Nederland compleet Factsheets kantoren- en bedrijfsruimtemarkt | januari 2012
www.dtz.nl www.dtz.com
Inhoud Factsheets kantoren- en bedrijfsruimtemarkt | januari 2012
Regio
Kantoren
Bedrijfsruimte
Nederland
3
41
Almere
5
43
Amsterdam en omgeving
7
45
Arnhem en Nijmegen
9
47
Breda en omgeving
11
49
Den Haag en omgeving
13
51
Ede en Veenendaal
15
53
Eindhoven en omgeving
17
55
Friesland
19
57
Gooi en Eemland
21
59
Groningen, Assen en Emmen*
23
61
Haarlemmermeer
25
63
’s-Hertogenbosch, Tilburg en Waalwijk*
27
65
Limburg
29
67
Rotterdam en omgeving
31
69
Twentse stedenband en Oldenzaal*
33
71
Utrecht en omgeving
35
73
Zwolle, Apeldoorn en Deventer
37
75
Algemene en vastgoedgegevens
39
77
* In de bedrijfsruimtemarkt is bij drie regio’s een extra gemeente meegenomen in de cijfers. Het gaat om Emmen, Waalwijk en Oldenzaal bij respectievelijk Groningen en Assen, ’s-Hertogenbosch en Tilburg en de Twentse stedenband.
Nederland Factsheet kantorenmarkt | januari 2012
Kantoorbanen
Aanbod
Voorraad
2.265.500
7.561.000 m2
48.195.000 m2
0,8%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Leegstand
1.341.000 m2
14,1% (6.795.000 m2)
9,4%
2011 t.o.v. 2010
5,7%
2011 t.o.v. 2010
3,0%
2011 t.o.v. 2010
Huurprijs*
€ 141 per m2/ jaar
0,2%
2011 t.o.v. 2010
1,5%
2011 t.o.v. 2010 *Excl. evt. incentives
Index kantoorbanen
Voorraad in gebruik
2004=100
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
115
50.000 47.000
110
44.000 105
41.000 100
38.000
95
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
35.000 2004 Voorraad
Nederland
2005
2006
Voorraad in gebruik
Bron: LISA
Bron: Bak, DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Leegstand
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
in % van voorraad ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
8.000
24
7.000
2007
2008
2009
2010
2011
Leegstand (14,1% in 2011)
20
6.000 16
5.000
12
4.000 3.000
8
2.000 4
1.000 0
2004
Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
2011
0
Nederland Rotterdam Utrecht Eindhoven Amsterdam Den Haag Haarlemmermeer Arnhem Leegstand 2010 Leegstand 2011 Nederlands gemiddelde 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.) 8.000 7.000
20%
26%
6.000
19% 34%
5.000
10% 8% 6% 4% 31%
42% Industrie, handel en transport Zakelijke dienstverlening
4.000 3.000 2.000 1.000
Nederland
ICT Banken en verzekeraars Overheid en overige non-profit
0 2004 500-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
3
Nederland Factsheet kantorenmarkt | januari 2012
Bruto aanvangsrendementen
Leegstand per gemeente
v.o.n. in %
in % van voorraad, 2011 2010
Stichtse Vecht
2011
Locatie
van
West
Beste locaties
6,10
7,75
6,10
8,00
Overige locaties
6,75
9,00
7,50
10,00
Capelle aan den IJssel
Beste locaties
6,75
8,50
7,00
9,00
Zoetermeer
Overige locaties
8,50
9,75
8,50
10,50
Gouda
Beste locaties
6,80
8,75
7,00
9,00
Amstelveen
Overige locaties
8,50
10,00
8,50
10,50
Beste locaties
7,50
9,00
7,75
9,50
Rijswijk
Overige locaties
8,50
10,50
8,50
11,00
Heerenveen
Zuid Oost Noord
tot
van
Leidschendam-Voorburg
Landsdeel
tot
Veenendaal Son en Breugel Nieuwegein
Almere
Haarlemmermeer Diemen
Helmond Best Deventer Assen
Huurprijzen kantoorruimten
Hengelo Amersfoort
in euro per m2/jaar*
Amsterdam
2010 Regio
Ede
2011
Enschede
van
tot
van
tot
Arnhem
Groot Amsterdam
85
400
85
400
Haarlem
Rotterdam en omgeving
90
200
90
200
Breda
Den Haag en omgeving
80
215
60
220
Leiden
Utrecht en omgeving
90
220
85
210
Haarlemmermeer
90
360
85
355
Schiedam
Eindhoven en omgeving
65
175
65
175
Drechtsteden
Arnhem en Nijmegen
90
175
90
185
Rotterdam
Houten
Smallingerland Roosendaal
Hilversum Woerden
Zwolle, Apeldoorn en Deventer
75
170
70
175
‘s-Hertogenbosch en Tilburg
75
160
75
170
110
190
95
190
Twentse Stedenband
70
145
60
135
Breda en omgeving
85
165
75
165
Roermond
Groningen en Assen
90
150
80
140
Bergen op Zoom
Limburg
90
180
80
180
Almere
70
160
70
190
Friesland
80
125
80
125
Ede en Veenendaal
90
140
90
135
Gooi en Eemland
Eindhoven Zwolle Almelo Leeuwarden Apeldoorn
Oosterhout Tilburg Veldhoven Etten-Leur Den Haag Delft Maastricht (incl. airport/Beek)
*Excl. evt. incentives
Groningen Heerlen Utrecht
Omvangrijke transacties kantoorruimte
's-Hertogenbosch Nijmegen
2011
Alphen aan den Rijn
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Metrage
Rotterdam
Centrum
Hogeschool Rotterdam
16.000
Eindhoven
Strijp S
Bosch Security Systems
15.000
Breda
Stationsgebied
Belastingdienst
13.000
Amsterdam
Centrum
Booking.com
12.500
Amsterdam
Zuidoost
Deutsche Bank
11.500
Maastricht
Randwijck-Noord
Mercedes-Benz
11.300
Amsterdam
Zuidoost
TMF Group
10.600
Amstelveen
Laan van Kronenburg
De Sociale Verzekeringsbank
9.700
Hilversum
Mediapark
United Broadcasting Facilities
9.500
Utrecht
Graadt van Roggenweg
Rabobank
8.800
Lelystad
0%
5%
10%
15%
20%
25%
30%
4
Almere Factsheet kantorenmarkt | januari 2012
Kantoorbanen
Aanbod
Voorraad
30.000
147.000 m2
575.000 m2
0,8%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Leegstand
10.000 m2
22,9% (131.000 m2)
29%
2011 t.o.v. 2010
4,4%
2011 t.o.v. 2010
0,7%
2011 t.o.v. 2010
Huurprijs*
€ 122 per m2/ jaar
0,9%
2011 t.o.v. 2010
2,9%
2011 t.o.v. 2010 *Excl. evt. incentives
Index kantoorbanen
Voorraad in gebruik
2004=100
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
150
600
140
500
130
400
120
300
110
200
100
100
90
2004
Almere
2005
2006
2007
2008
2009
2010
0
2004
2005
Voorraad
Nederland
2006
Voorraad in gebruik
Bron: LISA
Bron: Bak, DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Leegstand
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
in % van voorraad ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
180
30
150
25
120
20
90
15
60
10
30
5
0
2004 Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
Gemiddelde opname 2004 - 2011
0
2007
Almere
Zwolle
Leegstand 2010
2008
2009
2010
2011
Leegstand (22,9% in 2011)
Lelystad
Leegstand 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
Hilversum
Amsterdam
Diemen
Nederlands gemiddelde 2011
180 7% 23% 36%
150
20%
26%
16%
120
19% 34%
8%
10% 8% 6% 4%
2% 38%
31%
70% Almere Industrie, handel en transport Zakelijke dienstverlening
42%
90 60 30
Nederland
ICT Banken en verzekeraars Overheid en overige non-profit
0
2004 500-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
5
Almere Factsheet kantorenmarkt | januari 2012
Kantorenlocaties 1 Centrum 2 Muziekwijk 3 Almere Poort 4 Gooisekant/Gooise Poort 5 Almere Haven
1
Almere 2
4
3 5
Omvangrijke transacties kantoorruimte
Huurprijzen kantoorruimten
2011
in euro per m2/jaar*
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Almere
Jool-Hulstraat
Tetterode Nederland
Metrage 2.500
Plaats
Centrum
De Alliantie Flevoland
1.700
Almere
2010 Centrum
2011
van
tot
van
tot
115
160
110
190
Gooisekant/Gooisepoort
Present Time
1.250
Muziekwijk
110
160
110
140
Gooisekant/Gooisepoort
Pharmacent
1.200
Gooisekant/Gooise Poort
110
160
95
150
Almere Poort
Partou
70
140
70
130
Almere Haven
850 *Excl. evt. incentives
Bruto aanvangsrendementen v.o.n. in % 2010
2011
Landsdeel
Locatie
van
tot
van
tot
Oost
Beste locaties
6,80
8,75
7,00
9,00
Overige locaties
8,50
10,00
8,50
10,50
West
Beste locaties
6,10
7,75
6,10
8,00
Overige locaties
6,75
9,00
7,50
10,00
6
Amsterdam en omgeving Factsheet kantorenmarkt | januari 2012 Amsterdam, Diemen en Amstelveen
Kantoorbanen
Aanbod
Voorraad
264.400
1.322.000 m2
7.034.000 m2
0,1%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Leegstand
225.000 m2
17,4% (1.227.000 m2)
8,7%
2011 t.o.v. 2010
3,1%
2011 t.o.v. 2010
1,5%
2011 t.o.v. 2010
Huurprijs*
€ 200 per m2/ jaar
1,1%
2011 t.o.v. 2010
0,1%
2011 t.o.v. 2010 *Excl. evt. incentives
Index kantoorbanen
Voorraad in gebruik
2004=100
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
115
8.000 7.000 6.000
110
5.000 4.000
105
3.000 2.000
100
1.000 95
2004
2005
Amsterdam e.o.
2006
2007
2008
2009
0
2010
2004
2005
Voorraad
Nederland
2006
Voorraad in gebruik
Bron: LISA
Bron: Bak, DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Leegstand
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
in % van voorraad ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
1.500
25
1.200
20
900
15
600
10
300
5
0
2004
2005
Opname
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
Gemiddelde opname 2004 - 2011
0
2007
Amsterdam
Amstelveen
Leegstand 2010
Diemen
Leegstand 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
2008
2009
2010
2011
Leegstand (17,4% in 2011)
Rotterdam
Den Haag
Utrecht
Nederlands gemiddelde 2011
1.500 14%
23%
20%
26%
28%
15% 11% 8%
7% 34%
6%
900
10% 8% 6% 4% 31%
38% 50%
1.200
19%
Amsterdam e.o.
Industrie, handel en transport Zakelijke dienstverlening
42%
600 300
Nederland
ICT Banken en verzekeraars Overheid en overige non-profit
0 2004 500-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
7
Amsterdam en omgeving Factsheet kantorenmarkt | januari 2012 Amsterdam, Diemen en Amstelveen
Kantorenlocaties 4 1 Teleport/Sloterdijk 2 Westas 3 Riekerpolder
Amsterdam
1
4 Noord 5 Zuidelijke IJ-Oevers
5
6 Centrum
6
7 Oud Zuid 8 Zuidas 9 Buitenveldert
2
10 Amstelveen
7 Diemen
11 De Omval
8
3
12 Amstel Business Park 13 Diemen
11 13
12
9
14 Zuidoost
0
14
10
Schiphol Amstelveen
Omvangrijke transacties kantoorruimte
Huurprijzen kantoorruimten
2011
in euro per m2/jaar*
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Amsterdam
Centrum
Booking.com
12.500
Plaats
Zuidoost
Deutsche Bank
11.500
Amsterdam
10.600
Amstelveen
Metrage
2010 Teleport/Sloterdijk
2011
van
tot
van
tot
125
180
125
185
Zuidoost
TMF Group
Westas
100
170
85
175
Centrum
Universiteit van Amsterdam
6.550
Riekerpolder
175
225
175
215
Laan van Kronenburg
De Sociale Verzekeringsbank
9.700
Noord
145
205
145
205
Zuidelijke IJ-oevers
180
275
180
275
Centrum
160
325
160
350
Oud Zuid
250
400
250
400
Bruto aanvangsrendementen
Zuidas
240
365
220
385
v.o.n. in %
Buitenveldert
135
285
135
295
De Omval
250
350
250
350
Amstel Business Park
110
170
110
165
95
195
95
195
120
200
100
200
85
145
85
145
2010
2011
Landsdeel
Locatie
van
tot
van
tot
West
Beste locaties
6,10
7,75
6,10
8,00
Overige locaties
6,75
9,00
7,50
10,00
Zuidoost Amstelveen Diemen *Excl. evt. incentives
8
Arnhem en Nijmegen Factsheet kantorenmarkt | januari 2012
Kantoorbanen
Aanbod
Voorraad
61.150
239.000 m2
1.553.000 m2
1,5%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Leegstand
49.000 m2
13,6% (212.000 m2)
8,9%
2011 t.o.v. 2010
2,3%
2011 t.o.v. 2010
1,1%
2011 t.o.v. 2010
Huurprijs*
€ 122 per m2/ jaar
0,2%
2011 t.o.v. 2010
0,6%
2011 t.o.v. 2010 *Excl. evt. incentives
Index kantoorbanen
Voorraad in gebruik
2004=100
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
115
1.600
110
1.200
105
800 100
400
95 90
2004
2005
2006
Arnhem en Nijmegen
2007
2008
2009
0
2010
2004
2005
Voorraad
Nederland
2006
Voorraad in gebruik
Bron: LISA
Bron: Bak, DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Leegstand
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
in % van voorraad ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
280
32
240
28
200
24
2008
2009
2010
2011
Leegstand (13,6% in 2011)
20
160
16
120
12
80
8
40
4
0
2007
2004 Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
Arnhem
Nijmegen
Leegstand 2011
Leegstand 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
Ede
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
Veenendaal
Apeldoorn ’s-Hertogenbosch
Nederlands gemiddelde 2011
280 20%
25%
19% 32%
9% 6%
240
20%
26%
200
19% 34%
10% 8% 6% 4%
21%
30% 4% Arnhem en Nijmegen Industrie, handel en transport Zakelijke dienstverlening
42%
120 80
31%
34%
160
40 Nederland
ICT Banken en verzekeraars Overheid en overige non-profit
0
2004 500-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
9
Arnhem en Nijmegen Factsheet kantorenmarkt | januari 2012
Kantorenlocaties ARNHEM 1 Stationsomgeving 2 Kroonpark/Groningensingel
1
3 Velperweg
5
4 Gelderse Poort
Arnhem 3 6
5 Arnhems Buiten 6 IJsseloord II
4
2 Duiven
11
NIJMEGEN
Zevenaar
7 Stationsomgeving 8 Brabantse Poort 9 Lindenholt/Kerkenbos 10 Mercator Science & Technology Park ZEVENAAR 11 Mercurion
7 Nijmegen
9 8
10
Wijchen
Omvangrijke transacties kantoorruimte
Huurprijzen kantoorruimten
2011
in euro per m2/jaar*
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Nijmegen
Stationsomgeving
KWP Gebiedsontwikkelaars
8.000
Plaats
Lindenholt/Kerkenbos
Scholten Awater
2.950
Arnhem
Arnhem
Metrage
2010 Centrum/Stationsomgeving
2011
van
tot
van
tot
95
165
90
185
Stationsomgeving
Atos Origin
2.750
Kroonpark/Groningensingel
115
150
110
140
IJsseloord II
SIDN
2.700
Velperweg
105
135
100
135
Boulevard Heuvelink
Gemeente Arnhem
2.500
Gelderse Poort
115
140
110
135
Arnhems Buiten
95
140
95
140
IJsseloord II
115
165
115
165
Centrum/Stationsomgeving
Nijmegen
Bruto aanvangsrendementen v.o.n. in % 2010
2011
Landsdeel
Locatie
van
tot
van
tot
Oost
Beste locaties
6,80
8,75
7,00
9,00
Overige locaties
8,50
10,00
8,50
10,50
Zevenaar
100
175
100
175
Brabantse Poort
90
125
90
125
Lindenholt/Kerkenbos
90
120
90
120
Mercator Science & Technology Park 120
130
120
130
Mercurion
120
90
120
90
*Excl. evt. incentives
10
Breda en omgeving Factsheet kantorenmarkt | januari 2012 Breda, Oosterhout, Etten-Leur, Bergen op Zoom en Roosendaal
Kantoorbanen
Aanbod
Voorraad
55.450
156.000 m2
1.082.000 m2
2,3%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Leegstand
46.000 m2
13,4% (145.000 m2)
28%
2011 t.o.v. 2010
7,5%
2011 t.o.v. 2010
2,7%
2011 t.o.v. 2010
Huurprijs*
€ 122 per m2/ jaar
3,9%
2011 t.o.v. 2010
1,9%
2011 t.o.v. 2010 *Excl. evt. incentives
Index kantoorbanen
Voorraad in gebruik
2004=100
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
120
1.200
115
1.000
110
800
105
600
100
400
95
200
90
2004 Breda e.o.
2005
2006
2007
2008
2009
0
2010
2004
2005
Voorraad
Nederland
2006
2007
Voorraad in gebruik
Bron: LISA
Bron: Bak, DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Leegstand
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
in % van voorraad ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
160
20
2008
2009
2010
2011
Leegstand (13,4% in 2011)
140 15
120 100
10
80 60
5
40 20 0
2004 Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
Breda
Oosterhout
Leegstand 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
Etten-Leur
Leegstand 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
Bergen op Zoom Roosendaal
Nederlands gemiddelde 2011
160 16%
53%
38%
120
19%
24% 2% 4%
34%
3% 29% 31%
100
10% 8% 6% 4% 31%
Breda e.o. Industrie, handel en transport Zakelijke dienstverlening
140
20%
26%
42%
80 60 40 20
Nederland
ICT Banken en verzekeraars Overheid en overige non-profit
0
2004 500-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
11
Breda en omgeving Factsheet kantorenmarkt | januari 2012 Breda, Oosterhout, Etten-Leur, Bergen op Zoom en Roosendaal
Kantorenlocaties BREDA EN OMGEVING
Oosterhout
1 Centrum/Stationsgebied 2 Claudius Prinsenlaan
8
3 Ettense Baan
9
4 Westerhagelaan e.o. 5 Moleneind
4
6 Digit Parc
6
7 Stadionkwartier
7
8 Europark
5 1
Breda 2
3
9 Hoevestein
11
10 Bredaseweg
10
11 Parklaan/Trivium
Etten-Leur
ROOSENDAAL / BERGEN OP ZOOM A17
1 Centrum Roosendaal
A58
2 Bovendonk
E312
3 Centrum Bergen op Zoom A4
1 Roosendaal
2
A58 E312
3
© GeoMedia 2008 [7157]
Bergen op Zoom A4
0
2 km
Omvangrijke transacties kantoorruimte
Huurprijzen kantoorruimten
2011
in euro per m2/jaar*
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Breda
Stationsgebied
Belastingdienst
Centrum
Oosterhout
Metrage
2010
2011
13.000
Plaats
Rabobank
7.000
Breda
Moleneind
Medinova Kliniek Breda B.V.
3.150
Claudius Prinsenlaan
120
150
120
150
Stationsgebied
NHTV Internationale Hogeschool Breda 2.700
Ettense Baan
100
155
100
150
Centrum/Stationsgebied
van
tot
van
tot
90
160
90
160
Teteringsedijk
Hero Nederland
1.550
Westerhagelaan e.o.
100
150
100
150
Ettense Baan
Princeville Beheer B.V.
1.250
Moleneind
85
135
75
125
Hoevestein
Pharma Partners
2.900
Digit Parc
150
165
150
165
Stadionkwartier
145
165
145
165
Europark
115
135
115
135
Hoevestein
120
135
120
135
90
150
90
150
Oosterhout
Bruto aanvangsrendementen v.o.n. in % 2010
Etten-Leur
Centrum
Bredaseweg/Parklaan/Trivium 120
145
120
145
Roosendaal
Centrum
90
140
80
140
110
130
100
130
90
155
75
145
2011
Landsdeel
Locatie
van
tot
van
tot
Zuid
Beste locaties
6,75
8,50
7,00
9,00
Overige locaties
8,50
9,75
8,50
10,50
Bovendonk Bergen op Zoom Centrum *Excl. evt. incentives
12
Den Haag en omgeving Factsheet kantorenmarkt | januari 2012 Den Haag, Leiden, Rijswijk, Leidschendam-Voorburg, Delft, Zoetermeer en Gouda
Kantoorbanen
Aanbod
Voorraad
216.800
1.147.000 m2
7.187.000 m2
1,3%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Leegstand
87.000 m2
14,1% (1.013.000 m2)
43%
2011 t.o.v. 2010
8,0%
2011 t.o.v. 2010
1,3%
2011 t.o.v. 2010
Huurprijs*
€ 140 per m2/ jaar
0,7%
2011 t.o.v. 2010
1,7%
2011 t.o.v. 2010 *Excl. evt. incentives
Index kantoorbanen
Voorraad in gebruik
2004=100
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
115
8.000 7.000 6.000
110
5.000 4.000
105
3.000 2.000
100
1.000 95
2004
2005
Den Haag e.o.
2006
2007
2008
2009
0
2010
2004
2005
Voorraad
Nederland
2006
Voorraad in gebruik
Bron: LISA
Bron: Bak, DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Leegstand
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
in % van voorraad ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
1.200
35
1.000
30
2008
2009
2010
2011
Leegstand (14,1% in 2011)
25
800
20
600
15
400
10
200 0
2007
5 2004
Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
Leiden
Den Haag
Leegstand 2011
Leegstand 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
Rijswijk Leidschendam- Delft Voorburg
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
Zoetermeer
Gouda
Nederlands gemiddelde 2011
1.200
31%
24%
19% 34%
9% 5% 6% 22% 2%
48%
37%
1.000
20%
26%
16%
31%
Den Haag e.o.
Industrie, handel en transport Zakelijke dienstverlening
800
10% 8% 6% 4%
42%
600 400 200
Nederland
ICT Banken en verzekeraars Overheid en overige non-profit
0 2004 500-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
13
Den Haag en omgeving Factsheet kantorenmarkt | januari 2012 Den Haag, Leiden, Rijswijk, Leidschendam-Voorburg, Delft, Zoetermeer en Gouda
Kantorenlocaties 1 Nieuw Centrum 2 Beatrixkwartier 3 CS Kwadrant 4 Congrescentrum e.o. 5 In de Boogaard 6 Hoornwijck
14 4
7 Rokkeveen 8 Binckhorst
2
9 Laakhaven HS 10 Ypenburg
3
1
11 Forepark
Leidschendam-Voorburg
8
Den Haag
12 Plaspoelpolder
9
11
13 Delft-Noord 14 Hofzichtpark/Mariahoeve
Zoetermeer
10
6
7
5 12 Rijswijk 13
Omvangrijke transacties kantoorruimte
Huurprijzen kantoorruimten
2011
in euro per m2/jaar*
Plaats
Locatie
Den Haag Lange Voorhout
Huurder/koper
Metrage
Barents Krans Advocaten Notarissen B.V. 5.200
Congrescentrum e.o. International Baccalaureate
5.150
2010 Plaats Den Haag
2011
van
tot
van
tot
Nieuw Centrum
115
200
150
215
TNT Post Shared Services B.V.
4.300
Beatrixkwartier
150
210
150
210
Zoetermeer Plein v.d. Ver. Naties
Dunea
4.000
CS Kwadrant
165
215
165
220
Rijswijk
Plaspoelpolder
DDL Diagnostic Laboratory
3.650
Congrescentrum e.o.
145
175
145
180
Leiden
Lammenschans
Stichting ROC Leiden
3.350
In den Boogaard
90
140
90
140
Delft
Brasserplein
Wincor Nixdorf
2.550
Hoornwijck
100
140
100
140
Binckhorst
85
150
85
165 150
Beatrixkwartier
Laakhaven HS
Bruto aanvangsrendementen
Ypenburg
v.o.n. in %
Forepark 2010
Hofzichtpark/Mariahoeve
Locatie
van
tot
van
tot
West
Beste locaties
6,10
7,75
6,10
8,00
Overige locaties
6,75
9,00
7,50
10,00
140
80
190
100
190
-
-
130
170 150
100
150
100
Rijswijk
Plaspoelpolder
80
145
60
145
Delft
Delft-Noord
90
140
90
140
Zoetermeer
Rokkeveen
100
145
90
145
Leiden
Bio-sciencepark
140
180
140
185
Centraal station
125
150
125
185
Leidschendam-Voorburg
95
145
90
145
Gouda
95
140
90
135
2011
Landsdeel
80 100
Goudse Poort
*Excl. evt. incentives
14
Ede en Veenendaal Factsheet kantorenmarkt | januari 2012
Kantoorbanen
Aanbod
Voorraad
20.200
102.000 m2
411.000 m2
7,1%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Leegstand
9.000 m2
21,7% (89.000 m2)
47%
2011 t.o.v. 2010
24%
2011 t.o.v. 2010
4,6%
2011 t.o.v. 2010
Huurprijs*
€ 109 per m2/ jaar
3,3%
2011 t.o.v. 2010
1,0%
2011 t.o.v. 2010 *Excl. evt. incentives
Index kantoorbanen
Voorraad in gebruik
2004=100
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
115
450
110
360
105
270
100
180
95
90
90
2004
2005
2006
Ede en Veenendaal
2007
2008
2009
2010
0
2004
2005
Voorraad
Nederland
2006
2007
Voorraad in gebruik
Bron: LISA
Bron: Bak, DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Leegstand
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
in % van voorraad ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
120
32
2008
2009
2010
2011
Leegstand (21,7% in 2011)
28
100
24 80
20
60
16 12
40
8 20
4
0
2004 Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
Ede
Gemiddelde opname 2004 - 2011
Veenendaal
Leegstand 2010
Utrecht
Leegstand 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
Amersfoort
Arnhem
Nijmegen
Nederlands gemiddelde 2011
120 17%
46%
33%
80
19%
24%
34%
10% 8% 6% 4%
9% 31%
100
20%
26%
3%
31%
37% Ede en Veenendaal
Industrie, handel en transport Zakelijke dienstverlening
42%
60 40 20
Nederland
ICT Banken en verzekeraars Overheid en overige non-profit
0
2004 500-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
15
Ede en Veenendaal Factsheet kantorenmarkt | januari 2012
Kantorenlocaties 1 Veenendaal-Centrum 2 De Faktorij/De Vendel 3 De Batterijen
3
4 De Compagnie 5 Ede stationsgebied
2
8 4
6 De Vallei
Ede
7 Edese Manen 8 Ede-Centrum 9 Horapark
Veenendaal
5
6
1
9 7
Omvangrijke transacties kantoorruimte
Huurprijzen kantoorruimten
2011
in euro per m2/jaar*
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Ede
De Vallei
Stichting Mooiland
2.050
Plaats
Galvanistraat
Klomp Groepsvervoer B.V.
1.050
Ede
De Vallei
Routit Participatie B.V.
De Compagnie
Stichting Bureau Jeugdzorg
De Vendel
Agathos Thuiszorg
Veenendaal
Metrage
2010 De Vallei Edese Manen
Oost
135
90
135
135
95
135
750
Horapark
115
130
115
130
Stationsgebied
90
130
90
130
Centrum
90
125
90
125
De Faktorij/De Vendel
90
125
90
120
110
140
110
135
90
125
90
120
2011 van
115
135
De Compagnie tot
135
90
De Batterijen 2010
tot
115 100
v.o.n. in % van
van
Centrum
800
Bruto aanvangsrendementen
Locatie
tot
1.050
Veenendaal
Landsdeel
2011
van
*Excl. evt. incentives
to
Beste locaties
6,80
8,75
7,00
9,00
Overige locaties
8,50
10,00
8,50
10,50
16
Eindhoven en omgeving Factsheet kantorenmarkt | januari 2012 Eindhoven, Helmond, Best, Son en Breugel en Veldhoven
Kantoorbanen
Aanbod
Voorraad
76.200
299.000 m2
1.880.000 m2
0,8%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Leegstand
59.000 m2
14,1% (264.000 m2)
69%
2011 t.o.v. 2010
5,4%
2011 t.o.v. 2010
1,6%
2011 t.o.v. 2010
Huurprijs*
€ 125 per m2/ jaar
0%
2011 t.o.v. 2010
1,2%
2011 t.o.v. 2010 *Excl. evt. incentives
Index kantoorbanen
Voorraad in gebruik
2004=100
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
130
2.000
120
1.500
110
1.000
100
500
90
2004
2005
Eindhoven e.o.
2006
2007
2008
2009
0
2010
Nederland
2004
2005
Voorraad
2006
Voorraad in gebruik
Bron: LISA
Bron: Bak, DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Leegstand
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
in % van voorraad ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
300
30
250
25
200
20
150
15
100
10
50
5
0
2004 Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
2008
2009
2010
2011
Leegstand (14,1% in 2011)
Eindhoven Son en Breugel Veldhoven Leegstand 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
2007
Leegstand 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
Best
Helmond
Tilburg
Nederlands gemiddelde 2011
300 19% 27%
12%
34%
10% 8% 6% 4%
3%
33% 3% 51%
200
19%
23% 15% 14%
250
20%
26%
31% Eindhoven e.o.
Industrie, handel en transport Zakelijke dienstverlening
42%
150 100 50
Nederland
ICT Banken en verzekeraars Overheid en overige non-profit
0
2004 500-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
17
Eindhoven en omgeving Factsheet kantorenmarkt | januari 2012 Eindhoven, Helmond, Best, Son en Breugel en Veldhoven
Kantorenlocaties
Son en Breugel
1 Stationsgebied 2 Centrum 3 Stadionkwartier
11
Best
4 Ring
Helmond
12
5 Kennedy Business District
8
6 Strijp S
15
7 Poort van Metz 8 Helmond Centrum 9 Park Diepenvoorde 10 Flight Forum 11 Science Park Eindhoven
0
6
13
10
4
12 Breeven
2
13 Eindhoven Airport
1
7
14 De Hurk/Croy 15 Groot Schooten
5 3
Eindhoven 14
Veldhoven
16 De Run
16 9
Omvangrijke transacties kantoorruimte
Huurprijzen kantoorruimten
2011
in euro per m2/jaar*
Plaats Eindhoven
Helmond
Locatie Strijp S
Huurder/koper Bosch Security Systems
Metrage 15.000
Stationsgebied
KPMG en KPMG Meijburg & Co 7.000
Centrum
GGD
3.500
Croy
Itelligence
3.100
Kennedy Business District Deutsche Bank N.V. De Hurk Groot Schooten
2010 Plaats
2011
van
tot
van
tot
Stadionkwartier
125
175
120
175
Ring
125
140
120
140
2.400
Kennedy Business District
160
175
160
175
NTS-Group
2.000
Strijp S
65
90
65
90
RSW Accountants
2.200
Poort van Metz
130
140
130
140
Flight Forum/Eindhoven Airport
125
150
120
145
90
140
90
140 120
Eindhoven
Centrum/Stationsgebied/
De Hurk/Croy
Bruto aanvangsrendementen
Helmond
v.o.n. in % 2010
2011
Centrum
90
120
85
Groot Schooten
90
125
90
125
125
145 125
Waalre
Park Diepenvoorde
130
145
Landsdeel
Locatie
van
tot
van
tot
Best
Breeven
100
125
90
Zuid
Beste locaties
6,75
8,50
7,00
9,00
Son
Science Park Eindhoven
120
130
120
130
Overige locaties
8,50
9,75
8,50
10,50
Veldhoven
De Run
90
120
90
120
*Excl. evt. incentives
18
Friesland Factsheet kantorenmarkt | januari 2012 Leeuwarden, Heerenveen en Drachten
Kantoorbanen
Aanbod
Voorraad
36.000
109.000 m2
783.000 m2
1,3%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Leegstand
16.000 m2
13,1% (102.000 m2)
16%
2011 t.o.v. 2010
4,4%
2011 t.o.v. 2010
1,7%
2011 t.o.v. 2010
Huurprijs*
€ 103 per m2/ jaar
1,8%
2011 t.o.v. 2010
0,4%
2011 t.o.v. 2010 *Excl. evt. incentives
Index kantoorbanen
Voorraad in gebruik
2004=100
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
115
800
110
600
105
400
100
200
95
2004 Friesland
2005
2006
2007
2008
2009
0
2010
2004
2005
Voorraad
Nederland
2006
Voorraad in gebruik
Bron: LISA
Bron: Bak, DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Leegstand
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
in % van voorraad ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
120
21
100
18
2008
2009
2010
2011
Leegstand (13,1% in 2011)
15
80
12
60
9
40
6
20 0
2007
3 2004 Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
Heerenveen
Leeuwarden
Leegstand 2011
Leegstand 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
Smallingerland
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
Groningen
Assen
Nederlands gemiddelde 2011
120 17%
54% 50%
100
20%
26%
13% 4% 9%
80
19% 34%
10% 8% 6% 4%
24% 29% 31% Friesland Industrie, handel en transport Zakelijke dienstverlening
42%
60 40 20
Nederland
ICT Banken en verzekeraars Overheid en overige non-profit
0
2004 500-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
19
Friesland Factsheet kantorenmarkt | januari 2012 Leeuwarden, Heerenveen en Drachten
Kantorenlocaties LEEUWARDEN 1 Stationsgebied 2 Oostergoweg 3 Tesselschadestraat
1
2
3
Leeuwarden
4 FEC-City 5 Lange Marktstraat
4
Heerenveen
3 5 1
DRACHTEN
2
1 Centrum 2 Kantorenpark 3 Azeven HEERENVEEN 1 K.R. Poststraat 2 Stationsgebied 3 Abe Lenstra Boulevard
Drachten 1
2
3
Omvangrijke transacties kantoorruimte
Huurprijzen kantoorruimten
2011
in euro per m2/jaar*
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Drachten
Kantorenpark
Heijmans Facilitair Bedrijf
Metrage 3.350
Plaats
Centrum
Gemeente Smallingerland
1.450
Leeuwarden
Morra
LTO
1.100
Zuiderdwarsvaart
een zorginstelling
Leeuwarden
Cambuurplein
Fit for Free
Heerenveen
P.J. Troelstralaan
een kinderdagverblijf
K.R. Poststraat
Zorggarant
2010 tot
van
tot
Stationsgebied
80
125
90
120
Oostergoweg
80
100
80
100
Tesselschadestraat
80
110
80
110
1.800
FEC-City
80
110
80
110
1.100
Lange Marktstraat
90
120
90
120
800
600
Drachten
Centrum
80
120
80
120
Kantorenpark
90
120
90
120
100
125
100
125
85
120
85
120
Azeven Heerenveen
K.R. Poststraat
Bruto aanvangsrendementen
Stationsgebied
v.o.n. in %
Abe Lenstra Boulevard 2010
Landsdeel Noord
Locatie
van
Sneek
2011 tot
van
2011
van
tot
Beste locaties
7,50
9,00
7,75
9,50
Overige locaties
8,50
10,50
8,50
11,00
80
100
80
100
100
125
100
125
85
120
80
110
*Excl. evt. incentives
20
Gooi en Eemland Factsheet kantorenmarkt | januari 2012 Amersfoort en Hilversum
Kantoorbanen
Aanbod
Voorraad
50.250
241.000 m2
1.467.000 m2
5,0%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Leegstand
46.000 m2
16,1% (237.000 m2)
21%
2011 t.o.v. 2010
5,0%
2011 t.o.v. 2010
1,1%
2011 t.o.v. 2010
Huurprijs*
€ 141 per m2/ jaar
0,8%
2011 t.o.v. 2010
0,9%
2011 t.o.v. 2010 *Excl. evt. incentives
Index kantoorbanen
Voorraad in gebruik
2004=100
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
115
1.500 1.200
110
900 105
600 100
300
95
2004
2005
2006
Gooi en Eemland
2007
2008
2009
0
2010
2004
2005
Voorraad
Nederland
2006
2007
Voorraad in gebruik
Bron: LISA
Bron: Bak, DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Leegstand
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
in % van voorraad ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
250
32
2008
2009
2010
2011
Leegstand (16,1% in 2011)
28 200
24
150
20
100
12
16 8
50
4
0
2004
2005
Opname
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
Amersfoort
Hilversum
Leegstand 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
Utrecht
Leegstand 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
Almere
Ede
Veenendaal
Nederlands gemiddelde 2011
250 19% 36%
23%
20%
26% 34%
10% 8% 6% 4%
16% 14% 33%
8%
100 50
Gooi en Eemland
Industrie, handel en transport Zakelijke dienstverlening
150
31%
4% 27%
200
19%
20%
42%
Nederland
ICT Banken en verzekeraars Overheid en overige non-profit
0
2004 500-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
21
Gooi en Eemland Factsheet kantorenmarkt | januari 2012 Amersfoort en Hilversum
Kantorenlocaties AMERSFOORT
8
1 Stationsgebied Zuidzijde 2 Stationsgebied Noordzijde 3 Historische binnenstad/
4
Stadsring 4 De Brand
6
5 De Berg 6 Podium
2
7
7 De Hoef
Hilversum
8 Calveen
Amersfoort
1
HILVERSUM 1 Stationsplein Hilversum
2
2 Mediapark 3 Kantorenpark ArenA
3
3
1 5
Omvangrijke transacties kantoorruimte
Huurprijzen kantoorruimten
2011
in euro per m2/jaar*
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Hilversum
Mediapark
United Broadcasting Facilities
9.500
Plaats
Schuttersweg
Sonos Europe
3.450
Amersfoort
Amersfoort
Metrage
2010 Stationsgebied
2011
van
tot
van
tot
125
165
125
165
Calveen
Volkswagen Pon Financial Services B.V.
7.400
Historische binnenstad/Stadsring 115
135
115
135
De Hoef
ABN Amro Hypotheken Groep B.V.
2.500
De Berg
175
145
180
130
Stadsring
ABN Amro Bank N.V.
2.050
Podium
-
-
145
160
Stationsgebied
St. Dokter Henri van der Hoeven
1.600
De Hoef/Calveen/De Brand
110
135
100
135
De Hoef
TietoEnator Consulting B.V.
1.600
Stationsgebied
125
142
125
137
Mediapark
150
185
150
185
Kantorenpark ArenA
135
170
135
170
110
135
95
130
Boulevard
130
190
130
190
Utrechtseweg
150
190
145
185
Hilversum
Leusden
Bruto aanvangsrendementen
Zeist
v.o.n. in % 2010
2011
*Excl. evt. incentives
Landsdeel
Locatie
van
tot
van
tot
Oost
Beste locaties
6,80
8,75
7,00
9,00
Overige locaties
8,50
10,00
8,50
10,50
West
Beste locaties
6,10
7,75
6,10
8,00
Overige locaties
6,75
9,00
7,50
10,00
22
Groningen en Assen Factsheet kantorenmarkt | januari 2012
Kantoorbanen
Aanbod
Voorraad
55.250
162.000 m2
1.256.000 m2
3,5%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Leegstand
33.000 m2
11,7% (146.000 m2)
20%
2011 t.o.v. 2010
19%
2011 t.o.v. 2010
0,9%
2011 t.o.v. 2010
Huurprijs*
€ 111 per m2/ jaar
2,1%
2011 t.o.v. 2010
4,0%
2011 t.o.v. 2010 *Excl. evt. incentives
Index kantoorbanen
Voorraad in gebruik
2004=100
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
115
1.500
110
1.250 1.000
105
750 100
500
95
250
90
2004
2005
2006
Groningen en Assen
2007
2008
2009
0
2010
2004
2005
Voorraad
Nederland
2006
2007
Voorraad in gebruik
Bron: LISA
Bron: Bak, DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Leegstand
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
in % van voorraad ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
180 160 140 120 100 80 60 40 20 0
21
2008
2009
2010
2011
Leegstand (11,7% in 2011)
18 15 12 9 6 3 2004 Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
Groningen
Assen Leegstand 2011
Leegstand 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
Zwolle
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
7%
2% 8%
50% 49%
20%
26%
11% 10%
19% 34%
4% 26% 33%
31%
Groningen en Assen Industrie, handel en transport Zakelijke dienstverlening
10% 8% 6% 4%
42%
Nederland
ICT Banken en verzekeraars Overheid en overige non-profit
180 160 140 120 100 80 60 40 20 0
2004 500-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
Leeuwarden
Heerenveen
Nederlands gemiddelde 2011
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
23
Groningen en Assen Factsheet kantorenmarkt | januari 2012
Kantorenlocaties GRONINGEN
3
5
1 Kranenburg 2 Europapark
7
3 Stationsgebied/
4
6
Verbindingskanaalzone 4 Martini Trade Park 5 Corpus den Hoorn-Zuid
Groningen
6 Hunzepark
Assen
7 Zernike Science Park
2
1
8 De Meeuwen
8 2
3
ASSEN
4
1 Kloosterveen
1
2 Stationsgebied
5
3 Peelerpark 4 Borgstee 5 Messchenveld
Omvangrijke transacties kantoorruimte
Huurprijzen kantoorruimten
2011
in euro per m2/jaar*
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Groningen
Stationsgebied
Gasterra
5.000
Plaats
van
tot
van
tot
Stationsgebied
Gemeente Groningen
3.500
Groningen Kranenburg
120
130
100
130
Assen
Metrage
2010
Oude Ebbingestraat
PC Universiteit Kampen
2.600
Europapark
115
150
115
140
Corpus den Hoorn
NV NOM
1.700
Stationsgebied/Verbindingskanaalzone 115
145
110
135
Hoendiep
Zorgpunt
1.650
Zernike Science Park
Noordelijke Hogeschool Leeuwarden 1.600
Martini Trade Park
110
120
110
130
Corpus den Hoorn-Zuid
110
135
95
140
Europapark
MACG
1.300
Hunzepark
90
110
90
110
Peelerpark
Alvimedica Vascular Research B.V.
1.200
Zernike Science Park
90
100
80
100
130
150
115
140
90
115
90
110
100
125
100
120
90
115
90
110
De Meeuwen Assen
Kloosterveen/Oude Grachtpad
Bruto aanvangsrendementen
Stationsgebied
v.o.n. in %
Peelerpark 2010
Landsdeel Noord
2011
Locatie
van
2011 tot
van
tot
Beste locaties
7,50
9,00
7,75
9,50
Overige locaties
8,50
10,50
8,50
11,00
Borgstee
100
110
90
100
Messchenveld
100
115
100
110
*Excl. evt. incentives
24
Haarlemmermeer Factsheet kantorenmarkt | januari 2012 Hoofddorp, Schiphol, Nieuw-Vennep, Badhoevedorp en Lijnden
Kantoorbanen
Aanbod
Voorraad
29.900
318.000 m2
1.379.000 m2
2,2%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Leegstand
43.000 m2
21,5% (296.000 m2)
0,1%
2011 t.o.v. 2010
0,2%
2011 t.o.v. 2010
1,0%
2011 t.o.v. 2010
Huurprijs*
€ 150 per m2/ jaar
1,2%
2011 t.o.v. 2010
3,7%
2011 t.o.v. 2010 *Excl. evt. incentives
Index kantoorbanen
Voorraad in gebruik
2004=100
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
115
1.500 1.200
110
900 105
600 100
300
95
2004
2005
Haarlemmermeer
2006
2007
2008
2009
0
2010
2004
2005
Voorraad
Nederland
2006
Voorraad in gebruik
Bron: LISA
Bron: Bak, DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Leegstand
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
in % van voorraad ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
350
30
300
25
250
2008
2009
2010
2011
Leegstand (21,5% in 2011)
20
200
15
150
10
100
5
50 0
2007
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
0 Haarlemmermeer
Amsterdam
Haarlem
Opname
Aanbod
Leegstand 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
Diemen Amstelveen
Leegstand 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
Den Haag Leiden
Nederlands gemiddelde 2011
350 12%
39%
24%
250
19%
39%
34%
10% 8% 6% 4%
36% 4%
Haarlemmermeer
Industrie, handel en transport Zakelijke dienstverlening
42%
200 150 100
31%
22% 13%
300
20%
26%
11%
50 Nederland
ICT Banken en verzekeraars Overheid en overige non-profit
0
2004
500-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
25
Haarlemmermeer Factsheet kantorenmarkt | januari 2012 Hoofddorp, Schiphol, Nieuw-Vennep, Badhoevedorp en Lijnden
Kantorenlocaties
Lijnden
1 Hoofddorp-Centrum 2 Beukenhorst-Oost
Badhoevedorp
3 Beukenhorst-West
10
4 Beukenhorst-Zuid 5 De Hoek-Noord 6 Schiphol-Centrum 7 Schiphol-Oost
Schiphol
8 Schiphol-Rijk
7
6
9 Schiphol-Zuid 10 Badhoevedorp
Hoofddorp
1 3 4
2
5 9
8
Nieuw-Vennep
Omvangrijke transacties kantoorruimte
Huurprijzen kantoorruimten
2011
in euro per m2/jaar*
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Hoofddorp
Beukenhorst-Oost
Alcatel-Lucent Nederland
7.050
Plaats
Beukenhorst-Zuid
Sonion Nederland B.V.
4.300
Hoofddorp
90
150
85
De Hoek-Noord
Fokker Services
3.900
Beukenhorst-Oost
145
180
140
175
Beukenhorst-Oost
Bentley Netherlands Systems B.V. 1.450
Beukenhorst-West
110
160
100
150
Schiphol Lijnden
Metrage
2010 van tot Centrum
2011 van tot 160
Zuid
Heijmans
1.800
Beukenhorst-Zuid
175
210
175
205
Rijk
McAfee
1.600
De Hoek-Noord
100
140
95
135
Milaanstraat
Installatiebedrijf Van Dorp
1.650
Schiphol
Centrum
220
360
200
355
Oost
120
180
115
175
Rijk
90
165
85
160
Zuid
130
165
125
160
Bruto aanvangsrendementen
Badhoevedorp
110
140
100
130
v.o.n. in %
Lijnden
125
150
120
145
2010
2011 tot
van
*Excl. evt. incentives
Landsdeel
Locatie
van
West
Beste locaties
6,10
7,75
6,10
8,00
tot
Overige locaties
6,75
9,00
7,50
10,00
26
’s-Hertogenbosch en Tilburg Factsheet kantorenmarkt | januari 2012
Kantoorbanen
Aanbod
Voorraad
61.250
169.000 m2
1.421.000 m2
2,3%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Leegstand
70.000 m2
9,4% (134.000 m2)
11%
2011 t.o.v. 2010
7,3%
2011 t.o.v. 2010
2,1%
2011 t.o.v. 20100
Huurprijs*
€ 122 per m2/ jaar
1,4%
2011 t.o.v. 2010
3,6%
2011 t.o.v. 2010 *Excl. evt. incentives
Index kantoorbanen
Voorraad in gebruik
2004=100
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
115
1.500 1.200
110
900 105
600 100
300
95
2004
2005
2006
’s-Hertogenbosch en Tilburg
2007
2008
2009
0
2010
2004
2005
Voorraad
Nederland
2006
2007
Voorraad in gebruik
Bron: LISA
Bron: Bak, DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Leegstand
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
in % van voorraad ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
180
16
2008
2009
2010
2011
Leegstand (9,4% in 2011)
14
150
12 120
10
90
8 6
60
4 30
2
0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Opname Aanbod ’s-Hertogenbosch ’s-Hertogenbosch Tilburg Tilburg Gemiddelde opname 2004 - 2011
0
’s-Hertogenbosch
Tilburg
Breda
Leegstand 2011
Leegstand 2010
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
Oosterhout
Eindhoven
Nederlands gemiddelde 2011
180 14% 27%
22%
13% 7%
19% 34%
5%
120
10% 8% 6% 4%
6%
36% 53%
150
20%
26%
17%
31% ’s-Hertogenbosch en Tilburg
Industrie, handel en transport Zakelijke dienstverlening
42%
90 60 30
Nederland
ICT Banken en verzekeraars Overheid en overige non-profit
0
2004 500-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
27
’s-Hertogenbosch en Tilburg Factsheet kantorenmarkt | januari 2012
Kantorenlocaties ’S-HERTOGENBOSCH 1 High Tech Parc 2 Pettelaarpark
Tilburg
3 Paleiskwartier
6
4 De Rietvelden/De Vutter 5 Brabantpoort
5 1
1
3
8
4
6 Maaspoort 7 De Brand
4
8 De Herven
’s Hertogenbosch
TILBURG
2 7
3
1 Spoorzone
5
2 ’t Laar
2
3 Prof. Cobbenhagenlaan e.o. 4 Ringbaan West 5 Katsbogten
Omvangrijke transacties kantoorruimte
Huurprijzen kantoorruimten
2011
in euro per m2/jaar*
Plaats
Locatie
Metrage
2010
6.450
Plaats
Certitudo Capital B.V.
3.650
‘s-Hertogenbosch
De Herven
Gerlon International
3.650
St. Josephstraat
Ons Middelbaar Onderwijs 3.500
De Rietvelden Tilburg
Huurder/koper Avans Hogeschool
‘s-Hertogenbosch De Herven
Prof. Cobbenhagenlaan e.o. NB Internet Exchange
tot
van
tot
75
145
75
145
Pettelaarpark
130
160
125
155
Station/Paleiskwartier
140
160
130
170
75
125
75
110
Brabantpoort
110
135
110
125
Maaspoort
125
145
120
140
De Brand
110
145
90
140 140
High Tech Park
De Rietvelden/De Vutter
3.350
Bruto aanvangsrendementen
De Herven
v.o.n. in %
Tilburg 2010
2011
Landsdeel
Locatie
van
tot
van
tot
Zuid
Beste locaties
6,75
8,50
7,00
9,00
Overige locaties
8,50
9,75
8,50
10,50
Zaltbommel
2011
van
90
140
90
Centrum/Spoorzone
110
145
100
140
‘t Laar
120
145
100
140
Prof. Cobbenhagenlaan e.o. 115
140
115
140
Ringbanen
110
135
110
135
Waluwe
125
140
120
135
*Excl. evt. incentives
28
Limburg Factsheet kantorenmarkt | januari 2012 Maastricht (incl. Airport/Beek), Heerlen, Roermond en Venlo
Kantoorbanen
Aanbod
Voorraad
60.600
154.000 m2
1.493.000 m2
0,2%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Leegstand
37.000 m2
10,0% (149.000 m2)
8,8%
2011 t.o.v. 2010
13%
2011 t.o.v. 2010
0,1%
2011 t.o.v. 2010
Huurprijs*
€ 121 per m2/ jaar
1,6%
2011 t.o.v. 2010
3,1%
2011 t.o.v. 2010 *Excl. evt. incentives
Index kantoorbanen
Voorraad in gebruik
2004=100
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
115
1.600 1.400
110
1.200 1.000
105
800 100
600 400
95
200
90
2004
Limburg
2005
2006
2007
2008
2009
0
2010
2004
2005
Voorraad
Nederland
2006
Voorraad in gebruik
Bron: LISA
Bron: Bak, DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Leegstand
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
in % van voorraad ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
160
25
140
2007
2008
2009
2010
2011
Leegstand (10,0% in 2011)
20
120 100
15
80 10
60 40
5
20 0
2004 Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
Maastricht incl. Airport
Heerlen
Leegstand 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
Roermond
Leegstand 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
Eindhoven
Helmond
Nederlands gemiddelde 2011
160 9% 25%
17%
30%
44%
4%
6%
120
19% 34%
10%
140
20%
26%
100
10% 8% 6% 4% 31%
Limburg Industrie, handel en transport Zakelijke dienstverlening
60 40
55% 42%
80
20 Nederland
ICT Banken en verzekeraars Overheid en overige non-profit
0
2004 500-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
29
Limburg Factsheet kantorenmarkt | januari 2012 Maastricht (incl. Airport/Beek), Heerlen, Roermond en Venlo
Kantorenlocaties
A73
5 MAASTRICHT 1 Centrum/Stationsgebied 2 Randwijck-Noord
N280
3 Ceramique
Maastricht
4
4 Geusselt
1 Roermond
1
5 Maastricht Airport
3
HEERLEN
2
1 Centrum/Stationsgebied
A73
2 Avantis 3 Coriopolis ROERMOND 1 Centrum E34
3
VENLO
A67
2
1 Centrum 2 Noorderpoort 3 Trade Port
Venlo
1 A73
3
1
Heerlen
2
Omvangrijke transacties kantoorruimte
Huurprijzen kantoorruimten
2011
in euro per m2/jaar*
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Metrage
Maastricht
Randwijck-Noord
Mercedes-Benz
11.300
Geusselt
DHL Financial services
Geusselt
Avenue2
Parkweg
Cauberg-Huygen
Roermond
Centrum
Essent
Venlo
Bosserhofweg
Credit Life International
2010
2011
van
tot
van
tot
Centrum/Stationsgebied
110
180
110
180
3.000
Randwijck-Noord
115
140
100
130
1.800
Ceramique
130
155
125
155
2.550
Geusselt
100
130
100
130
2.400
Maastricht Airport
105
135
100
140
95
127
90
127
4.000
Plaats Maastricht
Heerlen
Centrum/Stationsgebied
90
115
90
115
Coriopolis
Avantis
110
120
110
120
Bruto aanvangsrendementen
Roermond
Centrum
120
155
105
145
v.o.n. in %
Venlo
Centrum
90
127
80
127
110
135
105
125
90
105
90
105
2010 Landsdeel Zuid
Locatie
van
Noorderpoort
2011 tot
van
tot
Trade Port
Beste locaties
6,75
8,50
7,00
9,00
Sittard
Kantorenpark Noord
100
125
95
125
Overige locaties
8,50
9,75
8,50
10,50
Weert
Kantorenpark Noord
110
135
105
125
*Excl. evt. incentives
30
Rotterdam en omgeving Factsheet kantorenmarkt | januari 2012 Rotterdam, Capelle a/d IJssel, Schiedam en Drechtsteden
Kantoorbanen
Aanbod
Voorraad
151.550
892.000 m2
4.651.000 m2
1,2%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Leegstand
149.000 m2
14,6% (681.000 m2)
0,7%
2011 t.o.v. 2010
26%
2011 t.o.v. 2010
3,0%
2011 t.o.v. 2010
Huurprijs*
€ 135 per m2/ jaar
1,5%
2011 t.o.v. 2010
1,1%
2011 t.o.v. 2010 *Excl. evt. incentives
Index kantoorbanen
Voorraad in gebruik
2004=100
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
115
5.000
110
4.000
105
3.000
100
2.000
95
1.000
90
2004
2005
Rotterdam e.o.
2006
2007
2008
2009
0
2010
2004
2005
Voorraad
Nederland
2006
2007
Voorraad in gebruik
Bron: LISA
Bron: Bak, DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Leegstand
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
in % van voorraad ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
900 800 700 600 500 400 300 200 100 0
30
2008
2009
2010
2011
Leegstand (14,6% in 2011)
25 20 15 10 5 2004 Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
Rotterdam
Capelle a/d IJssel
Leegstand 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
Schiedam Drechtsteden
Leegstand 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
19% 31%
20%
26% 28%
36%
6% 33% 2% 39% 5% 1%
19% 34%
10% 8% 6% 4% 31%
Rotterdam e.o.
Industrie, handel en transport Zakelijke dienstverlening
42%
Nederland
ICT Banken en verzekeraars Overheid en overige non-profit
900 800 700 600 500 400 300 200 100 0
2004 500-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
Breda
Den Haag
Nederlands gemiddelde 2011
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
31
Rotterdam en omgeving Factsheet kantorenmarkt | januari 2012 Rotterdam, Capelle a/d IJssel, Schiedam en Drechtsteden
Kantorenlocaties
7
1 Centraal station
6
2 Centrum 3 Kop van Zuid 4 Marconiplein/Parklane
Capelle a/d IJssel
5 Brainpark
9
6 Alexandrium/Oosterhof
1
Schiedam
7 Rotterdam Airport
2
5
4
8 Zuidplein
3
9 Schieveste (Schiedam) 10 Rivium (Capelle a/d IJssel)
10
Rotterdam 8
Omvangrijke transacties kantoorruimte
Huurprijzen kantoorruimten
2011
in euro per m2/jaar*
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Rotterdam
Centrum
Hogeschool Rotterdam
Metrage
Centrum
Stedin Netbeheer
Willingestraat
Cofely Nederland
Centrum
Joulz
Centrum
Havensteder
Brainpark
Lloyd’s Register Emea
2010 tot
van
tot
Centrum
120
200
115
200
6.000
Centraal station
150
200
150
200
6.000
Kop van Zuid
145
188
145
188
5.000
Marconiplein/Parklane
130
145
130
145
4.300
Brainpark
145
180
135
175
Alexandrium/Oosterhof
130
170
130
165
Rotterdam Airport
160
195
160
195
6.450
Plaats Rotterdam
Bruto aanvangsrendementen v.o.n. in %
Schiedam 2010
Landsdeel West
Locatie
van
van
Zuidplein
110
138
100
135
Schieveste
130
145
130
145
Capelle a/d IJssel Rivium
2011 tot
2011
van
16.000
tot
Beste locaties
6,10
7,75
6,10
8,00
Overige locaties
6,75
9,00
7,50
10,00
Barbizon Capelle Office Park Hoofdweg Dordrecht
110
145
100
150
125
132
120
130 125
90
125
90
Amstelwijck
130
148
130
150
Centrum
100
130
100
135
*Excl. evt. incentives
32
Twentse stedenband Factsheet kantorenmarkt | januari 2012 Enschede, Hengelo en Almelo
Kantoorbanen
Aanbod
Voorraad
39.450
182.000 m2
880.000 m2
0,1%
2010 t.o.v. 2009
16%
2011 t.o.v. 2010
4,0%
2011 t.o.v. 2010
Opname
Leegstand
Huurprijs*
22.000 m2
15,8% (139.000 m2)
€ 101 per m2/ jaar
44%
2011 t.o.v. 2010
1,3%
2011 t.o.v. 2010
2,6%
2011 t.o.v. 2010 *Excl. evt. incentives
Index kantoorbanen
Voorraad in gebruik
2004=100
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
115
1.000 800
110
600 105
400 100
200
95
2004
2005
2006
Twentse stedenband
2007
2008
2009
0
2010
2004
2005
Voorraad
Nederland
2006
Voorraad in gebruik
Bron: LISA
Bron: Bak, DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Leegstand
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
in % van voorraad ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
200
25
160
20
120
15
80
10
40
5
0
2004 Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
Gemiddelde opname 2004 - 2011
0
2007
Enschede Leegstand 2010
Hengelo Leegstand 2011
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
41% 49%
2009
2010
2011
Leegstand (15,8% in 2011)
Opname naar sector 2%
2008
Almelo
Deventer
Nederlands gemiddelde 2011
200 9%
4% 13% 9% 5% 24%
20%
26%
160
19% 34%
44%
10% 8% 6% 4%
120 80
31% 40
Twentse stedenband Industrie, handel en transport Zakelijke dienstverlening
42%
Nederland
ICT Banken en verzekeraars Overheid en overige non-profit
0
2004 500-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
33
Twentse stedenband Factsheet kantorenmarkt | januari 2012 Enschede, Hengelo en Almelo
Kantorenlocaties 1 Enschede-Centrum 2 Business & Science Park 3 Zuiderval
6
4 Hengelo-Centrum
Almelo
5 Westermaat (Campus/Oosterbosch)
7
6 Almelo-Centrum
A35
7 Twentepoort
E30
5
A1
E30
Hengelo
A1
4
2 Enschede A35
1
0
© GeoMedia 2008 [7157]
3
4 km
Omvangrijke transacties kantoorruimte
Huurprijzen kantoorruimten
2011
in euro per m2/jaar*
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Enschede
Capitool
Novay
2.200
Plaats
Josink Hofweg
Asito Dienstengroep B.V.
1.350
Enschede
Capitool
Velthuis Kliniek Enschede
1.200
Business & Science Park
80
130
80
135
Sportlaan Driene
Olcea Beheer B.V.
2.100
Zuiderval
130
135
130
135
Westermaat
Strukton Rail
1.850
Centrum
Haven Noordzijde
Bureau Jeugdzorg Overijssel
1.550
Hengelo Almelo
Metrage
2010
Hengelo Almelo
Bruto aanvangsrendementen
Centrum
2011
van
tot
van
tot
85
135
85
135
80
120
75
120
Westermaat (Campus/Oosterbosch) 70
120
60
125
Centrum
85
145
75
130
Twentepoort
75
125
70
120
*Excl. evt. incentives
v.o.n. in % 2010
2011
Landsdeel
Locatie
van
tot
van
tot
Oost
Beste locaties
6,80
8,75
7,00
9,00
Overige locaties
8,50
10,00
8,50
10,50
34
Utrecht en omgeving Factsheet kantorenmarkt | januari 2012 Utrecht, Stichtse Vecht, Nieuwegein en Houten
Kantoorbanen
Aanbod
Voorraad
125.800
546.000 m2
3.544.000 m2
0,5%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Leegstand
102.000 m2
13,0% (461.000 m2)
16%
2011 t.o.v. 2010
8,4%
2011 t.o.v. 2010
0%
2011 t.o.v. 2010
Huurprijs*
€ 137 per m2/ jaar
2,6%
2011 t.o.v. 2010
1,4%
2011 t.o.v. 2010 *Excl. evt. incentives
Index kantoorbanen
Voorraad in gebruik
2004=100
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
120
3.600
115
3.000 2.400
110
1.800 105
1.200
100
600
95
2004
2005
Utrecht e.o.
2006
2007
2008
2009
0
2010
Nederland
2004
2005
Voorraad
Bron: LISA
2006
2007
Voorraad in gebruik
2008
2009
2010
2011
Leegstand (13,0% in 2011)
Bron: Bak, DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Leegstand
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
in % van voorraad ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
600
32 28
500
24 400
20
300
16 12
200
8 100 0
4 2004 Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
Gemiddelde opname 2004 - 2011
0
Utrecht
Stichtse Vecht
Leegstand 2010
Nieuwegein
Leegstand 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
Houten
Woerden
Nederlands gemiddelde 2011
600 13% 32%
15% 38%
19% 34%
14% 10%
400
10% 8% 6% 4%
7% 31%
26% 39%
500
20%
26%
6%
Utrecht e.o.
Industrie, handel en transport Zakelijke dienstverlening
42%
300 200 100
Nederland
ICT Banken en verzekeraars Overheid en overige non-profit
0
2004 500-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
35
Utrecht en omgeving Factsheet kantorenmarkt | januari 2012 Utrecht, Stichtse Vecht, Nieuwegein en Houten
Kantorenlocaties Stichtse Vecht 1 Stationsomgeving Utrecht 2 Rijnsweerd 3 Kanaleneiland 4 Papendorp 5 Maliebaan/Oude Centrum
Utrecht
6 Stadshart Leidsche Rijn
6
7 Centrum Nieuwegein
1
8 Plettenburg
5
2
9 Molenzoom
4
3
Nieuwegein 7
9
8
Houten
Omvangrijke transacties kantoorruimte
Huurprijzen kantoorruimten
2011
in euro per m2/jaar*
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Utrecht
Stationsomgeving
Rabobank
Metrage 8.800
Plaats
Stationsomgeving
Corio Nederland N.V.
5.400
Utrecht
2010
2011
van
tot
van
tot
Stationsomgeving
170
205
170
205 175
Kanaleneiland
Portaal
4.250
Rijnsweerd
145
175
145
Stationsomgeving
Rijksgebouwendienst
4.100
Kanaleneiland
110
160
110
160
Papendorp
Essent Nederland
3.950
Lage Weide
90
130
90
130
Overvecht
105
150
100
150
Papendorp
158
190
155
190
Maliebaan
160
220
160
210
Bruto aanvangsrendementen
Oude Centrum
150
200
150
190
v.o.n. in %
Oudenrijn (De Meern)
105
145
105
140
2010 Landsdeel West
Locatie
van
Stadshart Leidsche Rijn
2011 tot
van
tot
Nieuwegein
-
-
175
185
Centrum
90
130
90
120
Beste locaties
6,10
7,75
6,10
8,00
Plettenburg
90
130
85
130
Overige locaties
6,75
9,00
7,50
10,00
Merwestein
90
120
90
120
Molenzoom
110
140
110
140
95
130
90
130
Houten
Stichtse Vecht Zuilense Ring/Bisonspoor *Excl. evt. incentives
36
Zwolle, Apeldoorn en Deventer Factsheet kantorenmarkt | januari 2012
Kantoorbanen
Aanbod
Voorraad
73.850
266.000 m2
1.889.000 m2
2,9%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Leegstand
40.000 m2
13,2% (250.000 m2)
49%
2011 t.o.v. 2010
3,0%
2011 t.o.v. 2010
4,8%
2011 t.o.v. 2010
Huurprijs*
€ 116 per m2/ jaar
0,8%
2011 t.o.v. 2010
2,3%
2011 t.o.v. 2010 *Excl. evt. incentives
Index kantoorbanen
Voorraad in gebruik
2004=100
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
120
2.000
115
1.600
110
1.200
105 800
100
400
95 90
2004
2005
2006
Zwolle, Apeldoorn en Deventer
2007
2008
2009
0
2010
2004
2005
Voorraad
Nederland
2006
2007
Voorraad in gebruik
Bron: LISA
Bron: Bak, DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Leegstand
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
in % van voorraad ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
300
21
2008
2009
2010
2011
Leegstand (13,2% in 2011)
18
240
15 180
12
120
9 6
60 0
3 2004 Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
Zwolle
Deventer Leegstand 2011
Leegstand 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
Apeldoorn
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 500 m2 v.v.o.)
Assen
Heerenveen
Nederlands gemiddelde 2011
300 20%
46% 31%
240
19% 34%
180
10% 8% 6% 4% 31%
14% Zwolle, Apeldoorn en Deventer Industrie, handel en transport Zakelijke dienstverlening
20%
26%
25% 13% 8% 10% 10% 23%
42%
120 60
Nederland
ICT Banken en verzekeraars Overheid en overige non-profit
0
2004 500-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
37
Zwolle, Apeldoorn en Deventer Factsheet kantorenmarkt | januari 2012
Kantorenlocaties ZWOLLE 1 Hanzeland
Deventer 3
2 Oosterenk 3 Berkum 4 A28-zone
1
5 Centrum/Stadsring
5 1 Centrum
2
Zwolle
4
DEVENTER
2
1
2 Kloosterlanden APELDOORN 1 Apeldoorn-Noord
1
2 Centrum 3 Brouwersmolen 4 Malkenschoten
2 Apeldoorn 3
4
Omvangrijke transacties kantoorruimte
Huurprijzen kantoorruimten
2011
in euro per m2/jaar*
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Deventer
Hanzeweg
Rabobank
Hanzeweg Apeldoorn
Wapenrustlaan Apeldoorn-Noord
Zwolle
Metrage
2010 van tot
2011 van tot
4.100
Plaats
Nijhof accountants
2.400
Apeldoorn
Apeldoorn-Noord
90
140
90
140
Be Informed
3.600
Centrum
95
140
85
140
Waterschap Veluwe
2.400
Brouwersmolen
85
140
85
140
Apeldoorn-Noord
Koopmans Bouw
2.000
Malkenschoten
85
140
85
140
Oosterenk
Lindorff
2.500
Centrum
85
130
85
130
Hanzeland
Rijksgebouwendienst
2.400
130
Deventer
Kloosterlanden/Hanzepark
75
125
70
Centrum/Stadsring
110
150
85
160
Hanzeland
130
160
110
150
Bruto aanvangsrendementen
A28-zone
110
170
110
175
v.o.n. in %
Oosterenk
85
140
80
140
Zwolle
2010
2011
*Excl. evt. incentives
Landsdeel
Locatie
van
tot
van
tot
Noord
Beste locaties
7,50
9,00
7,75
9,50
Overige locaties
8,50
10,50
8,50
11,00
Oost
Beste locaties
6,80
8,75
7,00
9,00
Overige locaties
8,50
10,00
8,50
10,50
38
Vastgoedgegevens Factsheet kantorenmarkt | januari 2012
Gemeente Almelo Almere Amersfoort Amstelveen Amsterdam Apeldoorn Arnhem Assen Bergen op Zoom Best Breda Capelle aan den IJssel Delft Den Haag Deventer Drechtsteden Diemen Ede Eindhoven Enschede Etten-Leur Gouda Groningen Haarlemmermeer Heerenveen Heerlen Helmond Hengelo 's-Hertogenbosch Hilversum Houten Leeuwarden Leiden Leidschendam-Voorburg Maastricht (incl. airport/Beek) Nieuwegein Nijmegen Oosterhout Rijswijk Roermond Roosendaal Rotterdam Schiedam Smallingerland Son en Breugel Stichtse Vecht Tilburg Utrecht Veenendaal Veldhoven Venlo Zoetermeer Zwolle Nederland
Opname (in m2)
Aanbod (in m2)
4.000 10.000 22.000 17.000 203.000 16.000 25.000 6.000 2.000 0 39.000 10.000 5.000 50.000 11.000 9.000 5.000 5.000 51.000 13.000 0 5.000 27.000 43.000 3.000 2.000 5.000 5.000 46.000 24.000 2.000 5.000 13.000 2.000 27.000 8.000 24.000 4.000 6.000 3.000 1.000 121.000 9.000 9.000 2.000 5.000 24.000 88.000 4.000 1.000 5.000 5.000 14.000 1.341.000
25.000 147.000 156.000 145.000 1.116.000 86.000 188.000 57.000 12.000 19.000 108.000 137.000 39.000 496.000 73.000 99.000 61.000 51.000 205.000 102.000 7.000 79.000 105.000 318.000 22.000 42.000 40.000 55.000 109.000 84.000 43.000 67.000 86.000 82.000 57.000 164.000 51.000 12.000 211.000 27.000 17.000 625.000 30.000 19.000 22.000 49.000 60.000 290.000 51.000 13.000 28.000 153.000 106.000 7.561.000
Leegstand 12% 23% 18% 22% 17% 12% 16% 19% 11% 19% 14% 25% 10% 10% 19% 14% 21% 16% 13% 16% 10% 22% 10% 21% 20% 9% 20% 19% 9% 14% 14% 12% 14% 29% 10% 28% 9% 11% 20% 12% 14% 13% 14% 14% 29% 30% 11% 9% 29% 10% 11% 23% 12% 14,1%
Kantorenvoorraad (in m2) 192.000 575.000 846.000 651.000 6.097.000 741.000 1.082.000 280.000 100.000 99.000 691.000 487.000 390.000 4.119.000 355.000 533.000 286.000 244.000 1.416.000 409.000 72.000 349.000 976.000 1.379.000 110.000 467.000 168.000 279.000 954.000 621.000 244.000 580.000 518.000 279.000 572.000 519.000 471.000 111.000 897.000 238.000 107.000 3.414.000 216.000 93.000 77.000 165.000 467.000 2.615.000 167.000 120.000 216.000 634.000 793.000 48.195.000
Bandbreedte huurprijzen (in euro per m²/jaar) 70 - 130 70 - 190 100 - 180 100 - 200 85 - 400 85 - 140 90 - 185 90 - 120 75 - 145 90 - 125 75 - 165 90 - 150 90 - 140 80 - 220 70 - 130 100 - 150 85 - 145 90 - 135 65 - 175 80 - 135 90 - 150 90 - 135 80 - 140 85 - 355 80 - 125 90 - 127 85 - 125 60 - 125 75 - 170 125 - 185 110 - 140 80 - 120 125 - 185 90 - 145 100 - 180 85 - 130 90 - 175 115 - 135 60 - 145 105 - 145 80 - 140 100 - 200 130 - 145 80 - 125 120 - 130 90 - 130 100 - 140 90 - 210 90 - 135 90 - 120 80 - 127 90 - 145 80 - 175 60 - 400
39
Algemene gegevens Factsheet kantorenmarkt | januari 2012
Gemeente Almelo Almere Amersfoort Amstelveen Amsterdam Apeldoorn Arnhem Assen Bergen op Zoom Best Breda Capelle aan den IJssel Delft Den Haag Deventer Drechtsteden Diemen Ede Eindhoven Enschede Etten-Leur Gouda Groningen Haarlemmermeer Heerenveen Heerlen Helmond Hengelo 's-Hertogenbosch Hilversum Houten Leeuwarden Leiden Leidschendam-Voorburg Maastricht (incl. airport/Beek) Nieuwegein Nijmegen Oosterhout Rijswijk Roermond Roosendaal Rotterdam Schiedam Smallingerland Son en Breugel Stichtse Vecht Tilburg Utrecht Veenendaal Veldhoven Venlo Zoetermeer Zwolle Nederland
Inwoners (in aantal) 72.600 190.700 146.550 81.750 780.150 156.200 148.050 67.150 66.050 28.800 174.550 66.100 97.600 494.900 98.750 266.050 25.000 108.250 216.000 157.800 41.800 71.050 190.150 143.350 43.450 89.250 88.600 80.750 140.800 85.000 47.950 94.800 117.900 72.050 136.200 60.950 164.150 54.100 46.650 55.700 77.550 610.150 75.700 55.450 15.650 63.000 206.200 311.250 62.250 43.600 99.750 121.850 120.350 16.655.000
Beroepsbevolking (in % van totale bevolking) 66% 71% 67% 65% 73% 66% 71% 66% 67% 66% 68% 68% 73% 69% 67% 66% 70% 65% 69% 69% 68% 67% 76% 68% 64% 67% 67% 66% 69% 65% 69% 70% 73% 64% 69% 70% 72% 66% 64% 68% 66% 69% 68% 65% 60% 67% 70% 73% 66% 67% 67% 70% 69% 67%
Particulier besteedKantorenvoorraad baar huishoudinkomen per inwoner (in euro’s) (in m²/inwoner) 30.300 34.600 36.300 39.900 30.600 34.500 29.800 31.700 33.000 38.200 34.600 34.500 31.500 31.500 32.100 33.900 35.300 36.100 31.400 29.100 35.400 34.500 28.400 39.700 33.000 27.700 32.200 31.500 34.500 36.400 42.000 28.600 33.400 36.400 31.000 35.300 30.300 35.700 33.200 30.800 33.400 29.300 30.600 30.800 40.100 40.000 31.300 33.600 34.400 36.300 31.100 36.000 32.900 34.200
2,6 3,0 5,8 8,0 7,8 4,7 7,3 4,2 1,5 3,4 4,0 7,4 4,0 8,3 3,6 2,0 11,5 2,3 6,6 2,6 1,7 4,9 5,1 9,6 2,5 5,2 1,9 3,5 6,8 7,3 5,1 6,1 4,4 3,9 4,2 8,5 2,9 2,1 19,2 4,3 1,4 5,6 2,9 1,7 4,9 2,6 2,3 8,4 2,7 2,8 2,2 5,2 6,6 2,9
Kantoorbanen (in aantal) 7.850 30.000 28.900 21.000 235.300 34.400 40.250 10.100 5.300 5.600 31.500 14.800 15.550 128.900 13.000 25.450 8.100 13.000 55.150 20.200 4.150 9.000 45.150 29.900 5.250 18.300 8.200 11.350 33.150 21.400 8.900 25.650 13.100 6.700 24.500 14.100 20.900 6.000 22.650 7.650 8.550 100.400 9.550 5.100 2.650 7.350 28.100 95.650 7.200 4.600 10.100 20.900 26.450 2.265.500
40
Nederland Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012
Aanbod
Banen in de industrie 3.200.100
2,4%
2010 t.o.v. 2009
Voorraad
9.593.000 m2
52.396 ha
3,0%
2011 t.o.v. 2010
2,0%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Aanbod-voorraadratio
Huurprijs
2.951.000 m2
3,7%
€ 48 per m2/ jaar
46%
2011 t.o.v. 2010
0,1%
2011 t.o.v. 2010
Index banen in de industrie
Voorraad bedrijventerreinen
(2004=100)
(ha)
110
105
100
1,9%
2011 t.o.v. 2010
53.000
1.400
52.000
1.200
51.000
1.000
50.000
800
49.000
600
48.000
400
47.000 95
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
46.000
200 2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
Voorraad
Nederland
0
Jaarlijkse uitgifte
Bron: LISA
Bron: VROM/DG Ruimte, bewerking DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Aanbod-voorraadratio
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
in % ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
10.000
18 15
8.000
12
6.000
9 4.000
6
2.000 0 2004
3 2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
0
Nederland Rotterdam
Opname
Aanbod
Ratio 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
Moerdijk Tilburg Sittard-Geleen
Ratio 2011
Eindhoven Venlo
Emmen
Nederlands gemiddelde 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.) 10.000
20% 2%
8.000 27%
21% 2%
26%
25%
26%
6.000 4.000
31%
2.000
20%
0
Nederland Industrie en bouw
Handel
Transport
ICT
Dienstensector
2004 750-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
41
Nederland Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012
Bruto aanvangsrendementen*
Aanbod-voorraad ratio per gemeente
v.o.n. in %
in %, 2011 2010
Diemen
2011
Amsterdam
Landsdeel
Locatie
van
tot
van
tot
West
Beste locaties
7,50
9,25
7,50
9,50
Overige locaties
8,75
10,25
9,00
10,75
Oldenzaal
Beste locaties
7,50
9,00
7,50
9,50
Amersfoort
Overige locaties
8,75
10,50
8,75
11,00
Veldhoven
Zuid Oost Noord
Wijchen Stichtse Vecht Zoetermeer
Moerdijk
Beste locaties
8,50
10,00
8,50
11,00
Nieuwegein
Overige locaties
9,00
11,00
9,50
11,50
Haarlem Enschede
Beste locaties
8,50
11,00
8,75
11,50
Overige locaties
9,00
11,50
9,50
12,00
*exclusief distributiecentra
Almere
Venray Rotterdam Tilburg Eindhoven Deventer
Huurprijzen bedrijfsruimten
Haarlemmermeer Ede
in euro per m2/jaar
Roosendaal
2010 Regio Groot Amsterdam
Rijswijk
2011
Schiedam
van
tot
van
tot
Best
30
80
35
70
Houten Venlo
Rotterdam en omgeving
35
63
35
62
Breda
Den Haag en omgeving
25
70
25
70
Leiden
Utrecht en omgeving
30
65
30
65
Utrecht
Haarlemmermeer
35
110
35
110
Den Haag
Eindhoven en omgeving
30
58
30
55
Zwolle
Duiven Woerden
Arnhem en Nijmegen
25
70
25
65
Nijmegen
Zwolle, Apeldoorn en Deventer
25
65
25
65
's-Hertogenbosch
‘s-Hertogenbosch en Tilburg
30
50
30
55
Son en Breugel
Gooi en Eemland
30
65
25
65
Leeuwarden
Twentse Stedenband
25
50
25
50
Breda en omgeving
25
60
20
60
Groningen en Assen
20
50
20
50
Limburg
25
55
25
50
Almere
30
65
30
65
Friesland
20
45
20
45
Ede en Veenendaal
35
55
30
55
Dordrecht
Arnhem Assen Zutphen Delft Veenendaal Etten-Leur Hilversum Roermond Zwijndrecht Heerenveen Almelo Hengelo Maastricht Oosterhout
Omvangrijke transacties bedrijfsruimte
Apeldoorn
2011
Groningen Zeist
Metrage
Sittard-Geleen
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Tilburg
Vossenberg
Syncreon
Almelo
XL Bedrijvenpark Twente Timberland Europe
38.900
Utrecht
Lage Weide
Kuehne + Nagel Nederland
35.500
Capelle aan den IJssel
Bergen op zoom Noordland
TNT Fashion Group B.V.
33.700
Sliedrecht
Roosendaal
Borchwerf I
DHL Supply Chain
30.000
Venlo
Trade Port Noord
DSV Solutions
30.000
Zaltbommel
De Wildeman
Hitachi Data Systems
30.000
43.200
Roosendaal
Borchwerf I
Plus 100 B.V.
28.850
Deurne
Groote Bottel
een fabricagebedrijf
21.550
Breda
Emer-Noord
Schenker High Tech Logistics
20.550
Smallingerland Binnenmaas Emmen Helmond
Sneek
0%
3%
6%
9%
12%
15%
Nederlands gemiddelde
42
Almere Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012
Aanbod
Banen in de industrie 29.350
2,0%
2010 t.o.v. 2009
Voorraad
207.000 m2
475 ha
5,9%
2011 t.o.v. 2010
1,1%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Aanbod-voorraadratio
Huurprijs
24.000 m2
8,7%
€ 45 per m2/ jaar
31%
2011 t.o.v. 2010
0,7%
2011 t.o.v. 2010
2011 t.o.v. 2010
2,7%
Index banen in de industrie
Voorraad bedrijventerreinen
(2004=100)
(ha)
125
500
35
120
400
28
300
21
200
14
100
7
115 110 105 100 95
2004 Almere
2005
2006
2007
2008
2009
0
2010
Nederland
2004
2005
2006
2007
Opname en aanbod
Aanbod-voorraadratio
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
in % ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
250
20
200
16
150
12
100
8
50
4
Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
Almere
Ratio 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
0
2010
Jaarlijkse uitgifte
Bron: VROM/DG Ruimte, bewerking DTZ Zadelhoff
2004
2009
Voorraad
Bron: LISA
0
2008
Zwolle
Ratio 2011
Hilversum
Amsterdam
Diemen
Nederlands gemiddelde 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.) 250 200
20% 37% 21%
30%
20%
2%
8% 20%
21% 2%
26%
25%
26%
150 100
31% 14%
16%
27%
3%
Industrie en bouw
31%
20%
Almere Handel
Nederland Transport
ICT
Dienstensector
50 0
2004 750-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
43
Almere Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012
Bedrijventerreinen
1
1 De Vaart
9
2 Veluwsekant 3 De Steiger 4 Hollandsekant 5 Stichtsekant 6 Gooisekant/Gooise Poort
10
7 Hogekant/Lagekant 8 Sallandsekant 9 Poldervlak 10 Markerkant
Almere 8 4 7
2 6
3
5
Omvangrijke transacties bedrijfsruimte
Huurprijzen bedrijfsruimten
2011
in euro per m2/jaar
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Almere
De Vaart
LuiGong
Metrage 3.600
Plaats
De Steiger
Rijkswaterstaat
3.000
Almere
2010 De Vaart
2011
van
tot
van
tot
35
45
30
55
De Steiger
Sinaas
2.950
Veluwsekant
45
55
45
60
Poldervlak
Van Alfen
1.450
De Steiger
30
40
30
45
De Vaart
Visser Assen
1.150
Bruto aanvangsrendementen* v.o.n. in % 2010
2011
Landsdeel
Locatie
van
tot
van
tot
Oost
Beste locaties
8,50
10,00
8,50
11,00
Overige locaties
9,00
11,00
9,50
11,50
West
Beste locaties
7,50
9,25
7,50
9,50
Overige locaties
8,75
10,25
9,00
10,75
Hollandsekant
45
55
35
60
Stichtsekant
53
55
50
60
Gooisekant/Gooise Poort
45
55
45
60
Hogekant/Lagekant
45
55
45
60
Sallandsekant
50
55
50
60
Poldervlak
40
65
40
65
Markerkant
50
65
50
65
*exclusief distributiecentra
44
Amsterdam en omgeving Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Amsterdam, Diemen en Amstelveen
Aanbod
Banen in de industrie 143.150
0,7%
2010 t.o.v. 2009
Voorraad
541.000 m2
847 ha
7,7%
2011 t.o.v. 2010
7,1%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Aanbod-voorraadratio
Huurprijs
125.000 m2
12,8%
€ 50 per m2/ jaar
5,9%
2011 t.o.v. 2010
2,0%
2011 t.o.v. 2010
Index banen in de industrie
4,2%
2011 t.o.v. 2010
Voorraad bedrijventerreinen
(2004=100)
(ha)
110
1.000
25
800
20
600
15
400
10
200
5
105 100 95 90
2004
2005
Amsterdam e.o.
2006
2007
2008
2009
0
2010
2004
2005
2006
2007
Opname en aanbod
Aanbod-voorraadratio
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
in % ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
600
18
500
15
400
12
300
9
200
6
100
3
Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
Amsterdam
Ratio 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
0
2010
Jaarlijkse uitgifte
Bron: VROM/DG Ruimte, bewerking DTZ Zadelhoff
2004
2009
Voorraad
Nederland
Bron: LISA
0
2008
Diemen Haarlemmermeer Den Haag
Ratio 2011
Rotterdam
Utrecht
Nederlands gemiddelde 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.) 600 500
15%
21% 25%
20%
20%
4%
2% 19%
5%
23% 27%
41% Industrie en bouw
27%
21% 2%
26%
25%
26%
31%
Handel
Transport
300 200
20%
Amsterdam e.o.
Nederland ICT
400
Dienstensector
100 0
2004 750-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
45
Amsterdam en omgeving Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Amsterdam, Diemen en Amstelveen
Bedrijventerreinen 1
2
1 Noord 2 Westpoort 3 Amstelveen
Amsterdam
4 Zuidoost 5 Amstel Business Park
Diemen
5
0
3
Schiphol
Amstelveen
4
Omvangrijke transacties bedrijfsruimte
Huurprijzen bedrijfsruimten
2011
in euro per m2/jaar
Plaats
Locatie
Amsterdam
Amstel Business Park Bouwmaat Amsterdam
Huurder/koper
Metrage 15.000
Plaats
Zuidoost
Intralox LCC Europe
10.600
Amsterdam
Westpoort
Forkliftcenter
6.750
Westpoort
Rapid Logistics
Westpoort
KWE
Zuidoost
Audi Centrum Amsterdam
6.000
2010 tot
2011 van tot
Noord
45
65
45
60
Westpoort
30
60
37
60
6.200
Zuidoost
50
80
40
70
6.200
Amstel Business Park 40
70
40
70
Bruto aanvangsrendementen* v.o.n. in %
Amstelveen
50
65
45
55
Diemen/Weesp
35
60
35
55
Aalsmeer/Uithoorn
40
60
40
60
Alkmaar/Heerhugowaard
40
65
40
65
Haarlem 2010
van
2011
Landsdeel
Locatie
van
tot
van
tot
West
Beste locaties
7,50
9,25
7,50
9,50
Overige locaties
8,75
10,25
9,00
10,75
45
60
45
60
Mijdrecht
Waarderpolder
40
60
40
55
Zaanstad
35
60
35
55
*exclusief distributiecentra
46
Arnhem en Nijmegen Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Arnhem, Nijmegen, Wijchen, Duiven en Zevenaar
Aanbod
Banen in de industrie 80.100
2,1%
2010 t.o.v. 2009
Voorraad
284.000 m2
1.163 ha
1,1%
2011 t.o.v. 2010
0,8%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Aanbod-voorraadratio
Huurprijs
48.000 m2
4,9%
€ 42 per m2/ jaar
30%
2011 t.o.v. 2010
0,1%
2011 t.o.v. 2010
Index banen in de industrie
2011 t.o.v. 2010
5,3%
Voorraad bedrijventerreinen
(2004=100)
(ha)
110
1.200
36
1.000
28
800
24
600
18
400
12
200
6
105 100 95 90
2004
2005
2006
Arnhem en Nijmegen
2007
2008
2009
0
2010
Nederland
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Voorraad
0
2010
Jaarlijkse uitgifte
Bron: LISA
Bron: VROM/DG Ruimte, bewerking DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Aanbod-voorraadratio
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
in % ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
350
16
300 12
250 200
8
150 100
4
50 0
2004 Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
Arnhem
Ratio 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
Nijmegen
Ratio 2011
Wijchen
Duiven
Zevenaar
Ede
Nederlands gemiddelde 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.) 350 300
20% 34%
23%
23%
38%
27%
21% 2% 2%
26%
25%
26%
200 150
1% 27% 12%
26%
31% 16%
Industrie en bouw
Handel
Transport
100
20%
Arnhem en Nijmegen
Nederland ICT
250
Dienstensector
50 0
2004 750-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
47
Arnhem en Nijmegen Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Arnhem, Nijmegen, Wijchen, Duiven en Zevenaar
Bedrijventerreinen 1 Noord- en Oostkanaalhaven 2 Westkanaaldijk 3 Winkelsteeg
Arnhem
4 Bijsterhuizen
6
5 ’t Broek/Kleefsche Waard
5
6 IJsseloord II
9 Duiven
7 Rijkerswoerd
8 7
8 De Overmaat 9 Nieuwgraaf
10 11 Zevenaar
10 Centerpoort-Noord en Zuid
12 14 13
11 ’t Holland 12 Tatelaar 13 Hengelder 14 Kollenburg
1 2 Nijmegen
4 3
Wijchen
Omvangrijke transacties bedrijfsruimte
Huurprijzen bedrijfsruimten
2011
in euro per m2/jaar
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Nijmegen
Bijsterhuizen
Profile Tyrecenter Bijsterhuizen
4.850
Plaats
Westkanaaldijk
Technisch bureau Holl B.V.
3.600
Nijmegen Noord- en Oostkanaalhaven
Westkanaaldijk
Productie Bakkerij
3.450
‘t Broek
M.M. Bolderman Vastgoed B.V.
4.450
Winkelsteeg
25
40
25
40
De Overmaat
Helman
2.750
Nijmegen/Wijchen Bijsterhuizen
45
55
40
55
Arnhem
Metrage
2010
Westkanaaldijk
Arnhem
Bruto aanvangsrendementen* v.o.n. in %
Duiven 2010
Landsdeel Oost
Locatie
van
2011 tot
van
tot
2011
van
tot
van
30
45
25
tot 45
30
45
25
40
‘t Broek/Kleefse Waard
30
50
30
45
IJsseloord II
50
70
50
65
Rijkerswoerd/De Overmaat
35
55
30
50
Nieuwgraaf/Centerpoort-Noord en Zuid 35
50
25
50
‘t Holland
25
40
25
40
25
40
25
40
Zevenaar Tatelaar
Beste locaties
8,50
10,00
8,50
11,00
Hengelder
25
40
25
40
Overige locaties
9,00
11,00
9,50
11,50
Kollenburg
25
35
25
35
*exclusief distributiecentra
48
Breda en omgeving Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Breda, Oosterhout, Moerdijk, Etten-Leur, Bergen op Zoom en Roosendaal
Aanbod
Banen in de industrie 110.300
3,2%
2010 t.o.v. 2009
Voorraad
554.000 m2
2.619 ha
16%
2011 t.o.v. 2010
4,1%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Aanbod-voorraadratio
Huurprijs
328.000 m2
4,2%
€ 41 per m2/ jaar
193%
2011 t.o.v. 2010
1,1%
2011 t.o.v. 2010
2011 t.o.v. 2010
1,4%
Voorraad bedrijventerreinen
Index banen in de industrie (2004=100)
(ha)
110
2.800
70
2.400
60
2.000
50
1.600
40
1.200
30
800
20
105 100 95
400 90
2004 Breda e.o.
2005
2006
2007
2008
2009
0
2010
10 2004
2005
2006
2007
Opname en aanbod
Aanbod-voorraadratio
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
in % ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
700
18 16 14 12 10 8 6 4 2 0
600 500 400 300 200 100
Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
Bergen op Zoom
Ratio 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
2010
0
Jaarlijkse uitgifte
Bron: VROM/DG Ruimte, bewerking DTZ Zadelhoff
2004
2009
Voorraad
Nederland
Bron: LISA
0
2008
Breda
Ratio 2011
Oosterhout
Moerdijk
Etten-Leur
Roosendaal
Nederlands gemiddelde 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.) 700 600
13%
20%
23% 11% 22% 1% 41%
25%
27%
21% 2% 2%
26%
25%
26%
400 300
8% 31%
200
20%
56% Breda e.o. Industrie en bouw
Handel
Nederland Transport
ICT
500
Dienstensector
100 0
2004 750-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
49
Breda en omgeving Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Breda, Oosterhout, Moerdijk, Etten-Leur, Bergen op Zoom en Roosendaal
Bedrijventerreinen
9
11
BREDA EN OMGEVING
Oosterhout Moerdijk
1 Emer-Zuid/Emer-Noord 2 Heilaar Noord/IABC 3 Krogten 4 Hazeldonk
10
3
5 Hoogeind 6 Steenakker
1
6
7 Moleneind
7
2
8 Vosdonk
5
9 Weststad I, II en III
Breda
10 Vijfeiken
Etten-Leur
11 Moerdijk
8
4
ROOSENDAAL / BERGEN OP ZOOM
2
1 Borchwerf I
A17
2 Borchwerf II
1 3
3 Majoppeveld-Noord
E312
4 Majoppeveld-Zuid
A58
4
A4
5 Noordland
Roosendaal
A58 E312
5 © GeoMedia 2008 [7157]
Bergen op Zoom A4
0
2 km
Omvangrijke transacties bedrijfsruimte
Huurprijzen bedrijfsruimten
2011
in euro per m2/jaar
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Metrage
2010
Bergen op zoom Noordland
TNT Fashion Group B.V.
33.700
Plaats
Roosendaal
Borchwerf I
DHL Supply Chain
30.000
Breda
Borchwerf I
Plus 100 B.V.
2011
van
tot
van
Emer-Zuid/Emer-Noord
30
45
30
tot 45
28.850
Heilaar Noord/IABC
40
50
40
50
Borchwerf I
Forever Direct
18.000
Krogten
30
50
30
50
Breda
Emer-Noord
Schenker High Tech Logistics B.V.
20.550
Hazeldonk
30
60
25
60
Moerdijk
Industrieterrein
DSV Solutions B.V.
16.900
Hoogeind
45
60
40
60
Steenakker
40
60
40
60
Moleneind
30
45
30
45
Haagse Beemden
30
50
25
50 50
Bruto aanvangsrendementen*
Etten-Leur
Vosdonk
25
50
25
v.o.n. in %
Oosterhout
Weststad I, II en III
40
60
40
60
Vijfeiken
30
40
30
40
Moerdijk
Industrieterrein Moerdijk
30
55
30
55
Roosendaal
Majoppeveld/Borchwerf I en II 25
45
20
50
50
30
49
2010
2011
Landsdeel
Locatie
van
tot
van
tot
Zuid
Beste locaties
7,50
9,00
7,50
9,50
Overige locaties
8,75
10,50
8,75
11,00
Bergen op Zoom Noordland
30
*exclusief distributiecentra
50
Den Haag en omgeving Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Den Haag, Leiden, Rijswijk, Leidschendam-Voorburg, Delft, Zoetermeer en Gouda
Aanbod
Banen in de industrie 138.250
1,5%
2010 t.o.v. 2009
Voorraad
283.000 m2
1.027 ha
14%
2011 t.o.v. 2010
0,5%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Aanbod-voorraadratio
Huurprijs
55.000 m2
5,5%
€ 51 per m2/ jaar
31%
2011 t.o.v. 2010
0,6%
2011 t.o.v. 2010
Index banen in de industrie
0,6%
2011 t.o.v. 2010
Voorraad bedrijventerreinen
(2004=100)
(ha)
110
1.200
18
1.000
15
800
12
600
9
400
6
200
3
105
100
95
2004
2005
Den Haag e.o.
2006
2007
2008
2009
0
2010
2004
2005
2006
2007
2009
Voorraad
Nederland
Bron: VROM/DG Ruimte, bewerking DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Aanbod-voorraadratio
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
in % ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
420
12
360
10
300
2010
0
Jaarlijkse uitgifte
Bron: LISA
8
240
6
180
4
120
2
60 0
2008
2004 Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
Den Haag
Ratio 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
Delft
Rijswijk
Ratio 2011
Zoetermeer
Leiden
Gouda LeidschendamVoorburg
Nederlands gemiddelde 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.) 420 360
20%
25% 36% 34% 2% 9%
18%
26%
25%
26%
37%
11%
27%
21% 2% 2%
31%
28%
Industrie en bouw
Handel
Transport
240 180 120
20%
Den Haag e.o.
Nederland ICT
300
Dienstensector
60 0
2004 750-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
51
Den Haag en omgeving Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Den Haag, Leiden, Rijswijk, Leidschendam-Voorburg, Delft, Zoetermeer en Gouda
Bedrijventerreinen 1 Kerketuinen/Zichtenburg 2 Bedrijvenpark Prisma 3 Lansinghage 4 Binckhorst 5 Laakhaven HS 6 Ypenburg 7 Forepark 8 Plaspoelpolder 9 Delft-Noord
Den Haag
Leidschendam-Voorburg
4
7
5
Zoetermeer
6
2
1 8
3
Rijswijk 9
Omvangrijke transacties bedrijfsruimte
Huurprijzen bedrijfsruimten
2011
in euro per m2/jaar
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Zoetermeer
Lansinghage
Scholte Transport Groep B.V.
Metrage
Lansinghage
Nederlands Instituut Fysieke Veiligheid 4.700
Lansinghage
Sports Unlimited Zoetermeer B.V.
2.250
Binckhorst
30
60
30
58
Lansinghage
Auto Haag Zeeuw
1.550
Laakhaven HS
40
60
40
60
7.750
2010 Plaats Den Haag
Kerketuinen/Zichtenburg
2011
van
tot
van
tot
40
60
40
58
Gouda
Industriestraat
Sunproned
6.200
Ypenburg
55
70
55
70
Den Haag
Laakhaven HS
Autobedrijf Duindam Den Haag B.V.
2.900
Forepark
55
70
55
67
Delft
Rotterdamseweg
Haring Vastgoed B.V.
2.550
Rijswijk
Plaspoelpolder
Booz Event Design B.V.
2.200
Zoetermeer
Bedrijvenpark Prisma
50
65
50
65
Lansinghage
40
60
40
60
Rijswijk
Plaspoelpolder
25
50
25
50
Delft
Delft-Noord
35
60
35
60
Bruto aanvangsrendementen*
Gouda
Goudse Poort
35
60
35
60
v.o.n. in %
Leiden
40
60
40
60
Leidschendam-Voorburg
40
60
40
60
2010 Landsdeel West
Locatie
van
2011 tot
van
tot
Beste locaties
7,50
9,25
7,50
9,50
Overige locaties
8,75
10,25
9,00
10,75
*exclusief distributiecentra
52
Ede en Veenendaal Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012
Aanbod
Banen in de industrie 37.400
0,6%
2010 t.o.v. 2009
Voorraad
145.000 m2
568 ha
17%
2011 t.o.v. 2010
1,1%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Aanbod-voorraadratio
Huurprijs
76.000 m2
5,1%
€ 44 per m2/ jaar
25%
2011 t.o.v. 2010
0,7%
2011 t.o.v. 2010
0,8%
2011 t.o.v. 2010
Index banen in de industrie
Voorraad bedrijventerreinen
(2004=100)
(ha)
110
600
30
500
25
400
20
300
15
200
10
100
5
105 100 95 90
2004
2005
2006
Ede en Veenendaal
2007
2008
2009
0
2010
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Voorraad
Nederland
0
2010
Jaarlijkse uitgifte
Bron: LISA
Bron: VROM/DG Ruimte, bewerking DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Aanbod-voorraadratio
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
in % ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
150
12
120
10 8
90
6 60
4
30 0
2 2004 Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
Gemiddelde opname 2004 - 2011
Ede
Veenendaal
Ratio 2010
Ratio 2011
Utrecht
Amersfoort
Arnhem
Nijmegen
Nederlands gemiddelde 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.) 150
29%
26%
2%
1% 12%
120
20%
22%
26%
27%
21% 2%
26%
25%
26%
90 60
32%
25%
31%
27%
20%
Ede en Veenendaal Industrie en bouw
Handel
Transport
Nederland ICT
Dienstensector
30 0
2004 750-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
53
Ede en Veenendaal Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012
Bedrijventerreinen 12
1 De Faktorij 2 De Batterijen 3 De Compagnie
2
4 Het Ambacht
1
5 Nijverkamp
Ede
6
3
6 Kievitsmeent
11
7 BT A12
Veenendaal
8 Heestereng
7
10 8
9 De Vallei
9
10 Frankeneng 11 Klaphek 12 Ede-Noord
4 5
Omvangrijke transacties bedrijfsruimte
Huurprijzen bedrijfsruimten
2011
in euro per m2/jaar
Plaats Veenendaal
Ede
Locatie De Faktorij
Huurder/koper J. Heebink Logistics Services
Metrage 13.000
Nijverkamp
Hoenderdaal Fasteners B.V.
8.500
De Faktorij
One-o-Four
2.850
Frankeneng/Klaphek
35
55
30
55
Kievitsmeent
Agri Retail
6.550
Heestereng/De Vallei
35
55
30
55
Frankeneng
Mooren Doe Het Zelf B.V.
5.250
BT A12
45
55
40
55
BT A12
Bosgraaf Group
4.700
Noord
35
45
35
45
2010
2011
Plaats
Locatie
van
tot
van
tot
Ede
Kievitsmeent
45
55
45
55
Veenendaal
De Batterijen/Compagnie/Faktorij 35
45
45
55
Het Ambacht/Nijverkamp
55
35
55
35
Bruto aanvangsrendementen* v.o.n. in % Landsdeel
Locatie
2010 van tot
2011 van tot
Oost
Beste locaties
8,50 10,00
8,50 11,00
Overige locaties
9,00 11,00
9,50 11,50
*exclusief distributiecentra
54
Eindhoven en omgeving Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Eindhoven, Helmond, Best, Son en Breugel en Veldhoven
Aanbod
Banen in de industrie 98.000
5,6%
2010 t.o.v. 2009
Voorraad
431.000 m2
1.624 ha
5,3%
2011 t.o.v. 2010
1,1%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Aanbod-voorraadratio
Huurprijs
94.000 m2
5,3%
€ 43 per m2/ jaar
4,5%
2011 t.o.v. 2010
0,3%
2011 t.o.v. 2010
Index banen in de industrie
2011 t.o.v. 2010
0,2%
Voorraad bedrijventerreinen
(2004=100)
(ha)
110
1.800
42
1.500
35
1.200
28
900
21
600
14
300
7
105 100 95 90
2004
2005
Eindhoven e.o.
2006
2007
2008
2009
0
2010
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Voorraad
Nederland
0
2010
Jaarlijkse uitgifte
Bron: LISA
Bron: VROM/DG Ruimte, bewerking DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Aanbod-voorraadratio
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
in % ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
450
12
360
10 8
270
6 180
4
90
2
0
2004 Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
Eindhoven
Ratio 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
Helmond
Ratio 2011
Best
Son en Breugel Veldhoven
Tilburg
Nederlands gemiddelde 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.) 450
19% 21% 4% 14%
360
20%
3% 22%
31% 44%
2%
27%
21% 2%
26%
25%
26%
270 180
23%
31% 19% Industrie en bouw
20%
Eindhoven e.o. Handel
Transport
Nederland ICT
Dienstensector
90 0
2004 750-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
55
Eindhoven en omgeving Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Eindhoven, Helmond, Best, Son en Breugel en Veldhoven
Bedrijventerreinen Son en Breugel 1 De Hurk 2 Eindhoven/Acht
13
Best
3 Esp
6 3
4 De Kade
Helmond
14
5 Kapelbeemd
5
6 Ekkersrijt
10
7 B.Z.O.B.
2
8 De Run
11
0
9 Lake Forum/Park Forum 10 Groot Schooten
16
11 Hoogeind/De Weijer
7
12
12 Flight Forum 13 Science Park Eindhoven
4
9
14 Breeven
1
Eindhoven
Veldhoven
15 High Tech Campus 16 Eindhoven Airport
8
15
Omvangrijke transacties bedrijfsruimte
Huurprijzen bedrijfsruimten
2011
in euro per m2/jaar
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Eindhoven
De Hurk
Endinet
Flight Forum
Standbouwer Stabilo
8.000
Flight Forum
Koel & Vriesopslag Van Acht
5.500
Eindhoven/Acht
45
58
45
55
De Hurk
Kero Bouw en vastgoed B.V.
5.100
Esp
40
47
40
47
Son
Metrage 10.000
2010 Plaats Eindhoven
De Hurk
2011
van
tot
van
tot
40
55
40
55
De Hurk
Deonet
4.950
De Kade
35
45
35
45
Eindhoven/Acht
Ergon
4.550
Kapelbeemd
38
50
38
50
Ekkersrijt
Ikea
7.700 Son
Flight Forum/Eindhoven Airport
40
55
40
55
High Tech Campus
40
50
40
50
Ekkersrijt
37
50
37
50
Science Park Eindhoven
40
50
40
50
Bruto aanvangsrendementen*
Veldhoven
De Run
32
50
32
50
v.o.n. in %
Helmond
Bedrijventerrein ZO Brabant
34
50
34
50
2010 Landsdeel Zuid
Locatie
van
2011 tot
van
tot
Beste locaties
7,50
9,00
7,50
9,50
Overige locaties
8,75
10,50
8,75
11,00
Best
Groot Schooten
39
45
39
45
Hoogeind
30
45
30
45
De Weijer
34
45
34
45
Breeven/’t Zand
34
45
34
45
*exclusief distributiecentra
56
Friesland Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Leeuwarden, Heerenveen en Drachten
Aanbod
Banen in de industrie 35.600
3,8%
2010 t.o.v. 2009
Voorraad
146.000 m2
993 ha
5,1%
2011 t.o.v. 2010
1,8%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Aanbod-voorraadratio
Huurprijs
33.000 m2
2,9 %
€ 29 per m2/ jaar
171%
2011 t.o.v. 2010
0,3%
2011 t.o.v. 2010
Index banen in de industrie
2011 t.o.v. 2010
1,2%
Voorraad bedrijventerreinen
(2004=100)
(ha)
110
1.000
60
800
48
600
36
400
24
200
12
105 100 95 90
2004 Friesland
2005
2006
2007
2008
2009
0
2010
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Voorraad
Nederland
0
2010
Jaarlijkse uitgifte
Bron: LISA
Bron: VROM/DG Ruimte, bewerking DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Aanbod-voorraadratio
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
in % ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
160
5 4
120
3 80 2 40
1
0
2004 Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
Heerenveen Leeuwarden-Smallingerland
Ratio 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
Ratio 2011
Sneek
Groningen
Assen
Nederlands gemiddelde 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.) 160
7%
4%
20%
14% 34% 53%
27%
21% 2% 2%
26%
25%
26%
120 80
36% 36% 16%
31% Friesland Industrie en bouw
Handel
40
20% Nederland
Transport
ICT
Dienstensector
0
2004 750-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
57
Friesland Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Leeuwarden, Heerenveen en Drachten
Bedrijventerreinen
4 3
LEEUWARDEN
1
1 De Hemrik 2 Newtonpark 3 Business Park Leeuwarden
Leeuwarden
4 Leeuwarden West
Heerenveen
3 DRACHTEN
1
4
1 De Haven 2 Burmania
2
3 Azeven-Zuid 4 Azeven-Noord
2
HEERENVEEN 1 Business Park Friesland West 2 Heerenveen-Zuid
2
3 Business Park Friesland 4 Internationaal Bedrijvenpark Friesland
Drachten 4
1 3
Omvangrijke transacties bedrijfsruimte
Huurprijzen bedrijfsruimten
2011
in euro per m2/jaar
Plaats
Locatie
Heerenveen De Kavels
Huurder/koper
Metrage
Broersma Transportdiensten
16.000
Int. Bedrijvenpark Friesland Tonn Nederland B.V. Drachten
De Haven De Haven
Leeuwarden De Hemrik
950
2010 Plaats Leeuwarden
Continental Candy Industries B.V. 8.200
2011
van
tot
van
De Hemrik
20
40
20
tot 35
Newtonpark
25
35
25
35
Pink Records
4.350
Business Park Leeuwarden
25
35
25
35
Van Lemmen Beheer B.V.
1.350
Leeuwarden West
25
35
25
35
Drachten
De Haven
20
35
20
35
Burmania
30
45
30
45
Bruto aanvangsrendementen*
Azeven-Zuid
30
45
30
45
v.o.n. in %
Azeven-Noord
25
40
25
40
2010 Landsdeel Noord
Locatie
van
Heerenveen
2011 tot
van
tot
Business Park Friesland West 25
35
25
35
Zuid
30
20
30
20
Beste locaties
8,50
11,00
8,75
11,50
Business Park Friesland
25
35
25
35
Overige locaties
9,00
11,50
9,50
12,00
Int. Bedrijvenpark Friesland
25
35
25
35
*exclusief distributiecentra
Sneek
De Kavels
25
35
25
35
De Hemmen
20
40
20
35
58
Gooi en Eemland Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Amersfoort en Hilversum
Aanbod
Banen in de industrie 40.550
2,0%
2010 t.o.v. 2009
Voorraad
127.000 m2
313 ha
14%
2011 t.o.v. 2010
11%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Aanbod-voorraadratio
Huurprijs
31.000 m2
8,1%
€ 47 per m2/ jaar
3,1%
2011 t.o.v. 2010
0,3%
2011 t.o.v. 2010
2011 t.o.v. 2010
2,2%
Index banen in de industrie
Voorraad bedrijventerreinen
(2004=100)
(ha)
110
450
10
360
8
270
6
180
4
90
2
105
100
95
2004
2005
2006
Gooi en Eemland
2007
2008
2009
0
2010
2004
2005
2006
2007
Opname en aanbod
Aanbod-voorraadratio
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
in % ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
200
15
160
12
120
9
80
6
40
3 2005
Opname
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
Amersfoort
Ratio 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
0
2010
Jaarlijkse uitgifte
Bron: VROM/DG Ruimte, bewerking DTZ Zadelhoff
2004
2009
Voorraad
Nederland
Bron: LISA
0
2008
Hilversum
Ratio 2011
Zeist
Utrecht
Almere
Nederlands gemiddelde 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.) 200
20%
46%
30%
19%
2%
28%
24% 3%
27%
21% 2%
26%
25%
26%
31% 3%
Industrie en bouw
120 80
22%
5%
160
20%
20%
Gooi en Eemland Handel
Transport
Nederland ICT
Dienstensector
40 0
2004 750-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
59
Gooi en Eemland Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Amersfoort en Hilversum
Bedrijventerreinen AMERSFOORT
5
1 De Isselt 2 De Wieken/Vinkenhoef 3 Vathorst 4 De Hoef 5 Calveen
3
HILVERSUM
4
1 Havenkwartier
1
2 Hilversum
2 Kerkelanden
Amersfoort 1 2
Omvangrijke transacties bedrijfsruimte
Huurprijzen bedrijfsruimten
2011
in euro per m2/jaar
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Hilversum
Lage Naarderweg
United Broadcast Facilities
Metrage
Amersfoort
De Isselt
Stage Brothers
3.650
De Isselt
Cambridge Weight Plan
2.500
Calveen
Kerkgenootschap Rafaël Gemeenschap 2.000
10.000
De Wieken
Insight In Graphics
1.750
De Isselt
Complete Multi Media B.V.
1.450
2010 Plaats Amersfoort
Hilversum
De Isselt
tot
van
tot
30
48
25
48
De Wieken/Vinkenhoef
50
65
50
65
Vathorst
50
62
50
62
De Hoef/Calveen
40
50
35
50
Havenkwartier
50
65
45
65
Kerkelanden
Bruto aanvangsrendementen*
2011
van
45
65
40
65
Soest
35
52
35
52
Zeist
40
58
40
60
v.o.n. in % 2010
2011
Landsdeel
Locatie
van
tot
van
tot
Oost
Beste locaties
8,50
10,00
8,50
11,00
Overige locaties
9,00
11,00
9,50
11,50
West
Beste locaties
7,50
9,25
7,50
9,50
Overige locaties
8,75
10,25
9,00
10,75
*exclusief distributiecentra
60
Groningen, Assen en Emmen Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012
Aanbod
Banen in de industrie 68.300
3,1%
2010 t.o.v. 2009
Voorraad
189.000 m2
1.607 ha
1,9%
2011 t.o.v. 2010
0,6%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Aanbod-voorraadratio
Huurprijs
43.000 m2
2,3%
€ 41 per m2/ jaar
94%
2011 t.o.v. 2010
0%
2011 t.o.v. 2010
Index banen in de industrie
0%
2011 t.o.v. 2010
Voorraad bedrijventerreinen
(2004=100)
(ha)
110
1.700
70
1.600
60
1.500
50
1.400
40
1.300
30
1.200
20
105 100 95
1.100 90
2004
2005
2006
Groningen, Assen en Emmen
2007
2008
2009
2010
1.000
10 2004
2005
2006
2007
2008
2009
Voorraad
Nederland
0
Jaarlijkse uitgifte
Bron: LISA
Bron: VROM/DG Ruimte, bewerking DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Aanbod-voorraadratio
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
in % ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
210
5
180
2010
4
150 120
3
90
2
60 1
30 0
2004 Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
Groningen
Ratio 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
Assen
Ratio 2011
Emmen
Zwolle
Leeuwarden Heerenveen
Nederlands gemiddelde 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.) 210 180
20%
20%
26% 34% 3%
29%
26%
25%
26%
150 120 90
5%
18%
27%
21% 2% 2%
6% 26% 33%
31%
Groningen, Assen en Emmen Industrie en bouw
Handel
Transport
60
20% Nederland ICT
Dienstensector
30 0
2004 750-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
61
Groningen, Assen en Emmen Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012
Bedrijventerreinen
3
GRONINGEN
4 Groningen
1 Eemspoort 2 Euvelgunne/
4
Winschoterdiep 3 Hoendiep
1
4 Driebond
1
3 2
ASSEN
Assen
1 Stadsbedrijvenpark 2 Schepersmaat 3 Messchenveld 4 Peelerpark
2
EMMEN 1 Bedrijvenpark A37 2 Waanderveld
Emmen
3 Bargermeer
2
3
1
Omvangrijke transacties bedrijfsruimte
Huurprijzen bedrijfsruimten
2011
in euro per m2/jaar
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Groningen
Winschoterdiep
Jansen & Heuning
Metrage 3.750
Plaats
Euvelgunne
Salomon’s metalen
3.500
Groningen
Eempoort
Grolsche Bierbrouwerij Nederland
3.300
Euvelgunne/Winschoterdiep 30
45
30
45
Euvelgunne
Rohda Beheer B.V.
3.100
Hoendiep
35
25
35
Euvelgunne
Wilmink
1.850
2010
Assen
Bruto aanvangsrendementen* v.o.n. in % 2010
Emmen
2011
Landsdeel
Locatie
van
tot
van
tot
Noord
Beste locaties
8,50
11,00
8,75
11,50
Overige locaties
9,00
11,50
9,50
12,00
Eemspoort
2011
van
tot
van
tot
45
50
45
50
25
Driebond
40
45
40
45
Stadsbedrijvenpark
30
40
30
40
Scheepersmaat
35
45
35
45
Messchenveld
45
50
45
50
Peelerpark
40
45
40
45
Bedrijvenpark A37
40
45
40
45
Waanderveld
40
45
40
45
Bargermeer
20
45
20
45
*exclusief distributiecentra
62
Haarlemmermeer Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Hoofddorp, Schiphol, Nieuw-Vennep, Lijnden en Cruquius
Aanbod
Banen in de industrie 73.600
2,8%
2010 t.o.v. 2009
Voorraad
182.000 m2
537 ha
19%
2011 t.o.v. 2010
10%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Aanbod-voorraadratio
Huurprijs
110.000 m2
6,8%
€ 67 per m2/ jaar
38%
2011 t.o.v. 2010
2,5%
2011 t.o.v. 2010
2011 t.o.v. 2010
0,2%
Index banen in de industrie
Voorraad bedrijventerreinen
(2004=100)
(ha)
110
550
20
105
440
16
100
330
12
95
220
8
90
110
4
85
2004
2005
Haarlemmermeer
2006
2007
2008
2009
0
2010
2004
2005
2006
2007
Opname en aanbod
Aanbod-voorraadratio
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
in % ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
250
20
200
16
150
12
100
8
50
4 2005
Opname
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
Haarlemmermeer
Ratio 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
0
2010
Jaarlijkse uitgifte
Bron: VROM/DG Ruimte, bewerking DTZ Zadelhoff
2004
2009
Voorraad
Nederland
Bron: LISA
0
2008
Haarlem
Ratio 2011
Amsterdam
Diemen
Leiden
Nederlands gemiddelde 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.) 250
12% 8%
2%
53%
Industrie en bouw
27%
21% 2%
26%
25%
26%
31%
20%
Haarlemmermeer Handel
150 100
6%
47%
200
20%
27% 13% 17% 6% 11%
Transport
Nederland ICT
Dienstensector
50 0
2004 750-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
63
Haarlemmermeer Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Hoofddorp, Schiphol, Nieuw-Vennep, Lijnden en Cruquius
Bedrijventerreinen 12 1 De Hoek/Schiphol-West
Lijnden
Cruquius
2 Graan voor Visch
Badhoevedorp
13
3 De President 4 Noord 5 Schiphol-Noord
5
6 Schiphol-Rijk 7 Schiphol-Zuid
4
8 Schiphol-Zuidoost
Schiphol
9 Spoorzicht 10 Pionier
Hoofddorp
11 Nieuw-Vennep-Zuid
8
12 Airport Business Park (Lijnden)
2
13 Cruquius-Zuid
1
3
7
15
14 Schiphol Logistics Park 15 Oude Meer
6 14 10 Nieuw-Vennep
9
11
Omvangrijke transacties bedrijfsruimte
Huurprijzen bedrijfsruimten
2011
in euro per m2/jaar
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Metrage
Hoofddorp
De Hoek
Fokker Services
18.050
Plaats
Oude Meer
Fokkerweg
Aramex
11.550
Hoofddorp
Schiphol
Rijk
Rapid Logistics
10.000
Zuid
IJS Global B.V.
7.250
Rijk
Interroute
6.900
Rijk
All-In Logistics (uitbreiding)
6.700
2010
2011
van
tot
van
De Hoek/Schiphol West
60
85
60
85
Graan voor Visch
55
65
55
65
De President
65
75
65
75
Noord
40
60
40
60
Noord
70
80
70
80
Zuid
65
85
65
85
Zuidoost
80
110
75
110
Rijk
65
85
65
85
Bruto aanvangsrendementen*
Logistics Park
75
90
75
90
v.o.n. in %
Oude Meer
70
90
70
90
Spoorzicht
45
65
45
65
Pionier
35
50
35
50
Zuid
60
75
60
75
Lijnden
Airport Business Park
70
80
70
80
Cruquius
Zuid
50
65
50
65
2010
Nieuw-Vennep
2011
Landsdeel
Locatie
van
tot
van
tot
West
Beste locaties
7,50
9,25
7,50
9,50
Overige locaties
8,75
10,25
9,00
10,75
*exclusief distributiecentra
Schiphol
tot
64
’s-Hertogenbosch, Tilburg en Waalwijk Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012
Aanbod
Banen in de industrie 97.700
3,8%
2010 t.o.v. 2009
Voorraad
530.000 m2
1.754 ha
5,9%
2011 t.o.v. 2010
0,5%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Aanbod-voorraadratio
Huurprijs
181.000 m2
6,0 %
€ 41 per m2/ jaar
8%
2011 t.o.v. 2010
0,3%
2011 t.o.v. 2010
Index banen in de industrie
2011 t.o.v. 2010
1,5%
Voorraad bedrijventerreinen
(2004=100)
(ha)
110
1.800
60
1.500
50
1.200
40
900
30
600
20
300
10
105 100 95 90
2004
2005
2006
2007
’s-Hertogenbosch, Tilburg en Waalwijk
2008
2009
0
2010
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Voorraad
Nederland
0
2010
Jaarlijkse uitgifte
Bron: LISA
Bron: VROM/DG Ruimte, bewerking DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Aanbod-voorraadratio
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
in % ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
540 480 420 360 300 240 180 120 60 0
12 9 6 3 2004
2005
Opname
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0 ’s-Hertogenbosch Tilburg Ratio 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
Ratio 2011
Waalwijk
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
27%
1%
21% 16%
20%
23%
2%
2% 8%
18% 41%
27%
21% 2%
26%
25%
26%
31% 43% Industrie en bouw
20%
’s-Hertogenbosch, Tilburg en Waalwijk Handel
Transport
Nederland ICT
Dienstensector
2004 750-1.000
2005
2006
1.000-2.500
Oosterhout
Eindhoven
Nederlands gemiddelde 2011
Opname naar sector
540 480 420 360 300 240 180 120 60 0
Breda
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
65
’s-Hertogenbosch, Tilburg en Waalwijk Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012
Bedrijventerreinen ’S-HERTOGENBOSCH
3
1 De Vutter 2 De Rietvelden
1
3 Maaspoort 4 De Brand
2 Tilburg
3
5 De Herven TILBURG
1
1 Kraaiven
5 2
2 Loven 3 Vossenberg
’s-Hertogenbosch
4 Katsbogten
4
4
Omvangrijke transacties bedrijfsruimte
Huurprijzen bedrijfsruimten
2011
in euro per m2/jaar
Plaats
Locatie
Tilburg
Vossenberg Syncreon
Huurder/koper
Metrage 43.200
Plaats
Katsbogten
Internationale handelsorganisatie
12.900
‘s-Hertogenbosch
Katsbogten
Poetsdoekenfabriek Brabant Beheer B.V.
2010
5.400
2011
van
tot
van
De Vutter
35
40
30
tot 40
De Rietvelden
30
50
30
45
5.150
Maaspoort
40
50
40
50
‘s-Hertogenbosch De Herven
PostNL
27.000
De Brand
40
50
40
50
Waalwijk
UTB B.V.
12.900
Katsbogten Veerweg
Sacha Shoes
Tilburg
Bruto aanvangsrendementen* 2010 Zuid
Locatie
40
45
40
45
30
50
30
48
Loven
30
50
30
45
Vossenberg
35
50
35
50
Katsbogten
v.o.n. in % Landsdeel
De Herven Kraaiven
van
2011 tot
van
45
50
40
48
Waalwijk
30
50
35
55
Oss/Uden/Veghel
30
45
30
45
tot
Beste locaties
7,50
9,00
7,50
9,50
Overige locaties
8,75
10,50
8,75
11,00
*exclusief distributiecentra
66
Limburg Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Venlo, Sittard-Geleen en Venray
Aanbod
Banen in de industrie 68.900
2,6%
2010 t.o.v. 2009
Voorraad
431.000 m2
1.915 ha
14%
2011 t.o.v. 2010
1,7%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Aanbod-voorraadratio
Huurprijs
131.000 m2
4,5%
€ 37 per m2/ jaar
43%
2011 t.o.v. 2010
0,8%
2011 t.o.v. 2010
Index banen in de industrie
3,6%
2011 t.o.v. 2010
Voorraad bedrijventerreinen
(2004=100)
(ha)
105
2.000
75
1.800
60
1.600
45
1.400
30
1.200
15
100
95
90
2004 Limburg
2005
2006
2007
2008
2009
2010
1.000
2004
2005
2006
2007
Bron: VROM/DG Ruimte, bewerking DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Aanbod-voorraadratio
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
in % ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
540 480 420 360 300 240 180 120 60 0
9 8 7 6 5 4 3 2 1 0
Opname
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
Venlo
Ratio 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
Sittard-Geleen
Ratio 2011
Venray
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
9% 5% 21%
20%
26%
2%
39% 43%
22%
27%
21% 2%
26%
25%
26%
31%
20%
34% Limburg Industrie en bouw
Handel
Nederland Transport
ICT
Dienstensector
540 480 420 360 300 240 180 120 60 0
2004 750-1.000
2005
2006
1.000-2.500
Maastricht
Roermond
Eindhoven
Nederlands gemiddelde 2011
Opname naar sector
1%
0
2010
Jaarlijkse uitgifte
Bron: LISA
2005
2009
Voorraad
Nederland
2004
2008
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
67
Limburg Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Venlo, Sittard-Geleen en Venray
Bedrijventerreinen VENRAY
1
A73
1 Smakterheide 2 Keizersveld 3 De Hulst
3
4 De Blakt
Born
2 E34
A67
VENLO
1
1 Trade Port
2
A2
2 Trade Port West E25
3 Trade Port Noord
A73
4 Geloërveld (Belfeld)
Venlo Sittard
SITTARD-GELEEN-BORN 1 Holtum-Noord 2 Bedrijventerrein Noord
3
3 Bedrijvenstad Fortuna
Tegelen A73 0
4
2 km
0
Geleen
1 km
A73
1
2
Venray 3 A73
4
Huurprijzen bedrijfsruimten
0
1 km
in euro per m2/jaar 2010 Plaats Venray
Smakterheide
2011
van
tot
van
tot
35
55
33
48
Omvangrijke transacties bedrijfsruimte
Keizersveld
35
45
33
45
2011
De Hulst/De Blakt
35
55
30
45
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Venlo
Trade Port Noord
DSV Solutions
Metrage 30.000
Venlo
Trade Port
40
50
35
48
Trade Port West en Noord
40
50
37
49
Trade Port West
Medco/Europa Apotheek
13.200
Geloërveld (Belfeld)
40
45
37
43
Venray
Smakterheide
Woger Trading
20.250
Veegtes
29
38
29
38
Smakterheide
Flextronics
11.250
Born
Holtum-Noord
25
53
25
50
Born
Holtum-Noord
Helly Hansen
16.000
Sittard
Bedrijventerrein Noord
25
41
25
41
Bedrijvenstad Fortuna
39
45
38
45
Heerlen
De Koumen
29
39
29
39
Bruto aanvangsrendementen*
De Locht/De Beitel
29
41
29
41
v.o.n. in %
In de Cramer
29
41
29
41
2010 Landsdeel Locatie Zuid
van
Maastricht
2011 tot
van
tot
Beste locaties
7,50
9,00
7,50
9,50
Overige locaties
8,75
10,50
8,75
11,00
Roermond
Beatrixhaven
32
48
32
48
Maastricht Airport
40
50
40
48
Roerstreek
29
41
29
41
Willem Alexander
29
39
29
39
*exclusief distributiecentra
68
Rotterdam en omgeving Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Rotterdam, Capelle a/d IJssel, Schiedam en Drechtsteden
Aanbod
Banen in de industrie 212.800
1,6%
2010 t.o.v. 2009
Voorraad
455.000 m2
1.796 ha
3,9%
2011 t.o.v. 2010
0,4%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Aanbod-voorraadratio
Huurprijs
266.000 m2
5,1 %
€ 54 per m2/ jaar
15%
2011 t.o.v. 2010
0,2%
2011 t.o.v. 2010
Index banen in de industrie
1,3%
2011 t.o.v. 2010
Voorraad bedrijventerreinen
(2004=100)
(ha)
110
2.000
50
1.600
40
1.200
30
800
20
400
10
105 100 95 90
2004
2005
Rotterdam e.o.
2006
2007
2008
2009
0
2010
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Voorraad
Nederland
Jaarlijkse uitgifte
Bron: LISA
Bron: VROM/DG Ruimte, bewerking DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Aanbod-voorraadratio
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
in % ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
700
12
600
10
500
0
2010
8
400
6
300
4
200
2
100 0
2004 Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
Rotterdam*
Ratio 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
Capelle a/d IJssel
Ratio 2011
Drechtsteden Schiedam
Breda
Den Haag
Nederlands gemiddelde 2011
* Inclusief voorraad distriparken Maasvlakte, Botlek en Eemhaven
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.) 700
19% 1%
20%
22%
1% 36%
600
17%
20%
17%
27%
21% 2% 2%
26%
25%
26%
22%
31%
400 300 200
20%
45% Rotterdam e.o. Industrie en bouw
Handel
Transport
Nederland ICT
500
Dienstensector
100 0
2004 750-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
69
Rotterdam en omgeving Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Rotterdam, Capelle a/d IJssel, Schiedam en Drechtsteden
Bedrijventerreinen
7
0
1 Distripark Botlek 2 Distripark Maasvlakte
6
3 Europoort
10
4 Distripark Eemhaven
Capelle a/d IJssel
5 Waalhavengebied 6 Noordwest/Spaanse polder
Schiedam
7 Hoofdweggebied 8 Drechtsteden
9
9 Vijfsluizen 10 ’s-Graveland
Rotterdam
11 Spijkenisse
1 2
12 Nieuwe Gadering
5
3 12
4
11
8
Omvangrijke transacties bedrijfsruimte
Huurprijzen bedrijfsruimten
2011
in euro per m2/jaar
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Botlek Rotterdam
Distripark Botlek
C. Steinweg Handelsveem 16.150
Plaats
Distripark Botlek
Keppel Verolme/
Rotterdam
Distripark Botlek
Metrage
2010 Distripark Botlek
2011
van
tot
van
tot
40
55
40
55
Steel Trade Company
13.800
Distripark Maasvlakte
35
50
35
50
Pacorini Rotterdam B.V.
11.200
Distripark Eemhaven
48
58
48
58
Waalhavengebied
45
60
43
60
Noordwest/Spaanse polder 48
63
48
61
Rotterdam
Distripark Eemhaven Geodis Logistics NL B.V.
Hoogvliet Rotterdam
Nieuwe Gadering
Neele Groep
10.600 9.800
Rotterdam-Albrandswaard Distripark Eemhaven C. Steinweg Handelsveem 8.500
Bruto aanvangsrendementen*
Spijkenisse
2011
Landsdeel
Locatie
van
tot
van
tot
West
Beste locaties
7,50
9,25
7,50
9,50
Overige locaties
8,75
10,25
9,00
10,75
46
56
45
55
46
56
45
55
Capelle a/d IJssel
Hoofdweggebied
53
63
52
62
Schiedam
Vijfsluizen
55
59
54
59
‘s-Graveland
45
58
45
58
Barendrecht
Dierenstein/Vaanpark
53
63
51
61
v.o.n. in % 2010
Nieuwe Gadering Halfweg
*exclusief distributiecentra
70
Twentse stedenband Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Enschede, Hengelo, Almelo en Oldenzaal
Aanbod
Banen in de industrie 80.250
3,6%
2010 t.o.v. 2009
Voorraad
433.000 m2
1.639 ha
34%
2011 t.o.v. 2010
1,6%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Aanbod-voorraadratio
Huurprijs
100.000 m2
5,3%
€ 36 per m2/ jaar
70%
2011 t.o.v. 2010
1,4%
2011 t.o.v. 2010
Index banen in de industrie
2011 t.o.v. 2010
1,9%
Voorraad bedrijventerreinen
(2004=100)
(ha)
110
2.000
50
1.600
40
1.200
30
800
20
400
10
105
100
95
2004
2005
2006
Twentse stedenband
2007
2008
2009
0
2010
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Voorraad
Nederland
0
2010
Jaarlijkse uitgifte
Bron: LISA
Bron: VROM/DG Ruimte, bewerking DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Aanbod-voorraadratio
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
in % ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
450 400 350 300 250 200 150 100 50 0
10 8 6 4 2 2004
2005
Opname
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
Enschede
Ratio 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
Hengelo
Ratio 2011
Almelo
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
10% 12% 1% 21%
20%
30%
2%
33%
47% 33%
13%
27%
21% 2%
26%
25%
26%
31%
20%
Twentse stedenband Industrie en bouw
Handel
Transport
Nederland ICT
Dienstensector
2004 750-1.000
2005
2006
1.000-2.500
Deventer
Zwolle
Nederlands gemiddelde 2011
Opname naar sector
450 400 350 300 250 200 150 100 50 0
Oldenzaal
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
71
Twentse stedenband Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Enschede, Hengelo, Almelo en Oldenzaal
Bedrijventerreinen 1 De Haven
7
2 Marssteden
8
3 Euregio Bedrijvenpark 4 Josink-Es
Almelo
5 Twentekanaal
9
6 Westermaat
10 11
7 Bedrijvenpark Twente 8 Dollegoor/Turfkade
A35
Oldenzaal
9 Bedrijvenpark Bornsestraat
12
10 Twentepoort
A1
E30
11 XL Bedrijvenpark Twente
E30
Hengelo
A1
13
6
12 Hanzewinkel 13 Hanzepoort
5 Enschede A35
3
0
1 4
© GeoMedia 2008 [7157]
2
4 km
Omvangrijke transacties bedrijfsruimte
Huurprijzen bedrijfsruimten
2011
in euro per m2/jaar
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Almelo
XL Bedrijvenpark Twente
Timberland Europe
Bedrijvenpark Twente
Kovax Europe
Enschede
Metrage 38.900 2.700
2010 Plaats Enschede
De Haven
2011
van
tot
van
tot
25
40
25
35
Transportcentrum
Timberland Europe
6.000
Marssteden
33
45
30
45
Transportcentrum
HST Transport
5.250
Euregio Bedrijvenpark
28
42
25
42
De Haven
TNT Fashion Group
3.900
Euregio Bedrijvenpark
Breckle Nederland
3.850
Josink-Es
40
50
40
50
Hengelo
Twentekanaal
30
45
30
45
Westermaat
37
48
35
45
Almelo
Bedrijvenpark Twente
25
40
25
40
Bruto aanvangsrendementen*
Dollegoor/Turfkade
25
38
25
35
v.o.n. in %
Bedrijvenpark Bornsestraat
32
43
32
43
2010 Landsdeel Oost
Locatie
van
2011 tot
van
tot
Beste locaties
8,50
10,00
8,50
11,00
Overige locaties
9,00
11,00
9,50
11,50
Oldenzaal
Twentepoort
35
45
35
45
XL Bedrijvenpark Twente
40
50
40
50
Hanzepoort
32
42
32
42
Hazewinkel
30
45
30
45
*exclusief distributiecentra
72
Utrecht en omgeving Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Utrecht, Stichtse Vecht, Nieuwegein en Houten
Aanbod
Banen in de industrie 87.800
3,2%
2010 t.o.v. 2009
Voorraad
217.000 m2
677 ha
27%
2011 t.o.v. 2010
2,4%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Aanbod-voorraadratio
Huurprijs
157.000 m2
6,4%
€ 45 per m2/ jaar
78%
2011 t.o.v. 2010
2,1%
2011 t.o.v. 2010
2011 t.o.v. 2010
3,4%
Index banen in de industrie
Voorraad bedrijventerreinen
(2004=100)
(ha)
110
700
35
600
30
500
25
400
20
300
15
200
10
105 100 95
100 90
2004
2005
Utrecht e.o.
2006
2007
2008
2009
0
2010
5 2004
2005
2006
2007
2008
2009
Voorraad
Nederland
Jaarlijkse uitgifte
Bron: LISA
Bron: VROM/DG Ruimte, bewerking DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Aanbod-voorraadratio
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
in % ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
300
15
250
12
200
0
2010
9
150 6
100
3
50 0
2004 Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
Utrecht
Ratio 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
Stichtse Vecht Nieuwegein
Ratio 2011
Houten
Zeist
Woerden
Nederlands gemiddelde 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.) 300 250
22% 26% 1%
21%
20%
20%
2%
3% 21%
30%
23%
33%
27%
21% 2%
26%
25%
26%
31%
Industrie en bouw
Handel
150 100
20%
Utrecht e.o.
Nederland Transport
ICT
200
Dienstensector
50 0
2004 750-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
73
Utrecht en omgeving Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Utrecht, Stichtse Vecht, Nieuwegein en Houten
Bedrijventerreinen Stichtse Vecht 1 Lage Weide
3
2 Oudenrijn (De Meern)
1
3 Overvecht-Noord 4 De Wetering
4
5 Plettenburg/De Wiers
Utrecht
6 Liesbosch/Laagraven 7 ’t Klooster 8 Doornkade 9 Rondeel
2
10 Meerpaal
6
8
Nieuwegein 5
9
Houten
7 10
Omvangrijke transacties bedrijfsruimte
Huurprijzen bedrijfsruimten
2011
in euro per m2/jaar
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Utrecht
Lage Weide
Kuehne + Nagel Nederland
Metrage 35.500
Plaats
Europalaan
PostNL
20.000
Utrecht
Lage Weide
Fonq.nl
6.700
Oudenrijn (De Meern)
30
55
30
55
De Wetering
Tribus
5.100
Overvecht-Noord
33
49
30
49
Lage Weide
Holiday on Ice Productions B.V.
De Meern
Oudenrijn
Spitzke Spoorbouw B.V.
Nieuwegein
Plettenburg/De Wiers Alfa Groep
2010
4.050 11.550
Nieuwegein
7.500
Lage Weide
Houten v.o.n. in % Landsdeel
Locatie
van
tot
van
tot
West
Beste locaties
7,50
9,25
7,50
9,50
Overige locaties
8,75
10,25
9,00
10,75
Vianen
tot
30
65
30
65
48
62
48
60
40
52
35
50
Liesbosch/Laagraven
38
55
35
55
-
-
50
65
Doornkade
40
50
35
48
Rondeel
45
53
42
53
Maarssen
2011
van
De Wetering
De Meerpaal 2010
tot
Plettenburg/De Wiers ‘t Klooster
Bruto aanvangsrendementen*
2011
van
De Hagen
50
60
48
58
30
53
30
50
30
48
30
45
*exclusief distributiecentra
74
Zwolle, Apeldoorn en Deventer Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012
Aanbod
Banen in de industrie 77.150
2,9%
2010 t.o.v. 2009
Voorraad
265.000 m2
1.276 ha
15%
2011 t.o.v. 2010
1,1%
2010 t.o.v. 2009
Opname
Aanbod-voorraadratio
Huurprijs
99.000 m2
4,2%
€ 44 per m2/ jaar
176%
2011 t.o.v. 2010
0,5%
2011 t.o.v. 2010
Index banen in de industrie
2011 t.o.v. 2010
0,5%
Voorraad bedrijventerreinen
(2004=100)
(ha)
110
1.500
50
1.200
40
900
30
600
20
300
10
105 100 95 90
2004
2005
2006
Zwolle, Apeldoorn en Deventer
2007
2008
2009
0
2010
2004
2005
2006
2007
2008
2009
Voorraad
Nederland
0
Jaarlijkse uitgifte
Bron: LISA
Bron: VROM/DG Ruimte, bewerking DTZ Zadelhoff
Opname en aanbod
Aanbod-voorraadratio
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
in % ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
350
10
300
2010
8
250 200
6
150
4
100 2
50 0
2004 Opname
2005
2006
Aanbod
2007
2008
2009
2010
2011
0
Zwolle
Ratio 2010
Gemiddelde opname 2004 - 2011
Apeldoorn
Ratio 2011
Deventer
Zutphen
Assen
Heerenveen
Nederlands gemiddelde 2011
Opname naar sector
Aanbod naar grootteklasse
buitenring 2010-2011, binnenring 2001-2011 ( ≥ 750 m2 v.v.o.)
x 1000 m2 ( ≥ 750 m2 v.v.o.) 350 300
17% 1%
26%
18%
20%
20%
2% 23%
29%
27%
21% 2% 2%
26%
25%
26%
26%
31%
38%
Industrie en bouw
Handel
Transport
200 150 100
20%
Zwolle, Apeldoorn en Deventer
Nederland ICT
250
Dienstensector
50 0
2004 750-1.000
2005
2006
1.000-2.500
2007
2008
2.500-5.000
2009 5.000-10.000
2010
2011 >10.000
75
Zwolle, Apeldoorn en Deventer Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012
Bedrijventerreinen 4 ZWOLLE
Deventer
1 Marslanden 2 Voorst 3 De Vrolijkheid 4 Hessenpoort
3 2
1 2
Zwolle
DEVENTER
3
1 Bergweide 2 Kloosterlanden 3 De Wetering
1
APELDOORN 1 Stadhoudersmolen
1
2 De Vlijt 3 Kaijersmolen
2
4 Kuipersveld 5 Malkenschoten 6 Brouwersmolen
Apeldoorn 6
3 4 5
Omvangrijke transacties bedrijfsruimte
Huurprijzen bedrijfsruimten
2011
in euro per m2/jaar
Plaats
Locatie
Huurder/koper
Zwolle
Voorst
C.J. Zandbergen Beheer B.V.
Metrage 15.000
Plaats
De Vrolijkheid
Sligro Food Group
10.000
Apeldoorn
14.000
2010 Stadhoudersmolen
2011
van
tot
van
tot
25
50
25
50
De Vlijt
35
50
35
50
Kaijersmolen
35
50
35
50
Deventer
Teugseweg
Martens Beheer B.V.
Apeldoorn
Wapenrustlaan
Syntus B.V.
6.050
Laan van de Dierenriem
Heijmans Facilitair Bedrijf N.V.
4.400
Kuipersveld
35
50
35
50
Brouwersmolen
Ten Have Metaalwerken
3.250
Malkenschoten
40
55
40
55
Deventer
Brouwersmolen
35
65
35
65
Kloosterlanden
25
55
25
50
Bruto aanvangsrendementen*
Bergweide
30
55
30
55
v.o.n. in %
De Wetering
30
50
30
50
2010 Landsdeel Noord Oost
Locatie
van
Zwolle
2011 tot
van
tot
Hessenpoort
40
55
45
60
De Vrolijkheid
25
45
25
50
Beste locaties
8,50
11,00
8,75
11,50
Marslanden
35
50
35
50
Overige locaties
9,00
11,50
9,50
12,00
Voorst
35
55
30
55
Beste locaties
8,50
10,00
8,50
11,00
Overige locaties
9,00
11,00
9,50
11,50
*exclusief distributiecentra
76
Vastgoedgegevens Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012
Gemeente Almelo Almere Amersfoort Amstelveen Amsterdam Apeldoorn Arnhem Assen Bergen op Zoom Best Breda Capelle aan den IJssel Delft Den Haag Deventer Drechtsteden Diemen Duiven Ede Eindhoven Emmen Enschede Etten-Leur Gouda Groningen Haarlemmermeer Heerenveen Helmond Hengelo 's-Hertogenbosch Hilversum Houten Leeuwarden Leiden Leidschendam-Voorburg Moerdijk Nieuwegein Nijmegen Oldenzaal Oosterhout Rijswijk Roosendaal Rotterdam Schiedam Sittard-Geleen Smallingerland Son en Breugel Stichtse Vecht Tilburg Utrecht Veenendaal Veldhoven Venlo Venray Waalwijk Wijchen Zevenaar Zoetermeer Zwolle Nederland
Opname (in m2)
Aanbod (in m2)
49.000 24.000 21.000 0 123.000 30.000 15.000 1.000 45.000 5.000 76.000 7.000 4.000 12.000 19.000 37.000 2.000 3.000 32.000 62.000 2.000 41.000 15.000 11.000 40.000 110.000 18.000 5.000 6.000 57.000 10.000 2.000 2.000 5.000 0 58.000 22.000 25.000 4.000 9.000 4.000 125.000 205.000 17.000 36.000 13.000 15.000 6.000 88.000 127.000 44.000 7.000 60.000 34.000 36.000 4.000 1.000 19.000 50.000 2.951.000
63.000 207.000 117.000 7.000 502.000 67.000 44.000 48.000 57.000 45.000 195.000 10.000 32.000 69.000 99.000 147.000 33.000 42.000 106.000 254.000 66.000 223.000 42.000 35.000 75.000 182.000 39.000 43.000 61.000 104.000 10.000 17.000 75.000 26.000 3.000 86.000 86.000 103.000 85.000 64.000 30.000 109.000 269.000 30.000 83.000 32.000 38.000 27.000 339.000 87.000 40.000 50.000 219.000 129.000 87.000 93.000 2.000 88.000 99.000 9.593.000
Aanbodvoorraadratio 3% 9% 10% 5% 13% 2% 4% 4% 2% 6% 5% 2% 3% 5% 7% 3% 13% 4% 7% 8% 2% 8% 3% 5% 2% 7% 3% 2% 3% 4% 3% 6% 4% 5% 3% 9% 9% 4% 10% 2% 6% 7% 8% 6% 2% 2% 4% 11% 8% 5% 3% 9% 6% 8% 5% 12% 1% 10% 5% 3,7%
Voorraad (in ha) 485 475 247 30 767 581 229 246 488 155 763 121 194 307 285 905 50 192 317 669 706 527 292 136 656 537 285 502 448 503 66 62 379 103 16 184 195 483 178 562 92 329 674 96 808 329 186 49 873 371 251 113 792 314 379 159 99 179 410 52.396
Bandbreedte huurprijzen (in euro per m²/jaar) 25 - 50 30 - 65 25 - 65 45 - 55 37 - 70 25 - 65 30 - 65 30 - 50 30 - 49 34 - 45 25 - 60 52 - 62 35 - 60 30 - 70 25 - 55 51 - 61 35 - 55 25 - 50 30 - 55 35 - 55 20 - 45 25 - 50 25 - 50 35 - 60 25 - 50 35 - 110 20 - 35 30 - 50 30 - 45 30 - 50 40 - 65 35 - 58 20 - 35 40 - 60 40 - 60 30 - 55 35 - 65 25 - 55 30 - 45 30 - 60 25 - 50 20 - 50 35 - 61 45 - 59 25 - 50 20 - 45 37 - 50 30 - 50 30 - 50 30 - 65 35 - 55 32 - 50 29 - 49 33 - 48 35 - 55 40 - 55 25 - 40 40 - 65 25 - 60 20 - 110 77
Algemene gegevens Factsheet bedrijfsruimtemarkt | januari 2012
Gemeente Almelo Almere Amersfoort Amstelveen Amsterdam Apeldoorn Arnhem Assen Bergen op Zoom Best Breda Capelle aan den IJssel Delft Den Haag Deventer Drechtsteden Diemen Duiven Ede Eindhoven Emmen Enschede Etten-Leur Gouda Groningen Haarlemmermeer Heerenveen Helmond Hengelo 's-Hertogenbosch Hilversum Houten Leeuwarden Leiden Leidschendam-Voorburg Moerdijk Nieuwegein Nijmegen Oldenzaal Oosterhout Rijswijk Roosendaal Rotterdam Schiedam Sittard-Geleen Smallingerland Son en Breugel Stichtse Vecht Tilburg Utrecht Veenendaal Veldhoven Venlo Venray Waalwijk Wijchen Zevenaar Zoetermeer Zwolle Nederland
Inwoners (in aantal) 72.600 190.700 146.550 81.750 780.150 156.200 148.050 67.150 66.050 28.800 174.550 66.100 97.600 494.900 98.750 266.050 25.000 25.550 108.250 216.000 109.250 157.800 41.800 71.050 190.150 143.350 43.450 88.600 80.750 140.800 85.000 47.950 94.800 117.900 72.050 36.550 60.950 164.150 32.200 54.100 46.650 77.550 610.150 75.700 94.800 55.450 15.650 63.000 206.200 311.250 62.250 43.600 99.750 42.800 46.200 40.500 32.200 121.850 120.350 16.655.000
Beroepsbevolking (in % van totale bevolking) 66% 71% 67% 65% 73% 66% 71% 66% 67% 66% 68% 68% 73% 69% 67% 66% 70% 67% 65% 69% 66% 69% 68% 67% 76% 68% 64% 67% 66% 69% 65% 69% 70% 73% 64% 66% 70% 72% 65% 66% 64% 66% 69% 68% 67% 65% 60% 67% 70% 73% 66% 67% 67% 67% 67% 67% 66% 70% 69% 67%
Particulier besteedVoorraad bedrijfsbaar huishoudinkomen ruimte per inwoner (in euro’s) (in m²/inwoner) 30.300 34.600 36.300 39.900 30.600 34.500 29.800 31.700 33.000 38.200 34.600 34.500 31.500 31.500 32.100 33.900 35.300 35.600 36.100 31.400 30.200 29.100 35.400 34.500 28.400 39.700 33.000 32.200 31.500 34.500 36.400 42.000 28.600 33.400 36.400 36.400 35.300 30.300 33.000 35.700 33.200 33.400 29.300 30.600 31.400 30.800 40.100 40.000 31.300 33.600 34.400 36.300 31.100 34.500 34.700 35.500 33.800 36.000 32.900 34.200
33,4 12,5 8,4 1,8 4,9 18,6 7,7 18,3 37,0 26,9 21,9 9,1 10,0 3,1 14,4 17,0 10,0 37,6 14,6 15,5 32,3 16,7 35,0 9,5 17,2 18,7 32,8 28,3 27,8 17,8 3,9 6,4 20,0 4,4 1,1 25,2 16,0 14,7 27,7 52,0 9,9 21,2 5,5 6,3 42,6 29,7 59,3 3,9 21,2 6,0 20,2 12,9 39,7 36,7 41,0 19,7 15,4 7,3 17,0 15,7
Banen in de industrie (in aantal) 18.300 29.350 27.250 12.150 124.450 30.000 27.350 12.000 14.750 9.500 37.300 14.200 15.600 61.550 18.700 59.000 6.550 8.500 21.800 47.700 22.700 29.450 10.700 11.550 33.600 73.600 10.500 21.800 22.050 38.950 13.300 8.250 16.600 17.150 7.250 13.450 17.350 29.300 10.450 14.550 8.000 19.500 121.550 13.850 25.200 14.150 7.700 8.750 43.050 54.200 15.550 11.250 31.200 12.500 15.650 8.950 6.050 17.150 28.450 3.200.100 78
Definities, bronnen en onderzoeksverantwoording
In de factsheets wordt een aantal vastgoedindicatoren gepresenteerd in de vorm van grafieken en tabellen. Hieronder volgt een korte uitleg van definities en bronnen ter begeleiding van de gebruikte indicatoren, evenals een onderzoeksverantwoording. Index kantoorbanen/Banen in de industrie De grafiek Index kantoorbanen/Banen in de industrie geeft de geïndiceerde ontwikkeling weer van het aantal banen. Hierbij is het jaar 2004 als uitgangspunt genomen. De gegevens voor deze grafiek zijn afkomstig van LISA. Opname en aanbod In de grafiek opname en aanbod is de historische ontwikkeling weergegeven van opname en aanbod op de kantoor- of bedrijfsruimtemarkt vanaf het jaar 2004 tot en met 2011. Onder opname wordt de kantoor- en/of bedrijfsruimte verstaan die op de ‘vrije markt’ verhuurd en verkocht is, met uitzondering van sale-and-leaseback transacties en nieuwbouw ten behoeve van eigenaar-gebruikers (de zogenoemde eigenbouw). Transacties worden geregistreerd op het moment dat tussen betrokken partijen wilsovereenstemming bereikt is, waarbij een ondergrens van 500 m² wordt aangehouden voor kantoorruimte en 750 m² voor bedrijfsruimte. Aanbod betreft gebouwen waarin per ultimo van elk kalenderjaar minimaal 500 m² kantoorruimte of 750 m² bedrijfsruimte voor de verhuur of verkoop beschikbaar is. Het aanbod heeft uitsluitend betrekking op reeds opgeleverde of nog in aanbouw zijnde complexen. Projecten in voorbereiding worden niet meegeteld. De gegevens voor deze grafiek zijn afkomstig van DTZ Zadelhoff. Voorraad/Voorraad in gebruik (kantoren) Voor de kantorenmarkt wordt onder voorraad het totaal verstaan van bestaande of in aanbouw zijnde kantoorruimte met een oppervlakte van 500 m2 v.v.o. of meer. De gegevens over de kantorenvoorraad zijn afkomstig van Bak. Onder (kantoren)voorraad in gebruik wordt verstaan alle kantoren waar
www.dtz.nl www.dtz.com
een gebruiker gehuisvest is. Het betreft hier een combinatie van gegevens van Bak en DTZ Zadelhoff. Distributiecentrum Grootschalige bedrijfsruimte waarin (een scala aan) logistieke activiteiten worden uitgevoerd, zoals opslag, overslag, groupage, etcetera. Voorraad bedrijventerreinen De grafiek voorraad bedrijventerreinen geeft zowel de voorraad netto reeds uitgegeven bedrijventerrein weer in hectare grond met een bedrijfsbestemming, evenals de jaarlijkse uitgifte van bedrijventerrein (tevens in hectare). Zeehaventerreinen worden niet tot de voorraad bedrijventerreinen gerekend. De gegevens zijn afkomstig van VROM/DG Ruimte. Leegstand (kantoren) Leegstand betreft aangeboden ruimte in opgeleverde gebouwen die op het moment van inventarisatie niet (meer) in gebruik is. Leegstand wordt uitgedrukt in percentages van de kantorenvoorraad, per ultimo van het jaar.
overeenkomst af te sluiten of te verlengen. Voor kwalitatief hoogwaardig vastgoed zijn incentives beperkt en voor vastgoed met weinig onderscheidend karakter lopen incentives op. Huurprijs kantoren en bedrijfsruimten Prijzen in euro per vierkante meter verhuurbaar oppervlak per jaar exclusief BTW, servicekosten, huurderspecifieke inrichtingskosten en eventuele huurkortingen. Bevolking en inkomen Voor het aantal inwoners per gemeente is 1 januari 2011 het peilmoment. De beroepsbevolking is het aantal personen in de leeftijd van 15 tot 65 jaar als percentage van het totale aantal personen. Deze cijfers zijn gemeten per 1 januari 2010 (bron: CBS, bewerking ABF Research). Het particulier besteedbaar huishoudinkomen wordt uitgedrukt in duizenden euro’s en heeft betrekking op 2008 (bron: CBS: Regionale inkomensverdeling).
Voorraad per inwoner De voorraad kantoorruimte is gedeeld door het aantal inwoners. De voorraad bedrijfsruimten Aanbod-voorraadratio (bedrijfsruimten) (in m2) per inwoner is berekend door de De aanbod-voorraadratio drukt de verhouding voorraad bedrijventerreinen te verminderen tussen aanbod en voorraad uit in percentages. met een bebouwingspercentage van 50% De voorraad bedrijfsruimten (in m²) is berekend gedeeld door het aantal inwoners. De cijfers over de kantorenvoorraad zijn afkomstig van door de voorraad bedrijventerreinen te Bak, de voorraad bedrijventerreinen van verminderen met een bebouwingspercentage VROM/DG Ruimte en het aantal inwoners van van 50%. CBS, bewerking ABF Research. Bruto-aanvangsrendement Onderzoeksverantwoording Onder bruto-aanvangsrendement worden de DTZ Zadelhoff besteedt grote zorg aan het bruto huurinkomsten verstaan vóór verzamelen en controleren van vastgoeddata. afschrijvingen en eigenaarslasten als Zo worden opname en aanbodcijfers tot stand percentage van de totale verwervingsprijs vrij gebracht door data verkregen van PropertyNL op naam. De grondslag voor de en Vastgoedmarkt te laten controleren en aanvangsrendementen voor kantoren en aanvullen door researchers en makelaars van bedrijfsruimte is een 10-jarige overeenkomst DTZ Zadelhoff die in de betreffende regio actief met solvabele gebruikers. zijn. Wij denken door onze werkwijze een accuraat en landelijk dekkend beeld te kunnen Incentives schetsen van de vrije markten voor kantoor- en Dit zijn kortingen die tussen huurder en bedrijfsruimte. verhuurder worden afgesproken om een
79
DTZ Zadelhoff is al ruim 40 jaar de naam in commercieel vastgoed. Uitblinker in advies. Perfectionist in uitvoering. DTZ Zadelhoff maakt deel uit van het netwerk van DTZ, dat met ruim 10.000 medewerkers wereldwijd actief is in 43 landen. In Nederland is DTZ Zadelhoff vertegenwoordigd met eigen kantoren in 12 grote steden. DTZ Zadelhoff beschikt over een in-huis researchteam en ruim 200 makelaars en adviseurs die continu marktbewegingen volgen en inzichtelijk maken. DTZ Zadelhoff is een v.o.f. waarin partners deelnemen via besloten vennootschappen. Een van de partners is DTZ Holdings plc, sinds 1987 geregistreerd aan de London Stock Exchange.
DTZ Zadelhoff, kantoor Amsterdam Postbus 74030 1070 BA Amsterdam Apollolaan 150 1077 BG Amsterdam Tel.: 020 6 644 644 Fax: 020 6 716 392 E-mail:
[email protected] DTZ Zadelhoff, kantoor Arnhem Postbus 573 6800 AN Arnhem Meander 601 6825 ME Arnhem Tel.: 026 4 452 445 Fax: 026 3 513 909 E-mail:
[email protected] DTZ Zadelhoff, kantoor Breda Postbus 2216 4800 CE Breda Claudius Prinsenlaan 148 4818 CP Breda Tel.: 076 5 209 209 Fax: 076 5 227 148 E-mail:
[email protected] DTZ Zadelhoff, kantoor Den Haag Postbus 85617 2508 CH Den Haag Parkstraat 83 2514 JG Den Haag Tel.: 070 3 550 550 Fax: 070 3 512 005 E-mail:
[email protected] DTZ Zadelhoff, kantoor Eindhoven Postbus 973 5600 AZ Eindhoven Beemdstraat 9 5653 MA Eindhoven Tel.: 040 2 125 125 Fax: 040 2 122 220 E-mail:
[email protected]
DTZ Zadelhoff, kantoor Enschede De Ruyterlaan 2 7511 JH Enschede Tel.: 053 4 300 900 Fax: 053 4 304 647 E-mail:
[email protected] DTZ Zadelhoff, kantoor Groningen Postbus 870 9700 AW Groningen Ubbo Emmiussingel 2 9711 BH Groningen Tel.: 050 3 141 232 Fax: 050 3 185 160 E-mail:
[email protected] DTZ Zadelhoff, kantoor ’s Hertogenbosch Postbus 5065 5201 GB ’s Hertogenbosch Pettelaarpark 64 5216 PP ’s Hertogenbosch Tel.: 073 6 132 424 Fax: 073 6 133 484 E-mail:
[email protected] DTZ Zadelhoff, kantoor Hoofddorp Postbus 2028 2130 GE Hoofddorp Polarisavenue 85a 2132 JH Hoofddorp Tel.: 023 5 685 685 Fax: 023 5 685 111 E-mail:
[email protected] DTZ Zadelhoff, kantoor Rotterdam Postbus 937 3000 AX Rotterdam K.P. van der Mandelelaan 110 3062 MB Rotterdam Tel.: 010 4 333 555 Fax: 010 4 117 971 E-mail:
[email protected]
DTZ Zadelhoff, kantoor Utrecht Postbus 19125 3501 DC Utrecht Oorsprongpark 12 3581 ET Utrecht Tel.: 030 2 332 552 Fax: 030 2 310 543 E-mail:
[email protected] DTZ Zadelhoff, kantoor Zwolle Postbus 382 8000 AJ Zwolle Burg. van Royensingel 6 8011 CS Zwolle Tel.: 038 4 258 800 Fax: 038 4 258 822 E-mail:
[email protected] DTZ Zadelhoff, afdeling Investments Postbus 74030 1070 BA Amsterdam Apollolaan 150 1077 BG Amsterdam Tel.: 020 5 711 411 Fax: 020 6 716 932 E-mail:
[email protected] DTZ Zadelhoff, afdeling Marketing & Communications Postbus 19125 3501 DC Utrecht Oorsprongpark 12 3581 ET Utrecht Tel.: 030 2 320 000 Fax: 030 2 888 694 E-mail:
[email protected] DTZ Zadelhoff, afdeling Finance Postbus 74030 1070 BA Amsterdam Apollolaan 150 1077 BG Amsterdam Tel.: 020 5 711 444 Fax: 020 6 716 932 E-mail: fi
[email protected]
DTZ Zadelhoff, afdeling Corporate Services Postbus 19125 3501 DC Utrecht Oorsprongpark 12 3581 ET Utrecht Tel.: 030 2 320 000 Fax: 030 2 369 102 E-mail:
[email protected] DTZ Zadelhoff, afdeling Research Postbus 74030 1070 BA Amsterdam Apollolaan 150 1077 GB Amsterdam Tel.: 020 6 644 644 Fax: 020 6 716 392 E-mail:
[email protected] DTZ Zadelhoff, afdeling Retail Services Postbus 19125 3501 DC Utrecht Oorsprongpark 12 3581 ET Utrecht Tel.: 030 6 022 211 Fax: 030 6 022 811 E-mail:
[email protected] DTZ Zadelhoff, afdeling Valuation Advisory Services Postbus 74030 1070 BA Amsterdam Apollolaan 150 1077 BG Amsterdam Tel.: 020 8 407 260 Fax: 020 6 716 932 E-mail:
[email protected] DTZ Zadelhoff Property Management BV Postbus 19160 3501 DD Utrecht Nieuwekade 15 3511 RV Utrecht Tel.: 030 2 394 239 Fax: 030 2 394 240 E-mail:
[email protected]
80
Nederland compleet Factsheets kantoren- en bedrijfsruimtemarkt | januari 2012 Een uitgave van DTZ Zadelhoff v.o.f. ISBN 978 90 78197 30 0 Vormgeving: Matt Art Concept & Design, Haarlem Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/of vermenigvuldigd zonder bronvermelding. Alle gegevens zijn met zorg samengesteld. Ten aanzien van de juistheid ervan wordt evenwel geen aansprakelijkheid aanvaard. Deze publicatie is verkrijgbaar bij: DTZ Zadelhoff, afdeling Research te Amsterdam (tel. 020 6 644 644). Er is ook een Engelse versie beschikbaar. Dit rapport kunt u ook vinden op onze website www.dtz.nl. DTZ Zadelhoff is een v.o.f. van partners die deelnemen middels besloten vennootschappen. Uitgevoerd door: DTZ Zadelhoff, afdeling Research Apollolaan 150 1077 BG Amsterdam Tel: 020 6 644 644 E-mail:
[email protected]
© DTZ Zadelhoff 2012
www.dtz.nl 81
www.dtz.nl
www.dtz.com
82
