Van het rijk. naar de wijk. Annet Bertram: Kennismigranten komen in de knel Pagina 18. hét magazine voor de overheid

Kennismigranten komen in de knel hét magazine voor de overheid 24 oktober 2008 nr

Pagina 18

17

vierde jaargang |

www.pm.nl

Annet Bertram:

Van het rijk

naar de wijk

De Voorlichtingsraad op studiereis in Amerika pagina 15

Knikkende knieën om Randstad Urgent pagina 10

Judith van Kranendonk ­verklaart het cultuurbeleid pagina 8

Leven en lijden in het Veiligheidshuis pagina 26

In de paartijd riskeren bidsprinkhanen hun kop Zij weten deze foutmarge niet te verkleinen. Maar u wel. Met revenue optimization software voor retail van SAS.

www.sas.com/nl/bidsprinkhaan

PM nummer 17

inhoud

24 oktober 2008

12 15 20 24 27 40

15

De schatten van het Nationaal Archief Roel Bekker op reis door eigen verleden

Mediacratie op de korrel PM-lezers schrijven over de Vierde Macht

Werk in uitvoering De Noord-Zuidlijn en andere megaprojecten van het MIRT

‘Geen crisis, maar wel ontzettend grote opgaven’ Maarten Hajer plant de leefomgeving

De boot gemist Tweede Kamer ziet kansen uit Brussel over het hoofd

Beau Monde borrelt bij de ABD

Nieuws 8 t/m 14

8 9 10 11

De klok tikt voor Neelie Kroes Ronald Plasterk op de bres voor monumenten Annemiek Stoopendaal licht zorgbestuurders door Europese PvdA vreest sluikreclame farmaceuten

Spelers 30 t/m 34

18

31 33

Aangifteplicht ambtsmisbruik is blinde vlek Remco Dolstra blij met Bos

Meningen

9 29

Column Guikje Roethof: De pretfabriek Column Jorrit de Jong: Eerst spugen, dan slaan

Service

31/ 34

36 39

Et cetera Agenda en evenementen

Cover: Yvonne Kroes

24 oktober 2008 PM

3

lopende zaken Algemene Zaken Senaat • Donderdag 23 oktober vertrekt een kabinetsdelegatie onder leiding van de minister-president naar China. Naast de premier zijn minister Verhagen, minister Verburg en staatssecretaris Van Heemskerk van de partij. Het gezelschap keert 29 oktober terug in ons land. Op 4 november zijn de Algemene Politieke Beschouwingen in de Eerste Kamer.

BZK Medailles • Vrijdag 24 oktober is minister Ter Horst in Luxemburg vanwege de JBZ-Raad. Woensdag de 29e houdt ze een toespraak voor het Academisch Congres van de 22e Star Management Week aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. ­Donderdag 6 november reikt Ter Horst samen met de minister van Middelkoop van Defensie de vredesmedailles uit.

krachtwijk Transvaal, die hij geadopteerd heeft.

Financiën

Suriname • Alvorens door te reizen naar Brazilië reist staatssecretaris Timmermans op zaterdag 25 oktober naar ­Suriname. Hij doet eerst Paramaribo aan. Het tripje staat in het teken van internationaal cultuurbeleid. Na terugkomst opent hij op maandag 3 november de Europaweek van de Haagse Hogeschool. ’s Middags houdt Timmermans aan de Universiteit van Amsterdam een lezing over globalisering en ’s avonds gaat hij in Felix Meritis in debat met de Singaporese intellectueel Kishore Mahbubani.

Defensie

Gemeentedagen • Staatssecretaris ­Bijleveld spreekt 6 november op de VNGGemeentedagen in de Rai te Amsterdam.

Buitenlandse Zaken Azië • Minister Verhagen maakt een kleine Azië-tournee: tot en met 25 oktober is hij bij de ASEM-top in China, om vervolgens door te vliegen naar Japan, waar hij tot 28 oktober is, en Zuid-Korea. Als de tijd het toelaat, woont Verhagen op 30 oktober het Gymnich-overleg bij, het informele overleg van de EU-ministers van Buitenlandse Zaken in het Franse Avignon. Op 6 november woont Verhagen samen met staatssecretaris Timmermans en premier Balkenende in de Tweede Kamer het jaarlijkse debat over de Staat van de Europese Unie bij. Knuffelnacht • Minister Koenders is ­vrijdag 24 oktober aanwezig bij de ­afscheidsreceptie van DGIS Ruud ­Treffers, die naar de Wereldbank vertrekt. ’s Avonds is Koenders bij de Nacht van de VN in ­Amsterdam. Een dag later opent de m ­ inister in Utrecht de conferentie ‘Politiek 2015’. Zondag 26 oktober reist Koenders af naar Jemen, waar hij de rest van de week is. Op 3 november woont hij in Amsterdam een speciale ‘knuffelnacht’ bij van Save The Children.

4

PM 24 oktober 2008

JSF • Op 30 oktober vindt in de Tweede Kamer het debat plaats over orderprocedure rondom de ontwikkeling van de JSF, de vervanger van het gevechtsvliegtuig F16. Nederlandse bedrijven zouden voor 800 miljoen dollar aan orders binnenhalen, maar KRO reporter onthulde begin september dat dat bedrag ‘extreem overdreven’ was. Op woensdag 5 november is er een AO over de voortgang van de missie in Afghanistan en de reductie van het personeel in de Nederlandse ambassade in Pakistan.

Economische Zaken MSD • Minister Van der Hoeven brengt op 29 oktober een bezoek aan de Nederlandse vestiging van de Amerikaanse geneesmiddelenproducent Merck, Sharp & Dohme in Haarlem. Op 30 oktober is zij aanwezig bij het Kamerdebat over de JSF (zie Defensie). Op 3 november legt de ­minister een bedrijfsbezoek af in Gelderland. Microfinanciering • Staatssecretaris Heemskerk komt op 29 oktober terug van een kabinetsreis met premier Balkenende en de ministers Verburg en Verhagen naar China. Op maandag 3 november brengt Heemskerk een bezoek aan de Haagse

Staatsdeelnemingen • Minister Bos is maandag 27 oktober op werkbezoek in Amsterdam. Op 29 oktober bezoekt hij zijn Franse collega in Parijs. Op ­donderdag 30 oktober heeft de minister een AO over staatsdeelnemingen en een AO ter voorbereiding op de Ecofin, die op dinsdag 4 november plaatsvindt. Daaraan voorafgaand is op maandag 3 november een bijeenkomst van de Eurogroep. Bos speecht woensdag 5 november op het MKB Zakenfestival. Opsporingsdiensten • Staatssecretaris De Jager heeft woensdag 29 oktober een AO over de beleidsvisie op de taakuitoefening van de opsporingsdiensten. Die ochtend is hij aanwezig bij de officiële eerste slag van het Architectuur Vijfje bij de Koninklijke Nederlandse Munt in Utrecht.

Justitie JBZ • Minister Hirsch Ballin is vrijdag 24 oktober in Luxemburg waar hij deelneemt aan de Raad Justitie en Binnenlandse Zaken. Hein Roethofprijs • Staatssecretaris A ­ lbayrak reikt maandag 27 ­oktober de Hein Roethofprijs uit voor het beste project op het gebied van ­criminaliteitspreventie. Voor de 22e editie van de preventieprijs zijn in totaal 30 ­projecten ingezonden, waarvan er vijf zijn genomineerd. De prijs bestaat uit een bedrag van 20.000 euro en een ­beeldhouwwerkje. Begroting • Op 5 en 6 november zijn beide bewindslieden in de Kamer voor de behandeling van hun begroting.

LNV Groene hart • Minister Verburg sluit vrijdag 24 oktober haar bezoek aan China af. Van maandag 27 tot woensdagochtend 29 oktober woont ze in Brussel de Landbouwen Visserijraad bij. Bij terugkomst in Nederland gaat Verburg ’s avonds meteen door naar Alphen aan den Rijn, waar het boek De kleine geschiedenis van het groene

lopende zaken hart ten doop wordt gehouden. Ommetjesmaker • Zaterdag 1 november is de minister in Linschoten bij de Natuurwerkdag. Maandag 3 november neemt ze in Amsterdam het eerste exemplaar in ontvangst van deel 6 van het boek Vis en seizoen. Donderdag 6 november woont de minister in de Amsterdamse Mozes en Aäronkerk het congres ‘Ruim baan voor de ommetjesmaker’ bij, waarin de kansen voor veilige, herkenbare en aantrekkelijke wandelpaden centraal staan.

OCW China • Maandag 27 oktober is minister Plasterk in de Tweede Kamer vanwege het wetgevingsoverleg over het hoofdstuk cultuur uit de begroting 2009. Die avond reikt hij, als hij in Den Haag op tijd klaar is, in het Concertgebouw in Amsterdam de VSCD Klassieke Muziekprijs uit. Dinsdag 28 oktober neemt hij in Den Haag het boek Brain Visions in ontvangst tijdens een symposium van Stichting Toekomstbeeld der Techniek. Woensdag de 29e geeft de bewindsman op het Hofstad College te Den Haag het startschot voor de uitvoering van de plannen Meisjes en Techniek. In Sociëteit de Witte ontmoet hij op donderdag 30 oktober Eurocommissaris Janez Potocnik van Wetenschap en Onderzoek. Zaterdag 1 november vertrekt de minister naar China voor een werkbezoek. Vrijwilliger • Staatssecretaris Van Bijsterveldt woont maandag de 27e het Nationaal Jeugddebat in de Tweede Kamer bij. Dinsdag 28 oktober is ze in Delft, eerst bij Delft on Stage, een initiatief van het bedrijfsleven waar er wordt ‘gespeeddate’ met vmbo’ers. Op 29 oktober spreekt Van Bijsterveldt in de Beurs van Berlage in Amsterdam de Amercian Chamber of Commerce toe. Donderdag 30 oktober is ze aanwezig bij de conferentie ­Kwaliteitsagenda Lerarenopleidingen in de Van N ­ ellefabriek te Rotterdam. Op 1 november zet de ­bewindsvrouwe zich in het kader van Make A Difference Day in als vrijwilliger in haar woonplaats Schipluiden. COC • Staatsecretaris Dijksma brengt maandag 27 oktober een kennismakingsbezoek aan het COC in Leiden. Donderdag de 30e neemt ze in Etten-Leur deel aan het jaarcongres van Sensis, de o ­ rganisatie voor slechtzienden en blinden. ­Aansluitend is ze in Tilburg aanwezig bij de startconferentie passend onderwijs Midden-Brabant. Maandag 3 november houdt Dijksma in Utrecht een toespraak op een conferentie over voor- en

vroegschoolse educatie voor leidsters en leerkrachten.

zeehaven officieel over aan de gemeente Kampen. Op 30 oktober is zij aanwezig bij een AO over piraterij.

Vrom

SZW Migratie • Minister Donner heeft ­woensdag 29 oktober een debat in de Tweede Kamer naar aanleiding van de trendrapportage over de cao’s. ­Aansluitend heeft hij nog een tweede debat, over modern migratiebeleid. Leiderschap • Vertrekkend staats­ secretaris Aboutaleb is vrijdag 24 oktober nog in Turkije, maar maandag 27 o ­ ktober houdt hij alweer een speech, en wel in Amersfoort, over leeftijdsbewust ­personeelsbeleid. Daarna gaat hij naar een symposium in Nijmegen, waar het over het consumptief krediet gaat. Op donderdag 30 oktober heeft hij een AO over de AOW en op vrijdag 31 oktober gaat hij in discussie met CNV-Jongeren over de werkleerplicht in Amsterdam. Op donderdag 6 november woont hij de Armoedeconferentie in het Amsterdamse Slotervaart bij. Later op de dag geeft hij in Warnsveld een gastles aan de politie over leiderschap, waarna hij weer naar Amsterdam vertrekt voor een regionaal ondernemerscongres.

Verkeer en Waterstaat Randstad urgent • Minister Eurlings en staatssecretaris Huizinga bezoeken op maandag 27 oktober samen de tweede Randstad Urgent-conferentie in de oude Van Nellefabriek in Rotterdam. Randstad Urgent is bedoeld om de Randstad aan de internationale top te brengen als duurzame economische regio. Minister Eurlings is op 29 oktober aanwezig bij een AO over de reistijdverbetering op het spoor. Piraterij • Staatssecretaris Huizinga draagt op 29 woensdag oktober het nieuwe bedrijven- en industrieterrein Zuider-

Campagne • Zaterdag 25 oktober voert minister Cramer namens de PvdA ­campagne voor de komende waterschapsverkiezingen. Op maandag 27 oktober is ze de hele dag in Rotterdam: eerst voor de Randstad Urgent-conferentie, daarna bij de start van een energiezuinig ­woningbouwproject. ’s Avonds is ze bij het Nederlands Architectuurinstituut voor de lancering van de nieuwe Architectuurvisie. Op 30 oktober opent Cramer met ­minister Vogelaar het Klimaatstraatfeest in Den Haag en woont ze in Zoetermeer het Bouwhuisdebat van Bouwend Nederland bij. Op 6 november vliegt Cramer voor gesprekken over het milieubeleid naar China, waar ze blijft tot 12 november. MADD • Minister Vogelaar bezoekt ­maandag 27 oktober de Amsterdamse wijken Bos en Lommer en AmsterdamOost, in het kader van haar wekelijkse wijkbezoeken. Twee dagen later reist ze af naar het Duitse Bonn, waar ze de Metropolis Conferentie over integratie bijwoont. Op 1 november is Vogelaar in Utrecht voor Make A Difference Day, de jaarlijkse dag voor vrijwilligerswerk.

VWS Congressen • Minister Klink brengt op 28 oktober een bezoek aan Utrecht, waar een congres plaatsvindt over de liberalisering van de ziekenhuiszorg, georganiseerd door Zorgverzekeraars Nederland. Twee dagen later staat weer een congres in de agenda van de bewindsman, georganiseerd door Ambulancezorg Nederland. De week daarna, op 5 en 6 november, vindt in de Tweede Kamer de begrotingsbehandeling van VWS plaats, hierbij is ook staatssecretaris Bussemaker aanwezig. Moderne vrouw • Staatssecretaris ­Bussemaker is 29 oktober in Amsterdam, waar ze het Handboek voor de moderne vrouw krijgt uitgereikt. Beide daaropvolgende dagen is ze ook in de hoofdstad: de 30e in het Olympisch Stadion bij het ­Nationaal Gala van de Gehandicapte S ­ porter, op 31 oktober neemt ze Het Schaakboek in ontvangst. Begroting • Minister Rouvoet is op 29 oktober in de Tweede Kamer, vanwege het wetgevingsoverleg over de begroting van het programmaministerie Jeugd en Gezin. 24 oktober 2008 PM

5

ˆ

roerende zaken Kroonprinsenleed Elco Brinkman, Ad Melkert, Ségolène Royal en Gordon Brown kunnen erover meepraten: de rol van kroonprins in de politiek is een lastige. Over machtswisselingen en opvolging gaat Kroonprinsenleed, het nieuwe boek van Ed van Thijn dat verscheen bij uitgeverij Augustus. De kroonprins die te lang in de schaduw van zijn voorganger verkeert, krijgt al snel een imagoprobleem, zeker als de op te volgen leider zijn terugtreding steeds uitstelt uit angst voor het zwarte gat of omdat hij eenvoudigweg niet kan verdragen dat een ander het stokje overneemt. Van Thijn dist een heleboel verhalen uit de oude doos op, maar onthoudt zich van uitspraken over de huidige PvdA-leiding. Daardoor boet het boek aan kracht in, hoewel de onderhoudende verteltrant van Van Thijn veel goedmaakt.

Kleurrijke almanak Leve het verschil! Die boodschap brengt het jaarboek van de Vereniging voor Overheidsmanagement 2008. ‘Durven en doen met kleur: kleurrijke mensen die kleurrijke dingen doen’, zo staat voorop de oranje cover van het almanakje. Met bijdragen van bestuurders uit overheid én bedrijfsleven, die allemaal hun licht laten schijnen op het thema diversiteit. Zo schrijft Forum-voorzitter Sadik Harchaoui over het eigenbelang van diversiteit en vertelt adjunct-directeur Metin Köse van ING Private Banking over het multiculturele netwerk ING Crossing. Staatssecretaris Ahmed Aboutaleb – toekomstig burgemeester van het multiculturele Rotterdam – laat nog weten dat ‘diversiteit moet’, al is hij geen voorstander van een ‘quotum voor “excuus-allochtonen”’.

Quotez ‘Vrom’ers zijn vaak sceptisch over duurzaamheid.’ Rijkstrainee Sander Franse verbaast zich over het feit dat zijn collega’s op het ministerie van Vrom niet zo groen zijn (Tellus). ‘Het mag geen Bosbank worden met allemaal Boswachters van de overheid.’ VVD-Kamerlid Frans Weekers blijft bij de liberale visie dat de staat zich niet dient te bemoeien met markttaken, in Revu. ‘Toen ik in 1994 uit de Nederlandse politiek ging, ben ik vrijwel meteen gaan nadenken over de gevolgen van globalisering.’ Aldus oud-premier Ruud Lubbers in het blad Vrom.nl. ‘Ik realiseerde me dat ik al voor mijn twaalfde in de kerk naar meisjes keek.’ Minister Plasterk komt zelf ook uit de kast op de nationale Coming Out Dag, in het Nederlands Dagblad.

6

PM 24 oktober 2008

Een vlucht Van der Wulpen Nu Gerard van der Wulp uit Den Haag is vertrokken (de voormalig DG van de RVD is tegenwoordig tweede man op de ambassade in Washington), ziet zoon Xander zijn kans schoon. Eindelijk kan hij zijn ambities in de parlementaire journalistiek waarmaken. Vanaf 1 november gaat hij aan de slag als televisieverslaggever op de Haagse redactie van NOS Nieuws. Nu zit Xander nog bij de NOS in Hilversum, waar hij chef van de 24-uurs-redactie is. In plaats van papa Gerard zal hij het tijdens het wekelijkse onderonsje met de minsterpresident met diens opvolger bij de RVD Henk Brons moeten doen.

roerende zaken Wellinks goudpot Wat je op internet al niet tegenkomt. Een regenboog boven De Nederlandsche Bank in Amsterdam, afgelopen maandagochtend vroeg, de dag nadat is bekendgemaakt dat de overheid 10 miljard euro in ING steekt.

Prijsvraag Overheid 2.0

2.0

Minilaptop winnen? Staatssecretaris Ank Bijleveld van BZK is op zoek naar goede ideeën over ­‘Overheid 2.0’. In aanloop naar de conferentie Overheid 2.0, georganiseerd door Media Plaza en BZK, heeft het departement daarom een prijsvraag uitgeschreven. Hoofdvraag is: hoe kan de overheid web 2.0 zo goed mogelijk benutten? De eerste inzendingen zijn al binnen. Naast de minilaptop stelt BZK 25.000 euro beschikbaar om het plan uit te voeren. Voor wie geen idee heeft waar het over gaat: web 2.0 staat voor de nieuwe, huidige fase van het internet, dat steeds multimedialer en persoonlijker wordt. Zelf een idee of meer informatie? Kijk op www.overheid20.nl. De sluitingsdatum voor inzending is maandag 17 november 2008. De conferentie Overheid 2.0 vindt plaats op 4 december in de Utrechtse Jaarbeurs.

De kluizenaar Voormalig Justitieambtenaar Ton Theunis greep een verzoek van de SP-fractie in het Europarlement aan om een boek te schrijven over het verlies van privacy en misbruik van persoonsgegevens. Onlangs kwam De kluizenaar uit, een thriller over de zoektocht naar de pleger van een bomaanslag. Elk denkbaar middel wordt aangewend om de identiteit van de dader te achterhalen. Men komt op het spoor van een man van middelbare leeftijd, maar is hij degene die ze zoeken? Theunis, die onder meer gevangenbewaarder in de Bijlmerbajes en griffier op de arrondissementsrechtbank in Amsterdam is geweest, heeft meerdere thrillers op zijn naam staan. Met zijn eerste roman De toren (1992) was Justitie ‘helemaal niet blij’, aldus Theunis in een interview op zijn eigen website. Zijn volgende boek gaat over de drijfveren van ‘onze vaderlandse penoze, de ­Holleeders en de Mieremetten’, aldus Theunis. ‘Stopten politie en justitie na de IRT-affaire eigenlijk wel met hun “gecontroleerde doorvoer”?’ Verwacht in oktober 2009. 24 oktober 2008 PM

7

nieuws DG Judith van Kranendonk over het cultuurbeleid

‘De minister vindt alles belangrijk’ Maandag 27 oktober spreekt de Tweede Kamer met minister ­Plasterk over het onderdeel cultuur van zijn begroting. Het eerder dit jaar ­gepresenteerde plan Kunst van leven 2009-2012 staat ook op de agenda. Judith van Kranendonk is sinds 2003 de hoogste cultuurambtenaar op het departement. OCW • Welwillend poseert Judith van ­Kranendonk (59) in de hal op de vijfde verdieping van het ministerie waar de ­bezoekers door een kamerbewaarder w ­ orden neergezet, totdat ze bij de ­bewindslieden of topambtenaren terecht kunnen. Een week voor de begrotings­ behandeling maakt zij een ontspannen ­indruk. Wil het soms nog wel eens ­gebeuren dat topambtenaren het gesprek met PM afbakenen, Van Kranendonk ziet het interview met vertrouwen tegemoet. Haar houding is er een van: kom maar op met die vragen. Er is veel te doen geweest over de nieuwe subsidie-systematiek van het Fonds voor de Podiumkunsten+. Bent u tevreden?

‘We gaan het over twee jaar evalueren. Maar de beweging waarbij een deel van de subsidies aan instellingen waarover primair een artistiek oordeel wordt geveld zonder dat bestuurlijke overwegingen een rol spelen, naar de fondsen is gegaan was heel hard nodig. Het oude systeem was te bureaucratisch en te complex voor de vernieuwing die de sector doormaakt en het werd door politiek én kunstveld als onwenselijk beoordeeld dat de politiek, en de lobby naar de politiek, doorslaggevend waren bij individuele ­subsidiebeschikkingen.

De discussie in de media ging heel erg over de keuzes van de minister en van het Fonds voor de Podiumkunsten voor de vierjarige subsidies. Dat is maar een klein deel van het totaal. Niettemin heeft de minister onlangs – naar eigen zeggen toen hij in Suriname onder een boom zat – besloten er 10 miljoen euro extra voor uit te trekken. Voeg dat bij de 10 miljoen die Mariëtte Hamer bij de Algemene Beschouwingen voor de ­cultuursector heeft geregeld en de 50 ­miljoen intensivering uit het c­ oalitieakkoord, dan is het een aardig ­resultaat. Wat mij betreft is er nooit genoeg geld voor cultuur, maar ik durf het woord “tevreden” wel in de mond te nemen.’

gen in voor pensioenen. En ja, er zijn nu i­ nstellingen die substantieel minder subsidie krijgen of zelfs helemaal niets meer; hier reserveren we geld voor, een zogeheten frictiebudget.’

‘We hebben in Nederland ook mecenassen’

Wat moet de overheid beslist zelf doen?

Een aantal bekende namen viel buiten de boot. Dat er een keer een generatie­ wisseling moet komen is begrijpelijk, maar is er een pensioenvoorziening voor de artiesten die plaats moeten maken voor een volgende generatie?

‘Ja, die is er, maar daar gaan we op het departement niet over. Over de ­salarissen en alles wat erbij hoort worden cao’s ­afgesloten. Daar zitten ook voorzienin-

De begroting van ... Het is inmiddels de zesde Justitie­ begroting van Joris Demmink als ­secretaris-generaal. Misschien wel zijn laatste, daar topambtenaren om de zeven jaar dienen te rouleren. De directie Voorlichting van het ministerie bedacht een wel heel aparte manier om de begroting voor groot publiek toegankelijk te maken. Als enige departement presenteerde het de kerncijfers voor 2009 in een krant, een acht ­pagina’s tellend document met onder

8

PM 24 oktober 2008

In de begroting staat dat het overgrote deel van het cultuuraanbod ongesubsidieerd tot stand komt. Slaat dat op de vele ­musicals en cabaretvoorstellingen?

‘En ook op de vrije producties die tot stand komen. In de podiumkunsten is maar 15 procent van het totaal afhankelijk van subsidie. Hele sectoren, zoals de literatuur en de popmuziek, werken grotendeels zonder subsidie.’

‘Dat is de legitimiteitsvraag. De reden dat het rijk in actie komt heeft in de eerste plaats te maken met de intrinsieke waarde van cultuur en in de tweede plaats met de positieve maatschappelijke effecten die je wilt bereiken. Heel lang geleden werd de kunst gefinancierd door de adel of de gegoede burgerij – en de kerken, niet te vergeten. Het rijk speelt er nog niet zo lang een rol in.’ In Londen is onlangs de nieuwe Saatchi Gallery geopend. Een fantastisch mooi

Joris Demmink SG Justitie

meer interviews met de bewindslieden. Volgens minister Hirsch Ballin ‘is het ­duidelijk wat we willen’ en voor staatssecretaris Albayrak is 2009 ‘het jaar van de waarheid’. De belangrijkste opgave van Justitie: 25 procent minder criminaliteit in 2010. Om dat te bereiken wordt volgend jaar een bedrag van ruim 5,7 miljard euro uitgetrokken. De Tweede Kamer ­debatteert op 5 en 6 november met de bewindspersonen over de begroting.

nieuws column

Foto: Welmer Keesmaat

Besmettelijk

museum voor moderne kunst, met gratis toegang. Waarom hebben we in Nederland niet zo’n mecenas?

‘We hebben in Nederland ook mecenassen. We hebben het Scheringa­museum, dat geheel zonder overheidssubsidie tot stand is gekomen, en ook het nieuwe museum dat gebouwd wordt is geheel privaat gefinancierd. En tentoonstellingen in gesubsidieerde musea bestaan deels uit werken die afkomstig zijn uit particuliere collecties.’ Wat doen de Engelsen beter dan wij?

‘De Engelsen doen het heel anders dan wij. Wat we van hen hebben over­genomen is het idee van gratis toegang tot musea. Zo hebben kinderen tot en met 12 vanaf volgend jaar gratis toegang tot de musea en er is de cultuurkaart voor jongeren tot en met 18. Overigens geeft die niet alleen een gereduceerd tarief voor instellingen, maar ook de mogelijkheid om zelf actief te zijn. Dat laatste is heel belangrijk. Zelf heb ik heel lang op ballet gezeten.

Naam Joris Demmink Geboren 11 december 1947 Studie Rechten, Rijksuniversiteit Leiden Loopbaan Tussen 1971 en 1982 werkte Demmink op het ministerie van Defensie totdat hij overstapte naar Justitie. Begonnen als plaatsvervangend directeur Politie, is hij via een tweetal DG-posities opgeklommen tot secretaris-generaal. Die positie bekleedt Demmink nu precies zes jaar.

Om ballerina te worden was ik niet goed genoeg, maar als je het hebt gedaan kijk je er anders naar. Ik denk dat ik door die ervaring nu meer van ballet kan genieten dan anderen.’ Op de Frieze Art Fair vorige week in Londen, een gigantisch groot evenement, was maar één Nederlandse kunstenaar te bewonderen.

‘Dat vind ik inderdaad zorgelijk en ook niet terecht. Nederlandse beeldend kunstenaars doen het niet slecht. In het kader van het internationale cultuurbeleid proberen wij onze sterke punten over het voetlicht te brengen: architectuur, design en mode. We hebben ook ons ­Concertgebouworkest en onze opera en dansvoorstellingen worden ook in de hele wereld geroemd. We zijn op veel ­terreinen heel goed; voor de beeldende kunst moeten we in het buitenland misschien gewoon nog meer ons best doen.’ Wanneer de minister probeert het kunstbudget te verhogen, voor welk onderdeel zijn de collega’s in het kabinet dan het meest gevoelig? Cultureel erfgoed, amateurkunst, geografische spreiding, internationaal cultuurbeleid of de topkunst?

‘Met die vraag had je moeten beginnen. De minister vindt alles belangrijk. Hij kiest voor de meest ideale mix en dat spat ook van de begroting af. Wat de collega’s ­betreft, P ­ lasterk voert coalitiebeleid uit, dus die plus 50 miljoen euro is kabinetsbeleid en er is heel helder aangegeven waar dat geld naartoe moet. Er waren diverse grote speerpunten, zoals cultuurparticipatie, het erfgoed en internationale toppers.’ • Guikje Roethof

Ach, het is allemaal een kwestie van vertrouwen. Je leent alleen geld uit aan iemand die ooit van plan is het terug te geven. Dit gezonde principe is de afgelopen jaren wereldwijd door menig bankemployee uit het oog verloren. Torenhoge leningen werden verstrekt aan mensen die niet verzekerd waren van een stijging in hun inkomen. De slechte leningen werden in spannende derivaten verpakt en drie keer doorverkocht. Dat ging mis en nu zitten Bos en Balkenende met de brokken. Het weglekken van het vertrouwen in de financiële sector hield aanvankelijk gelijke tred met het stijgende vertrouwen in Nout Wellink en Wouter Bos. Daarin komt vast een kentering. Er zat al een kleine kink in de kabel toen bleek dat De Nederlandsche Bank de bedenkingen omtrent Icesave niet aan het publiek had doorgegeven. En ook het gemak waarmee de overheid de strenge eisen van het Stabiliteitspact losliet die het jarenlang had gekoesterd, was minder vertrouwenwekkend. Toch, naast de onbetrouwbare dealers van de beurs die met hun kuddegedrag iedere kwetsbare bank in een halve dag naar de filistijnen hielpen, en naast de doemdenkers van de pers die de crisis over ons afroepen door hem aan te kondigen, leek alleen de overheid in staat de reddende hand te bieden. Bij mij kwam de omslag met de k ­ api­taal­injectie van 10 miljard voor ING, terwijl die bank op dat moment niet krap bij kas zat. Maar net als bij de nationalisatie van Fortis/ABN Amro durfde niemand kritische vragen te stellen. Hier stond niet alleen het consumenten­belang op het spel. De overheid kampt met een probleem van besmetting. Sinds de introductie van publiek-private samenwerking leeft ook de overheid op de pof. Veel grote projecten worden door de ­banken gefinancierd en later in termijnen afbetaald door de staat. Zo wordt de renovatie van het ministerie van Financiën uitgevoerd door het consortium Safire, waar ABN Amro deel van uitmaakt. Het vertrouwen in de financiële sector is de afgelopen decennia veel te groot geweest, dat is wel duidelijk. Dat de staat nu zo veel zou kunnen verdienen aan de leningen en participaties ... Tja, dat verhaal vertrouw ik niet helemaal meer. [email protected] 24 oktober 2008 PM

9

nieuws Strenge deadlines moeten stagnatie van projecten voorkomen

Randstad Urgent zorgt voor knikkende knieën Foto: Dirk Hol

Niet iedereen is verrukt over de radicale deadlines die het programma Randstad Urgent stelt aan v ­ erantwoordelijke ambtenaren op landelijk en lokaal niveau. De ‘sociale druk’ kan leiden tot vertekening, zo merkt ­directeur Gebiedsontwikkeling Elaine van der Poorten van Vrom op. Camiel Eurlings

VenW/Vrom • Een aantal overheids­ directeuren zit met knikkende knieën te wachten op komende maandag. Dan vindt in de Rotterdamse Van Nellefabriek een grote conferentie plaats over Randstad Urgent, waarbij stil wordt gestaan bij het eenjarig jubileum van het interdepartementale programma en maakt ­coördinerend minister Eurlings van Verkeer en Waterstaat bekend welke van de 35 projecten uit Randstad Urgent wel of niet gehaald zijn. Randstad Urgent behelst 35 verschillende projecten die door een bestuurlijk duo worden aangepakt: een bewinds­ persoon van een van de departementen en een regiobestuurder. Zij zijn eind­ verantwoordelijk voor het hele project, maar de uitvoering komt terecht bij een van de directeuren. Die hebben maandelijks overleg over de voortgang. Daarbij geldt een stoplichtachtige indeling: groene projecten lopen op schema, oranje dreigen hun deadline niet te halen en rode projecten lopen achter op schema. Meer dan ooit tevoren is bij dit project de druk vanuit andere departementen aanwezig, zegt programmamanager Michiel Ruis van Randstad Urgent. ‘Een van de aspecten van dit project is naming and ­faming: we bouwen sociale druk op ­richting de directeuren. Het is niet leuk als je een aantal oranje projecten op je naam hebt staan.’ Het kabinet wil door deze druk de besluitvorming versnellen, zegt Ruis. ‘Wat heel belangrijk is, is dat we de bestuurlijke cultuur willen veranderen. Heel veel besluiten kunnen veel eerder genomen worden, maar dan wordt er toch

10

PM 24 oktober 2008

nog besloten een onderzoekje te doen. Dat doen we nu niet: alle vluchtwegen worden afgesloten. Je kunt niet meer zeggen dat je nog wat tijd wilt nemen.’ De deadlines, in Randstad Urgent ‘mijlpalen’ genoemd, worden gesteld door het bestuurlijke duo dat het project leidt. ‘Het enige wat wij doen,’ zegt Ruis, ‘is zo’n mijlpaal aanhouden. Als die toch niet ­gehaald wordt, betekent dat dat de deadline niet goed gesteld is, of dat het project niet goed verlopen is.’ De strenge deadlines zijn voor betrokkenen soms lastig, vindt Elaine van der Poorten, directeur Gebiedsontwikkeling op Vrom en in die hoedanigheid betrokken bij Randstad Urgent. ‘We moeten de aandacht niet alleen richten op de mijlpalen. Als je je mijlpalen haalt b ­ innen de tijdsplanning, kan het bij wijze van

‘Alle vluchtwegen worden afgesloten’ spreken een inhoudelijk waardeloos project zijn, maar sta je toch op groen. Het zou best kunnen dat een project op rood komt te staan, omdat dat het project ten goede komt. Maar we hebben bij Vrom een aantal projecten dat dit jaar succesvol is doorgekomen, de projecten van Vrom zijn allemaal groen.’ Michiel Ruis begrijpt de kritiek, maar onderstreept het belang van groene projecten. ‘Als er een goede reden voor de vertraging is, kun je dat ook goed uitleggen. Het nadeel is dat elke projectleider wel een goede reden heeft waarom zijn project vertraagd is. Er zijn altijd wel dingen die vertraging opleveren, sommige

bestuurlijke processen zijn erg complex.’

Investering De bestuurlijke opzet van Randstad Urgent, zoals die een jaar geleden is ­ingegaan, is nog ongewijzigd, zegt Ruis. Wel hebben sommige departementen moeite de gevraagde capaciteit te leveren, constateert hij. ‘EZ levert bijvoorbeeld iemand voor twee dagen in de week. Die kan dan niet volwaardig meedraaien – dat is jammer en had ik liever anders gezien. Er komt heel veel informatie op je af, daar heb je al een werkdag voor nodig. ­Misschien moeten departementen wel meer afgerekend worden op of ze mensen interdepartementaal ter beschikking stellen. Je moet het zien als een investering.’ Zowel Van der Poorten als Ruis ziet echter vooral voordelen van deze vorm van interdepartementale samen­werking. ‘Randstad Urgent geeft projecten een bepaalde status waardoor mensen er harder voor gaan lopen,’ zegt Van der Poorten. ‘Niemand heeft zin om een rood stempel te krijgen.’ Daar komt bij dat het project als voorbeeld dient voor projecten om de overheid anders te laten werken, meent Ruis. ‘Het is een nieuwe vorm van samenwerking voor de overheid. Die is nu nog behoorlijk op de bestuurslijn georiënteerd; dat is de manier waarop departementen, net als in het bedrijfsleven, zijn opgebouwd. Deze manier van werken is erg wennen, maar departementen accepteren dat ze dingen samen moeten doen. Je werkt niet alleen voor bijvoorbeeld VenW, maar je werkt voor het rijk.’ • Rutger van den Dikkenberg

nieuws Sociale netwerkcommunities booming

Internet lonkt naar ambtenaar

Binnen een week tijd zijn maar liefst twee sociale netwerken ‘speciaal voor ambtenaren’ gelanceerd. LNV’er Davied van Berlo meldde zich aan en richtte zelf ook een netwerkcommunity op. ‘Vroeger organiseerde je een congres, nu doen je dat met een netwerksite.’

Ambtenaren in cyberspace www.republic.nl

LNV • De strijd om de netwerkende ambtenaar is logebarsten. VNU Media ­presenteerde begin oktober Overheidscircuit.nl: ‘een netwerk voor mensen die werken bij de overheid’. Daags daarna ­lanceerde concurrent Sdu Uitgevers tijdens een event in de Amsterdam Arena ‘een netwerk voor jonge hoogopgeleide ambtenaren’ gelieerd aan het blad re.Public. LNV-ambtenaar Davied van Berlo meldde zich bij beide netwerken aan ‘om te kijken wat de ontwikkelingen zijn’, zo vertelt hij telefonisch terwijl hij de trein instapt. ‘Ik probeer zo’n beetje alles uit om te zien hoe het gebruikt kan worden.’ Zo is Van Berlo ook actief op populaire communities als Hyves, LinkedIn, Facebook en Twitter. Op het ministerie van LNV houdt hij zich bezig met de gevolgen van web 2.0 – interactieve toepassingen via internet – voor de relatie tussen overheid en burger en voor de manier van netwerken van het departement. Hiertoe lanceerde hij in juni de website Ambtenaar 2.0, die ook al een sociale component heeft. Ambtenaren kunnen hier – net als op de sites Overheidscircuit.nl en rePublic.nl – een profiel aanmaken en met elkaar in contact treden. Volgens Van Berlo heeft zijn website echter een heel ander, ‘want niet-commercieel’, doel: ‘Ambtenaar 2.0 is een website van alle ambtenaren. Wij willen een discussie aangaan over de mogelijkheden van web 2.0 voor de overheid. Vroeger organiseerde je daartoe een congres, nu doe je dat met een netwerksite.’ Naast de twee nieuwe sociale netwerken voor ambtenaren en die van Van

Berlo, zijn er op internet tal van ambtenarencommunities actief. Zo is er de hyve I ambtenaar met op moment van schrijven 2.704 leden. Ook rijkstrainees hebben zich op Hyves verenigd (226 leden), net als Jong VenW (181), het ministerie van Economische Zaken (130), BZK (96), de gemeente Den Haag (275) en het Jonge Ambtenaren Netwerk van de gemeente Amsterdam (82). Onder de paraplu van de professionele variant LinkedIn is eveneens een aantal groepen actief, zoals onder meer Verkeer en Waterstaat (38 leden), Defensie (451) en de Belastingdienst (206). • Cindy Castricum

www.overheidscircuit.nl www.ambtenaar20.nl www.linkedin.com www.hyves.nl www.facebook.com www.xing.com www.twitter.com

Kroese enzo ...

Yvonne Kroese

24 oktober 2008 PM

11

nieuws

Naast een gevarieerde beursvloer tevens een veelzijdig congresprogamma met thema’s als: • Ben jij de ideale ambtenaar? • Solliciteren op internet: hoe pak je dat het beste aan? • Maak kennis met werken bij de Europese Unie • Ga in gesprek met topambtenaren

28 en 29 november Amsterdam RAI

2008

Ontdek jouw mogelijkheden bij de overheid Voor meer informatie en gratis entree ga je naar

www.carrierebeursoverheid.nl Contentpartners:

12

De Carrièrebeurs Overheid is een activiteit van, PM 24 oktober 2008

Mediapartners:

een onderdeel van de

nieuws Jonge onderzoekers over de kansen van een slimmere en slankere overheid

Hervorming rijksdienst gebaat bij politieke druk Naar aanleiding van drie universitaire scripties over het Programma Vernieuwing Rijksdienst gingen zo’n dertig topambtenaren in debat over de struikelblokken bij departementale hervormingen. Verantwoordelijk SG Roel Bekker bleek zo enthousiast over de resultaten dat hij een scriptieprijs beschikbaar stelt voor jonge onderzoekers op dit terrein. BZK • ‘Mag het licht aan?’ vraagt WODCdirecteur Frans Leeuw met een licht ­sarcastische ondertoon aan de zaal. ‘Het was namelijk wel een beetje een donker verhaal, hè meneer Westerweel?’ Jan Willem Westerweel, voormalig student bestuurskunde en werkzaam bij advies­ bureau Twynstra Gudde, heeft zojuist zijn betoog afgerond, een ietwat defaitistische beschouwing over de potentie van de rijksdienst om zichzelf af te slanken en te reorganiseren. In de statige Louis XV-zaal van de Pulchri Studio in Den Haag zijn ongeveer dertig genodigden, vooral topambtenaren, bijeengekomen om naar aanleiding van drie (post)doctoraalscripties te discussiëren over het Programma Vernieuwing Rijksdienst (VRD). De nog onbedorven, frisse kijk van jong bestuurlijk talent kan een belangrijke bijdrage leveren aan dit altijd beladen onderwerp, zo is de achterliggende gedachte. Leeuw mag de dag voorzitten en doet dat eloquent en droogjes genoeg om de zaal bij tijd en wijle in lachen te doen uitbarsten. ­Westerweel heeft de struikelblokken van de grote vernieuwingsoperaties van het verleden geanalyseerd: het Project Reorganisatie Overheid (1982), de Grote Efficiency Operatie (GEO, 1990) en het Programma Andere Overheid (PAO, 2003). Hij past de uitkomst toe op de VRD. ­Westerweel concludeert dat aan het New Public Management (NPM), de heersende theorie achter bestuurlijke ­vernieuwing, meerdere problemen kleven die de uitvoering ­bemoeilijken. ­Deregulering, ­decentralisatie, afslanking en privatisering gaan volgens hem a­ llemaal met complicaties gepaard. Een groot aantal aanwezigen fronst zijn wenkbrauwen als Westerweel afsluit met de woorden dat de reorganisaties uit het verleden ‘in hoge mate papieren exercities’ zijn geweest. Een verhit debat volgt. Lex van den Ham, voormalig DG van A ­ ndere

Overheid, spreekt van het gebrek aan een burning platform in de politiek. ‘Het is onmogelijk je toe te leggen op de uitvoering van zo’n programma als er op de voorgrond geen politieke discussie over is.’ Karel de Beer, verantwoordelijk voor de taakstelling bij BZ, valt hem bij. ‘Het blijft vaak bij een politiek startschot en dan valt de aandacht weg. Politiek ­commitment is hard nodig.’ De zaal is eensgezind: het ambtenarenapparaat is minder snel in staat zichzelf af te slanken als er geen hoge druk op staat. Van der Ham zegt dat de politieke druk moet worden opgevoerd nu het nog kan. ‘Het onderwerp smeult nog na op het ­Binnenhof.’ Hij krijgt bijval van Eric ­Wiebes, pSG van EZ, die stelt dat er met twee maten wordt gemeten. ‘Er is ongelooflijk veel geld beschikbaar, maar toch

‘Help onze natuurlijke instincten toch en draai de geldkraan dicht’ moet het minder.’ De oplossing is volgens hem eenvoudig. ‘Help onze natuurlijke ­instincten toch en draai de geldkraan dicht. Dan gaat het echt vanzelf.’ Tweede onderwerp van gesprek is de ­effectiviteit van het overheids­beleid. Defensieambtenaar en student ­beleidsonderzoek Meyken Houppermans betoogt dat een slimmere en slankere overheid haalbaar is als er meer interactie tussen de departementen plaatsvindt in de beleidsvoorbereiding. Daar dient een betere wetenschappelijke onderbouwing aan vooraf te gaan. ‘Kennis, ervaring en wetenschap zijn gefragmenteerd. Die moet je bundelen om tot een hoogwaardig beleid te komen,’ aldus Houppermans. Interactie is daartoe de sleutel. Maar dan moet de verkokering wel afnemen en daar valt nog een wereld te winnen. ‘Er is ongelofelijk weinig contact

tussen ambtenaren van verschillende departementen.’ De zaal oppert dat interactie ook het gevaar met zich meebrengt dat er een overlegcultuur ontstaat die onvermijdelijk leidt tot het zoeken van de middenweg in het besluitvormingsproces.

Rommeltje Dan is de beurt aan Ceciel Turkenburg, dienstcontroller van de Vrom-Inspectie. In haar scriptie gaat ze in de op de vraag of er voor programmaministeries een aangepast sturingsconcept nodig is. Haar inbreng evolueert tot een debat over het nut en de noodzaak van de twee programmaministeries zelf. Leon Wever, directeur Financieel-Economische Zaken van VWS, zegt dat Jeugd en Gezin zich exclusief moet concentreren op het probleem waarvoor het is opgericht en dat er geen taken moeten bijkomen. Zijn grootste kritiek is dat het programmaministerie heel sterk is in de inhoudelijke voorbereiding, maar dat het organisatorisch ‘een rommeltje’ is. Van den Ham vindt het niet relevant of een programmaministerie wel of niet volgens het beste concept werkt. ‘De vraag is of het kind daadwerkelijk meer centraal komt te staan. Dáár moet het beleid op aanhaken.’ Terwijl de discussie nog even doorgaat, is het geluid van de deurklink a­ chter in de zaal te horen. Iedereen kijkt om; Roel Bekker komt binnen. Het rumoer van het debat verandert plotseling in een zacht gemurmel. De meest gevreesde SG van dit moment schuift aan om het slotwoord te verzorgen. Hoewel hij het symposium grotendeels heeft gemist is Bekker enthousiast. Hij maakt bekend dat hij jaarlijks een klein ‘onderzoeksbudgetje’ wil vrijmaken voor studenten die afstuderen op een onderwerp dat gelieerd is aan de vernieuwing van het rijk. Als extra stimulans belooft hij ieder jaar een scriptieprijs uit te loven aan de beste scribent. • Tristan van Rijn 24 oktober 2008 PM

13

nieuws

VWS kapittelt zorgverzekeraar om campagne Een grieppandemie vormt het grootste risico voor de nationale veiligheid, aldus de Nationale Risicobeoordeling van dit jaar. Om rampen te voorkomen sloeg de overheid 5 miljoen virusremmers in. Zorgverzekeraar Achmea is er toch niet gerust op en schafte medicijnen voor het eigen personeel aan. Stemmingmakerij, oordeelt VWS. VWS • Zilveren Kruis Achmea adverteerde onlangs dat zij een virusremmer heeft aangeschaft voor het geval er een grieppandemie uitbreekt. Stephanie Juranek van Achmea: ‘Wij hebben de virusremmer voor medewerkers en hun gezinsleden ingekocht. Dit om het risico tegen te gaan dat in geval van een pandemie mogelijk eenderde van de werknemers ziek wordt. We onderzoeken op dit moment de mogelijkheden om de virusremmer aan onze klanten aan te bieden.’ Uit navraag blijkt dat andere zorg­ verzekeraars geen speciale griepremmer in huis hebben. Bij CZ bijvoorbeeld moet het personeel het doen met de normale vaccinatie. Ook is er door werk­gevers op collectief niveau geen afspraak gemaakt om een virusremmer in te slaan. Roelf van der Kooij van VNO-NCW stelt dat dit aan

de werkgevers is: ‘Zij zijn hier prima zelf toe in staat, en wij zijn er niet om hen dit op te leggen.’ Moeten we ons zorgen maken dat onze werkgever of zorgverzekeraar geen virusremmer heeft ingeslagen? Uit de Nationale Risicobeoordeling van juni 2008 blijkt dat een grieppandemie het grootste risico voor de nationale veiligheid vormt. Het is niet meer de vraag óf de ramp zich zal voordoen, maar wanneer. Ook zal de impact van de ramp zo groot zijn – ernstig tot catastrofaal – dat er terecht van een bedreiging van de nationale veiligheid kan worden gesproken. Volgens Bökkerink geeft Achmea onjuiste informatie, waardoor bedrijven onnodige maatregelen treffen. ‘De 5 miljoen virusremmers die de overheid heeft aangeschaft zijn voldoende voor iedereen

die tijdens een pandemie griep krijgt. Dat geldt voor iedere Nederlander. Er is dus geen ­enkele reden voor bedrijven om zelf virusremmers aan te schaffen.’ Wel wil de overheid dat bedrijven zich op andere manieren voorbereiden op een eventuele pandemie. Bökkerink: ‘Zij dragen de verantwoordelijkheid voor hun bedrijfscontinuïteit en voor de zorg voor het personeel tijdens een grieppandemie: bijvoorbeeld de opvang van uitvallend ­personeel op kritische functies en de beperking van onnodig contact met collega’s. Wij ondersteunen de bedrijven met informatie en hulpmiddelen.’ VWS is niet blij met de advertentie van Achmea. Achmea laat weten onbekend te zijn met de kritiek van het ministerie. Juranek: ­‘Uiteraard zullen we hierover in overleg treden met VWS.’ • Noor Vos

Advertentie

samenleving en voor draagvlak. Waarom schiet het dan toch niet op? Van praten naar doen! Laat je inspireren door de aanpak van bedrijven en rijksonderdelen, maak kennis met multicultureel talent, ga in gesprek met wetenschappers, leer van de ervaringen in het

Voor: (midden)managers, HR-adviseurs, OR-leden en geïnteresseerden M.m.v. minister Ter Horst, jonge ambtenaar van het jaar Wassila Hachchi, Karen van Oudenhoven, Hans Siebers, Paul Abell, de Plannensmederij en topmanagers als rijksambassadeur diversiteit. Aanmelden en info: http://kenniswebdiversiteit.rijksweb.nl Of mail naar [email protected] Donderdag 13 november 2008 10.00 – 17.00 uur Kurhaus Scheveningen

n o o w e G t? i Confer e t i s entie ‘Diver

buitenland en deel in de plannen van

‘Dive rsiteit ?G

14

ewoon

doen!’ i s een ge

PM 24 oktober 2008

he k van zamenlijk ring Rij initiatief van he t DG Organisatie en Bedrijfsvoe

eri nist t mi

e ZK nB e va

n

lt Mu

tw

er

kR

rijksambassadeurs voor diversiteit.

t he

ten are n.

beter, zorgt voor aansluiting bij de

am b

personeelsbestand maakt het beleid

ijk s

moet, vindt iedereen. Een divers

n !’

allochtoon, jong en oud. Diversiteit

Over: divers talent herkennen en mobiliseren, de business case voor diversiteit, objectief selecteren en beoordelen, loopbaanbeleid en diversiteit, bewustwording, leiderschap en het managen van diverse teams.

do e

Vrouwen en mannen, autochtoon en

Ne

el re tu l icu

achtergrond Voorlichtingsraad op studiereis in de Verenigde Staten

‘There is some room for improvement’ Vijf dagen lang heeft de Voorlichtingsraad – de d ­ irecteuren ­Communicatie van de departementen – zich in de Verenigde Staten verdiept in de ­ontwikkeling van de nieuwe media en de gevolgen daarvan voor de overheidscommunicatie. Secretaris Jan Bos van de VoRa hield voor PM een dagboek bij. ‘We moeten de belangrijkste bloggers b ­ etrekken in ons communicatiebeleid.’ Tekst en foto’s Jan Bos

H

et werkbezoek kende een ­wetenschappelijke aftrap. ­Julie Barko Germany, directeur van het Institute for Politics, Democracy & The Internet, bracht vlotjes de relevante feiten in beeld. Internet heeft een enorme impact op het sociale verkeer. Nu al heeft een op de acht echtparen in de Verenigde Staten elkaar via internet ontmoet. Het wereldwijde web heeft er ook toe geleid dat veel meer burgers op een of andere manier aan het politieke proces deelnemen. De drempel om je ergens mee te bemoeien of om je mening te uiten is immers veel lager geworden. De verwachtingen van de overheid zijn hierdoor sterk veranderd. Optimale transparantie, snelle respons en interactiviteit zijn daarbij de trefwoorden. Via de social media lijken burgers nauwelijks nog geheimen voor elkaar te hebben. Iedereen kan meekijken in elkaars vriendennetwerk, fotoalbums, ambities en arbeidsverleden. In zo’n transparante wereld kan de overheid niet achterblijven. Op de websites van de Senaat en het Huis van Afgevaardigden is precies te zien wie waarover hoe heeft gestemd. Maar je kunt er ook in doorslaan. Zo is er een senator in Utah die de wereld door middel van een webcam 24 uur per dag laat meekijken naar wat er in zijn kantoor gebeurt, in de hoop zijn kiezers te overtuigen dat hij zich niet voor de karretjes van allerhande ­lobbyisten laat spannen.

Jan Bos

Democracy 2.0 Tracy Russo, online strategist van de Democratische Partij, neemt ons vervolgens mee in de wereld van de bloggers. Duizenden individuen maken de wereld dagelijks deelgenoot van hun lotgevallen en opvattingen. Bij elkaar vormen zij de onmeetbare blogosphere die steeds meer het nieuws bepaalt en de traditionele media verdringt. Tussen het vele kaf is gelukkig het nodige koren te vinden:

Het bezoek aan de VS schudt de VoRa definitief wakker the influentials. Dat zijn de bloggers met specialistische kennis die niet alleen zeer professioneel maar ook razendsnel te werk gaan. Om de boodschap goed over het voetlicht te krijgen, zal de overheidscommunicatie niet alleen contacten moeten onderhouden met de traditionele media, maar ook – en steeds meer – met de meest invloedrijke bloggers. Dat besef daalt tijdens het werkbezoek steeds dieper in bij de leden van de Voorlichtingsraad. Of het nu Rebecca Fulcher van het Federal Citizen Information Center is, of Ian Storrer van

Mobilize.org, allemaal benadrukken ze de toenemende impact van de blogosphere – waar de overheid niet vroeg genoeg op kan inspelen. Het delen van vrijwel alle informatie op het internet leidt niet alleen tot het vernieuwde web 2.0, maar ook tot een democracy 2.0 waarin de kiezer zijn wensen steeds pregnanter weet duidelijk te maken. ‘Everybody now has a mega­ phone,’ aldus Ron Baer van het communicatieadviesbureau Burson Marsteller. De gestrande wiki-pogingen van Rita ­Verdonk zouden de opvatting kunnen staven dat het in Nederland zo’n vaart nog niet zal lopen, maar het bezoek aan Amerika schudt de Voorlichtingsraad definitief wakker. Amerika loopt natuurlijk voorop – daarom zijn we er ook – maar de ontwikkeling is onomkeerbaar. ‘We m ­ oeten de belangrijkste bloggers betrekken in ons communicatiebeleid,’ concludeert Jeroen Sprenger, vicevoorzitter van de VoRa en delegatieleider. ‘In de praktijk blijkt dat de traditionele media pas aandacht aan thema’s besteden nadat ze door bloggers zijn aangekaart.’ Dat zou kunnen betekenen dat de directies Communicatie hun aandacht gaan verleggen van de ­traditionele media naar de blogosphere. Een hoogtepunt van de studiereis was het bezoek aan het Pentagon. Vanaf het begin werd het imago van het Pentagon als een onneembaar bastion gelogenstraft. Niet alleen had men alles uit de kast gehaald om ons zo goed mogelijk te informeren over de vele activiteiten 24 oktober 2008 PM

15

achtergrond van de Public ­Affairs Division, men nam ook geen blad voor de mond. Niet jegens ons, maar uiteindelijk ook niet voor de buitenwereld. Afgezien ­uiteraard van operationele informatie wordt vrijwel alle informatie op het web gedeeld. ‘We voeren een constant battle over het al dan niet filteren van informatie,’ zegt Robert Hastings (‘a spokesperson with the rank of a four star general’). ‘Maar daar is geen houden aan. Militairen houden eigen blogs bij en plaatsen raw unedited material, gemaakt met de mobiele telefoon, op YouTube. Als wij dat proberen tegen te houden, plaatst de tegenpartij het wel.’ Meer nog dan de andere gesprekspartners zijn de communicatiespecialisten van het Pentagon somber over de toekomst van de traditionele media. Dat is ook niet zo gek als je bedenkt dat hun doelgroep zich in 177 landen bevindt. Voordat je die met een deadtreeproduct als een krant hebt bereikt ben je weken verder. Dus wordt vrijwel alle energie ­gestoken in internet, al moet Roxie Merritt, director of New Media, bekennen dat het wat uit de hand is gelopen nu er meer dan 400 websites onder verantwoordelijkheid van het Pentagon in de lucht zijn. ‘We zijn bezig om die wildgroei terug te dringen, maar dat valt nog niet mee,’ bekent ze. Wat dat betreft zou ze nog wat van de Voorlichtingsraad kunnen leren, omdat in Nederland al flinke stappen zijn gezet om alle departementale websites tot één terug te brengen. Maar dat is een ander verhaal.

Privacy Natuurlijk laat de situatie in Amerika zich niet een op een vertalen naar Nederland. Dat zou maar leiden tot de gevreesde ‘Amerikaanse toestanden’. Optimale transparantie is een nobel streven, die les neemt de Voorlichtingsraad onverkort mee naar huis. Daar waar zelfs het Pentagon de journalisten gastvrij binnen

Adam Belmar, Deputy Assistant to the President, en zijn team bekijken een voorbeeld van de beeldregie bij de persconferentie van Balkenende, Bos en Wellink: ‘There is some room for improvement’

het eigen ministerie opneemt en de blogs van de militairen aan het front vrijwel ongemoeid laat, zou Nederland al helemaal geen terughoudendheid moeten kennen. Toch zijn er grenzen. En die hebben te maken met privacy. Geen van de tientallen communicatie-

Optimale transparantie is een nobel streven, die les neemt de VoRa onverkort mee naar huis specialisten die we tijdens het werkbezoek spreken maakt zich zorgen over de privacy. De delegatie stelt het regelmatig aan de orde, maar dat stuit slechts op onbegrip. Privacy lijkt een typisch Nederlands dingetje, behorend in het rijtje tulpen, klompen en molens. Gegevensbestanden worden ongegeneerd verhandeld en voor allerhande doeleinden gebruikt. Daar doen de overheid en de politieke partijen

vrolijk aan mee. Heb je je op internet in een of ander forum ooit ongerust gemaakt over het milieu, dan kun je rustig een ‘persoonlijk’ mailtje van Barack Obama verwachten dat je vooral op hem moet stemmen. Daar moeten de Nederlandse communicatiedirecteuren wel even aan wennen. ‘Waarom zou privacy een issue zijn?’ vraagt Tracy Russo retorisch. ‘Iedereen is eraan gewend dagelijks allerlei persoonlijke gegevens te uploaden naar zijn profiel op sites als Facebook en MySpace.’ Als het aan de Voorlichtingsraad ligt, zal privacy echter altijd iets blijven waar bij de verdere activiteiten rond de blogo­ sphere en web 2.0 wel degelijk rekening mee zal worden gehouden.

Kleine revolutie Curieus was het bezoek aan het Witte Huis. Nu beeld in de communicatie steeds belangrijker wordt, wilde de Voorlichtingsraad weten hoe de communicatiedirectie van president Bush daarmee omgaat. Ui-

Robert Hastings (midden) van het Pentagon: ‘Als wij de blogs van militairen tegenhouden, dan plaatst de tegenpartij ze wel’

16

PM 24 oktober 2008

achtergrond LEZERS SCHRIJVEN terst professioneel, zo bleek al snel. Adam Belmar, Deputy Assistant to the President, stuurt een heel team aan dat zich uitsluitend bezighoudt met de achtergronden van de persconferenties en de photo opportunities van de president. Kosten noch moeite worden gespaard om ervoor te zorgen dat in een oogopslag duidelijk is wat het thema is van de persconferentie die George W. Bush op dat moment geeft. Leidt Bush een topontmoeting in Parijs, dan staat hij even Tussen de bedrijven door onderhield de later voor een achtergrond met bekende Voorlichtingsraad per blackberry intensief contact met het thuisfront. V.l.n.r. Erik den Parijse iconen als de Eiffeltoren en de Arc Hoedt (BZK), Jeroen Sprenger (Financiën) en de Triomphe. Wat daar de precieze meerJoop Veen (Defensie) waarde van is, kan Belmar niet zeggen. Hij slagen om dat te bewerkstelligen. Maar het houdt het op: ‘Ultimately, it works.’ kan natuurlijk altijd nog beter, dat heeft Dat wilde de Voorlichtingsraad het werkbezoek aan Amerika duidelijk graag geloven, maar een beetje over de gemaakt. Zo snel mogelijk inspelen op de top vonden de meesten het wel. Enigssteeds prominentere rol van de bloggers zins beschroomd vroeg Jeroen Sprenger binnen het medialandschap was daarbij Belmar om een oordeel over de foto van een van de belangde persconferentie Privacy lijkt een typisch rijkste lessen. De vovan Balkenende, Bos Nederlands dingetje, rige studiereis aan en Wellink over de kredietcrisis die op behorend in het rijtje tulpen, Canada heeft uiteindelijk geleid tot de dag van ons verklompen en molens de introductie van trek de voorpagina een logo voor de gehele rijksoverheid. Dat van de Volkskrant sierde. ‘There is some room for improvement,’ oordeelde Belmar was niet minder dan een kleine revolutie die zonder de ervaringen in Canada niet zo met gevoel voor understatement over het snel tot resultaat zou hebben geleid. Het stilleven met de drie voor hem volstrekt is niet ondenkbaar dat ook deze studietrip onbekende heren. Dat werd het motto tot een kleine revolutie in de overheidsvoor het vervolg van de reis. De communicatie van de rijksoverheid communicatie leidt, uitmondend in een veel prominentere plek voor de online biedt ruimte voor verbetering. Daar is de communicatie binnen het communicatieVoorlichtingsraad zich volop van bewust. beleid van de rijksoverheid. • Steeds meer worden de handen ineenge-

Kritiek op de

pers? Vrijheid van de pers is een groot goed, maar journalisten zouden eindelijk eens moeten beseffen dat er hogere waarden op het spel staan. Dat denkt menigeen die vaak met de media te maken heeft. Het imago van de overheid is slecht, omdat de media zo’n negatief beeld schetsen van het overheidsoptreden. Waar of niet waar?

van de berichtgeving in de media? Heeft u ook kritiek op de pers? Weet u uit eigen ervaring dat de media onvolledig of onjuist berichten? PM is nieuwsgierig naar uw kijk op het nieuws.

Zet uw persoonlijke mening of verhaal in woorden op papier Anonieme inzendingen zijn ook welkom. Laat ons wel weten of u man/vrouw bent, wat uw ­functieschaal is en op welk ­departement u werkzaam bent.

Reacties kunt u sturen aan: [email protected] (uiterlijk vrijdag 28 november 2008).

Belmar toont in het Witte Huis een voorbeeld van beeldregie bij de ontmoetingen van de president 

De mooiste en bloemrijkste inzendingen worden gepubliceerd in PM 21 van 19 december.

24 oktober 2008 PM

17

achtergrond

Wilie van der Merwe

18

PM 24 oktober 2008

Kennismigranten lopen te hoop tegen bureaucratie

Welkom in Nederland Theoloog Willie van der Merwe uit Zuid-Afrika en de Afghaanse arts Hakimula Hekmat ­maakten gebruik van de kennismigrantenregeling om in Nederland te kunnen werken. ­Zonder slag of stoot ging dat niet. ‘Ik begrijp niet dat er geen lessen geleerd zijn.’

D

e kennismigrantenregeling is een succes, zo jubelde het ministerie van Justitie eerder deze maand. In de eerste helft van 2008 kwamen ongeveer 3.200 kennismigranten naar ons land, een stijging van 22 procent ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder. Over heel 2005, het eerste volledige jaar dat de regeling gold, waren dat er nog een kleine 1.400. Eigenlijk mag het een wonder heten dat zoveel vreemdelingen de moeite nemen om voor een ­Nederlands bedrijf te komen werken. Hoewel de kennis­ migrantenregeling bedoeld is het om voor bedrijven ­makkelijker te maken buitenlands talent binnen te halen, stuiten veel kenniswerkers op een hoop bureaucratie. Het leidde eind september tot vragen vanuit de PvdA over de ‘omslachtige werkwijze van de IND ten aanzien van kennismigranten’. Vreemdelingen kunnen alleen in aanmerking komen voor de kennismigrantenprocedure als ze werk hebben én als hun werkgever een verklaring van de ­Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) heeft ondertekend. De werkgever zorgt in de meeste gevallen voor de procedureaanvraag. Vaak gaat dat zonder ­problemen, constateert Nuffic, de Nederlandse organisatie voor internationale samenwerking in het hoger onderwijs. Nuffic adviseert bedrijven die ­kennismigranten en onderzoekers in dienst willen nemen. Suzanne ­Govers van het mobstacle-team (een samentrekking van mobility obstacles) van Nuffic ziet dat het merendeel van de problemen ligt bij de huisvesting in Nederland en het laten overkomen van het gezin. Dat laatste wordt ook door de IND als lastig punt ervaren. Govers: ‘In principe streeft de IND ernaar binnen twee weken een beslissing te nemen als een werkgever een aanvraag indient. Daarna zijn er – bij een positief besluit – drie weken nodig om het bijbehorende verblijfspasje te verstrekken. ‘Als de aanvraag niet compleet is, kan de procedure nog wat uitlopen,’ zegt Govers. Andere veelvoorkomende problemen zijn het huisvesten van kennismigranten en het naar Nederland halen van gezinsleden. Soms laat het verstrekken van het burgerservicenummer op zich wachten, waardoor een migrant geen bankrekening kan openen en daardoor geen salaris kan ontvangen.

Het kabinet is druk doende deze problemen op te ­lossen. Zo is het al makkelijker gemaakt om gezins­ leden op een later tijdstip over te laten komen. In 2006 zijn de mogelijkheden voor onderzoekers en studenten al verruimd. Dit heeft echter niet kunnen verhoeden dat er ­problemen zijn. PM sprak met twee kennis­ migranten. Willie van der Merwe kwam onlangs naar Nederland en Hakimullah Hekmat maakte al eerder van de regeling gebruik.

Tekst Rutger van den Dikkenberg en Noor Vos Foto’s Rob Jongbloed

Geen klaagzang Voor professor Willie van der Merwe uit Zuid-Afrika is één ding duidelijk: het verhaal over zijn komst naar Nederland mag absoluut geen klaagzang worden. ‘Ik voel me ongelooflijk welkom in Nederland. De mensen hier zijn vriendelijk en beschaafd en de VU heeft me ontzettend goed geholpen om hier te komen.’ De aimabele Zuid-Afrikaanse filosoof en theoloog Van der Merwe (1957) bekleedt met ingang van dit studiejaar de leerstoel godsdienstfilosofie aan de Amsterdamse Vrije Universiteit (VU). Hij gaat zich bezighouden met vraagstukken rond culturele diversiteit en pluriformiteit. In mei benoemde de VU de professor, die op dat moment nog filosofie doceerde aan de befaamde universiteit van Stellenbosch, nabij Kaapstad. Enkele

Willie van der Merwe: ‘Ik voelde een roeping om naar Nederland te komen’ maanden voordien werd Van der Merwe benaderd. Hij is geen onbekende in Nederland: eerder was hij onder meer enkele maanden werkzaam als research fellow en gastdocent aan de universiteiten van Nijmegen en Tilburg. Zijn komst bracht dit keer de nodige problemen met zich mee. Waar van der Merwe, overigens ook nog afgestudeerd in de literatuurwetenschappen, eerder voor enkele maanden in het land was, is hij dat nu ­permanent, evenals zijn vrouw en vijftienjarige dochter. Zijn oudste zoon is in Zuid-Afrika gebleven om het laatste jaar van zijn middelbare school af te maken. Het aanvragen van een visum bleek niet gemakkelijk, vertelt Van der Merwe op de tweede etage van 24 oktober 2008 PM

19

De kennismigrantenregeling Een vreemdeling die naar Nederland komt om te werken en daarbij een bruto-inkomen heeft van boven de 47.565 euro, kan aangemerkt worden als kennismigrant. Voor jongere migranten – onder de dertig jaar – en onderzoekers en promovendi gelden soepeler eisen. De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) stelt daarbij wel als voorwaarde dat de migrant werkzaam is bij een bedrijf dat een overeenkomst heeft gesloten met de IND over het gebruik van de bijbehorende regelingen en procedures.

de universiteit aan De Boelelaan in Amsterdam. Zo moest ieder gezinslid op een ander moment naar het Nederlandse consulaat in Kaapstad, een uur rijden van hun woonplaats Stellenbosch. ‘Het hele inburgeringsproces is bureaucratisch,’ zegt Van der Merwe. ‘Ik heb het als niet efficiënt ervaren en bovendien was het niet verwelkomend. Ik was begin juni in Nederland om te onderhandelen over mijn baan. Direct daarna heb ik alle benodigde documenten door een koerier laten afgeven bij het internationale bureau van de VU dat alles regelt met de IND, en onze aankomstdatum gepland. Op 14 juli zouden we in Nederland aankomen.’

Fortuinzoeker Vlak voordat de familie Van der Merwe naar Nederland zou reizen, zo’n zes weken na de visumaanvraag, bleek dat er een zogenoemde apostille-stempel ontbrak op de geboorte- en huwelijkscertificaten. ‘Die stempel kennen we helemaal niet in Zuid-Afrika,’ zegt Van der Merwe. ‘De IND veronderstelde – nogal naïef – dat ik een vergelijkbare stempel wel even kon regelen. Maar die kun je alleen persoonlijk afhalen in Pretoria. Dat is net zo ver als Madrid vanuit Amsterdam. Bovendien duurt het aanvragen ervan drie maanden. Dat heb ik dus niet gedaan. Uiteindelijk heeft iemand van het bestuur van de VU geïntervenieerd. Toen was het in een dag geregeld.’ Wat Van der Merwe nog het meest heeft geschokt, is dat de gestempelde documenten naar de IND gefaxt moesten worden. ‘Dat is haast kafkaiaans. Alsof ze zo niet te vervalsen zijn.’

Hakimullah Hekmat: ‘De regel is misschien goed bedacht, maar is niet functioneel’ Na veel gesteggel over de stempel bleek dat de c­ ertificaten ook nog eens onvolledig waren. De IND wilde de unabreached versie van het document, met niet alleen de namen van de huwelijkspartners, maar ook van de ouders en grootouders. ‘Bij ons in Zuid-Afrika is de breached versie voldoende voor alle rechtsprocessen.’ De Zuid-Afrikaan vindt dat hij is behandeld als ­‘ongewenst persoon of fortuinzoeker’. ‘Alsof we clandestiene bedoelingen hadden. Het probleem is dat kennismigranten in een andere categorie horen dan “gewone” migranten en vluchtelingen. Bekijk het vanuit ons perspectief: je maakt met je gezin plotseling een geweldig moeilijke tijd door. Een gewone migrant denkt er misschien wel jaren over na en doet het puur voor zichzelf. Ik doe het natuurlijk ook wel voor mezelf, voor mijn carrière, maar ook om het land te helpen. Kennismigranten zijn m ­ ensen met schaarse expertise en dus ook in eigen land veelgevraagd. Je vindt als kennismigrant dat je niet de vragende partij bent en ook niet zo hoort te worden behandeld. Ik denk ook dat ik met mijn achtergrond iets breng dat moeilijk in één persoon te vinden is.’ Van der Merwe is naar Nederland gekomen om

20

PM 24 oktober 2008

de veranderende samenleving in het land te bestuderen: de overgang naar een multiculturele staat en de omgang met minderheden. Problemen die Zuid-Afrika na de apartheid ook had. ‘Ik voelde een roeping om naar Nederland te komen. We hebben in Zuid-Afrika veel ervaring opgedaan met multicultureel samenleven en met verzoening. Ik wil vanuit die positie graag een bijdrage leveren en kan dat ook.’ Op het moment dat de VU de professor benaderde voor een transfer naar Nederland, begon voor Van der Merwe een hectische tijd. De theoloog kijkt er met gemengde gevoelens op terug. ‘Je verbreekt plotseling de banden met je werkgever. Het is een vorm van opoffering, het is niet zo dat ik vlucht uit mijn land. Het is ook niet tijdelijk, je verschuift je hele leven naar hier.’ Het hele proces is Van der Merwe ontzettend tegengevallen. ‘Het is absurd dat van ons verwacht werd een hindernisloop te voltooien, terwijl het al ontzettend moeilijk is zo’n drastische stap te nemen. Ik begrijp niet dat er geen lessen geleerd zijn. Het is niet zo dat ik de eerste Zuid-Afrikaanse kennismigrant ben. Wat mijn gezin en ik triest vonden, is dat we de indruk hadden niet te worden geholpen, maar tegengehouden werden. We hebben niet eens een bedankje gehad van de Nederlandse consul in Kaapstad of van de IND dat wij naar Nederland wilden komen om te werken. Ik ben nochtans erg blij dat ik in Nederland ben.’

Weinig rechten Toen Hakimullah Hekmat vanuit Afghanistan naar Nederland kwam, was het niet de bedoeling om als kenniswerker aan de slag te gaan. De reden dat hij zijn moederland verliet, was die van veel anderen: in 2000 kwam hij als politiek vluchteling naar Nederland. Als asielzoeker had Hekmat (1971) in Nederland weinig rechten. Hij mocht niet werken en reizen en uitzetting dreigde. Toch bleef de Afghaan niet stilzitten: hij pakte zijn vak weer op en begon aan de studie geneeskunde, waar hij in het vierde jaar kon instromen. Hekmat: ‘Ik was al arts maar mijn papieren golden hier niet. Ik moest eerst nog wat vakken voor mijn doctoraal halen en daarna twee jaar coschappen lopen.’ Toen hij in mei 2005 bijna klaar was met zijn studie kreeg hij te horen dat hij uitgeprocedeerd was en Nederland moest verlaten. Maar het geluk leek Hekmat toe te lachen: door een uitzonderingsregeling die de toenmalige minister Nawijn (LPF) voor Vreemdelingenzaken en Integratie maakte voor een bepaalde groep politieke vluchtelingen werd zijn procedure heropend. Intussen had Hekmat contact opgenomen met de IND om zijn asielprocedure stop te zetten zodat hij in aanmerking kon komen voor de net ingevoerde kennismigrantenregeling. Het werd hem niet makkelijker gemaakt. Hekmat: ‘Bij aanvraag van de verblijfsvergunning werd geëist dat ik terugging naar mijn geboorteland om het verzoek in te dienen. Maar dat was een probleem: wanneer ik terug zou gaan naar het land waaruit ik gevlucht was, dan zou ik een groot risico lopen om opgepakt of vermoord te worden door degenen voor wie ik gevlucht was, en zou ik niet meer

achtergrond terug naar Nederland kunnen.’ Na veel contact met de IND en andere instanties, lukt het hem uiteindelijk om vrijgesteld te worden. Hekmat kwam voor de kennismigrantenregeling in aanmerking doordat hij bezig was met onderzoek aan het VU Medisch Centrum in Amsterdam. ‘Anders had ik nooit kunnen voldoen aan de looneisen. Als onderzoeker krijg je een minimaal salaris en bereik je nooit het salariscriterium [zie kader]. Voor iemand die vanuit het buitenland naar Nederland wil komen om te werken is de kans bijna nul om te voldoen aan het criterium dat de IND heeft ingesteld voor kennismigranten,’ zegt Hekmat. ‘De regel is misschien goed bedacht, maar niet functioneel. Hoe goed je ook bent opgeleid, het is niet realistisch om meteen een baan te vinden met zo’n hoog salaris.’

Dankbaar Sinds mei 2005 is Hekmat arts in opleiding tot specialist Maag-Darm-Leverziekten in het Sint Lucas Andreas Ziekenhuis te Amsterdam. ‘Toen ik als vluchteling in Nederland aankwam heb ik een studieplek gekregen waar een gewone Nederlander voor moet loten. De overheid heeft veel geld in mij geïnvesteerd, elk studiejaar kost tienduizenden euro’s.’ Hekmat is de Nederlandse staat dankbaar. ‘Zonder de steun zou ik nooit zo ver gekomen zijn.’ De moeilijkheden die hij na zijn studie had om een baan te vinden, heeft hij nooit begrepen. ‘Ik was klaar met studeren en er was veel in mij geïnvesteerd. Toch mocht ik niet werken omdat ik geen verblijfsvergunning had,’ zegt hij. ‘Er waren veel problemen in de zorg en iedereen riep dat er een groot tekort was aan hoogopgeleide mensen.’ Ondanks de kennismigrantenregeling heeft Hekmat veel problemen gehad om zich in Nederland te vestigen. Pas toen hij een verblijfsvergunning had, kon hij ook zijn vrouw laten overkomen. Zes jaar had hij haar niet gezien: ‘Ik kon niet terugkeren en zij kon niet hier komen. Alleen als mijn vrouw tegelijkertijd met mij de aanvraag voor een verblijfsvergunning had ingediend was de procedure die geldt voor familie van een kennismigrant een optie geweest. Ik weet niet of het inmiddels al veranderd is, maar omdat zij mij nareisde moest ze de normale procedure volgen,’ aldus Hekmat. Als Hekmat gevraagd wordt op welke wijze Nederland van hem kan profiteren, lacht hij verlegen. ‘De opleiding tot arts kost erg veel tijd. Niet iedereen kan daarom arts worden. Er moet worden gezocht naar mensen met bepaalde capaciteiten. Uit welk land deze personen ook komen, zij kunnen wel een aanwinst zijn.’ Als de arts in Afghanistan niet zoveel problemen zou hebben gehad dan was hij het liefst daar gebleven. Hekmat: ‘In Afghanistan ben ik het meest nodig en het land is in mij geïnteresseerd. Maar als mijn kinderen groot zijn en hier naar school gaan, dan weet ik niet of ik ooit zal terugkeren,’ zegt de arts. ‘De eerste vijf jaar in Nederland zijn verschrikkelijke jaren geweest, met heel veel onzekerheid. Als ik niet zo’n doorzetter was, was ik allang weg geweest.’ •

Hakimullah Hekmat 24 oktober 2008 PM

21

interview

22

PM 24 oktober 2008

Voormalig topambtenaar Vrom Annet Bertram:

‘Gemeenten moeten spelbepaler worden’ Annet Bertram, oud-DG Wonen van Vrom, werd gemeentesecretaris in Den Haag. Ze wilde in de praktijk ervaren waarom de aanpak van de wijken steeds maar niet lukte. ‘Hoe konden we zo stom zijn te denken dat alles vanzelf wel goed ging?’

Z

e verhuisde van het ministerie van Vrom naar het stadhuis, nog geen 300 meter verderop. Om dichterbij de professionals te staan die in de oude wijken met hun voeten in de modder staan. Waarom stagneert de aanpak van de wijken en hoe zitten rijk en lokale over­ heden elkaar dwars, vroeg Annet Bertram zich af. De voorlopige conclusie van de gemeentesecretaris die het krachtwijkendossier kreeg toevertrouwd, is dat er te veel modder van boven komt: regelingen, subsidievoorschriften, kaders, schotten en kokers van de verschillende departementen, gemeenten en instellingen die bemoeienis met de zogenaamde krachtwijken hebben. Ze leiden tot bureaucratie en een onwerkbare praktijk. In het praktijkonderwijs bijvoorbeeld, waar de subsidies om mensen naar werk toe te leiden pas vrijkomen als de scholieren achttien jaar zijn, terwijl schooluitval vaak veel eerder gaat spelen. Ook de inkomsten uit verschillende subsidiepotjes met een heel strikt oogmerk maken een gecoördineerd optreden moeilijk. Schooldirecteuren doen allang geen moeite meer om subsidie binnen te slepen voor een halve fte als er weer eens een nieuwe regeling bedacht is. ‘Ze zien zo’n extra specialist als de verkeerde oplossing voor de problemen,’ zegt Bertram. Docenten gaan nu vaak zelf maar met de ouders naar de schuldhulpverlening en met het kind naar de logopedist, tandarts of het ziekenhuis. U bent met het college de wijk ingetrokken om ­gesprekken te voeren met bewoners en de organisaties die er toe doen in de wijk. Trof u daar iets aan wat u als rijksambtenaar niet had kunnen bevroeden?

‘Wat mij als ex-rijksambtenaar verraste bij de bezoeken aan met name Transvaal en de Schilderswijk was hoe vies het er was. Het stonk er gewoon. Ella [Vogelaar, CvdW] sms’te me dat al tijdens een werkbezoek. Hoe wil je dat bedrijven en gezinnen die het economisch wat beter gaat, zich hier vestigen, als het er zo smerig is? De krachtwijken moeten schoner, is daarom de eerste Haagse pijler in het charter dat op 10 juli gesloten is en dat is ondertekend door de vier verantwoordelijke Haagse wethouders en Ella Vogelaar, de minister voor WWI. Er komen 2.200 ondergrondse containers, wat 30 miljoen gaat kosten. Het tweede wat we zagen was dat er wel een en ander te doen was voor jongeren, maar dat dit niet altijd aansloot op

Tekst Chris van de Wetering Foto’s Welmer Keesmaat

‘In de krachtwijken is alle problematiek twee keer zo erg’ hun levensstijl, bijvoorbeeld omdat het buurthuis om vijf uur dichtging. Met een groot opgezet 24 uursprogramma, zeven dagen per week moeten deze jongeren straks ook echt een plek onder de zon krijgen. Ik hoorde dat er gezinnen zijn met tien hulpverleners eromheen, die vaak van elkaar niet wisten waar ze mee bezig waren. Vooral het verhaal van een meisje dat uit zo’n gezin kwam en dat een ontstoken voet kreeg, maakte indruk. Toen er ondanks alle hulp die het gezin kreeg na een week eindelijk iemand naar keek, bleek dat het slecht passende schoentje dat ze aan had al een week niet uit was geweest. Dit soort verhalen heeft het Haagse college doen besluiten dat er een gezinscoach voor probleemgezinnen moet komen. We willen natuurlijk ook meer werk naar de wijk, dat is de 24 oktober 2008 PM

23

vierde pijler. Jongeren moeten echt gaan participeren; de kaartenbakken moeten leeg en er moet perspectief zijn op werk. Tenslotte willen we dat er een gedifferentieerd woningaanbod komt, dat is de klassieke opdracht van de volkshuisvester, om te zorgen dat we de gezinnen die het beter gaat ook vasthouden.’ Hoe voorkom je dat niet weer een nieuwe projectencarrousel ontstaat, die de echte problemen ongemoeid laat?

‘Dat is natuurlijk altijd een risico. Het zou aanmatigend zijn te zeggen dat dat ons niet kan overkomen. We hebben nu wel na intensieve onderhandelingen

‘Op het departement keken we alleen in de koker’ met de corporaties een raamovereenkomst kunnen sluiten waarin enorme investeringen zijn toegezegd. Het gaat om 2,7 miljard euro, voor een periode van tien jaar. Dat we een programma maken met een dergelijke tijdshorizon is tot nu toe niet voorgekomen. Het Haagse college is natuurlijk niet over een nacht ijs gegaan. Voordat we de raamovereenkomst sloten, hebben we eerst zeventig business cases ontwikkeld, waarin we over de kokers heen gekeken hebben. De beleidsoplossingen die we gekozen hebben, moeten duurzaam zijn. Ze moeten over tien jaar de situatie in de wijken echt verbeterd hebben.’ De Algemene Rekenkamer had onlangs kritiek op het wijkenbeleid. Met name de meetbaarheid van resultaten schoot te kort. Wat vond u van deze kritiek?

‘We hebben met het rijk afgesproken niet weer te gaan monitoren op deelonderwerpen. Ik snap wel dat de rekenkamer wil weten waar de geldstromen naartoe gaan, maar in het meten en monitoren gaat ook heel veel energie zitten die we liever in de wijken steken. En uiteindelijk heeft het rijk op een budget van 2,7 miljard euro op dit moment nog maar 25 miljoen toegezegd voor onze wijken. Voor ons is één monitor leading. Je ziet in de krachtwijken dat alle problematiek er twee keer zo erg is: twee keer zo veel schoolverzuim, twee keer zoveel schooluitval, twee keer zoveel armoede en werkloosheid. We willen dat deze indicatoren over tien jaar op een normaal Haags gemiddelde komen te liggen. Het college wil naar outcome kijken. Juist als je op allerlei deelgebieden de progressie gaat monitoren, is de kans groot dat je een projectencarrousel krijgt. Organisaties denken dan: ik lever een plan in, doe tien cursussen en heb weer aan de verplichtingen voldaan. Zo ontruk je een jongere natuurlijk niet aan de anonimiteit van een uitkeringsbestaan of uit de criminaliteit. Ik denk dat het een stuk zou helpen als het rijk samen met gemeenten gaat sturen op outcome-monitors.’

24

PM 24 oktober 2008

U wilde op lokaal niveau gaan werken om te ervaren wat van het rijksbeleid wel en niet werkt. Wat zijn de conclusies tot nu toe?

‘Op het departement vroegen we ons per koker ook wel af waar het veld op stukliep, maar daar kwam eigenlijk nooit het echte probleem uit. Dat kwam omdat we alleen in de koker keken. Bij elk kabinet dat aantreedt, komt de minister met eigen regels en regelingen. Vervolgens komt er weer een nieuw kabinet met weer nieuwe regels. En zelden wordt er iets opgeruimd. Zo krijg je al snel een stamboom aan regelingen. In Benoordenhout heb je daar niet veel last van; daar beperken zich de problemen vaak tot een kolom, maar in de krachtwijken zijn de problemen complex en divers, waardoor je als je deze wilt oplossen, al snel met heel veel regelingen en subsidievoorwaarden te maken krijgt, die slecht op elkaar zijn aangepast. Achteraf denk ik, hoe konden we zo stom zijn te denken dat alles vanzelf wel goed ging. ‘Al die sectorale regelingen hebben tot gevolg dat weinig instellingen vanuit het kind, de jongere of het gezin denken. De hulpverleners richten zich elk op een stukje van het probleem en zo krijg je het doorverwijzen naar elkaar, terwijl wij in Den Haag wel dachten dat we een sluitend systeem hadden ontwikkeld. Op de brede scholen en de multifunctionele centra voor jongeren die straks het kloppend hart in de wijken moeten worden, moeten straks de mensen om wie het gaat centraal komen te staan. Daarvoor is goede coördinatie noodzakelijk. Er moet iemand zijn die wat te zeggen heeft over de kolommen.’ Wat zou u met de kennis van nu anders aanpakken als u nog bij het rijk werkte?

‘We hebben rondom het Nova-college, een middelbare school in de Schilderswijk, een inventarisatie gemaakt van hoeveel professionals er in een straal van 400 meter bij de school betrokken waren. Er bleken 200 professionals te zijn die enige betrokkenheid met een van de kinderen op school had. Wij hebben de school en dit netwerk gevraagd wat ze van het rijk en van de gemeente verwachtten, welke blokkades ze ondervonden en wat ze nodig hebben om straks zeven dagen per week van ’s ochtends vroeg tot ’s avonds laat een campus naar voorbeeld van de Engelse community centers te worden, zoals de bedoeling is. Schoolkinderen en jongeren worden op het Campus Tenierplantsoen via een breed programma klaargestoomd voor de maatschappij, maar ook ouders en buurtgenoten moeten via het netwerk van het centrum naar de juiste instantie worden geloodst. Wij, en dan bedoel ik gemeente en rijk, hebben beloofd ons maximaal in te zetten om deze blokkades op te ruimen. We zijn de ontstopper van de problemen in de samenwerking. Mijn voorlopige conclusie is dat de middengroepen de ruimte moeten krijgen om coalities te vormen in de wijk en oplossingen te realiseren. Haal de modder, de regels, de schotten en kokers die hen in hun

interview

CV Mr. Drs. Annet W.H. Bertram (1959) is bijna anderhalf jaar gemeentesecretaris in Den Haag, maar bouwde haar carrière op bij het rijk. Sinds 2002 was ze DG Wonen bij Vrom, waar ze aan het ontwerp van het kracht­ wijkenbeleid werkte, het beleid dat ze nu in de krachtwijken van Den Haag mag uitvoeren. Ze studeerde af in sociologie en rechten. Na haar studie (zij verrichtte onder meer onderzoek in stadsvernieuwingswijken naar ­allochtone huishoudens) werd ze coördinator van het onderzoeksbureau Ruimtelijke ­Ordening en Volkshuisvesting, dat zich ook bezighield met internationaal vergelijkend onderzoek. In 1990 kwam ze op het ministerie van Vrom terecht en gaf ze leiding aan verschillende hoofdafdelingen. In 1997 werd Betram ­directeur van het Reken- en Administratief Centrum en in 2000 plaats­ vervangend ­DG Wonen bij Vrom.

functioneren belemmeren weg, rek de kaders zoveel mogelijk op en blijf samen met de partijen in de wijk optrekken. Het gaat er eigenlijk om het codificeren om te draaien. Eerst probeer je ruimte te creëren door de kaders op te rekken, om na twee tot vier jaar vast te kunnen stellen waar de partijen in de buurt behoefte aan hebben. Zo werk je van onderop. Doorgaans wordt in omgekeerde volgorde gewerkt. We beginnen met het optuigen van subsidieregelingen en kijken daarna pas hoe deze uitwerken in de praktijk.’ Hoe werkt dat dan op een concreet dossier?

‘In de Haagse Transvaal wordt al vijf jaar gepraat over de vestiging van een Kentucky Fried Chicken. Omdat er vrees voor samenscholing was, is er een veiligheidsbelang mee gemoeid. Vertegenwoordigers uit de buurt gingen wel naar het stadhuis om dit te bespreken, maar kwamen dan terecht bij een gemeenteambtenaar die niet hoog genoeg in de organisatie zat om de belangen tegen elkaar af te kunnen wegen, met als gevolg dat er geen beslissing genomen werd. Wijkteams, waar de verantwoordelijk wethouder of de wijkenwethouder nauw bij betrokken is, moeten de boel gaan ontstoppen. Op zo’n dossier moet een beslissing komen, die over de kokers heen het proces weet vlot te trekken en wel liefst binnen een week. Zodat er straks geen reden meer is tot vertraging en er een prikkel komt om processen te versnellen.’ U heeft eerder leiding gegeven aan rijksambtenaren en geeft nu als hoogste ambtenaar bij de gemeente Den Haag leiding aan het ambtenarenapparaat. Wat is voor u het belangrijkste verschil?

‘Gemeenten zijn noodgedwongen bezig met wat door het rijk bedacht is. Daar is het apparaat ook op inge-

richt. Subsidieregelingen worden dankbaar ontvangen en uitgevoerd; kritische reflectie op het nut van het beleid dat dit oplevert zou er veel meer moeten zijn. Onder verwijzing naar mijn burgemeester Jozias van Aartsen, die het hierover ook in zijn installatierede had en die er voor de commissie Gemeentewet en Grondwet voor de VNG een rapport over schreef, vind ik dat de gemeente de eerste overheid zou moeten worden. Gemeenten hebben zicht op wat er speelt, ze moeten veel meer spelbepaler worden. Niet langer volgen, maar inzichten terugkoppelen, tegendruk organiseren en gezamenlijk de druk opbouwen als het moet. Dat moet meer gebeuren. Dat probleem is onlangs ook in het overleg van de G4 aangekaart. Bij het Mondriaancollege, een ROC, klaagt men bijvoorbeeld dat het afrekensysteem van de Onderwijsinspectie – die aan de hand van het aantal kinderen dat de opleiding afmaakt, een oordeel geeft – ertoe leidt dat probleem-

‘Gemeenten zijn noodgedwongen bezig met wat door het rijk bedacht is’ jongeren op veel scholen buiten de deur gehouden worden. Slechte rapportcijfers zijn immers killing voor een school. Als dit elders ook zo uitwerkt, dan moeten gemeenten dit aankaarten bij de Onderwijsinspectie. Dat gebeurt nu niet. Iedereen houdt angstvallig de kaarten voor de borst, want voor je het weet ben je als onderwijsinstelling de klos, omdat leerlingen naar een andere school uitwijken. Als lokale partijen niet wat assertiever worden, maakt dit dat het rijk een wel erg easy spel heeft, terwijl zo’n inspectie vast wel overstag gaat als de kritiek enige substantie heeft.’ • 24 oktober 2008 PM

25

achtergrond Op bezoek in een Veiligheidshuis

‘Linksom of rechtsom, als er maar iets gebeurt’ Over twee weken behandelt de Tweede Kamer de begroting van Justitie. In 2009 moet het aantal Veiligheidshuizen toenemen van 24 naar 40, zodat landelijke dekking ontstaat. PM bracht een bezoek aan het Veiligheidshuis in Bergen op Zoom. ‘Hoe vaker we ingrijpen, hoe meer geweld we tegenkomen.’

‘N

Tekst Tristan van Rijn

ummer 699, ­Giessen en ­Steeffels. Wie wil?’ zegt de voorzitter. Het is dinsdag­ middag. In een door tl-buizen verlichte ­vergaderzaal van het Veiligheidshuis in het centrum van Bergen op Zoom is een dozijn vertegenwoordigers van politie, justitie en zorginstellingen aangeschoven voor een tweewekelijks overleg. ‘Oh, dat zijn John en Chantal, die komen iedere twee maanden weer bij ons terecht,’ zegt een vertegenwoordigster van Slachtofferhulp Nederland. Ze kent deze mensen maar al te goed. ‘Dat zijn die recidivisten. Meteen na de rechtzaak ging het weer mis.’ Het gezelschap slaakt collectief een diepe zucht. Iedereen herinnert zich weer over wie het gaat. ‘Kunnen we er iets mee doen?’ vraagt de voorzitter, een vertegenwoordiger van het Openbaar Ministerie. De aanwezigen schudden hun hoofd. Volgens een medewerker van Novadic-Kentron, een netwerk voor verslavingszorg, valt er in deze zaak niet veel meer te doen. Er is ook eigenlijk geen nieuwe aanleiding. ‘Van alcohol­ problematiek is geen sprake meer en ze hebben al drie relatietherapeuten versleten,’ zegt hij. De recidivisten in kwestie zitten al langere tijd in een zorgtraject. Ook voor de kinderen is passende zorg geregeld. ‘Misschien moeten we het alleen even van een afstand in de gaten houden,’ oppert een ander. De voorzitter kijkt nog eens rond, niemand reageert. ‘Oké, dan doen we dat. Volgend dossier.’ Het Veiligheidshuis in Bergen op Zoom, dat sinds 2006 in deze vorm bestaat, is het breedst opgezette veilig-

26

PM 24 oktober 2008

heidshuis van het land. Dertien instanties hebben zich aangesloten en een convenant ondertekend dat gericht is op het aanpakken en het voorkomen van criminaliteit onder jongeren, en op het bieden van hulp aan jeugdige slachtoffers. Justitiële organisaties als Halt, de (Jeugd)Reclassering, het Openbaar Ministerie en de politie werken samen onder één dak met instellingen uit de zorgsector, zoals Bureau Jeugdzorg, Novadic-Kentron en de GGZ, en met de gemeenten Roosendaal, Bergen op Zoom en vier kleine districtgemeenten. Elke dag vinden er ‘casusoverleggen’ plaats tussen de belanghebbende ‘ketenpartners’ over een bepaalde doelgroep: veelplegers, hardekernjongeren, daders of slachtoffers van huiselijk geweld,

‘Het is van een amateurisme waar je helemaal verdrietig van wordt’ jongeren met een forensisch-psychia­ trische problematiek, jongeren die (drugs)overlast veroorzaken en jongeren die in aanraking zijn gekomen met de politie. Er wordt onderling afgesproken welke instantie stappen onderneemt als er een melding is binnengekomen, die met spoed behandeld moet worden. Voor de jongere in kwestie wordt vervolgens tijdens kleinere overleggen een persoonsgericht ‘scenario’ ontworpen, een plan van aanpak.

Geweld De aandacht gaat deze middag uit naar de jongeren die de dupe zijn van h ­ uiselijk ­geweld. Het Steunpunt Huiselijk G ­ eweld en twee maatschappelijk werk­organisaties, geen ketenpartners maar wel betrokken

bij het casusoverleg, zijn ook vertegenwoordigd. Echtscheidings­perikelen en alimentatiezaken, ouders met alcohol- en drugsproblemen, geweld­pleging, kleine ruzies, alles wat mis kan gaan in de huiselijke sfeer passeert de revue. ‘Deze aangifte liegt er niet om,’ zegt de vertegenwoordiger van de politie ­Midden-West Brabant over het dossier. ‘Deze jongen is niet te benijden. Hij is echt het slachtoffer van fors geweld. Ik stel voor dat maatschappelijk werk hier instapt.’ Even is het stil, dan barst er een discussie los. De vraag wordt opgeworpen of er niet via het Jeugd Preventie Programma gereageerd moet worden. ‘Tja, het kan linksom of rechtsom,’ zegt de vertegenwoordiger van Bureau Jeugdzorg. ‘Als er maar iets gebeurt,’ zegt de voorzitter. Ze kijkt rond en iedereen knikt. ‘Het JPP dus.’

Onhandig duo Er heerst deze middag een informele, Brabantse sfeer. Broodjes en koffie staan op tafel, de deelnemers spreken elkaar met de voornaam aan. Zo nu en dan wordt er hard gelachen om een van de achternamen die in de ‘casussen’ voorbijkomen en bij ernstige situaties wordt er collectief meegeleefd met de slachtoffers. Er heerst een saamhorigheid die je niet snel zou verwachten bij een groep mensen van verschillende instellingen. Volgens ketenmanager Berry Duckers is dat de kracht van het veiligheidshuis: ‘De mensen hebben het naar hun zin. Ze zien dat het beter gaat nu ze niet alleen maar oplossingen uit de eigen hoed hoeven te toveren. Er is een groot assortiment aan hoeden, waardoor we maatwerk kunnen leveren.’ Het Veiligheidshuis Bergen op Zoom is onder Duckers uitgegroeid tot een

achtergrond

belangrijk bolwerk in het regionale jeugd- en veiligheidsbeleid. Hij noemt de nauwe samenwerking tussen de justitiële sector en de zorgsector uniek. ‘Er is geen barrière meer tussen justitie en zorg, en dat is wel eens anders geweest. Het was altijd een onhandig duo. Je moest ze niet samen voor één kar spannen, want dan trokken ze bij wijze van spreken de kar uit elkaar. Ze hebben allebei hun eigen achtergrond, wetmatigheden en manier van interveniëren.’ Justitie werd altijd gezien als de organisatie met de ‘kwade’ aanpak, waartegen de zorginstellingen in het geweer kwamen. Dat is nu anders, zegt Duckers. ‘Het blijkt dat ze wel degelijk kunnen samenwerken.’ Maar niet alles loopt even lekker. Dat er geen geautomatiseerde, centrale database is waarop alle instanties hun informatie kwijt kunnen zodat iedereen er makkelijk bij kan, is ‘een groot gemis’, zegt Duckers. ‘Tussen alle zaken die we behandelen zitten dwarsverbanden. Die moet je in een oogopslag kunnen zien om maatwerk te leveren. Dat wordt nu nog met de hand gedaan. Het is van een amateurisme waar je helemaal verdrietig van wordt.’ Duckers zou niets liever willen dan dat systeem invoeren, maar het gebaar met zijn duim en wijsvinger zegt alles: er is voorlopig geen geld voor. Ook het feit dat de GGZ Westelijk Noord-Brabant bij de keten is aangesloten, een unicum in Nederland, veroorzaakt rumoer in de wandelgangen van het veiligheidshuis. Het zou een aanwinst moeten

zijn dat de geestelijke gezondheidszorg een aandeel heeft in de keten. Vele gevallen zijn immers terug te voeren op een of andere psychische klacht. Maar de communicatie tussen de ketenpartners en de GGZ verloopt moeizaam, zegt Corrie van Vemden, coördinator van de casusoverleggen die zich op de preventie en nazorg richten. ‘Het probleem is de privacy. In het privacyconvenant dat wij met de partners hebben gesloten is een vrije onderlinge

‘Ze zien dat het beter gaat nu ze niet alleen maar oplossingen uit de eigen hoed hoeven te toveren’ uitwisseling van gegevens opgenomen. Niets verlaat het overleg. Zelfs ouders worden niet op de hoogte gebracht, tenzij de situatie zeer ernstig is. Maar de GGZ heeft te maken met medische protocollen. Zij moeten toestemming van de cliënt hebben om gegevens uit te wisselen.’

Capaciteitsprobleem De Veiligheidshuizen staan prominent in de Justitiebegroting voor 2009, maar de ontwikkeling is al ruim tien jaar aan de gang. Vanaf 1997 zijn de eerste kleine gezamenlijke justitiële instellingen opgezet als onderdeel van het programma Justitie in de Buurt (JIB). In 2004 werd de naam ­Veiligheidshuis voor het eerst gebruikt. In de loop der tijd zijn er onder aanmoediging van het rijk steeds meer bijgekomen

Op 14 oktober opende minister van Justitie Ernst Hirsch Ballin (links) het Veiligheidshuis Almere. Hij werd daarbij vergezeld door (v.l.n.r.) de Almeerse burgemeester Annemarie Jorritsma, de hoofdofficier van justitie in het arrondissement Zwolle, Wilbert Tomesen, en Bert Wijbenga, korpschef van de politie Flevoland. Foto: ministerie van Justitie

en in het coalitieprogramma van het huidige kabinet is zelfs opgenomen dat er vóór 2010 een dekkend landelijk netwerk moet komen van ongeveer veertig veiligheidshuizen. Er is destijds echter geen duidelijke, gemeenschappelijke richtlijn ontworpen. Dat blijkt wel als aan het einde van de middag Collin Hoogeveen van Advies­ bureau Van Montfoort bij het overleg ­aanschuift om de aanwezigen te interviewen. Namens Justitie doet hij onderzoek naar de vraag of de veiligheidshuizen aansluiten bij de doelen van het ministerie op het gebied van veiligheid. De huizen hebben tot op heden de vrijheid gehad om zelf hun methode, focusgebied en samenstelling te bepalen. Zo zijn de meeste huizen alleen gericht op samenwerking van de justitiële diensten, en niet op zorg én justitie, en heeft iedere locatie weer een andere aanpak en andere regels. Justitie is nu bezig in kaart te brengen welke methodes er worden toegepast. Tijdens het interview wordt langzaamaan duidelijk dat de betrokken partners zeer enthousiast zijn over de samenwerking, maar dat ze soms twijfelen of het aanpakken van de jeugdproblematiek nu echt efficiënter gaat – wat toch de raison d’être is van de veiligheidshuizen. De meest gehoorde klacht is dat veel van de aanwezige medewerkers bij hun eigen instellingen onvoldoende in de melk te brokkelen hebben om ervoor te zorgen dat de casussen die in het veiligheidshuis besproken worden, ook echt prioriteit krijgen. Ook de samenwerking tussen de zorginstellingen en de justitiële sector loopt niet altijd soepel. Vooral bij de jeugdreclassering is er een capaciteitsprobleem, waardoor de behandeling van de casussen soms ernstig wordt vertraagd en de zorginstellingen belast met de nazorg niet verder kunnen. Alle partners zijn het erover eens dat ze in principe maatwerk leveren en dat ze ‘sneller kunnen doorpakken’ vanwege de intensieve samenwerking. Maar deze moderne manier van werken lost zeker niet alles op, zo blijkt uit de woorden van een vertegenwoordiger van de politie. ‘Hoe vaker we ingrijpen, hoe meer geweld we tegenkomen. Het is het bekende topje van de ijsberg.’ •

De namen van John Giessen en Chantal ­Steeffels zijn om privacyredenen gefingeerd 24 oktober 2008 PM

27

Veel ambitie, weinig tijd? Volg HBO Rechten bij LOI Hogeschool Wil je op hoger niveau werken in de juridische praktijk, maar heb je ook een baan en een druk sociaal leven? Kies dan voor HBO Rechten van LOI Hogeschool. Je hoeft niet naar college maar bepaalt zelf waar en wanneer je studeert. Met professionele begeleiding via internet. Zo zorgt LOI Hogeschool ervoor dat je opleiding in je leven past.

• NVAO-geaccrediteerd, dus internationaal erkend • Zeer praktijkgericht, biedt uitstekend arbeidsperspectief • Examentrainingsdagen zonder extra kosten • Na afloop mag je de titel Bachelor of Laws voeren • In drie jaar een erkend bachelordiploma op zak

Vraag vandaag nog de gratis studiegids aan op www.loihogeschool.nl/gids

Kies uit ruim 50 erkende HBO-opleidingen. Gerelateerd aan HBO Rechten zijn o.a. HBO-Bachelor: HBO Fiscale economie, HEAO Management, Economie en Recht. HBO-niveau: Belastingconsulent, Inleiding Recht, Juridisch adviseur A en B, Juridische vaardigheden, Mediation. Post-Bachelor: Belastingadviseur

www.loihogeschool.nl

(071) 545 1234

column

Obama’s getuige Colofon PM is een uitgave van Politieke Pers BV, onderdeel van Sdu Uitgevers Korte Poten 9 2511 EB Den Haag tel 070 - 31 22 777 fax 070 - 34 56 925 www.pm.nl [email protected] [email protected] Hoofdredactie Guikje Roethof, Cindy Castricum (adjunct) Redactie Rutger van den Dikkenberg, Tristan van Rijn, Noor Vos (stagiaire), Rianne ­Waterval (projecten), Chris van de Wetering, René Zwaap (eindredactie) Medewerkers aan dit nummer Meindert Burger (correctie), J­ orrit de Jong, Yvonne Kroese Vormgeving Rob Jongbloed ­(art­director), Welmer Keesmaat Uitgever Heleen Hupkens Directeur Sdu Openbaar Bestuur Rob Veneboer Bladmanager Asha Narain Drukkerij Hollandia Printing, ­Heerhugowaard Advertenties Asha Narain, 070 - 31 22 770, [email protected] Verschijning PM komt 21 maal per jaar uit in een oplage van 11.000 exemplaren

Abonnementen, opzeggingen en adreswijzigingen Uitsluitend via [email protected] Een jaarabonnement op PM kost € 143,- excl. 6% btw.

Abonnementen kunnen uitsluitend schriftelijk tot uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode worden opgezegd. Na deze datum wordt het abonnement stil­ zwijgend verlengd. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. © 2008, Politieke Pers BV

E

igenlijk is het de omgekeerde wereld. In Nederland heb ik stemrecht, maar ben ik zelden politiek actief. In Amerika ben ik vrijwilliger voor de Obama-campagne, terwijl ik niet mag stemmen. Ik heb altijd moeite gehad met Jehova’s getuigen die bij mij aan de deur kwamen om me te redden van de ondergang. Maar nu klop ik zelf op deuren van vreemden om een praatje aan te knopen over waar het allemaal heen moet. Canvassen heet dat, of GOTV: get out the vote. Obama’s succes wordt voor een groot deel toegeschreven aan zijn goed geoliede canvass-organisatie. In Nederland weet ik niet of ik mee zou doen, maar hier is het allemaal vrij normaal. Mensen waarderen het zelfs dat je de moeite neemt om met hen te komen praten over de verkiezingen. Zo niet hun honden. In New Hampshire lijkt iedereen een grote blaffende waakhond te hebben lopen op zijn erf. De meeste gespreksopeningen gaan dan als volgt: ‘How are you doing? We are here to support Barack Obama for president.’ ­‘ Wrraahhh, wrrraaaahh!!!’ Na een paar minuten toegeblaft te zijn door een hond, verschijnt dan de eigenaar met stemrecht, die je verzekert dat de hond niet bijt. Dan zijn er drie mogelijkheden: de persoon is overtuigd Democraat, overtuigd ­Republikein of nog niet overtuigd. In het eerste geval heb je een leuk gesprekje, maar moet je er snel vandoor, want preaching to the choir is zonde van je tijd. Bovendien zijn klaagzangen over acht jaar Bush tamelijk voorspelbaar en dus nogal saai. Een gesprek op de stoep van een overtuigd Republikein is al een stuk spannender. De instructie van de campagne is om misverstanden weg te nemen: Obama is geen moslim en geen terrorist, maar een christelijke family man die mensen bij elkaar brengt. Hij pakt niet je wapens en je geld af, tenzij je crimineel of heel erg rijk bent. O ja, en hij houdt van Amerika. Ik weet niet hoeveel succes het heeft bij overtuigd Republikeinen, maar ik zie deze gesprekken als oefening voor de belangrijkste categorie: de twijfelaars. Bij hen gaan gesprekken vaak als volgt: ‘Hello sir, have you considered voting for Obama on November 4th ?’

‘Wrrrraahhh! …Easy!!! …Well, y’know, I’m not convinced yet.’ ‘What would convince you sir? What do you care about most in this election?’ ‘You know… I don’t know… really.’ ‘Is health care an important issue for you?’ ‘No… we’ve got health care, so we’re OK…’ In dit soort situaties is de uitdaging om het eigenbelang van de twijfelende kiezer te laten samenvallen met het collectieve belang dat Barack Obama nastreeft. Want waarom zou iemand die zelf al verzekerd is voor ziektekosten op een kandidaat stemmen die een ziektekostenverzekering voor iedereen wil mogelijk maken? Zo ver als ik af sta van dit Amerikaanse individualisme, zo ver staan de man en de hond tegenover mij af van het Europese collectivisme. Toch levert de tocht langs de deuren in swing state New Hampshire een genuanceerd en veelkleurig beeld op van de Amerikaanse kiezer. We troffen Democraten die liever op een Republikeinse veteraan dan op een Democratische opbouwwerker stemmen. We troffen vegetarische Republikeinen die liever de plannen van Obama steunen dan de jacht op elanden waar Sarah Palin zo trots op is. En we troffen vele twijfelaars, die om de meest uiteenlopende redenen hun keus nog niet hebben gemaakt. Niet omdat ze niet weten waar ze zelf voor staan of waar de kandidaten voor staan, maar omdat de keuze niet eenvoudig is voor hen. Voor mij is de keuze in Nederland ook nooit eenvoudig. Ik ben mijn hele stemmende leven al een zwevende kiezer en ik besluit pas na lang wikken en wegen waar ik op stem. Maar hier in Amerika is de keuze zo duidelijk, dat ik – zelfs zonder stemrecht – een heuse Obama’s getuige ben. Jorrit de Jong is Fellow aan de K ­ ennedy School of Government van Harvard ­University 24 oktober 2008 PM

29

spelers Zevende lichting ABD Kandidatenprogramma van start

Een cadeautje dat je zelf moet uitpakken ABD • Een Amerikaans spionagevliegtuig, op missie om foto’s te maken van het illegaal verhandelen van oude Sovjetwapens, stort neer in de Russische staat Kaliningrad. Op aandringen van stafchef Leo McGarry verhult president Bartlet dat ze Rusland aan het bespioneren waren. De Russische president gelooft hun smoes – dat er foto’s van kusterosie werden gemaakt – niet en de situatie dreigt te escaleren tot het punt waarop president Bartlet het vliegtuig wilt laten opblazen zodat de Russen de foto’s niet ontdekken. Dan besluit Bartlet open kaart te spelen en geeft toe dat ze spioneerden. Hij wijst erop dat beide regeringen hier belang bij hebben en Bartlet stelt voor dat ze de foto’s delen. ‘It’s just as much of a problem for you as it is for us, but you’re not dealing with it, so we were taking pictures of Kaliningrad. We’re gonna have to trust each other a little.’ Volgens Jacques Mulders, directeur ­innovatie, ontwikkeling en opleiding van de Algemene Bestuursdienst, is dit een van de mooiste scenes uit de The West Wing (voor de fans: aflevering 20, seizoen 4). Niet voor niets krijgen deelnemers aan

het ABD Kandidatenprogramma veelvuldig fragmenten uit de Amerikaanse televisieserie voorgeschoteld. Er komen immers nogal wat leiderschapsaspecten aan bod. Mulders: ‘Deze scene is een goed voorbeeld van een leider die op onorthodoxe wijze probeert tot een oplossing te komen. Hij heeft door dat hij zijn macht niet moet laten gelden, omdat het bij de tegenpartij niet tot meer begrip leidt. Integendeel, de Russische president gaat dan juist hetzelfde doen met als gevolg dat je aanstuurt op een conflict.’ Mulders is de geestelijk vader van het ABD Kandidatenprogramma, een opleidingstraject dat talentvolle ambtenaren in een paar jaar tijd klaarstoomt voor een directeursfunctie. Eind september is de

‘40 tot 45 procent van de kandidaten lukt het om directeur te worden’ zevende lichting aan het twee jaar durende (collectieve) programma begonnen. Het traject bestaat uit drie componenten: ken jezelf, ken je werk en ken de wereld, oftewel de context waarin je als ambtenaar opereert. Die combinatie is uniek, legt Mulders uit. ‘Nergens wordt dit in samenhang aangeboden.’

Foto: Welmer Keesmaat

Forse uitstroom

30

Arina Kruithof PM 24 oktober 2008

Zeven jaar geleden, hij was toen directeur bestuurlijke trajecten bij de ABD, maakten de meeste departementen zich zorgen over de opvolging van de huidige generatie managers. ‘Het was duidelijk dat er een forse uitstroom op komst was,’ zegt Mulders. ‘Ik geloofde echter niet dat er op de departementen geen talent rondliep. Hooguit hadden we er geen zicht op.’ Om high potentials ‘zo snel mogelijk directeurfähig’ te maken, zette Mulder het kandidatenprogramma op. SG’s kunnen jaarlijks maximaal vier ambtenaren aandragen, twee van hen mogen het opleidingstra-

Foto: Welmer Keesmaat

Op 11 november eindigt de vijfde leergang van het ABD Kandiaten­ programma. De zevende lichting is net begonnen aan het twee jaar durende opleidingstraject. Lang niet iedereen schopt het tot ­directeur.

Guido Landheer

ject gaan volgen. ‘Hoewel het een zwaar programma is, zien de SG’s het als een cadeautje aan hun medewerkers,’ aldus Mulders. ‘Het is inderdaad een cadeautje dat je zelf moet uitpakken,’ voegt Guido Landheer toe, daarmee doelend op de zwaarte van het programma. Landheer begon vier jaar geleden aan het programma. Hij weet nog precies het moment dat Gabriella Bekman, Landheers toenmalig leidinggevende op Verkeer en Waterstaat, zijn kamer binnenkwam met het goede nieuws dat hij mocht meedoen met het kandidatenprogramma. ‘Ik had geen flauw idee wat het programma inhield, alleen dat het voor potentiële leidinggevenden binnen de rijksdienst was,’ zegt Landheer. ‘Daar wilde ik wel bijhoren.’ Inmiddels is Landheer plaatsvervangend directeur Energie en Duurzaamheid op Economische Zaken. ‘Zonder dit programma was ik nooit zo snel op een ander departement terechtgekomen,’ denkt Landheer, die ‘heel positief ’ is over het opleidingstraject. ‘Vooral op het vlak van persoonlijke ontwikkeling heb ik veel geleerd. Je kunt mensen natuurlijk pas goed aansturen als je jezelf goed kent.’ De persoonlijkheidstraining is ook voor Arina Kruithof, plaatsvervangend directeur Inburgering en Intergratie (Vrom/WWI) het meest waardevol geweest. ‘Hoewel je dit onderdeel niet los kunt zien van de rest van het programma.’

spelers zo’n 10 procent na afloop een manageOp 11 november neemt de lichting mentfunctie weet te bemachtigen.’ Voorvan Kruithof (jaargang 5) officieel alsnog heeft het programma nog geen afscheid van het programma. ‘Ik mis enkele directeur-generaal opgeleverd. het nu al,’ zegt Kruithof, die vindt dat ‘Dat heeft met tijd te maken,’ reageert ze in twee jaar tijd een andere manager Mulders. ‘Het rijpen van directeur naar is geworden. ‘Ik ben nu sterker en ook DG doe je niet in drie jaar.’ Trots vertelt rustiger. Ik weet wat ik wil en hoe ik hij dat een van zijn kandidaten het dat kan bereiken. Daar kan ik ook meer inmiddels wel tot plaatsvervangend DG geduld bij opbrengen.’ Nu het traject heeft geschopt. Hij doelt op Ron Minnée bijna ten einde is, zal Kruithof zich gaan van OCW, die deelnam aan de allereeroriënteren op een directeursfunctie. ste jaargang. ‘Door de taakstelling is het aantal ‘Rijpen van directeur naar Ook Martin Berendse, directeursplekken DG doe je niet in drie jaar’ tegenwoordig helaas beperkt,’ zegt directeur van ze. ‘Maar ik boor het Nationaal Archief, was als directeur zoveel mogelijk mijn netwerk aan.’ Kunsten plaatsvervangend DG Cultuur Niet alle deelnemers aan het kandiop OCW. En Olav Welling, net als Bedatenprogramma zijn even succesvol. ‘40 tot 45 procent van de kandidaten lukt rendse kandidaat van het tweede traject, is inmiddels opgeklommen tot plaatshet om directeur te worden,’ zegt Mulvervangend inspecteur-generaal van de ders. ‘Dat is veel, zeker vergeleken met Vrom-inspectie. • Cindy Castricum programma’s in het bedrijfsleven waar

Kredietcrisis Niet alleen krijgen de deelnemers aan het ABD Kandidatenprogramma fragmenten uit The West Wing voorgeschoteld om duidelijk te maken hoe het moet (of hoe het niet moet). Ook de film The Queen over de interactie tussen koningin Elizabeth II en premier Tony Blair na de dood van Diana, de documentaire Walk the Line over muzikant Johnny Cash en het interview met Dick Berlijn vorig jaar in Buitenhof horen tot het lesmateriaal. De ABD probeert zoveel mogelijk in te spelen op de actualiteit. Onlangs is er nog twee dagen gesproken over de kredietcrisis en hoe je daar als overheidsmanager mee omgaat. Jacques Mulders: ‘Een van de deelnemers was nauw betrokken bij de onderhandelingen in Washington. Hij heeft alle ins en outs kunnen vertellen.’

Nieuwe job voor Ron Minnée (OCW) dankzij ‘goede reputatie’

Ron Minnée is een van de e ­ erste deelnemers aan het Kandidatenprogramma die doorstoot naar de top. Sinds maart mag hij zich plaatsvervangend DG noemen. OCW • Op 1 november wisselt Ron Minnée op het ministerie van OCW van functie. Hij wordt directeur Hoger Onderwijs en Studiefinanciering en tevens de plaatsvervanger van DG Renk Roborgh. ‘Ik ben eigenlijk iemand die redelijk honkvast is,’ zegt Minnée. ‘De afgelopen jaren heb ik het erg naar mijn zin gehad [als directeur, RvdD] bij Primair Onderwijs. Er heerst een prima sfeer en staatssecretaris Dijksma heeft een goede beleidsagenda neergezet. Ik heb ook niet het gevoel dat ik hier te lang zit. Maar ik heb toch meer affiniteit met het hoger onderwijs dan met het ­primair onderwijs.’ In de jaren tachtig begon Minnée zijn ambtelijke loopbaan op de directie Hoger Onderwijs, hoewel het toen nog een groot directoraat-generaal was met twaalf directies. Het voelt voor hem dus ‘een beetje als thuiskomen’. Minnée: ‘Wat ik verrassend vond, is dat ik nog steeds een hele goede reputatie heb in het werkveld, ook al ben ik een tijdje weg. Dat merkte ik een aantal weken

geleden toen ik op de afscheidsreceptie van Jo van Ham was, mijn voorganger op Hoger Onderwijs. Toen ben ik pas gaan nadenken over deze vacature en is het balletje gaan rollen.’ De overstap werd vergemakkelijkt, zegt Minnée, doordat er binnenshuis een goede opvolger voor hem voorhanden was, de huidige plaatsvervangend directeur René Bagchus (zie p. 34). Minnée begon zeven jaar geleden aan de allereerste jaargang van het ABD Kandidatenprogramma. Hij is een van de eerste deelnemers die een hogere functie dan die van directeur weet te bemachtigen. In zijn vorige functie was hij al even plaatsvervangend DG en op het directoraatgeneraal Hoger Onderwijs wordt hij dat weer. Vrij snel na afronding van het opleidings­ traject werd Minnée directeur. ‘Het programma kwam voor mij op een moment dat ik me bewuster bezig ging houden met mijn w | www.posg.nl carrière. Op een

Foto: Rob Jongbloed

Naar de top

aantal punten heeft het me echt geraakt. Je moest in dat programma r­ eflecteren op je gedrag als leidinggevende. Dat was voor mij belangrijk: je bent leidinggevende in dienst van het rijk, niet alleen leidinggevende van je eigen directie. Ik ben door dat traject veel meer een allrounder geworden.’ • RvdD Advertentie

Loopbaancoaching t

| (073) 503 93 20 24 oktober 2008 PM

31

spelers Nieuwe CvdK Leen Verbeek (Flevoland)

‘Provincies moeten zich meer op kerntaken richten’ Het burgemeesterschap van Eindhoven zat er niet in, maar Leen ­Verbeek (PvdA) wordt nu wél commissaris van de koningin in Flevoland. ­‘Provincies mogen best eens kritisch kijken naar de meerwaarde die ze als bestuurslaag te bieden hebben,’ vindt hij. Provincie • Hij wordt op 13 november geïnstalleerd en is nu druk op zoek naar een huis in Flevoland. Leen Verbeek, de huidige burgemeester van Purmerend, stelde zich eerder kandidaat voor het burgemeesterschap in Eindhoven, maar in een referendum gaven de burgers de voorkeur aan zijn partijgenoot Rob van Gijzel. ‘Door de publiciteit rond deze gemiste kans stond ik in de etalage, met als gevolg dat ik vanuit Flevoland werd benaderd voor het ambt van commissaris van de koningin. Tot mijn verrassing werd ik het.’ Verbeek liet zich in het verleden als bestuurslid van de Stadsregio Amsterdam en als voorzitter van de Vereniging van

Noord-Hollandse Gemeenten kritisch uit over de rol van de provincie als extra bestuurslaag. ‘Het rijk wil taken decentraliseren naar gemeenten, wat voor provincies betekent dat ze over hun rol moeten nadenken.’ Provincies zouden zich volgens Verbeek meer op hun kerntaken moeten richten. ‘Als het gaat om ruimtelijke afwegingen waarmee bovengemeentelijke belangen zijn gemoeid of om de ­waterhuishouding, zie ik een duidelijke rol voor de provincies, maar ze zouden zich misschien minder moeten bezig houden met de sociale agenda. De Wmo bijvoorbeeld is zo’n dossier waarin de ­provincie zich niet zou moeten mengen,

want dat werkt verlammend.’ De meerwaarde van provincies als bestuurslaag zit volgens hem in het coördineren en behartigen van ­bovengemeentelijke belangen. ‘Ook als het om de toezichthoudende taken van de ­provincies gaat, zouden provincies zich veel meer moeten afvragen of hun bemoeienis een bovengemeentelijk maatschappelijk belang dient,’ aldus Verbeek. Toezicht op de gemeentefinanciën vindt hij niet langer noodzakelijk nu gemeenten niet zo snel meer een artikel 12-gemeente worden. ‘De lokale politiek en bestuur zijn hierin ook wat harder geworden.’ • CvdW

Advertentie

Wil jij ook meer bereiken? Neem dan nu een gratis abonnement op re.Public, hét magazine voor carrièrebewuste ambtenaren. Dus ook voor jou! Schrijf je snel in op www.rePublic.nl.

Ik bereik meer. Wassila Hachchi, 28 jaar, ministerie EZ, Jonge Ambtenaar van het jaar 2007

Schrijf je grati s in en maa k kans* op een App le MacB o o of een i Pod Shu k fe! Wees e r snel b op = op ij, !

* Vijf MacBooks beschikbaar. Iedere 50e nieuwe inschrijver ontvangt een iPod Shuffle. Zie voor de exacte voorwaarden www.rePublic.nl/actievoorwaarden re.Public is een uitgave van

32

PM 24 oktober 2008

spelers Bert Keijts blij met nominatie Overheidsmanager van het Jaar

‘Op fouten word je direct afgerekend’ Wie wordt de overheidsmanager van het jaar 2008? De drie genomineerden Bert Keijts (Rijkswaterstaat), Dick Hermans (CvZ) en Hans van Santen (RDW) zijn aan elkaar gewaagd. ‘Het zijn geen Amerikaanse presidents­ verkiezingen, dus campagne voeren heeft geen zin,’ aldus Keijts. VenW/VSW • Op 18 november wordt in de Ridderzaal bekendgemaakt of Bert Keijts (56), DG van Rijkswaterstaat, zich een jaar lang Overheidsmanager van het Jaar mag noemen. Het zal voor hemzelf, maar vooral voor zijn ‘kwetsbare’ dienst een enorme opsteker zijn. Deze week maakte de stichting ­Overheidsmanager van het Jaar bekend dat Keijts samen met twee anderen ­genomineerd is voor de elfde editie van de verkiezing, die bedoeld is om het imago van de overheidsmanager op te vijzelen. De voornaamste reden is dat hij ‘met s­ ucces de cultuur, de organisatie en de verhouding van Rijkswaterstaat ten opzichte van de markt heeft verbeterd’, zo laat de stichting weten. Vier jaar geleden zette Keijts een

verandering in gang om van Rijkswaterstaat een meer publieksgerichte organisatie te maken. En dat heeft zijn vruchten afgeworpen, aldus de stichting. Keijts laat weten dat de titel ‘een blijk van waardering’ zou zijn voor zijn werk, maar vooral voor de 12.000 medewerkers van Rijkswaterstaat. ‘Het b ­ elangrijkste is dat de dienst in het ­zonnetje wordt gezet. Door de veranderingen zijn we kwetsbaarder geworden. Je belooft meer, dus heb je ook meer uit te leggen. En alles wat we doen is zichtbaar. Op fouten word je direct ­afgerekend,’ aldus Keijts. Om Overheidsmanager van het Jaar te worden moet Keijts echter nog wel even zijn twee mededingers afschudden, en dat zijn bepaald geen lichtgewichten. Dik Her-

mans, voorzitter van de raad van ­bestuur van het College voor ­Zorgverzekeringen (CvZ), wordt geroemd om het feit dat hij onder hoge politieke druk de ambtelijke organisatie heeft weten om te vormen tot een uitvoeringsorganisatie. Ook Hans van Santen, directeur Bedrijfsvoering van de RDW, is kanshebber. Hij heeft ‘de bedrijfsvoering naar een hoog niveau gebracht, mede dankzij de uitstekende uitvoering van de ict-vernieuwing’. Keijts heeft geen idee of hij kans maakt. ‘Dat moet nog maar blijken,’ zegt hij. ‘Van Santen en Hermans verdienen de nominatie. Het woord is aan de jury. Het zijn geen Amerikaanse presidentsverkiezingen, dus campagne voeren heeft geen zin.’

• Tristan van Rijn

Advertentie

Werken bij een top organisatie!

Werken via P&O Services Groep Als werkgever in de overheidssector zoekt u versterking van uw management. Bent u op zoek naar een verandermanager, die gemakkelijk in een complex werkveld opereert? Zoekt u een beleidsadviseur die tegengestelde belangen bij elkaar brengt, compromissen sluit en tegelijk richting geeft? Of een ervaren projectmanager op het snijvlak van overheid en ICT? P&O Services Groep is u graag van dienst.

Manager/gemeentesecretaris Onze opdrachtgever is een ervaren manager met een warm hart voor lokaal bestuur. Met zijn betrokkenheid, enthousiasme en transparante opstelling creëert hij draagvlak voor veranderingen. Door zijn brede ervaring, ook op het gebied van planning & control, structureert hij complexe vraagstukken goed en boekt hij concrete resultaten. Zijn houding is open en hij is toegankelijk.

Interim-manager Onze opdrachtgever is een betrokken en gedreven interim-manager met veel ervaring bij de rijksoverheid. Hij heeft zich beziggehouden met diverse verandertrajecten binnen een ministerie, zowel in de rol van beleidsadviseur als projectmanager. Deze interim-manager verdiept zich snel in complexe vraagstukken, zet lijnen uit en boekt resultaten. Bovendien communiceert hij intern en extern zeer goed.

Projectleider overheid en ICT Onze opdrachtgever heeft zowel bij de overheid als in het bedrijfsleven ervaring opgedaan met het managen van projecten op het snijvlak van ICT en organisatie. Haar aanstekelijk enthousiasme zet mensen in beweging en haar resultaatgerichtheid zorgt ervoor dat de doelstellingen gehaald worden. Onze projectleider is gecertificeerd als auditor en voor Prince II. Doordat zij zowel de gemeentelijke overheid als ICT-wereld van binnenuit kent, biedt zij een grote meerwaarde voor uw organisatie. Interesse? Ziet u deze professionals als uw (interim-)manager. Neemt u dan contact op met Jan Louvenberg, directielid, op telefoonnummer 073-5039320 of 06-53427239. Een bericht per e-mail kan ook: [email protected]

Den Haag Maastricht Meppel Tilburg Wageningen Hedel Correspondentieadres

| Postbus 94, 5320 AB Hedel

Telefoon

| (073) 503 93 20

Internet

| www.posg.nl 24 oktober 2008 PM

33

spelers Nieuwe directeur Primair Onderwijs René Bagchus:

‘Houd kinderopvang betaalbaar’ René Bagchus begint op 1 november als directeur Primair Onderwijs en Kinderopvang. ‘Ik ben gevraagd en zag het niet direct aankomen.’ OCW • Een van de kinderen van René ­Bagchus (42) zit nog op de basisschool, maar denk maar niet dat de kleine Bagchus daar gaat verkondigen dat papa straks ‘de baas’ van de basisscholen is. ‘Dat dringt niet door,’ zegt Bagchus, om er haastig aan toe te voegen dat het feitelijk ook niet zo is. ‘Scholen hebben een hoge mate van autonomie.’ Vanaf 1 november is Bagchus directeur Primair Onderwijs en Kinderopvang op OCW, waar hij nu nog afdelingshoofd Besturing en Stelsel en plaatsvervangend directeur is. Hij volgt Ron Minnée op, die directeur Hoger Onderwijs en Studie­ financiering wordt (zie p. 31). ‘Blijkbaar ben ik als plaatsvervangend directeur

de aangewezen persoon om hem op te volgen,’ zegt Bagchus bescheiden. ‘Ik ben ervoor gevraagd en had het niet direct zien aankomen. Ik had wel de ambitie om een stap hogerop te maken en die ambitie werd binnen OCW gesteund.’ Dagelijks gaan er meer dan anderhalf miljoen kinderen naar de basisschool of het speciaal onderwijs. ‘In feite bijna een op de tien inwoners,’ rekent Bagchus voor. Hij ervaart de grootte van zijn ‘doelgroep’

‘Rekenen en taal kunnen beter’ echter niet als een last, maar ‘als bron voor een mooie beleidsagenda’. Een van de belangrijkste dossiers van staatssecretaris Sharon Dijksma (PvdA) is de kwaliteit van het primair onderwijs. ‘De focus ligt daarbij op het verbeteren van rekenen en taal,’

zegt Bagchus. ‘Het niveau ligt in internationaal perspectief gezien niet laag, maar het kan beter en er zijn grote verschillen tussen scholen.’ Een ander heikel punt op de beleidsagenda is de kinderopvang. ‘Daar is veel publiciteit over en veel debat in de Tweede Kamer. We willen enerzijds de kwaliteit van de kinderopvang versterken, maar we willen het ook financieel in de hand houden.’ • RvdD

Advertentie

P&O Services Groep brengt mensen in beweging • Mobiliteitsdienstverband • Loopbaancoaching • Assessment- & Developmentcenter • Management Development & Leertrajecten • Interim & Detachering • Payrolling

Dé mobiliteitspartner voor ambtenaren en bestuurders!

Den Haag Maastricht Meppel Tilburg Wageningen Hedel Correspondentieadres

34

PM 24 oktober 2008

| Postbus 94, 5320 AB Hedel

Telefoon

| (073) 503 93 20

Internet

| www.posg.nl

spelers Uiteenlopende onderwerpen zoals business model innovatie, duurzaamheid en milieu, identity management, mobiliteit

met 2 nUP cases

Doorlopend programma

Laat u inspireren en kom naar eNederland 2008! Highlevel slotdebat

topsprekers

met o.a. staatssecretaris Frank Heemskerk van economische Zaken en Ambassadeur e-Factureren Marco Pastors

interactieve netwerkvloer

www.enederland2008.nl

experience the digitalized world een initiatief van:

gold sponsors:

20 november silver sponsor:

payment services

bronze sponsors:



Figi

Content partners:



Zeist organsatie:

et cetera

Aanstekelijke aanval op cultuurpessimisme Titel Een wereld van verschil, wat is er mis met cultuurrelativisme? Auteur Sjoerd de Jong Uitgeverij De Bezige Bij Prijs € 19,90

T

egendraads, gepantserd, polemisch, ironisch en begiftigd met een dosis gezond verstand: met zijn boek Een wereld van verschil (ondertitel: Wat is er mis met cultuurrelativisme?) bindt filosoof Sjoerd de Jong, adjunct-hoofdredacteur van NRC Handelsblad, de strijd aan met het hardnekkige cultuurpessimisme dat zich sinds 9/11 en de moorden op Fortuyn en Van Gogh meester heeft gemaakt van de Lage Landen. Zijn pleidooi voor het belang van cultuurrelativisme als sleutel tot beter begrip van andere culturen staat zo haaks op de heersende tijdgeest dat het doet denken aan het werk van Menno ter Braak. Waar de huisintellectueel van de Forum-generatie in de jaren dertig als superindividualist zijn ruimte opeiste in een totalitair klimaat, richt De Jong zijn pijlen op het westerse superioriteitsdenken dat in hyperventilerend tempo de force majeure is geworden in het ­Nederlandse opinieklimaat. Het is een veelkoppig monster dat De Jong bevecht. Cultuurrelativisme – de notie dat alle culturen in principe gelijkwaardig zijn – is de laatste jaren in een kwade reuk komen te staan.

De denkrichting geldt als een der ideologische pijlers van de vermaledijde ‘linkse kerk’, die verantwoordelijk wordt gehouden voor zo’n beetje alles wat er mis is aan Nederland anno 2008. Zoals De Jong schrijft over het post-Pimtijdperk: ‘Cultuurrelativisten werden van naïeve maar onschadelijke leeghoofden opgewaardeerd tot een vijfde colonne: de ­binnenlandse vijand. Met het wegrelativeren van de eigen cultuur wordt immers impliciet partij gekozen voor de indringers.’ Polder-neocons als Paul Cliteur, Jaffe Vink en Bart Jan Spruyt beschouwen de Verlichting als een exclusief westers product dat het kind van de rekening is geworden van de komst van islamitische migranten. Het leidt bij deze denkers tot een diepe Weltschmerz. Met veel wetenschappelijke bravoure biedt De Jong een antiserum tegen dit depressieve eindtijddenken. Zijn pleidooi voor een ‘eigentijds, open cultureel relativisme’ en ‘expresssief humanisme’ vindt hopelijk veel gehoor, want het biedt een uitweg uit de zichzelf versterkende, aartsdepressieve en paranoïde tunnelvisie die Nederland nu al veel te lang in de ban houdt.

• René Zwaap

Advertentie

Kom maar op met die opmerkingen...

Al meer dan 3 jaar ontvangt u ons magazine. Wij willen graag

Daarom horen wij graag van onze 22.000 lezers hoe PM nog

nog eens horen wat u te vertellen hebt. Want om ‘het magazine

interessanter, informatiever en leesbaarder kan worden.

voor de overheid’ te maken, hebben wij uw hulp hard nodig.

Ga naar www.duomarketresearch.nl/pm en vul de vragen

Er is al veel verbeterd, maar wij blijven ambitieus.

lijst in vóór 4 november.

PM Lezersonderzoek

36

PM 24 oktober 2008

www.pm.nl

et cetera

Managen in de dramademocratie Titel It’s the management, stupid! Auteur Erik Hans Klijn Uitgeverij Lemma Prijs € 21,-

P

olitiek en beleid groeien uit elkaar. Aan de ene kant wordt besluitvorming complexer; meer belangen en vertegenwoordigers van die belangen zijn in het proces betrokken geraakt, waardoor het besluitvormingsproces vaak langer duurt en de uitkomst op voorhand niet duidelijk is. Aan de andere kant regeren in de politiek (door het vergrootglas van de media) personen, daadkracht (of een gebrek daaraan) en krachtige beelden. De Belgische filosoof Elchardus reserveerde voor dit laatste fenomeen het woord ‘drama­ democratie’, die in het gewone beleidsproces soms weinig behulpzaam lijkt te zijn. Dat bemerkten ze in Delft, waar de gemeente sinds 1988 in onderhandeling was met diverse partijen om een spoortunnel te bouwen. Toen na ettelijke onderhandelingen eindelijk een plan op tafel lag, deed voormalig minister Peijs van VenW de inspanningen weer teniet. Met een krachtige pennenstreek werd de bijdrage van het ministerie in 2003 uit de begroting geschrapt. Het voorbeeld is afkomstig van professor dr. Erik-Hans Klijn, hoogleraar bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij haalt het aan in een recent uitgekomen boekje met de titel It’s the management, stupid! Daarin schrijft hij hoe de politieke en ambtelijke praktijk bij het maken van beleid vaak botsen. Klijn betoogt in zijn verhaal, dat hij eerder in verkorte vorm uitsprak als inaugurele rede bij de aanvaarding van zijn leerstoel bestuurskunde, dat in complexe beleidsvraagstukken de rol van het management cruciaal is geworden. De m ­ anagers van beleidsprocessen moeten uiteenlopende partijen in de besluitvorming betrekken en zorgen dat het beleid democratische legitimiteit heeft. Wat telt is dan veeleer geduld en toewijding, zegt Klijn. Krachtige, eenzijdige, politieke interventies zijn volgens hem in dit soort processen vaak minder opportuun.

Gremia Bij complexe beleidsproblemen zoals het herstructureren van een woonwijk, het realiseren van waterberging of het bevorderen van de kwaliteit van onderwijs praten betrokken partijen vaak in verschillende gremia. Over de aard van het probleem is men het daarbij vaak niet eens, laat staan over de oplossing, die in het proces nog uitgevonden moet worden. Bij een gemiddeld ruimtelijk project in Nederland zijn bijvoorbeeld volgens de auteur vaak meer dan elf verschillende organisaties betrokken, die elkaar in diverse netwerken zien. Het netwerkachtige karakter maakt bestuurlijke processen volgens Klijn zo complex. Cruciaal voor het vinden van goede maatschappelijke uitkomsten is het zorgvuldig managen van deze processen en interventies, vindt Klijn. Hij spreekt van netwerkmanagement, waar het niet meer gaat om sturing van bovenaf, maar van een horizontale sturing via de netwerken. Een ander punt is dat deze wijze van besluitvorming vaak ook heel p ­ olitiek is. Het gaat in het proces immers vaak om een goede afweging van belangen en waarden. Klijn werpt in zijn boek de vraag op hoe deze netwerkbesluiten hun democratische legitimiteit vinden nu politici vaak ver zijn afgedreven van de stroperige overlegtrajecten. Het antwoord dat hij geeft blijft beperkt. Je zou, oppert Klijn, politieke gezagsdragers de rol van netwerkmanager kunnen toebedelen, hoewel dit zich naar zijn mening slecht verdraagt met de dramademocratie. Een netwerkmanager is in het beleidsproces immers een van de actoren en niet de leider van het proces, zoals men in de dramademocratie graag ziet. Klijn denkt dat de politieke verankering ook vorm kan krijgen in procesafspraken of in consumentenpanels. Met zijn onderzoeksprogramma hoopt Klijn daar snel meer klaarheid in te brengen. • Chris van de Wetering

Het glazen plafond van de allochtone medewerker

Onbekend talent in de spotlight

Minister Ter Horst over de urgentie van diversiteit

Binden en boeien: hoe houd je ze vast?

Lees het in PM Special Onbekend Talent! Vrijdag 7 november bij u in de bus

DezespecialwordtmogelijkgemaaktdoorhetministerievanBZK 24 oktober 2008 PM

37

agenda

Kameragenda 10 t/m 21 november (selectie) Plenaire vergaderingen Vier begrotingen op de plenaire agenda de komende twee weken: in week 46 die van Buitelandse Zaken (zie pagina 8) en Jeugd en Gezin, een week later de begrotingen van Vrom en BZK. Commissievergaderingen Maandag 10 november 10.00 – 16.45 Defensie Wetgevingsoverleg Materiaal 11.00 – 17.00 BZK Wetgevingsoverleg Binnenlands bestuur 17.30 – 23.00 BZK Wetgevingsoverleg Politie Dinsdag 11 november 16.00 – 18.30 BZ, BZK en Defensie Algemeen Overleg Rol Tweede Kamer bij uitzenden militairen 16.00 – 19.00 VenW en VWS Algemeen Overleg Taxi 16.00 – 18.00 Justitie Algemeen Overleg Blauwdruk modern migratiebeleid (vervolg) 18.30 – 21.30 SZW, Financiën en Justitie Algemeen Overleg



Armoede- en schulden- problematiek

Woensdag 12 november 10.00 – 12.00 SZW Algemeen Overleg Europees Sociaal Fonds 10.00 – 12.00 LNV Wetgevingsoverleg Begrotingsonderzoek 10.00 – 13.00 Justitie Hoorzitting Interlandelijke adoptie 13.00 – 15.00 VenW, LNV en Vrom Algemeen Overleg Waterveiligheid 13.30 – 16.30 Justitie Algemeen Overleg Mensenhandel 14.00 – 16.00 VWS Algemeen Overleg Oorlogsgetroffenen Donderdag 13 november 10.00 – 12.30 LNV en Europa Algemeen Overleg Landbouw- en Visserij raad 12.30 – 14.00 OCW Algemeen Overleg Arbeidsvoorwaarden primair onderwijs 13.00 – 15.00 Vrom Wetgevingsoverleg Begrotingsonderzoek 13.00 – 15.30 VWS Algemeen Overleg

14.30 – 18.00 14.00 – 17.00 15.00 – 18.00 15.30 – 18.00 16.00 – 18.00

AWBZ en positie zorg- kantoren OCW Algemeen Overleg Kwaliteit primair onder- wijs Justitie Algemeen Overleg Interlandelijke adopties WWI Algemeen Overleg Wijkaanpak Financiën en VWS Algemeen Overleg Btw-regime medische diensten BZK en Justitie Algemeen Overleg Wet dwangsom en beroep bij niet tijdig beslissen

Maandag 17 november 10.15 – 15.00 OCW Wetgevingsoverleg Begroting 2009 (Hoger Onderwijs) 11.30 – 15.30 EZ Notaoverleg Energierapport 2008 Dinsdag 18 november 17.00 – 19.00 OCW en Jeugd Algemeen Overleg Europese OJC-Raad 17.30 – 19.30 VenW Algemeen Overleg

Evenementen 10 november

13 november

17 november

Symposium Kernwaarden van de rechtsstaat

Congres Diversiteit? Gewoon doen!

Congres Matchmakingsdag voor koplopers

Centre for Public Leadership i.s.m. School voor

DG OBR en Multicultureel Netwerk Rijksamb-

Vrom

Politie Leiderschap

tenaren

World Forum Convention Centre, Den Haag

Den Haag

Kurhaus, Scheveningen

www.duurzameoverheden.nl

www.public-leadership.nl

kenniswebdiversiteit.rijksweb.nl

18 november

12 november

13 november

Verkiezing Overheidsmanager van het Jaar

Gemeentelijk afvalcongres 2008

Congres Veiligheid… Een gedeelde verantwoor-

Ridderzaal, Den Haag

VNG en stichting Nedvang

delijkheid

www.overheidsmanager.nl

NBC Nieuwegein

BZK

20 november

www.congresenstudiecentrum.nl

Beurs/WTC, Rotterdam

eNederland Congres

13 november

www.bzk.nl

ECP.nl

JANE Netwerkevenement

14 of 21 november

Figi, Zeist

Futur

Masterclass Storm over Europe

www.enederlandcongres.nl

Lijm en Cultuur, Delft

Binnenlands Bestuur

20 november

www.futur.nl

www.binnenlandsbestuur.nl/masterclasses

Jaarcongres Overheidsmanagement 2008

7 november 2008 PM

39

beau monde

Borrelen met Jong VenW

De jonge ambtenaren van Verkeer en Waterstaat ­organiseerden een ‘integratieborrel’ met hun collega’s van DHV. Het was weer gezellig.

Wat Waar Wanneer

Borrel Jong VenW en Jong DHV Ondernemerscafé Donderdag 25 september, 17.30 - 19.00 uur

Twee ex-Jong VenW-bestuurders komen nog regelmatig op de borrel: Bas Parlevliet van Rijkswaterstaat (l) en Peterianne van Oel van de Inspectie VenW (r). Tijdens Parlevliets bestuursperiode vond de borrel voor de eerste keer in het Ondernemerscafé plaats. ‘Het is goed dat het bestuur het hier blijft houden.’ In het midden Robert Boot van het DG Mobiliteit. ‘Het is een echte integratieborrel,’ zegt Rienk van der Hoek van ingenieursbureau DHV (l). Jan Willem Groefsema (DHV, m) en Sander Wiendels van Rijkswaterstaat ­kunnen dat alleen maar beamen.

‘Hoe leg ik een ­snelweg aan?’ Op die vraag weet Bart Stolte (l) van Dienst Verkeer en Scheepvaart het antwoord. Christian Keijer van de Inspectie VenW luistert aandachtig.

DHV’er Christiaan Norde weet alles over de kilometerprijs: ‘Het idee erachter is goed, hoe meer je rijdt hoe meer je betaalt.’ Esther van den Akker houdt zich meer met water bezig. De DHV’ers zijn prominent aanwezig op de borrel. ­Mentor Guido Lahaije (l) praat nog even met zijn twee ­trainees Peter ­Siemensma en de net afgestudeerde Maarten Wessels (r).

Wel VenW, niet Jong: ict’ers Laszlo Huszár en Hanneke Schneider vieren met hun team de goede afloop van hun laatste project. Geheel toevallig in hetzelfde café…

De Dienst Verkeer & Scheepvaart is ruim vertegenwoordigd. Zo ook Dave Kumpe en Wendy van den Pangaard. ‘We hebben helemaal de moeite genomen om uit Delft te komen,’ zegt de Haagse Van den Pangaard. Tekst Rutger van den Dikkenberg en Noor Vos Foto’s Welmer Keesmaat

Johannes Hiemstra is van wat voorheen de Bouwdienst heette, maar sinds kort Dienst Infrastructuur. ‘Als om maandagochtend negen uur de telefoon gaat, zeg ik netjes Dienst Infrastructuur.’ Richard Paalvast (RWS) en Josefien van de Ven, secretaris van Jong VenW, twijfelen daar niet aan. ‘Ik ben van het taxiteam,’ roept DHV’er Jessica G ­ öetjes, voor ze wegspurt naar het station. Collega-DHV’er Carlo Kuiper, ingehuurd door Rijkwaterstaat, heeft het nakijken.

Buiten zetten de rokers de borrel gewoon voort. Systeembeheerder Ferry Wedman (r): ‘Maar officeel rook ik niet meer!’ Naast hem (v.l.n.r.) Sander Waldekker, Peter van Dam en Paul van den Bijgaart.