hét magazine voor de overheid Jonge ambtenaren: gebruik geen kaasschaaf bij inkrimpen van het rijk Zie pagina maart 2007 visies op de HSL

hét magazine voor de overheid

Jo n g e a m b t e n a re n : g e b r u i k g e e n k a a s s c h a af bij i n k r i m p e n v a n h e t r ijk Zie pagina 30

15 maart 2007

nr

5

derde jaargang

Vier



visies op de

HSL

In gesprek:

Kamerlid Naïma Azough (GroenLinks) interviewt etiquettedeskundige Reinildis van Ditzhuyzen pagina 26 Te licht materieel voor militairen in Afghanistan pagina 10

Damherten zorgen voor overlast in de duinen pagina 22

Van Mammoetwet tot vmbo pagina 19

INTERVIEW: NCTb

garandeert geen veiligheid pagina 16

pagina 12

Wat doet Holland Casino om gokverslaving tegen te gaan? Holland Casino ontvangt per jaar nogal wat gasten, zo’n 1,2 miljoen. Het over-

aan, waarbij in een informele setting wordt gevraagd naar de financiële en

grote deel bezoekt het casino een enkele keer per jaar. Een kleine groep bezoekt

sociale omstandigheden van deze bezoeker. Vaak is een zo’n gesprek voldoende

het casino vaker. Lopen zij meer gevaar om aan het spel verslaafd te raken?

om een bezoeker aan het denken te zetten. Geeft het gesprek echter aanleiding

Frequent casinobezoek is zeker niet synoniem aan kansspelverslaving. Veel gasten

tot extra aandacht, dan wordt een vervolgtraject ingezet. Uiteindelijk kan dit

komen met regelmaat voor een gezellig avondje uit in een veilige omgeving.

leiden tot een bezoekbeperking of zelfs een entreeverbod.

Slechts een zeer klein aantal Holland Casino-gasten vertoont problematisch

Opvang

spelgedrag. De bezoekfrequentie is hierbij niet bepalend, ook al zou je misschien

Ieder jaar voert Holland Casino meer dan 20.000 preventiegesprekken. Dat zijn

anders verwachten. Vaak zijn er andere omstandigheden die ervoor zorgen dat

gesprekken met gasten bij wie het gedrag wijst op mogelijk onmatig spel. We

iemand zich te veel verliest in het spel. Niettemin nemen wij onze verantwoor-

helpen deze spelers om hun gedrag te veranderen, waarbij we hen in sommige

delijkheid bijzonder serieus. Holland Casino wil er alles aan doen om verslaving

gevallen adviseren een tijd minder of niet meer bij ons te komen. Het kan zelfs

tegen te gaan en een zinvolle bijdrage aan de discussie te leveren. Want er blijken

zijn dat we meerdere signalen krijgen dat iemand onmatig spelgedrag vertoont.

nogal wat misverstanden te bestaan over dit onderwerp.

In zo’n geval zullen wij zelf gasten de deur weigeren. Uiteraard hebben we liever

Controleren

dat deze spelers zelf de keuze maken, zodat ze niet in de verleiding komen om

Holland Casino is in 1976 opgericht door de Nederlandse overheid met als

andere wegen te zoeken om toch te kunnen spelen. Daarnaast werken we nauw

opdracht de consument te beschermen tegen illegaliteit, criminaliteit en kans-

samen met HANDS, een onafhankelijke telefoonlijn voor hulpverlening binnen

spelverslaving. Dat klinkt paradoxaal: een casino om gokverslaving tegen te

de verslavingszorg (0800-0220022). Waarbij zorg in de vorm van counselors

gaan. Het kernwoord hier is controle. Door casino’s uit de illegaliteit te houden

24 uur per dag, 365 dagen per jaar wordt aangeboden.

kunnen we kansspelverslaving beter tegengaan. Zo is Holland Casino het eerste

Meer casino’s, minder verslaafden

casino ter wereld dat samen met de verslavingszorg een preventiebeleid heeft

Een interessante stelling, maar nog waar ook. De afgelopen jaren hebben we

ontwikkeld. Waarbij de casinomedewerkers getraind worden door de verslavings-

verschillende Holland Casino’s geopend, terwijl het aantal verslaafden aan het

zorg, informatiemateriaal beschikbaar is in de casino’s en op Internet en waar

totaal aan kansspelen in Nederland is gedaald: van 70.000 in 1990 naar 40.000

gasten een entreeverbod of entreebeperking kunnen aanvragen.

in 2005, zo lieten de cijfers van het Centrum voor Verslavingsonderzoek zien.

Signaleren

Dit heeft voor een belangrijk deel te maken met het preventiebeleid zoals de

Bij binnenkomst moet iedere bezoeker van Holland Casino zich identificeren, om

verschillende kansspelaanbieders in ons land dat voeren. Onze Holland Casino-

vervolgens te worden geregistreerd. Dat is niet alleen om te controleren of

aanpak geniet wereldwijde erkenning, met als resultaat dat diverse buitenlandse

iemand wel 18 jaar of ouder is. Komt een bezoeker opeens vaker of bezoekt hij

casino’s komen kijken hoe we ons beleid uitvoeren. En in nauwe samenwerking

het casino gedurende een periode van drie maanden gemiddeld 15 keer per

met de verslavingszorg proberen we ons beleid steeds verder te verfijnen.

maand, dan wordt hij of zij automatisch gesignaleerd door ons landelijk gekoppelde bezoekersregistratiesysteem. Voor bezoekers onder de 23 jaar geldt dat zij

Maar eerlijk is eerlijk. Gokverslaving kan zeer worden beperkt, maar is nooit hele-

al worden gesignaleerd bij gemiddeld 8 bezoeken per maand. Bovendien krijgen

maal uit te sluiten. Laten we echter één ding niet vergeten, het overgrote deel

alle medewerkers van Holland Casino een speciale cursus van de verslavingszorg

van onze gasten komt naar Holland Casino om een mooie avond uit te hebben.

om (gedrags)signalen van verslaving op te vangen en om hier adequaat actie op te kunnen nemen als dat nodig is. Door de landelijke, waterdichte koppeling

Meepraten over casino’s? Kijk dan op www.eerstdefeiten.nl

tussen onze vestigingen hebben alle vestigingen toegang tot deze gegevens. Met bezoekers die worden gesignaleerd, gaan we een zogenaamd gastheergesprek

Amsterdam, Breda, Eindhoven, Enschede, Groningen, Hoofddorp, Leeuwarden, Nijmegen, Rotterdam, Scheveningen, Schiphol Airport, Utrecht, Valkenburg, Venlo, Zandvoort.

inhoud

PM n ummer 5 15 maa rt 2007

12 Vier visies op de hogesnelheidslijn

De HSL in 1977, 1987, 1997 en 2007

16 NCTb kan geen veiligheid garanderen

Hoofd bewaken en beveiligen doet een boekje open

19 Onderzoek naar de grillen in het onderwijs

19

Wie verschijnen straks voor de parlementaire commissie?

22 Doorgeschoten dierenliefde

Damherten zorgen voor overlast in de duinen

26 ‘Buitenlanders ergeren zich aan onze supermondigheid’

Azough interviewt etiquettedeskundige Van Ditzhuyzen

39 Eerste Kamer in debat met studenten over Europa

NIEUWS 6 t/m 11

22

  6 RDW vreest voortbestaan   7 IND’er heeft te weinig tijd   8 Kunstcollectie van het rijk is incompleet 10 Te licht materieel in Afghanistan 11 EZ zinspeelt op regelgeving internetproviders SPELERS 30 t/m 35

30 Jonge ambtenaar: kabinetsplannen onrealistisch 31 Bezuinigen doe je zelf 33 Alette van Leur naar het ILO 34 Pleidooi voor een gezinscoach 35 De mens achter het Kamerlid MENINGEN

  7 Column Guikje Roethof: Schuttersputjes 29 Column Jorrit de Jong: Het slechtste van twee werelden

39 SERVICE

36 Et cetera 38 Kameragenda

Omslagfoto: Ruben Meijerink

PM 15 / 3

3

lopende zaken > Algemene Zaken

Defensie

EUROPA • Na de klimaattop in Brussel van 8 en 9 maart blijft premier

Balkenende in Europese sferen. Donderdag 15 maart ontvangt hij de Poolse premier Kaczynski voor de lunch en op woensdag 21 maart krijgt hij op het Torentje bezoek van een aantal Duitse scholieren. Tussendoor spreekt de premier een paar amicale woorden bij het afscheid van Gerrit Zalm, voor wie op 19 maart in het Lucent Danstheater een feestje wordt gegeven. RAKETSCHILD • Op donderdag 22 maart staat Nederland in de Ridderzaal op grootse wijze stil bij het vijftigjarig bestaan van een verenigd Europa. Navo-topman Jaap de Hoop Scheffer komt voor het officiële gedeelte nog even bij de premier langs om zaken te bespreken die verband houden met de missie in Afghanistan. Ongetwijfeld brengt hij ook het raketschild dat de VS in een aantal Europese landen wil plaatsen ter sprake. Het weekend van 24 en 25 maart is premier Balkenende in Berlijn, waar het vijftigjarig bestaan van het verdrag van Rome onderwerp is van een hele serie feestelijkheden.

BZK

BOSNIË • Minister Van Middelkoop gaat donderdag op en neer naar

Bosnië om een herdenkingsmedaille uit te reiken aan de laatste 300 militairen, die over enkele weken repatriëren. Hij markeert daarmee het einde van een tijdperk. Onder Europese vlag voerden de Nederlanders in Bosnië de Althea-missie uit. Sinds het begin van de oorlog in Bosnië heeft Nederland 40.000 militairen ingezet. LIBANON • Vrijdag komt het marineschip de Hr Ms Van Galen terug uit Libanon. Staatssecretaris Van der Knaap zal de 160 mannen en vrouwen van de Koninklijke Marine, die sinds 15 december vorig jaar van huis zijn, in de haven van Den Helder verwelkomen. De Hr Ms Van Galen wordt afgelost door een zusterschip: de Hr Ms Van Speijk met evenveel militairen aan boord.

Economische Zaken

DIVERSITEIT • Minister Ter Horst reist 15 maart af naar Amersfoort voor

de uitreiking van de jaarlijkse Diversiteitsprijs Nederlandse Politie aan het korps dat zich het beste inzet voor diversiteit. Vijf korpsen zijn genomineerd. Op 21 maart is Ter Horst aanwezig bij de jaarlijkse herdenkingsceremonie van tijdens het werk omgekomen politiemensen in de vorig jaar als monument ingerichte Tuin van Bezinning in Warnsveld. ANTILLEN • Op 18 maart danst staatssecretaris Bijleveld mee tijdens de Arubadag in de Amsterdamse Heineken Music Hall. Tussen de merengue- en salsaklanken door houdt zij een toespraak, evenals gevolmachtigd minister Brooks-Salmon van de Antillen. Een dag later reist Bijleveld af voor een tiendaagse kennismakingsreis door de overzeese rijksdelen.

Buitenlandse Zaken GYMNICH • Minister Verhagen heeft maandag 12 maart in Génève gezegd het mensenrechtenprofiel van Nederland te zullen versterken. ‘Mensenrechten, zowel thuis als in het buitenland, dragen bij aan veiligheid en economische en sociale ontwikkeling,’ sprak hij en hij laakte daarbij economische groei ten koste van mensenrechten. Verder is hij de komende weken vooral druk met de vele Europese vieringen. Vrijdag 30 en zaterdag 31 maart is Verhagen in Bremen voor Gymnich, het halfjaarlijkse informele overleg van Europese ministers van Buitenlandse Zaken. Minister Koenders voor Ontwikkelingssamenwerking woont zaterdag 17 maart in De Balie de herdenking bij van de vier Ikonjournalisten die 25 jaar geleden in El Salvador om het leven kwamen. geschiedenis • Donderdag 15 maart ontmoet staatssecretaris Timmermans, samen met premier Balkenende, premier Jaroslaw Kaczynski van Polen. Ook Timmermans woont deze week in de Ridderzaal de feeste­ lijke bijeenkomst bij ter ere van vijftig jaar Europese verdragen. Zaterdag 24 maart zal de PvdA’er in Maastricht de conferentie 50 years of Europe met een korte toespraak over de geschiedenis en de toekomst van Europa opluisteren.

4

PM 15 / 3

PRIJZEN • Het Limburgs Symphonie Orkest (LSO) ontvangt op 19 maart de Limburg Award uit handen van minister Van der Hoeven. Deze prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan personen of organisaties die de provincie op de kaart weten te zetten. Op 23 maart verzorgt Van der Hoeven het slotwoord bij de prijsuitreiking van de Businessplanwedstrijd, waar studenten van de TU Delft en de Erasmus Universiteit strijden om de prijs voor het beste ondernemersplan. ONDERNEMEN • Op 26 maart presenteert staatssecretaris Frank Heemskerk een branchewijzer voor de detailhandel. Dit digitale handboek moet ondernemers in de detailhandel meer inzicht geven in de regels waaraan ze moeten voldoen en daarmee de regeldruk voor ondernemers terugdringen. Minister Van der Hoeven opent op 27 maart de Week van de Ondernemer in de Utrechtse Jaarbeurs.

Justitie GEDETINEERDEN • De Inspectie voor de Sanctietoepassing is kritisch

over de veranderingen in het dagprogramma van gevangenen. De verkorting van het dagprogramma van gedetineerden heeft de afgelopen jaren geleid tot diverse versoberingen in het regime. Het personeel zegt door de krappe schema’s steeds minder tijd te hebben om contact met de gevangen te onderhouden, waardoor het voor de medewerkers moeilijker wordt om tijdig onrust of afwijkend gedrag te signaleren. De inspectie vreest zelfs dat internationale normen in het gedrang komen. Staatssecretaris Nebahat Albayrak heeft de bevindingen van de inspectie naar de Tweede Kamer gestuurd.

Financiën WEBLOG • Minister Bos van Financiën heeft het druk met de voorberei-

dingen van de voorjaarsnota. Op donderdag 15 maart is Bos in de Kamer om het jaarverslag Beheer Staatsdeelnemingen toe te lichten. Staatssecretaris Jan Kees de Jager vertrekt op 19 maart naar Brussel om op informele wijze met het Europese circuit kennis te maken. Op 20 maart vervolgt hij zijn Europese kennismakingstour.

lopende zaken < LNV

Verkeer en Waterstaat

MARATHON • Gerda Verburg bezoekt donderdag 15 maart de directie

Voedselkwaliteit en Dier­gezondheid. Aansluitend zal ze met een topkok smaakles geven op een basisschool. Zaterdag loopt Verburg de halve marathon van de City Pier City Loop met het LNV-team dat elk jaar meedoet. Verburg, een fervent hardloopster, liep eerder de hele marathon in drie uur en zeven minuten. Ter gelegenheid van vijftig jaar boomfeestdag plant ze woensdag met koningin Beatrix een boom in Amsterdam. Donderdag is Verburg aanwezig bij de manifestatie Het Groene Hart in Uitvoering in de Pieterskerk in Leiden, waar ze zal bepleiten dat het Groene Hart niet als achtertuin, maar als voortuin van de stad moet dienen. Donderdag woont ze de viering van vijftig jaar Verdrag van Rome bij in de Ridderzaal.

OCW

NS • Minister Camiel Eurlings voert woensdag 21 maart overleg over het

beheerplan van ProRail en het vervoerplan van het spoor voor 2007. Volgende week is Eurlings aanwezig bij de Europese Raad van Transport, waar het open skies-verdrag met de Verenigde Staten op de agenda staat. Begin maart kwamen de EU en de VS overeen dat Europese luchtvaartmaatschappijen met ingang van 28 oktober 2007 vanaf elke luchthaven in de EU naar elke bestemming in de VS mogen vliegen. De Transportraad moet hier echter nog mee instemmen. Vooral het Verenigd Koninkrijk ligt dwars. Staatssecretaris Tineke Huizinga legt diezelfde dag verantwoording af over het gifschip Probo Koala. Vooral de vele onderzoeken naar de gang van zaken rond het gifschip komen aan de orde.

Vrom HRM • Minister Plasterk opent donderdag 15 maart het congres Captains

of HRM tijdens het vakevenement HRM Live! in de Amsterdamse Rai. Hij spreekt tijdens een debat-ontbijtbijeenkomst over het onderwerp Vergroten van participatie en de War for Talent. Andere sprekers zijn Loek Hermans en Lousewies van der Laan. Later die ochtend is Plasterk aanwezig bij het congres De kunst van het verzilveren, valorisatie van onderzoek in Rotterdam, waar universiteiten, hoger onderwijs, bedrijfs­ leven en overheid aan deelnemen. Op 22 maart opent de minister het Netherlands Research Institute on ICT, het eerste Center of Competence dat tot stand komt in het kader van de samenwerking tussen de drie technische universtiteiten (Delft, Eindhoven en Twente). BREDE SCHOOL • Staatssecretaris Dijksma brengt 19 maart een werkbezoek aan een basisschool in Katwijk en woensdag 21 maart gaat ze met minister Rouvoet voor Jeugd en Gezin op pad. Op 27 maart is Dijksma ‘s avonds aanwezig bij een debat over de brede school, georganiseerd door de vereniging van woningcorporaties Aedes in Almere. Dinsdagmiddag reikt ze in Amsterdam de Nationale Onderwijsprijs uit.

ZAKENVROUW • Minister Jacqueline Cramer zal komende week in Hotel des Indes in Den Haag de prijs van Zakenvrouw van het Jaar uitreiken. De prijs, ook wel prix Veuve Clicquot genoemd, wordt in vijftien landen jaarlijks uitgereikt. Op 21 maart wordt de minister van Vrom samen met staatssecretaris van VenW, Tineke Huizinga, in de Tweede Kamer verwacht voor een AO over de Probo Koala. VRJRSPARTY • Minister Ella Vogelaar bezoekt op 21 maart een bijeenkomst van het Kennis-, Expertise- en Innovatiecentrum Stedelijke ­Vernieuwing in de Verkade­fabriek in Den Bosch. Onder de titel ­Stedelijke vernieuwing onder Balkenende IV: Een nieuwe lente? ­Meningen vanaf de zeepkist! reageren KEI-partners op de plannen van het nieuwe kabinet en de gevolgen daarvan voor de stedelijke ­vernieuwing. Later op de dag reikt de minister, ter gelegenheid van de internationale dag tegen racisme en discriminatie, in Rotterdam de Kleuren Award uit aan een BN’er die ‘kleur geeft aan de samenleving en mensen met elkaar verbindt’. Paul de Leeuw, Lucille Werner en ­rapper Raymzter zijn genomineerd.

SZW

VWS

arbeidsmarkt • Minister Piet Hein Donner concentreert zich de ko-

KINDERTOP • In het kader van de bustour Op weg naar de Kindertop zal

mende tijd op de Kamer. Daar geeft hij deze week uitleg over het ­arbeidsmarktbeleid. Volgende week spreekt hij met de Kamer over ­arbeidsongeschiktheid en arbeidsomstandigheden. Op 28 maart neemt hij een advies over arbeidshandicaps en re-integratie in ontvangst van de werkgroep Wenkend Perspectief. Veiligheidsoverwegingen • Over staatssecretaris Ahmed Aboutaleb moeten we summier zijn. Uit veiligheidsoverwegingen kondigt het departement liever niet tevoren aan waar Aboutaleb de komende weken in de openbaarheid zal verschijnen. Ook in de Kamer heeft hij niet veel op de agenda staan.

André Rouvoet, minister voor Jeugd en Gezin, maandag 19 maart een werkbezoek brengen aan Flevoland. Het thema van het bezoek is gezond leven. In de aanloop naar de Kindertop zal Rouvoet elke week een werkbezoek brengen aan verschillende projecten en instellingen die met jeugd bezig zijn. De minister wil de werkbezoeken gebruiken voor verdere invulling van zijn programma, dat hij tijdens de top zal presenteren. Andere thema’s zijn: ‘veilig opgroeien’, ‘plezier hebben en je talenten ontwikkelen’, ‘steentje bijdragen aan de maatschappij’ en ‘goed voorbereid op de toekomst’. NKI • Op zaterdag 24 maart brengt minister Ab Klink een werkbezoek aan het Nederlands Kanker Instituut (NKI) in Amsterdam. Het instituut beschikt, naast een bekend onderzoekscentrum, over het gespecialiseerde Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis (AVL). Door dit samenwerkingsverband kunnen researchdoorbraken direct vertaald worden in toepasbare behandelmethoden. <

PM 15 / 3

5

nieuws >

Zbo’s wachten regeringsplannen gelaten af alle departementen hun eigen zbo’s moeten aanmelden bij een ambtelijke commissie die onder leiding staat van secretaris-generaal Ronald Gerritse van Financiën. Deze commissie, die formeel de commissie BTZ heet (Begeleidingsteam Kaderwet Zbo’s), adviseert de vakdepartementen over het onder de Kaderwet brengen van de zbo’s. Burmanje zegt UITVOERING • Het woordje zbo komt welgeteld twee keer voor in het dat zij met het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en regeerakkoord Samen werken, samen leven. Alleen in het staatje met Milieu op een lijn zit. ‘Het departement laat er geen twijfel over bestaan ombuigingen staan de zbo’s vermeld: conform het voorstel van de dat het de constructie van het Kadaster, zoals die nu is, in stand wil secretarissen-generaal moeten de uitvoeringsorganisaties 5 procent houden.’ Ze is er dan ook van overtuigd dat Vrom het Kadaster op die inkrimpen. Wat dit punt betreft is wijze bij de commissie-Gerritse zal Johan Hakkenberg, algemeen directeur introduceren. ‘Na jarenlange discussie zijn we in rustiger vaarwater beland’ van de RDW, positief gestemd over de Datzelfde gold voor de RDW. Volplannen van het nieuwe kabinet. gens directeur Hakkenberg zijn de ­‘Verder kan ik het moeilijk duiden,’ zegt Hakkenberg. ‘Ik hoop maar dat taken en bevoegdheden van zijn organisatie heel helder. Toch heeft de de nieuwe bewindslieden de eerste honderd dagen gebruiken om ook commissie-Gerritse, nadat VenW de zbo had aangemeld, ‘vrij vergaanmet de uitvoeringsorganisaties in gesprek te gaan.’ de’ vragen gesteld. ‘Ze vragen zich bijvoorbeeld af of onze taken ook Als minister Eurlings (CDA) van Verkeer en Waterstaat de RDW in door andere partijen uitgevoerd zouden kunnen worden,’ zegt HakkenZoetermeer met een bezoekje vereert, zal Hakkenberg hem duidelijk berg verontwaardigd. ‘Ons voortbestaan wordt ter discussie gesteld. Dat maken dat goede samenwerking tussen beleid en uitvoering cruciaal is. was volgens mij niet de bedoeling.’ ‘Wij staan heel dicht bij onze klanten. De kennis die bij de RDW aanwezig is, is belangrijk voor het ministerie.’ Buiten de orde Dorine Burmanje, voorzitter van de raad van bestuur van het Kadaster, Burmanje wacht met spanning op de vragen die de commissie voor haar vindt het wel een geruststellende gedachte dat het nieuwe kabinet geen in petto heeft. ‘Ik heb kennisgenomen van de vragen die aan de RDW voornemens heeft met de zbo’s. ‘Ik denk eerlijk gezegd dat het in de zijn gesteld en die zijn volledig buiten de orde van de bevoegdheden formatieonderhandelingen geen issue is geweest,’ zegt ze. ‘Na jarenvan de commissie.’ Burmanje vermoedt dat dit het werk is van ‘een lange discussie over het rapport van Kohnstamm en de Kaderwet zijn overijverige medewerker’. Maar mocht het Kadaster toch vervelende we in rustiger vaarwater beland.’ vragen krijgen, dan zal ze daar ‘rustig op antwoorden’. In de tussentijd zitten de uitvoerders niet stil. Donderdag 22 maart Vergaande vragen presenteert de Manifestgroep, waarvan naast de RDW en het Kadaster Vorig jaar oktober heeft de Eerste Kamer ingestemd met een wet die een nog een groot aantal andere zbo’s deel uitmaakt, zijn jaarlijkse stand kader moet scheppen waaraan regelingen en afspraken tussen zbo’s en van zaken omtrent de elektronische activiteiten, resultaten en voornemens. < [Cindy Castricum] departementen moeten voldoen. Een eerste uitvloeisel hiervan is dat In het regeerakkoord wordt met geen woord gerept over de zelfstandige bestuursorganen. Intussen zijn de departementen druk bezig met het toetsen van hun eigen zbo’s aan de Kaderwet die vorig jaar is aangenomen. ‘Ons voortbestaan wordt ter discussie gesteld.’

6

PM 15 / 3

nieuws >

‘ind’er bang om fouten te maken’ lijk te beperken tot ‘regels en procedures’ en een letterlijke interpretatie van rechterlijke uitspraken. Maar, zo meent Wijkhuijs, het feit dat de IND slechts een uitvoerende organisatie is, betekent niet dat het de dienst niet is toegestaan de haalbaarheid van zijn doelen tegen het licht te houden. Wil de organisatie meer van rechterlijke JUSTITIE • Wanneer een hogere rechterlijke uitspraken leren, dan zal de politieke en ambteinstantie kritiek uit op de asielzoekersprocedure, lijke leiding van de IND haar volgens Wijkhuijs onderneemt de IND in het algemeen snel actie. meer tot een ‘reflexieve’ houding moeten stimuBinnen een paar weken weet de dienst de uit- leren. Uit zichzelf zullen de medewerkers dat niet spraak te vertalen in het eigen uitvoeringsbeleid. gauw doen. Vanwege hun loyaliteit aan de poliMaar de aanpassingen hebben vooral het karak- tiek voelen ze zich niet in de positie om op eigen ter van ad-hocmaatregelen. Aan een evaluatie houtje de beleidsvoering van de organisatie aan van de uitvoeringspraktijk aan de hand van de de geest van de uitspraak te onderwerpen, aldus kritiek komt de dienst Wijkhuijs, die voor haar vrijwel niet toe. ‘De or‘Door de grote druk van het promotieonderzoek met ganisatie wordt weinig ministerie en de Tweede Kamer verschillende werk­ voelen de medewerkers zich nemers sprak. rust en tijd gegund,’ vergedwongen asielprocedures Wijkhuijs analyseertelt ­Wijkhuijs. Achtersnel af te ronden’ standen in de afhandede de reactie van de ling van de asielverzoeIND op vijf ‘baanbreken moeten worden vermeden en de kosten voor kende’ uitspraken waarin de rechter kritiek uitte de opvang dienen zo beperkt mogelijk te blijven. op de uitvoering van de asielprocedure, zoals de ‘Door de grote druk vanuit het ministerie en de uitspraak over het leeftijdsonderzoek bij alleenTweede Kamer voelen de medewerkers zich ge- staande minderjarige asielzoekers en over de dwongen asielprocedures snel af te ronden.’ uitzetting van asielzoekers naar Noord-Somalië. Ook zijn de medewerkers, als gevolg van Dat de IND in ieder geval iets doet met de kritische negatieve publiciteit over de IND en de media- uitspraken, ook al zijn de acties daarbij veelal aandacht voor ‘schrijnende gevallen’, bang fouten beperkt tot een letterlijke interpretatie, heeft te maken die ophef te veroorzaken. ‘Het asieldos- Wijkhuijs positief verrast. ‘Van overheden, zoals sier is een terrein met grote tegenstellingen.’ Glad gemeenten, komt lang niet altijd een respons. ijs wordt vermeden. Tijdens gesprekken gaven Vaak zijn die zelfs niet eens op de hoogte van een de medewerkers aan zich dan ook zo veel moge- nieuwe uitspraak.’ < [Jan Sanders]

Yvonne Kroese

De Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) plaatst de ‘letter’ boven de ‘geest’. Dat stelt bestuurskundige Vina Wijkhuijs, die afgelopen woensdag aan de Universiteit van Tilburg promoveerde op de invloed van rechterlijke uitspraken op de asielzoekersprocedure.

Schuttersputjes Het is de talk of the town in ambtelijk Den Haag. Roel Bekker, de veertiende SG, is nog niet begonnen, maar het gras is al voor zijn voeten weggemaaid. Zelf ontkent Bekker dit in alle toonaarden. En verder vonden wij ook niemand bereid er on the record een boekje over open te doen. Vandaar dat u hier niet over leest in een gedegen journalistiek verhaal, maar in de column. Wat kwam ons ter ore? Dat het ministerie van Financiën de macht naar zich toe heeft getrokken. SG Ronald Gerritse en DG André de Jong hebben in een nota, die het predikaat vertrouwelijk draagt, de taakstelling voor Balkenende IV op papier gezet en daarbij de bezuinigingen ponds-ponds-gewijs over de ministeries verdeeld. Dit was geen vergissing of het per abuis terugvallen in oude gewoontes. Samen met SG Chris Buijink van Economische Zaken schreef Gerritse er ook nog een toelichtende e-mail over aan zijn collega-SG’s. Roel Bekker schijnt binnenskamers enorm uit zijn slof geschoten te zijn. De actie van Financiën, die dit stuk naar de ministerraad stuurde, staat haaks op de bevlogen ideeën uit ‘In dienst van het rijk’ en de praktische voorstellen die ten behoeve van de formatie waren gebundeld onder de titel: ‘De verkokering voorbij’. Roel Bekker zou als veertiende SG over de grenzen van de departementen heen het ‘programmatisch werken’ moeten bevorderen. Het idee was dat door een duidelijker toewijzing van politieke bevoegdheden veel ambtelijke coördinatie kon worden afgeschaft. En aan de hand van zijn schets van het ‘ideale departement’ zou Bekker kijken hoe de rijksoverheid niet alleen slanker, maar ook beter zou kunnen worden. Financiën heeft de exercitie niet willen afwachten, met het gevolg dat de departementale strijd op dit moment heftiger is dan ooit. Nu de inkt van het regeerakkoord droog is, blijkt dat het benoemen van zes pijlers en tien projecten weliswaar een nieuwe werkelijkheid heeft geschapen, maar dat het niet eenvoudig is die op de bestaande verkokerde structuur te veroveren. Zeker niet nu iedereen in de aanloop naar het beleidsprogramma, dat nog voor de zomer moet verschijnen, weer diep zit weggedoken in de departementale schuttersputjes. Guikje Roethof [email protected] PM 15 / 3

7

nieuws >

Op zoek naar de kunst van het rijk op intranet gezet. Waar nodig zijn we inderdaad de ministeries doorgelopen om te kijken wat waar hangt. Het kwam bijvoorbeeld voor dat objecten te boek stonden als vermist bij departement x, maar dat we ze later tegenkwamen op departement y. Dat kan gebeuren: veel departementen zijn in de loop der jaren gereorganiseerd, organisatieonderdelen en ambtenaren zijn verhuisd, enzovoorts.’

De overheid is ongeveer 2.800 kunstobjecten kwijt. Veel kunst uit de rijkscollectie is lang geleden uitgeleend aan ministeries en andere overheidsinstellingen. Een team van het Instituut Collectie Nederland (ICN) zocht sinds 1999 naar de verdwenen kunst in de kamers, gangen en bezemkasten van, onder andere, de Haagse departementen. Evert Rodrigo is als hoofd van de afdeling Collecties van het ICN belast met het dagelijks beheer en het behoud van de kunstcollectie van het rijk. Een rapport van de Algemene Rekenkamer uit 2000 en inspanningen van het SG-Beraad waren aanleiding het project Collectie op orde in het leven te roepen. Het ICN vergeleek zijn administratie met die van de departementen en instellingen OCW •

8

Uiteindelijk zijn ongeveer 2.800 objecten na alle speuracties niet getraceerd. Heeft u zich daarbij moeten neerleggen? ‘Soms kun je alleen maar vaststellen dat het er niet meer is. Dan kun je nóg een keer alle departementen overhoophalen, maar dat heben constateerde dat veel kunst niet meer is ben we al gedaan. Ben ik tevreden dat we dit dossier moeten afsluiwaar deze zou moeten ‘Er was meer helderheid over zijn. ‘Zelfs wanneer ten met verlies? Dat de verantwoordelijkheid een schilderij er op niet. Maar ik ben wel over gommetjes en papier wel was, wilde blij dat we de adminitypmachines op kantoor’ dat nog niet zeggen stratie weer op orde dat het ook op die hebben. Objecten die aangegeven plek aan de muur hing,’ zegt er nog wél zijn, hebben daar weer voordeel Rodrigo. ‘Godzijdank hebben de departemen- van.’ ten ook actief meegewerkt, anders waren we er nooit uitgekomen.’ Er zijn misschien ook kunstvoorwerpen die ‘per ongeluk’ zijn meegenomen door deze of Bent u fysiek alle kamers nagelopen? gene. Bent u dergelijke gevallen ook tegenge‘Bij het ICN werkten er drie, soms vier mensen komen? aan het project. Dat team werkte samen met ‘Het is een paar keer voorgekomen dat we contactpersonen op de ministeries en buiten- werken moesten terugvragen aan ambtenaren diensten. Behalve te zoeken in de administra- die een kunstwerk mee naar huis hadden getie hebben we foto’s van de vermiste objecten nomen. Ik ga er niet van uit dat objecten zijn

Terroristen trainen strafbaar

Automobilist wil compliment

Minder koeien

Justitie • Het trainen van terroristen, zal,

VenW • Automobilisten blijken zich beter

LNV • Nederland telt steeds minder melk-

als het aan minister Hirsch Ballin van Justitie ligt, strafbaar worden. Dit blijkt uit een wetsvoorstel dat voor advies naar verschillende instanties is gestuurd. Ook deelnemen aan terroristische trainingskampen in het buitenland met het doel een aanslag in Nederland te plegen moet strafbaar worden voor de Nederlandse wet. Gelijktijdig wil Hirsch Ballin de verjaringstermijn voor vrouwenbesnijdenis verlengen en het makkelijker maken om personen die haat zaaien uit hun functie of beroep te zetten. De wetsvoorstellen berusten op afspraken met de Kamer.

aan de maximumsnelheid te houden als ze een compliment krijgen voor goed gedrag. Dat blijkt uit een proef van Rijkswaterstaat. Bij werkzaamheden aan de weg, waar snelheid doorgaans niet wordt gecontroleerd terwijl automobilisten deze wel aan moeten passen, werden kentekens op drie proeftrajecten door camera’s geregistreerd. Wie te hard reed kreeg een waarschuwing. ‘Toen sommigen vroegen waarom ze alleen feedback kregen als ze het niet goed deden, zijn we met complimenteren begonnen,’ zegt Jonna Brandsma, woordvoerder van Rijkswaterstaat.

koeien. In november 2006 kwam het aantal door een sterke daling van het aantal melkveebedrijven voor het eerst onder de 1,4 miljoen. Volgens het CBS is de veestapel in de laatste zestig jaar niet zo klein geweest. De melksector richt zich steeds meer op koeien die langer meegaan. In dat opzicht lopen de veehouders in de pas met een Europese trend. Gekeken naar de situatie in de 25 lidstaten die de EU tot 1 januari telde, daalde het aantal melkkoeien in het afgelopen jaar met 2,2 procent tot 22,57 miljoen. Alleen in Polen steeg het aantal koeien met een procent.

PM 15 / 3

nieuws >

ontvreemd. Er zijn andere manieren waarop werken verdwijnen. Dat gebeurt vaak met de beste bedoelingen: een ambtenaar viert een 25-jarig jubileum en krijgt een kunstwerk van het ministerie mee naar huis. Die verhalen hoor je wel eens. Ik merk nu wel dat departementen komen vragen om zekerheid. Mogen ze een kunstwerk meegeven aan een jubilaris? Ze beseffen nu dat het absoluut niet vanzelfsprekend is dat ze een kunstwerk meegeven.’

‘Straf? Met de departementen hebben we afspraken gemaakt over compensatie van werken die écht kwijt zijn. Maar dit gaat natuurlijk niet om het geld dat we ervoor terugkrijgen, maar om de objecten, de cultuurhistorische waarde die ze vertegenwoordigen. Daarom willen we met het geld dat voor vermissingen op tafel is gekomen, ervoor zorgen dat de werken die nog wél bij de ministeries en de buitendiensten aan de muur hangen er weer tiptop uit komen te zien.’

U moet bij zo’n vraag eigenlijk altijd ‘nee’ Heeft het ICN uit dit verleden een lesje verkopen. ­geleerd? ‘Inderdaad. Een schilderij kan twintig jaar bo- ‘Het wordt een chaos als verhuizingen niet ven je bureau hangen, maar dat wil niet zeg- worden gemeld en geregistreerd. We hebben gen dat het van jou of van het ministerie is. een flinke slag gemaakt in de documentatie De kunst is van het van de rijkscollectie. ‘Alle getypte lijstjes, rijk. Helaas is ‘het rijk’ Alle getypte lijstjes, carbonpapiertjes en slechte carbonpapiertjes en in de loop der jaren foto’s zijn omgezet in een een veelkoppig monslechte foto’s zijn omdigitaal archief’ ster geworden. Als iets gezet in een digitaal van het rijk is, wie gaat archief. We gaan er er dan over? Er was meer helderheid over de samen met de ministeries voor zorgen dat we verantwoordelijkheid over de gommetjes en niet over tien jaar in dezelfde situatie verzeild typmachines op kantoor. Met de totstandko- raken.’ ming van de Regeling materieelbeheer museale voorwerpen is weer duidelijk wie er ver- En wat hebt u zelf in uw kantoor aan de muur antwoordelijk is voor de rijkscollectie.’ hangen? ‘Een klein schilderijtje van de hand van Zelfs al nam een ambtenaar niet met opzet Wolvekamp uit 1961 dat associaties met Cobra een voorwerp mee naar huis, de politie zou oproept. Het is een abstract werk met rood, nooit zo coulant zijn. Heeft u ook straffen uit- blauw, geel en groen. Die kleuren komen ook gedeeld? terug in het vloerkleed. Ik heb het netjes

Evert Rodrigo (1955) werkte tot tien jaar geleden voor de Rijksdienst Beeldende Kunsten. Hij hield als inspecteur cultuurbezit toezicht op het beheer en behoud van de rijkscollectie. Tien jaar geleden fuseerde de Rijksdienst met de opleiding voor restauratoren en het centraal laboratorium voor onderzoek naar voorwerpen van kunst en wetenschap. Sinds 1997 is Rodrigo in dienst van het Instituut Collectie ­Nederland (ICN), een onderdeel van het ministerie van OCW.

geregistreerd. Als ik het meeneem weet men dat het laatstelijk op deze kamer heeft gehangen.’ < [Eefje Rammeloo]

Clingendael verliest geding

Criminaliteit vastgoedsector

Turks emancipatie project

BZ • De Haagse rechtbank concludeert dat

Justitie • Onderzoekers van het Wetenschappelijk Onderzoeks- en Documentatiecentrum van het ministerie van Justitie vinden de aanpak van malafide praktijken in de vastgoedsector nog lang niet voldoende. De bestaande maatregelen zouden veel beter benut kunnen worden. De onderzoekers adviseren een bredere aanpak waarbij verschillende overheidslagen, de branche en burgers worden betrokken. Het rapport beveelt het op orde brengen van de Gemeentelijke Basisadministratie, een aanzienlijke verhoging van de bestuurlijke boete en een bredere toepassing van de Wet Bibob aan.

SZW • Om de gelijkheid tussen mannen

de staat geen regels heeft geschonden door de opdracht voor interdepartementale opleidingen niet te gunnen aan Instituut Clingendael, dat meedeed aan een offerteprocedure voor opleidingen aan alle ministeries, behalve Defensie, en alle agentschappen en diensten die onder verantwoordelijkheid van een minister vallen. Clingendael eindigde uiteindelijk als vierde en eist dat de staat de procedure opnieuw doet, omdat daarbij beginselen van objectiviteit en transparantie zijn geschonden. De rechter benadrukte dat de staat een ruime beoordelingsvrijheid toekomt.

en vrouwen te bevorderen, stuurt Nederland 35 deskundigen naar Turkije om medewerkers van maatschappelijke en overheidsorganisaties te trainen. Inge Piso van de afdeling internationale zaken van SZW coördineert het project, dat door de Europese Commissie gefinancierd wordt. Om te helpen met de ontwikkeling van een actieplan Emancipatie en het opzetten van een documentatiecentrum, reist er binnenkort een bont gezelschap naar Ankara af. De SZW-ambtenaren krijgen versterking van collega’s van OCW, VWS, LNV, BZ en experts van E-Quality.

PM 15 / 3

9

nieuws >

Te licht materieel voor militairen in Afghanistan De Patria-pantserwagens bleken te licht, het onbemande verkenningsvliegtuig Sperwer is onbetrouwbaar en granaatwerpers kocht Nederland van de Duitsers. Zijn onze militairen in Afghanistan wel goed geëquipeerd? DEFENSIE • De Isaf is vorige week een groot offensief gestart tegen de

Bushmaster pantserpatrouillevoertuig

Foto’s: ministerie van Defensie

Taliban in de Zuid-Afghaanse provincie Helmand, gevaarlijk gebied waar 20 procent van de wereldproductie van heroïne vandaan komt. Is er te licht gedacht over de missie in Afghanistan en zijn de soldaten wel goed genoeg uitgerust voor de missie? Co Kolijn, defensiedeskundige aan de Erasmus Universiteit, vindt dat Nederland de missie in Afghanistan heeft onderschat: ‘Veel mensen beweren het tegenovergestelde, maar we hebben over sommige dingen echt te licht gedacht.’ Daardoor zijn de Nederlandse manschappen met te licht materiaal uitgezonden, meent Kolijn. ‘Gelukkig hebben we ter plekke geleerd, bijvoorbeeld van de Australische troepen. Sommige dingen hebben we met kunst- en vliegwerk van onze bondgenoten moeten huren of kopen.’ Zo bleken de Patria-pantserwagens te licht voor de bermbommen van de Taliban. Defensie zag zich genoodzaakt enkele zwaarder bepantserde Australische Bushmasters aan te schaffen. Kolijn: ‘De mate van gebruik van bermbommen bleek vier keer zo groot als in eerste instantie werd gedacht. Ze bleken daarnaast ook nog eens zwaarder en vernuftiger, waartegen de Nederlandse pantservoertuigen niet waren bestand. De Taliban zouden ook geen zelfmoordaanslagen plegen, was de verwachting.’ Beide tactieken zouden niet passen bij de Afghaanse cultuur. Maar de Taliban bleken deze methoden uit Irak te hebben overgenomen. In het rijtje verkeerde materieelkeuze noemt Kolijn eveneens de onbemande radiografisch bestuurbare Sperwer. Ook dit toestel blijkt ongeschikt voor gebruik in Afghanistan. Kolijn: ‘Dat is ook een tegenvaller geweest. De Nederlandse Sperwer is destijds toch met enige trots aangekondigd.’

Sperwer wordt op Kamp Holland naar zijn lanceerinrichting geduwd Met de deelname en steun aan operatie Achilles verwacht De Wijk niet dat de Nederlandse troepen nog meer materiaal nodig hebben. ‘Het zwaarste materieel, mortiers en houwitsers, is er al. Aan tanks heb je niets in zo’n ruig gebied. Bovendien, waar wil je op schieten?’ Het zal meer gaan over de manier waarop het materieel gebruikt wordt, meent De Wijk. ‘Denk aan de kogelvrije vesten. Die kun je aandoen maar je kunt er ook op gaan zitten als je in een pantserwagen zit. Zo pas je de inzet van je materieel aan op de tactieken van de Taliban.’

Een paar miljoen Generaal Dick Berlijn is sinds september 2005 commandant van de Nederlandse Strijdkrachten. In die hoedanigheid is hij verantwoordelijk voor de uitzending van alle Nederlandse militairen. Berlijn heeft beloofd dat de uitgezonden manschappen het beste materieel tot hun beschikSomber king zouden krijgen. Kolijn heeft geen reden om aan die belofte te Tweede Kamerlid voor de SP Harry van Bommel, net teruggekeerd van twijfelen. ‘Nederland wil het risico van slachtoffers zo veel mogelijk een bezoek aan Afghanistan, maakt zich zorgen. ‘Het beeld is buitengebeperken. Achteraf moet men niet het verwijt krijgen dat er slachtoffers woon somber. Met de inzet van meer militair geweld gaan we het niet zijn gevallen door slecht materieel.’ winnen.’ Van Bommel vindt dat voor een wederopbouwmissie de troeDefensiespecialist Rob de Wijk: ‘Dat je er tijdens een missie achter pen erg zware wapens hebben meegenomen. ‘Maar het feit dat ze nog komt welk materieel je nodig hebt vind ik niet bijzonder. Dat kun je niet zwaarder materieel aanschaffen, geeft wel aan dat ook Defensie de te van tevoren inschatten.’ Sterker nog, De Wijk vindt het juist heel goed leveren strijd onderschat heeft.’ dat materieel dat nodig blijkt meteen kan ‘met de inzet van meer militair g ­ eweld Van Bommel vindt de kosten behoorlijk worden ingekocht. ‘Ik heb mij er altijd al gaan het we niet winnen’ over verbaasd dat Nederland, wanneer het uit de hand lopen en constateert dat er nodig blijkt, zomaar een paar miljoen op rijke en arme strijders zijn. ‘Anderhalf tafel legt. Andere landen, zoals Amerika, blijven vaak met hetzelfde ­miljard voor een ruime inzet van mensen en middelen is een absurd materieel rondrijden. Defensie stelt de planning onmiddellijk bij als het hoog bedrag. Een Afghaanse soldaat krijgt twee dollar per dag. Iemand nodig is. Grote flexibiliteit en de daarvoor benodigde financiële mogedie voor de Taliban vecht, krijgt twaalf dollar per dag. Een Nederlandse lijkheden zijn juist kenmerken van een goede planning.’ De Wijk acht militair kost, inclusief de overheadkosten, vierduizend dollar per dag. de Nederlandse defensiemacht in materieel opzicht een van de beste Als je dat halve miljard afzet tegen de enkele tientallen miljoenen die ­krijgsmachten ter wereld. ‘Naast de Britten, Amerikanen, Canadezen en aan wederopbouw zijn uitgegeven, zie je dat de balans in de missie heel Fransen heb je de Nederlanders. Meer smaken zijn er niet.’ scheef is.’ < [Vincent Smits]

10

PM 15 / 3

nieuws <

Overheid weet internetproviders niet tot een protocol te dwingen

Concurrentie op de internetmarkt ‘verziekt’ EZ/OPTA • Internetproviders maken het con-

sumenten te lastig om over te stappen naar een concurrent, zo blijkt uit onderzoek. Het ministerie van Economische Zaken belooft steeds de internetbranche aan te pakken, maar feitelijk gebeurt er bitter weinig. Intussen strandt de gedupeerde consument in een woud van overheidsinstanties. Een op de drie internetters die wil overstappen naar een andere internetprovider ondervindt daarbij grote problemen. Dat blijkt uit onderzoek van het ministerie van Economische Zaken en de Consumentenbond. Veel consumenten blijven vanwege die problemen maar bij hun provider. Volgens de Consumentenbond is de concurrentie op de internetmarkt daardoor ‘verziekt’ en dus ook de prijs-kwaliteitverhouding. Die situatie is onaanvaardbaar en de bond

EZ: De consument is het zat en wij zijn het zat wil daarom dat de consument de overstap niet meer zelf hoeft te regelen. De nieuwe internetprovider moet de gehele overstap op zich nemen, die hij vervolgens snel en goed voor de klant afhandelt. Dit zouden de providers in een overstapprotocol met elkaar moeten afspreken. De Consumentenbond eiste al in januari 2006 van toenmalig minister Brinkhorst van Economische Zaken dat hij de kwestie binnen drie maanden zou regelen. Het gevolg was een bureaucratische papiermolen die voortduurt tot op de dag van vandaag. In mei 2006 komt de Consumentenbond opnieuw met een persbericht waarin de minister wordt opgeroepen de problemen op te lossen. Als er voor 1 september 2006 geen overstapprotocol is afgesproken door de internetproviders, moet de minister ingrijpen door de providers het protocol simpelweg op te leggen. Daarna volgt, zowel van de kant van de internetbranche als vanuit het ministerie, een langdurige radiostilte. Vlak voor kerst stuurt staatssecretaris Van Gennip van Economische Zaken een brief aan de internetpartijen. Daarin meldt zij dat de voorafgaande periode medewerkers van telecomwaakhond OPTA en het ministerie van Economische Zaken met marktpartijen

overleg hebben gevoerd. In plaats van, overeenkomstig eerdere beloftes, in te grijpen presenteert ze ‘met genoegen’ een notitie over de overstapproblematiek. Belangrijk element in de notitie is dat de partijen verenigd in de stichting Forum Interconnectie en Speciale Toegang (FIST) goede vorderingen maken met het zoeken naar passende oplossingen voor de overstappende consument. Slecht bereikbare helpdesks Het FIST blijkt echter een overlegorgaan waarin internetproviders als zodanig helemaal geen zitting hebben. Voor een echte oplossing voor de overstapproblemen moet dus nog apart met de internetproviders worden overlegd, staat eveneens in de notitie. Wel is in het FIST overlegd met onder andere de KPN, die de sleutel in handen heeft voor het oplossen van veel technische problemen, wat een belangrijke oorzaak is van het feit dat een overstap vaak niet soepel genoeg verloopt. Maar de slecht bereikbare en weinig hulpvaardige helpdesks van internetproviders en de ondoorzichtige overstapprocedures kunnen niet worden opgelost door het FIST-overleg. Toch beloven de OPTA en het ministerie in de notitie dat het FIST uiterlijk eind januari met afspraken moet komen over het oplossen van overstapproblemen. Het is nu maart en het ministerie van Economische Zaken meldt desgevraagd nog steeds niets te hebben ontvangen van het FIST. ‘Maar we verwachten dat dit wel snel het geval zal zijn,’ meldt EZ-woordvoerder Edwin van Scherrenburg. Hij erkent dat de deadline voor de marktpartijen vaak is verschoven door het ministerie. ‘Dat is gebeurd omdat ze toch enigszins op het goede spoor zaten. Maar nu moeten ze ook echt met een oplossing komen. De consument is het zat en wij zijn het zat. Anders gaan we zelf regelgeving voorbereiden. Het wordt tijd dat er wat gebeurt.’ De brief aan het ministerie is al opgesteld, maar moet intern nog worden goedgekeurd, zegt Jan Burgmeijer van het FIST. Daarna kan de brief snel naar het ministerie. ‘Met name bij KPN moet veel gebeuren en dat heeft tijd nodig. Het maken van harde afspraken met KPN is nu maar voor een deel gelukt.’ Over het oplossen van de slechte positie van de consument tegen-

over internetproviders gaat het FIST inderdaad niet, bevestigt ook Burgmeijer. Maar in het opleggen van regels door de minister aan de markt, ziet Burgmeijer niets. ‘Het is namelijk maar de vraag of, als je regels oplegt, de betrokkenen sneller gaan lopen.’ Kafkaësk Cynthia Heijne van de OPTA beoordeelt de situatie als ‘een kafkaëske toestand’. ‘Een consument die wil uitvinden wanneer de overstapproblemen worden opgelost, komt nu weinig verder.’ Heijne wijt een deel van het probleem aan het ontbreken van een branchevereniging van internetproviders. Het opzetten daarvan is een paar jaar geleden stukgelopen. Dat maakt het overleg met de providersbranche lastig. De OPTA en ook het ministerie van Economische

‘Het maken van harde afspraken met KPN is maar voor een deel gelukt’ Zaken overleggen daarom nu met providers op ad-hocbasis. Intussen bereikte de Consumentenbond wel overeenstemming met een aantal internetproviders over het oprichten van een onafhankelijke geschillencommissie, waar internetters terechtkunnen met klachten over providers. Over de oprichting van de commissie is twee jaar overlegd. Onder andere Tiscali, Orange, @Home, KPN en UPC hebben algemene voorwaarden opgesteld. De providers gaan hun eigen voorwaarden met die afspraken in overeenstemming brengen, waarna de geschillencommissie voor Electronische Communicatie naar verwachting in mei aan de slag kan. Volgens de Consumentenbond moet de commissie ervoor zorgen dat er snel een einde wordt gemaakt aan meningsverschillen tussen providers en hun abonnees. Hoewel in de algemene voorwaarden wel het een en ander wordt geregeld over bijvoorbeeld het beëindigen van een overeenkomst, worden de overstapproblemen zeker niet automatisch opgelost. Daadkrachtig op­ treden door de nieuwe bewindslieden van Economische Zaken lijkt daarvoor onontbeerlijk. < [Maurice Swirc]

PM 15 / 3

11

coverstory >

De HSL in historisch perspectief

Elke misser, elke tegenvaller en elk incident rond de hogesnelheidslijn is ons inmiddels genoegzaam bekend. Vier beleidsmakers vertelden PM nu eens het verhaal achter de incidenten.

De hogesnelheidslijn heeft wederom vertraging opgelopen. De verwachting is nu dat de eerste trein pas in het najaar van 2008 zal gaan rijden. Ondertussen wachten we nog even op het zoveelste onderzoek naar de gang van zaken rond dit miljardenproject dat maar niet wil opschieten. Een onderzoek van de Algemene Rekenkamer ditmaal, naar de oorzaak van de nieuwste vertragingen. Alle missers, tegenvallers en incidenten rond de HSL werden de afgelopen jaren uitvoerig onderzocht door de commissie-Duyvestein, breed uitgemeten in de media of hevig bediscussieerd in de Kamer. Vier beleidsmakers vertelden PM het verhaal achter de incidenten. Een verslag van de beleidsmatige verwikkelingen die de HSL de afgelopen drie decennia met zich meebracht. 1977 Leo Ploeger, voormalig president-directeur NS ‘Bij de allereerste plannen over de HSL heb ik gezegd: de HSL heeft voor Nederland geen zin

12

PM 15/3

als de aanleg niet in Europees verband geschiedt. Toen de Franse lijnen kwamen, heb ik het omgedraaid: de HSL heeft alleen zin, als hij op een Europees netwerk wordt aangesloten, zoals nu gebeurt. Dat had niets visionairs, dat inzicht zijn we gaan uitdragen. Minister Smit-Kroes steunde me. Samen zijn we ook wel op pad geweest om de Europese ministers te bezoeken. Ik herinner me een vergadering bij de Belgische minister van Verkeer in Brussel. De notulen waren al geschreven. We hoefden ze ter plaatse alleen goed te keuren. Maar ze waren het nergens mee eens. Ik dacht nog: dat kunnen de verschillende nationale spoorbedrijven toch beter. Wij werkten immers al anderhalve eeuw internationaal samen. Ministers van Verkeer en Waterstaat zijn wat dat betreft ships that pass in the night. Op mijn suggestie heeft mevrouw Kroes toen voorgesteld de spoorbedrijven op te dragen in drie maanden tijd zelf met een advies te komen. Dat was groot nieuws natuurlijk.

We spraken destijds over wat rendabel is te maken. Onrendabele lijnen hadden we al genoeg. We hebben gepraat over een lijn naar de Belgische grens die in Noord-België een aftakking kreeg naar Luik en door zou lopen naar Duitsland. Vanuit Brussel kwam er ook een aftakking naar Luik. De Belgen konden zich niet vinden in dat plan. Ze wilden de zogenoemde Witlookvelden sparen. We hebben ook geijverd voor de oprichting van een maatschappij waarin de aanleg en de gemeenschappelijke exploitatie van de lijn moesten worden ondergebracht. Daarvoor was steun van de Nederlandse, Belgische en Duitse minister. De Franse minister was dubbelzinnig. Engeland was meestal niet bij het overleg aanwezig, de Kanaaltunnel was immers van de baan. Kort daarna bleek dat de Kanaaltunnel er toch zou komen. Dat was plotseling bilateraal tussen Engeland en Frankrijk beklonken. Het Franse geduld was daarna ineens op. Ze wilden niet langer op ons wachten en ook niet meer deelnemen in de gemeenschappelijke exploitatie. Lille – Pa-

Tekst chris van de wetering foto’s ruben meijerink

rijs werd te mooi om met anderen te delen. We moesten bilateraal verder. De vraag werd of de stukken spoor nationaal rendabel waren, wat natuurlijk onzin is. Hoe rendabel is een trein waar niemand in- of uitstapt? Later zijn we gekomen met plannen voor vier sporen, wat in grote lijnen is geaccepteerd. Ik was niet zo blij met de tunnels die er moesten komen. Bij Rijswijk bijvoorbeeld, waar ook een ondergronds station moest komen en de boortunnel onder het Groene Hart. Wat is er mis met bruggen in het landschap? Vroeger waren we er trots op. Door dergelijke politieke keuzes als precedent zijn spoorwegplannen duur geworden. Door de verzelfstandiging van de NS zijn de uitgangspunten ook veranderd. Het nutsdenken is plotseling ingehaald door het marktdenken, waardoor we anders tegen exploitatietekorten aankijken. Vroeger dacht men: spoorlijnen zijn niet rendabel omdat we het verkeer niet kunnen dwingen. Vervoer werd nog gezien als een service die de staat van de NS koopt. Rentabiliteit van de lijn was niet

het eerste uitgangspunt.’ 1987 Aad Rühl, hoofd van de Nederlandse delegatie in de ambtelijke werkgroep voor de studie naar de hogesnelheidslijn Parijs – Brussel – Keulen/Amsterdam ‘De Nederlandse minister van VenW werd in 1984 benaderd door de Belgen met het verzoek mee te werken aan een internationale studie naar de hogesnelheidslijn Parijs – Brussel – Keulen. De vraag was om ook Amsterdam bij deze lijn te betrekken. Onze opdracht was om te bekijken welke opties er waren voor de HSL en, in verband daarmee, ook de technische mogelijkheden, kosten en opbrengsten te onderzoeken. Ook is gekeken naar aanpassing van klassieke lijnen en de magneetzweeftrein kwam aan de orde. We hebben uiteindelijk een viertal varianten uitgewerkt. Op basis daarvan hebben de ministers in 1989 een aantal besluiten genomen. Er werd voor een verbinding Parijs – Londen, Parijs – Brussel, Parijs – Lille, Parijs – Brussel

– Amsterdam en Parijs – Brussel – Keulen – Amsterdam gekozen. De lijn Amsterdam – Rotterdam – Brussel – Parijs moest klaar zijn in 1998. Dat is nu 2008 geworden, tien jaar later dus. Het uitgangspunt van de HSL was één project waarin de Europese landen gezamenlijk deel zouden nemen. Thalys exploiteerde de treinen, Frankrijk en België hadden een belangengemeenschap gevormd en de bedoeling was dat de andere landen zich daarbij aansloten. In 1989 was aldus ook overeengekomen met de ministers. Zelfs Luxemburg en het Verenigd Koninkrijk vonden dat de HSL er moest komen. Daarna is iedereen voor zichzelf begonnen en kwam er van de Europese samenwerking weinig terecht. Ik vond dat een onbevredigend resultaat, want de bedoeling was uitdrukkelijk om in Europees verband samen op te trekken. Wat er de oorzaak van was dat dit niet lukte? Tja, niet iedereen dacht hetzelfde, als ik het zo mag zeggen. En ministers mogen in internationaal verband geen bindende besluiten nemen die betekenen dat

PM 15/3

13

zo’n HSL er dan ook daadwerkelijk komt. Nederland ligt wat ongunstig. Het vervoer dat in Nederland gebruik zou maken van de HSL was grotendeels binnenlands verkeer. De noodzaak voor een HSL was hier niet zo groot. Smit-Kroes heeft nog wel geprobeerd de Kamer ervan te overtuigen dat Nederland het Jutland van Europa dreigde te worden als we niet zouden investeren in internationaal vervoer. Ze vreesde dat het treinverkeer via België naar Duitsland af zou buigen en dat Nederland aan een zijspoor kwam te liggen, zoals Jutland tegenwoordig ook niet meer wordt aangedaan door het treinverkeer tussen Denemarken en Duitsland. Alleen de Fransen zijn direct aan de slag gegaan toen er een akkoord was. Ze hebben zelfs een tijdlang gezeten met een HSL die doodliep, omdat de Belgen nog niet zover waren. België was bijna net zo langzaam als Nederland.’ 1997 Wim Korf, projectdirecteur van de HSL-Zuid van 1995 tot 2002 ‘Het was Jorritsma die me op een goede dag belde vanuit de ministerraad. “Wim, wat kost een tunnel door het Groene Hart,” vroeg ze. Ik schrok enorm. “Niet doen,” zei ik haar nog. “Dat kost zeker een miljard.” Maar in de ministerraad is toen van de ene op de andere dag besloten een boortunnel aan te leggen. Toenmalig minister De Boer wilde het Groene Hart per se sparen. U snapt: we zijn daarna met zijn allen het café ingedoken. Ik had de

14

PM 1/2

opdracht de HSL door de Kamer heen te loodsen en er een project van te maken. Maken we er een bouwproject van of een vervoersproject, bouwen we ook de stations of beperken we ons tot een fase in de besluitvorming, dat waren vragen die we moesten beantwoorden. We hebben er heel bewust voor gekozen het project te definiëren als een vervoersproject. We wilden een hoogwaardige trein die hoge snelheden kon halen, comfort bood en die internationaal ook aantrekkelijk was. Dat werden onze uitgangspunten. We hebben dus uitdrukkelijk níét gezegd: we bouwen een lijn en de opvolger moet de trein maar laten rijden. We wilden het gebruik van de lijn bepalend laten zijn voor de bouw. Dat lijkt nu heel vanzelfsprekend, maar dat was het toen niet. Rijkswaterstaat werd natuurlijk aangesproken op onderhoud en beheer van de weg, nog niet op het aantal files. De Kamerbehandeling begon met de behandeling van het alternatieve tracé door het Groene Hart. Prima, vonden we. Daarmee werd de behandeling van het hele plan vergemakkelijkt. De angel was eruit. We hebben alle inspraak heel serieus behandeld. De beroemde Bosvariant bijvoorbeeld, die om het Groene Hart moest lopen. Wij waren daar geen voorstander van, want we wilden geen tussenstop bij Leiden of Den Haag, dan verloor de trein immers snelheid. Maar we hebben er wel heel serieus naar gekeken. Een spannend moment was toen Netelenbos Jorritsma opvolgde. We maakten ons zorgen dat een PvdA-minister de publiek-

private samenwerking zou afblazen, die nou juist de basis vormde voor onze plannen. Door de PPS-constructie hebben we met HSA (NS en KLM) een heel mooi contract kunnen sluiten: HSA moest 148 miljoen per jaar betalen om op het spoor te mogen rijden, wij droegen de verantwoordelijkheid voor beheer en onderhoud van de baan voor 25 jaar over aan het consortium Infraspeed. Gelukkig kon Netelenbos zich vinden in onze benaderingswijze, waardoor we een groot deel van de investeringskosten konden terugwinnen. Wat is tegengevallen zijn natuurlijk de kosten van de onderbouw. Door de bouwfraude, de aannemers die samenspanden. Achteraf had ik misschien meer de internationale concurrentie moeten opzoeken en niet de binnenlandse. Maar al met al kijk ik toch terug op een succes. De kostenoverschrijding komt uit op ongeveer 30 procent, waarvan een groot deel te wijten is aan politieke besluitvorming: een tunnel erbij, een langer viaduct, ga zo maar door. Internationaal gezien niet zo’n slecht resultaat voor een bouwkundig project van deze omvang.’ 2007 Shanta Neering, directeur bedrijfsvoering van de HSL-Zuid ‘Als ik uit hoofde van mijn functie de vertraging van de HSL had kunnen voorkomen, had ik dat natuurlijk wel gedaan. We hebben er juist alles aan gedaan om bij de uitvoering te sturen op scope, tijd en geld. Vertraging betekent immers gederfde inkomsten voor de

coverstory <

staat, omdat de vervoerder HSA dan nog niet betaalt om te mogen rijden op het spoor. De vertraging die het project nu oploopt, komt doordat de vervoerder de treinstellen niet op tijd krijgt geleverd, dat valt in principe buiten onze opdracht. Daarnaast bleken de Europese specificaties voor het beveiligingssysteem ontoereikend voor grensoverschrijdend verkeer, waardoor we nu moeten wach-

ten op een upgrading van het systeem. Het komt erop neer dat onvoldoende in detail was uitgewerkt hoe de aansluiting gerealiseerd diende te worden tussen de twee leveranciers van infrastructuur die België en Nederland gekozen hadden en tussen trein en infrastructuur. Dat konden we niet weten. Nu is er een internationale afspraak gemaakt om op de corridor Amsterdam – Brussel – Parijs naar een nieuwe versie te gaan. De beslissing om in een keer op het Europese beveiligingssysteem over te stappen was op zich valide. We hebben het project goed op de rit weten te houden, vind ik. De horizontale verplaatsing van het spoor bij Rijpwetering, waar het spoor een paar millimeter was verschoven, hebben we binnen de bouwtijd opgelost. Ook de problemen met de brandwerende bekleding van de boortunnel zijn op tijd verholpen. We hebben de bijna zevenduizend vergunningen gekregen en voor het testen zijn we onorthodox te werk gegaan, waardoor we tijdwinst boekten. Naar mijn overtuiging hebben we voldaan aan de opdracht: de infrastructuur is binnen de tijd en volgens de scope van het contract opgeleverd. Een grote slag was het wegvallen van Ab Lambarts, cfo van Rijkswaterstaat en belang-

rijk sleutelfiguur van het project, die plotseling overleed. Een shock voor iedereen. Voor het project betekende zijn overlijden een enorm verlies. In dit soort projecten is het borgen van je sleutelfiguren, die immers beschikken over enorm veel cruciale kennis van stakeholders en zaken, heel belangrijk. Je hebt namelijk te maken met heel veel partijen, het gaat om veel geld en iedereen heeft natuurlijk zijn eigen belang. Desondanks moet je on speaking terms blijven, waar je sleutelfiguren een belangrijke rol in spelen. Belangrijk in dit soort processen is het gemeenschappelijk doel voor ogen te blijven houden. Alle partijen willen succesvol zijn. We hebben de HSL natuurlijk niet gebouwd om hem straks weg te laten roesten. Maar partijen hebben de neiging om zich, als het hun te heet onder de voeten wordt, op hun contractpositie te beroepen en het risico door te schuiven. Zich te verschuilen achter de leverancier bijvoorbeeld. De tijdgeest maakt ook dat we extreem gevoelig zijn en alles wat misgaat breed uitmeten. Daar waken partijen dan ook weer voor, wat het proces natuurlijk nog gecompliceerder maakt. Die enorme complexiteit maakt het werk wel weer enorm leuk.’ <

PM 1/ 2

15

16

PM 15 / 3

interview > TEKST jelle van buuren foto RUBEN MEIJERINK

Arjan Jonge Vos van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding:

‘We garanderen geen veiligheid’

Persoonsbeveiligers maken in Nederland overuren. De ‘oortjes’ zijn niet meer uit het straatbeeld weg te denken. Verantwoordelijk voor het nieuwe stelsel ‘bewaken en beveiligen’ is Arjan Jonge Vos, die kantoor houdt bij de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding. Een inkijkje in de wereld van de persoonsbeveiliging. ‘Als iemand niet beveiligd wil worden, zijn we machteloos.’

Bewindslieden die gemoedelijk door Den Haag fietsen en zich ongehinderd onder het publiek begeven, je ziet ze bijna niet meer. De afgelopen jaren is het beeld grimmiger geworden. Ayaan Hirsi Ali die zich alleen met een cordon aan persoonsbeveiligers nog publiekelijk kon vertonen. Geert Wilders die zich constant omringd weet door meerdere beveiligers. En onlangs nog Bram Moszkowicz, die op verzoek van het OM en op advies van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding van persoonsbeveiliging werd voorzien. De beveiliging is niet alleen zichtbaar aangescherpt op straat. Op de achtergrond functioneert de nieuwe Eenheid Bewaken en Beveiligen, die sinds 2003 verantwoordelijk is voor het stelsel van bewaken en beveiligen en sinds 2005 onderdeel is van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding. Waarom is een nieuw stelsel voor bewaking en beveiliging in het leven geroepen? ‘Dat gaat terug naar de moord op Pim Fortuyn. De commissie-Van den Haak onderzocht hoe het zover had kunnen komen. Een van de constateringen was dat er weliswaar op allerlei plekken in Nederland informatie beschikbaar was over bedreigingen aan het adres van Fortuyn, maar dat er geen plek was waar al die informatie bij elkaar kwam en geëvalueerd werd. Het kabinet besloot daarop tot de invoering van het stelsel bewaken en beveiligen. Je kunt het stelsel het beste vergelijken met een diabool, waar je aan de bovenkant informatie van allerlei opsporings- en inlichtingendiensten in stopt. Het centrale deel is de Eenheid Bewaken en Beveiligen, die zorgt voor de evaluatie, analyse en vertaling van de informatie naar beveiligingsmaatregelen. Aan de onderkant gaan onze adviezen en opdrachten uit naar de uitvoerende organisaties. We zijn dus geen

inlichtingendienst die zelf informanten runt. We voeren ook niks zelf uit. Wij zitten alleen in de transitie van informatie naar maatregelen.’

dam en Den Haag, de korpsen die het meest te maken hebben met bewaken en beveiligen, extra capaciteit gekregen om hun kennis en kunde ook aan andere korpsen ter beschikking te stellen. Bovendien kan het lokale gezag via de bestaande procedures bijstand vragen van speciale eenheden. Alle middelen die nationaal beschikbaar zijn, staan ook ter beschikking van de burgemeesters en officieren.’

Nieuw aan het stelsel is dat u potentiële, toeIn het stelsel wordt onderscheid gemaakt komstige dreigingen probeert in te schatten. tussen verantwoordelijkheden op decentraal Dat lijkt me moeilijk. niveau en op rijksniveau. ‘We zijn geen helderzienden. Dat pretenderen ‘Uitgangspunt is dat iedere Nederlandse burger we ook niet. Bewaken en beveiligen is altijd zelf verantwoordelijk is voor zijn veiligheid. een vorm van risicomanagement. We garandeWerkgevers hebben een aanvullende verantren geen veiligheid. De beperking is namelijk woordelijkheid als de dreiging gerelateerd is dat mensen normaal moeten kunnen blijven aan het werk van de bedreigde persoon. Als de functioneren. De risico-inschatting maken we dreiging te groot wordt, bestaat een aanvulaan de hand van allerlei factoren. Op grond van lende verantwoordelijkheid van het lokale historische gegevens weten we dat bepaalde gezag. De burgemeester en de lokale officier functionarissen meer risico lopen dan anderen. van justitie dienen dan maatregelen te treffen. We kijken naar binnenlandse en buitenlandse discussies, schatten in hoeveel emoties Dat is de kern van het stelsel. Er is één kleine bepaalde onderwerpen oproepen. Maar dat uitzondering: een aantal mensen en organisaties is zo belangrijk blijft voor een groot gevoor het voortbestaan deelte invoelingsver‘Als wij ons werk goed van de democratische mogen en vooral ook doen, voorkomen we dat rechtsstaat dat de rijksheel veel gezond verde ministers gebruik moeten maken van hun overheid de verantstand. Je moet vooral doorzettingsmacht’ woordelijkheid voor de ook geen risicomijdend maatregelen neemt. gedrag gaan vertonen, Dan gaat het bijvoorbeeld over bewindslieden, want dan kun je iedereen wel gaan beveiligen. Bewaken en beveiligen is geen wiskunde. Je leden van het Koninklijk Huis en van een aanmaakt elke keer een inschatting en probeert tal internationale organisaties.’ maatwerk te leveren. Het vraagt om rust, een Beschikt het lokale gezag over voldoende realistische benadering met beide voeten op de middelen om de beveiligingstaken uit te grond.’ ­voeren? ‘Het is een relatief jong vakgebied. We beschikVoor uw informatievoorziening bent u deels ten vroeger over een paar standaardmaatregeafhankelijk van de regiokorpsen. De inforlen, zoals de witte bewakingscontainers. Inmidmatiehuishouding van de Nederlandse polidels hebben we een glijdende schaal ontwiktie staat bekend als versnipperd. Heeft u daar keld van maatregelen. Van extra surveillance last van? via verscherpt rijdend toezicht naar perma‘De politie beschikt tegenwoordig over regionente beveiliging. Dat stelsel wordt nog steeds nale informatieknooppunten en een nationaal informatieknooppunt bij het KLPD. Dat is een verder ontwikkeld. Daarnaast hebben Amster-

PM 15 / 3

17

interview < ters gebruik moeten maken van hun doorzettingsmacht.’ U bent ook afhankelijk van de medewerking van de te beveiligen persoon? ‘Als iemand niet beveiligd wil worden, zijn we machteloos. Iemand kan zich heel makkelijk aan de afspraken onttrekken. Als we afspreken dat we om negen uur ‘s ochtends iemand ophalen en hij vertrekt al om zeven uur, dan houdt het op. We gaan niet in de bosjes liggen om te kijken of iemand zich aan de afgesproken maatregelen onttrekt. Ook hier geldt: de burger is in eerste instantie zelf verantwoordelijk voor zijn veiligheid. We doen dan wat in ons vermogen ligt, maar met de beperkingen die de te beveiligen persoon ons oplegt. Maar we registreren dat wel en brengen de verantwoordelijken op de hoogte.’ grote vooruitgang. We steken nog wel steeds veel energie in het informeren van de korpsen over het soort informatie dat we nodig hebben. De politieman op straat moet wel weten welke informatie belangrijk is om door te geven. Dat moet je ook blijven uitleggen, want anders verdwijnt het uit de aandacht. Maar bij grote gebeurtenissen, zoals de afgelopen verkiezingen, wordt er door de politie heel doelbewust en stelselmatig een plan opgezet voor de informatie die verzameld moet worden. Dat werkt echt fantastisch.’ Bewerkt uw organisatie de informatie nog die binnenkomt? ‘We gaan de informatie-inwinning niet overdoen of controleren of het klopt. Maar we maken wel een totaalbeeld. Dan kan het zijn dat informatie over een dreiging toch niet noopt tot extra maatregelen. Stel dat een bewindspersoon naar een land afreist waar een bepaalde dreiging bestaat. Als ik dan via Buitenlandse Zaken achterhaal dat de persoonsbeveiliging in dat land goed georganiseerd is, hoef ik geen aanvullende maatregelen te nemen.’

het wel bedreigend kan zijn en wij het ook als Heeft iemand inspraak in de beveiligingsmaatregelen? risico inschatten. We kijken nu samen met het ministerie van Volksgezondheid of het mogelijk ‘Het is geen onderwerp van onderhandeling, is instrumenten voor die doelgroep te ontwikmaar het ligt ook niet zwart-wit. Er zit altijd een marge in. Natuurlijk maakt beveiliging altijd kelen. We bekijken ook met een onderzoeksinstituut of we daderonderzoeken kunnen inbreuk op iemands privacy en vrijheid van handelen. Maar we uitvoeren. Dat ken ik nog uit mijn politietijd: ‘We zijn geen helderzienden. nemen maatregelen daders interviewen, Dat pretenderen we ook niet’ juist met het doel om iemand zo normaal hoe kom je tot je daden, waarom doe je het, wat zou je ervan kunmogelijk aan het maatschappelijk leven te laten nen weerhouden? Daar heeft de politie ontzetdeelnemen. Dat is ons adagium. Wij zullen nooit tend veel van geleerd. Dat soort onderzoek zou iets verbieden, hooguit iets adviseren en alterik heel graag willen doen naar dit soort groenatieven voorstellen. Als wij het bijvoorbeeld pen van bedreigers. Laat die bijzondere opsponiet verstandig vinden dat iemand vanaf zijn ringsbevoegdheden maar even. Dat is meer van thuiscomputer blijft internetten, zorgen we voor hetzelfde en altijd reactief. Ik ben liever proeen beveiligd internetkanaal, zodat het interactief bezig.’ netten wel mogelijk blijft.’

Als u bepaalde maatregelen adviseert, moeten die vaak op het regionale niveau worden uitgevoerd. Wat als de regio daar geen trek in heeft? ‘Ten aanzien van de personen die onder de rijksverantwoordelijkheid vallen hebben de ministers van Binnenlandse Zaken en Justitie U mag geen bijzondere opsporings- of inlichdoorzettingsmacht. In de praktijk is dat nog tingenbevoegdheden inzetten om uw risiconooit voorgevallen omdat we in een vroeg staanalyses te maken. Mist u dat? dium al gezamenlijk optrekken en informatie ‘Tot nu toe heb ik dat niet als een gemis ervaren. delen. We praten met de uitvoerende diensten: We worden door de politie en de inlichtingendit is de informatie die we hebben, dit zijn de diensten ruimschoots maatregelen die we overwegen, wat denvan informatie voor‘Wij zullen nooit iets zien. Iets heel anders is ken jullie? Is dit een verbieden, hooguit iets dat ik me wel zorgen adviseren en alternatieven goed pakket? Dan kom maak over de dreiging je samen tot een aantal voorstellen’ die uitgaat van vermaatregelen. Pas dan warde personen, die niet uit crimineel of poligaat de officiële opdracht de deur uit. Zo kom tiek oogpunt handelen. Strafrechtelijk is het je niet snel in een conflict terecht. Als wij ons vaak nog niet mogelijk om in te grijpen, terwijl werk goed doen, voorkomen we dat de minis-

18

PM 1 / 2

Welke stappen moeten er de komende jaren nog gezet worden? ‘We willen binnen de rijksoverheid komen tot een standaardisering van de beveiligingsmaatregelen van departementen. Een ander ding is de internationale zone die de gemeente Den Haag wil realiseren voor internationale organisaties. Bij de ontwikkeling van zo’n gebied willen we meedenken, om te voorkomen dat we aan het einde van het traject allemaal hoge hekken met prikkeldraad moeten plaatsen. Dat is ook het boeiende aan dit vak. Op het eerste gezicht lijkt bewaken en beveiligen beperkt tot het verzamelen van informatie en het nemen van maatregelen. Maar het is in de praktijk een ontzettend breed terrein, variërend van het nemen van infrastructurele maatregelen met een tijdshorizon van tien jaar, tot aan de psychologische kanten van bewaken en beveiligen en alles wat ertussen zit. Dat maakt het ontzettend leuk, boeiend en interessant.’ <

achtergrond > Tekst cindy Castricum Foto rob jongbloed

Parlement onderzoekt modegrillen in het onderwijs

Van mammoetwet tot vmbo

De Partij van de Arbeid heeft het initiatief genomen tot een parlementair onderzoek naar het onderwijsbeleid van de afgelopen twintig jaar. Dit onderzoek zou zich, volgens Tweede Kamerlid Mariëtte Hamer, moeten richten op de vraag waarom de vernieuwingen in het onderwijs aanvankelijk populair waren, maar later tot grote onvrede leidden. Over welke ontwikkelingen in het voortgezet onderwijs hebben we het eigenlijk en wie moeten straks voor de onderzoekscommissie verschijnen? Mammoetwet (1968) Keerpunt in de geschiedenis als het gaat om onderwijsvernieuwing is toch wel de Mammoetwet die in 1968 in werking treedt. Hoewel deze buiten het vizier van het parlementaire onderzoek valt – het is immers al bijna veertig jaar geleden dat deze wet is ingevoerd – staat de wet symbool voor het einde van het ouderwetse, degelijke onderwijs. Mulo, MMS en HBS worden afgeschaft en daarvoor in de plaats komen mavo, havo en vwo. De brugklas wordt ingevoerd, er worden minder vakken gedoceerd en de doorstroming moet beter worden (voorheen was dat praktisch onmogelijk).

Geestelijk vader van de Mammoetwet – officiële naam: Wet op het voortgezet onderwijs, daterend uit 1963 – is Jo Cals (KVP), die minister van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen was in het kabinet-De Quay. Mocht de onderzoekscommissie zover terug in de tijd willen gaan, dan kan Cals niet meer gehoord worden. Hij is in 1971 overleden. Middenschool (1975) Om gelijke kansen voor iedereen te bevorderen, een socialistisch ideaal in de jaren zeventig en nog lang daarna, was PvdA’er Jos van Kemenade voornemens de middenschool in te voeren. Als minister van Onderwijs en Wetenschappen in het kabinet-Den Uyl brengt

De middenschool: een socialistisch ideaal in de jaren zeventig en nog lang daarna hij in 1975, samen met de staatssecretarissen Antoon Veerman (toen nog ARP, later CDA) en Ger Klein (PvdA), het rapport Contouren van een toekomstig onderwijsbeleid uit. Deze Con-

tourennota is bedoeld als discussiestuk over het onderwijs voor de komende 25 jaar. Het voorgestelde onderwijsstelsel gaat uit van een basisschool voor vier- tot twaalfjarigen, gevolgd door een vierjarige middenschool. Daarna volgt een bovenschool met een twee-, drie- of vierjarige opleiding. Hoewel er experimenten met de middenschool plaatsvinden, belandt het plan uiteindelijk in de prullenbak. Politiek gezien is er geen draagvlak voor. De basisschool, waarin kleuterschool en lagere school worden geïntegreerd, wordt in 1981 wel ingevoerd door Van Kemenades opvolger, de VVD’er Arie Pais. De druk om het voortgezet onderwijs te hervormen houdt aan. Basisvorming (1986) In 1979 vraagt minister Pais advies aan de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Dat advies laat even op zich wachten en wordt pas gepresenteerd in 1986 als Wim Deetman (CDA) minister van Onderwijs is in het eerste kabinet-Lubbers. De WRR adviseert, onder leiding van Kees Schuyt, die tegenwoordig hoogleraar sociologie is en dit jaar de Cleveringa-leerstoel bekleedt, om in de eerste drie

PM 15 / 3

19

klassen van het voortgezet onderwijs alle leerlingen dezelfde vakken te laten volgen. Deetman dient samen met zijn staatssecretaris Nell Ginjaar-Maas (VVD) een conceptwetsvoorstel in voor de invoering van de basisvorming. In januari 1989 maken zij de eindtermen bekend: wat moeten leerlingen kennen en kunnen?

Basisvorming: het lesprogramma moet uit minder verplichte vakken bestaan en op drie niveaus worden aangeboden Van alle kanten krijgen de bewindspersonen kritiek, een gelopen race is de basisvorming nog zeker niet. Vlak daarna valt het kabinet-Lubbers II en in het regeerakkoord van Lubbers III, waarin de VVD heeft plaatsgemaakt voor de PvdA, worden afspraken gemaakt over de basisvorming. Het voortgezet onderwijs is inmiddels de verantwoordelijkheid van staatssecretaris Jacques Wallage (PvdA), die met minister en partijgenoot Jo Ritzen de scepter zwaait op het departement in Zoetermeer. Wallage zorgt ervoor dat de Wet op de basisvorming er eindelijk komt. Niet tot ieders tevredenheid overigens. Het begrip ‘eindtermen’ wordt, onder druk van het CDA, omgezet in ‘kerndoelen’, een nog vager begrip waar

20

PM 15 / 3

iedereen zijn eigen invulling aan kan geven. Op het moment dat de scholen beginnen met invoering van de basisvorming (bij aanvang van het nieuwe schooljaar in 1991), is de wet nog geen feit. Om het onderwijs enthousiast te maken voor het nieuwe beleid, stelt Wallage in 1991 het Projectmanagementteam Basisvorming in, dat onder leiding staat van Ruud de Moor, oud-rector magnificus van de Universiteit Tilburg die in 2001 is overleden. Ook onderwijsadviseur Ed Schüssler maakt – hoewel maar voor korte tijd – deel uit van het team. Bovendien benoemt Wallage per 1 juli 1992 zijn partijgenoot Han Leune tot voorzitter van de Onderwijsraad. Pas in 1993, als scholen al twee jaar bezig zijn met invoering van de basisvorming, wordt de wet aangenomen, na veel politiek getouwtrek in zowel de Tweede als in de Eerste Kamer. Daarmee is de kous echter nog niet af. Jaren later, in het voorjaar van 2001, komt PvdAstaatssecretaris Karin Adelmund, die in 2005 overleed, met het wetsvoorstel Wijziging van de Wet op het voortgezet onderwijs in verband met de basisvorming. Het lesprogramma is overladen en versnipperd en dat moet anders, vindt niet alleen Adelmund, maar vooral ook het onderwijsveld. Intussen heeft de staatssecretaris ook de Onderwijsraad aan het werk gezet die een paar maanden later met een voorstel moet komen voor de toekomst van de basisvorming. Als nog voor de zomer zowel de Tweede als de Eerste Kamer met de wetswijziging heeft ingestemd, is de Onderwijsraad, die inmiddels onder leiding staat van Fons van Wieringen, nog druk

bezig met het advies dat uiteindelijk in oktober 2001 verschijnt (Basisvorming: aanpassing en toekomstbeeld). Het lesprogramma zal uit minder verplichte vakken moeten bestaan en op drie niveaus worden aangeboden: mimimum (beroepsgerichte opleidingen), midden (vmbo) en hoog (havo en vwo). Een jaar later vraagt minister Maria van der Hoeven (CDA), na acht jaar Paars is Balkenende I inmiddels aangetreden, nog een advies. Dit keer van de nieuw op te richten Taakgroep Vernieuwing Basisvorming, die onder leiding staat van de voormalig hoofdinspecteur voortgezet onderwijs Heim Meijerink. In juni 2004 verschijnt het advies van de taakgroep dat door Van der Hoeven wordt omgezet in een wetsvoorstel. Vanaf 1 augustus 2006 krijgen scholen in de eerste twee jaar van het voortgezet onderwijs meer vrijheid om het onderwijs in te richten. Ze moeten wel voldoen aan kerndoelen die door het ministerie worden opgesteld. In NRC Handelsblad zegt Van der Hoeven: ‘We hebben de basisvorming afgeschaft. Als iets niet werkt, weg ermee.’ Schaalvergroting (1992) In het regeerakkoord van Lubbers III worden, vooral onder druk van de PvdA, ook afspraken gemaakt over schaalvergroting in het onderwijs. Scholen met minder dan 240 leerlingen mogen niet langer zelfstandig voortbestaan. Een minimumaantal van 360 wordt wenselijk geacht. Om de fusieprocessen te begeleiden roept Wallage in 1992 een ambtelijke projectgroep Scholengemeenschapsvorming in het leven. Tot op de dag van vandaag fuseren scholen. Waren er

achtergrond <

in 1994 volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek in totaal nog 1026 scholen voor het voortgezet onderwijs, in 2006 is dit aantal gedaald naar 666. Tweede fase en het studiehuis (1998) In 1991 presenteert staatssecretaris Wallage zijn nota Profiel voor de tweede fase van het voortgezet onderwijs, waarin hij de basis legt voor de hervorming van de bovenbouw. In de Tweede Kamer krijgt Wallage twee jaar later bij de

Tweede Fase: te weinig ruimte voor diepgang en traditionele inhoud behandeling van het wetsvoorstel steun voor zijn plan om de vrije keuze voor het eindexamenpakket van havo en vwo te vervangen door vier profielen die de aansluiting op hogeschool en universiteit moeten verbeteren. Een stuurgroep onder leiding van Ginjaar-Maas, de voormalige staatssecretaris, gaat het plan verder uitwerken. In 1997 lukt het staatssecretaris Tineke Netelenbos (PvdA) de wet tot stand te brengen waarmee de vrije vakkenpakketkeuze met ingang van schooljaar 1998-1999 ten einde is. Een verandering die hand in hand gaat met het vaststellen van de vier profielen voor de tweede fase van havo en vwo, is het studie-

huis. Met ingang van hetzelfde schooljaar gaan leerlingen in toenemende mate hun eigen studie plannen en meer zelfstandig en in groepjes opdrachten uitvoeren (tegenwoordig ook wel aangeduid als het nieuwe leren). De overheid heeft hierover overigens geen regels vastgesteld en ‘het studiehuis’ bestaat volgens het ministerie van OCW dan ook niet. Het is een term die staat voor een andere werkwijze. In november 2005 uitte Maria van der Hoeven (CDA), minister in de eerste drie kabinettenBalkenende, voor het eerst kritiek op de tweede fase en het studiehuis. Er is te weinig ruimte voor diepgang en traditionele inhoud, vindt ze. Wijzigingen in de lesstof voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs met ingang van het schooljaar 2007-2008 zijn het gevolg. Vmbo Begin jaren negentig stelt staatssecretaris Netelenbos de commissie mavo/vbo-aansluitend onderwijs in, die onder leiding van oud-minister en voormalig voorzitter van het Verbond van Nederlandse Ondernemingen Chris van Veen onderzoek doet naar het voorbereidend beroepsonderwijs. In het rapport Recht doen aan verscheidenheid adviseert Van Veen in het nieuw te vormen vmbo, het voorbereidend middelbaar beroepsonderwijs, vijf leerwegen in te voeren: een theoretische (de mavo), een beroepsgerichte, een gemengde, een individuele

en een arbeidsmarktgerichte leerweg, die in vier sectoren moeten worden aangeboden, namelijk techniek, dienstverlening, economie en landbouw. Netelenbos neemt dit advies in grote lijnen over. De speciale individuele leerweg vindt ze niet nodig, hoewel probleemleerlingen, die tot dan toe naar het speciaal onderwijs werden verwezen, wellicht uit kostenoverwegingen ook op het vmbo terecht moeten kunnen. In mei 1998 komt de minister met de Kamer tot

Probleemleerlingen moesten voortaan ook op het VMBO terechtkunnen een akkoord en het vmbo moet met ingang van augustus 1999 worden ingevoerd. Dat gebeurt onder leiding van topambtenaar Frans Wisman. Nog geen vijf jaar na invoering zegt hoogleraar onderwijskunde John Peters, die overigens met Kees Schuyt bij het idee van de basisvorming betrokken was, in De Telegraaf dat het vmbo ‘ten dode is opgeschreven’ en ‘snel moet worden afgeschaft’. Ruim zestig procent van alle middelbare scholieren zit op het vmbo. En het gaat niet goed: doorstroming naar de havo blijkt onmogelijk, veel vmbo-scholen in de grote steden zijn ‘zwart’ en ordeproblemen nemen toe, doordat het vmbo ook probleemleerlingen op moet vangen. Gevolg: een nijpend lerarentekort en een schrikbarend hoog percentage voortijdige schoolverlaters. <

PM 15 / 3

21

achtergrond >

Doorgeschoten dierenliefde

Hertenoverlast in Amsterdamse De Amsterdamse Waterleidingduinen herbergen de grootste populatie wilde damherten in Nederland. Vertederd leggen wandelaars de Bambi’s vast op de gevoelige plaat. Maar omwonenden ervaren de snelgroeiende hertenkolonie steeds meer als een plaag. De Amsterdamse GroenLinks-wethouder Maarten van Poelgeest zit intussen danig met de kwestie in zijn maag.

‘De zachte winter heeft de damherten goed gevoelige kwestie oplaaien. De damherten gedaan, ze zitten lekker in hun vetlaag,’ keurt zorgen voor veel overlast rondom het gebied, Cock Bakker, al jaren boswachter in de Amster- maar de linkse gemeenteraad van Amsterdam damse Waterleidingduinen. Met liefde kijkt hij is tegen het afschieten van de Bambi’s en heeft naar een groepje hindes aan de kant van de in 2004 een afschietverbod voor vijf jaar afgeweg. De dieren zijn absoluut niet onder de in- kondigd. Maarten van Poelgeest, als wethouder druk van de wandelaars in het gebied. ‘Deze van Amsterdam verantwoordelijk voor het hindes zijn nu allemaal drachtig,’ vertelt Bakker. probleem, gaf aan voorlopig niet aan dat verbod ‘In juni komen de eerste kalveren. Ook zij zullen te willen tornen. in dit gebied oproeien, met voldoende voedsel en zonder natuurlijke vijanden. Als het voedsel Ongelukken minder wordt zoeken ze het wel buiten Amster- Het natuurgebied de Amsterdamse Waterleidingdams terrein.’ Bakker kent genoeg voorbeelden duinen tussen Zandvoort en Noordwijk is eigenvan wat er dan kan gebeuren. ‘Vorig jaar stond dom van de gemeente Amsterdam, en met 3400 er midden op de dag een kudde damherten op hectare zo groot als heel Amsterdam binnen de een rotonde in Zandvoort te grazen. Om hen ringweg. Het levert 70 procent van de waterheen reden de auto’s met badgasten. Zoiets kan voorziening van onze hoofdstad en omgeving. gevaarlijke situaties opleveren.’ Twee voorbij- Damherten komen hier al sinds 1970 voor. Niegaande wandelaars vertellen Bakker dat ze mand weet precies waar de dieren vandaan zijn alweer een rolletje vol hebben geschoten met gekomen, maar inmiddels heeft het gebied de de sierlijke grazers. grootste populatie in Maar ook zij kennen de het wild levende dam‘Het lijkt wel of er iets keerzijde van het mooie herten in Nederland. ernstigs moet gebeuren plaatje. ‘Van de bloem- voordat Amsterdam ingrijpt’ Een mooi gezicht voor wandelaars, maar minbollen in mijn tuin verwacht ik dit voorjaar niets terug te zien,’ vreest der prettig voor de omgeving. Ongeveer 1500 de natuurliefhebber, ‘die hebben de herten al herten leven nu in het duingebied, en dat aantal allemaal opgegeten.’ groeit jaarlijks met 30 procent. De herten beperVorige maand heeft Roelof Kruize, directeur ken zich niet meer tot de Waterleidingduinen en van Waternet, de Amsterdamse gemeenteraad, zijn regelmatig terug te vinden in tuinen van beheerder van de Amsterdamse Waterleiding- omwonenden, op belendende bollenvelden en duinen, bijgepraat over de huidige stand van op omliggende wegen. De schade die de dieren zaken in het duingebied, inclusief de damher- buiten het gebied aanbrengen is groot, maar tenpopulatie. Kruize adviseerde de gemeente- vooral het risico van verkeersongelukken dat de raad op korte termijn na te denken over het dieren met zich meebrengen vraagt dringend om vastgestelde afschietverbod van damherten in een oplossing. Vorig jaar kwamen er 71 meldinhet gebied. Met zijn advies deed Kruize een gen binnen van herten buiten het duin en waren

22

PM 15 / 3

Tekst sandra verdel Foto’s zoom.nl

Waterleidingduinen bij dertien ongelukken herten betrokken. Het gebied ligt ingeklemd tussen de N206, een drukke autoweg naar Den Haag, en de belangrijkste verbinding op de route tussen Amsterdam en Zandvoort. Drukke wegen, waar een damhert forse schade kan aanbrengen. En met de groeiende populatie neemt de kans op ongelukken toe. Opnieuw steekt een kudde herten het pad over. ‘Het lijkt wel of er eerst iets ernstigs moet gebeuren voordat Amsterdam ingrijpt,’ vindt boswachter Bakker. De herten hoeven van hem zeker niet te verdwijnen, maar zoals nu kan het ook niet meer. Ed Cousin, hoofd bron- en natuurbeheer van Waternet, is het met hem eens. ‘Maar ik begrijp het standpunt van Amsterdam ook wel. Ze kunnen geen dierenambulance laten komen voor een gewonde duif op de Dam en een paar kilometer verder honderden damherten af laten schieten.’ Gevaarlijk Intussen zit Van Poelgeest behoorlijk met de situatie in zijn maag. Zelf stemde hij in 2004 voor het verbod op afschieten. Maar destijds leverde de hertenpopulatie nog niet zo veel problemen op. ‘We kunnen niet twee jaar wachten met een oplossing,’ aldus de wethouder, ‘dat is gevaarlijk voor mens en dier.’ Met het plaatsen van hekken en wildroosters hoopt hij de problemen tijdelijk het hoofd te bieden, ‘maar het is tijd om te zoeken naar structurele maatregelen.’ Daarbij gaat de voorkeur van de GroenLinks-wethouder natuurlijk uit naar een oplossing waarbij de dieren geen leed berokkend wordt. Cousin maakt zich niettemin zorgen over de effectiviteit van de Amsterdamse oplossing om de hekken tussen het duin en de weg te verhogen. ‘De herten springen overal overheen. Met de twee miljoen euro die de gemeente Amsterdam heeft uitgetrokken, verhogen we bepaalde

PM 15 / 3

23

hekken nu tot 2,4 meter. Maar dat kan niet doorgroeit, zullen de vlierbes en de klapmuts overal, je kunt het gebied niet hermetisch afuit het landschap verdwijnen.’ sluiten.’ Volgens Cousin is het bovendien de Ook het beleid om Nederlandse natuurgebievraag of de gemeente dat zou willen. ‘Door de den meer met elkaar in verbinding te brengen herten op te sluiten, krijgen ze de status van dreigt door de Amsterdamse impasse vertraging gehouden dieren, waarmee Amsterdam zich de op te lopen. Al jaren bestaan er plannen om de Amsterdamse Waterleidingduinen door een ecozorgplicht over de nu nog in het wild levende duct met de Kennemerduinen te verbinden, herten op de hals haalt.’ Hij vindt het ook niet wenselijk het natuurgebied te isoleren. Ook deels gesubsidieerd met geld uit de Europese andere voorstellen stuiten op problemen. ‘AntiUnie. ‘Maar onze buren zitten niet op onze herconceptie is lastig,’ legt Cousin uit. ‘De herten ten te wachten,’ begrijpt Cousin. Gedeputeerde stuk voor stuk vangen is arbeidsintensief en Albert Moens, eveneens van GroenLinks, heeft stressvol voor de dieren. Omdat dit gebied wordt al eens gedreigd het ecoduct tegen te houden gebruikt voor watervoorziening, is experimenals er voor de hertenproblematiek geen oplosteren met hormonen ook niet wenselijk.’ sing zou komen. ‘Overigens worden de herten Waternet heeft inmiddels contact gezocht met in de Kennemerduinen wel door beheersjacht Afrikaanse dierenparken en Amerikaanse herop peil gehouden. Er kan dan een situatie onttenfarms om tot een oplossing te komen. ‘We staan waarin ieder hert dat zich met een neuszijn nog steeds op zoek naar alternatieven voor lengte over het ecoduct waagt, zal worden afgeknald. Dat kan niet de bedoeling zijn,’ de jacht,’ aldus Cousin. Het valt hem op dat er redeneert Coueen transitie gaande is in het Nederlandse sin. ‘We leven niet meer in de Dierecoloog natuurbeheer. ‘Onder tijd van de Batavieren’ maatschappelijke druk Van Wieren is beheersjacht steeds minder gebruikelijk van de Universiteit Wageningen geworden.’ Hij wijst erop dat het draagvlak voor steunt het Amsterdamse beleid. ‘Het de beheersjacht kan worden vergroot door het is een interessant en vooroplopend project, waarvan we veel kunnen leren vlees van de dieren voor consumptie te verkoover het in evenwicht brengen van een pen onder de naam wildernisvlees. ‘Je voldoet daarmee tevens aan de maatschappelijke vraag populatie. De meeste groepen hoefdieren naar biologische producten,’ meent hij. worden in de natuur niet door roofdieren, maar door het voedselaanbod gereguleerd. Ingrijpen is daarom niet nodig,’ verwacht van Ecoduct De Amsterdamse Waterleidingduinen zijn onderWieren. Hij erkent dat het lastig wordt als de dieren op zoek naar voedsel migreren naar deel van het Europese project Natura 2000. Doel andere gebieden. ‘Je kunt de kans op ongelukvan het project is de bescherming van bijzondere flora en fauna in Europese natuurgebieden. ‘De ken ook verkleinen door de snelheid te verlagen groeiende hertenpopulatie zou dat best eens in op aangrenzende wegen.’ Van Wieren is voorgevaar kunnen brengen,’ waarschuwt Cousin. stander van een ecoduct, dat de druk op het ‘Voorlopig kan het gebied de damherten aan, maar gebied kan verlagen. ‘Het wisselende als de populatie verder groeit, zal de bosvorming beleid tussen natuurgebieden is een in het duin stoppen.’ Bakker laat boompjes zien typisch voorbeeld van Nederlandse die door de herten van hun bast zijn ontdaan. versnippering,’ vindt hij. Van Wieren ‘Door de zachte winter hebben de dieren nu ook is voor een betere afstemming van andere voedselbronnen. Maar als de populatie regels voor natuurgebieden. Toch

24

PM 15 / 3

achtergrond <

ziet hij het beleid liever niet in handen van het rijk. ‘Het beleid van de vorige minister neigde naar in stand houden van de populatie door afschot. Ik verwacht van de nieuwe minister hetzelfde beleid.’ Inspraak Afschieten heeft in ieder geval de voorkeur van Henk Jan Ormel. Het CDA-Kamerlid was voor zijn benoeming in de Tweede Kamer jarenlang dierenarts. ‘Afschieten heeft niet altijd de voorkeur van beheerders. Maar massale sterfte door voedseltekort is niet in het belang van het dierenwelzijn,’ vindt Ormel. Daarnaast is de grote kans op ongelukken voor Ornel een belangrijke reden om eerder in te grijpen. Hoewel hij het nog niet de taak van de overheid vindt om actie te ondernemen, is hij wel voorstander van inspraak van de omliggende gemeenten. ‘In principe vind ik dat iedereen die overlast ondervindt ook inspraak in de oplossing moet hebben. De omliggende gemeenten kunnen ook ieder hert dat uit het gebied ontsnapt afschieten, maar dat werkt natuurlijk zo niet. Het is prachtig dat er damherten lopen, maar geen natuurlijke situatie. Als ik een konijn in een hok heb dat constant jongt, dan moet ik daar ook iets aan doen. We leven niet meer in de tijd van de Batavieren. We hebben gelukkig nog veel natuur, maar die moet wel beheerd worden.’ De provincies Noord- en Zuid-Holland, de aangrenzende gemeenten, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer vinden dat de gemeente Amsterdam, als beheerder van het terrein, verantwoordelijk is voor de overlast en de aanrijdingen. Zij dringen aan op maatregelen. Op zijn beurt probeert Amsterdam de partijen te betrekken bij het overleg over mogelijke oplossingen. De gemeente Bloemendaal vindt dat belangrijk. ‘Amsterdam krijgt niet vaak klachten binnen van damherten die tuinen verwoesten en gevaarlijke situaties op de weg veroorzaken. Daardoor kan de urgentie van het probleem wegzakken,’ zo meent gemeenteambtenaar Van Nispen. <

PM 15 / 3

25

in gesprek > Historica en publiciste Reinildis van Ditzhuyzen:

‘Buitenlanders ergeren zich aan supermondigheid die in ons lan

Kamerlid Naïma Azough interviewt etiquettedeskundige Reinildis van Ditzhuyzen PM draait de rollen om. In de serie ‘in gesprek’ verplaatst een politicus of ­bestuurder zich in de rol van interviewer. GroenLinks-Kamerlid Naïma Azough ontvangt historica en etiquettedeskundige Reinildis van ­Ditzhuyzen gastvrij op haar werkkamer. Samen voeren zij een gesprek over vooroordelen, ­cultuurverschillen en De Gouden Kooi.

30

PM 15 / 3

TEKST rianne waterval en josien hillen Foto’s marc de rouw

n de nd heerst’ Naïma Azough: ‘Ik ben al begonnen met monen op een gezonde manier het lichaam uit. gebeurt nauwelijks. Tegelijkertijd moet de ­tutoyeren, want je bent deskundige op het En het bevordert ook nog de integratie. Ik vind normen-en-waardendiscussie niet in de gebied van etiquette, maar toch kom je zo fietsen iets fantastisch van Nederland.’ ­conservatieve hoek worden getrokken. Deze niet over. Ik vind dat wel fascinerend. Hoe discussie wordt te vaak gekoppeld aan inteword je überhaupt een expert op het gebied Azough: ‘De fiets is inderdaad iets heel erg gratie, terwijl het om wellevendheid en ­sociale Nederlands en ik ben het met je eens dat fiet- cohesie moet gaan. De vraag is of je een van etiquette?’ Reinildis van Ditzhuyzen: ‘Ik ben het niet sen hartstikke goed is. Ik weet alleen niet in ­algemeen maatschappelijk probleem oplost ­geworden omdat ik dacht “wat een interessant hoeverre het een rol speelt bij integratie. door alleen maar door de bril van integratie onderwerp”. Eigenlijk Waar ik vooral moeite en allochtonen te kijken.’ is het mij opgedrongen mee heb, is dat het Van Ditzhuyzen: ‘Dat ben ik met je eens. Ik vind ‘Het niet gebruikmaken door mijn uitgeverij. Zij zogenaamd alleen dat wij ook veel kunnen leren van allochtonen. van de fiets stimuleert onaangepast gedrag’ hebben de rechten op maar allochtone jon- In veel gevallen gedragen zij zich juist weer het beroemde etiquetgeren zijn die herrie netter. Ik begrijp bijvoorbeeld best dat zij walgen teboek Hoe hoort het eigenlijk?. Dit boek stamt trappen. Ik ben regelmatig in Friesland en van de reclames die hier hangen met allemaal uit 1939 en ik heb het op mijn manier, als his- daar zie ik op kleine plattelandstationnetjes naakt.’ torica, geheel herschreven. Ik ben gaan uitleg- ook de meest nukkige en vervelende jongegen waarom zaken zo moeten, waar regels ren rondhangen. Die zijn dan toevallig wit en Azough: ‘Maar dat vind ik iets heel anders. vandaan komen en wat hun functie is. Toch niet allochtoon.’ Dat is de seksualisering van de samenleving. hebben mensen vaak vooroordelen. Die denken Van Ditzhuyzen: ‘Oké, dat is waar. Ik erger me Wat mij betreft zou een derde feministische dat ik een heel keurige mevrouw ben die almaar bijvoorbeeld ook mateloos als ik in de trein zit golf daar ook een einde aan mogen maken. zit te kijken of mensen zich volgens de regeltjes en iemand gaat met zijn poten op de bank zitten Maar als het gaat om de etiquette, dan ben ik gedragen. Maar daar gaat het helemaal niet of heeft keihard de muziek aan. Ik zeg er altijd het volledig eens met jouw twee basisregels. om.’ wat van, maar kom ook met een oplossing. Zo De vraag is of je geen valse zekerheid biedt geef ik ze een krant die ze onder hun vieze aan mensen die in allerlei subregeltjes een voeten kunnen doen.’ soort zekerheid willen vinden.’ Azough: ‘Waar gaat het dan wel om?’ Van Ditzhuyzen: ‘Ik wil graag duidelijk maken Van Ditzhuyzen: ‘Het doel is om het prettig met elkaar te hebben. De regeltjes zijn een middel Azough: ‘Het is in vele gevallen ook een kwes- dat het niet zo zit; het draait niet alleen om die om dit doel te bereiken. Ik kijk daarom ook altijd tie van optreden. Etiquette moet ook gehand- regeltjes. Dat is het negatieve imago van dat naar de achtergrond van een regel. In principe haafd worden. Het klinkt misschien onver- woord etiquette. Het kleeft eraan en ik probeer bestaan er twee basisregels: je moet duidelijk wacht uit de mond van een GroenLinkse, maar het juist weg te halen. Het gaat om ons allemaal. zijn en rekening houden met een ander. De rest ik vind het belangrijk dat je er wat van zegt Wij moeten allemaal met elkaar samenleven. Dit van de regels is hiervan afgeleid. Ik vind die als er iets gebeurt dat je vervelend vindt. Dat doe je door prettig met elkaar om te gaan. Die regels geen keurslijf, als je ze maar met gezond verstand gebruikt. Helaas zien veel mensen die Reinildis van Ditzhuyzen regeltjes als een doel.’ Azough: ‘Ik heb voorheen ook het integratiebeleid in mijn portefeuille gehad. Er wordt soms aangenomen dat etiquette een belangrijke rol kan spelen bij integratie. Hoe denk jij over dit onderwerp?’ Van Ditzhuyzen: ‘De visies over integratie vind ik heel interessant. Neem bijvoorbeeld het ­fenomeen van de fiets. Het is bekend dat ­allochtonen nauwelijks fietsen. Ze gaan dus allemaal met de tram naar school. Ze hangen heel lang bij een tramhalte en vervelen zich. Je krijgt groepsvorming en dan gaan deze jongeren stoute dingen doen. Het niet gebruikmaken van de fiets stimuleert onaangepast gedrag. Alle jongens en meisjes zouden moeten fietsen. Ten eerste is het gezond, ten tweede helpt het tegen dikke kinderen en ten derde vliegen al die hor-

Reinildis van Ditzhuyzen (1950) is geboren en ­getogen in Arnhem. Ze studeerde geschiedenis in Wenen en Barcelona en volgde hierna een postdoctorale opleiding in Brugge en Salzburg. Voor de Duitse televisie doet Van Ditzhuyzen regelmatig verslag van koninklijke aangelegenheden zoals het huwelijk van prins Willem-Alexander en prinses Máxima. In het gelijknamige televisieprogramma sprak Van Ditzhuyzen met De Meiden van Halal over het Oranjegevoel. Naast auteur van vijftien cultuurhistorische boeken is zij ook journaliste en schrijft ze columns voor diverse kranten en tijdschriften. Het bekendst zijn haar boeken over het koningshuis en het handboek voor etiquette en omgangsvormen Hoe hoort het eigenlijk?

PM 15 / 3

31

in gesprek < regeltjes zijn niet meer dan een hulpmiddel.’ Azough: ‘Ik ben ook erg benieuwd hoe ­Nederland bekendstaat in het buitenland en wat de belangrijkste cultuurverschillen zijn. Waar verbazen buitenlandse correspondenten en expats zich het meest over?’ Van Ditzhuyzen: ‘Zij vinden ons horken omdat we met niemand rekening houden. Volgens correspondenten van The Times en Le Monde zijn Nederlanders echt de slechtst gemanierde mensen van het westelijk halfrond. Hier laten ze deuren voor je neus dichtvallen. Als je iets op de grond laat vallen, zal men je niet helpen het op te rapen. Maar de buitenlanders ergeren zich het meest aan de supermondigheid die in ons land heerst.’ Azough: ‘Maar we zijn toch niet altijd mondig geweest. Het is vaak toch ook een weerspiegeling van de tijdsgeest. De jaren zeventig waren de tijd van felle discussie, maar het was ook de tijd van zachtmoedigheid. Hippies en flowerpower waren duidelijk aanwezig. Je ziet nu het tegenovergestelde. Het is nu toch veel meer een soort van Tel Sell gecombineerd met Jackass-situatie. Ik overdrijf enigszins, maar ons tijdsbeeld wordt toch getypeerd door zoiets als het ongelooflijk ordinaire programma De Gouden Kooi.’ Van Ditzhuyzen: ‘Dat heeft niet te maken met de tijd, maar met het feit dat dit technisch kan. De techniek schept mogelijkheden. De meeste ontwikkelingen in de geschiedenis zijn mogelijk gemaakt door de techniek. Dat moet je niet onderschatten. Het is een autonome ontwikkeling: er kan iets en dan doen mensen het ook. Brood en spelen zijn er altijd geweest, kijk maar naar de Romeinen. Nu heb je De Gouden Kooi, maar in de Romeinse tijd was het met wagenrennen en gladiatoren net zo erg. In de jaren zeventig

32

PM 15 / 3

had je maar een of twee kanalen en geen commerciële zenders. Nu zijn er technisch tientallen kanalen mogelijk met veel programma’s die ­variëren van zeer beschaafd tot laag-bij-degronds. Maar Nederlanders zijn altijd mondig geweest, dat heb ik ook historisch uitgezocht.’

Azough: ‘Vind je dat echt? Ik ben het niet met je eens. Alleen al als het gaat om mensenrechten zijn we toch een stuk vooruitgegaan. Er leeft nu een fundamentele gedachte dat ieder mens een aantal grondrechten heeft.’ Van Ditzhuyzen: ‘Dat is maar een theorie. Je moet ook goed in de gaten houden dat je niet Azough: ‘Volgens mij heeft het niet alleen te kunt terugredeneren. Dit zie je bijvoorbeeld als maken met mondigheid. De programma’s zijn je kijkt naar de slavernij. Iedereen roept ‘schanook verplat en commerciëler en oppervlak- de die slavernij, daar moeten wij excuses voor kiger geworden. Eraanbieden’. Maar ik gens is dat een veel ben het daar absoluut ‘Geschiedenis moet je niet mee eens. Want groter gevaar dan bekijken met de ogen van toen’ ­alleen maar die bruwe zien dat nu zo, maar taliteit. Als je brutaal ten tijde van de slaveren intelligent bent, is dat nog een interes- nij was de maatschappij heel anders. Je moet sante combinatie. Brutaal en dom, dat vind kijken met de ogen van toen. Je kunt niet teik al heel wat minder.’ rugredenerend zeggen ‘de jaren zeventig zijn Van Ditzhuyzen: ‘Daar ben ik het helemaal mee nodig om te komen waar we nu zijn’. Het loopt eens. Maar in de huidige samenleving krijgt gewoon zoals het water stroomt omdat er een iedereen die brutaal en dom is een eigen bedding is.’ ­platform.’ Azough: ‘Maar die bedding zorgt toch wel dat Azough: ‘Maar we zijn toch wel een stukje we uitkomen waar we nu zijn? Volgens mij vooruitgegaan sinds de Romeinse tijd?’ is er wel degelijk sprake van een causale Van Ditzhuyzen: ‘Ik vind dat er geen enkele relatie. Een aantal zaken is toch een stuk vooruitgang is.’ vanzelfsprekender geworden dan in de jaren vijftig en zestig? Volgens mij zijn de jaren zeventig noodzakelijk geweest om te komen tot de tijd waarin we nu zijn. Waarom refeNaïma Azough reert men dan aan de jaren zeventig? ­Sommige mensen gebruiken de jaren zevenNaïma Azough (1972) is geboren in Marokko. tig alleen al om een soort spiegel voor te houden van ‘daar willen we niet naartoe’.’ Na een studie Engels en Duits aan de Universiteit van Antwerpen studeerde ze InternaVan Ditzhuyzen: ‘Natuurlijk refereert men aan tionale Betrekkingen aan de Universiteit van de jaren zeventig, vijftig of de middeleeuwen. Amsterdam. Azough werkte als journalist, Er zijn geen andere spiegels, dus dat zegt niets. programmamaker en publicist voor onder Wat ik bedoel te zeggen: is de mensheid anno meer Ikon, het Koninklijk Instituut voor de 2007 beter af dan bijvoorbeeld in de jaren Tropen en het politiek-cultureel centrum De ­zeventig? Zijn we vooruitgegaan sinds die tijd? Balie. Van mei 2002 tot januari 2003 zat ze Ik meen van niet. ’ voor het eerst in de Tweede Kamer. In april 2004 werd ze weer lid van de GroenLinksAzough: ‘Maar wat heeft het naleven van de fractie ter vervanging van haar collega Arie etiquette dan nog voor zin?’ van der Brand. Tot haar portefeuille behoren Van Ditzhuyzen: ‘Het komt erop neer dat je nu justitie, asiel en migratie en binnenlandse met elkaar leeft. Het doel is dat je er een pretzaken. tige, aangename samenleving van maakt.’ <

Colofon

Het slechtste van twee werelden Bus 18 rijdt viermaal per uur van Amsterdam Muiderpoort naar Amsterdam Sloterdijk en weer terug. Dat is het enige dat zeker is. De route wijzigt bijna wekelijks en vertrektijden zijn ­afhankelijk van bijna alles, behalve van de ­officiële vertrekstaat. Ook de gebeurtenissen in en om de bus zijn allerminst voorspelbaar. Toen ik laatst lijn 18 instapte voor een ritje CentraalBos en Lommer, werd ik bijvoorbeeld door de buschauffeur verwelkomd met de volgende tekst: ‘De volgende keer plant ik mèn bus faliekant tussen je ogen, kankermongool!’ ‘Pardon?’ ‘Ja, nee, ik heb het niet tegen jou, maar tegen die achterlijke eikel daaro, met zijn gehandi­ captenlada.’ Ik kijk langs de chauffeur heen naar buiten en zie een bejaarde man verstijfd van de schrik in een invalidenmobiel dwars op de weg staan. De situatie wordt me duidelijk: de chauffeur heeft op het laatste moment een gevaarlijke ­uitwijkmanoeuvre moeten maken omdat de ­bejaarde meneer hem niet zag aankomen. De adrenaline wordt direct omgezet in verbale agressie en de onvermijdelijke middelvinger uit het chauffeursraampje: ‘Fuck you, klootzak!’ Uit medelijden met de gechoqueerde bejaarde, maar vooral uit fascinatie voor de ongecontroleerde woede van de chauffeur blijf ik voorin staan als de bus weer optrekt. Waarom deze uitbarsting? ‘Ja dit soort ge-eikel ken ik er gewoon niet meer bijhebbe. Elleke minuut die ik verliest telt mee voor de boete. En omdat het Marnixplein ook al openleg ken ik me vandaag geen verder oponthoud perremieteren. Dan gaan ik nat bij de baas.’ ‘Maar uw baas wil toch ook niet dat er gevaarlijke situaties op de weg ontstaan?’ Hoongelach is mijn deel. De baas van de buschauffeur blijkt alleen geïnteresseerd in het behouden van het contract met de gemeente Amsterdam. En de gemeente Amsterdam rekent de busmaatschappij af op het aantal binnen de afgesproken tijd afgelegde ritten. De baas ver-

taalt deze targets direct door naar de chauffeurs. Die krijgen nu bijvoorbeeld 2 minuten om 60 mensen te laden en te lossen op het Centraal Station. Na 2 minuten doet de chauffeur de deur dus gewoon dicht en rijdt weg. ‘Het is kiezen voor de klant of voor mijn eigen. Da’s geen makkelijke, maar ook geen heel moeilijke keuze, als je begrijpt wat ik bedoel…’ En zo legt de chauffeur uit dat hij minder is gaan controleren op zwartrijden, niet meer optreedt tegen vandalen en bij ernstig oponthoud de dienst beëindigt. Van een beëindigde dienst telt de vertraging niet mee. Voor de verplichte pauze elke vier uur is meestal geen tijd meer. Maar de boete die het bedrijf van de Arbo krijgt, is lager dan de claim van de gemeente als je niet op tijd rijdt. Dus moeten de chauffeurs doorrijden, ten koste van de veiligheid. En om zich te beschermen tegen de toegenomen agressie heeft mijn buschauffeur een loden knuppel onder zijn stoel liggen. ‘Het mag ­natuurlijk niet, maar het werkt wel!’ Tamelijk verbijsterd mompel ik dat het idee van marktwerking in de transportsector toch vooral was dat de klantvriendelijkheid zou toenemen. ­Volgens mijn bijdehante buschauffeur is dat ook zo: ‘De klant is toch de gemeente? Nou, wij doen alles om de gemeente tevreden te stellen.’ Van de taximarkt wisten we al dat de overheid erg sterk is in het verstoren van de prijs-kwaliteitverhouding in het openbaar vervoer. Van de NS wisten we ook dat prestatiesturing leidt tot strategisch gedrag en perverse effecten. De busmarkt is een trieste volgende episode: met de regels van de regering en de targets van de markt heeft de sector het slechtste van twee werelden gekregen. Maar de buschauffeur is ze kwijt. Die verklaart even cynisch als triomfantelijk: ‘Ik rij dit stuk staal nog vijf jaar van oost naar west en weer terug. En dan laat ik me mooi afkeuren op mijn rug.’ Dat rijmt wel. Maar het klopt niet.

PM is een uitgave van Politieke Pers BV Korte Poten 9 2511 EB Den Haag tel 070 - 31 22 777 fax 070 - 34 56 925 www.pm.nl [email protected] [email protected] Hoofdredactie Guikje Roethof, Cindy Castricum (adjunct) Redactie Arne Gielen, Eefje Rammeloo, Jan Sanders, Vincent Smits, Maurice Swirc, Sandra Verdel, Chris van de Wetering, Josien Hillen (stagiaire) en Rianne Waterval (projecten) Eindredactie Johan Jansen, Nicoline Maarschalk Meijer en Linda van Tilburg Medewerkers aan dit nummer Jelle van Buuren, Yvonne Kroese en Mark de Rouw Artdirector Rob Jongbloed Opmaak Ruben Meijerink en Cindy Versteeg Uitgever Heleen Hupkens Directeur Willem Sijthoff Bladmanager Asha Narain Drukkerij UnitedGraphics, Zoetermeer Advertenties Asha Narain, 070 - 31 22 770, [email protected] Verschijning PM komt 22 maal per jaar uit in een oplage van ruim 13.500 exemplaren Abonnementen, opzeggingen en adreswijzigingen 070 - 31 22 777 Een jaarabonnement op PM kost € 135,- excl. 6% btw. Abonnementen kunnen uitsluitend schriftelijk tot uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode worden opgezegd. Na deze datum wordt het abonnement stilzwijgend verlengd. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. © 2007, Politieke Pers BV

Jorrit de Jong Directeur van het Centre for Government ­Studies, Universiteit Leiden, Campus Den Haag

PM 1 / 3

33

spelers > Enquête onder jonge ambtenaren

WIE ZIT WAAR?

Kabinetsplannen onrealistisch

Plaatsvervangend secretaris-generaal van het ministerie van Economische Zaken Peter Vermeij (51) is voorgedragen als vicepresident van het Europees Octrooibureau. In juli start Vermeij op de vestiging in München. Hij zal leiding geven aan het DG Operational Support en wordt onder meer verantwoordelijk voor de patentadministratie, het kwaliteitsmanagement en de ict-systemen.

Meer dan de helft van de jonge ambtenaren vindt inkrimping van de overheid noodzakelijk. Maar de manier waarop het nieuwe kabinet dit wil vormgeven, kan op weinig instemming rekenen. Dit blijkt uit een enquête van Futur, waarop bijna vijfhonderd leden reageerden. De veertiende SG Roel Bekker kan wat hen betreft dan ook direct hard aan de slag.

FINANCIËN/BZK • ‘Het snijden in de overheidsorverlies van deskundigheid als de babyboomers massaal met pensioen gaan. ganisatie is een onderwerp dat enorm leeft onder ‘Het is belangrijk dat er ruimte blijft voor de injonge ambtenaren,’ zegt Futur-bestuurslid Gijs van stroom van nieuwe ambtenaren. Zo haal je ook Ewijk. De medewerker van het Stadsdeel Amsterdam-Noord is verrast door het aantal reacties. De kwaliteit binnen in de organisatie,’ licht Van Ewijk jonge ambtenaren geven duidelijk aan dat de overtoe. Het investeren in deskundigheid en kwaliteit is volgens de jongeren essentieel voor een betere heid met minder ambtenaren toe kan. Voorwaarde hiervoor is dat er eerst gedurfde keuzes moeten overheid. Goede doorgroeimogelijkheden zijn hierworden gemaakt als het gaat om het takenpakket bij van cruciaal belang. De jonge ambtenaren streven niet alleen naar van de overheid. ‘De kaasschaafmethode leidinggevende functies, ‘Vacaturestops en is niet de juiste manier. zij ambiëren ook zwaar­ontslag­bescherming zijn ­ Hierdoor wordt de werkdere inhoudelijke funcniet de ­oplossing’ druk voor de mensen die ties. Betere professionele overblijven alleen maar ontwikkelingsmogelijkhoger,’ benadrukt Van Ewijk. ‘Het is belangrijk om heden worden het meest genoemd als voorwaarde eerst te bepalen welke taken de overheid wel en voor een kleinere en betere overheid. niet uitvoert en pas daarna te gaan schrappen.’ Bijna 60 procent van de jonge ambtenaren vindt de Parafencultuur huidige kabinetsplannen om te bezuinigen op het De jonge ambtenaren pleiten voor een beloning­ systeem dat meer is afgestemd op prestaties. Presambtenarenapparaat niet realistisch. tatiebeloning zou de kwaliteit ten goede komen, vinden ze. Ook zijn zij voorstander van een betere Last in first out De concrete bijdrage die ambtenaren leveren aan uitwisseling tussen de verschillende overheidsonde kerntaken van de overheid zou volgens de jonge derdelen. De ondervraagden beseffen dat hiervoor ambtenaren meer aandacht moeten krijgen. Ze zien ook intern het nodige veranderd zal moeten worden. daarom geen heil in het last in first out-systeem. De parafencultuur wekt onder de jonge ambtenaren Hoewel de ondervraagden erkennen dat er bezuiveel ergernis. Een vermindering van het aantal regels zal bijdragen aan een efficiëntere overheid. nigd moet worden, vinden ze niet dat de organisaHet afschaffen van de 36-urige werkweek wordt tie dicht moet worden gegooid. ‘De bezuinigingen moeten met zorg worden uitgevoerd. Vacaturestops niet als oplossing gezien. Dit vormt een van de en ontslagbescherming zijn niet de oplossing,’ stelt goede secundaire arbeidsvoorwaarden waardoor Van Ewijk. de overheid de concurrentie met het bedrijfsleven De jonge ambtenaren vinden dat eerdere reorgaaankan. Uit het onderzoek blijkt ook dat de meerdernisaties bij de overheid ertoe hebben geleid dat heid van de jonge ambtenaren het werk zinvol verkeerde mensen zijn vertrokken en dat de vervindt. Wel is men van mening dat het nuttige werk grijzing op de departementen is toegenomen. De dat ambtenaren verrichten meer onder de aandacht respondenten maken zich vooral zorgen om het moet worden gebracht. < [Rianne Waterval]

32

PM 1 / 3

Heleen van Rijnbach (56), Brigitte Unger (51) en Peter van Vugt (56) zijn benoemd tot lid van de Raad voor de financiële verhoudingen. Van Rijnbach is sinds 2000 burgemeester van Bunnik, Unger is sinds 2002 als hoogleraar economie van de publieke sector verbonden aan de Universiteit Utrecht en Van Vugt was tot de laatste Statenverkiezingen lid van Gedeputeerde Staten voor de VVD in de provincie Noord-Brabant. Oud-minister Agnes van Ardenne (57) voor Ontwikkelingssamenwerking is benoemd tot permanent vertegenwoordiger bij de Food and Agriculture Organisation (FAO), een organisatie van de Verenigde Naties voor voedsel en landbouw. Ze wordt eveneens permanent vertegenwoordiger bij het World Food Programme en het International Fund for Agricultural Development. De drie organisaties zijn gevestigd in Rome. Europarlementariër voor het CDA Albert Jan Maat (54) is de nieuwe voorzitter van LTO Nederland. Hij volgt Bart Jan Constandse op. Maat is sinds 1999 lid van het Europees Parlement en was daarvoor ruim twintig jaar actief in de wereld van de agrarische belangenbehartiging. De commandant van de Koninklijke Marechaussee, luitenant-generaal Minze Beuving, is herkozen tot voorzitter van de raad van bestuur van Frontex, het Europees agentschap dat zich bezighoudt met de buitengrenzen van de Europese Unie. Beuving is sinds de oprichting in mei 2005 voorzitter van Frontex dat is gevestigd in Polen. PvdA-prominent Margreeth de Boer (67) is per 1 juni de nieuwe voorzitter van de raad van toezicht van het Universitair Medisch Centrum Groningen. De Boer was al lid van de raad. Als voorzitter volgt zij Roel Vos op. De Boer was eerder onder meer minister van Vrom, burgemeester van Leeuwarden en Commissaris van de Koningin in Drenthe.

spelers >

Bezuinigen doe je zelf ringen op,’ vertelt het voormalige Kamerlid. deel van de jury al een ranking aangebracht. ‘Zo heb ik voorgesteld de duizend­ Emile Rolink, voorzitter van de PvdA in Houdingendoekjes van de stewardessen in de ten, staat op nummer 1. Zijn idee? De watervliegtuigen in drieën te delen. Een besparing schapsbelasting laten innen door de Belasdie per jaar al snel 50.000 gulden opleverde.’ tingdienst, om zo de kosten van administraAls gemeenteraadstieve lasten omlaag echt goede ideeën kunnen lid merkte ze dat er te brengen. Het plan ­rekenen op een plekje in de veel mensen met kan volgens hem ­miljoenennota goede ideeën rondjaarlijks 200 miljoen euro besparen. Rolink loopt al langer rond liepen die nergens terechtkwamen. ‘De vele FINANCIËN • Sinds 29 januari hebben al stappen die je moet nemen om een goed idee met zijn idee. In 2003 werkte hij op het meer dan vierhonderd mensen hun ei van bij de overheid aan te dragen, schrikt veel ­m inisterie van Economische Zaken aan het Columbus op de website www.bezuinigenmensen af,’ zegt Van Oudenallen. interdepartementale beleidsonderzoek ­( ibo) doejezelf.nl gezet. Toenmalig minister van Van Oudenallen vindt het jammer dat er water­beheer. ‘Destijds is het idee voor de Financiën Gerrit Zalm was zo enthousiast zo weinig publiciteit is gegeven aan de ideewaterschapsbelasting niet overgenomen.’ over de motie van Van Oudenallen en Crone ënbus. ‘Het liefst had ik billboards gezien, Dat had er volgens hem voornamelijk mee te dat hij alle Nederlanders de mogelijkheid en paginagrote advertenties. Mensen geven maken dat het plan nodeloos ingewikkeld wilde geven hun ideeën voor besparingen was gemaakt. ‘In mijn huidige plan staat aan dat ze serieus genomen willen worden kenbaar te maken aan de overheid. In de jury door de overheid en dit project droeg daar in simpelheid voorop.’ zitten, naast Van Oudenallen zelf, de nieuwe grote mate aan bij.’ Volgens Willemijn Rolink vindt de ideeënbus een goed initiminister van Financiën Wouter Bos en direc­Vendrich van het ministerie van Financiën atief, maar vraagt zich af in hoeverre de teur-generaal Rijksbegroting André de Jong. zou het echter ongepast zijn geweest veel ideeën daadwerkelijk zullen worden Voor de winnaar ligt er een geldprijs van geld uit te gegeven aan een reclame­ ­gebruikt. Daarnaast zet hij vraagtekens bij tweeduizend euro klaar. Echt goede ideeën campagne voor een project over bezuiniginde haalbaarheid van sommige plannen. Een gen bij de overheid. korte blik op de bezuinigendoejezelf-site kunnen rekenen op een plekje in de ‘We hebben bewust bevestigt die indruk. Geeft Rolink zelf al aan ‘in mijn plan staat Miljoenennota. gekozen voor free dat de waterschappen waarschijnlijk niet simpelheid voorop’ Gonny van publicity,’ legt Venbereid zijn hun recht op belasting innen af drich uit. ‘Op de website geenstijl.nl en via te staan, andere ideeën gaan over het terug­O udenallen houdt de inzendingen op de website goed in de gaten. ‘Vroeger had elk de weblog van de minister is er aandacht trekken van Nederland uit de Europese Unie bedrijf een ideeënbus, die zijn jammer gegeweest voor de ideeënbus. Ook hebben we en het afschaffen van alle overheidssubsinoeg grotendeels verdwenen.’ Zelf maakte alle rijksambtenaren, voor wie het project dies. Ook het stoppen met ontwikkelingsze in haar tijd als stewardess bij KLM veel oorspronkelijk was bedoeld, per e-mail een samenwerking en het afzien van de wachtgebruik van de ideeënbus. ‘Zo’n idee was geldregeling voor Kamerleden behoren tot bijdrage ­gevraagd.’ vaak heel simpel, maar leverde veel bespaOp de website is vooruitlopend op het oorde ‘goede ideeën’. < [Sandra Verdel] Tot 16 maart kunnen burgers hun beste ideeën over hoe de overheid geld kan besparen nog kwijt op de site van het ­m inisterie van Financiën. De ideeënbus voor de overheid ontstond na een motie van Gonny van Oudenallen en Ferd Crone, die wilden dat alle ambtenaren de gelegenheid kregen hun goede ideeën te spuien.

PM 15 / 3

31

spelers < WIE ZIT WAAR?

‘Je mag mensen niet onheus bejegenen’

Peter Mulder is benoemd tot directeur Gemeenschappelijke Ondersteuning Bedrijfsvoering op het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW). Hiervoor vervulde hij dezelfde functie op het ministerie van Justitie.

SZW • Ze gaat werken bij ‘het neusje van de zalm op het terrein van werk’, vindt ze zelf. Alette van Leur, plaatsvervangend directeur van de directie Internationale Zaken bij het ministerie van SZW, vertrekt naar de Internationale Arbeidsorganisatie ILO. Ze verruilt eigenlijk alleen haar werkplek, inhoudelijk blijft ze zich met hetzelfde onderwerp bezighouden: de wereld van het werk. Bij de ILO gaat ze van start als directeur Partnerships en Ontwikkelingssamenwerking. Prioriteit van haar nieuwe directie is het bevorderen van zogenoemd decent work: ‘We zeggen altijd dat werken de beste manier is om uit de armoede te komen. Dat is ook zo. Maar het is niet de bedoeling dat je drie banen nodig hebt om te leven, of dat je kinderen moeten bijklussen om eten te kunnen kopen. Ik ga mij bezighouden met alle ‘Ik ga mij bezighouden met componenten die werk tot waardig werk ma- alle componenten die werk ken.’ Een van Van Leurs taken wordt het tot waardig werk maken’ lobbyen bij de rijke landen om aanbod van hulp, aan de andere kant zal ze ook aan de vraagkant moeten lobbyen, dus bij de arme landen. Die lobby komt niet alleen voort uit het nobele idee dat alle kinderen naar school moeten, maar ook uit keihard economisch belang, geeft Van Leur toe. ‘Kinderarbeid en uitbuiting van werknemers is goedkoop en drukt de productiekosten. Dat leidt tot oneerlijke concurrentie op de wereldmarkt. Nederland heeft dus baat bij de bevordering van waardig werk. Maar in de eerste plaats geldt natuurlijk het sociale belang: je mag mensen niet onheus bejegenen.’ Voor de bureaucratie die bij haar nieuwe functie komt kijken is Van Leur niet bang. ‘Ik heb bij het ministerie geleerd dat bureaucratie niet alleen maar lastig is, maar ook een noodzakelijk kwaad. Het schept duidelijkheid en zekerheid.’ De ILO is een gespecialiseerde organisatie van de Verenigde Naties. Met internationale politiek denkt Van Leur wel om te kunnen gaan. ‘Bij SZW moest ik omgaan met politieke ­belangen: iedere vier jaar weer een nieuwe ploeg met dadendrang. Die ervaring heb ik bij de ILO voor op collega’s die alleen bij internationale organisaties hebben gewerkt.’ < [Eefje Rammeloo]

Op het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer is Guus de Hollander benoemd tot teamleider Leefomgevingskwaliteit. Hij begint daar op 1 juni 2007. Tot die tijd is De Hollander projectleider VTV bij het RIVM, Michel Groothuizen is de nieuwe directeur Sanctie- en Preventiebeleid en tevens plaatsvervangend directeur-generaal Preventie, Jeugd en Sancties bij het ministerie van Justitie. Eerder was hij op hetzelfde departement directeur Financieel-Economische Zaken. Angelique Berg verruilt het ministerie van Algemene Zaken, waar ze raadsadviseur Economische Zaken is, voor Vrom. Daar wordt ze directeur Lokale Milieukwaliteit en Verkeer. Haar benoeming gaat in op 1 juni 2006. Met ingang van 1 juli 2007 is Peter Arnoldus benoemd tot directeur Centrale Directie Financieel-Economische Zaken bij het ministerie van Buitenlandse Zaken. Hiervoor was hij oprichter en hoofd van de Rijksacademie voor Financiën bij het ministerie van Financiën.

advertentie

PM 15 / 3

37

spelers >

Blij met minister voor Jeugd en Gezin

‘Ik wilde kijken wat de mooie strategische plannen van het rijk in werkelijkheid betekenen’

JUSTITIE • Dineke ten Hoorn Boer (52) start komende maand als DG Preventie, Jeugd en Sancties op het ministerie van Justitie. Ze volgt Dineke Mulock Houwer op, die met pensioen gaat. Op dit moment is Ten Hoorn Boer werkzaam als directeur van de Dienst Zorg en Samenleven bij de gemeente Amsterdam. ‘Strategie en uitvoering zitten op dit directoraat heel dicht bij elkaar en dat maakt dit een heel interessante functie,’ verklaart Ten Hoorn Boer haar keuze. Na twaalf jaar bij de gemeente Amsterdam heeft ze zin om weer naar Den Haag te gaan. Ze begon haar carrière op het ministerie van SZW en maakte de overstap naar lokaal niveau om te onderzoeken ‘wat de mooie strategische plannen van het rijk in werkelijkheid betekenen’. Na jaren voornamelijk vanuit een sociale invalshoek te hebben gewerkt, kiest Ten Hoorn Boer nu voor de justitiële benadering. ‘Tijdens mijn werk voor de gemeente heb ik gemerkt dat de samenwerking met de politie en justitie erg belangrijk is,’ licht Ten Hoorn Boer toe. Het rijk neemt, vindt zij, terecht een voorbeeld aan de aanpak van de jeugdproblematiek in de grote steden: ‘Samenwerking op dit terrein is essentieel. Dat gebeurt hier al en het is goed dat dat dit ook op rijksniveau gaat gebeuren.’ Het versterken en opnieuw vormgeven van het jeugdbeleid staat hoog op haar agenda: ‘We moeten er goed bovenop zitten, anders komen we in een onleefbare situatie terecht.’ Ze erkent dat dit niet altijd makkelijk is. ‘Aan de ene kant moet je de veiligheid waarborgen, maar de jongeren moeten ook op een goede manier terugkeren in de maatschappij.’ Ten Hoorn Boer is dan ook blij met de komst van een minister voor Jeugd en Gezin. ‘Dit maatschappelijk probleem is zo belangrijk. Het is niet meer dan logisch dat hier een coördinerende minister voor aan wordt gesteld.’ < [Rianne Waterval]

’Gezinscoach kan oplossing bieden’ JEUGD EN GEZIN • Marie-Louise van Kleef (54) is benoemd tot algemeen directeur van de Raad voor de Kinderbescherming. In mei volgt ze Ruud Nijhoff op. Tot de gemeenteraadsverkiezingen, vorig jaar maart, was Van Kleef wethouder voor de PvdA in Utrecht met ruimtelijke ordening en wonen in haar portefeuille. Ze heeft dus even de tijd genomen zich te bezinnen op de volgende stap in haar carrière. Haar voorkeur ging uit naar een functie van maatschappelijk belang, met name op het gebied van jeugdbeleid. ‘Toen bleek dat de Kinderbescherming een directeur zocht, was de keuze snel gemaakt.’ Door het aanstellen van een minister voor Jeugd en Gezin geeft het nieuwe kabinet aan hoe belangrijk het jeugdbeleid de komende vier jaar is. Wat betreft de Raad voor de Kinderbescherming zal minister Rouvoet zich vooral gaan bezighouden met de civiele kant. De strafrechtelijke aspecten blijven de verantwoordelijkheid van minister Hirsch Ballin van Justitie. Van Kleef hoopt dat Rouvoet prioriteit zal geven aan het proces van jeugdhulpverlening. ‘Dat moet sneller verlopen en de wachtlijsten moeten worden weggewerkt.’ Ook de gezinscoach, een initiatief van voormalig staatssecretaris Ross, kan op de sympathie van Van Kleef rekenen. ‘We zijn gewend aan voogden, maar bij een kind dat problemen heeft ligt de grondslag van die problemen vaak in de gezinssituatie. Een speciale coach voor het gezin kan dan voor een oplossing zorgen.’ < [Josien Hillen]

‘de wachtlijsten in de ­jeugdhulpverlening moeten worden weggewerkt’

34

PM 15 / 3

spelers <

Parlementsleden privé Wie vertegenwoordigt de Nederlandse bevolAan de hand van verschillende criteria kan king? Volgens Sander Ruijter, bankier in de bezoeker op zoek gaan naar het Kamerlid Londen, en Thierry Baudet, promovendus in dat hem het meeste aanspreekt. Hierbij wordt Leiden, is het op dit moment moeilijk om de niet alleen ingegaan op de politieke overtuiKamerleden echt te leren kennen. Om daar ging en het individueel stemgedrag. Er is ook verandering in te brengen hebben zij de site uitgebreide aandacht voor de hobby’s, intereswww.150volksvertegenwoordigers.nl in het ses, geloofsovertuiging en de favoriete voetleven geroepen. Hier balclub van de volkskan iedereen een kijkvertegenwoordigers. ‘er zitten opvallend je nemen in het leven ‘Je ontdekt zaken veel verschillende van parlementsleden. die je niet zou verpersoonlijkheden ‘Wat het meest opwachten,’ stelt Baudet. in de kamer’ valt, is dat er zo veel Hij vindt het opmerkeverschillende persoonlijk dat VVD-Kamerlid lijkheden in de Kamer zitten,’ benadrukt Bau- Halbe Zijlstra voorstander is van het oplossen det. Na de verkiezingen hebben Ruijter en van integratieproblemen door sport. Een foto Baudet verlof opgenomen en interviewden ze van een sportende Zijlstra ontbreekt dan ook alle 150 Kamerleden. Hoewel veel parlements- niet op de site. Ook ontdekte hij dat PvdA’er leden al een website hebben, komen veel be- Harm Evert Waalkens zijn boerenkomaf niet zoekers hierop pas terecht als ze deze persoon verloochent: ‘Hij heeft zijn laarzen uitgeschopt, al kennen. Met deze site hopen de initiatiefne- een pak aangetrokken en komt nu in Den Haag mers de politieke interesse en betrokkenheid op voor de boerengemeenschap.’ < [Rianne Waterval] van de burgers te vergroten.

[advertorial]

UITNODIGING aan alle jonge ambtenaren bij de rijksoverheid Vrijdag 13 april a.s. ‘Man of vrouw: merk jij het verschil?’ Krijgen mannen en vrouwen dezelfde kansen binnen de overheid? Heb jij te maken met vooroordelen en zo ja, hoe ga je hiermee om? Discussieer mee tijdens het vierde CactusCafé!

Bas van Werven, presentator van BNR Nieuwsradio, ontvangt jonge ambtenaren, politici en bestuurders en praat na met een bobo achter de bar. Bas Parlevliet (VenW), winnaar van dé Cactus van het vorige café verzorgt de column. En natuurlijk voor de komische, maar kritische noot: de stamgasten!

Datum: 13 april 2007 Tijd: 17.30 uur (aanvang programma 18.00 uur) Locatie: La Cubanita, Lange Houtstraat 25, Den Haag Toegang is gratis! Wel graag even aanmelden. Meer informatie en aanmelden: www.pm.nl of stuur een mailtje naar [email protected].

et cetera > TEKST rianne waterval FOTO Arne Gielen

Jonge ambtenaar moet geen jaknikker worden In de zaal waar een week eerder nog de nieuwe bewindslieden zijn gepresenteerd, is het op 1 maart de beurt aan de nieuwe generatie ambtenaren. Op de Jonge Ambtenarendag komen zo’n 250 belangstellenden uit het hele land bijeen. Samen debatteren zij over de toekomst van de overheidsorganisatie. ‘Hoe maak jij het verschil?’ opent dagvoorzitter Mark Bressers de discussie. Het hoofd van het Expertisecentrum Arbeidsmarktcommunicatie en jonge ambtenaar van het jaar 2005 benadrukt dat er vandaag geen leeftijdsgrens geldt. Belangrijker is de vraag over welke eigenschappen de jonge ambtenaar zou moeten beschikken. Het panel is eensgezind: een kritische blik is van essentieel belang. Joost Eerdmans, oud-Kamerlid en oprichter van jongeambtenarennetwerk Futur, roept de aanwezigen op te laten zien dat ‘ambtenaren niet alleen broodtrommels op de fiets zijn’. Hij drukt de jonge ambtenaren op het hart geen jaknikker te worden en de vooroordelen over ambtenaren te bestrijden. Ook Jeannette Baljeu, voormalig ambtenaar op het ministerie van Economische Zaken en nu wethouder in Rotterdam, raadt de aanwezigen aan niet alles klakkeloos over te nemen: ‘Een bestuurder heeft er baat bij goed geïnformeerd te worden door kritische jonge ambtenaren.’

‘Ik heb het gevoel dat ik vier dagen per week bezig ben met het tegenhouden van andermans plannen’ De werkelijkheid moet hierbij niet uit het oog worden verloren. ‘Jullie moeten vooral vanuit de praktijk denken,’ stelt Marije Bierlaagh, jonge ambtenaar van het jaar 2006. Ze geeft toe dat dit niet altijd makkelijk is. ‘Iets voor iemand bedenken zonder je te verplaatsen in degene voor wie je werkt is een valkuil waar ik zelf ook nog wekelijks in trap,’ aldus de projectmanager van het Amsterdamse stadsdeel Bos en Lommer. Renée de Vries, bestuurslid van FNV Jong, is in ieder geval geen jaknikker. ‘Waarom gebeurt dit zo?’ is een veelgestelde vraag tijdens haar stage bij de Ser. De Vries geeft toe dat het werken bij de overheid onder studenten vaak als ‘niet sexy’ wordt bestempeld. Een kritische blik is volgens haar noodzakelijk om van het overheidsapparaat een geoliede machine te maken. Stoffer en blik Het snijden in het ambtenarenapparaat blijkt ook onder de jonge ambtenaren een hot issue. ‘Elk bedrijf kijkt hoe men het beter kan doen. Ik mis het politieke aspect hierbij. Politici willen ambtenaren schrappen, maar maken dit met het grote aantal Kamervragen onmogelijk,’ roept een ambtenaar van het ministerie van Verkeer en Waterstaat. Eerdmans wijst op de houdgreep waarin Nederland zich bevindt: ‘De politiek heeft ambtenaren nodig en de ambtenaren durven niet in het eigen vlees te snijden.’ Het aanstellen van een veertiende SG is volgens hem niet de oplossing: ‘Geef elke SG een stoffer en blik en laat hen het eigen departement opruimen.’

36

PM 15 / 3

Joost Eerdmans (l) en Mark Bressers Dit brengt de discussie op de vraag wat de bijdrage is van de nieuwe generatie ambtenaren. ‘Kun je gemist worden?’ vraagt Eerdmans de aanwezigen. Bijna de helft van de zaal steekt de hand in de lucht. ‘Ik heb het gevoel dat ik vier dagen per week bezig ben met het tegenhouden van plannen van anderen,’ verzucht een deelnemer. Een ambtenaar van Rijkswaterstaat is optimistischer en geeft aan waarom zij niet gemist kan worden: ‘Als ik wegga, weten we niet hoe de natuur zich ontwikkelt en daar wordt de Nederlandse toerist uiteindelijk de dupe van.’ Chocoladerichtlijn Tijdens de workshoprondes hebben de jonge ambtenaren volop keuze. Zo kunnen zij voor een dag wereldleider zijn, in debat gaan met politieke jongerenorganisaties of een les volgen in creatief denken. Bij de workshop Helder Haags krijgen de deelnemers praktische tips: ‘Sommige ambtenaren denken dat het beleidsproces iets is wat de lezer spannend vindt. Helaas, beleidsthrillers bestaan niet. De lezer vindt maar één ding spannend: wat heb ik eraan?’ In het gebouw van de Nederlandse vertegenwoordiging van de Europese Commissie discussiëren de deelnemers over de Europese chocoladerichtlijn. Gemeente-, provincie- en rijksambtenaren zitten om de tafel als vertegenwoordigers van de Europese lidstaten. Het nabootsen van de raadsvergadering in Brussel leert dat het ook in Den Haag lastig is om tot overeenstemming te komen: de noodzakelijke gekwalificeerde meerderheid wordt niet gehaald.

‘Beleidsthrillers bestaan helaas niet’ In het afsluitende cabaret passeren welbekende ambtenarenclichés de revue. Er wordt hierbij nog wel onderscheid gemaakt naar bestuurslaag. De gemeenteambtenaar wordt neergezet als iemand die ‘slechte pakken draagt, sterk behoefte heeft aan erkenning en niet bereid is om verantwoordelijkheid te nemen’. De provincieambtenaar – ‘hier is geen beeld van’ – wordt getypeerd als een introvert persoon die op zoek is naar een taak. Ook de rijksfunctionaris komt er niet goed van af. Begrippen als stoffig, statisch en risicomijdend gedrag worden in rap tempo opgelepeld. Aan de nieuwe generatie ambtenaren de taak om hier verandering in te brengen. <

et cetera < Speeddaten met medewerkers culturele zaken De Stichting Internationale Culturele Activiteiten (Sica) organiseert woensdag 21 maart een bijeenkomst met medewerkers culturele zaken van ambassades en consulaten over de hele wereld. Aanwezig zijn afgevaardigden van onder meer ambassades in Pretoria, Cairo, Jakarta, Paramaribo, La Paz en Nairobi. Alvorens zij met elkaar in debat gaan over cultuur en ontwikkeling, kunnen belangstellenden een speeddate aanvragen met een van de medewerkers culturele zaken. Wat Speeddaten met medewerkers culturele zaken Wanneer Woensdag 21 maart 2007, vanaf 14.00 uur Waar Felix Meritis, Keizersgracht 324, Amsterdam Informatie en reserveren Sica, [email protected] Toegang Gratis

Inconvenient facts

Op woensdag 21 maart organiseert weekblad Elsevier, samen met Berenschot, een avond over klimaatverandering. Aan de hand van fragmenten uit Al Gores An inconvenient truth schetsen experts uit verschillende kampen een beeld van de klimaatwetenschap. Zijn de conclusies onontkoombaar of is er reden voor twijfel? Met onder meer Salle Kroonenberg (geoloog TU Delft), Rob van Dorland (klimatoloog KNMI) en Simon Rozendaal (wetenschapsjournalist Elsevier). Wat Debat over de feiten achter de klimaatdiscussie Wanneer Woensdag 21 maart 2007, 20.00 uur Waar De Rode Hoed, Keizersgracht 102, Amsterdam Informatie en reserveren www.rodehoed.nl Toegang Gratis

Pleiten voor de camera In de serie de Volkskrant op zondag wordt zondag 25 maart gesproken over de geëngageerde, glamoureuze, bevriende en telegenieke strafpleiter. Advocaten Peter Plasman en Gerard Spong zullen aanwezig zijn om te debatteren over de ophef die onlangs ontstond rond Bram Moszkowicz die zei dat hij door de media kapot is gemaakt. Hoe geloofwaardig is dat voor iemand die zelf de schijnwerpers niet schuwde? De gespreksleiding is in handen van Paul Brill en Martin Sommer, journalisten van de Volkskrant. Wat Debat Pleiten voor de camera Wanneer Zondag 25 maart, 16.00 – 18.00 uur Waar De Rode Hoed, Keizersgracht 102, Amsterdam Informatie en reserveren www.rodehoed.nl Toegang Gratis

As van het kwaad grote misser Hoe veranderen ‘gewone’ apolitieke mensen in brute moordenaars met een missie? Dat is de vraag waar Louise Richardson in haar boek Wat terroristen willen een antwoord op probeert te geven. Wat ging er in de hoofden van de vliegtuigkapers om, toen zij op 11 september de Boeings in de Twin Towers boorden? Over dit onderwerp zijn sinds 11 september 2001 al vele boeken verschenen. Stuk voor stuk pogingen om de gruweldaad, die de wereld voorgoed veranderde, enigszins te kunnen bevatten. Dit boek onderscheidt zich doordat het de lezer een uitermate afgewogen en bruikbaar antwoord op de hoofdvraag voorschotelt. Richardson heeft zich in de afgelopen jaren als docent politicologie en rechten aan de prestigieuze Harvard University in het internationale terrorisme gespecialiseerd. Maar ze put ook uit persoonlijke ervaring. Als kind werd ze in Ierland al vroeg met haar neus op de feiten gedrukt. Ze zag hoe veel van haar vrienden en familieleden zich bij de Ira aansloten. Zelf begreep ze heel goed waarom al die gewone mensen naar de wapens grepen, pas later kwam ze erachter dat deze mensen het label ‘terrorist’ kregen opgeplakt. In de politieke oneliners worden terroristen vaak als bloeddorstige, irrationele maniakken afgeschilderd. Richardson stelt daartegenover dat terroristen wel degelijk rationeel zijn, dat ze een doel nastreven en vaak helemaal niet dom zijn. Wie voor de een terrorist is, kan voor de ander een verzetsheld zijn. Om die stelling te illustreren voert Richardson Nelson Mandela ten tonele, die tegenwoordig het morele voorbeeld is waar heel Afrika zich aan optrekt, maar die vroeger door het apartheidsregime voor ‘terrorist’ werd uitgemaakt. Ook hedendaagse terroristen spiegelen zich graag aan ‘illustere voorgangers’ zoals Mandela, beschrijft Richardson, waarbij zij benadrukken dat ook zij op een dag als overwinnaar uit de strijd zullen komen. De oorzaken van het internationale terrorisme komen volgens Richardson voort uit een dodelijke cocktail van drie ingrediënten: een vervreemd individu, een groep die de gelegenheid creëert en een legitimerende ideologie. Ook de motieven van de uiteenlopende terroristische organisaties zijn vergelijkbaar. Van de Eta tot de Ira, van Al-Qaeda tot de martelarenbrigades van Al-Aqsa, ze zijn allemaal op hetzelfde uit, namelijk: wraak, roem en reactie. In haar boek werkt Richardson de oorzaken en motieven op een verfijnde manier uit. Daarnaast geeft ze een aantal suggesties hoe je het terrorisme het best kunt bestrijden. Helemaal uitbannen is onmogelijk, maar het bestrijden door het beter te begrijpen werpt zeker vruchten af. Ten eerste moeten politici en beleidsmakers ervoor zorgen dat ze een haalbaar doel nastreven. Het uitbannen van de As van het Kwaad was een grote misser. Daarnaast adviseert Richardson om de terroristen te scheiden van hun gemeenschap, om internationaal samen te werken en de lokale verhoudingen niet uit het oog te verliezen. Veel van deze suggesties worden door de Nederlandse troepen in Afghanistan al in de praktijk gebracht. Toch is de weg die Richardson bepleit niet de makkelijkste; het voorbeeld van Afghanistan spreekt in dat opzicht boekdelen. < [Arne Gielen]

PM 15 / 3

41

service Kameragenda

15 t/m 29 maart

Plenaire vergaderingen

Commissievergaderingen

13.00-15.00 Vrom, VenW, Algemeen Overleg

Het enige punt dat bij het ter perse gaan van deze PM voor week 12 op de plenaire agenda staat is de verlenging van de totale duur van de voorwaardelijke beëindiging van de verpleging van overheidswege. De tijdelijke commissie Onderzoek tbs heeft de werking van het tbs-stelsel onderzocht en aanbevelingen gedaan ter verbetering ervan. Een van die aanbevelingen heeft betrekking op de duur van de verpleging. De commissie adviseert die te verlengen van 6 naar 9 jaar. Hierdoor zou er meer rekening gehouden kunnen worden met het individuele geval. De Kamer vergadert hier op donderdag 22 maart over.

15 maart

14.00-17.00

10.00-12.00 Financiën, EZ, VenW, Algemeen Overleg Staatsdeelnemingen 10.00-12.00 SZW, VWS, Algemeen Overleg Resultaten monitor project sociale zekerheid en zorg 10.30-12.30 Justitie, Algemeen Overleg Verklaring omtrent het gedrag (VOG) voor zedendelinquenten 13.30-15.30 Justitie, Algemeen Overleg Besluit nevenvestigings- en nevenzittingsplaatsen 14.00-15.00 VenW, Algemeen Overleg Transportraad 15.00-16.30 VenW, Algemeen Overleg Gebruik van de Segway op de openbare weg 16.00-18.00 Justitie, Algemeen Overleg Drugssmokkel Schiphol

21 maart 10.00-12.00 VenW, Algemeen Overleg Beheerplan ProRail 2007 en Vervoerplan 2007 10.30-12.30 Justitie, BZK, Algemeen Overleg Veiligheidsprogramma 11.00-12.00 EZ, Algemeen Overleg Europa-overleg Transport-, Telecom- en Energieraad 12.30-14.30 EZ, Algemeen Overleg Opensourcesoftware en open standaarden

Probo Koala SZW, EZ, Algemeen Overleg Arbeidsmarktbeleid 14.00-16.00 Justitie, Algemeen Overleg Vreemdelingenbeleid 15.00-17.00 Justitie, OCW, Algemeen Overleg Vergunningverlening digitale radio

22 maart 10.00-13.00 OCW, Algemeen Overleg

Arbeidsongeschiktheid

10.00-12.00 Financiën, Algemeen Overleg

Reorganisatie Belastingdienst’

11.30-14.30 EZ, OCW, Vrom, VWS,

15.30-17.00

Algemeen Overleg Kabinetsvisie nanotechnologieën Financiën, Algemeen Overleg Ecofin

28 maart 10.00-12.00 EZ, Algemeen Overleg Maatschappelijk verantwoord ondernemen 17.00-19.00 EZ, Justitie, Algemeen Overleg Evaluatierapport ‘Aftapbaarheid van telecommunicatie’

29 maart 10.00-12.00 Defensie, BZ, Algemeen Overleg

Unifil, Libanon

13.00-15.00 EZ, Algemeen Overleg

Wijziging Elektriciteitswet 1998

16.00-18.00 EU, BZ, Algemeen Overleg Europa-overleg over de Razeb van 5 en 6 maart

evenementen 20, 21 maart en 4 april 21 maart

27 maart

28 en 29 maart

Jaarcongres Arbeidsmarktcommunicatie Euroforum Radisson SAS Hotel Schiphol www.euroforum.nl/arbeidsmarkt.htm

Debat Brede scholen in elke wijk: handen uit de mouwen! Aedes, vereniging van woningcorporaties Buurtcentrum De Cartoon Almere www.aedes.nl

Nationale Bodem Conferentie 2007 Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid NBC Nieuwegein www.bodemconferentie.nl

20 en 21 maart VNG Belastingconferentie Congres- en Studiecentrum VNG www.congresenstudiecentum.nl

21 maart Studiedag nieuwe Waterwet Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid Congrescentrum Orpheus, Apeldoorn www.sbo.nl/waterwet.htm

42

PM 15 / 3

Architectuurcases Rotterdamse Raad voor Kunst en Cultuur Zaal De Unie www.rrkc.nl

27 maart Actualiteitencongres Juridische update voor bestuurders en managers in de zorg Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid NBC Nieuwegein www.sbo.nl

27 maart, 3, 17, 24 april en 8 mei 5-daagse leergang Zorglogistieke bedrijfsvoering Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid Hilton, Rotterdam www.sbo.nl/zorglogistiek.htm

8, 15, 28 maart en 10 april 4-daagse leergang Leiderschap voor vrouwen in het onderwijs Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid www.sbo.nl/leiderschap.htm

beau monde

‘De discussie was te kort’

De leden van de Eerste Kamer houden wel van een uitdaging en discussieerden met studenten over hoe het verder moet met Europa. Uitkomst van een peiling in de zaal: honderd procent van de aanwezigen vindt dat er ook in de Tweede Kamer meer over Europese zaken moet worden gedebatteerd.

Wat: Waar: Wanneer:

Debat tussen studenten en senatoren Ridderzaal in Den Haag Vrijdag 9 maart

VVD-senator Ankie Brouwers-Knol hoort bij de organisatie. ‘Nou ja, ik heb niet echt iets georganiseerd. Ik heb wel hotemetoten gestrikt voor het speciale nummer van het Leidse studentenblad Elsa.’

Het debat ‘voldoet aan de verwachtingen’ van senatoren Henk ten Hoeve (OSF, ‘grappig dat u die partij niet kent’) en Jean Eigeman (PvdA). Eigeman: ‘Met sommigen van deze toptalenten kunnen wij ons niet meer meten.’ Voor- en tegenstanders van de verschillende stellingen mogen om de beurt hun mening onderbouwen. De zaal doet mee via een projectiescherm. Minister van Staat Frits Korthals Altes en NRCjournalist Ben Knapen bereiden zich voor op het middagprogramma. Knapen moet ‘de discussie aan elkaar praten’. Hij is vooral gecharmeerd van de stemkastjes in de zaal. ‘Daar kunnen de wetgevers nog wat van leren.’

Henriette Tas en Sarah Bongers van de TU Eindhoven zijn teleurgesteld omdat ze de voormalige Belgische premier Mark Eyskens niet gesproken hebben. Ze hadden hem willen uitnodigen voor de Europese Week op de TU. ‘Hij had zo’n leuke speech. Gelukkig heb ik zijn nummer.’

Jeroen van den Akker en Mieke van Westing (master EU-studies, Universiteit Leiden) hebben gemengde gevoelens over het debat. Ze hebben zelf nog niets gezegd, maar misschien komt dat nog, denkt Van den Akker. ‘Als de discussie echt erg wordt, grijp ik wel in.’

Martijn van Delden, Martijn Kroonen, Karen van Hedel, Machiel Nooijen en Jan Pieter Beetz (onder) hebben het met studievereniging Cedonulli reuze naar hun zin. Beetz mocht namens de Erasmus Universiteit een keer iets zeggen in het debat. ‘De discussie leefde niet echt en het was een beetje kort.’

Winand Quaedvlieg van VNO-NCW eet een broodje met de plaatsvervangende PV bij de EU, Peter Kok. Die laatste moest uit Brussel komen en was dan ook al om 6 uur zijn bed uit, vertelt hij. ‘Maar niemand controleert of ik hier ben. Ik vind het gewoon heel belangrijk dat de politiek de jeugd bij het Europa-debat betrekt.’

CDA-senator Huub Doek is erg enthousiast over de discussie waar hij als toehoorder bij was. ‘Ik geniet met volle teugen van de kennis, de betrokkenheid en de uitdrukkingsvaardigheid van deze jongeren.’

Het echtpaar Bouckaert is afgevaardigd door de universiteit in Leuven. Hij is professor in de economie en filosofie, zij is gespecialiseerd in Europese letteren. Mevrouw Bouckaart: ‘We dragen de EU een warm hart toe, toen ik hiervan hoorde heb ik me direct aangemeld.’ PM 15 / 3

43