergoeding moet betalen als het niet lukt. De verplichtingen die de spelers in de bankwereld op zich nemen vloeien net als bij ministers voort uit inspanningsverbintenissen. Zeggen ze zelf: ‘In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor de toekomst.’ Toch zien we daar wél bonussen. Zogenaamd vanwege de risico’s. Voor wie? Niet voor degene die de bonus ontvangt? Vraagteken. •

Meer op www.pm.nl

14


Recht

Rosalie Koolhoven is publiciste en docent Nederlands recht aan de Universiteit Osnabrück in Duitsland

Ruben Maes Rode broek

‘I

k geloof in zelfstandig ondernemerschap en de overheid maakt het mij lastig.’ Als iemand mij tien jaar geleden had gezegd dat ik een column met deze zin zou beginnen, dan verklaarde ik hem of haar voor gek. Associaties met mannen in rode broeken met daarboven blauwe overhemden met witte boorden, drongen zich dan bij mij op. Van die mannen die zich hardop telefonerend in hun Saab cabrio beklagen over de regeldruk en het hoge belastingtarief. Deze associaties zijn wel gebleven, maar ik begin deze mannen te begrijpen. Het wordt mij namelijk steeds duidelijker dat ondernemers anders in het leven staan dan ambtelijke organisaties.

opinie Jorrit de Jong A pair of testicles

H

oewel de meer geavanceerde theorieën over leiderschap allang niet meer kijken naar individuele personen en hun kenmerken, komt de vraag nog regelmatig naar boven. What makes a man? Moet een leider een krachtige uitstraling, natuurlijk charisma en een uitzonderlijke dosis moed bezitten? Willen we dat daar ook nog een originele visie, strategisch inzicht en tactisch vermogen bij komt? Of gaan we verder, en heeft ons beeld van een leider ook een esthetische kant: de kaaklijn van Ceasar, de haardos van Kennedy en het maatpak van Fortuyn? In Nederland hebben we leiderschap de afgelopen jaren negatief gedefinieerd. Er wordt meer gesproken over ‘het gebrek aan leiderschap’ dan over hoe leiders er dan wel uit zou moeten zien en vooral: wat ze zouden moeten doen. Dat doet geen recht aan onze de facto leiders: of je het met Balkenende eens bent of niet, je moet toegeven dat hij behoorlijk wat bereikt heeft, al dan niet dankzij anderen of omstandigheden. Onder zijn leiding zijn ingrijpende stelselwijzingen in de zorg en sociale zekerheid doorgevoerd, zijn al te grote rellen na twee politieke moorden voorkomen en is Nederland oorlog gaan voeren in Irak en Afghanistan. Toch zullen weinig mensen hem zien als een leider. Liever ridiculiseert men zijn kapsel, zijn gestotter en zijn Zeeuwse gebrek aan mondain elan.

Bestuur

Het zegt iets over de publieke perceptie van leiderschap. Met die publieke perceptie worstelt een van de hoofdpersonen in de nieuwe politieke film In the Loop. Een Britse minister voor Ontwikkelingssamenwerking worstelt met de vraag of hij de oorlog nu zal steunen of niet. Hij is tegen, maar overweegt uit opportunisme vóór te stemmen. Met zijn politiek assistent komt hij tot de conclusie dat het moediger is om iets te steunen waar je niet in gelooft, dan om aan je eigen idealen vast te houden. Het levert een even hilarisch als pijnlijk miniatuurtje op van ‘volgend leiderschap’. In mijn lievelingsfilm, The big Lebowski, worden al deze besognes en bespiegelingen tot de kern teruggebracht. Op enig moment vraagt een oude rijke man in gewetensnood aan een blowende ex-hippie: ‘What makes a man, Mr. Lebowski? Is it being prepared to do the right thing?’ Waarop deze droog antwoordt: ‘Sure. That, and a pair of testicles.’ •

Jorrit de Jong is als onderzoeker en docent verbonden aan Harvard University’s Kennedy School of Government

Communicatie Succesvol ondernemerschap vraagt om een offensieve grondhouding, creativiteit en lef. Deze eigenschappen botsen regelmatig met een ambtelijke cultuur van behoud en het afdekken van (persoonlijk) risico. Ik zal dit toelichten. Als kleine zelfstandige doe ik af en toe mee aan een openbare aanbesteding. Het voorstel schrijven is vaak een groot plezier waar je je als bureau op stort. Maar vervolgens komen de extra’s in de aanbesteding: het mobiliteitsplan voor het personeel, het interne milieubeleid, de verzekeringen en de omzetgaranties. Daar moet je als kleine zelfstandige afhaken. Je zou zeggen dat dit erbij hoort als je met de grote jongens mee wilt spelen, maar dat komt in een ander licht te staan

als voor een bijeenkomst van 50.000 euro voor de zekerheid een omzet van vier ton in de afgelopen drie boekjaren wordt gevraagd. Of als je niet mag uitleggen dat de ecologische footprint van je bureau met zes mensen altijd kleiner is dan een bureau dat bestaat uit 400 medewerkers. Met of zonder mobiliteitsplan. Dan zijn de voorwaarden onnodige bureaucratische drempels voor ondernemerschap. Als klap op de vuurpijl krijg je vervolgens ook nog de ARVODI cadeau. Van deze algemene voorwaarden van de overheid is bekend dat ze onevenwichtig zijn en de leveranciers van de overheid benadelen. Dat er van de ARVODI afgeweken mag worden past niet in het ambtelijke risicomijdende gedrag. Sterker nog,

ambtenaren voelen zich zo veilig dat ze vanachter deze ARVODI-dijk de algemene beginselen van behoorlijk bestuur gaan tarten. Ze handelen als een private partij en vergeten het noblesse oblige dat de overheid zou moeten kenmerken. Uit pure nijd zou je je bijna een rode broek en een Saab cabrio laten aanmeten. •

Ruben Maes is partner van communicatiebureau Maes|Okhuijsen en werkzaam als strategisch adviseur en gespreksleider 11 september 2009 PM

15

coverstory Drie visionaire troonredes voor het nieuwe parlementaire jaar

‘Leden van de Staten-Gen PM opent het parlementaire jaar met drie voorbeelden van de ‘visionaire troonrede’ die Wouter Bos voor de z omer in het vooruitzicht stelde. Nationaal ombudsman Alex Brenninkmeijer roept op om het verstand te b ewaren in het geweld van de beeldcultuur. D66-parlementariër Fatma Koser Kaya kondigt grootscheepse investeringen in het onderwijs aan. Het drieluik wordt afgesloten door een auteur onder pseudoniem met een futuristische visie op de vernieuwing van de rijksdienst.

Alex Brenninkmeijer:

Reageren is iets anders dan regeren

B

Foto: Mark Weemen

eelden bepalen onze werkelijkheid. Soms zonnig, soms grimmig. Denken, spreken en schrijven over ons toekomstbeeld van de samenleving vormt de kern van onze democratie. Toch blijft er steeds spanning bestaan tussen dit toekomstbeeld en de vaak weerbarstige werkelijkheid. De beeldcultuur die deze tijd kenmerkt dreigt daarbij ons handelen meer en meer te overheersen. Eén beeld zegt meer dan duizend woorden. Beelden sturen de emotie. Onze beeldcultuur blijkt daardoor vaak meer onzekerheid te bieden dan zekerheid. De regering wil in democratische samenwerking met u optimale condities scheppen voor een zekere toekomst van Nederland en allen die daar leven. De overvloed aan beelden waarmee wij onze werkelijkheid schilderen, schept onzekerheid en die onzekerheid roept vaak in schrille tonen om reactie. Maar reageren is iets anders dan regeren. Met het reageren op beelden ontstaat het risico dat we doen wat we niet moeten doen en nalaten wat gedaan moet worden. Daar gaan wij verandering in brengen. Belangrijk is dat de burger een helder beeld heeft van de overheid. Dat beeld is echter vertroebeld doordat de overheid erg complex is geworden en de verschillende functies van de staat vaak onduidelijke contouren hebben. Bovendien schort het te vaak aan goede samenwerking tussen alle verschillende onderdelen van de overheid, zodat de burger een versplinterde overheid te zien krijgt. De burger weet niet meer waar hij terecht kan, of de overheid weet niet meer welke burger hij tegenover zich heeft. Wij zullen bij de uitvoering van beleid steeds de burger als uitgangspunt van ons handelen kiezen en ervoor zorgen dat de overheid zich in alle onderdelen herkenbaar voor de burger presenteert. Wij moeten leren om zorgvuldiger om te gaan met beelden. Niet alleen met de beelden die wij van onze werkelijkheid scheppen, maar ook van elkaar.

16


Het maatschappelijk debat is vervuild geraakt door vijandbeelden en de angsten die dat oproept lijken tot drastische maatregelen te nopen. Reële gevaren moeten we effectief bestrijden en we beschikken ruimschoots over de middelen om dat te doen. Maar wij zullen ons verzetten tegen de roep om niet reële gevaren te bestrijden. Want die strijd zelf roept veel meer gevaren op. Het gevaar van nodeloze tegenstellingen, het gevaar van uitsluiting en van vernedering. En dat is een te hoge prijs voor onze eigen onzekerheid . Zorgvuldig zijn met beelden betekent ook dat wij bij nieuw beleid steeds vooraf verantwoording zullen afleggen dat het beleid ook werkt. Politiek draait om meer dan voorkeuren van de parlementaire meerderheid alleen. Politiek is méér dan het ‘Ik vind’ krachtdadig op het scherm krijgen. Het gaat steeds om het ‘waarom’ en het verantwoord onderbouwen daarvan in open debat met anderen. Goede beeldvorming vraagt zorgvuldig omgaan met de feiten en vooral daarin volledig te zijn. We zullen meer oog moeten hebben voor de onbedoelde effecten van beleid en voor mogelijke uitvoeringsproblemen. Ook al roepen de beelden om snelle reacties, we zullen steeds ook ons goed beraden of actie nodig is en welke actie passend is. In het debat durven wij onzekerheden te benoemen, en zullen onvermijdelijke onzekerheden aanvaarden. Zorgvuldig zijn met beelden, betekent ook dat wij met open oog kijken naar onderwerpen die we wellicht liever in de schaduw laten. Soms is verantwoording afleggen voor gemaakte keuzes in het verleden moeilijk, maar wij zullen daarin moed tonen en alle feiten ruiterlijk op tafel leggen. Beleidsonderwerpen die gevoelig liggen zullen wij niet in een donkere hoek plaatsen zodat ze onzichtbaar lijken. Nee, wij stellen de lastige vragen en vooral ook de vragen die ons verdeeld kunnen houden. Want die verdeeldheid overwinnen vormt de basis voor maatschappelijke ontwikkeling.

eraal…’

Zorgvuldig zijn met beelden betekent ook dat wij o ppositie uitnodigen en open staan voor onafhankelijk en onpartijdig onderzoek en advies. Ons beeld van de werkelijkheid moet van dag tot dag gevormd worden met de scherpe beitel van nieuws gierigheid en soms tegendraadsheid. Daarom nodigen wij u uit om uw rol als volksvertegenwoordiging te versterken. Stel geen Kamervragen, vraag geen spoeddebatten aan, maar doe zelf onderzoek. Laat u niet misleiden door de gekleurde beelden van lobbyisten, gebruik parlementair onderzoek en parlementaire enquêtes om ons beeld nog helderder te maken en zo nodig bij te stellen. Wij moedigen uw krachtdadige oppositie Kamerbreed aan, maar zullen polarisatie dempen. In de polarisatie kleuren de beelden zwartwit en daardoor ontstaan de valse beelden die ons

kunnen misleiden. Onze beeldcultuur vraagt dagelijks onze aandacht. Toch kunnen wij in onze democratie d enken, spreken en schrijven over een zekere toekomst van Nederland

‘Wij zullen meer oog moeten hebben voor de onbedoelde effecten van beleid’ en allen die daar leven. Dat vereist wel dat we zorgvuldig omgaan met beelden. En moge voor ons allen gelden dat als wij ’s morgens voor de spiegel staan, wij onszelf in de ogen kijken en ons voornemen om het goed te maken. We zijn bescheiden en moedig en hebben steeds oog voor degenen die naast ons staan. •

Fatma Koser Kaya:

Vertrouwen op eigen kracht

N

ederland staat voor grote economische uitdagingen. Onze economie is zodanig gekrompen, ons begrotingstekort zozeer opgelopen en de staatsschuld zo fors gestegen, dat ingrijpende hervormingen nodig zijn. Niet ingrijpen zou betekenen dat de kwaliteit van publieke voorzieningen als onderwijs en zorg voor toekomstige generaties onder druk komt te staan. Niets doen zou de solidariteit aantasten tussen jong en oud en tussen verschillende bevolkingsgroepen. Onze samenleving is gebouwd op systemen die zowel financieel als maatschappelijk verouderd zijn. Immers, de woningmarkt zit op slot, de betaalbaarheid van pensioenen staat onder druk en op de arbeidsmarkt worden outsiders als jongeren, vrouwen en allochtonen buitengesloten. Dit toont ons

de noodzaak van maatschappelijke vernieuwing. De regering wil met haar burgers bouwen aan een nieuwe samenleving. Een samenleving vol hoop, energie en kracht. Het uitgangspunt van de regering daarbij is te vertrouwen op de eigen kracht van mensen. De afgelopen jaren heeft in de samenleving te veel het idee postgevat dat de sleutel voor maatschappelijke problemen altijd bij de overheid ligt. Maar niet ieder incident, risico of ongemak in het leven kent een p olitiek antwoord. Die maakbaarheidsbelofte is niet waar te maken. Deze leidt er echter toe dat verwachtingen zo hooggespannen zijn dat de overheid wel moet teleurstellen. De regering is van mening dat door vertrouwen in mensen de inventiviteit, de creativiteit en het ondernemerschap van burgers worden aangesproken. Belangrijker dan de financiële noodzaak vindt het


17

kabinet de inhoudelijke redenen om de arbeidsmarkt te hervormen. Sinds de invoering van de AOW in 1956 is de samenleving ingrijpend veranderd. Werknemers worden aanmerkelijk ouder; de levensverwachting is met zeven jaar toegenomen. Bovendien zijn 65-plussers steeds fitter en actiever. Daarnaast is het opleidingsniveau sterk gestegen. De regering juicht deze ontwikkelingen ten zeerste toe, maar wijst er ook op dat mensen hierdoor later aan hun eerste baan beginnen. Ook zijn werknemers sinds de jaren vijftig steeds

‘De welvaart en het welzijn van onze kinderen vragen om duidelijke keuzes’ minder uren per week gaan werken. Gevolg van deze ontwikkelingen is dat steeds minder jongeren de oudedagsvoorziening van steeds meer ouderen moeten opbrengen. Dat zet de solidariteit tussen generaties onder druk. Om al deze redenen is de regering van mening dat het redelijk is de pensioengerechtigde leeftijd langzaam te verhogen tot 67 jaar, zodat ook

volgende generaties na een werkzaam leven kunnen genieten van een welverdiend pensioen. De regering hecht eraan de arbeidsmarkt integraal te moderniseren. Mensen willen werk, zorg en vrije tijd combineren. Dat vraagt om een arbeidsmarkt en een werkdag die wat betreft tijd en plaats flexibel ingericht kunnen worden, zodat ieder individu de kans heeft zijn of haar leven naar eigen wens in te richten. Het huidige ontslagrecht en de WW vinden hun oorsprong diep in de vorige eeuw en voldoen hierdoor niet meer aan de eisen van de huidige arbeidsmarkt. Vooral jongeren en Nederlandse burgers van buitenlandse afkomst zijn hiervan de dupe: de werkloosheid onder jongeren is drie keer zo hoog als onder de rest van de bevolking. De regering wil daarom gelijke kansen voor iedereen op de arbeidsmarkt dichterbij brengen. Niet leeftijd of afkomst, maar inzet en kwaliteit moeten de belangrijkste criteria zijn. Op deze nieuwe arbeidsmarkt, die uitgaat van de eigen kracht van mensen, zullen kennis en vaardigheden belangrijker worden. De regering komt daarom met een voorstel om te komen tot een nieuw arbeidscontract. Meer dan in het verleden zal het vergroten

Ned Luddiet:

Alle bewindslieden onder één dak (concept – versie 0.8) (auteursgroep: bzk/vrd; eerste auteur: Ned Luddiet) (wob-status: persoonlijke beleidsopvatting)

H

et taakstellinggedeelte van het programma Vernieuwing Rijksdienst ligt op schema. Eind 2010 zal het aantal ambtenaren in rijksdienst overeenkomstig de doelstelling met 12.800 zijn verminderd. De vernieuwing van de rijksdienst zal echter nooit voltooid zijn. Vanaf 2011 zal het programma daarom het karakter krijgen van een procès d’innovation permanente. Tal van in de eerste jaren van deze kabinetsperiode opgedane ervaringen liggen hieraan ten grondslag. Een van de grootste risico’s die de beeldvorming van een kabinet bepalen is het waarmaken van verwachtingen. De slagvaardigheid in de politieke besluitvorming moet zijn vertaling krijgen in het tempo van de uitvoering ervan. Ter bevordering daarvan krijgt de vernieuwing van de rijksdienst in de komende kabinetsperiode een vervolg in een ingrijpende herziening van het overheidsapparaat. De ingezette ontkokering wordt voortgezet in een opheffing van de politieke verantwoordelijkheid van individuele bewindslieden voor de afzonderlijke departementen. De regering heeft Het Expertise Centrum onlangs gevraagd een herbezinninganalyse te maken van de inzichten die het programma Andere Overheid heeft

18


nagelaten en daarbij de recente ervaringen van de programmaministeries te betrekken. De uitkomst daarvan is dat het ‘delivery’-aspect van het overheidsbeleid het best is gediend met een loskoppeling van beleids- en uitvoeringsverantwoordelijkheden. Zo zullen zowel integratie in de beleidsvorming als de coördinatie van de uitvoering beter tot hun recht komen. Deze loskoppeling wordt zichtbaar in de gezamenlijke huisvesting van alle bewindslieden met een kleine staf van beleidsmedewerkers. De Rijksgebouwendienst heeft daarvoor het gebouw van Sociëteit de Witte onderhands aangekocht. De afzonderlijke departementen blijven als clusters van beleidsontwikkeling en uitvoeringsdiensten bestaan. De bewindslieden kunnen voor hun ondersteuning een beroep doen op alle departementen. Zo kunnen zij zich optimaal verzekeren van alle inzichten die er voor de aanpak van de veelal multidisciplinaire vraagstukken toe doen. De bundeling van de kerndepartementen in een beperkt aantal gebouwen en de ontwikkeling van een digitale werkplek voor de medewerkers van het rijk zullen bijdragen aan de integrale en multidisciplinaire beleidsondersteuning van bewindslieden. De kunstmatige neiging tot profileren wordt zo tegengegaan, waardoor kabinet en departementen minder snel een speelbal zullen worden van de waan van de dag. De politieke verantwoordelijkheid voor het functioneren van het overheidsapparaat wordt geconcentreerd bij de minister van Binnenlandse

coverstory van kennis en vaardigheden centraal komen te staan op de werkvloer. Werkgevers moeten hun werknemers de ruimte bieden door gerichte opleidingen hun kwaliteiten te vergroten. Ook voor werknemers zal de verandering niet vrijblijvend zijn: zij dienen zich in samenspraak met hun werkgever te ontwikkelen. De positie van Nederlandse werknemers en bedrijven op de Europese markt zal hierdoor versterkt worden. Ook een tweede contract dat de regering voorstelt, zal Nederland doen opklimmen op de Europese en internationale ladder. Het kabinet presenteert vandaag een langjarige investeringsagenda om ons kennis- en onderwijsniveau bij de tijd te brengen. Onderwijs is niet alleen van grote economische betekenis, maar vormt ook de sleutel tot zelfontplooiing en ontwikkeling van ieder individu. Ook het besef dat investeringen in kennis dé oplossing zijn voor de grote vraagstukken van deze tijd heeft de regering ertoe gebracht vol te kiezen voor onderwijs. Het kabinet durft de ambitie uit te spreken de Nederlandse kenniseconomie bij de top van Europa te brengen. Nederland ambieert een vooruitstrevende positie in de wereldeconomie. Zodat we talenten

van over de hele wereld kunnen aantrekken. Zodat we aantrekkelijk blijven voor bedrijven. Zodat ons land een belangrijke speler blijft in een globaliserend speelveld. Het kabinet kiest voor een breed gedragen plan. Een nieuwe agenda waarin politiek, wetenschap en bedrijfsleven hun verantwoordelijkheid nemen. De hervormingen waarover de regering eerder sprak, scheppen ruimte voor echte keuzes. Keuzes in menselijk kapitaal. De regering beseft dat deze voorstellen veel van mensen vragen, maar zij heeft gemeend dat het welzijn en de welvaart van onze kinderen en kleinkinderen om duidelijke keuzes vragen. Onze ouders en grootouders, die Nederland in de afgelopen zestig jaar hebben opgebouwd en in een betere staat aan ons hebben doorgegeven, vormen daarbij inspirerende voorbeelden. Op u, leden van de Staten-Generaal, rust een grote verantwoordelijkheid. De regering ziet uit naar een goede samenwerking. U mag zich in uw taak gesteund weten door het besef dat velen u wijsheid toewensen. •

Zaken. Hij moet worden beschouwd als de presidentcommissaris van het concern rijk. Onder de bewindspersoon vormen de secretarissen-generaal van de afzonderlijke departementen de Raad van Bestuur van het Rijk (RBR). In vergelijking met het huidige informele overleg van secretarissen-generaal (SGO) krijgt de RBR bevoegdheden die in een instellingsbesluit zullen worden vastgelegd. De doorzettingsmacht zal daardoor worden versterkt. De aansturing krijgt langs twee wegen vorm. De secretaris-generaal van Binnenlandse Zaken wordt qualitate qua voorzitter van de Raad van Bestuur. Daarnaast vinden er jaarlijks functioneringsgesprekken plaats van de minister van Binnenlandse Zaken met iedere secretaris-generaal. Hiermee wordt de nieuwe gedragslijn binnen de rijksdienst met betrekking tot personeelsgesprekken gevolgd. Het aantal gesprekken per medewerker per jaar wordt met ingang van 2010 gehalveerd, waardoor inzet en opbrengst meer met elkaar in balans wordt gebracht. De verbreking van de huidige relatie tussen politieke beleidsontwikkeling enerzijds en overheidsdienstverlening anderzijds en het samenwonen van departementen maken een verdere samenvoeging van de facilitaire bedrijven binnen het concern rijk mogelijk. Daarmee kunnen de ambities op het terrein van e-overheid binnen de eigen rijksdienst versneld worden gerealiseerd. Vanaf 2012 kunnen daardoor naar verwachting alle rijksmedewerkers plaats en tijd onafhankelijk werken. Het kabinet ziet hierin

een belangrijke tegemoetkoming aan de eisen die thans aan hen worden gesteld en aan de persoonlijke wensen met betrekking tot het combineren van werk en zorgtaken. Bovendien verwacht het kabinet zo ook haar aantrekkelijkheid op de arbeidsmarkt voor digital natives te vergroten. Met het oog daarop worden binnen het nieuwe Rijksportaal, waarin alle departementale intranetten zijn geïncorporeerd, ook tal van hulpmiddelen aangeboden voor het kunnen functioneren als Ambtenaar 2.0. De vernieuwde rijksdienst in een procès d’innovation permanente behoeft een structurele

‘De minister van BZK wordt de presidentcommissaris van het concern rijk’ versterking van de overlegstructuur met de rijksmedewerkers. Aan de onbevredigende situatie dat formeel geen Centrale Ondernemingsraad kon worden gevormd, komt een einde. Tegenover de vergrote doorzettingsmacht van de RBR behoeft het Platform van Rijks Ondernemingsraden (PRO) advies- en instemmingbevoegdheden die de rijksmedewerkers een eigen stem geven bij de verdere – nooit voltooide – ontwikkeling van de rijksdienst. Het kabinet verwacht zo een impuls te geven aan de betrokkenheid van rijksmedewerkers die verder reikt dan de vervulling van formele medezeggenschapsbevoegdheden. •


19

interview

20


Dorette Corbey (PvdA) over het gevaar van compromissen:

‘Uiteindelijk is iedereen het eens’ Europarlementariër Dorette Corbey had nog wel een termijn in Brussel willen blijven, maar de PvdA koos voor vernieuwing. Sinds 1 september is ze directeur van twee fuserende clubs: de Adviesraad voor Wetenschaps- en Technologiebeleid en de Algemene Energieraad.

Z

e komt net bij het ministerie van OCW vandaan waar ze heeft kennisgemaakt met secretaris-generaal Koos van der Steenhoven. PM spreekt Dorette Corbey daags voor haar aantreden als algemeen directeur van de Adviesraad voor Wetenschaps- en Technologiebeleid (AWT), die onder OCW ressorteert. De afgelopen tien jaar liep Corbey in Brussel rond als Europarlementariër voor de Partij van de Arbeid en hield ze zich voornamelijk bezig met milieu, klimaat, volksgezondheid, visserij, wetenschap en technologie. In een café om de hoek van OCW blikt Corbey terug. U heeft tien jaar in het Europees Parlement gezeten. Wat is het grootste verschil met het Europa van 1999?

‘Het meest overweldigende verschil is toch wel dat de Europese Unie destijds nog uit 15 lidstaten bestond en we tegenwoordig met 27 zijn. Dat maakt nogal wat uit in de hele sfeer en cultuur. Vijftien landen zijn nog wel bij te houden. Je weet een beetje wat er speelt, wanneer er verkiezingen zijn en wat voor regering er zit. Bij 27 lidstaten is dat een stuk moeilijker. Er is minder overzicht en in zekere zin is het allemaal veel anoniemer. Het is lastiger te achterhalen wat je collega’s uit al die landen ergens van vinden en vooral waarom. Op milieugebied heeft de toetreding van de Oost-Europese landen nogal wat voeten in de aarde gehad. Zij hadden veel moeite om aan alle reeds bestaande wetten en regels te voldoen. Daardoor hebben we een pas op de plaats moeten maken met het invoeren van nieuwe wetgeving.’ Dus de toetreding van twaalf nieuwe lidstaten heeft belemmerend gewerkt bij de milieuwetgeving?

‘Niet zozeer in die zin. Maar het is wel duidelijk geworden dat er heel goed naar de uitvoerbaarheid

van regels gekeken moet worden. We kunnen van alles willen en doelstellingen formuleren, maar het moet in die landen wel gedaan worden. Traditioneel is er in Europa veel te weinig aandacht voor naleving van Europese regelgeving.’

Tekst Cindy Castricum Foto Welmer Keesmaat

Nederland staat in Brussel niet langer bekend als erg Europaminded. Wat heeft u daarvan gemerkt?

‘Er wordt vaak gesuggereerd dat Nederlanders naar binnen gekeerd zijn en achter de dijken leven, maar dat is mijn indruk absoluut niet. Natuurlijk heb ik na het referendum in 2005 heel wat moeten uitleggen, maar in mijn analyse wordt de negatieve stemming onder Nederlanders jegens Europa vooral veroorzaakt door de kwaliteit van de regelgeving. Voor mij lag het keerpunt al veel eerder, namelijk bij de MKZ-crisis

‘Traditioneel is er veel te weinig aandacht voor naleving van Europese regelgeving’ in 2001. Boeren waren ontzettend boos over het feit dat dieren, zelfs gezonde, geruimd moesten worden. Ik kreeg 300 handtekeningen van kinderen die het er niet mee eens waren dat de dieren in Artis niet ingeënt moesten worden. Omdat ik er niet over ging, ben ik naar de Eurocommissarissen voor Landbouw en Dierenwelzijn gestapt. Zij stuurden mij direct door naar de lidstaten die op hun beurt wezen in de richting van het Europees Veterinair Bureau waar zo’n 150 landen bij zijn aangesloten. Uiteindelijk kwam ik handtekeningen tekort om elke o rganisatie die erover ging er één aan te kunnen bieden. Dat is natuurlijk een absurde situatie. De politiek moet helder zijn, het moet duidelijk zijn waar de v erantwoordelijkheden liggen.’ 11 september 2009 PM

21

interview CV Dorette Corbey (1957) studeerde sociale geografie aan de Universiteit van Amsterdam. Via Clingendael, FNV en de Europese Bond voor Bouwen Houtarbeiders kwam ze in 1999 voor de PvdA in het Europees Parlement. Vanaf 1 september is ze directeur van de Adviesraad voor Wetenschaps- en Technologiebeleid die gaat fuseren met de Algemene Energieraad.

Zes jaar geleden schreef u daarover al eens een opiniestuk in de Volkskrant. Is er iets veranderd?

‘Het gaat langzaamaan de goede kant op, maar er wordt in Europa nog steeds heel bureaucratisch en technocratisch gedacht. Dat komt ook door het besluitvormingssysteem. Doordat er zo naarstig gezocht wordt naar compromissen, is het niet duidelijk welke input elke politieke stroming heeft geleverd. Van liberalen tot de groenen en van de sociaaldemocraten tot de christendemocraten, uiteindelijk is iedereen het eens. Daardoor is het niet meer zo herkenbaar, dat maakt het lastig voor mensen om iets voor Europa te voelen.’ Hoe zou je dat kunnen oplossen?

‘Het zit voor een deel in de regelgeving. Daarin moet heel duidelijk worden vastgelegd wie verantwoordelijk is. Besluitvorming zou minder ingewikkeld moeten verlopen en bovendien moet duidelijk worden afgebakend waar Europa wel en niet over gaat.’ Wanneer besloot u zich niet meer verkiesbaar te stellen?

‘Na het kerstreces. Ik had een evaluatiegesprek gehad met de PvdA en zij gaven aan dat ze vernieuwing wilden. Ik had op zich nog wel vijf jaar willen blijven, maar kreeg het signaal dat het beter was om iets anders te gaan doen. Na tien jaar is dat ook wel goed. Ik ga nu de ervaring die ik in Europa heb opgedaan in Nederland inzetten.’ De verkiezingen zijn voor de PvdA dramatisch verlopen. De Nederlandse delegatie bestaat nog maar uit drie sociaaldemocraten. U was met zijn zevenen.

‘Dat is nogal een verschil ja. Met zijn drieën neem je echt een heel andere positie in de fractie in. Je mening telt met zeven man veel zwaarder. Bovendien kun je dan op veel meer terreinen mee praten.’

‘Ik had op zich nog wel vijf jaar willen blijven’ Milieu is voor de PvdA een belangrijk thema. U had zitting in de milieucommissie, maar uw opvolger Judith Merkies is slechts plaatsvervangend lid en heeft dus geen stemrecht. Een goede keuze?

‘Ik vraag me af of dat verstandig is. Judith Merkies zit wel als volwaardig lid in de industriecommissie, maar die agenda is de komende tijd niet zo belangrijk. De grote onderwerpen zijn al gedaan: het energiepakket is aangenomen en het zevende kaderprogramma voor onderzoek loopt. In de milieucommissie daarentegen staat de komende tijd nogal wat te gebeuren.’ Hetzelfde geldt voor de commissie e conomische en monetaire zaken. Uw voormalige fractie genote Ieke van den Burg was daar vrij invloedrijk, maar de PvdA neemt nu genoegen met een

22


plaatsvervangend lidmaatschap.

‘Dat klopt. Thijs Berman zit in die commissie, maar het is niet aan mij om commentaar te leveren op wat mijn opvolgers doen.’ Dan verleggen we de aandacht even naar Den Haag. Hoe is het volgens u gesteld met de kennis over Europa op de departementen?

‘Ambtenaren die werken op terreinen die Europa raken weten precies wat er speelt, maar er zijn ook ambtenaren die daarin geen enkel inzicht hebben. Ik heb vaak contact gehad met, bijvoorbeeld, het ministerie van Vrom, maar ook met andere departementen. Het is voor een Europarlementariër belangrijk te weten wat het standpunt van de regering is.’ Parlementariërs mogen toch helemaal geen contact hebben met ambtenaren?

‘Dat geldt vooral voor Tweede Kamerleden, maar in veel mindere mate voor Europarlementariërs. Mijn vragen waren ook nooit politiek van aard, ik wilde bijvoorbeeld weten hoe een bepaalde richtlijn voor Nederland zou uitpakken. Ik ben altijd heel goed geholpen door ambtenaren, dat liep meestal via de Permanente Vertegenwoordiging. Soms moesten ze ons contact wel melden aan hun baas.’ De ABD stelt sinds kort Europese ervaring verplicht voor topambtenaren. Een goede zaak?

‘Zeker. Het is misschien niet voor alle departementen even relevant, maar het is sowieso goed om te weten hoe Europa werkt. Als je een tijdje als ambtenaar in Brussel werkt, leer je het hele beleidsproces kennen. Het is minstens even nuttig om erachter te komen dat andere landen ook goede ideeën hebben. Nederlanders hebben nogal eens de neiging om te denken dat wat wij doen het beste is, maar wij kunnen ook veel leren van anderen. Dat geeft weer input aan het beleidsdenken op de ministeries.’ Staat Europa in de Tweede Kamer hoog genoeg op de agenda?

‘Nee, maar weinig Kamerleden zijn zich bewust wat er in Brussel speelt. Dat geldt zeker niet voor Kamerleden die zich nu met milieu en landbouw bezighouden, maar ik ken genoeg voorbeelden waarbij ze geen flauw benul hadden wat er aan de hand was. O verigens zie ik wel enige verbetering.’ Kunt u een voorbeeld geven wanneer het mis ging?

‘Toen ik net in het EP zat, was de kaderrichtlijn Water aan de orde. Omdat het voor Nederland zo’n belangrijk dossier was, had ik veel contact gehad met Verkeer en Waterstaat. Het was zeer moeilijk Kamerleden voor het onderwerp te interesseren. Dat gebeurde jaren later pas, toen de richtlijn allang was vastgesteld. Adviesbureau Alterra kwam met een rapport dat de richtlijn negatief uitpakte voor de landbouw en ineens was er in de Kamer een hoop gedoe over. Veel te laat natuurlijk, echt veel te laat.’ •

achtergrond Brand management rukt op binnen rijksoverheid

‘Sterke merken maken sterke mensen’

Steden, provincies, zbo’s en uitvoeringsorganisaties werken driftig aan hun merk, maar ook de rijksoverheid laat zich niet langer onbetuigd. Wat kan het denken in merken bijdragen aan een beter functionerende overheid? Twee kenners geven het antwoord. ‘Een merk bindt en is een hele mooie tool om relaties te bouwen tussen burger, bedrijfsleven en centrale overheid.’

H

et rijk heeft zich met de campagne ‘Werken bij het rijk’ op de arbeidsmarkt weten te positioneren als een werkgeversmerk, maar binnen de rijks overheid waren de afgelopen jaren meer initiatieven om het rijk te profileren als één organisatie. Er kwam een rijkslogo en een huisstijl, het rijk werkt aan een rijksportaal en sinds kort worden ook de voorlichtingscampagnes van de overheid gebundeld in thema’s die vervolgens ‘gebrand’ worden als merken. Het concern rijk lijkt in de ban van het merkdenken, maar wat levert dat op en waar zitten de valkuilen? PM vroeg twee deskundigen eens kritisch te kijken naar de mogelijkheden van het merk rijk.

bij fusies, die vaak stuklopen op cultuurverschillen. Zachte waarden blijken uiteindelijk vaak harde waarden.’ Natuurlijk een overheid is geen Marsfabriek en in de discussie over het merkdenken zijn er rekkelijken en preciezen, zo zegt Vera de Witte, hoofd communicatie bij CAOP en auteur van het boek Public branding. De preciezen zien een merk als een construct dat vergelijken en kiezen mogelijk maakt. De Witte: ‘Als jij voor het schap candybars staat en een Balisto kiest doe je dat waarschijnlijk vanwege de associaties en beleving die het merk Balisto weet te sorteren. Bij

Tekst Chris van de Wetering Beeld Lachemann Producties

‘Het probleem is dat het rijk de neiging heeft de kernwaarden retrospectief te bedenken’

Is merkdenken zinvol voor een overheid?

‘Ja,’ vindt Pieter Vijn, bijzonder hoogleraar brand management van de Nyenrode Universiteit. ‘De moeilijkheid is alleen dat de rijksoverheid een verzameling is van rollen op verschillende niveaus. De rijksoverheid is het kabinet en de ministeries, maar ook rechtshandhaver en dienstverlener. Het is niet gemakkelijk dat allemaal te vangen in een merk,’ zegt hij. Een merk noemt hij een ‘breinpositie’. Vijn: ‘Als je dat goed verankert kun je invloed uitoefenen op de preferenties, waardoor je de visie op de samenleving in positieve zin kunt bijsturen. Je zou ook kunnen zeggen dat sterke merken sterke mensen aantrekken.’ Uit onderzoek in het bedrijfsleven blijkt dat sterke merken vaak samengaan met sterke leiders, een sterke reputatie en vertrouwen, maar ook een open cultuur waarin innovatie mogelijk is. Juist die zachte waarden zijn volgens Vijn uiteindelijk duurzaam. ‘Dat zie je

de rijksoverheid is er natuurlijk geen markt en kun je niet kiezen – in sommige rollen overigens wel, bijvoorbeeld voor het rijk als werkgever.’ De Witte ziet het rijk als ‘een netwerk van associaties’ en in die zin is de overheid wel degelijk een merk, dat bijvoorbeeld concurreert om aandacht. ‘Een merk dat de behoeften van burgers centraal stelt, kan de overheid helpen haar rol in te vullen zoals burgers dat willen, hetgeen uiteindelijk de kern van de democratie is,’ zegt De Witte. Wat levert een rijksmerk op?

Volgens De Witte kan een merk heel bruikbaar zijn om de kloof tussen burger en overheid te dichten. ‘Je koopt een Balisto omdat je vertrouwt dat de fabrikant steeds dezelfde kwaliteit levert en specifieke associaties weet op te wekken. Een merk bindt en is een 11 september 2009 PM

23

hele mooie tool om relaties te bouwen tussen burger, bedrijfsleven en centrale overheid.’ Ook Vijn ziet in een merkenaanpak mogelijkheden om de kloof tussen burger en overheid te verkleinen, maar dat kan niet zonder een visie op de relatie overheid-burger, denkt hij. ‘De overheid kan meer verantwoording bij de burger leggen en de besluitvorming decentraliseren, maar belangrijk is ook dat de dienstverlening veel beter wordt,’ zegt hij. Aan dat laatste heeft de overheid volgens hem ‘nog een hele job’. De overheid moet opener worden en de burger een volwaardige rol geven, vindt Vijn. Daarbij hoort ook dat de rol van de burger een nieuwe lading krijgt. Want een burger die te veel als klant wordt behandeld gaat ook negatief klantgedrag vertonen. ‘Hij gaat zeuren, wordt ongeduldig en wispelturig,’ zegt Vijn. Hoe doet het rijk het?

De overheid positioneert zich in de campagne ‘ Werken bij het Rijk’ als werkgever, maar als een sollicitant een brief wil schrijven moet hij deze toch gewoon aan het ministerie van OCW of Financiën sturen, zegt De Witte. Ze vindt dat het rijk als het om branding van het rijk als één organisatie gaat, best een tandje bij mag zetten. ‘Het rijk heeft soms nog te veel de neiging vanuit de eigen organisatie te blijven denken, terwijl de relatie met de burger en de behoeften van de burger voorop zouden moeten staan,’ vindt ze. ‘Alleen een logo en een gestroomlijnde communicatie zijn onvoldoende, het gaat ook over de juiste beleidsmaatregelen.’ Een merk kan alleen succesvol zijn, benadrukt De Witte nog eens, als de relatie met de burger voorop staat. De tweede voorwaarde is dat het rijk moet opereren vanuit één organisatie, één heldere afzender. Aan dat laatste schort het nog, denkt ze. Ook het rijkslogo, dat naar haar smaak te veel op het logo van veel gemeenten lijkt, vindt ze ‘verwarrend’. Vijn denkt dat de themabrede aanpak die de overheid nu kiest een stap in de goede richting is, al zou er naar zijn idee nog meer moeten worden gezocht naar

24


thema’s die de departementen overstijgen, zoals het thema water waar veel departementen mee van doen hebben. Het rijk noemt hij ‘nu nog een moloch met te veel drakenkoppen’. Ook ziet hij veel inconsistenties. Zo wordt het positieve effect van de ‘Bob’ van VenW teniet gedaan door de negatieve lading van het VWSspotje tegen drank die meer kapot maakt dan je lief is. Hoe kan het beter?

Volgens De Witte moet een volgende stap zijn dat het rijk echt gaat kijken waar nou de behoeften van de burger liggen. ‘Het samenspel is belangrijk. Behalve communiceren moet een boodschap ook worden opgevolgd door een beleidsmatige actie.’ Ook de brief aan dat ene loket mist ze nog. Een goed voorbeeld van goed reageren op de klant ziet ze in het programma Overheid heeft antwoord, dat zich richt op het organiseren van één loket voor de burger bij gemeenten. Het grote probleem is het ‘silodenken,’ zegt Vijn. ‘Ambtenaren zitten in hun eigen silo, doelstellingen, ego en geheime agenda’s. Ze luisteren niet echt. Dat maakt het lastig een overkoepelend merk te ontwikkelen.’ Hij ziet meer heil in een merk dat gestructureerd is volgens het loosely coupled model van de organisatiepsycholoog Karl Weich, waarin steeds in losse verbindingen naar de betekenis van de interactie wordt gezocht en waarin een beperkt aantal gedeelde kernwaarden het netwerk bindt. De overheid zou zich volgens hem veel fundamenteler moeten bezinnen op de kernwaarden van het rijk (zoals geloofwaardigheid, betrouwbaarheid en openheid). ‘Het probleem is,’ zegt Vijn, ‘dat het rijk de neiging heeft de kernwaarden retrospectief te bedenken. Er wordt vooral gekeken naar wat in het verleden werkte. Maar ontwikkelingen als de e-government, democratie 2.0 en meer vraagsturing vragen om kernwaarden die werken als een kompas, op basis waarvan de overheid met een participerende burger vorm kan geven aan de samenleving van morgen. Merkdenken zou hierbij heel behulpzaam kunnen zijn,’ verwacht hij. •

achtergrond

Campagne veiligheid van start Overheid Nieuwe Stijl (ONS) kwam deze zomer met een eerste overheidscampagne volgens een nieuwe aanpak waarin geprobeerd wordt de overheidsboodschap onder te brengen in een koepelthema dat vervolgens ‘gebrand’ wordt als een merk. De televisiespots tegen cybercrime en het internetfilmpje Stanislav, dat via Hyves verspreid werd, waren een eerste stap om het thema veiligheid te ‘laden’. De komende tijd volgen nieuwe subcampagnes over het thema veiligheid, zoals een campagne rond agressie tegen hulpverleners, die in november is gepland. Andere thema’s die de komende jaren vorm zullen krijgen zijn duurzaamheid, welvaart, gezondheid en maatschappelijke samenhang. De operatie vloeit voort uit de opdracht die ONS meekreeg na het aantreden van Balkenende IV om minder en effectievere campagnes op touw te zetten die tot een forse bezuiniging moesten leiden. Volgens Nicole Splinter, projectmanager thematische aanpak massamediale campagnes van het ministerie van Algemene Zaken, betekende dit in concreto dat het aantal overheidscampagnes terug moest van dertig naar twintig. Dat levert een besparing van circa 10 miljoen euro op. Daarnaast moet de merkenaanpak de effectiviteit van de campagnes ook vergroten, vertelt Splinter. ‘Van de overheidspublicaties werd wel gezegd dat er veel gecommuniceerd werd, maar versnipperd. We hopen door thematisering meer synergie te krijgen in de campagnes,’ zegt Splinter. Om te bepalen welke thema’s relevant zijn is gekeken wat de belangrijkste kabinetsdoelen zijn en welke campagneonderwerpen er de afgelopen 25 jaar waren. ‘Het komt erop neer dat we de thema’s neerzetten als een merk, zoals bedrijven dat doen,’ zegt Petra de Jong, senior communicatieadviseur van de Dienst Publiek en Communicatie, een onderdeel van de Rijksvoorlichtingsdienst dat de uitvoering van het project onder haar hoede kreeg. De bedoeling is om de onderwerpen die het rijk wil agenderen te bundelen door naar een gemeenschappelijke boodschap of een rode draad te

zoeken. De thema’s worden vervolgens geladen door de afzonderlijke productcampagnes.’ In de campagne veiligheid krijgen de subcampagnes ook allemaal een pay-off met een overeenkomstige boodschap. ‘Veilig internetten. Heb je zelf in de hand’, luidde deze in de campagne tegen cybercrime. In de campagnes die nog zullen volgen, zou dit ‘Veilig rijden. Heb je zelf in de hand’, ‘Veilige hulpverlening. Heb je zelf in de hand’ en ‘Veilig uitgaan. Heb je zelf in de hand’ kunnen zijn. De spotjes die in de tijd van Postbus 51 worden uitgezonden krijgen een gemeenschappelijk overheidslogo mee, zodat ook de afzender beter herkenbaar wordt. ‘Het is niet zo zeer onze bedoeling om het rijk in de campagnes te profileren, we willen de boodschap voorop zetten,’ zegt De Jong. ‘Onze verwachting is dat de boodschap effectiever zal zijn, door de herkenbaarheid van het thema. De samenhang in de campagnes is niet een doel op zich, maar een middel.’ Of de nieuwe aanpak ook effectiever is, zal nog moeten blijken. De eerste campagne is net gestart en de reacties zijn tot nog toe goed, zeggen Splinter en De Jong. AZ is van plan de resultaten te monitoren om te kijken of de nieuwe aanpak succesvol is. Nadeel is dat het veel tijd kost om binnen de organisatie tot een gemeenschappelijke noemer te komen. De departementen dienen beleidsonderwerpen in, vervolgens wordt uitvoerig gekeken of de onderwerpen binnen de thema’s en in de mix passen. ‘We hebben strenge criteria. Een onderwerp dat de burger bewustmaakt van een bepaald gevaar is niet genoeg,’ zegt De Jong. Splinter: ‘We willen de burgers attenderen op gevaren, maar de onderwerpen moeten de burger ook een handelingsperspectief bieden.’ Dat kan variëren van wat vaker op de rem trappen in de bebouwde kom tot het in huis halen van een noodpakket met een radio op batterijen ter voorbereiding op rampen. Daarnaast zijn er nog de eisen van Postbus 51, die voorschrijven dat het alleen mag gaan om aanvaard beleid, juist om verkapte politieke propaganda te voorkomen. Ook ministers mogen bijvoorbeeld niet in de spotjes.


25

spelers

26 EU-waarnemer Rentenaar over de Afghaanse verkiezingen 27 Nieuwe opleiding openbaar bestuur 28 De overstap van pSG Simone Roos (OCW) naar de Raad voor de Rechtspraak 29 Marc Sprenger in de race voor WHO 30 Vacaturespot

Meer spelers op www.pm.nl

Michiel Rentenaar (BZ) neemt leiding in Taskforce Uruzgan

‘Met wapens bouw je geen scholen’

BZ/Defensie • De ‘gespannen trots’ waarmee de bevolking van Uruzgan op 20 augustus naar de stembus ging, heeft plaats gemaakt voor gelatenheid in afwachting van de uitslag. Dat zegt Michel Rentenaar, die als civil representative (CivRep) van Buitenlandse Zaken in Kamp Holland zat tijdens de Afghaanse provinciale en presidentsverkiezingen. Rentenaar geeft samen met generaal Peter van Uhm leiding aan de zevende Taskforce Uruzgan en is daarmee is dit Provincial Reconstruction Team (PRT-7) het eerste dat onder civiele leiding staat. Rentenaar is binnen het team verantwoordelijk voor de bestuurlijke kant en ontwikkelingssamenwerking. ‘Een belangrijke taak,’ zegt Rentenaar, ‘want met wapens bouw je geen scholen.’ De taskforce had een ondersteunende rol tijdens de provinciale en presidentsverkiezingen, die voor het eerst georganiseerd werden door de Afghanen zelf. Voor de verkiezingsdag stelden Rentenaar en generaal Van Uhm met het Afghaanse leger en de politie een veiligheidsplan op. Ook hielp Nederland bij de inrichting van 49 stemlokalen, een loodzware logistieke operatie in het onherbergzame gebied. Volgens Rentenaar liep de voorbereiding goed. Hij signaleerde alleen kleine logistieke problemen, zoals de aanlevering van twee vrachtwagens vol verkiezings materiaal bij een bepaald stemlokaal, terwijl er twee pallets besteld waren. ‘Maar wat wil je ook in een gebied waar het analfabetisme enorm is. Probeer maar eens een vergadering te beleggen met mensen die geen van allen kunnen lezen,’ zegt Rentenaar. Het proces verliep traag,

26


Audiovisuele Dienst Defensie (AVD)

Samen met generaal Peter van Uhm heeft Michel Rentenaar van BZ de leiding over het zevende Taskforce Uruzgan. Op die manier maakte hij van nabij de Afghaanse verkiezingen van 20 augustus jl. mee, waarvan de uitslag komende week wordt ver wacht. ‘In een uitgestrekt gebied als dit kan je niet alles weten,’ zegt hij.

Gouveneur Hamdam van Uruzgan (met vinger in de inktpot) tijdens de verkiezingen. Michiel Rentenaar (r) kijkt toe

zoals de gehele wederopbouw in Uruzgan. ‘Succes boek je hier niet van de ene op de andere dag,’ verklaart de CivRep.

Gespannen trots De verkiezingsdag bracht Rentenaar door op de compound van de gouverneur van Uruzgan, Assadullah Hamdam, waar een stemlokaal was ingericht. Rentenaar nam daar tijdelijk de rol aan van EU-waarnemer en was voor de gelegenheid gekleed in een blauw pak met de Europese sterren. Volgens hem heerste op de compound een goed sfeer. ‘Mensen liepen trots met een blauw gekleurde vinger in de lucht het stemlokaal uit, met enthousiaste verhalen over hoe ze voor het eerst hun toekomst in eigen hand hadden genomen. Maar het was een gespannen trots,’ zegt Rentenaar, doelend op het feit dat de kiezers tegelijkertijd uit angst voor represailles van de Taliban over hun schouder keken. Rentenaar beschouwt de verkiezingsdag als een succes. Van de aangekondigde ‘spectaculaire aanslagen’ was geen sprake.

‘Dat heeft in hoge mate te maken met de voorbereiding. Iedereen wist wat zijn taak was,’ zegt hij. Maar de informatievoorziening was niet optimaal. Op bevel van de ISAF moest de beveiliging rond de verkiezingen zo veel mogelijk een A fghaanse aangelegenheid zijn. ‘Dat maakt het lastig voor ons. Het was niet de bedoeling dat overal buitenlandse militairen rondliepen. Sommige waarnemers bleven binnen de poort vanwege de veiligheid.’ Rentenaar verbleef wel buiten de poort, maar binnen de compound van de gouverneur, en hoorde daar hoe de verhalen uit de rest van de provincie binnendruppelden. ‘Wat ik heb gezien geldt niet voor heel Uruzgan. Maar er lopen hier 2.000 man rond, van burgers en militairen tot vertegenwoordigers van de VN, de EU en de ngo’s. Dat geeft een redelijk beeld. In een uitgestrekt gebied als dit kan je niet alles weten.’ Daags voor de verkiezingen liet Defensie weten dat 85 procent van de 114.000 geregistreerde kiezers in Uruzgan een stem-

spelers bureau moest kunnen bereiken. H oeveel van hen uiteindelijk gestemd hebben zal pas bekend worden wanneer de volledige uitslag binnen is. Volgens Rentenaar is dit ook niet aan hem om te monitoren. ‘Het proces is in Afghaanse handen. De onafhankelijke verkiezingscommissie en de klachtencommissie moeten een oordeel vellen over de verkiezingen. Als buitenlanders moeten we ons er niet in mengen.’ Ook op de vraag of de internationale

gemeenschap niet te vroeg heeft gejuicht door de verkiezingen direct als een succes te bestempelen, terwijl de berichten over grootschalige fraude zich opstapelen, wil hij niet reageren. ‘Ik kan alleen praten over wat we hier zelf hebben waargenomen en dat is dat het relatief rustig is verlopen. Er zijn geen doden gevallen en Uruzgan was de enige provincie waar alle stembussen open konden.’ De uitslag wordt op zijn vroegst 17

s eptember verwacht. De bevolking wacht af, constateert Rentenaar. ‘Er heerst een sfeer van eerst zien, en dan positie bepalen.’ Over de uitkomst valt nog weinig te zeggen, behalve dat het erop lijkt dat er twee vrouwen gekozen zullen worden in de provinciale raad – een belangrijk aandachtspunt van BZ. ‘De verkiezingen verbreden het lokale bestuur, dat is toch een positieve kant,’ aldus de CivRep. • Tristan van Rijn

Het interview met Michiel Rentenaar is gehouden voordat begin deze week twee militairen omkwamen in Uruzgan.

Diplomatenopleiding van BZ wordt onderdeel van School of Government

Campus Den Haag krijgt opleiding openbaar bestuur OCW/BZ • Het University College, een initiatief van de Universiteit Leiden, is een opleiding voor bachelorstudenten, waarin veel aandacht wordt geschonken aan ingewikkelde, veelomvattende wereldproblemen, zoals klimaatverandering. De studenten zullen ook op het universiteitsterrein wonen. Na het afronden van de bacheloropleiding kunnen de studenten doorstromen naar een master aan de School of Government. De colleges zijn verder bestemd voor rijkstrainees, maar ook bestuursambtenaren die reeds werken bij de overheid kunnen zowel korte cursussen als langere trajecten volgen. Bovendien wordt de huidige diplomatenopleiding van het ministerie van Buitenlandse Zaken ondergebracht bij de opleiding. In totaal zal de vestiging in Den Haag plaats bieden aan 2000 studenten. ‘In de hedendaagse samenleving bieden zich veel verschillende, ingewikkelde, en vaak ook grensoverschrijdende problemen aan,’ aldus Jouke de Vries, hoogleraar bestuurskunde aan de Universiteit Leiden en wetenschappelijk directeur van Campus Den Haag. ‘De complexe vraagstukken, zoals de economische crisis, vragen om een bestuursopleiding met een brede invalshoek.’ De afgelopen jaren voerde de bedrijfsmatige filosofie van de New Public Management de boventoon binnen bestuursopleidingen. ‘We willen ons

meer gaan richten op de waarden in het openbaar bestuur als aanvulling op het huidige onderwijsprogramma,’ vervolgt De Vries. ‘We zullen meer richting een interdisciplinair onderwijsprogramma moeten, zoals Philosophy, Politics and Economics (PPE) in Engeland.’ De gedachte van dit onderwijsprogramma is dat sociale kwesties alleen volledig te begrijpen zijn door het toepassen van verschillende, complementaire analytische kaders. De Vries: ‘Toekomstige openbare bestuurders zullen hierdoor over meer vaardigheden beschikken om tegemoet te komen aan de eisen van grote, internationale problemen.’

Talenkennis Om te bepalen aan welke vaardigheden er specifiek behoefte is, werkt de School of Government samen met overheden. ‘Wij hebben hierover gesproken met bestuurders van landelijk, provinciaal en lokaal niveau. Tijdens dit overleg is aangegeven dat er behoefte is aan een versterkte internationale oriëntatie.’ Uit het verkennend overleg bleek bovendien dat er meer aandacht nodig is voor talenonderwijs, zodat de ambtenaren van de toekomst zich beter staande kunnen houden bij Europese instellingen en andere internationale organisaties. ‘Het bespreken van complexe problematiek vergt namelijk een uitgebreide talenkennis. Hier zitten vooralsnog hiaten in,’ verduidelijkt De Vries.

De internationale component zal op den duur ook tijdens de studie in de praktijk worden gebracht. ‘Studenten moeten in de toekomst ook ervaring opdoen in het buitenland,’ zegt de Vries. ‘De toegevoegde waarde van de nieuwe bestuursopleiding schuilt echter niet alleen in de internationale oriëntatie. De aandacht voor politieke geschiedenis zal het besef vergroten van de historische context waarin men opereert.’ De aanstaande studenten van de School of Government zullen streng worden geselecteerd op hun basiskennis. Daarnaast zal er streng worden getoetst tijdens de masteropleidingen. ‘De tijd dat iedereen slaagt is voorbij,’ benadrukt de Vries. • Simon Blok Advertentie

Loopbaaninterventies voor topkader t | (070) 363 54 11 w | www.movendus.nl

Maakt deel uit van


27

spelers De overstap van …

Simone Roos naar de Raad voor de Rechtspraak

Niet bang voor nieuwe dingen Er wordt flink gejobhopt in ambtenarenland. Over de nieuwe functie valt meestal nog niet zoveel te zeggen, dus richt PM zich in deze rubriek op de mens achter de ambtenaar. Wie is Simone Roos, voormalig pSG van OCW, die net is overstapt naar de Raad voor de Rechtspraak? Tekst Tristan van Rijn Foto Welmer Keesmaat

OCW • Nuchterheid, lef en pragmatisme. Met die e igenschappen schopte de toen 40-jarige Simone Roos het in 2005 tot p laats- vervangend secretaris-generaal bij OCW, als een van de weinige vrouwen aan de top van het rijk. Maar daarmee was de moeder van twee dochters (16 en 18) nog niet klaar met haar sprong door het glazen plafond. Op 1 september is Roos begonnen met haar werkzaamheden als lid van de Raad voor de Rechtspraak – en werd daarmee de eerste vrouw in deze functie. Roos, die zichzelf ‘geen doorgewinterde feministe, wel een geëmancipeerde vrouw’ noemt, zegt dat het een kwestie is van ‘gewoon doen’. ‘Vrouwen klagen niet alleen dat ze niet door dat plafond heen kunnen, ze doen het vaak ook niet. Maar als het je gegeven is om wat te betekenen binnen de overheid, dan vind ik het een gemiste kans als je dat talent niet benut,’ aldus Roos. Na acht jaar OCW was het ‘tijd om mijn vleugels uit te slaan’, zegt de geboren Voorburgse. Dat haar keuze op deze functie viel, is niet verwonderlijk. De kennis en ervaring die Roos in de loop der jaren opbouwde komen samen bij de raad, die er als schakel tussen de gerechtsbesturen en Justitie voor zorgt dat de rechtscolleges hun taak kunnen vervullen. Zo verwierf ze tijdens haar rechtenstudie in Amsterdam een juridisch- bestuurswetenschappelijke achtergrond, maakte ze kennis met de praktijk van de bestuurlijke wereld bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en leerde ze te managen bij de rijksoverheid. Daarnaast komt haar ervaring als projectdirecteur van het veranderprogramma Apollo bij OCW van pas. Roos: ‘Bij OCW is veel veranderd in de afgelopen acht jaar, en ook in de rechtspraak zijn er veranderingen op komst. Zo is de herziening

Meest geleerd van ‘Drie dingen: bij de VNG, waar ik begon, heb ik geleerd wat werken is en vooral, wie ik als werkende persoon ben. Ten tweede heb ik veel opgestoken van Paul van Kalmthout, mijn directeur Bijstandszaken bij SZW. Bij mijn afscheid in 2001, toen ik naar OCW overstapte, zei hij: “Blijf jezelf, blijf authentiek, dan komt het helemaal goed met jou.” Daar heb ik veel aan gehad. Het is de kunst om op dit niveau normaal te blijven doen, de gewone medewerker te blijven, ook al is je stoel nog zo mooi. En dat kán. Tenslotte heb ik van mijn baas bij OCW, Koos van der Steenhoven, geleerd hoe je lastige politiek-bestuurlijke

28


Simone Roos: ‘Veel mensen zien het nut niet van verandering’

van de gerechtelijke kaart een ingrijpende operatie. Daar zijn mensen voor nodig die bekend zijn met verandermanagement.’ Haar vertrek bij OCW doet pijn, zegt Roos, want ze heeft het daar altijd naar haar zin gehad. Maar dan steekt haar nuchterheid weer de kop op en relativeert ze: ‘De beste manier om ergens te vertrekken is met pijn in het hart.’

situaties moet beoordelen. We hebben bij OCW de afgelopen jaren de nodige crises gehad, en hij leerde mij die in te schatten en te managen.’

Hoofdpijndossier ‘Als pSG had ik digitaliseringsproject E-doc in portefeuille, gericht op de overgang van papier naar digitaal. Iedereen, van hoog tot laag, moet eraan meedoen. Het project is technisch nagenoeg op orde en dus klaar om uit te rollen, maar het is ontzettend moeilijk omdat je het gedrag en de cultuur van je mensen moet veranderen. Er is veel samenwerking voor nodig,

spelers

maar veel mensen hebben gewoon geen zin in verandering, zien er het nut niet van in. De kwetsbaarheid zit in de breedte van het project. Het is heel lastig om de hele organisatie zover te krijgen, terwijl er een enorm afbreukrisico aan vastzit.’

over de pathologische verhouding tussen moeder en kind, heel verhalend opgeschreven. Ik ben geïnteresseerd in mensen en hoe zij elkaar in de weg kunnen lopen.’

Ligt wakker van ‘Ik ben gelukkig niet zo’n

Politiek actief? ‘Nee. Zo dichtbij de ewindslieden vind ik het heel comfortabel b om niet politiek actief te zijn.’

Gefascineerd door ‘Het gedrag van mensen ten opzichte van veranderingen. Waarom zien mensen veranderingen vaak eerder als bedreiging dan als kans? Het wordt vaak gebagatelliseerd, maar het is gewoon zo: mensen houden er niet van. Ook binnen overheidsorganisaties zie je dat. Ik denk zelf a ltijd in kansen, ik ben niet zo bang voor nieuwe dingen. Maar hoe breng je die houding over op anderen? Dat is een grote uitdaging.’

RvR

piekeraar en slaap over het algemeen als een roos, maar kan wel wakker liggen als belangrijke zaken niet gaan zoals ik wil. Als ik me niet in control, niet in evenwicht voel. Dat kan zowel persoonlijk als zakelijk zijn. Ik ben best een perfectionist en wil graag dat de dingen goed lopen. En natuurlijk lig ik wakker als het niet goed gaat met mijn man, kinderen of ouders.’

Waar kunnen we Simone Roos voor wakker maken? Denkt lang na: ‘Ik lees in

Laatste boek ‘Caesarion van Tommy Wieringa. Het gaat

deze rubriek dat mensen wakker gemaakt willen worden voor de raarste dingen. Een goed glas wijn of een stuk kaas, dat hoef ik ’s nachts écht niet. Je mag me wakker maken als er iets ernstigs aan de hand is, zowel privé als zakelijk. Ik ben goed bereikbaar, mijn telefoon staat altijd aan.’ •

Marc Sprenger kandidaat WHO In de Tweede Kamer wordt positief gereageerd op de kandidatuur van Sprenger, die – mits hij de v erkiezing wint – ‘een geweldige afstraling op Nederland en het RIVM zal hebben’, stelt CDA-Kamerlid Janneke Schermers, die de kandidatuur ‘eervol’ vindt. ‘Een stuk van de kracht van het RIVM zit in de communicatie met de burger. Het zou goed zijn als die methode mee zou gaan naar de WHO.’ Sprenger is volgens Schermers ‘een toegankelijke man die de hele organisatie kan overzien’. Ook haar collega Eelke van der Veen steunt de benoeming. Sprenger beschikt, aldus de PvdA’er ‘ook echt over capaciteiten om de taak van regionaal directeur te vervullen’. Ook buiten de Kamer zijn r eacties positief. Viroloog Ab Osterhaus, verbonden aan de Erasmus Universiteit

‘Hij is toegankelijk en overziet de hele organisatie’ Rotterdam, komt Sprenger regelmatig tegen. Hij roemt diens bestuurlijke kwaliteiten. ‘Het feit dat bij het RIVM alles op rolletjes loopt, mag voor een groot

Foto: Mark Weemen

VWS • Hij is nu nog DG bij het RIVM, maar als het aan het kabinet ligt, wordt Marc Sprenger de nieuwe directeur van de Europese afdeling van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO. Minister Klink (VWS) heeft de 47-jarige Sprenger naar voren geschoven als kandidaat voor die functie en noemt de DG ‘een van die betrouwbare hoekstenen uit de publieke gezondheidszorg’. De minister roemt de manier waarop het RIVM onder Sprenger ‘het voortouw neemt in crises zoals de uitbraak van de nieuwe griep’. De verkiezing voor de Europese WHO-directeur vindt volgende week plaats in Kopenhagen. Sprenger, opgeleid als medisch microbioloog, werkt sinds 2003 als DG bij het RIVM. Begin jaren negentig was hij als d irecteur van het National Influenza Center al kortstondig verbonden aan de WHO. Naast zijn functie als DG was Sprenger tot 2008 voorzitter van de raad van bestuur van het Europees Centrum voor Ziektepreventie en -bestrijding (ECDC), een agentschap van de Europese Unie dat als opdracht heeft de inwoners van de Unie te beschermen tegen overdraagbare ziektes als influenza en aids.

deel op Marcs conto geschreven worden.’ Daarnaast komt Sprengers achtergrond als microbioloog goed van pas. ‘Hij heeft daardoor een behoorlijke kijk op de infectieziektenproblematiek in Europa. Er komen namelijk steeds nieuwe infectieziekten bij,’ aldus Osterhaus. • Rutger van den Dikkenberg


29

VacatureSpot OV

Projectleider Geografische Informatiesystemen Provincie Overijssel

www.werkenbij provincieoverijssel.nl

NH

Algemeen Directeur/Gemeentesecretaris Gemeente Haarlem

www.haarlem.nl

LI

Directeur Stad Gemeente Kerkrade

ZH

Hét overzicht voor banen in de publieke sector, schaal 12 en hoger NH

Lecturer in Operations Research Nederlandse Defensie Academie

www.defensie.nl

NH

Lecturer in Underwater Acoustics and Sonar Systems Nederlandse Defensie Academie

www.defensie.nl

www.kerkrade.nl

NH

Lecturer in Weapons Systems Nederlandse Defensie Academie

www.defensie.nl

Auditors Europese Middelen Ministerie van Financiën

www.minfin.nl

NB

Senior Analytisch Chemicus Voedsel en Waren Autoriteit

www.minlnv.nl

ZH

Beleidsadviseur Financiën Stadsregio Rotterdam

www.stadsregio.info

ZH

Inspecteur (handhaving en toezicht) Staatstoezicht op de Mijnen

www.sodm.nl

ZH

Beleidsadviseur Ministerie van Financiën

www.minfin.nl

ZH

Inspecteur/adviseur Bouwkunde Staatstoezicht op de Mijnen

www.sodm.nl

ZH

Controller/Contractmanager Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten

www.vng.nl

ZH

Hoofd Sectie Beleidsanalyse en -Advies Koninklijke Marechaussee

www.defensie.nl

ZH

Senior Financieel Adviseur (2) Rijksgebouwendienst

www.vrom.nl

ZH

Manager Personeel en Organisatie Centraal Bureau voor de Statistiek

www.cbs.nl

ZH

Senior Financieel Economisch Adviseur Pensioenbeleid Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid

www.szw.nl

ZH

MD-adviseur Centraal Bureau voor de Statistiek

www.cbs.nl

ZH

Hoofd Buitendienst Gemeente Binnenmaas

www.binnenmaas.nl

ZH

Adviseur EVD

www.ez.nl

GE

Manager Ruimtelijke Ontwikkeling Gemeente Barneveld

www.barneveld.nl

NB

Senior Beleidsmedewerker Waterschap Brabantse Delta

www.brabantsedelta.nl

ZH

Hoofd Bureau Beheer en Verkeer Provincie Zuid-Holland

www.zuid-holland.nl

NH

(Senior) Lecturer in Maritime Technology Nederlandse Defensie Academie

www.defensie.nl

ZH

Senior Adviseur Contractmanagement GBO.Overheid

www.minbzk.nl

NH

Lecturer in Information Systems Nederlandse Defensie Academie

www.defensie.nl

UT

Senior Contractmanager Dienst Vastgoed Defensie

www.defensie.nl

NH

Lecturer in Maintenance Technology Nederlandse Defensie Academie

www.defensie.nl

Advertentie

31 Verslaafd aan commissies? Verslag van een miniseminar 30 Boeken: interview met

inspiratie

Wim Schreuders (VWA) over middenmanagement 31 Recensie: Een gezonde krimp Meer inspiratie op www.pm.nl

Stelling: ‘Nederland heeft meer commissies nodig’

Een praktijk van paradoxen Is bestuurlijk Nederland verslaafd aan commissies, of moeten we spreken van een zegening? Een dis cussiepanel bijeengebracht ter ere van de nieuwe Haagse vestiging van Berenschot was opmerkelijk eensgezind. ‘Commissies helpen het denkproces verder.’

T

er ere van de feestelijke opening van het nieuwe onderkomen aan de Hoge Nieuwstraat, vlakbij het Binnenhof, deponeerde Berenschot de stelling ‘Nederland heeft meer commissies nodig!’ Voor een adviesbureau geen slechte ontwikkeling, deze sector vaart daar immers wel bij. Zo heeft Berenschot de commissie-Elverding (over de versnelling van besluitvorming rond infrastructuur) van communicatief-strategisch advies voorzien, net als de commissie-Nijpels over de Westerschelde, om er maar een paar te noemen. Voorafgaand aan de discussie gaf Martin Schulz, die volgend jaar op het thema promoveert, de aftrap. Hij constateert een ‘praktijk van paradoxen’. Zo liet minister Ter Horst zich deze zomer nog ontvallen van alle commissies af te willen en zei Alexander Pechtold in 2005, toen hij minister voor Bestuurlijke Vernieuwing was, gek te worden van alle adviescommissies. ‘Tegelijkertijd stellen bewindspersonen om de haverklap een commissie in,’ aldus Schulz. Hij kan het weten, want hij heeft voor zijn onderzoek de commissies die de afgelopen tien jaar door de rijksoverheid zijn ingesteld geanalyseerd. In tien jaar tijd waren dat er 350: om de week werd er een nieuwe commissie in het leven geroepen. Zijn we verslaafd of is dit juist de zoete vrucht van het poldermodel? Eigenlijk is dat niet de juiste vraag, zegt Schulz. ‘Het gaat er meer om of het systeem geëquipeerd is om met commissies om te gaan.’ Het debat wordt volgens de onderzoeker nog te veel op basis van vooroordelen gevoerd en te weinig aan de hand van feiten.

Topscoorder Onder leiding van consultants Erik van Venetië en Robert Wester gaan vier heren met elkaar in discussie over het fenomeen commissies. Wim Derksen, voormalig directeur van het Ruimtelijk Planbureau en tegenwoordig als chief scientist verbonden aan het ministerie van V.l.n.r. Mark van Twist, Wim Derksen, Wim Deetman en Koos van der Steenhoven Vrom, vindt het altijd leuk door een DG te vraagstuk.’ Dat bleek begin deze maand worden gebeld met de overigens maar weer bij de opening van vraag of hij zitting wil nemen in een comhet academisch jaar. Minister Plasterk van missie. Hij heeft dat inmiddels zo’n tien OCW wil eens goed naar de tweedeling in keer gedaan. ‘Nog leuker is het als de SG het hoger onderwijs kijken. Daartoe stelt vervolgens contact opneemt om te zeggen hij, jawel, een nieuwe commissie in. Van der dat hij blij is dat ik mee doe, maar dat er Steenhoven heeft voordat hij naar Berenniet zoveel moet uitkomen,’ zegt Derksen. schot kwam, overleg gehad met de minister ‘Is dat erg? Nee, natuurlijk niet. Elke comover de samenstelling van deze commissie. missie heeft een functie.’ Hij vindt de aanpak van Plasterk slim. ‘Op ‘Ik weet nu al dat het rapport deze manier depolitiseert hij het onderwerp, hij zoekt deskundigheid en neemt daarmee in een la verdwijnt’ afstand van snelle politieke besluitvorming,’ aldus de SG. ‘Hij kan dit ook bij de Onderwijsraad neerleggen, maar die is veel Het ministerie van OCW is topscoorder als het gaat om het instellen van commissies en minder flexibel en bovendien voorspelbaar SG Koos van der Steenhoven speelt een grote in haar advisering.’ rol als samensteller. Hij krijgt weleens een Wim Deetman, voormalig minister van rapport op zijn bureau waarvan hij denkt: Onderwijs en oud-burgemeester van Den wat moet ik ermee? Van der Steenhoven: ‘En Haag, knikt. ‘Soms kun je politiek gehaktoch heeft het dan zin gehad. Het instellen ketak beëindigen door het instellen van een van een commissie helpt het denkproces commissie. De discussie krijgt dan weer verder en maakt besluitvorming rondom focus, waardoor beleid ontwikkeld kan het thema inzichtelijk.’ Hoogleraar Mark worden of een beslissing geforceerd.’ van Twist zit al een paar jaar in de comHet mag duidelijk zijn: de vier heren missie Experimenten Open Bestel Hoger zijn het met elkaar eens en echt sprake Onderwijs, ingesteld door Mark Rutte toen van een discussie is er niet. Daar is het deze staatssecretaris van Onderwijs was. Berenschot natuurlijk ook niet om te doen. ‘Niemand zit op dat rapport te wachten,’ Het openen van een nieuwe vestiging in de zegt Van Twist. ‘Ik weet nu al dat het in een binnenstad van Den Haag heeft slechts één la verdwijnt.’ Van der Steenhoven reageert: doel: de nabijheid van de klant opzoeken. ‘Deze commissie heeft een politiek issue bij Laat die commissies maar komen. • Cindy de hand van hoge orde, het is een reusachtig Castricum Wat vindt u? Heeft Nederland meer commissies nodig? Discussieer mee op www.pm.nl. 11 september 2009 PM

31

inspiratie

Geen zin in een carrière Titel De mythe van het glazen plafond Auteur Marike Stellinga Uitgeverij Balans Prijs € 15,00

Net uit

Nederlandse vrouwen kiezen zelf voor een plaats onderaan de carrièreladder. Dat is de kern van het betoog van econoom Marike Stellinga, als redacteur werkzaam bij weekblad Elsevier, in haar boek De mythe van het glazen plafond. De richting van haar betoog is meteen duidelijk: Nederlandse vrouwen hebben al meer rechten dan seksegenoten in andere landen, maar bereiken veelal minder vaak de top, omdat ze helemaal geen zin hebben in carrièremaken. En politici die het bekleden van topposities door vrouwen proberen af te dwingen, maken het alleen maar erger.

Doe er zelf iets aan! In de internationale productie en handel worden nog steeds mensenrechten geschonden. De handel moet daarom duurzamer worden. Journalist Evert-jan Quak schreef in opdracht van de Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen (SOMO) het boek Het onzichtbare label. Perspectief op duurzaam handelen. Hierin beschrijft hij een aantal dilemma’s uit de wereldhandel. Consumenten willen graag een goedkoop mobieltje, maar zorgen er daardoor voor dat fabrieksarbeiders in ontwikkelingslanden lange dagen moeten maken tegen een hongerloontje. De belangrijkste boodschap in Quaks boek: iedereen kan zelf wat doen aan deze misstanden.

Titel Het onzichtbare label. Perspectief op duurzaam handelen Auteur Evert-jan Quak Uitgeverij KIT Publishers Prijs € 19,50

Middenmanager tussen wal en schip

ssend praktijkboek, algemeenheden uit ementliteratuur. orbeelden en tips ders’ eigen ervaring. lerend te zijn, geeft e energie om ermee g te gaan.

b van Eijbergen, standig adviseur, siteit en Universiteit h (Zuid-Afrika)

MEESTERLIJK MIDDEN MANAGEMENT

ezer vanuit de praktijk ger heeft talent voor plaats in de drivers maar wat hij doet en hij ster middenmanager boek een praktisch n casussen.

MEESTERLIJK MIDDEN MANAGEMENT

De middenmanager is een ondergeschoven kind in de ambtelijke organisatie, maar tegelijkertijd een onmis baar radertje in het geheel. Inspecteur-generaal Wim Schreuders van de Voedselen Warenautoriteit steekt hen een hart onder de riem.

‘Het boek is lekker leesbaar en heel praktisch. Voor mij voegt het wat toe door de tips vanuit de praktijk’, Sylvia v.d. Biesen, werkpleinmanager gemeente Amsterdam.

‘Het boek is vanuit het hart geschreven. Daardoor kreeg ik tijdens het lezen al de kriebels om verder te gaan. Dat is voor mij de waarde. Het is zo geschreven dat de lezer er handvatten uit kan halen om zelf verder te gaan’, Annemarie Adriaanse, teammanager team bijzondere doelgroepen, gemeente Amsterdam.

Wim Schreuders

Wat verstaat u onder de term middenmanagement? ‘In dit boek gaat het om managers die leiding geven aan medewerkers in de uitvoering van het Titel Meesterlijk middenmanagement primaire of het ondersteunende proces. Managers die zelf weer leiding geven aan managers, Auteur Wim Schreuders zullen zich niet zo herkennen in Uitgever Fifty-fifty de term middenmanager. Ik werd Prijs € 22,50 regelmatig als inleider betrokken bij opleidingen van managers. Ik besloot artikelen voor een vaktijdschrift voor managers te schrijven. Bijna per ongeluk werd het een boek.’

ment.nl

Wim Schreuders

www.uitgeverijﬁfty-ﬁfty.nl Amsterdam

Waarom juist voor middenmanagers? ‘Als middenmanager heb je te maken met een directie boven je en je eigen medewerkers onder je. Het is ongelofelijk lastig om de belangen van beide te dienen. Tot 2002 was ik al ruim tien jaar eindverantwoordelijke, maar tussen 2002 en 2004 kreeg ik als

32


Interview

senior adviseur bij het Bureau Management Consultants weer een positie als middenmanager. Dat heeft geholpen: je weet weer hoe het is om in die positie te zitten. De middenmanagers support en aandacht geven zit in de categorie “wel belangrijk, maar niet urgent”. Waar ik me vooral op richt, is hoe de middenmanager zelf zorgt dat hij steengoed is, en onmisbaar voor de directie.’ Wat is uw belangrijkste boodschap? ‘Ten eerste: mensen doen niet wat je zegt, maar wat je doet. Ten tweede: neem verantwoordelijkheid en besef dat als je een verandering wilt bewerkstelligen, het vaak afhankelijk is van een verandering in je eigen gedrag. Je hoort managers soms klagen als zaken niet lopen zoals zij willen. “Mijn medewerkers willen niet veranderen”, hoor je dan. In die situatie moet de manager zich afvragen hoe hij of zij het eigen gedrag moet veranderen. Het eigenlijke probleem zit in het onvermogen van de manager om zijn eigen gedrag te variëren.’ Waarom gaf u de titel de toevoeging ‘meesterlijk’? ‘Ik probeer aan te geven hoe je op een goede manier een meester in het middenmanagement kan zijn. Dat is symbolisch bedoeld: je gaat van leerling, via gezel naar meester en pendelt soms heen en weer. Je moet bereid zijn bij te leren, om de situatie de baas te zijn.’ Gaat u nog een boek schrijven? ‘Ik zou dit onderwerp ook wel willen beschrijven vanuit het oogpunt van de directies. Hoe kunnen zij het middenmanagement ondersteunen? Ik heb een idee in mijn hoofd, maar dat is voor later. Ik ga nu eerst aan de slag met de nieuwe VWA.’ • Tristan van Rijn

inspiratie

Recensie Iedereen schuldig, behalve de Rabobank Terwijl de gevolgen van de kredietcrisis zich ontvouwden en meer en meer banken bij het ministerie van Financiën aanklopten voor steun, keek Bert Heemskerk vanaf de zijlijn toe. De Rabobank, waar hij sinds 2002 de scepter zwaaide, had alle problemen weten te ontwijken door altijd en overal het belang van de klanten voorop te stellen. Hoe dat komt, is het verhaal dat Heemskerk graag wil vertellen, maar waar hij nog geen platform voor had gevonden. In november vorig jaar hoorde de vaste Kamercommissie voor Titel Een gezonde krimp. Financiën een groot aantal bankiers over De kredietcrisis en de kredietcrisis. De bijeenkomst stuitte duurzaam bankieren Heemskerk tegen de borst. ‘De commissie was helemaal niet uit op waarheidsAuteur Bert Heemskerk vinding, maar uitsluitend en alleen op excuses van bankiers.’ Dan maar een Uitgeverij Balans boek, moet de inmiddels gepensioneerPrijs € 17,95 de Heemskerk hebben gedacht. Het resultaat is een gortdroog en weinig opzienbarend college duurzaam bankieren, opgebouwd volgens de basisregels van de probleemanalyse. De teneur van Heemskerks visie is dat zowel bankiers en overheid als toezichthouders schuldig zijn aan de crisis, en alleen – zo doet Heemskerk het althans voorkomen – de Rabobank niet. Zijn bank deed niet mee aan de verkoop van complexe en ingewikkelde bankproducten en stortte zich niet in het geweld van snelle zakenbanken, maar stelde de klant voorop.

Schrijf u nu in voor de

PM Nieuwsbrief

en

win!

Het is aan de overheid met duurzame oplossingen te komen Daarnaast zorgt de crisis, hoe vervelend de gevolgen op korte termijn ook zijn, voor een opschoning van het bankwezen. Hedgefunds konden door de beurscrash hun beloofde doelstellingen niet meer waarmaken en verloren hun imago en daarmee klanten. Hetzelfde geldt voor de private equitybedrijven die furore maakten met het opkopen van gezonde bedrijven om er in korte termijn zoveel mogelijk geld uit te halen. Denk aan PCM en Apax. Voor een deel lost de crisis zich op langere termijn vanzelf op. Het is aan de overheid, liefst in EU-verband, daarnaast met duurzame oplossingen te komen. De instelling van één Europese toezichthouder – de nationale toezichthouders hebben te weinig macht en invloed en het bankenstelsel is te internationaal geworden – en de invoering van een ‘écht nationaal hypotheekgarantiestelsel’ staan daarbij hoog op het verlanglijstje. •

In samenwerking met uitgeverij Contact geeft PM vijf exemplaren weg van Het tijdperk van het ondenkbare van Joshua Cooper Ramo. Ga daarvoor naar www.pm.nl en schrijf u in voor de wekelijkse PM Nieuwsbrief. De exemplaren worden verloot onder de nieuwe inschrijvers.

Rutger van den Dikkenberg 11 september 2009 PM

33

over twee weken:

De 100e PM!

Wie heeft op de Haagse vierkante kilometer de meeste woorden nodig om zijn punt te maken? Welke ambtenaar is het sportiefst en wie heeft de lachers op zijn hand? PM put uit vijf jaargangen en zet de markantste uitspraken op een rij. 

Het nut van de natuur een special over biodiversiteit



Peter Hennephof naar DJI de overstap



Plus: een bijlage over het programma Vernieuwing Rijksdienst de stand van zaken en de ambities van Roel Bekkers team

Kijk ondertussen voor politiek-ambtelijke actualiteiten op www.pm.nl

Colofon PM is een uitgave van Politieke Pers BV, onderdeel van Sdu Uitgevers Redactieadres Postbus 20025 2500 EA Den Haag tel 070 – 378 96 39 fax 070 – 385 55 05 www.pm.nl, [email protected] Hoofdredactie Cindy Castricum Redactie Rutger van den Dikkenberg, Tristan van Rijn, Rianne Waterval, Chris van de Wetering, René Zwaap (eindredactie), Simon Blok (stagiair) Medewerkers aan dit nummer Jorrit de Jong, Rosalie Koolhoven, Yvonne Kroese, Ruben Maes en Meindert Burger (correctie) Vormgeving Rob Jongbloed (artdirector), Welmer Keesmaat Uitgever Heleen Hupkens Directeur Sdu Openbaar Bestuur Rob Veneboer Salesmanager Asha Narain Drukkerij Senefelder Misset, Doetinchem

Advertentie

Verschijning PM komt 21 maal per jaar uit in een oplage van 10.000 exemplaren

Executive Degree Course: Terrorisme en Contraterrorisme

Hebt u in uw dagelijkse beroepspraktijk te maken met radicalisering, terrorisme en de bestrijding hiervan? Wilt u uw praktijkervaring aanvullen met academische kennis? Dan is de eenjarige Executive Degree Course: Terrorisme en Contraterrorisme iets voor u! De Executive Degree Course leert u waardevolle, kritische en reflectieve analyses te maken ten aanzien van radicalisering en terrorisme. Gespecialiseerde docenten en prominente gastsprekers bieden een interdisciplinaire benadering en technieken voor het verbeteren van uw analyses en de toepassing hiervan op beleid. Het Centre for Terrorism and Counterterrorism is een gezamenlijk initiatief van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTb) en Universiteit Leiden – Campus Den Haag. Op maandag 2 november 2009 organiseert Campus Den Haag een voorlichtingsavond. Voor aanmelding en meer informatie over de opleiding kunt u contact opnemen via [email protected] of bellen naar 070 302 1070. www.campusdenhaag.nl/ctc

Universiteit Leiden. Universiteit om te ontdekken.

34


Advertenties Asha Narain, 070 – 378 95 11, [email protected] Mediaservice Advertentiereserveringen: [email protected] Advertentiemateriaal: [email protected] Sdu Uitgevers, Afdeling Mediaservice PM, Postbus 34, 2501 AG Den Haag Abonnementen Het afsluiten van een abonnement (€ 149,- excl. btw per jaar) kan via www.pm.nl. Het doorgeven van een adreswijziging of annuleren van een abonnement kan alleen schriftelijk of per e-mail via [email protected]. Voor vragen kunt u terecht bij Sdu Klantenservice 070 – 378 98 80 Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. © 2009, Politieke Pers BV

beau monde De dames Lenie Valk (r) en Marina Wapperom zijn verrast door de vraag. De ambassadrices voor ROC Flevoland volgen zelf een cursus lezen en schrijven. ‘Jeetje mina, dat moet je echt aan ons vragen,’ zegt Valk sarcastisch. Het juiste antwoord moesten zij ons dan ook schuldig blijven.

NS-medewerkers Peter-Paul de Winter (l), manager chartertrains, en John Vos, van de afdeling concernveiligheid, leggen hun rol uit. ‘Wij zijn hier om te zorgen dat alles goed verloopt en dat de AtotZ Trein niet voor vertragingen zorgt,’ aldus De Winter.

Van A tot Z

Ook staatssecretaris Sharon Dijksma moet terug naar school. Ze reageert vrolijk op de vraag: ‘Natuurlijk kan ik dat spellen. D-y-s-l-e-x-y.’ Na een moment van twijfel corrigeert ze zichzelf: ‘Het moet eindigen op c-t-i-e.’

Wereldalfabetiseringsdag is bij uitstek een gelegenheid om mensen te controleren op hun taalvaardigheid. Tijdens het feestelijke vertrek van de AtotZ Trein, die op deze dag van Den Haag naar Zeist reed, vroeg PM de aanwezigen om het woord ‘dyslexie’ te spellen. Dit bleek niet altijd even gemakkelijk. Wat Waar Wanneer

AtotZ Trein op Wereldanalfabetiseringsdag Station Den Haag Holland Spoor Dinsdag 8 september 2009, 11.00 uur

Tekst Simon Blok Beeld Tristan van Rijn

Wethouder Rabin Baldewsingh begint te bulderen van het lachen. ‘Dat is een goeie!’ Hij slaagt er niet in om het woord goed te spellen en zegt: ‘Ach, daar zijn computers toch voor.’ Voor de gemeente Den Haag is hij belast met de portefeuilles burgerschap, deconcentratie, leefbaarheid en media en hij kon vandaag dus niet ontbreken.

Tonny van de Vondervoort, gedeputeerde van de provincie Zuid-Holland, vindt de aandacht voor alfabetisering een goede zaak. ‘We moeten zorgen dat het stigma verdwijnt,’ stelt zij. ‘Analfabeten zijn niet dom, maar het is wel een beetje dom als je er als analfabeet niks aan doet.’

Rabbijn Raphael Evers spelt het woord foutloos. ‘Misschien kunnen ze even omroepen dat ik de eerste ben,’ voegt hij er lachend aan toe. Rosa di Lisa, representant van sponsor Holland Casino kan nog wel een lesje gebruiken. Op de vraag hoe vaak de letter e voorkomt in het woord ‘patjepeeër’, antwoordt zij: ‘Eén, nee wacht, twee!’

Onder een boog van gekleurde letters worden de deuren van de AtotZ Trein op feestelijke wijze geopend. Staatssecretarissen Dijksma en Van Bijsterveldt spreken een ‘woord van goede reis’ uit alvorens de trein vertrok ‘op weg naar een geletterd Nederland’. Zij benadrukken het belang van alfabetisering. ‘Elke euro die wordt geïnvesteerd in het voorkomen van taalachterstand bij kinderen onder de vier jaar, levert de samenleving zeven euro op. Het is de beste investering die we kunnen doen,’ aldus Sharon Dijksma.

Marja van Bijsterveldt is, net als collega Dijksma, overtuigd van haar kunnen. ‘Jeetje zeg, tuurlijk lukt mij dat,’ zegt ze overdreven. Van Bijsterveldt maakt vervolgens dezelfde fout als haar collega. ‘Jullie brengen ons in de war,’ vervolgt ze glimlachend.

Ceremoniemeester Chazia Mourali geeft, na een lange stilte, het foute antwoord. ‘Dat komt omdat je het verkeerd uitsprak,’ zegt ze breed glimlachend. ‘We hebben nu al iets geleerd,’ zegt Frans van Drimmelen, senior partner van het adviesbureau Dröge & Van Drimmelen. Als Mourali ontdekt dat ze niet de enige is die het juiste antwoord geeft, reageert ze opgelucht: ‘Thank god!’

Document scanning is de basis voor een efficiënte organisatie Fysieke documenten en archieven zijn van alle tijden. Wet- en regelgeving dwingt ons in uiteenlopende gevallen papieren dossiers te bewaren. Daar staat tegenover dat de technologie zover is dat al deze papieren documenten op intelligente wijze

ontsloten kunnen worden, waardoor de toegankelijkheid ervan blijft gewaarborgd.

De scanning van deze documenten zorgt ervoor dat gedigitaliseerde informatie voor iedere eindgebruiker beschikbaar is. Karmac I&I is expert op dit gebied en de geschikte partner voor het realiseren van een elektronisch archief. Document scannen snel en effectief! • Archiefonderzoek • Advisering • A0 t/m A8 • Binnen 24 uur online • Zowel kleur, grijswaarden als zwart/wit • Alle mogelijke bestandsformaten (TIFF, JPEG, PDF etc) • Toevoegen indexgegevens • Archiefopslag Wist u dat: • Karmac I&I u adviseert over het toekennen van indexkenmerken. • Postverwerking tevens tot de mogelijkheden behoort. • Karmac I&I volgens het "glazen fabriek"-principe werkt om alle processen voor u zo inzichtelijk mogelijk te houden.

Karmac Informatie & Innovatie B.V., Postbus 375, 8200 AJ Lelystad, Pascallaan 72, 8218 NJ Lelystad, 0320-286959, [email protected], www.karmac.nl

3 visionaire. troonredes. Het rijk: een sterk merk? pagina 23. Leden van de Staten-Generaal... voor beslissers bij de overheid

Recommend Documents