eer ambtenaar ben je voor de De goeroes van Den Haag Pagina 28 De robot rukt op pagina 24 Uitzenddruk zorgt voor leegloop bij defensie pagina 13

hét magazine voor de overheid

De goeroes van Den Haag Pagina 28

22 februari 2008

nr

3

ambtenaar ben je voor de

eer

TREND

De robot rukt op pagina 24 Uitzenddruk zorgt voor leegloop bij defensie pagina 13

SG Philippe Raets, wat doet hij op Hyves? pagina 21

Pensioenfondsen dreigen met kapitaalvlucht pagina 14

PM Panel: ‘Subsidiefabriek is beheersingsillusie’ pagina 33

vierde jaargang

Giraffen maken bij hun geboorte een smak van 2 meter Zo’n klap kunnen ze niet vermijden. Maar u wel. Met performance management software voor de overheid van SAS.

www.sas.com/nl/smak

inhoud

PM nummer 3 22 februari 2008

18 De eer van de ambtenaar

Dick Pels: Aanzien gaat boven beloning

21 Belgische SG verliefd op Nederland

De ‘clean-desk’ filosofie van Philippe Raets

24 De robots komen eraan!

10

Denktank wijst kabinet op nieuwe technoslag

35 Lessen in leidinggeven

Madeleine Albright is even in Nederland

NIEUWS 8 t/m 16

8 Gemeenten laks met asbest 10 Pleumeekers (SenterNovem) kapt in regelwoud 13 Defensie raakt overbelast 14 Pensioenfondsen dreigen met kapitaalvlucht 15 Zbo’s missen sturing 16 Megawinst Nuon zorgt voor scheve gezichten

SPELERS 28 t/m 31

24

28 De goeroes van de overheid 30 Eva Klein Schiphorst neemt de ruimte 31 Project Verzilvering discreet van start MENINGEN

9 Column Guikje Roethof: Windmolens 17 Column Jorrit de Jong: Spookregels SERVICE

32 Et cetera 34 Kameragenda en evenementen

35

Omslag: Lachemann Producties

PM 22/2



lopende zaken > Algemene Zaken

Defensie

DINER • Maandagavond 25 februari zal premier Balkenende aanwezig

SOFTWARE • Minister Van Middelkoop en staatssecretaris De Vries

zijn bij een diner van de presidenten van de Europese banken in Den Haag. Woensdagavond heeft hij weer een diner, ditmaal is de president van Mozambique, Armando Emílio Guebuza, in Den Haag te gast. Nederland heeft met Mozambique vooral contacten in de sfeer van ontwikkelingssamenwerking. Een werkbezoek aan Amsterdam op 5 maart staat vooralsnog met potlood in de agenda.

­ ebben twee rustige weken, die illusie geeft althans hun agenda. Op h woensdag 27 februari is de staatssecretaris aanwezig bij een zogenoemd verzamel-AO. Daar worden onder meer de brief behandeld over het project Herintroductie Mijnenveegcapaciteit en de brief naar aanleiding van het wetgevingsoverleg materieel. De Kamercommissie zal dan ook het Speer-project bespreken. De Vries’ voorganger Van der Knaap stuurde in november vorig jaar een brief aan de Kamer over de voortgang van de invoering van het softwareprogramma Speer. De kosten voor het project zijn sinds de start in 2003 bijgesteld van 188 miljoen naar 241 miljoen euro.

BZK INTERPELLATIE • Minister Ter Horst is dinsdag 26 februari in de Eerste Kamer vanwege een interpellatiedebat, aangevraagd door SP’er Tiny Kox. Aan de orde komt de vraag of partijen al dan niet in strijd met de grondwet handelen als zij hun leden van Provinciale Staten oproepen bij de verkiezingen van de Eerste Kamer de door de partij vastgestelde lijstvolgorde te respecteren. Woensdagmiddag spreekt Ter Horst op een symposium naar aanleiding van het 25-jarig bestaan van de grondwet in de oude zaal van de Tweede Kamer. Vervolgens is de ­minister twee dagen in Brussel vanwege de JBZ-raad. Op 4 maart is Ter Horst ­opnieuw in de Eerste Kamer waar ze debatteert over de toekomst van het adviesstelsel. E-OVERHEID • Staatssecretaris Bijleveld ondertekent donderdag 28 ­februari een samenwerkingsovereenkomst met het Sociaal Kennis­ centrum Curaçao en het Nicis waarmee kennisontwikkeling met de ­Antillen moet worden bevorderd. Een week later, donderdag 6 maart, opent ze in het Scheveningse Kurhaus de Oeso-conferentie met als ­thema e-overheid.

Buitenlandse Zaken NAVO • Minister Verhagen spreekt maandag 3 maart de Mensenrech-

tenraad van de VN in Genève toe. De volgende ochtend spreekt Verhagen de ontwapeningsdelegatie van de VN toe, daarna moet hij snel ­terug naar Den Haag voor een AO over de Turkse dienstplicht. Dit doet hij samen met de ministers van Justitie, Defensie en WWI. Woensdag 5 maart krijgt hij zijn Zweedse collega op bezoek. Op donderdag 6 maart moet hij ’s ochtends in Brussel zijn voor een vergadering van de Navoministers en ’s middags in Den Haag voor een AO over de Razeb. ERITREA • Uiteraard is minister Koenders volop betrokken bij het bezoek van de presidentiële delegatie uit Mozambique. Donderdag 28 februari houdt hij de slottoespraak op een conferentie van Nuffic en het Institute for Social Studies (ISS) over onderzoek en ontwikkeling. Van 2 tot en met 7 maart is Koenders in de Hoorn van Afrika. Hij bezoekt Ethiopië en Eritrea en als de veiligheidssituatie het toelaat zal hij ook Somalië aandoen. BEIEREN • Maandag 25 februari gaat staatssecretaris Timmermans naar München waar hij onder meer spreekt met de minister-president van Beieren, Günther Beckstein. Woensdag is hij, samen met zijn PvdA­collega’s Vogelaar en Plasterk, aanwezig bij de start van het Jaar van de Interculturele Dialoog in Het Paard van Troje in Den Haag. Woensdag 5 maart vertrekt Timmermans naar Londen voor een ontmoeting met zijn Britse collega Jim Murphy en een speech op de London School of ­Economics.



PM 22/2

Economische Zaken VERGADERINGEN • Minister Van der Hoeven reist maandag 25 februari af naar Brussel voor een vergadering van de Raad Concurrentievermogen. Drie dagen later, op de 28e, mag ze weer naar Brussel voor een vergadering van de Energieraad. Tussendoor licht ze op dinsdagavond in de Tweede Kamer het concept van de Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie toe. Woensdag de 27e heeft ze een notaoverleg in de Kamer over het klimaat- en energiepakket van de Europese ­Commissie. HISWA • Het programma van staatssecretaris Heemskerk is lichter. Op dinsdag 4 maart is hij op de Hiswa in de Amsterdamse Rai. De volgende dag viert hij 10 jaar NMa in Theater Diligentia. Op donderdag 6 maart is hij terug in de Tweede Kamer voor een AO over maatschappelijk ­verantwoord ondernemen.

Financiën BELASTINGDIENST • Maandag 3 maart bezoekt staatssecretaris Jan Kees

de Jager in Rotterdam een intermediairdag die wordt georganiseerd door de Belastingdienst en het UWV. In de week daarvoor, op 27 ­februari, heeft de staatssecretaris nog een AO met de Kamer over de Belastingdienst. Afgelopen week stuurde De Jager de eerste halfjaarrapportage Plan van aanpak vereenvoudigingsoperatie Belastingdienst naar de Kamer. Tijdens eerder overleg verlangde de Kamer een plan van aanpak om de fiscus weer op de rails te krijgen.

Justitie ANTILLEN • Nederland heeft met de Nederlandse Antillen, Curaçao en

Sint Maarten een akkoord bereikt over de organisatie van het openbaar ministerie. Volgens Justitie is hiermee een belangrijke stap gezet in het proces van de staatkundige hervormingen. In de nieuwe staatkundige structuur zal sprake zijn van drie openbaar ministeries: één voor ­Curaçao, één voor Sint Maarten en één voor de eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba. De minister bracht deze week samen met staats­ secretaris Bijleveld van BZK een bezoek aan de Nederlandse Antillen.

LNV BUITENKANS • Minister Verburg brengt donderdag 28 maart een bezoek

aan Enschede, waar ze ’s ochtends een deel van het congres Buitenkansen bijwoont, over de verhouding tussen stad en land. Enschede heeft als een van de weinige steden de eigen buitengebieden onder de hoede, en dat schept mogelijkheden. De middag brengt de bewindsvrouwe in de Kamer door, die zich dan buigt over de veelbesproken

lopende zaken < Nota Toekomstvisie Veehouderij. Maandag 3 maart is de minister ­ ederom de meeste tijd in de Kamer voor overleg over de Nota Biologiw sche Landbouw. De volgende dag luidt ze op haar departement de start van het Europees Visserijfonds in.

KOE-ADOPTIE • Woensdag 5 maart trekt Verburg naar het hoge Noorden.

In het Friese Goutum krijgt ze een demonstratie van een mestvergister, dit in het kader van groene energie in de landbouw, over welk onderwerp ook een rondetafelgesprek wordt gehouden waar de minister bij aanschuift. Donderdag 6 maart krijgt de minister op de biologische melkboerderij De Beekhoeve in Kamerik een certificaat uitgereikt voor een adoptiekoe.

OCW GASTLES • Minister Plasterk geeft zondag 24 februari een gastles aan

leerlingen van de Rotterdamse vestiging van de ICM Weekendschool. De dag erna brengt hij een werkbezoek aan het Sieboldhuis in Leiden, waar verschillende collecties Japanse objecten voor publiek toegankelijk zijn. Woensdag 27 februari moet Plasterk zich in de Kamer verantwoorden voor het niet toepassen van de Wet gelijke behandeling op scholen, waar hij door de Europese Commissie onlangs op werd gewezen. Woensdag 5 maart ondertekent de minister in Den Haag een koploperovereenkomst homo-emancipatie met de vier grote steden in het bijzijn van prinses Máxima. Een dag later is er een AO over popmuziek.

Verkeer en Waterstaat FILES • Minister Eurlings tekent op maandag 3 maart het convenant

voor bereikbaarheid en onderhoud van een bredere A13 bij het Rotterdamse Vaanplein. Dit knooppunt stond het afgelopen jaar op nummer 8 in de top 10 van drukke filelocaties. Drie dagen later bespreekt Eurlings de knelpunten van het Nederlandse wegennet met de Kamer. Dit doet hij in een AO over de landelijke markt- en capaciteitsanalyse wegen die het departement in november vorig jaar afleverde. WATER • Staatssecretaris Huizinga bezoekt op schrikkeldag 29 februari het project IJsseldelta Zuid. Daarin wordt gewerkt aan de sociale, economische en infrastructurele toekomst van het gebied bij Kampen ten zuiden van de IJssel. Op maandag 3 maart vertrekt Huizinga naar de Verenigde Staten voor een bezoek in het kader van water. Ze gaat ­onder andere naar New Orleans en zal spreken met het Nederlandse bedrijfsleven ter plaatse.

Vrom MONACO • Minister Cramer is vrijdag 22 februari nog in Monaco voor

het Global Ministerial Environmental Forum. Op woensdag 27 februari heeft ze notaoverleg in de Tweede Kamer over de klimaatdoelstellingen van de Europese Commissie. Op 5 maart is ze aanwezig op het symposium De binnenkant van duurzaamheid in Sociëteit De Witte. Op dit symposium van het NatuurCollege, het Milieu- en Natuurplanbureau (MNP), IUCN Nederland en MVO Nederland zal het gaan om de politieke drijfveren achter de technologische kant van duurzame ontwikkelingen. Op 7 maart is ze bij een debat in de Koninklijke Schouwburg van Stichting Natuur en Milieu. Onderwerp is CO2-reductie in het verkeer en vervoer en de rol van de emissiehandel hierin.

NEW YORK • Minister Vogelaar komt vrijdag 22 februari terug uit New

SKILLS • En om even in die sfeer te blijven. Donderdag 6 maart opent

staatssecretaris Van Bijsterveldt samen met DJ Jean de Skills Masters in Ahoy, Rotterdam. Op deze dag kunnen vmbo’ers en mbo’ers zich informeren over opleidingen, beroepen en vacatures. KAMER • Sharon Dijksma is volgende week vrij. Als ze weer terug in Den Haag is, staan er drie AO’s op het programma. Zowel dinsdag, woensdag als donderdag is ze daarvoor in de Tweede Kamer.

SZW LISSABONSTRATEGIE • Minister Donner heeft woensdag 27 februari een

AO over Europa. Op vrijdag 29 februari heeft hij met de Europese bewindslieden een bijeenkomst van de Raad voor Werkgelegenheid, Sociaal Beleid, Volksgezondheid en Consumentenzaken in Brussel. Op de agenda staat de Lissabonstrategie. WIJKENTOUR • Staatssecretaris Aboutaleb gaat maandag 3 maart mee met minister Vogelaar op wijkentour. Op 6 maart woont hij een symposium bij in Bergen op Zoom over de integratie op de arbeidsmarkt. Eerder, op 27 februari, heeft hij een AO in de Kamer waar het zal gaan over de Wet werk en bijstand en de re-integratie van alleenstaande ouders. Ook de financieringssystematiek van het verdeelmodel van uitkeringsgelden wordt besproken. Op donderdag 6 maart geeft de staatssecretaris in de Kamer namens het kabinet een reactie op de uitkomsten van de armoedemonitor.

York, waar ze de wijkproblematiek heeft bekeken. Maandag 25 februari gaat ze op wijkbezoek in Maastricht, in het stadsdeel Noord-Oost. ­Dinsdag 26 februari is ze aanwezig bij de lancering van het websiteproject Inspirerend Curaçao top 100 van het blad Mavis, dat een lijst wil opstellen van de meest inspirerende rolmodellen op het eiland. ­Woensdag 27 februari is ze op de startconferentie Europees Jaar van de Interculturele Dialoog.

VWS KINDERMISHANDELING • Minister Rouvoet heeft woensdag 27 februari

een AO over de sociale kant van het jeugd- en gezinsbeleid. Op donderdag 28 februari staat er een AO over kindermishandeling en jeugdbescherming op de agenda. Het zal daarbij gaan over de voortgang van Rouvoets aanpak. Ook minister Klink heeft voornamelijk AO’s in zijn agenda staan. Op woensdag 27 februari heeft hij een AO over de Antillenregeling van de ziektekosten van pensionado´s en op donderdag 28 februari over ict in de zorg. SPELEN • Staatssecretaris Bussemaker komt zaterdag terug uit China waar ze in het kader van de Olympische Spelen met een handelsdelegatie op bezoek is geweest. Op maandag 25 februari is ze aanwezig bij de herdenking van de Februaristaking. Op woensdag 5 maart brengt ze een werkbezoek aan de Stichting Humanitas, een verpleegzorginstelling in Rotterdam, en op 6 maart heeft ze een AO in de Kamer over de Wet maatschappelijke ondersteuning, waarin het vast ook over de ­alfahulpen in de thuiszorg zal gaan. PM 22/2



roerende zaken > De Paperclip Managementassistente Linda Meijer van Rijkswaterstaat vond de inspiratie voor haar ­thriller De Paperclip vast niet bij haar werkgever. Het boek dat ze in haar vrije tijd schreef en uitgaf gaat over een jongeman die getuige is van een politieke moord in Londen. Hij raakt ­vervolgens betrokken bij een terroristische actiegroep. De cover van De Paperclip zou het in de boek­winkels goed doen naast Nicci French en Saskia Noort. Zonder brede verhandelingen over sfeer en karakters is de schrijfstijl erg vlot, en het verhaal spannend. De Paperclip is te bestellen via www.lindameijer.nl.

Klussen bij het bestel ‘Topambtenaren van OCW klussen bij publieke omroep’ kopte het Algemeen Dagblad eerder deze maand. Reden voor SP-Kamerleden Jasper van Dijk en Ronald van Raak in de pen te klimmen en de bewindslieden Plasterk (OCW) en Ter Horst (BZK) een zevental vragen te stellen. Het AD beroept zich op een document dat al een jaar oud is. RTL Nieuws wobde destijds de gegevens over nevenfuncties van ambtenaren in schaal 15 en hoger, maar heeft er nooit iets mee gedaan. De drie topambtenaren, zo schrijft het AD, hebben volgens het departement in hun dagelijks werk nooit met omroepzaken te maken. Dat klopt. Het gaat namelijk om Henk Post, directeur Voortgezet Onderwijs (en bestuurslid Ikon), algemeen directeur Henriëtte van der Linden van Instituut Collectie Nederland (bestuurslid bij de Teleac) en Diana van der Stelt, directeur Toezicht en Handhavingsbeleid op OCW (en lid van het bestuur van de EO). Dat het drietal op OCW niet over mediazaken gaat, maakt volgens de SP niet uit. ‘In de regels van het departement staat dat de schijn van belangenverstrengeling moet worden vermeden,’ zegt Van Dijk. ‘De directeur VO komt op dezelfde nieuwjaarsborrel als de directeur die over de publieke omroep gaat.’

“...Quotez...” ‘Begint eer men bezint.’ Burgemeester Marianne Heeremans van Heemstede legt op een bijeenkomst over een slimmere en betere overheid uit hoe je moet innoveren.

‘Het is geen geheim dat de ministers aan de lopende band mot hebben met elkaar, waarbij Verhagen beslist door te roepen: “Ik ben de baas op dit ­departement.” Hij moet wel, want inhoudelijk is Koenders hem de baas.’ Femke Halsema deelt op haar weblog het Compliment van de Week uit. Dit keer is minister Bert ­Koenders (Ontwikkelingssamenwerking) de gelukkige.

‘Vanaf vandaag moet het gaan om de onderwijzer en de leerling in plaats van de onderwijsyuppen op het ministerie en in de politiek.’ SP-voorman Jan Marijnissen reageert op zijn website op de presentatie van het rapport van de ­commissieDijsselbloem over onderwijshervormingen.

‘Onlangs werd bekend dat Europa 5.000 wetspagina’s wil schrappen, maar dat betekent dat er nog wel 95.000 pagina’s Europese regelgeving over­ blijven.’ Tweede Kamerlid Raymond de Roon (PVV) in het debat over het programma van de Europese ­Commissie voor 2008.

‘Hoewel een oorlog om geweld vraagt, vraagt geweld niet om een oorlog.’ Oud-minister van Buitenlandse Zaken van de VS Madeleine Albright in haar zojuist verschenen boek Memo aan de nieuwe president.



PM 22/2

roerende zaken < < Alles onder controle Op maandag 25 februari neemt D66-fractieleider Alexander Pechtold het eerste exemplaar in ontvangst van het boek Alles onder controle. De overheid houdt u in de gaten, ­geschreven door HP/De Tijd-redacteur Bart de Koning. ­Volgens de auteur is de overheid totaal doorgeschoten in het monitoren van de burger. Hij wijst op afluisterschandalen, ambtenaren die inbreken in redactiecomputers, gekraakte ov-chips, zoekgeraakte persoonsgegevens, elektronische kinddossiers, rekeningrijden met gps in de auto, inlichtingen­ diensten die bankafschriften en e-mails ­lezen en telefoongesprekken ­afluisteren. De Koning: ‘Het oude principe van onze rechtsstaat – je bent onschuldig totdat het ­tegendeel is bewezen – wordt meer en meer verlaten. Iedere burger vormt nu een potentieel risico, en moet in de gaten worden gehouden. Wonderlijk genoeg maken veel Nederlanders zich niet erg druk over deze gestage uitholling van de privacy. Het is nu eenmaal nodig in de strijd tegen het terrorisme, denken veel mensen. Maar de meeste ­maatregelen waren al bedacht voor 9/11. En tot nu toe lijken de nieuwe, vergaande bevoegdheden van de overheid niet echt te hebben geholpen. De speld in de hooiberg vind je nu eenmaal niet door de hooiberg nog groter te maken.’

Academia Vitae De Algemene Bestuursdienst (ABD) is duidelijk onder de ­indruk van de universiteit voor professionals, Academia Vitae in Deventer. Cultureel econoom Arjo Klamer geeft er al een aantal jaar cursussen aan managers die verder willen denken. Nu heeft dan ook de ABD het ‘onderscheidende aanbod’ van de Academia Vitae in zijn opleidingenaanbod opgenomen. Vier modules van twee dagen geven ambtenaren de kans hogere filosofische ­duiding te zoeken voor de aardse realiteit van hun dagelijks werk. Op het programma staan teksten van Plato, ­Kierkegaard en Machiavelli. Melancholische oud-gymnasiasten kunnen naar hartenlust strooien met Latijnse termen.



Eurlings op de Segway

De bodedienst in de Tweede Kamer gebruikt hem al en minister Camiel Eurlings heeft grote ­verwachtingen van de elektronische step als vervoermiddel voor mensen met hart- of longproblemen. De Segway wordt bestuurd door naar voren of naar achteren te leunen. Als het aan de minister ligt mag iedereen de ­Segway vanaf 2009 op fietspad en rijbaan gebruiken. Tijdens het Algemeen Overleg in de Tweede Kamer op 27 februari wordt de verkeersveiligheid van het apparaat besproken en bespreken de Kamerleden de wijze waarop andere Europese landen ermee omgaan. Vast staat al dat de Segway dient te worden uitgerust met bel, lamp en reflector.

Zakelijk flirten ‘Ik ga een geweldige dreun geven tegen het glazen EZ-plafond,’ zei ­staatssecretaris Heemskerk vorig jaar bij de installatie van het Ambassadeursnetwerk Glazen ­Plafond. Maar als donderdag 6 maart de vrouwen van EZ Internationale Vrouwendag (die eigenlijk op zaterdag 8 maart is) vieren is hij er niet bij. Minister Maria van der Hoeven komt wel. Ze gaat ontbijten met een select gezelschap topvrouwen van EZ. Onderwerp van gesprek is hoe de doorstroom van vrouwen naar de top te bevorderen. ‘s Middags zijn er tal van empowering workshops over bijvoorbeeld work/life balance, ongeschreven regels in de organisatie en hoe je die in je voordeel kunt laten werken, maar ook over zakelijk flirten. ‘s Avonds is er een ­Lagerhuisdebat waarbij ook mannen welkom zijn.

PM 22/2



nieuws > GGD-arts: ‘Te veel papier, te weinig gezond verstand’

Gemeenten laks met bestrijding asbest

Bijna de helft van de gemeenten – waaronder Amsterdam, Rotterdam, Leiden en Oss – schiet tekort bij de bestrijding van asbestbesmetting. Jaarlijks overlijden rond de 900 mensen aan de gevolgen van het inademen van asbest. Tijd voor rigoureuze actie, bepleit SP-Kamerlid Remi Poppe in een verleden week gepresenteerde rapportage.

VROM • SP-Kamerlid Remi Poppe, bekend vanwege zijn jarenlange

worden gecontroleerd, dan houdt het op,’ zegt Jans. Ook de praktijk in kruistocht tegen asbest, bepleit dat alle gebouwen van voor 1993 moezijn regio wijst uit dat de overheid veel steken laat vallen. ‘In Brabant ten worden geïnventariseerd op aanwezigheid van de in sommige gevalzien we regelmatig dat er een ondeugdelijke sloop heeft ­plaatsgevonden len dodelijk giftige stof. Poppe bood minister Cramer van Ruimte en of plaatsvindt.’ De GGD-arts wijt het falen van gemeenten aan tal van Milieu bij het asbestdebat van vorige week een rapportage aan, die hij factoren, zoals de complexiteit van het asbestprobleem, gebrek aan samen met asbestadvocaat en voormalig SP-senator Bob Ruers opstelde. kennis en kunde en tekort aan mankracht. Ook komt het nog voor dat Niet-hechtgebonden asbest, de gevaarlijkste asbestvariant, zou er eenvoudigweg geen belang wordt gehecht aan de gevaren van asbest. ­onmiddellijk moeten worden verwijderd, gezien de zeer grote kans op Maar Jans benadrukt: ‘In het algemeen geldt: te veel op papier, te ­weinig vorming van inhaleerbare vezels. Voor het overige wil Poppe een gezond verstand.’ ­saneringsplan opzetten. Tien jaar geleden kwam Poppe ook al met een voorstel om een Achterblijvers ­inventarisatieplicht voor asbest in te stellen. Toen lagen de partijen uit Welke gemeenten door de inspectie zijn onderzocht, wordt niet duidelijk de paarse coalitie dwars. De SP’er noemt het van groot belang dat die uit de informatie die Cramer naar de Kamer stuurde. Op verzoek stuurde inventarisatieplicht er alsnog komt. ‘Jaarlijks overlijden rond de 900 een woordvoerder van Vrom PM een lijst met de ‘achterblijvers’. Het mensen aan de gevolgen van het inademen van asbest. De komende blijkt te gaan om gemeenten, groot en klein, verspreid over heel 25 jaren worden nog tussen de 15.000 en 20.000 asbestslachtoffers ­Nederland. Daaronder bevinden zich Rotterdam, Leiden en AmsterdamCentrum. Ook de asbestzorg in Oss, dat zo’n beetje de thuisbasis vormt ­verwacht,’ aldus Poppe. Hoewel de oorzaak vaak gevonden moet worden in de werksituatie, is er ook een van de SP, de partij die al jaren strijdt voor de aanpak van de toenemend aantal slachtoffers dat ‘De komende 25 jaar worden  nog tussen de 15.000 en 20.000 niet gerelateerd is aan werk. ­asbestproblematiek, is volgens de asbestslachtoffers verwacht’ Het rapport van Poppe volgt op Vrom Inspectie onder de maat. ‘De het uitgebreide onderzoek van de SP is daar natuurlijk een tijdje uit Vrom Inspectie naar de uitvoering van de gemeentelijke asbesttaken. het college geweest. Maar kennelijk zijn ze daar toch niet alert genoeg Uit dat onderzoek, waarvan minister Cramer de resultaten onlangs naar geweest,’ reageert Poppe. Onlangs nog meldde het Brabants Dagblad de Kamer stuurde, blijkt dat veel gemeenten hun asbesttaken dat de gemeente Oss claims tegemoet kan zien wegens asbestvervuiling ­verwaarlozen. 39 gemeenten die bij eerdere controles al eens waren uit 1998. gewezen op tekortkomingen, werden vorig jaar opnieuw door de Minister Cramer houdt het vooralsnog bij een vriendelijke aanpak van ­inspectie onderworpen aan een controlebezoek. Hierbij bleken maar de achterblijvende gemeenten. De resultaten van het onderzoek worden, liefst 34 gemeenten hun leven nauwelijks te hebben gebeterd. Poppe zo schrijft ze aan de Kamer, gebruikt om ‘gemeenten met gerichte heeft er geen goed woord voor over. ‘Het is een heel schandelijke zaak ­voorlichting dan wel opleiding te ondersteunen bij het op peil brengen dat er zo laks mee om wordt gegaan,’ aldus het SP-Kamerlid. van de uitvoering van hun taken met betrekking tot asbest’. Zonder 40 procent van de gemeenten, zo blijkt uit het onderzoek, beschikt daarbij een deadline te stellen sluit ze andere maatregelen niet uit. niet tijdig over een actuele bouwverordening, de basis voor een ­adequate ‘Indien gemeenten uiteindelijk hun verantwoordelijkheid niet nemen, taakvervulling voor asbest. Daarnaast schort een hoop aan het toezicht. zullen wettelijke bevoegdheden worden ingezet om een adequate Twee derde van de gemeenten controleert niet of er overeenkomstig ­uitvoering en handhaving af te dwingen,’ aldus Cramer. een afgegeven vergunning wordt gesloopt. Wordt er wel gecontroleerd, Volgens Jans moet de minister veel strenger optreden. ‘De dan blijkt maar 20 procent van de gemeenten de juiste landelijke ­volksgezondheid is in het geding. De minister moet zo snel mogelijk orde ­toezichtcriteria te hanteren. Bijna de helft van de gemeenten controleert op zaken stellen en harde eisen stellen,’ aldus de GGD-arts. ‘Het asbestook niet of asbestdeskundigen beschikken over een geldig certificaat. probleem is niet een probleem dat gisteren is ontstaan. Het speelt al Volgens Henk Jans, arts en medisch milieukundige van de GGD in de heel lang en levert nog steeds slachtoffers op. Daarnaast leidt het vaak regio Brabant en Zeeland, is het belang van ‘deskundige’ controle tot veel onrust onder betrokkenen, mede door de hoge negatieve ­fundamenteel. ‘Je kunt wel van alles op papier zetten en er dan van ­perceptie.’ < [Jan Sanders] uitgaan dat ambtelijk alles in orde is. Maar als regels niet op naleving



PM 22/2

nieuws >

Rijkslogo niet grijs zijn we een fase verder en kan ik meer zeggen de hele rijksoverheid. Aan die droom wordt op over de kleurstelling, maar dat het niet grijs het ministerie van Algemene Zaken tegenwoorwordt is zeker.’ Ook de plaats van de tekst is dig hard gewerkt. Vanaf begin januari is Fiona in dit ontwerp nog niet toegewezen. ‘Als het Atighi (38) projectleider van het team dat één ministerie van AZ het logo gebruikt, zal de logo en één huisstijl voor de rijksoverheid tot naam van het departement dan onder, boven, stand moet brengen. ‘We of achter het logo te zien zijn sinds 7 januari bezig, zijn?’ Daar is volgens Atighi maar er wordt natuurlijk het laatste woord nog niet al heel lang aan gewerkt over gesproken. De vraag is of alle deparen over gesproken,’ licht Atighi toe. Het gezamentementen en agentschaplijke logo is net als het pen zomaar meewerken aan contactcenter overheid, het vergroten van de ­h erkenbaarheid van het het bedrijvenloket en de persoonlijke internetparijk. Ze moeten er een deel gina bedoeld om een van hun eigen profiel voor herkenbare en toegankelijke overheid te creëopgeven. Atighi: ‘We zullen nog heel vaak ren. De projectorganisatie heeft nu vier en moeten uitleggen waarom het nuttig en be­b innenkort zes medewerkers. Vanuit elk langrijk is. Bij zo’n operatie moet je rekening houden met een klein beetje weerstand. Een ­departement is een contactpersoon voor het project aangesteld die deel uitmaakt van de gezonde dosis weerstand, noem ik dat.’ Ze kan Werkgroep Implementatie 1 Logo, waarmee het het weten, want zij heeft als hoofd communihuisstijlcoördinatorenoverleg komt te vervalcatie bij Vrom een nieuwe huisstijl doorgevoerd len. en daarna bij Ictu Op het eerste aan het program‘We zullen nog heel vaak ontwerp, gemaakt ma Overheid heeft moeten uitleggen waarom het nuttig en belangrijk is’ door de winnaar antwo ord gevan de Europese werkt. Nu gaat het aanbesteding Studio Dumbar, kwam het ­nodige erom tweehonderd organisaties op een lijn te krijgen, zowel wat de profilering betreft als – commentaar. Toen dat eind december 2007 werd gepresenteerd en in de Volkskrant waar mogelijk – op het gebied van inkoop. ­verscheen, viel de grijze kleur niet bij iedereen ‘Vroeger was er alle ruimte voor je eigen kleur in goede aarde. ‘Het logo wordt helemaal niet en je eigen bestelmodule, nu moet de hele magrijs,’ stelt Atighi ons gerust. ‘Over twee weken nier van werken veranderen.’ < [GR]

Yvonne Kroese

AZ • Een nieuw gemeenschappelijk logo voor

Windmolens

enthousiasme zonder realiteitszin kan averechts werken

‘Cramer versus Cramer,’ grapte Jeroen Pauw. De windmolens die Jacqueline wil bouwen ten bate van het milieu, wil ze niet plaatsen als minister van Ruimtelijke Ordening. Zij is voor duurzame energie, maar tegen horizonvervuiling. Gefundenes fressen voor de media, die hierin eens te meer het bewijs zien dat Den Haag niet goed functioneert. Bij ons ingewijden brengt zo’n bericht juist een aha-erlebnis teweeg. Bijna al het beleid heeft positieve en negatieve kanten. Een snelle trein is goed voor de reiziger, maar slecht nieuws voor de bewoner met een tuin langs het traject. De kunst is de belangen te verzoenen en tot praktische oplossingen te komen. Welke rol spelen de media daarbij? Ik stel die vraag omdat ik steeds vaker hoor dat de invloed van de media louter negatief is. Als de Volkskrant ‘Project prachtwijken verder in het moeras’ schrijft, ziet de betrokken Vrom-ambtenaar dat niet als een vaststaand gegeven, maar als een poging de prachtwijk het moeras in te drukken. Het voelt als een dolkstoot in de rug. Tegenover al die positieve energie aan de kant van de overheid staat slechts cynisme en negativisme van de pers. Als de buitenwereld zou zien met hoeveel enthousiasme er gewerkt wordt, zou het project vanzelf vleugels krijgen en alle bouwstenen van de prachtwijk zouden als kleurrijke legosteentjes op hun plek vallen om samen een schitterend, volmaakt geheel te vormen. Maar zo werkt het natuurlijk niet. Enthousiasme en positieve energie werken averechts als ze niet samengaan met inzicht en realiteitszin. Veel beleidsnota’s zijn met bloed, zweet en tranen tot stand gekomen, maar concrete feiten over de werkelijkheid die ze beschrijven staan er vaak niet in. Geen wonder dat de journalist ter plekke gemakkelijk een paar bezwarende ­omstandigheden kan vinden. Jacqueline Cramer zat maandagavond bij Pauw & Witteman om over de windmolens te praten. Ze had geen weerwoord op de praktische, esthetische bezwaren tegen windmolens die in het programma werden opgevoerd. Dat komt ervan als de hogere beleidswiskunde te ver afstaat van wat er leeft onder de bevolking. Ze had kunnen antwoorden op de lastigste vragen, maar de antwoorden op de makkelijkste had ze niet. [email protected] PM 22/2



nieuws > SenterNovem-directeur Pleumeekers pleit voor standaardisering

‘Uniformiteit in regels scheelt frustratie’ Onder auspiciën van het ministerie van Financiën gaan beleidsmakers en uitvoerders nadenken over de vraag hoe ze beter kunnen samenwerken. Jef Pleumeekers, algemeen directeur van SenterNovem, maakt deel uit van deze interdepartementale stuurgroep. ‘Je moet niet de illusie hebben dat je alle specifiek vereiste kennis achter een loket kunt stoppen.’

VROM/EZ • SenterNovem, een agentschap van het

ministerie van Economische Zaken, voert in ­ pdracht van negen departementen zo’n o ­driehonderd programma’s uit. Daarmee is jaarlijks een bedrag van zo’n 1,5 miljard euro gemoeid aan fiscale facilitering en subsidies, plus ruim 1 miljard aan kredietgaranties. Als ­uitvoeringsorganisatie die voor zoveel departementen werkt, is ­SenterNovem uniek in zijn soort. Dat brengt ­allerlei voordelen met zich mee – ‘meer synergie tussen beleidsterreinen en een efficiëntere werkwijze bijvoorbeeld’ – maar verloopt niet op alle fronten vlekkeloos. Algemeen directeur Jef Pleumeekers van ­SenterNovem vindt dat de verschillende regelingen van alle departementen moeten worden ­gestandaardiseerd. ‘Het mkb weet vaak moeilijk zijn weg te vinden in de wirwar van regelingen. Als je daar wat meer uniformiteit in brengt, dus dezelfde definities, procedures en termijnen ­hanteert, dan scheelt dat heel veel tijd, geld en frustratie,’ meent hij. Een interdepartementale stuurgroep onder leiding van het ministerie van Financiën gaat dit onder de loep nemen. Samen kijken beleidsmakers en uitvoerders welke ­regelingen kunnen worden gestandaardiseerd, zodat de samenwerking verbetert. Als lid van deze stuurgroep streeft Pleumeekers naar een reductie van het aantal regelingen. ‘Met minder typen ­subsidies maak je de zaak een stuk overzichtelijker, terwijl je het beleid toch blijft dienen.’ Het plan om één subsidieloket op te richten past wel in dat straatje? ‘Nee, dat is een brug te ver. Ik begrijp ook niet goed waar dat idee vandaan komt. Het is te simpel

10

PM 22/2

­ eredeneerd om alle subsidieregelingen onder een g dak te brengen. Je hebt bij dat ene loket zoveel verschillende specifieke deskundigheid nodig, dat kan gewoonweg niet succesvol zijn, daarvan ben ik overtuigd.’

­ ilieubeheer overigens al wel betrokken bij M ­beslissingen over SenterNovem. Zo worden de uurtarieven vastgesteld door de SG van EZ, ‘maar niet voordat hij daarover met de SG van Vrom ­contact heeft gehad’.

Het is toch juist handig dat subsidieaanvragers zich straks tot één organisatie kunnen wenden? ‘Je moet inderdaad voorkomen dat klanten, zoals mkb’ers, door de bomen het bos niet meer zien.

De rijksoverheid moet de komende jaren ­bezuinigen. Ook SenterNovem heeft een taakstelling opgelegd gekregen. Ongeveer 10 ­procent van de ambtenaren moet eruit. Is dat haalbaar? ‘Ja hoor, dat kan. Het is wel zo dat er in de overhead weinig te vinden is. Uit recent onderzoek blijkt dat de kosten die SenterNovem maakt voor 11 procent aan overhead zijn toe te schrijven. Gemiddeld ­scoren de uitvoeringsorganisaties zo’n 23 procent en bij de departementen gaat het zelfs om meer dan 30 procent. Het gaat er vooral om dat de ­programma’s eenvoudiger worden ingericht en de regels simpeler, maar ook dat we minder hoeven te rapporteren. Wij rapporteren nu elk kwartaal aan de negen departementen waarvoor we ­werken. Omdat hun kwartalen niet synchroon lopen, maken we negen rapportages, terwijl we er ook vier zouden kunnen maken, eentje per kwartaal. Dan ben je er minder uren aan kwijt en dat scheelt fte’s.’

‘Met minder typen subsidies maak je de zaak een stuk overzichtelijker’ Maar je moet niet de illusie hebben dat je alle specifiek vereiste kennis achter een loket kunt stoppen.’ Bijna 90 procent van de opdrachten krijgt ­SenterNovem van Economische Zaken en Vrom. Eigenaar EZ neemt 50 procent voor rekening, Vrom 40 procent. Pleumeekers droomt van een gedeeld eigenaarschap. ‘Ik weet dat het grondwettelijk gezien niet mogelijk is, maar het zou heel mooi zijn als EZ en Vrom samen eigenaar van het agentschap kunnen zijn. Onze relatie met de eigenaar is ­tenslotte veel intensiever dan die met een ­opdrachtgever, terwijl Vrom steeds belangrijker voor ons wordt.’ Zijn functioneringsgesprek voert ­Pleumeekers bijvoorbeeld met zijn baas, de ­secretaris-generaal van EZ. ‘Ik kan me voorstellen dat Vrom daarover ook wel iets te zeggen wil ­hebben.’ In praktische zin wordt het ministerie van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en

Een tijdje geleden kwam u negatief in het nieuws omdat u meer verdient dan de premier. Vindt u dat terecht? ‘Ik was eind jaren negentig burgemeester in ­Heerlen. Door een headhunter werd ik benaderd om directeur van Novem te worden, dat was in die tijd een bv [met EZ als enige aandeelhouder, CC]. Deze overstap veroorzaakte een groot

nieuws >

Kabinet bestudeert toets staatsfondsen FINANCIËN/EZ • Het kabinet onderzoekt of er

een publieke toets moet komen op investeringen door souvereign wealth funds. Dat schrijven ministers Bos van Financiën en Van der Hoeven van Economische Zaken aan de Tweede Kamer. Landen uit Azië en het Midden-Oosten investeren in hoog tempo via fondsen in de westerse markt. Vanwege het gebrek aan ­inzicht dat deze puissant rijke staatsfondsen verschaffen in hun agenda, rijst regelmatig de vraag of er niet maatregelen genomen moeten worden die de samenleving behoeden voor landen die via aandeelhouderschap kwade politieke bedoelingen nastreven.

­ ensioenprobleem, dat in mijn salaris is p ­g ecompenseerd. In 2002 werd Novem ­gedeprivatiseerd. Er is wettelijk geregeld dat bij zo’n overgang niemand er in arbeidsvoorwaarden op achteruit kon gaan. Alle nieuwe verbintenissen die sindsdien zijn aangegaan, zijn conform de ­bestaande regels gemaakt.’ Uw opvolger zal dus een stuk minder ­verdienen dan u? ‘Dat is heel goed mogelijk.’ Had u de job destijds aanvaard als u niet het salaris had gekregen dat u nu heeft? ‘Nee, dat denk ik niet. Maar ik zou nu wel een andere afweging maken. We zijn inmiddels acht jaar verder en ik ben alweer 62. Toen ging het vooral om de compensatie van een stevige ­pensioenachteruitgang, terwijl ik het werk bij ­SenterNovem inhoudelijk zeer interessant vind.’ < [Cindy Castricum]

Obama wint in Europa Jef Pleumeekers (1945) is sinds halverwege jaren zeventig actief lid van het CDA. In 1980 werd hij voorzitter van de Limburgse afdeling, waarna hij achtereenvolgens lid werd van de Eerste Kamer en het provinciebestuur. In 1992 werd Pleumeekers burgemeester van Heerlen totdat hij in 2000 werd gevraagd directeur van Novem te worden, de Nederlandse Onderneming voor Energie en Milieu, die in 2004 fuseerde met het agentschap Senter.

VS • Barack Obama is de favoriete Amerikaanse

presidentskandidaat van de Fransen, Italianen, Spanjaarden en Duitsers. Alleen de Britten hebben liever Hillary Clinton aan het roer. De Britse krant Financial Times legde meer dan 5.000 Europeanen de vraag voor die Amerikanen in november in het stemhokje moeten beantwoorden. Aan Republikeinse kant waren John McCain en Rudy Giuliani de favorieten. De laatste, die zich inmiddels heeft teruggetrokken uit de race, is vooral populair in Italië. Wie is uw favoriete kandidaat? Doe de Candidate match game op de website van USA Today, www.usatoday.com.

NMa viert feestje EZ • Ter ere van het tienjarig bestaan van de

advertentie

Interim & Detachering w

| www.posg.nl

t

Nederlandse Mededingingsautoriteit (NMa) wordt op woensdag 5 maart in theater ­Diligentia in Den Haag een symposium ­gehouden. Sprekers zijn onder anderen minister Maria van der Hoeven (Economische ­Zaken) en NMa-directeur Pieter Kalbfleisch. De spreker van de dag is Eurocommissaris voor ­Mededinging Neelie Kroes, die speciaal voor het symposium uit Brussel komt. Kalbfleisch zal haar en minister Van der Hoeven het boek Trust en antitrust aanbieden. De dag wordt afgesloten door een – nog onbekende – ­cabaretier.

| (073) 503 93 20

PM 22/2

11

Wilt u ook

klare taal gebruiken? Klare taal is een grondrecht. Klachten van burgers en instellingen over duister Haags taalgebruik zijn bij mij welkom. Ik zal die signalen verzamelen en de schrijvers aanspreken op wat ze aanrichten. Maar vooral roep ik iedere ‘Haagse ambtenaar’ op om steeds klare taal te gebruiken. Alex Brenninkmeijer, Ombudsman

Ik wil het boek Zullen we zwaluwstaarten, staaltjes van ambtelijke (war)taal bestellen:

108 pagina’s met achtergrondverhalen, taaltips van de notadokter en bijna 1.000 woorden en uitdrukkingen, verzameld voor en door ambtenaren. PM bedankt alle ambtenaren die via www.km2taal.nl een top-10 hebben ingezonden. Inzenden naar [email protected] kan nog steeds; uw bijdrage verwerken wij in de volgende druk.

_______ exemplaren voor € 14,95 per stuk exclusief verzendkosten neem contact met mij op, ik ben geïnteresseerd in het bestellen van meer dan 10 exemplaren tegen een aantrekkelijke korting Organisatie: Afdeling: Naam (m/v): Straat:

Onder redactie van: Gert Riphagen, Henk Riphagen, Frank Willemsen, Pieter van Hofwegen, Leon Klinkers, Bert Kreemers en Guido Rijnja.

Postcode + woonplaats: Telefoonnummer: E-mail:

Zullen we zwaluwstaarten is een uitgave van Politieke Pers BV

Stuur deze volledig ingevulde antwoordcoupon naar: PM, Antwoordnummer 10818, 2501 WB Den Haag. Na betaling van de factuur, sturen wij het aantal bestelde exemplaren per post naar u toe. Meer informatie vindt u op www.pm.nl of bel 070 3122770.

nieuws > Uitzenddruk zorgt voor leegloop

Defensie loopt op haar tenen Het enthousiasme waarmee minister Verhagen het buitenland militaire hulp toezegt, leidt tot grote spanning in het Nederlandse leger. Volgens de militaire vakbond Acom geven steeds meer ervaren militairen tussen de 30 en 40 jaar oud de brui aan hun werk vanwege de uitzenddruk. Tijd voor scherpere keuzes. ‘Het is óf Afghanistan, óf Darfur.’ DEFENSIE • Bij het ministerie van Defensie houdt

men de adem in wanneer minister Verhagen (Buitenlandse Zaken) op bezoek is in het buitenland. Voor je het weet wordt er door hem of door de media die met hem meereizen, gesuggereerd dat ‘we’ een bijdrage zullen leveren aan een eventuele troepenmacht in de regio. De Sudanese president al-Bashir heeft Verhagen en Koenders (Ontwikkelingssamenwerking) laten weten dat Nederlandse hulp aan de gemengde missie van de Verenigde Naties en de Afrikaanse Unie van harte welkom is. Daarnaast beraadt het kabinet zich op een bijdrage aan de EU-missie in Tsjaad. En dan is er nog het Midden-Oosten. Een akkoord is er nog niet, maar mocht dat er op korte termijn komen, dan wil het kabinet wel meehelpen in een eventuele vredesmacht, aldus Verhagen tijdens een werkbezoek aan het gebied. Vicepremier Wouter Bos haastte zich in de ministerraad diezelfde week te zeggen dat het nog niet zover was. Nederland wil overal bij zijn. Terwijl de Nederlandse troepen in Afghanistan proberen te doen waar ze voor kwamen, namelijk bijdragen aan de wederopbouw, dringt de vraag zich op of Defensie niet al de handen vol heeft aan deze missie alleen. Het materieel lijkt amper toe­ reikend. Oefeningen worden gehouden met minder middelen en buitenlandse trainingen zijn voorlopig uitgesteld, stelde Defensie vorige maand in antwoord op Kamervragen. Aan de defensiebegroting werd al 100 miljoen euro toegevoegd en vanwege de snelle slijtage van het materieel dat in Afghanistan wordt gebruikt krijgt Defensie er nog eens 20 miljoen euro bij voor extra reserveonderdelen. De precieze stand van zaken ten aanzien van het materieel en personeel is onduidelijk. De Tweede Kamer vroeg staatssecretaris Jack de Vries bij een Algemeen Overleg om meer informatie dienaangaande. Angelien Eijsink (PvdA) speelt al met de gedachte aan een parlementair onderzoek als er niet meer inzicht wordt gegeven. Defensie toont zich bewust van de druk die de Isaf-missie uitoefent op de Nederlandse slag-

kracht. Echte verlichting komt er niet aan. In de Kamerbrief van 30 november 2007 stelt Defensie dat er taken zullen worden overgedragen aan partners in de regio, maar dat Nederlandse militairen evengoed tijdelijk kunnen worden ingezet ter ondersteuning van de bondgenoten. Het aantal F-16’s wordt teruggebracht van zes naar vier, maar Defensie zegt ook toe dat een aantal F-16’s in verhoogde paraatheid achter de hand wordt gehouden. En het ministerie suggereert dat er nog meer helikopters en vliegtuigen nodig zijn. Nieuwe uitzendingen zijn absoluut niet mogelijk, fulmineert voorzitter Jan Kleian van de militaire vakbond Acom. Hij zegt blij te zijn dat het aantal uitgezonden militairen eind dit jaar wordt teruggebracht naar 1.350, maar het is niet de bedoeling dat die mensen direct worden

‘Militairen zijn geen poppetjes waar je een batterijtje in stopt’ ingezet in Darfur of Tsjaad. Het gebeurt nu al steeds vaker dat militairen die terugkomen in Nederland al in de zogenoemde recuperatietijd teruggaan naar, bijvoorbeeld, Afghanistan. ‘Ze zijn van het begin af aan getraind in het buddy­ systeem. Je peloton gaat terug en je kunt je maten niet in de steek laten. Ik ken mensen die binnen 24 maanden, 12 maanden op uitzending zijn geweest.’ Dat heeft consequenties. Volgens Kleian geven steeds meer ervaren militairen tussen de 30 en 40 jaar oud er de brui aan vanwege de uitzenddruk. Majoor-generaal buiten dienst Frank van Kappen, verbonden aan het Haagse Centrum voor Strategische Studies (HCSS), vindt ook dat Defensie wat betreft missies van een langere duur aan het maximum van haar capaciteit zit. ‘Natuurlijk, als morgen de nood aan de man

komt, dan kunnen we nog wel het een en ander inzetten. Maar militairen zijn geen poppetjes waar je een batterijtje in stopt.’ De uitzenddruk heeft gevolgen voor eventuele nieuwe ondernemingen in Tsjaad of Sudan. Het kabinet overweegt om daar een hospitaal heen te sturen, maar kan het medische personeel dat mee moet, niet meer leveren. ‘Het is óf Afghanistan, óf Darfur,’ aldus Kleian. Deskundigen stellen dat het uitsturen van een grote gevechtseenheid problematisch wordt. Zowel politiek (de Kamer heeft bij de discussie over verlenging van de Afghanistanmissie duidelijk gemaakt dat er geen andere grote missies mogen worden ondernomen) als op het gebied van capaciteit. Het aantal mensen dat nodig is voor welke uitzending dan ook is een veelvoud van het aantal dat daadwerkelijk het (voormalige) oorlogsgebied in wordt gestuurd, en hetzelfde geldt voor de hoeveelheid materieel. Dat komt door het roulatiesysteem waarin militairen de kans wordt gegeven om bij te komen, en materieel een onderhoudsbeurt krijgt. Defensie loopt daarom op haar tenen, schreef Jaïr van der Lijn van het Centrum voor Inter­ nationaal Conflict-Analyse en Management (Cicam) vorige maand in de Internationale Spectator. ‘Het ambitieniveau van de krijgsmacht is echter voldoende schimmig en politiek opgesteld om alle mogelijkheden open te laten.’ Op het moment dat Van der Lijn zijn artikel schreef waren er 1.973 militairen uitgezonden. De helft van al het Defensiepersoneel heeft een ondersteunende taak. De andere helft moet zich behalve met uitzendingen ook bezighouden met verplichtingen in Nederland en op de Antillen. Defensie garandeert bovendien 4.600 militairen beschikbaar te hebben mocht zich in Nederland een crisis voordoen. In totaal zal Defensie dan ook maximaal 2.500 militairen kunnen uitzenden. < [Eefje Rammeloo] PM 22/2

13

nieuws > Pensioenfondsen kijken over de grenzen

‘Kabinet veroorzaakt grote kapitaalvlucht door btw’ algemene pensioeninstelling (api), waarmee een pan-Europees ­pensioenbeleid ook hier mogelijk zou zijn. Vlak voor kerst kwamen de ministers Donner en Bos met een hoofdlijnennotitie hierover. Het wetsvoorstel laat echter op zich wachten. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid kan bij monde van een woordvoerder ook niet zeggen op welke termijn dat kan worden verwacht. ‘Er rijdt een trein,’ FINANCIËN • Het kabinet moet snel maatregelen nemen om pensioenzegt Burggraaf. ‘Maar als we daar niet snel op springen, is die weg. fondsen in Nederland te houden. Dat stelt Tim Burggraaf, ­pensioenadviseur Terwijl wij nog debatteren over een juiste dienstregeling.’ van consultancykantoor Mercer. ‘Uit een pas afgerond onderzoek blijkt Ook volgens Jos Gielink van pensioenadvieskantoor Bergamin en dat 71 procent van de Nederlandse multinationals zegt dat ze hun Gielink mist het kabinet ‘gevoel van urgentie’. ‘Eind 2006 is afgesproken ­pensioenen op een centrale plek in Europa willen organiseren,’ vertelt dat er rond deze tijd een wetsvoorstel zou zijn, maar we zijn nu nog niet Burggraaf. Dit geeft volgens hem aan dat de tijd begint te dringen. ‘Hoe verder dan een hoofdlijnennotitie,’ aldus Gielink. langer er wordt gewacht met maatregelen, hoe groter de kans dat we Op het gebied van fiscaliteit krijgt het kabinet eveneens de nodige achteropraken.’ kritiek. ­Onderwerp van getouwtrek Nederland dreigt ­pensioenfondsen tussen de financiële sector en de ‘Er rijdt een trein, maar als we daar niet snel op springen, is die weg’ te zien vertrekken naar België, regering vormt de btw die ­Ierland en Luxemburg. Daar kan de ­pensioenfondsen moeten betalen oude dag van alle EU-burgers worden verzekerd. Voor bedrijven die over als zij vermogensbeheerders inschakelen. In – wederom – België, Ierland de grens opereren is dat een uitkomst. ‘Het scheelt een bedrijf geld en en Luxemburg is dat op grond van een Europese richtlijnbepaling vooral veel tijd als de pensioenen van alle dochtermaatschappijen in één ­vrijgesteld. Het ­kabinet-Balkenende IV echter weigert een vrijstelling. land worden georganiseerd in plaats van dat het voor iedere dochter in Ook wil het nog niet aan een voorstel van de Europese Commissie, een apart land moet worden geregeld,’ zegt Burggraaf. Sinds enkele waarin de ­behandeling van vermogensbeheerdiensten voor de btw jaren maakt een Europese richtlijn dat mogelijk. Maar in Nederland nader wordt geregeld. ­Volgens Financiën biedt het voorstel ‘nog niet op ontbreekt regelgeving om, zoals dat in de wereld van oudedagverzeke- alle punten voldoende helderheid’. Maar volgens Burggraaf is het voorraars heet, een ‘pan-Europees pensioenfonds’ op te richten. al een ‘budgetkwestie’. Volgens berekeningen van Het Financieele In Nederland wordt al lang gesproken over de introductie van een ­Dagblad is met het toekennen van een vrijstelling zo’n 400 miljoen euro gemoeid. Financiën zelf doet geen mededelingen over de omvang van het bedrag. ­‘Kortetermijndenken,’ zo noemt Gielink de opstelling van het kabinet. ‘Als de fondsen ­wegtrekken, verliest Nederland miljarden.’ Volgens Gielink wil Nederland, dat de ­­doorstroomvennootschappen en de beleggingsinstellingen al eerder zag uitwijken naar buitenlandse oorden, maar niet leren van het ­verleden. Het uitblijven van maatregelen staat haaks op het voornemen van het kabinet om Nederland aantrekkelijk te maken als vestigingsland voor financiële instellingen. Maar volgens Burggraaf bestaat tussen de voortvarendheid van Nederland en landen als Ierland en België een wereld van verschil. Hij geeft het voorbeeld van een Duitse multinational die overwoog z’n zaken onder te brengen in Ierland. ‘Drie dagen nadat er contact was opgenomen met de betrokken ministers, was er een persoonlijke afspraak gepland,’ aldus Burggraaf. Vorig jaar werd in Nederland de stichting Holland Financial Centre (HFC) opgericht, een samenwerkingsverband van financiële ­dienstverleners en de overheid. Deze organisatie, die wordt voorgezeten door voormalig AFM-baas Arthur Docters van Leeuwen, moet de ­financiële sector van Nederland op de kaart zetten. Bij de oprichting kwam HFC daartoe met tien aanbevelingen voor minister Bos. Eén daarvan was de afschaffing van de btw op de vermogensbeheerdiensten. Voelde het kabinet zich verplicht om deel te nemen in HFC? Gielink: ‘Als Financiën op de verzoeken nee zegt, dan krijg je achteraf het gevoel: het ging niet van harte.’ < [Jan Sanders] Nederland verliest miljarden als de pensioenfondsen hun ­dreigementen waarmaken om zich in het buitenland te vestigen. Daarvoor waarschuwt pensioenadviseur Tim Burggraaf. Steen des ­aanstoots is onder meer de traagheid met de ­introductie van een algemene pensioeninstelling en gesteggel over btw.

14

PM 22/2

nieuws > Wie profiteert van de kostenreductie?

Aansturing Zbo’s onvoldoende De nieuwe Kaderwet heeft tot gevolg dat diverse ministeries fors snoeien in het aantal zelfstandige bestuursorganen (zbo’s). Uit onderzoek van adviesbureau Atos blijkt dat de zbo’s niet erg tevreden zijn over de relatie met hun opdrachtgevers. Vaagheid overheerst, ook op het gebied van budgetbeheersing en de kwaliteit van het geleverde werk. BZK • Meer dan de helft van de uitvoeringsorganisaties is niet tevreden

over de mate van professionaliteit waarmee zij worden aangestuurd. Dat blijkt uit onderzoek door adviesbureau Atos. De taken van zelfstandige bestuursorganen (zbo’s) en andere uitvoerende diensten worden sterk gestuurd door het financiële aspect van hun werk. In het rapport wordt geconcludeerd dat ‘verschillende ­uitvoeringsorganisaties budget krijgen toegewezen zonder dat duidelijk is welke resultaten daarmee moeten worden behaald’. De uitvoerders bepalen hun eigen doelen. Dit kan worden gezien als een hoge mate van zelfstandigheid, maar betekent volgens de onderzoekers dat de ‘opdrachtgevers’ bij de ministeries zich niet laten beïnvloeden door de behaalde resultaten in de uitvoering. Ministeries en uitvoerders zijn niet goed op elkaar afgestemd. Atos onderzocht de resultaatgerichtheid van ruim vijftig (potentiële) klanten op eigen initiatief ‘om zijn eigen kennis te verbeteren’. Rijksbreed worden onder andere de Informatie Beheer Groep, de Kamer van Koophandel, het KNMI, het KLPD, de IND, Inspectie Verkeer en Waterstaat en SenterNovem genoemd. Opvallend is dat de Kamer van Koophandel laat weten zich niet te herkennen in de resultaten van het onderzoek. ‘Bij ons is heel duidelijk waarop we worden afgerekend,’ aldus woordvoerder Mireille Muller. Ook het UWV, dat overigens niet meedeed aan het onderzoek, spreekt tegen dat er sprake is van slechte communicatie. ‘De eisen die worden gesteld zijn duidelijk vastgelegd in prestatie-­indicatoren,’ stelt woordvoerder Jan Stalman. ‘Hadden we wel meegedaan dan was de uitkomst vast positiever geweest.’ Onderdeel van het onderzoek waren interviews met uitvoerders. Daaruit bleek dat kwaliteitseisen die aan de organisaties ­worden gesteld vaak niet duidelijk zijn. Dat maakt het ­bijsturen van beleid moeilijk, ‘omdat de relatie tussen de te leveren inspanningen en in te zetten instrumenten en de gevolgen voor het kwaliteitsniveau niet voldoende helder is’. Van de ondervraagde zbo’s geeft 54 procent aan voldoende mogelijkheden te hebben om per product of dienst op kwaliteit te sturen. Uit het onderzoek blijkt dat de zbo’s beperkte mogelijkheden hebben om de kosten van hun diensten of producenten te bedwingen. Het ontbreekt de bestuursorganen aan informatie over de ontwikkeling van de kosten en ze schatten de relevantie van de kostenfactor te laag in. Door de rolverdeling tussen uitvoerder en opdrachtgever is het onduidelijk wie van eventuele lagere kosten profiteert. Toch stellen de onderzoekers dat de focus voor de sturing en de informatievoorziening vooral gericht is op de financiële cijfers en ‘aanzienlijk minder’ op de kwaliteit van de output. Ook de evaluatie laat te wensen over: slechts een derde van de uitvoerders geeft aan elkaar intern aan te spreken op goede en minder goede resultaten. < [Eefje Rammeloo]

Ongewisse toekomst Alle ministeries stuurden de afgelopen tijd een brief aan de Kamer met daarin hun ideeën over de nieuwe organisatiestructuur. Dit deden ze naar aanleiding van het vorig jaar gepresenteerde rapport van de commissie-Gerritse, die het bestuurlijke functioneren van de zbo’s analyseerde. Niet ieder ministerie durft het aan de bezem te halen door zijn verzameling zbo’s. Economische Zaken, Financiën en SZW wensen de status van hun zbo’s slechts gedeeltelijk te veranderen. Het ministerie van VWS is rigoureuzer. Minister Klink stelt voor 17 van de 24 organisaties die nu als zbo aangemerkt zijn, niet onder de nieuwe Kaderwet te stellen. Daaronder vallen het College Bouw Zorginstellingen (CBZ) en de Pensioen en Uitkeringsraad (PUR). Het ministerie van LNV schaft vier zbo’s af, waaronder de Kamer voor de Binnenvisserij en de Reconstructiecommissie Midden-Delfland. Het ministerie van OCW stopt onder andere met TNO en de NOS als zbo. De laatste komt onder de Mediawet te vallen. Het is niet altijd duidelijk wat er gebeurt met de uitvoerende ­organisaties die de zbo-status verliezen. In de meeste gevallen zullen ministeries de voormalige zbo’s dichter naar zich toe trekken. Vanuit de Kamer is weinig kritiek te verwachten op de ­mededelingen van de ministeries. De VVD is kritisch over de status van zbo’s. Kamerlid Brigitte van den Burg: ‘Omdat zbo’s overal tussenin zitten. Wij vinden dat ze óf onder verantwoordelijkheid van het ministerie moeten vallen, óf onder verantwoordelijkheid van het bedrijfsleven.’ De zbo-status – een ‘tussenstatus’ – moet volgens de VVD alleen bij hoge uitzondering worden toegepast, namelijk wanneer het gaat om zaken waarbij de overheid zelf partij is.

PM 22/2

15

nieuws <

De opgestookte tarieven van Nuon De politiek reageert verdeeld op de recordwinst (875 miljoen euro) die Nuon boekte in 2007. De SP vindt het de hoogste tijd dat de tarieven van elektriciteit voor de burger naar beneden gaan. De vier grote energiebedrijven zijn uiteindelijk in handen van de overheid. De VVD hoopt dat marktwerking op termijn de consumententarieven zal drukken.

EZ • De SP vindt dat de energiebedrijven de hoge winsten die zij reali-

delijk ten goede komen aan de klant. Samsom: ‘Deels gebeurt dit al, seren nu toch echt moeten doorberekenen naar de consument, liefst omdat de bedrijven in publieke handen zijn.’ Zodra een van deze pardirect. Investeringen in zaken van maatschappelijk nut, zoals de verbe- tijen de aandelen verkoopt aan commerciële partijen, vloeien de winsten tering van het leidingennet, juicht de partij ook toe. SP-Kamerlid Paulus echter naar de markt, wat de PvdA niet graag ziet gebeuren. De PvdA Jansen zegt dit in reactie op de bekendmaking van de jaarcijfers van pleit niettemin niet direct voor een tariefsverlaging voor de ­consument, Nuon, waaruit blijkt dat het energiebedrijf over 2007 een winst van 875 maar vindt wel dat de investeringen in duurzame energie omhoog kunmiljoen euro boekte, 15 procent meer dan het jaar daarvoor. nen. ‘Wij moeten de lokale bestuurders aansporen hierop aan te dringen,’ Ook de PvdA ziet graag dat de winststijging van de energiebedrijven zegt Samsom. wordt gestoken in een beter onderhoud van de leidingen of in duurzame De VVD wacht liever tot de marktwerking haar werk doet. ‘We moeten energie. De VVD verwacht dat meer marktwerking op termijn tot lagere hopen dat buitenlandse energiebedrijven erin slagen de markt open te energietarieven voor de consument zal leiden. breken. Dat zal een dempend effect hebben op de tarieven,’ verwacht woordvoerder Halbe Zijlstra. Een ander probleem op de energiemarkt is In 2006 realiseerden de grote energiebedrijven ook al aanzienlijke winsten, maar de tarieven van energie voor de consument bleven de dat consumenten bij de traditionele aanbieder blijven en niet snel ­g eneigd zijn van aanbieder te laatste jaren alleen maar stijgen. ­v eranderen. ‘Dat komt vooral Volgens SP’er Jansen is de winst‘Hoge elektriciteitsrekening is doordat de markt nog imperfect­ ontwikkeling nu zodanig dat er oneigenlijke vorm van belasting’ ­wettelijke grenzen moeten komen functioneert,’ zegt Zijlstra. De VVD aan de winst. ‘De vier grote wil dat marktverstorende mecha­energiebedrijven Nuon, Essent, Delta en Eneco zijn eigendom van nismen uit de markt verdwijnen. Zo hebben de huidige energiebedrijven ­provincies en gemeenten, die eenmalig geld gestoken hebben in de voordeel van de voorschotten die ze in rekening brengen, wat ze een bedrijven, waarover ze nu hoge rendementen halen,’ zegt Jansen. Hij kapitaal aan renteloze leningen verschaft. ‘Nieuwe aanbieders hebben ziet dit binnenhalen van geld via de energiebedrijven als ‘een ­oneigenlijke dit voordeel niet,’ benadrukt Zijlstra. Een verlaging van tarieven opleggen is nog niet zo eenvoudig. Sinds vorm van belasting heffen’. De energiebedrijven zouden in plaats van alleen te streven naar de liberalisering van de energiemarkt zijn de energietarieven in ­principe winstmaximalisatie, ook het maatschappelijk rendement beter moeten vrij. De energiebedrijven zijn dan wel nog niet volledig geprivatiseerd, ­beheren, vindt Jansen. Energiebedrijven die hun maatschappelijke taak omdat ze nog in handen zijn van gemeenten en provincies, maar in serieus nemen zouden volgens de SP mensen moeten stimuleren ­minder principe mogen ze wel zelf hun tarieven vasttellen. Op rijksniveau kan ­energie te gebruiken. Jansen: ‘Sinds Jorritsma in 1995 de privatisering wel nog invloed uitgeoefend worden op de nettarieven voor het transport doorvoerde, is er ook niet meer geïnvesteerd in de leidingen en bekabe- van stroom en gas, die nog niet zijn vrijgegeven. ling.’ Verder schort het volgens hem aan een sociaal aansluitbeleid en De NMa oordeelde vorig jaar na een onderzoek naar de winst van wordt er veel te weinig geïnvesteerd in groene stroom en duurzame energiebedrijven dat de omvang van de winsten een verlaging van de energie. tarieven voor de transport rechtvardigde. Bij de beoordeling van wat een ‘Fijn dat de SP ook wakker is geschrokken,’ reageert PvdA-Kamerlid redelijke winst was, is hierbij gekeken naar volumegroei, waardering Diederik Samsom. ‘De SP wilde altijd alleen een kostenverlaging, de van activa en de tijd die bedrijven hebben gekregen van de NMa om PvdA wil al jaren dat de energiebedrijven meer gaan doen aan duur- efficiënter te worden. De Dienst uitvoering en toezicht Energie (DTe) heeft zame energie en het onderhoud van het leidingennet.’ De PvdA zou het in reactie op dit rapport gezegd strenger te zullen toezien op de prijszuiverder vinden als de hoge winsten van de energiebedrijven uitein- vorming van het energietransport. < [Chris van de Wetering]

16

PM 22/2

Colofon PM is een uitgave van Politieke Pers BV Korte Poten 9 2511 EB Den Haag tel 070 - 31 22 777 fax 070 - 34 56 925 www.pm.nl [email protected] [email protected]

Spookregels

De meeste politiekorpsen in de Verenigde Staten zijn op exact dezelfde manier georganiseerd. Een collega van mij, die onderzoek deed naar innovaties bij de Amerikaanse politie, vroeg zich af waarom al die korpsen nou precies op dezelfde manier ingericht waren. De structuur voldeed namelijk volgens veel politiemensen niet meer voor de eisen die nieuwe problemen aan hen stelden. Nader onderzoek wees uit dat er helemaal geen wet of voorschrift voor bestond! Waarom dacht iedereen dat dan? En waarom stelde niemand dit ter discussie? In Nederland is iets vergelijkbaars aan de hand met de hulpverlening aan ‘probleem­ gezinnen’. Die conclusie trokken mijn collega’s Albert Jan Kruiter, Janine Van Niel, Constant Hijzen en ik na een onderzoek onder honderden hulpverleners in een veertiental steden (De rotonde van Hamed, te vinden op www.nicis.nl). De oorspronkelijke vraag was welke regels er nu precies in de weg stonden bij het verlenen van hulp aan probleemgezinnen. Probleemgezinnen zijn gezinnen met problemen op meerdere vlakken tegelijk: werk, geld, school, opvoeding, soms ziekte, verslaving of criminaliteit. Er zijn dan doorgaans veel verschillende instanties bij betrokken, elk bij een ander aspect van de ellende. Vaak is wel min of meer duidelijk wat een gezin erdoorheen of erbovenop zou helpen. Extra begeleiding door die ene hulpverlener die het gezin zo goed kent. Een financiële regeling die een paar essentiële extraatjes voor de kinderen spaart. Een afwijkende bezoekregeling, die de kans op eventuele verzoening tussen de ouders groter maakt. Maatwerk, kort gezegd, waar de standaardprogramma’s en procedures niet in voorzien. De hulpverleners willen vaak wel, zeggen ze, maar ze mogen niet! Directieven uit Den Haag, maatregelen van het ministerie, protocollen van de provincie en geoormerkte budgetten van de gemeente. Regels, regels en nog eens regels. Regels waren er inderdaad, en niet weinig ook. Maar op papier konden we ze nauwelijks vinden. Althans niet in de wetten, verordeningen of verantwoordingspapieren. Regels die

het uitwisselen van informatie tussen hulpverleners per se verbieden? Nergens te vinden. Regels die gemotiveerd afwijken van een standaardprogramma onmogelijk maken? Een zeldzaamheid. Regels die bepalen dat in ongelijke gevallen tóch gelijke hulp geboden moet worden? Bestaan niet. Spookregels zijn het: mensen zien ze wel, schrikken er wellicht van, maar ze zijn er niet écht. Dat neemt niet weg dat vele hulpverleners zich er wél door laten leiden. Een oud sociologisch dictum luidt: ‘If men define situations as real, they are real in their consequences.’ Die consequences zijn vaak niet in het belang van de probleemgezinnen, maar schijnbaar ook niet in het belang van de hulpverleners zelf. Waarom dan toch in spoken blijven geloven, zelfs als het licht wordt aangedaan? Het alternatief voor belemmerende regels – eigen oordeel en verantwoordelijkheid – is voor veel professionals nóg angstwekkender. Het werken met probleemgezinnen is dusdanig moeilijk werk (‘wanneer sla je te vroeg alarm en wanneer is het te laat?’), dat regels rugdekking geven of een excuus vormen. Veel hulpverleners voelen zich namelijk niet veilig genoeg om beslissingen te nemen waar ze zich persoonlijk voor moeten verantwoorden. En dat is best begrijpelijk als je ziet hoe media, politici en officiers van justitie vaak reageren op incidenten. Anderzijds helpt het ook niet om een spookhuis vol niet- of halfbestaande regels te creëren en vervolgens Den Haag te vragen om voor ghostbuster te spelen. De grote opgave is om veiligheid te creëren in een onveilige omgeving.

Hoofdredactie Guikje Roethof, Cindy Castricum (adjunct) Redactie Eefje Rammeloo, Jan Sanders, Chris van de Wetering en Rianne Waterval (projecten) Eindredactie Johan Jansen en René Zwaap Medewerkers aan dit nummer Yvonne Kroese en Dick Pels Vormgeving Rob Jongbloed (artdirector), Welmer Keesmaat Uitgever Heleen Hupkens Directeur Willem Sijthoff Bladmanager Asha Narain Drukkerij Hollandia Printing, Heerhugowaard Advertenties Asha Narain, 070 - 31 22 770, [email protected] Verschijning PM komt 22 maal per jaar uit in een oplage van ruim 13.500 exemplaren Abonnementen, opzeggingen en adreswijzigingen Uitsluitend via [email protected] Een jaarabonnement op PM kost € 135,- excl. 6% btw. Abonnementen kunnen uitsluitend schriftelijk tot uiterlijk drie maanden voor het einde van de abonnementsperiode worden opgezegd. Na deze datum wordt het abonnement stilzwijgend verlengd. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen in welke vorm dan ook zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. De uitgever kan op generlei wijze aansprakelijk worden gesteld voor eventueel geleden schade door foutieve vermelding in het blad. © 2008, Politieke Pers BV

Die opgave hadden de Amerikaanse politiekorpsen ook. Decennialang hadden ze vast­ gehouden aan een model dat noch verplicht, noch effectief was. Maar het voelde veilig. Totdat een aantal korpsen besefte dat ze zichzelf voor de gek hielden en daarmee hun toch al moeilijke werk nog onveiliger maakten. Nog gevaarlijker dan spoken, zijn zij die erin geloven.

Jorrit de Jong is fellow aan de Kennedy School of Government van Harvard University

PM 22/2

17

coverstory >

De door Fortuyn bepleite ‘emancipatie’ van de ambtenaar tot ondernemer heeft perverse gevolgen, zo meent socioloog Dick Pels in zijn bijdrage als gastauteur van PM. Resultaat van de vermarkting van de overheid is een ongekende beloningsexplosie, wildgroei van managementfuncties, een ­oerwoud aan advieslichamen en een beerput van ‘halflegale fraude’. Een pleidooi voor de terugkeer naar ambtelijke ethiek. TEKST Dick Pels beeld Lachemann Producties

I

n 1991, tien jaar voor zijn opmerkelijke entree in de Nederlandse de overdreven ontslagbescherming, de riante wachtgeldregelingen en politiek, schreef Pim Fortuyn een boekje met de omineuze titel de toepassing van anciënniteit. Zonder ambtenaren. De overheid als ondernemer. Er was een Fortuyns boekje bevatte de aanbeveling om ambtenaren te ­veranderen ingrijpende herstructurering nodig van de publieke sector. Een in ondernemers (of in elk geval in ondernemende individuen) in de individualistische ‘contractmaatschappij’ van mondige burgers geest van het marktdenken van de jaren negentig. Maar anders dan hij kon met veel minder ambtenaren toe. De overheidsbureaucratieën, later in zijn verkiezingspamflet De puinhopen van acht jaar Paars gerund door professionals, bestuurden maar door zonder behoorlijke ­suggereerde, hadden de kabinetten-Kok vanaf 1994 zijn adviezen juist legitimatie. Eerst moest het primaat van de politieke visie en de ­politieke ter harte genomen en waren zij een flink eind gevorderd met de besluitvorming worden hersteld. De departementen konden dan worden ­privatisering, vermarkting en afslanking van de rijksdienst. omgevormd tot centra van strategische beleidsvorming voor de middelTegen de opvatting in dat het jaar 2002 in dit opzicht een politiek lange en lange termijn, de uitvoering van beleid uitbesteden en op breukvlak was, werd deze neoliberale politiek door de eerste drie afstand gaan controleren. Zij hoefden per stuk niet veel groter te zijn ­kabinetten-Balkenende krachtig voortgezet, opnieuw met de VVD als dan het huidige departement van sturende coalitiepartner en met de Algemene Zaken. de afrekencultuur zet de ambtenaren onder LPF en vervolgens D66 als welkome ­bijwagens. Pas eind 2006 kwam er De hoge werkdruk, de lage polidruk en vergalt hun werkplezier tieke en maatschappelijke waardeeen einde aan deze twaalfjarige ring, weinig complimenten in materiële of immateriële zin, armzalig neoliberale dominantie. Intussen zitten we met de gebakken peren. De ­ingerichte kantoren: het was ‘helemaal zo leuk niet meer om bij de door Fortuyn bepleite ‘emancipatie’ van de ambtenaar tot ondernemer overheid in dienst te zijn’, wist Fortuyn. De sociale constructie van de heeft allerlei perverse gevolgen gehad. De decentralisering van het klassieke civil servant, bezig met de ­vervulling van een verheven, al beleid en de uit- en ­aanbesteding van de uitvoering hebben een schimdan niet van God gekregen taak, was achterhaald. De overheid werd mig middenveld van verzelfstandigde bestuursorganen en semipudoor de ­ambtenaar niet langer beleefd als een bijzondere werkgever. blieke instellingen voortgebracht, dat wordt gekenmerkt door wildgroei Het werd tijd de ambtenaar te ‘emanciperen’ tot een volwaardig werk- van managementfuncties, een oerwoud aan advieslichamen en een nemer. De arbeidsorganisaties in de collectieve sector moesten flexibe- beerput van ­halflegale fraude. De budgetfinanciering, de productieler en ­marktgerichter werken. Dat vereiste vergaande decentralisatie dwang en de ‘afstandelijke’ beleidscontrole hebben een meet-, regel- en van het arbeidsvoorwaardenbeleid en de onmiddellijke afschaffing van ­afrekencultuur geschapen die de autonomie van vele professionals

18

PM 22/2

De politieke wending van 2006 en het aantreden van Balkenende IV markeren de tempering van dit marktenthousiasme. De Directie Marktwerking van het ministerie van Economische Zaken werd stilletjes opgeheven. Het is uit met verdere privatiseringen van publieke ­diensten, en de regering is vast van plan overtollige ‘leemlagen’ in de overheid en de semioverheid weg te zuigen en beklemde professionals Rampscenario meer lucht te geven. Hoewel ook Balkenende IV fors wil besparen op Onder invloed van het marktdenken is ook in de overheidssfeer een het overheidsapparaat (630 miljoen euro ofwel 13.000 functies), zet vanzelfsprekende koppeling ontstaan tussen zelfwaardering, ­beroepseer het kabinet in op een ‘dienende’ ­overheid, die het vertrouwen van en inkomen. Zo vreest topambtenaar Erik van Zelm (PM 11/5, 2006) burgers en professionals herwint, en via een slagvaardige organisatie dat de ruimte om topambtenaren extra te belonen in Nederland te klein met minder mensen meer kwaliteit kan leveren. is geworden: ‘Dit drukt uit hoeveel, of beter gezegd hoe weinig, ­waarde Dit zijn misschien rituele voornemens, want geen enkel kabinet heeft wij hechten aan de publieke sector.’ het ambtenarenbestand tot nu toe sectoren als De zorg en het onderwijs Ministers hebben volgens hem substantieel kunnen verminderen. ­moeten zich verzetten tegen ingrijpende geen salarisverhoging nodig, want Toch is er sprake van een welkome ­vormen van privatisering politici genieten aanzien en hebben herwaardering van de publieke dus vaak mooie vooruitzichten elsector, de kwaliteit van de overders. Ambtenaren hebben dat allemaal niet, en een beperkte salarisheidsdienst en daarmee ook van de ambtenaar als publieke dienstverlener en ‘functionaris van het ­algemeen belang’. De deconfiture van de ruimte is volgens Van Zelm dan ook een ‘rampscenario’. In zijn column ambtenaar als ondernemer betekent echter niet dat de ‘­klassieke civil in de Volkskrant pleitte Marcel van Dam al meer dan tien jaar geleden voor een aanzienlijke salarisverhoging voor hoge ambtenaren en servant’ van Fortuyn weer helemaal terug is. Zij laat eerder zien dat de ­politici: ‘Het is natuurlijk wel eervol om minister te zijn, maar als het je polemische tegenstelling tussen ambtenaar en ondernemer en de achterliggende tegenstelling tussen staatsdenken en marktdenken (of een half miljoen per jaar kost ga je je toch afvragen of die eer het wel waard is,’ schreef Van Dam. ‘Zeker als je gewend bent een staat te nog breder: tussen socialisme en liberalisme) definitief is ­achterhaald. voeren die bij topinkomens niet ongebruikelijk is.’ In sommige sectoren is marktwerking wel degelijk succesvol gebleken, zoals in de telecom, het notariaat en de advocatuur, het openbaar onder druk zet en hun werkplezier vergalt. De ‘managersrevolutie’ in het onderwijs, de gezondheidszorg, het openbaar vervoer en de energievoorziening ­veroorzaakte een ongekende beloningsexplosie, onder het mom van ‘marktconforme’ salarissen voor voormalige ambtenaren die nauwelijks ondernemersrisico lopen.

PM 22/2

19

coverstory < vervoer en zelfs in onderdelen van de gezondheidszorg. Ook de kloof punt voor een ‘motievenleer’ van de openbare dienst kan worden ­gevonden in de klassieke ‘aristocratische’ eerethiek. Ook in deze ­traditie tussen managers en ­professionals moet niet worden overdreven, alsof wordt de beroepseer onderscheiden van de platte geldzucht, maar de laatsten het ­echte werk zouden doen terwijl de eersten alleen maar zonder dat ambitie en plicht (of eerzucht en dienstbaarheid) uit elkaar lucht verplaatsen. Tussen de keurige ambtenaar eerste klasse Dorknoworden getrokken, en zonder een ‘christelijke’ ontkenning van de per en de ruwe zakenman Bul Super uit het werk van Marten Toonder ­eigenliefde, de ijdelheid en de prikkel van de wedijver. vindt men tal van mengtypen. Het heeft dan ook weinig zin om terug te keren naar de klassieke visie op de openbare dienst en het ­ambtelijke Het eergevoel onttrekt zich aan de simpele tegenstelling tussen ethos, die werd getekend door het contrast met het materialistische zelfzucht en hebzucht, omdat het eigenbelang inzet om waarden en ­w inststreven en de prikkel van het geld. goederen van publiek belang voort te brengen. De ‘lage’ eer dient een Het sterkst werd dit klassieke ethos geformuleerd door hoger doel. Ongelijkheid in reputatie of prestige is voor velen een ­prikkel ­c ultuursocialisten als Richard Tawney, Hendrik de Man en Willem om boven zichzelf uit te stijgen en nobele en riskante handelingen te Banning en functionalistische sociologen als Durkheim en Parsons, die verrichten in het algemeen belang. Ook in de openbare dienst gaat het de hogere kennisberoepen of de moderne professies zagen als een niet in de eerste plaats om geld verdienen maar om een vorm van wenkend alternatief voor het kapitalisme. De geleidelijke betrokkenheid bij de publieke zaak die wel degelijk ook het ­persoonlijke ­professionalisering van het bedrijfsleven zou in hun ogen het ­egoïstische eergevoel bevredigt. concurrentie- en winstmotief op den duur vervangen door het De eerethiek leidt zodoende tot een meer realistische ‘lof van de ­altruïstische gemeenschaps- en dienstmotief. ambtenaar’ die het beeld van de ‘klassieke civil servant’ achter zich laat, zonder te vervallen in het Ook in het huidige debat over de Het eergevoel onttrekt zich aan de simpele ­s piegelbeeld van de bejubelde beroepseer vindt men deze invalshoek terug. In Mondige burgers, tegenstelling tussen zelfzucht en hebzucht ­ondernemer. Concurrentie is een getemde professionals (2003) bebreder begrip dan marktwerking, strijdt Evelien Tonkens dat professionals vooral worden gedreven door en marktdenken is niet hetzelfde als de wil om met anderen te­ ­wedijveren. Binnen de meer ­collectivistische structuur van de overheid instrumentele (geld)prikkels, waardoor niet-instrumentele motivaties zoals beroepseer worden gemarginaliseerd. Het professionalisme is is eerder sprake van zoiets als ‘socialistische’ concurrentie: gestreden eerder een ‘seculiere roeping’ waarin deugden als dienstbaarheid en wordt niet zozeer om het inkomen als wel om het prestige. Zij lijkt belangeloze nieuwsgierigheid centraal staan, en concurrentie en daarin op de logica van de academische of sportieve competitie, waar ­distinctiezucht niet thuishoren. In tegenstelling tot de bureaucraat of de reputatieprikkels sterker (moeten) zijn dan de financiële. de ondernemer, die werk zien als een middel om op te klimmen of geld Balkenendenorm te verdienen, wil de ware professional niet omhoog, maar alleen beter worden in zijn of haar werk. Deskundigheid staat uiteindelijk in het Om de prikkel van de eer zuiver te laten werken, moet men zich in teken van hogere doelen als gezondheid, welzijn of waarheid. publieke sectoren als de zorg en het onderwijs verzetten tegen ­Vergelijkbare pleidooien zijn te vinden in een veelgelezen aflevering ­ingrijpende vormen van privatisering, vermarkting en ­commercialisering. van Christen Democratische Verkenningen over ‘Beroepszeer’ uit Financiële concurrentie doet gemakkelijk afbreuk aan de gezonde 2005. professionele wedijver, net zoals de concurrentie om ­onderzoekssubsidies in de universitaire wereld de zuiver intellectuele concurrentie gemakkelijk aantast. Dat betekent niet dat het ambtenarenstatuut heilig is: de Eerzucht professionele wedijver vaart niet wel bij overdreven vormen van Het is echter onvruchtbaar te blijven steken in tegenstellingen als die tussen altruïsme en egoïsme of tussen morele en materiële prikkels. De ­ontslagbescherming. Binnen de overheid en semioverheid moet communitaristische deugdethiek bemoeilijkt een meer nuchtere ­analyse ­bovendien de Balkenendenorm gelden, die de salarissen aan een bevan de gemengde motieven van professionals, waarin doorgaans ook schaafd maximum bindt. Daarbeneden is ruimte om het herstel van de eigenbelang en distinctiezucht een rol spelen. Dienstverlening en beroepseer mede vorm te geven door betere beloningen (denk aan de dienstbaarheid zijn verschillende dingen. Een realistischer uitgangspolitie). Maar boven die drempel verliest het geld zijn waarde. <

Dick Pels (Amsterdam, 26 februari 1948) studeerde ­vertaalkunde en sociologie aan de Universiteit van ­Amsterdam en werkte als universitair (hoofd)docent maatschappijtheorie en sociale filosofie aan de ­universiteiten van Amsterdam en ­G roningen. Hij ­ promoveerde in 1986 op een proefschrift over de ­ politieke ­geschiedenis van de begrippen ‘macht’ en ­‘eigendom’. Hij was gastonderzoeker en visiting ­professor aan verschillende buitenlandse universiteiten, ­waaronder Harvard University en de University of Cape Town. Na een bijzonder hoogleraarschap in de sociale ­kennistheorie aan de Universiteit van Groningen werd hij in 1998 gewoon hoogleraar sociologie en culturele studies aan Brunel University in Londen. In 2002 keerde hij terug naar Nederland en verliet hij de ­universiteit om te beginnen als freelance publicist. Pels is voorzitter van de denktank Waterland (www.­waterlandstichting.nl) en publiceerde diverse boeken, waaronder De geest van Pim. Het gedachtegoed van een politieke dandy (Anthos, 2003) en De economie van de eer. Een nieuwe visie op verdienste en beloning (Ambo, 2007).

20

PM 22/2

interview >

Philippe Raets, een Belg op BZK

Verliefd op Nederland Hij is voor zover bekend de enige topambtenaar die op Hyves staat. Ook is hij de enige Belgische SG in Nederland. Philippe Raets, sinds 2004 plaatsvervangend SG op BZK, over de prettige lichtheid van het bestaan en het belang van een clean sheet. ‘Mannen zoals ik, wij moeten het goede voorbeeld geven, in alles.’ TEKST cindy castricum

‘Hoe beviel je eerste werkdag gisteren? Toch altijd spannend. Goed weekend!’ Aldus een berichtje op de Hyvespagina van Philippe Raets, sinds kort waarnemend ­secretaris­generaal van het ministerie van ­Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De goedlachse Belg, die zo nu en dan op zijn zwarte Aprilia Habana naar het departement komt, heeft op netwerksite Hyves inmiddels 102 vrienden. Op LinkedIn, de professionele variant, heeft hij zelfs 223 contacten. ‘Ik vind de digitale wereld leuk, het heeft iets van ontspanning,’ zegt Raets, die eveneens actief is op Second Life. ‘Maar ik verken het ook om te zien wat het voor ons als overheid betekent.’

Maarten ‘t Hart en Oek de Jong. Opwaaiende zomerjurken, je weet wel. Dat vrat ik destijds. Mulisch, Hermans, ik vond het allemaal ­geweldig, en dat is altijd zo gebleven.’

­ epartement draaide en wat er gebeurde, ik d had eerlijk gezegd geen idee.’

Daar kwam je langzaam maar zeker achter? Wanneer ben je naar Nederland ‘Dat kun je wel zeggen! Ik kwam in april 1992 ­gekomen? binnen bij FEZ en mocht direct de memorie ‘In 1982. Ik had in Leuven pedagogiek van toelichting van de begroting schrijven. Ik pakte een begroting om te kijken wat er ­precies ­g estudeerd en een van de Nederlandse ­hoogleraren die daar lesgaf, vroeg of ik naar in moest komen. Ik had wel in de gaten dat Utrecht wilde komen om een tweede doctoraal het een ereklus was, maar had verder geen te doen. Doordat ik veel vrijstellingen had, gaf flauw idee. Toen ben ik op pad gegaan, het ik ook les en deed ik onderzoek. Dat heb ik vijf ministerie in. Ik kwam bij de directie Primair jaar gedaan. Ik ben nooit meer uit Nederland Onderwijs en vroeg wat er in de memorie van weggegaan.’ toelichting moest komen. Een taakstelling van Eind jaren tachtig evalueerde Raets op de 100 miljoen gulden, zo kreeg ik te horen. De Philippe Raets is sinds 2004 ­plaatsvervangend ­u niversiteit een groot ­ werkgelegenheids- volgende dag was de directie Voortgezet SG op BZK. Omdat Jan Willem Holtslag sinds project. Halverwege de evaluatie werd Raets Onderwijs aan de beurt: hetzelfde verhaal, ook 1 februari weg is als SG, neemt Raets zijn taken een taakstelling. En zo ging dat door. Ik dacht gevraagd of hij het projectmanagement wilde tijdelijk waar. Hij is de hele tijd, dit wordt een zijn eigen werkkamer fantastisch verhaal! Want ‘Sturen is ook vertrouwen geven, en dat geef ik graag’ in de laagbouw van ja, je wordt voor een taak het departement trouw gesteld en krijgt daarvoor gebleven – ‘die van Jan Willem is veel doen, waarna hij in dienst trad van het geld van Financiën of van het kabinet. Totdat ­donkerder’. ­Centrum Innovatie Beroepsonderwijs Bedrijfsik aan het eind van de tweede week bij de Hij kan het zich nog goed herinneren, de leven, de trekker van het project. Daar werkte directeur Hoger Onderwijs zat die het over eerste keer dat hij met Nederland in aanraking hij vijf jaar aan ‘alleen maar grote projecten moeilijke tijden had, want hij moest bezuinikwam. Als achtjarig jongetje, woonachtig in voor de ­overheid’. Raets had veel contact met gen. Ik weet nog dat ik dacht, wat zielig voor het Belgische dorpje Haacht – vlak boven Leuhet ­ministerie van Onderwijs en vooral met hem, al die anderen krijgen er geld bij en hij ven, ergens halverwege Antwerpen en ­Brussel Ankie Verlaan, die destijds bij de directie moet inleveren. Tegelijkertijd drong het tot me – werd er op zolder een antenne neergezet. door dat ik het verkeerd had begrepen. Dat heb ­Beroepsonderwijs zat. ‘Op een gegeven ‘Het was zaterdagmiddag, we draaiden de ik natuurlijk niet laten merken. Je wilt toch een ­moment vroeg ze of ik niet in Zoetermeer wilde komen werken,’ vertelt Raets. ‘We hebbeetje overeind blijven in die wereld. Ik ben ­z ojuist geïnstalleerde antenne om een ­Nederlandse zender op te vangen en ineens ben een gesprek gevoerd waarna ik besloot teruggegaan naar mijn kamer, heb de stukken viel ik midden in Stuif es in. Dat vond ik de stap te wagen. Van de ene op de andere verscheurd en ben opnieuw begonnen. ­geweldig, iedereen hoste door elkaar, het was dag was ik een ambtenaar in schaal 12.’ ­Uiteindelijk heb ik een mooie memorie van complete chaos en anarchie. Zo anders dan de toelichting geschreven, en de drie jaar daarop Belgische televisieprogramma’s. Ik vond het Had je een beeld van de rijksoverheid, weer. Dus ik kon het blijkbaar wel.’ echt fascinerend. Vanaf dat moment was ik voordat je er kwam werken? verliefd op Nederland.’ Toen Raets een jaar of Het ambtelijk jargon was even wennen? ‘In mijn vorige functie had ik alleen met een paa r a m btena ren va n de d i rec t ie ‘Tot op de dag van vandaag onderschatten we elf was begon hij Vrij Nederland te lezen, en de Haagse Post. ‘Maar ook Maarten Biesheuvel, dat enorm. We leven in zo’n eigen biotoop, met ­Beroepsonderwijs van doen. Hoe zo’n PM 22/2

21

een eigen taal en eigen codes. Natuurlijk zijn de ­afkortingen, de afko’s, ook vreselijk, maar het jargon is echt erg.’ Om zichzelf fris te houden, laat Raets zo nu en dan een buitenstaander met hem meelopen. Zo had hij laatst een vijftienjarige scholier uit Wageningen uitgenodigd. ‘Ik geniet van de verwondering in zijn ogen. Dat maakt dat ik besef dat ik hier niet iets vanzelfsprekends aan het doen ben.’ Een week eerder is Raets een dag bij uitzendorganisatie Randstad geweest en een lid van de directie van dat bedrijf was daags erna te gast bij BZK. ‘Dat houdt je bij de les,’ aldus Raets, die ook het project Handen uit de mouwen initieerde. Dan gaat hij met een aantal BZK-medewerkers op stap. Naar de nachtpreventie in Den Haag bijvoorbeeld, of een dagje papiertjes prikken met dak- en thuislozen in Delft. ‘Als je dit soort dingen niet doet, dan ga je geloven dat het hier allemaal gebeurt. Dat de taal die wij spreken en de beelden die wij hebben, de enige waarheid is. Dat is absoluut niet zo.’ Na FEZ kwam je op de directie Bestuursondersteuning en Advies (BOA) als plaatsvervangend ­directeur. Je zat vlak bij de SG. Heb je iets meegekregen uit die tijd, iets geleerd, waar je nu als waarnemend SG wat aan hebt? ‘Rien Meijerink was destijds SG van Onderwijs. Dat was een SG naar mijn hart. Hij had gevoel voor wat er speelde, kende zijn dossiers, maar Rien was ook iemand die voor zijn troepen kon staan, inspireerde, een zichtbare leider was. De manier waarop hij zijn vak uitoefende, sprak me aan. Hij was als manager in control, maar ging toch lichtvoetig door het leven, dat vond ik heel knap. Het was geen man die ­gebukt ging onder de zware pakken papier en de loodzware tassen. Op een heel prettige manier wist hij wat de lichtheid van het ­bestaan was. Dit is natuurlijk een vak waarbij je heel snel kunt verdwalen in papieren, ­parafen en nota’s. Die zijn wel belangrijk, maar als ze het enige zijn dan mis je iets. Dat heb ik van Rien geleerd. Kijk naar mijn bureau en mijn tas, die zijn nu leeg. Het is voor mij de enige manier om rust te hebben, om ruimte te creëren om meer dingen te doen dan alleen maar nota’s te lezen en vergaderingen voor te zitten, het klassieke ambtelijke werk.’ Hoe doe je dat? ‘De sleutel is: hard werken. Daarnaast moet je helder en snel zijn. Medewerkers hebben recht op een snelle reactie. Dat is de kwaliteit van een manager. Het bijeffect is dat je voor jezelf tijd en ruimte creëert. Als er thuis altijd een

22

PM 22/2

stapel afwas in de keuken staat dan voel je je niet gemakkelijk. Er moet nog van alles en dat rust op je schouders. Zo is het hier ook, je moet vakmatig in control zijn, dan heb je tijd om

als directeur Bestuurs- en Managementondersteuning (BMO), zeg maar het Bureau SG van de gemeente. Raets ­aarzelde. De functie leek op zijn job bij OCW, maar hij bedacht zich: ‘Het

‘Dit is natuurlijk een vak waarbij je heel snel kunt ­verdwalen in papieren, parafen en nota’s’ andere dingen te doen. Bovendien, ik heb ook nog een gezinsleven. Ik probeer ‘s avonds zo min mogelijk te doen, maar ik heb wel altijd een tas met stukken mee naar huis. De inhoud daarvan wisselt. Soms kost het me een halfuur. Stukken komen meestal niet uit de lucht ­vallen, vaak heb je al concepten ­gezien en kun je ­lekker door. Ik heb hier ook sterke managers, goede directeuren, dus ik hoef niet overal met mijn vingertje langs. ­Sturen is ook vertrouwen geven, en dat geef ik graag.’ In 1999, hij zat twee jaar bij BOA, deed Raets iets ongebruikelijks. Een headhunter belde en vroeg of hij in Amsterdam aan de slag wilde

is wel Amsterdam, de grootste stad van Nederland.’ Het gesprek met gemeentesecretaris Marjanne Sint trok hem over de streep. ‘Het klikte heel goed, er was direct een match.’ Op het departement werd deze carrièremove niet begrepen. ‘Ik diende mijn ontslag in bij Piet Holthuis, de SG op dat moment. Hij snapte niet waarom ik wegging bij het rijk. Ik wil niet zeggen dat hij het als een degradatie zag, maar ik ging toch wel van de heilige grond af. Zelf zag ik dat helemaal niet zo. Ik wil gewoon een leuke baan, met goede mensen om me heen en er moet wat te doen zijn. Of dat nu het bedrijfsleven is, een gemeente, provincie, het rijk. Nederland, België of Europa. Dat vind ik

interview <

Op 25-jarige leeftijd is Philippe Raets getuige van het huwelijk van zijn zus Betty dat wordt voltrokken in het gemeentehuis van Haacht, het dorp waar hij opgroeit. Hij woont en werkt op dat moment al in Nederland, maar keert voor deze speciale gelegenheid huiswaarts.

­triviaal.’ Zo geschiedde. Raets ging aan de slag in ­Amsterdam, maar omdat het werk leek op wat hij deed bij OCW, zei hij direct bij aanvang dat hij het slechts voor twee jaar zou doen. Toen hij na anderhalf jaar op zoek ging naar een andere baan, mocht hij op bezoek komen bij Benita Plesch, de eerste DG ABD. ‘Plesch ­kende ik helemaal niet, maar ze wilde met me in gesprek omdat ik zo moedig was geweest de stap naar de gemeente te zetten. Dat vond ook

die laatst ­ontstond over zijn dubbelfunctie in de ­besturen van ICTU en HEC? ‘Dat zit nog vers in mijn geheugen, ja. Ik ­noemde deze twee namen, maar ik kan er nog veel meer noemen.’ Maar wat vind je van die kwestie rond Jan Willem Holtslag? ‘Dat hebben we uitermate netjes, transparant en zorgvuldig gedaan. We zijn er altijd open over geweest. Niet alleen op de website, maar

‘Je moet vakmatig in control zijn’ zij bijzonder.’ Een halfjaar later kwam de ­positie van directeur FEZ op Vrom vrij, het ­ministerie waar Marjanne Sint inmiddels SG was. Sint kende je. Dat kwam goed uit. ‘Ze kende me inderdaad, maar dat heeft geen rol gespeeld bij mijn benoeming. Dat vind ik toch echt de kracht van mensen als Marjanne Sint, maar ook van Jan Willem Holtslag. ­Marjanne heeft zich totaal buiten de ­procedure gehouden om alle schijn te vermijden. De pSG en de directeuren met wie ik zou gaan werken hebben me aangenomen.’ Je noemt Holtslag, doel je op de commotie

ook in alle communicatie naar de Kamer toe. Ik vind dat we hier een clean sheet hebben.’ Als vanzelf komt het gesprek op integriteit, iets waar Raets naar eigen zeggen ‘gigantische waarde’ aan hecht. ‘Ook omdat goed voorbeeld goed doet volgen. Mannen zoals ik, wij moeten het goede voorbeeld geven, in alles.’ Zo gaan de presentjes die ambtenaren ontvangen – ­fotoboeken, flessen wijn – in een kast en ­ze worden eens per jaar verloot onder de medewerkers. Grotere cadeaus worden ­teruggestuurd. ‘Vorig jaar nog kreeg ik drie flessen wijn, thuisgestuurd nota bene. Ik heb ze meegenomen naar het departement en ­verloot. Vervolgens heb ik tegen dat bedrijf ­gezegd dat ze me dat niet meer moeten flikken.

Dat doe je gewoon niet! Je schiet jezelf ermee in de voet, zo werken we niet.’ Een bedrijf dat een van de BZK’ers een paar jaar geleden ­uitnodigde voor een grand prix is door Raets ‘met de stropdas over tafel getrokken’. Raets: ‘We hebben gezegd dat we geen zaken meer met ze doen, als ze hiermee doorgaan.’ Raets is, voor zover bekend, de enige ­topambtenaar op Hyves. Op zijn pagina kun je zien dat hij van mosselen houdt en van ­zelfgemaakte guacamole. Zijn favoriete gadget is een iPod, zijn helden Gilbert & George en Jackson Pollock en zijn merken Albert Heijn, Apple, Björn Borg, Lush, Marlies Dekkers en Nespresso. ‘Ik vind internet interessant,’ ­verklaart Raets. ‘Het is leuk en ontspannend om te surfen, maar ik vind het ook belangrijk om die wereld te verkennen om te zien wat het voor ons betekent.’ De kloof tussen het web 2.0 en de overheid 1.0 wordt op dit moment steeds kleiner, ­vervolgt Raets. ‘Maar we zitten aan het begin van die ontwikkeling.’ Hij wijst op de rel rond Wikipedia, enige maanden geleden. ‘Als ­ambtenaren vanaf de bedrijfscomputer iets wijzigen dat gerelateerd is aan hun werk, dan is dat niet erg. Maar er waren mensen die het lemma masturbatie bijwerkten, daar moet je op zijn minst vragen bij stellen.’ Dat het ­m inisterie van Justitie ertoe overging de ­toegang tot Wikipedia voor zijn ambtenaren te blokkeren, vindt Raets te ver gaan. ‘Dat kan ik heel even begrijpen, maar dat is niet het antwoord. We leven hier niet in een of andere bananenrepubliek.’ Ben je eigenlijk van plan om ooit naar ­België terug te gaan? ‘Nee… Ja… Je weet het nooit. De kans dat ik naar België ga, is net zo groot als de kans dat ik morgen in Duitsland, Frankrijk, Engeland of Amerika ga werken.’ Je bent nu 48. Hoe zie je je toekomst voor je? ‘Ik houd van werken, hard werken. Ben echt een gepassioneerd ambtenaar, maar je moet niets uitsluiten. Toen ik laatst bij Randstad was, vond ik dat een mooi bedrijf. Bij zo’n soort organisatie zou ik best iets kunnen doen. Maar toch, ik ben wel erg verknocht aan dit vak, ook omdat het zo complex is. Daar moet je van ­houden. Ik heb altijd gewerkt op het snijvlak van de politiek-bestuurlijk verantwoordelijken en het ambtenarenapparaat. Die transitieslag, dat knooppunt, is fascinerend. Maar of dat nu bij het rijk is, de provincie, gemeente of ­Europa, dat maakt me niet uit.’ <

PM 22/2

23

achtergrond > Denktank schudt overheid wakker voor nieuwe technologische slag

De revolutie van de robots Moet in het Nederlandse innovatiebeleid plaats worden ingeruimd voor robotica? Volgens de denktank achter de Horizonscan 2007 is een deltaplan nodig. ‘Als we nu niet instappen, kunnen we straks alleen nog verdienen aan de handel.’ TEKST chris van de wetering

In 1943 had bestuursvoorzitter Thomas Watson van IBM het gevoel dat bevinden ons aan de vooravond van een kennisrevolutie,’ schrijven zij in het eindrapport Horizonscan 2007. Als de ontwikkelingen op het de computer wel eens een belangrijke ontwikkeling kon inleiden. Hij gebied van robotica en kunstmatige intelligentie inderdaad een ­revolutie schatte in dat op een gegeven moment wereldwijd toch zeker vijf suteweegbrengen die vergelijkbaar is met die van de computer, mag een percomputers in gebruik zouden zijn. Inmiddels weten we beter. Een positiebepaling van de overheid ten aanzien van dit onderwerp niet leven zonder pc is bijna niet meer voorstelbaar. Zouden robots straks ontbreken, is de kern van de boodschap. De Commissie van Overleg ook zo’n vanzelfsprekend onderdeel van ons leven worden, is de vraag Sectorraden voor Onderzoek en Ontwikkeling (Cos) vindt dan ook dat die nu wereldwijd gesteld wordt. Vast en zeker, zegt de Amerikaanse National Science Foundation, die de enorme impact van de ontwikkelingen in de robotica op welzijn en verwacht dat robots en apparaten met kunstmatige intelligentie (KI) welvaart een ­deltaplan rechtvaardigt. over dertig jaar alomtegenwoordig zullen zijn. Behalve de robots die De rijksoverheid lijkt daar nu nog niet helemaal klaar voor. De woordstraks misschien op straat rondlopen of ons gezelschap houden, gaat voerster van het Innovatieplatform laat weten dat het platform zich het dan ook om netwerken van intelligente apparaten, sensoren, vooral wil concentreren op de door Plasterk aangewezen ­sleutelgebieden ­camera’s, computers die kunnen worden ingezet op veiligheidsgebied op het gebied van maatschappelijk relevante innovatie. Dat zijn waterof in het verkeer. Het Japanse ministerie van Economie, Handel en beheer, onderwijs, zorg en energie. Robotica is niet benoemd als een Industrie (Meti) voorspelt dat we apart sleutelgebied. In het kader zelfs over tien jaar al zullen leven ‘In 2030 nemen robots hun eigen ­ontwikkeling, van hightech, wél een sleutelgeproductie en beheer ter hand’ in wat daar wel de Neo ­Mechatronic bied, is vooral aandacht voor ­nanoSociety wordt genoemd, een en­ ­gentechnologie en ict. Een sa­samenleving waarin robots volledig ingeburgerd zullen zijn. De Amemenhangend programma om de ­ontwikkelingen op het gebied van robots en KI-systemen te ondersteunen ontbreekt nog. SenterNovem rikaanse wetenschappers Hans Moravec en Ray Kurzweil verwachten dat deze robots straks voor een deel ook zelfvoorzienend worden. In werkt momenteel in opdracht van EZ wel aan een voorstel voor een 2030 moet het mogelijk zijn, stellen zij, dat robots hun eigen ontwikinnovatieprogramma op het gebied van de mechatronica, waartoe ook robots worden gerekend. Overheid, kennisinstellingen, bedrijfsleven keling, ­productie en beheer ter hand nemen. In de markt voor roboten industriële afnemers kijken in dit verband of er toekomst zit in de technologie zullen tegen die tijd astronomische bedragen omgaan, is de verwachting. Het Meti denkt dat in 2025 alleen al in Japan ruim mechatronica voor Nederland en hoe de overheid hierin een rol kan 6.000 miljard yen ­(ongeveer 40 miljard euro) uitgegeven wordt aan spelen. Het is daarbij de bedoeling dat de sturing vanuit de ­marktpartijen robottechnologie. op gang komt. Begin volgend jaar zullen visie en agenda die in dit Nederland mist een strategische visie op dit onderwerp. Een denktank kader tot stand komen, aan de minister worden voorgelegd. van wetenschappers, vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven en van maatschappelijke organisaties, verenigd in het samenwerkingsplatform Sociale robots van sectorraden en de Stichting Toekomstbeeld der Techniek, deed Robottoepassingen kwamen op in de jaren zeventig. Het ging toen onlangs een poging het onderwerp in Nederland te agenderen. ‘We vooral om de zogenoemde industriële robots, die vanaf een vaste plek

24

PM 22/2

met een grijparm montage- of laswerkzaamheden verrichten in voorbeeld leidt tot precisieoperaties waar minder snijwerk bij komt ­fabrieken. Momenteel is de tweede generatie robotica volop in ontwikkijken. keling. Wetenschappers in vooral Japan en Zuid-Korea investeren De inzet van robots om de productie te automatiseren was de vierde miljarden in de ontwikkeling van robots die fungeren als een soort stap. In de Fordfabriek in Genk is de langste robotstraat in gebruik. hulpje van de mens. Deze zogenoemde sociale robots kunnen stofzuigen Volvo werkt in Zweden met autonoom voortbewegende platforms, en schoonmaken, fungeren als receptionist en als kinderoppas, helpen waardoor de auto niet meer op de band hoeft. Robots voeren ­geestdodend lopendebandwerk uit waar niemand zin in heeft. De in ­restaurants en ziekenhuizen, of bij de bewaking van gebouwen. Amerikaans onderzoek richt zich vooral op militaire toepassingen. In consumptiesector is een nieuwe markt, maar volgens Soete blijven de Afghanistan en Irak zijn onbemande vliegtuigen ingezet die vanuit een toepassingen hier nog beperkt, omdat de complexiteit van het ­menselijk cockpit in Amerika bestuurd werden. In Irak gebruikte Amerika ook handelen moeilijk is te robotiseren. Er zijn toepassingen in de speelrobotsoldaten. Deze op afstand bestuurbare mobiele machinegeweren goedbranche, Furby en de Nintendo Wii bijvoorbeeld. Verder zijn er al zijn vooral bedoeld voor operaties die voor gewone soldaten te riskant robotische grasmaaiers en stofzuigers op de markt, maar die hebben worden geacht. Ook Nederland laat zich op dit gebied niet onbetuigd. volgens Soete nog weinig toegevoegde waarde. De grasmaaiers zijn De Telegraaf kopte onlangs dat Defensie een robotsoldaat in ­ontwikkeling eigenlijk alleen interessant voor heel grote tuinen. De meeste huishad. Deze op afstand bestuurbare houdens zijn zo complex dat robots ‘Een humanoïde bouwen is de ultieme Eyerobot kan woningen verkennen, het vaak niet afkunnen. Robots ­fascinatie van elke ingenieur’ bermbommen opsporen en troepen worden verder ingezet als hulp beveiligen. Verder zouden robots voor gehandicapten. Ook zijn er al kunnen worden ingezet bij ­reddingswerkzaamheden en bij tal van vele jaren proefprojecten met ­prototypes van zelfsturende ­auto’s, maar detectie- en surveillanceactiviteiten in het kader van veiligheid en omdat dit nog altijd in interactie met smartroads moet, wegen hier de terrorismebestrijding, alsook bij het monitoren van natuur en milieu. voordelen nog niet op tegen de enorme investeringen. Robots werden in de eerste plaats ingezet voor gevaarlijk werk waar je liever geen mensenleven aan opoffert, zoals het ontmantelen van Koppositie nucleaire installaties en bommen, vertelt Luc Soete, hoogleraar Volgens de denktank van de Cos heeft Nederland geen slechte ­papieren ­internationale economie en directeur van het Maastrichtse Economic om alsnog een koppositie te bemachtigen in de robotica. ‘Nederland and social Research and training centre on Innovation and Technology heeft een goede reputatie op het gebied van ict, maar we zijn ook sterk (Merit). Vervolgens werd robotica ingezet bij complexe werkzaamheden in nanotechnologie, biotechnologie en cognitieve ­wetenschappen, alle in de luchtvaart en in het ruimteonderzoek, onder omstandigheden bouwstenen voor robotica,’ vertelt Victor van Rij, senior adviseur toewaar sturing op afstand noodzakelijk is. Toepassingen in de gezondkomstverkenningen van de Cos. ‘Met toonaangevende bedrijven als ASML en Philips hebben wij geen slechte positie.’ Wel is nu enige heidszorg vormden een derde stap. Hierbij gaat het volgens Soete vaak om schaarste aan expertise van specialisten. De chirurg opereert op voortvarendheid vereist, vindt hij. ‘Als we nu niet instappen, kunnen afstand via de computer met robotica. De medische Da Vincirobot bijwe straks alleen nog handelen.’

PM 22/2

25

De Cos adviseert dat er op korte termijn onderwijs-, onderzoeks- en Stefano Stramigioli, hoogleraar advanced robotics aan de ­Universiteit ontwikkelingsprogramma’s moeten komen waarin robotica centraal Twente, zou graag zien dat de overheid ook investeert in futuristische staat. ‘Nu is er vaak een grote kloof tussen het fundamentele onderzoek projecten als de ontwikkeling van een humanoïde, een robot die ­precies aan de universiteiten en het bedrijfsleven dat liever praktische lijkt op een mens. Zelf wil hij een menselijke robot bouwen die net zo ­commerciële toepassingen ziet,’ aldus Van Rij. ‘Door meer samenhang zuinig is met zijn energie als de mens en uit eigen beweging een in onderzoeksprogramma’s moet die kloof gedicht worden.’ Om de stopcontact opzoekt om zich op te laden. ‘Een ­humanoïde bouwen is verschillende disciplines bij elkaar te brengen zou robotica een de ultieme fascinatie van elke roboticus, maar het kan ook tot ­sleutelgebied van het Innovatieplatform moeten worden. SenterNovem ­commerciële toepassingen leiden,’ zegt Stramigioli. ‘In zo’n robot zou een rol kunnen spelen in het opbouwen van netwerken, de overheid ­worden verschillende nieuwe technologieën samengebracht, die vaak moet voorts programma’s subsidiëren en publiek-private samenwerking tot belangrijke spin-offs kunnen leiden.’ Zelf zou hij graag een robot tussen bedrijfsleven en wetenschapsgroepen faciliteren en stimuleren, maken die zich veilig en soepel tussen mensen kan bewegen. Zo’n denkt Van Rij. De Cos ziet grote kansen voor Nederland in gezondheidshumanoid zou verschillende menselijke taken kunnen overnemen. Niet zorg, verkeer en vervoer en onderwijs. Van Rij: ‘In Japan verwacht men alleen ‘saai’ productiewerk, maar ook ondersteuning van ouderen, of dat de robotmarkt een componenhet uitvoeren van taken in een tenmarkt wordt. Namaakspieren, ‘In het robotvoetbal blijkt keer op keer hoe ­gevaarlijke omgeving. Economische siliconenhuid en ledematen worden moeilijk het is de bal in het doel te ­schieten’ mogelijkheden op korte termijn ziet door verschillende producenten hij ook in de gezondheidszorg, ­veiligheidsinspecties en monitoring ­g efa br iceerd en ver volgens ­geassembleerd. Het zou interessant zijn om in Nederland proefterreinen van het milieu. Ook denkt hij dat robots op korte termijn meer zullen te ontwikkelen waar assemblage en toepassingen uitgeprobeerd worden ingezet bij reddingsacties en voor militaire doeleinden. ­k unnen worden.’ ‘Het gaat in de robotica toch vaak om ontwikkelingen waarin de verbeelding een stuk verder is dan de techniek,’ vindt Luc Soete. Zijn Industrieel verwachtingen van de impact van robots zijn dan ook niet zo groot. Het voorstel van SenterNovem behelst vooralsnog het plan om in eerste ‘Asimo, de robot van Honda, kan eigenlijk niet veel en in het robotvoetinstantie tot een programma te komen voor industriële robotica, vertelt bal blijkt keer op keer weer hoe moeilijk het is de bal in het doel te een woordvoerder. Op langere termijn wil SenterNovem de ­ontwikkeling schieten.’ Hij vindt het ook niet vreemd dat Nederland achterloopt in van slimme systemen stimuleren. Het gaat dan vooral om medische de robottechnologie. ‘De robotica heeft zich ontwikkeld in landen die robotsystemen waarbij de chirurg op afstand kan werken. In derde sterk zijn in de assemblage-industrie, zoals de autosector. Als je geen instantie wordt pas gedacht aan de ontwikkeling van de huis-, tuin- en assemblage-industrie meer hebt is het ook moeilijk een koppositie te keukenrobot, die de mens in en om het huis het leven moet krijgen in de robotica. Landen als Duitsland, Frankrijk, Japan en China ­veraangenamen.

26

PM 22/2

achtergrond < zijn daar geschikter voor.‘ Nederland zou misschien wel een rol kunnen spelen op het gebied van het integreren van technologieën, denkt hij. ‘Wij zijn sterk in design. We hebben vooral kop-staartbedrijven, zoals je in de consumentenelektronica wel ziet. We beheren een concept en de marketing, ­assemblage wordt uitbesteed. Ook een bedrijf als ASML, dat complexe machines maakt voor de halfgeleiderindustrie, is vooral sterk in het systeemdenken en in het integreren van complexe softwaresystemen. De massaproductie van chips is inmiddels uitbesteed aan China en Thailand. En ook Philips heeft zijn halfgeleiderpoot van de hand ­gedaan.’ Subgebieden van de robotica zijn mogelijk ook interessant, denkt Soete. ‘We zouden misschien een rol kunnen spelen in embedded software, waarmee signalen tussen objecten kunnen worden opgepikt en doorgegeven. Bij rekeningrijden zou dit een toepassing kunnen zijn, of bij de zogenoemde smartcars, de onbemande voertuigen die met behulp van smartroads hun bestemming vinden.’ Maar of Nederland hierin een voortrekkersrol zal spelen, betwijfelt hij. ‘Frankrijk en ­Canada zijn daar met treinbouwers als Alstom en Bombardier sterker in.’ Wel verwacht Soete dat robots een rol kunnen gaan spelen om de zorg voor ouderen te verlichten. ‘Het gaat dan vooral om repetitieve handelingen in de mantelzorg waar robots wellicht een rol kunnen gaan spelen en om zorg die zware fysieke hulp vereist, waarbij een apparaat ­behulpzaam kan zijn.’ Soete vindt een deltaplan niet nodig. Hij verwacht dat de prijs van robots op den duur sterk zal dalen, als commerciële productie eenmaal van de grond komt. ‘Nederland kan dan als gebruiker en nicheontwikkelaar zijn voordeel halen.’ Des te beter als de prijs gaat dalen, dat leidt weer tot interessantere consumententoepassingen, is de reactie van Van Rij. Hij vindt dat de ontwikkelingen in de robottechnologie op zijn minst om een strategiebepaling van het kabinet vragen. Een verkenning waarin de overheid het voortouw neemt, zou volgens hem kunnen uitwijzen welke richting we vervolgens op moeten. <

Androïde Repliee Q1 neemt een interview af

Toyotarobot speelt trompet

Voorhoede in de wacht Het bedrijf Demcon, opgericht in 1993 als spin-off van de ­Universiteit Twente, ontwerpt en construeert innovatieve ­mechatronische producten, in opdracht van onder meer ASML, Philips, CFT, Nedap, Unilever, Thales en Schuitema. Als zich een betalende klant zou aandienen zou Demcon zich graag storten op de ontwikkeling van robots die als hulpje in de huishouding ­worden ingezet, vertelt directeur Dennis Schipper. Nu houdt in Nederland alleen het ingenieursbureau van Philips zich nog bezig met de ontwikkeling van deze robots (vooral ­robotstofzuigers en gezelschapsrobots). Demcon heeft een budget gekregen van SenterNovem voor de ontwikkeling van ­telemanipulatoren voor chirurgische ingrepen, de tweede ­generatie van de medische Da Vincirobot. Deze robot, die de chirurg ­assisteert bij operaties, wordt nu al in diverse ziekenhuizen ­gebruikt. Demcon wil een robot ontwikkelen die door de chirurg op afstand vanuit een cockpit met een joystick kan ­worden bestuurd. Het bedrijf neemt voorts deel aan het humanoïdeproject van Stefano Stramigioli van de Universiteit ­Twente en draagt bij aan de financiering van de bijzondere leerstoel mechatronisch ontwerpen van professor Herman Soemers. Volgens Schipper zou de overheid robottechnologie kunnen stimuleren door zich op te werpen als eerste klant voor de robots die gemaakt worden.

Robot speelt met blokkendoos

Robotgestuurde bommendetector

PM 22/2

27

spelers >

De goeroes van de rijksdienst (deel 1)

Deepak Chopra coachte Bill Clinton tijdens de slepende affaire-Lewinsky. Premier Balkenende put inspiratie uit het werk van de Amerikaanse socioloog Amitai ­Etzioni. Maar wie inspireren de ambtenaren in rijksdienst om boven ­zichzelf uit te stijgen? PM maakte een tweedelige serie over de goeroes van de rijksdienst. In deel 1: taoïsme, mentale U-bochten en het wij-gevoel. Tekst chris van de wetering

Patricia De Martelaere

Adame Kahane

functie hoogleraar filosofie aan de Katholieke Universiteit Leuven en publiciste / schreef Taoïsme de weg om niet te volgen (2006) en diverse publicaties over de scepticus David Hume / ontving de Gouden Uil Publieksprijs voor Het onverwachte antwoord (2004)

functie oprichter en partner Generon Consulting / schreef Solving Tough Problems / werkte voor Shell, de OECD, het Instituut voor de Energiehuishouding in Tokio, voor diverse universiteiten en begeleidde dialoogprocessen in Zuid-Afrika en Guatemala / deskundig in samenspel in ingewikkelde vraagstukken

‘Ambities zijn prima, maar let op de manier waarop je doelen ­nastreeft. Hoe dwangmatiger de doelstelling, hoe groter de kans dat ze niet Kahane introduceerde zijn methode tijdens een trainingsweek voor wordt bereikt. Een techniek om haar dan alsnog te bereiken, is te ABD-managers aldus: ‘Bij het aanpakken van problemen zijn we doen alsof je geen doelstelling hebt.’ Aldus sprak de Vlaamse ­fi losofe gewend om van A naar B te gaan. Bij complexe problemen weet je Patricia De Martelaere tijdens een lezing bij de viering van het eerniet hoe B eruitziet. De dialoogmethode houdt in dat je op een ­beschaafde manier in samenwerking met alle betrokkenen uit de ste lustrum van het ABD-kandidatenprogramma. De Martelaere, die behalve filosofische werken ook diverse essays en fictie schreef, overheid, bedrijfsleven en burgers B gaat vinden. De uitdaging is de ontwikkelde een interessante kijk c ol lec t ieve i ntel l igent ie te op leiderschap, waarvan de kunst ­b enutten.’ Kahane leerde zijn ‘Zonder onszelf zouden we ons waarschijnlijk een stuk gelukkiger voelen’ ­c ursisten de U-bocht: ‘Eerst van het ‘meebewegen’, het ‘niet doen’ en ‘de dingen op hun beloop ­observeren en “samen voelen”, laten’ een belangrijk onderdeel vormen. Haar toespraak droeg de dan afstand nemen waarna actie volgt, soms via een nieuwe route.’ titel ‘Besturen zonder bestuurders. De tao van het leiderschap’. Via Samenwerken betekent in deze context vooral je inleven in de ­positie van de stakeholder, waardoor er een andere vraag en een andere het taoïsme en de Chinese geneeskunde zette De Martelaere uiteen dat het eigen ego vaak onze grootste vijand blijkt te zijn – ­ambtenaren oriëntatie op een probleem komt. Kahane, oorspronkelijk Canadees, niet uitgezonderd. ‘Zonder onszelf zouden we ons waarschijnlijk probeert via zijn methode een omgeving te creëren die positieve beter en een stuk gelukkiger voelen,’ zo hield zij de ambtelijke top verandering mogelijk moet maken. Toepassing van zijn aanpak ­vereist ook een ander soort leiderschap, dat van een leider die kan voor. Met breinkrakers als ‘extern leiderschap is alleen mogelijk als loslaten en die dialogues of the heart van alle betrokkenen weet te er intern leiderschap is’ en ’de ware leider is de leider die niet wil faciliteren. leiden’ hoopt De Martelaere te inspireren tot beteugeling van ego’s aan de top.

28

PM 22/2

spelers >

Manfred Kets de Vries achtergrond psychoanalyticus en econoom / functie hoogleraar hrm en leiderschapsontwikkeling aan Insead, Fontainebleau / werkt ook als strategieadviseur en leiderschapsexpert voor tal van grote ondernemingen en topmanagers / schreef tientallen boeken over leiderschapsstijlen Kets de Vries verwierf faam door leiderschapsstijlen te verbinden aan persoonlijkheidsstructuren. Hij schreef boeken als Wat leiders drijft en De neurotische organisatie. Emotie en persoonlijkheid ­spelen volgens hem een grote rol in leiderschap, besluitvorming en ­g roepsdynamiek. Managers zijn, aldus zijn bevindingen, vaak te rationeel: ze belijden over emotionele intelligentie te beschikken, maar ze doen eigenlijk niets liever dan processen en projecten

­ eheersen. Gevoel komt nauwelijks aan bod, totdat het misgaat b doordat medewerkers, gesprekpartners en burgers niet zonder gevoel blijken. Kets de Vries wil leiders menselijker en daarmee ook ­organisaties krachtiger en creatiever maken. Tijdens een workshop voor ABD-managers afgelopen jaar debiteerde hij tal van oneliners als ‘er is niets zacht aan zachte competenties’, ‘de beste maatstaf voor een succesvol leider is het succes van diens opvolger’ en ‘­leiderschap is de kunst om betekenisvolle verhalen te vertellen’. Organisaties moeten veel meer tijd nemen voor hun medewerkers, zorgen voor ontwikkelingsmogelijkheden, ze helpen bij problemen, ­erkenning en opbouwende feedback geven en een wij-gevoel ­c reëren, zo doceerde Kets de Vries tijdens een workshop voor ­topambtenaren. <

advertentie

Werken bij een top organisatie!

Werken via P&O Services Groep Voor onze opdrachtgever, een gemotiveerde en ervaren professional (V), zijn wij op zoek naar een vacature voor de functie van

HR Adviseur / Manager die kan excelleren in een dynamisch werkveld.

Uw vraag: Als werkgever zoekt u voor een tijdelijke invulling een HR Adviseur of HR Manager die direct inzetbaar is. Deze HR Adviseur / Manager moet door de wol geverfd zijn en tegelijk op moderne wijze in kunnen spelen op organisatorische en personele vraagstukken. U omschrijft hem of haar als conceptueel en strategisch, organisatiesensitief, innovatief, coachend en creatief. U verwacht een tactvolle gesprekspartner op alle niveaus. Het aanbod: Onze opdrachtgever is een zeer ervaren HR Adviseur / Manager die vanuit een breed ontwikkelingsgericht referentiekader management, bestuur en

individuele medewerker weet te ondersteunen bij de uitvoering van organisatiebrede en mensgerichte vraagstukken. Door te schakelen en te wisselen van werkvorm / werkstijl kan zij effectief anticiperen op verschillende belangen en interveniëren bij probleem situaties. Interesse? Ziet u deze praktische geschoolde professional in uw organisatie acteren, neemt u dan contact op met Mischa van Baaijen, Manager Interim Professionals, op telefoonnummer 06-53424762. Een bericht per e-mail kan ook: [email protected]. P&O Services Groep biedt creatieve mobiliteitsoplossingen voor personeelsvraagstukken. Acquisitie naar aanleiding van deze advertentie wordt zeker op prijs gesteld!

Den Haag Maastricht Meppel Tilburg Wageningen Hedel Correspondentieadres

| Postbus 94, 5320 AB Hedel

Telefoon

| (073) 503 93 20

Internet

| www.posg.nl PM 22/2

29

spelers > WIE ZIT WAAR?

Eva Klein Schiphorst

Gezichtsbepalend voor Nederland Vrom • Van paleizen tot ruïnes, van laboratoria tot gevangenissen en stations. Het beeldende karakter van vastgoed is een van de redenen waarom Eva Klein Schiphorst (43) solliciteerde op de ­f unctie van directeur Vastgoed bij het ministerie van Vrom, waar ze op 25 maart begint. Eva Klein Schiphorst: ‘Ik zag een baan voor me waarin je ervoor moet zorgen dat de vastgoedportefeuille aansluit bij de behoefte, maar waarin je ook verantwoordelijk bent voor de manier waarop Nederland eruitziet.’ Ervaring met vastgoed heeft ze nog niet, dus vraag haar niet naar een visie op de vastgoedportefeuille van het rijk. Die wil ze tijdens de eerste maanden in haar nieuwe functie gaan ontwikkelen, samen met haar medewerkers. Nu is Klein ­Schiphorst nog directeur Organisatie, Governance en Control bij het ministerie van Verkeer en Waterstaat. Haar ervaring ligt vooral op het terrein van de bedrijfsvoering. Klein Schiphorst werkte eerder bij het ministerie van Financiën, de gemeente, de Universiteit Leiden en Rijkswaterstaat. Als directeur Vastgoed moet ze voor het eerst beleid maken, maar dat zal in hoge mate worden bepaald door de keuzes die ze voor de ­R ijksgebouwendienst moet maken in het kader van de Vernieuwing Rijksdienst. ‘Rode draad in mijn carrière is dat ik altijd in situaties kom waar dingen gaan veranderen. Dat trok me ook in deze klus aan,’ zegt ze zelfverzekerd. < [ER]

De benoeming van de nieuwe SG van Buitenlandse Zaken is eindelijk officieel. Ed Kronenburg start 17 maart als hoogste baas op de apenrots. Kronenburg was tot voor kort werkzaam als grootmeester van het Huis van Hare Majesteit de Koningin. Hij werkte al eerder op BZ, als plaatsvervangend DG Europese Samenwerking. Kronenberg volgt Flip de Heer op die ambassadeur in Japan is geworden. De huidige consul-generaal in Istanbul Marco Hennis volgt Ed Kronenburg op als grootmeester van het Huis van Hare Majesteit de Koningin. Sinds 1983 is Hennis in dienst van Buitenlandse Zaken. Behalve in diverse functies op het departement in Den Haag heeft hij gewerkt in Islamabad, Belgrado, Parijs, Sarajevo en Kabul. Frans Princen wordt plaatsvervangend directeur van het Kabinet der Koningin. Hij begint 13 mei in zijn nieuwe functie. Hiervoor was hij hoofd Operationeel Beleid bij het ministerie van Defensie. Jeroen Sikkel wordt met ingang van 1 maart plaatsvervangend secretaris-generaal van het ministerie van Defensie. Hij was hiervoor plaatsvervangend directeur van de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) en hoofd van de Hoofdafdeling Productie bij het ministerie van Defensie. Bij het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit is Ger de Peuter begin deze maand begonnen als directeur Bureau Bestuursraad. Hiervoor was hij plaatsvervangend directeur Voedselkwaliteit en Diergezondheid bij hetzelfde ministerie.

advertentie

P&O Services Groep brengt mensen in beweging • Mobiliteitsdienstverband • Interim & Detachering • Assessment- & Developmentcenter • Werving & Selectie • Payrolling • Voor ambtenaren en bestuurders!

Den Haag Maastricht Meppel Tilburg Wageningen Hedel Correspondentieadres

30

PM 22/2

| Postbus 94, 5320 AB Hedel

Telefoon

| (073) 503 93 20

Internet

| www.posg.nl

spelers < Ook topambtenaren langer aan het werk

Project Verzilvering uit de startblokken In zijn nieuwe functie als projectdirecteur Verzilvering vormt Cees Maas (56) zelf een experiment. Met de vergrijzing op komst, moeten 55-plussers voor de top van de rijksdienst ­worden behouden. BZK • De verhuisdozen staan al klaar. Op 1 maart betrekt Cees Maas, momenteel nog directeur Arbeidszaken Openbare Sector op het ministerie van BZK, een andere werkkamer. Vanaf dat moment heeft hij niet langer tachtig ambtenaren onder zich, maar vormt hij met een drietal collega’s van Bureau ABD het project Verzilvering, ­w aarmee de ABD kennis en ervaring van topambtenaren wil ­koesteren en hen minstens tot hun 65e aan het werk wil houden. ‘Ik heb verschillende reacties gekregen op mijn overstap,’ legt Maas onder het genot van een pistoletje kaas uit. ‘Sommigen zeggen

dat ze het ook wel zouden willen, dat zijn vooral de wat oudere managers. Maar er zijn ook mensen die het niet begrijpen, zij vragen zich af of ik op een dood spoor word gezet. Dat is in het geheel niet het geval. Ik heb zelf voor een andere functie gekozen. Naast Verzilvering ga ik een project leiden dat de rechtspositie en pensioenen van ­ambtenaren op de Nederlandse Antillen moet regelen in verband met de nieuwe staatsrechtelijke verhoudingen. Daarbij kan ik mijn kennis en ervaring die ik de afgelopen 21 jaar op BZK heb opgedaan ­inzetten.’ Om de vergrijzing te kunnen opvangen, wil de Algemene Bestuursdienst zijn topambtenaren ook na hun 55e behouden voor het rijk. ‘Dat er nog best wat verloop is onder de oudere topmanagers bij de overheid heeft natuurlijk te maken met het type functie,’ zegt Maas. ‘SG’s en DG’s werken zo’n tachtig uur per week, ik kan me ­voorstellen dat zij rond hun 60e wel wat anders willen.’ Door het aanbieden van een functie waarbij de managementkant wat minder zwaar is, hoopt de ABD hen binnenboord te houden. ‘Het alternatief is dat ze ­vervroegd met pensioen gaan,’ zegt Maas. ‘Dat kost niet alleen meer geld, maar je bent ze dan ook kwijt.’ Dat SG Jan Willem Holtslag deze maand adviserend lid van de WRR is geworden, past in dit concept. ‘Maar SG’s zouden bijvoorbeeld ook raadadviseur kunnen worden. Zij weten immers als geen ander hoe de politieke hazen lopen,’ aldus Maas. Hoe zit het met het verlies van status als een SG ineens een andere functie gaat vervullen? Maas: ‘Daar heb ik zelf ook mee geworsteld. Je komt toch ineens in een heel andere positie terecht. In machtstermen ga je duidelijk een trede omlaag, daar moet je overheen kunnen stappen.’ Niet iedere topambtenaar komt overigens in aanmerking voor een dergelijke functie. ‘Je moet het zien als een soort uitverkiezing,’ aldus Maas. ‘De SG’s hebben afgesproken dat zij ieder op hun ­departement twee ambtenaren de kans geven aan het project mee te doen.’ Zij mogen zelf een functie of project bedenken, dat mag ook bij een ander departement of een aan het rijk verwante organisatie zijn. Maas zou, met zijn expertise over rijkspensioenen, bijvoorbeeld ook een poosje bij het ABP kunnen worden gedetacheerd. ­Topambtenaren krijgen op deze manier veel vrijheid om hun opgedane kennis en ervaring op een andere plek in te zetten. ‘Maar het moet natuurlijk wel functioneel en zinvol zijn,’ benadrukt Maas. Of topambtenaren er ook in salaris op achteruitgaan, of dat ze in dezelfde schaal blijven, moet volgens Maas nog blijken. ‘Ik sluit niet uit dat er in de toekomst op zeer individuele basis afspraken worden gemaakt met de desbetreffende SG, uitgaand van wat ieder zelf belangrijk vindt.’ < [Cindy Castricum]

PM 22/2

31

et cetera >

Innoveren in de praktijk In de Ida-zaal in Den Haag kwam vorige week een select gezelschap ­bijeen om ervaringen met overheidsinnovatie uit te wisselen. De ­noodzaak tot verandering is op lokaal niveau duidelijk zichtbaar. ­Gemeentesecretaris van Den Haag en voormalig topambtenaar van Vrom Annet Bertram wees onlangs tijdens een gesprek op het ministerie van Algemene Zaken nog op de ‘verstikkende manier waarop de regels op wijkniveau samenkomen’. De grote dossiers zoals jeugd, bedrijvigheid en sociale zekerheid zitten gevangen in Haagse kokers. Toch leek het haar niet zinnig de ­departementale kokers te reorganiseren. ‘Stuur aan de top de ­belangrijkste beleidskwesties door de kokers heen,’ was haar advies. ‘En kom niet met twintig subsidieregelingen vanuit drie ­departementen, want een wethouder heeft het te druk voor zoveel verschillende ­procedures.’ Marianne Heeremans, burgemeester van Heemstede, vertelde hoe ze als gemeentesecretaris van Utrecht de onveiligheid rond Utrecht CS heeft aangepakt, indertijd een groot maatschappelijk probleem. Heeremans: ‘Er is géén beleidsnotitie gemaakt. Er is een doener aangetrokken die de opdracht kreeg alle betrokken partijen – en dat zijn er op zo’n station heel veel – op een lijn te krijgen.’ Elke twee weken zaten ze maandagochtend van 9 tot 10 uur bij elkaar om afspraken af te vinken. ‘De kracht was dat er een heel zakelijke relatie met de partijen werd aangegaan. Burgemeester Brouwer weigerde deze kwestie in het politieke te ­trekken.’ Ook bij andere voorbeelden van innovatief ambtelijk opereren blijkt dit een voorwaarde. Hoe minder politieke bemoeienis, des te groter de kans op succes. Ambtenaren moeten vaker ‘politiek resistent’ opereren. Als dan iets mislukt, gaat het argument ‘we hadden geen politieke steun’ niet meer op. < [GR] advertentie

Wmo

Studiedag Compensatieplicht en besluitvorming in de Wmo De Wmo is 1 jaar van kracht en heeft in het eerste jaar enorme belangstelling in de media en de politiek gehad. Die belangstelling komt enerzijds door een enorm draagvlak voor de Wmo en anderzijds door juridische onduidelijkheden in de wet. Vanwege het beperkt aantal rechterlijke uitspraken over de Wmo zal die belangstelling in 2008 zeker nog voortduren. De studiedag geeft niet op alle juridische onduidelijkheden een antwoord, maar pretendeert te verleiden tot discussies en gedachtevorming over de juridische uitleg daarvan. Ook wordt ingegaan op de besluitvorming van het college. Daarbij wordt specifiek aandacht besteed aan een zorgvuldige voorbereiding van het besluit,

www.schulinck.nl

32

PM 22/2

met name als het college voor die besluitvorming advies inwint bij een adviesinstantie. De studiedag wordt verzorgd door Ingeborg Lunenburg van Schulinck en mr. dr. Matthijs Vermaat, advocaat bij Van der Woude De Graaf Advocaten te Amsterdam.

Wanneer: 28 mei of 5 juni 2008 • Kosten: € 575,Meer informatie en inschrijven: www.schulinck.nl tel.: 077 – 475 8018

et cetera < PM Panel spreekt zich uit

‘Rijkssubsidiefabriek is beheersingsillusie’ Zal de komende centralisering van het beheer van de ­rijkssubsidies de controle vergemakkelijken of alleen maar voor ­verwarring ­zorgen? Het PM Panel boog zich over die vraag en reageerde niet unaniem positief. ‘De mogelijke efficiencywinst vloeit direct weg naar het ­organiseren van extra interfaces tussen beleid en ­uitvoering.’ In puntje 62 van de Nota Vernieuwing Rijksdienst wordt er al over ­ erept: er komt een onderzoek naar het verbeteren van de uitvoering van g ­subsidieregelingen. Dat dit zou kunnen leiden tot het instellen van één grote subsidiefabriek, zoals de Volkskrant laatst meldde, staat niet met zoveel woorden in de nota van Roel Bekker. ‘Maar het bericht klopt op hoofdlijnen,’ zo laat een woordvoerder van BZK weten. Op termijn ­zullen de ministeries van Economische Zaken, SZW, VWS, OCW en LNV hun ­subsidieafdelingen bundelen. Wat vinden ambtenaren van het plan een instelling in het leven te ­roepen die namens meerdere departementen subsidies gaat verstrekken? PM legde deze vraag voor aan een aantal lezers, verenigd in het PM Panel. Driekwart van de ambtenaren die reageerden vindt het een goed idee. ‘Het past in het idee van de overheid om meer vanuit één loket richting het publiek en het bedrijfsleven te werken,’ aldus Marc Jansen, werkzaam op BZK. Rob van Hees (SZW) ziet ook voordelen: ‘Alle ministeries hebben nu hun eigen geautomatiseerde systemen, allemaal hebben ze gegevens ­nodig van instanties en personen die subsidies aanvragen en meestal moeten ze die gegevens ook weer ergens opslaan.’ Daarentegen vindt Harry Oldersma van Economische Zaken het een slecht plan: ‘Je hebt subsidies en subsidies, die verschillen nogal van elkaar.’ Ook Harm Scheepstra is er niet over te spreken. Volgens hem is er sprake van een ‘beheersingsillusie en een onbeheersbaar veranderproces’. Als voorbeeld noemt hij de Belastingdienst, die een wanprestatie heeft geleverd bij het verstrekken van toeslagen. ‘De mogelijke efficiencywinst vloeit direct weg

naar het organiseren van extra interfaces tussen beleid en ­ uitvoering,’ aldus Scheepstra. Hoewel de meeste ambtenaren positief reageren op het onder een ­noemer brengen van alle subsidieregelingen, antwoordt meer dan de helft ontkennend op de vraag of daarmee de kwaliteit van ­dienstverlening ­zal verbeteren. ‘De slagvaardigheid in de beoordeling van aanvragen ­verdwijnt,’ beargumenteert Jan van Dijk. ‘Het is geen logisch ­ gevolg,’ vindt John van Dijk, chef kabinet en protocol van het ­ministerie van VWS. ‘Je moet heel veel investeren in kennis en kunde van de organisatie en de medewerkers. Het is allemaal niet vanzelfsprekend.’ Tjalle de Haan van Rijkswaterstaat geeft aan dat het ‘natuurlijk heel efficiënt lijkt om alles te centraliseren’. Maar hij plaatst een kanttekening: ‘Het probleem is dat bij ieder subsidieproces kennis nodig is waarover het gaat.’ Een ruime meerderheid van het panel (70 procent) is het met hem eens en antwoordt bevestigend op de stelling dat het verstrekken van subsidies gebaat is bij specialistische kennis. ‘Dat blijft altijd ­noodzakelijk,’ zegt VWS’er Van Dijk. ‘Denk maar aan de verantwoording waarom subsidies wel of niet worden verstrekt. Specialistische kennis is daarbij ­ cruciaal.’ EZ’er Oldersma sluit zich daarbij aan: ‘Het is altijd ­verstandig te weten waarover je het hebt.’ < [CC]

Werk aan de winkel Naar aanleiding van het nieuws dat er een ‘rijkssubsidiefabriek’ in oprichting is, heeft Tweede Kamerlid Fleur Agema (PVV) aangegeven een compleet subsidieoverzicht te willen ontvangen waarin alle 500 regelingen en subsidieverstrekkingen uit 2007 worden opgesomd. Is dat niet mogelijk, dan vraagt de PVV-politica zich af of ­verantwoordelijk minister Guusje ter Horst ‘de mening deelt dat u deze dus per direct allemaal moet controleren op nut en noodzaak’.

De stad van Neurath

Kunst in Afghanistan

De historicus en het verleden

Otto Neurath (1882-1945) zocht een manier om de ruimte democratisch in te richten. Het liefst zag hij een samensmelting van de homogene Griekse stadsstaat en de heterogene global ­ polis, de metropool. In het Haagse ­centrum voor kunst en architectuur Stroom is een ­ expositie ingericht over utopische ­ steden en ­ visionaire samenlevingsvormen. ­ Curator is Nader ­ Vossoughian, assistent-­professor in de architectuur aan het New York Institute of ­Technology. Hij heeft gekeken naar het leven en werk van Otto Neurath en diens collega’s Paul Otlet, Cornelis van Eesteren en Le ­Corbusier.

Er is meer onder de Afghaanse hemel dan ­vechtende soldaten en een angstige bevolking. Er heerst een enorme generatiekloof die, net als in Europa en elders, de ­voedingsbodem vormt voor allerhande ­kunstbewegingen. De ­tentoonstelling Future: ­ Afghanistan toont werk van Afghaanse kunstenaars. Mariam Ghani maakte installaties met tapijten en tenten en verteller Khadim Ali gebruikte kindertekeningen. Daarnaast ook aandacht voor de onderwerpen die Afghaanse journalisten en fotografen bezighouden, bijvoorbeeld de fietstocht van een groep Afghanen naar Zwitserland.

Naar aanleiding van het boek Zoon en vader/ Vader en zoon van historicus H.L. Wesseling organiseren de uitgever (Prometheus/Bert Bakker) en het Historisch Nieuwsblad een debat in Felix ­ Meritis. Onderwerp: hoe gaat de historicus om met zijn verleden? Het nieuwe boek van Wesseling, dat verschijnt ter gelegenheid van zijn 70e verjaardag, is een levensgeschiedenis, een familiegeschiedenis, een autobiografie en een biografie.

Wat The Global Polis Wanneer 10 februari tot en met 6 april 2008 Waar Stroom, Hogewal 1-9, Den Haag Info en reserveren www.stroom.nl

Wat Afghaanse kunst Wanneer Tot zaterdag 22 maart Waar Cultureel Centrum Gemak, Paviljoensgracht 22-24, Den Haag Info en reserveren www.gemak.org

Wat Debat Hoe gaat de historicus om met zijn verleden Wanneer Woensdag 5 maart 2008, 17.00-19.00 uur Waar Felix Meritis, Keizersgracht 324, Amsterdam Info en reserveren www.felix.meritis.nl PM 22/2

33

service Kameragenda

26 februari t/m 6 maart

Plenaire vergaderingen In week 9 vergadert de Kamer onder meer over Schiphol en de oorzaken van de brand in het Catshuis in 2004. In de week daarop komt het WRR-rapport Europa in Nederland aan de orde, alsook het verbod op seks met dieren, zoals voorgesteld door PvdA-Kamerlid Harm Evert Waalkens. Commissievergaderingen

26 februari 16.00-19.00 19.30-21.30

VWS, Algemeen Overleg Ziekenhuiszorg EZ, Algemeen Overleg Concept ministeriële regelingen SDE

27 februari 10.00-12.00 10.00-12.00 10.00-17.00 12.30-14.30 13.30-16.30 15.00-16.30

Defensie, Algemeen Overleg Verzamel AO OCW, Algemeen Overleg Accreditatie Vrom en EZ, Notaoverleg Klimaat- en energiepakket Europese Commissie Justitie en VWS, Algemeen Overleg Verslavings­beleid Financiën, Algemeen Overleg Belastingdienst OCW, BZK, Europese Zaken, SZW en VWS, Algemeen Overleg Gelijke behandeling

16.00-17.00 17.30-19.30

VWS, Algemeen Overleg Antillenregeling ziektekosten BZK en Financiën, Algemeen Overleg Gemeentelijk belastinggebied

28 februari 10.15-12.45 13.00-16.30 13.00-14.00 13.00-16.00 14.30-17.30 16.00-18.00

VWS, Algemeen Overleg Ict in de zorg OCW, BZ, Jeugd, Justitie, VWS en WWI, Algemeen Overleg Homo-emancipatiebeleid Financiën en NAAZ, Algemeen Overleg Participatieregeling Jeugd, Algemeen Overleg Jeugdbescherming LNV en Vrom, Algemeen Overleg Toekomst veehouderij VenW, Algemeen Overleg Vaarwegen

3 maart 11.15-16.00

LNV en Vrom, Notaoverleg Beleidsnota biologische landbouwketen

4 maart 16.00-18.30

BZ, Defensie, Justitie en WWI, Algemeen Overleg Turkse dienstplicht

16.00-18.30 17.00-20.00

VWS, Algemeen Overleg Medische ethiek OCW, Jeugd en WWI, Algemeen Overleg Onderwijsachterstanden

5 maart 10.00-12.00 10.00-12.00 10.00-12.00 13.00-15.00 16.00-18.00 19.00-21.00

SZW, Algemeen Overleg Handhaving Justitie, Algemeen Overleg Tuchtrecht BZ, Algemeen Overleg Betalingen aan Nederlan- ders in VN-dienst BZK en Europese Zaken, Algemeen Overleg Eindrapport Nationale conventie Financiën, Algemeen Overleg Kredietcrisis Vrom, Algemeen Overleg Duurzaam inkopen

6 maart 10.00-13.00 10.00-12.00 13.30-15.30

SZW, Algemeen Overleg Armoedemonitor 2007 EZ, Algemeen Overleg Maatschappelijk verant- woord ondernemen BZK, EZ, Justitie, LNV en VenW, Algemeen Overleg Bescherming vitale infrastructuur

evenementen 26 februari

4 maart

7 maart

12 en 13 maart

Debat Het hoe, wat en waarom van Rotterdam Jongerenhoofdstad 2009 Rotterdamse Raad voor Kunst en Cultuur, Rotterdamse Jongerenraad Waterfront, Rotterdam www.rrkc.nl

Nationaal congres Onderwijshuisvesting Studiecentrum Bedrijf en Overheid Leerhotel Het Klooster, Amersfoort www.sbo.nl/onderwijshuisvesting.htm

Conferentie De rol van de vrouw in het openbaar bestuur Vereniging van griffiers De Tamboer, Hoogeveen www.griffiers.nl

Nationaal congres Buitenschoolse opvang Studiecentrum Bedrijf en Overheid Triavium, Nijmegen www.sbo.nl

1 maart

5 maart

12 maart

13 maart

Verdiepingsdag Onderwijshuisvesting Studiecentrum Bedrijf en Overheid ROC Midden-Nederland, Utrecht www.sbo.nl/onderwijshuisvesting.htm

Het Nationale E-Government Congres Studiecentrum voor Bedrijf en Overheid WTC, Rotterdam www.e-governmentcongres.nl

Landelijke conferentie Cultuur­ educatiebeleid Congres- en Studiecentrum VNG Buitensociëteit, Zwolle www.congresenstudiecentrum.nl

MaartMatchMaand 2008: Zin? Jongerenverenigingen overheid en bedrijfsleven Diverse locaties, Den Haag www.jongvenw.nl

34

PM 22/2

Lessen in leidinggeven Madeleine Albright, even in Nederland, schreef wenken aan de nieuwe Amerikaanse ­president en die blijken ook interessant voor Nederlandse leidinggevenden. Haar boek Memo aan de nieuwe president is een keiharde afrekening met het buitenlandse beleid van George W. Bush. Tot zover weinig nieuws. Wat het interessant maakt voor politici en beleidsmakers, zijn de loepzuivere observaties van deze voormalig secretary of state over het omgaan met macht. Hoe zorgt een leidinggevende ervoor dat hij niet louter jaknikkers om zich heen heeft? Hoe voorkomt een politicus dat zijn opdrachten verzanden in een bureaucratisch moeras? Madeleine Albright voorziet de nieuwe president van een aantal praktische wenken die moeten voorkomen dat hij of zij de geschiedenis ingaat als een mislukkeling. De belangrijkste opdracht die Albright ziet voor de nieuwe president is het herstellen van het aanzien van Amerika. Zij memoreert dat Colin Powell tijdens het begin van de oorlog in Afghanistan voorstelde de gevangen tegenstanders te ­behandelen volgens de Geneefse Conventies, ‘omdat we andere landen ook geen aanleiding moesten geven om Amerikaanse gevangenen te mishandelen’. Ook over het gebruik van militair geweld schrijft Albright, die in haar nawoord sterverslaggever Bob Woodward dankt voor zijn adviezen, zeer ­verstandige woorden. Wanneer geweld wordt overwogen moet de president van de VS als opperbevelhebber van het leger de potentie en de psychologische ­beweegredenen van de vijand inschatten. ‘Geweld moet angst aanjagen, waardoor de tegenstander zich overgeeft of vrede nastreeft. Het kan ook ­onbedoeld meer woede opwekken, waardoor het verzet toeneemt en de gevechten langer gaan duren.’ < [GR]

Foto: Rob Jongbloed

‘De centrale les is dat een te groot zelfvertrouwen minstens net zo’n grote handicap voor een president kan zijn als een te grote bescheidenheid.’ ‘Goede vrienden zijn niet per se goede ministers.’ ‘Het proces om uw beleid te bepalen zal niets opleveren als de door u benoemde personen te veel overeenkomsten vertonen, of als een adviseur zo de boventoon voert dat andere meningen niet gehoord worden.’ ‘Voor elke belangrijke toespraak vroeg ik mijn medewerkers: is er iets wat ik niet moet noemen?’ ‘Gelijkgestemde ambtenaren van het ene ministerie spannen soms samen met collega’s van een ander departement om hun eigen minister onderuit te halen.’ PM 22/2

35

DE VERENIGING VOOR OVERHEIDSMANAGEMENT ORGANISEERT:

Het REURING!Café Een ontmoetingsplek voor vernieuwende mensen binnen de overheid Thema: ‘Kleurrijk beleid’

Het begrip diversiteit wint langzaam terrein, maar het thema kleurrijk beleid komt op veel agenda’s nog niet voor. Hoe zorg je ervoor dat je de boodschap van overheidsin beleid overbrengt in een multiculturele t r a samenleving? ag m a Ha

5 te

g d a s uis e n tsh w o u N het

De

n

jk i r r u K l el e i d ! be y Ka

r

a

en

a tm s e t , Fa a d R ) n el an um ui pe nab -B centr eq ilip Z r h f A aag k F r Ph l Sc ar u z o en H oo a d M d D r P st t . za kt 5 ( ur ho o.a oe : Wi r ge t a v s 0u m ga ou ing vis : 16.3 als ré R eleid ivier n e R d eg op An ale b huis – zaal e.nl i

REURING!Café richt zich op het informeel samenbrengen van ambtenaren. Het draait daarbij om het stimuleren van het ‘van buiten naar binnen denken’.

ee

Onze gasten: • André Rouvoet vicepremier en minister voor Jeugd en ­Gezin • Paul Schnabel directeur van het Sociaal en Cultureel Planbureau • Fatma Kaya initiatief­ nemer van het project 100% Eigenwijs

a sg

sth

m F A #
' . ) 5% 2

zik r/ lin uts uu on :N 0 e m0 i . t o 7 a v . 1 loc g: ww an :w nv n a e a eld nm aa

mu

2 RE

Het vijftiende REURING!Café van dit seizoen wordt gehost door het ministerie van BZK.

UR

ING

!C

s afé

zijn

luc

ge hti

tal

ksh

o

o ws

ver

ser

ie

z uze

ake

n, v

a

o n, v

or

e

o nd

o

m ra

bte

na

ren

Presentator: Mark Frequin

Meer informatie en aanmelden: www.vom-online.nl. Toegang alleen met (gratis) toegangsbewijs. Locatie: Het Nutshuis, Riviervismarkt 5, Den Haag / Zaal open: 16.30 uur / Aanvang: 17.00 uur precies!

Na 5 maart is het volgende REURING!Café op woensdag 9 april

Tot kijk bij REURING! 36

PM 12 / 10