LIMBURGS MILIEU SPECIALE UITGAVE MET JAARVERSLAG

LIMBURGS MILIEU 2 Een uitgave van Stichting Milieufederatie Limburg - jaargang 28 - juni/juli 2014

E ITGAV U E L A SPECI RVERSLAG AA MET J 2013

STICHTING MILIEUFEDERATIE LIMBURG

Kamp stelt nauwelijks grenzen aan schaliegasboringen Duurzaamheid troef bij Papierfabriek Roermond Goedkoper uit met elektrisch rijden Nieuwe kansen voor bloemrijke akkers Zuid-Limburg Grensoverschrijdende Big Jump voor schoon water Energiescans voor woningeigenaren in Maastricht Intratuin geeft het goede voorbeeld Nieuwe aanpak natuur in Limburg

C O L O F O N Limburgs Milieu is een uitgave van Stichting Milieufederatie Limburg De Milieufederatie Limburg werd opgericht in 1971. De stichting zet zich al ruim veertig jaar in voor natuur en landschap, een gezond leefmilieu en ecologische duurzaamheid in Limburg. Zij doet dit samen met de circa honderd bij haar aangesloten organisaties. Dit werk kan de Milieufederatie doen dankzij giften, overheidsbijdragen en subsidies van onder meer de Provincie Limburg en de Nationale Postcode Loterij. Hoofdredactie en eindredactie: Monique Demarteau Aan dit nummer werkten mee: Bart Cobben, Gert-Jan van Elk, Pierre Grooten, Wim Kuipers, Lily van Onna, Jelle Vegt, Frank Vermeij Vormgeving & drukwerk: SHD Grafimedia, Swalmen Abonnementen en adreswijzigingen: Limburgs Milieu verschijnt vier maal per jaar. Een jaarabonnement kost €12,50. Betaling geschiedt middels acceptgiro of automatische incasso. Natuuren milieuorganisaties die bij de Milieufederatie zijn aangesloten, ontvangen het tijdschrift gratis. Wil je een abonnement? Gebruik de abonneebon in dit tijdschrift of stuur een e-mail met daarin je naam en adresgegevens naar: [email protected] Redactionele bijdragen: Bijdragen kunnen alleen na overleg met de redactie worden ingediend. Auteurs zijn verantwoordelijk voor de inhoud van hun artikel. Plaatsing van een artikel hoeft niet te betekenen dat de vermelde meningen de visie van de redactie of van de Milieufederatie Limburg weerspiegelen.

diverse projecten van de Milieufederatie Limburg. Het uitgeven van Limburgs Milieu wordt mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van de Provincie Limburg.

Redactieadres: Stichting Milieufederatie Limburg Gevestigd in Het GroenHuis Godsweerderstraat 2 6041 GH ROERMOND T 0475 - 386 410 F 0475 - 386 459 www.milieufederatielimburg.nl [email protected]

NIEUWSBRIEF De Milieufederatie Limburg heeft ook een digitale nieuwsbrief. Deze nieuwsbrief bevat het laatste nieuws over natuur en milieu in Limburg en wordt gemiddeld eenmaal per maand verstuurd. Je kunt je voor deze nieuwsbrief opgeven via: Dit magazine is geproduceerd door SHD Grafimedia onder gecontroleerde omstandigheden conform ISO 14001 Grafimedia getoetst door de SCGM, Certificaatnummer SCGM-MZ:2011.01.01

Limburgs Milieu is gedrukt op FSC-papier

2 LIMBURGS MILIEU

De Nationale Postcode Loterij is medefinancier van

WWW.MILIEUFEDERATIELIMBURG.NL Je vindt de Milieufederatie Limburg op:

Inhoud

4

Kort nieuws

5 Corinne Ellemeet, de nieuwe netwerkdirecteur van de NMF



6

Duurzaamheid troef bij Papierfabriek Roermond

8 TNO: Veel zonnepanelen onveilig bevestigd Aanbod voor nieuwe abonnnees Limburgs Milieu 9 Kamp stelt nauwelijks grenzen aan schaliegasboringen



10

Goedkoper uit met elektrisch rijden

11 Energiescans voor woningeigenaren in Maastricht Activiteitenoverzicht 2014



12

Column Wim Kuipers



13

Win het boek ‘Wildplukken: de alternatieve fruittuin’



14 ‘Ammoniak-verschillen vragen om nader onderzoek’ Grensoverschrijdende Big Jump voor schoon water



15 Applicatie Bijenradar helpt de bij om te overleven Opladen elektrische auto’s in buitenland wordt gemakkelijker



16 NMF: aandacht voor knelpunten lokale energieopwekking Nationaal Duurzame Huizen Route op 25 oktober



17

Jouw foto in dit tijdschrift?



18 Vacature milieuvoorlichter / -gids 25 oktober: jubileumeditie Nacht van de Nacht



19 Nieuwe aanpak natuur in Limburg Limburg blijft investeren in schone Maas



20

Het GroenHuis



22

Nieuwe kansen voor bloemrijke akkers Zuid-Limburg



23

Verdeelde reacties op Rijksnatuurvisie

25

Intratuin geeft het goede voorbeeld Mijlpaal watervoorziening hoge zandgronden

Stichting Milieufederatie Limburg 3

Kort nieuws KERNCENTRALE JÜLICH GEVAARLIJKER DAN GEDACHT

MILIEUDEFENSIE WIL STRENGERE AANPAK MESTFRAUDE

De inmiddels stilgelegde kernreactor in het Duitse Jülich, op zo’n

Milieudefensie roept op tot een strengere aanpak van mest-

20 kilometer over de grens bij Kerkrade, heeft jarenlang niet naar

fraude. De organisatie doet dat naar aanleiding van een onlangs

behoren gefunctioneerd. Bovendien heeft de toezichthouder het

verschenen onderzoek naar Q-koorts. Daaruit blijkt dat geiten-

gevaar van de reactor onderschat. Dat concludeert een commissie

mest een belangrijke verspreider is van Q-koorts. Volgens

in een rapport dat onlangs is verschenen. De reactor in Jülich was

Milieudefensie wordt in Zuid-Oost Nederland zo’n 40 procent

van 1967 tot 1988 in bedrijf. Volgens het rapport zijn er toen

van de mest illegaal verwerkt door meer mest uit te rijden op

talloze incidenten geweest. De commissie werd in 2011 aangesteld

een stuk land dan geoorloofd is. ,,Mensen worden ziek van mest,

om de reactor te onderzoeken. Ondanks de fouten zijn er gelukkig

dus mestfraude verdient een serieuze aanpak”, aldus een

nooit ongelukken gebeurd die de volksgezondheid bedreigden. De

woordvoerder van de organisatie. Bij de uitbraak van Q-koorts

eigenaar van de kernreactor zegt de incidenten ‘ernstig te

tussen 2007 en 2010 raakten in Nederland zo’n 50.000 mensen

betreuren’.

besmet.

WERELDVERBETERAARS VAN HET JAAR

LIMBURGSE WATERSCHAPPEN VANAF 2017 GEFUSEERD

Tim (15) en Ivi Huijsmans (13)

De fusie van de Limburgse waterschappen moet op 1 januari 2017

uit Meerssen hebben met hun

een feit zijn. Dat staat in het ontwerpbesluit van Gedeputeerde

initiatief RED DE AARDE de

Staten, waar het Limburgs Parlement in juli een besluit over

landelijke verkiezing ‘Wereld-

neemt. Na de fusie gaan Waterschap Roer en Overmaas en

verbeteraar van het Jaar’

Waterschap Peel en Maasvallei samen verder onder de naam

gewonnen. Deze wedstrijd is

Waterschap Limburg. Na de fusie ontstaat er één tariefstelsel voor

onderdeel van de VNG-cam-

heel Limburg.

pagne ‘Millennium Gemeente’. De doelgroep bestaat uit

VEEHOUDERS BREIDEN UIT BIJ AFSCHAFFEN MELKQUOTUM

middelbare scholieren die een

Limburgse melkveehouders gaan fors uitbreiden als het Europese

plan bedenken dat bijdraagt

melkquotum in 2015 wordt afgeschaft. Dat betekent dat hier meer

aan het behalen van (een van)

koeien gaan rondlopen, aldus Jan van der Staak, voorzitter van de

de Millenniumdoelen. Ruim 70

vakgroep melkveehouderij van de LLTB. Hij wil zelf zijn veestapel

supporters van Tim en Ivi gingen mee naar Utrecht voor de

met 20 procent uitbreiden naar 120 koeien. De Limburgse

uitreiking van de prijs, gewapend met spandoeken, vlaggetjes en

melkveehouders zijn blij dat het melkquotum na dertig jaar

leuzen. In totaal waren er 3 finalisten die door een vakjury zijn

verdwijnt, al menen ze dat de prijs voor de melk gaat kelderen.

beoordeeld. Tim en Ivi hebben 1.500 euro gewonnen, een gesprek

Begin jaren tachtig werd er zoveel melk geproduceerd dat er op

met minister Ploumen en een 15-daagse expeditie naar Cambodja.

grote schaal boter van werd gemaakt. Dat heette toen de

In de gemeente Meerssen zijn ze trots op de twee wereldverbete-

boterberg en was mede de aanleiding voor het instellen van een

raars. Broer en zus ontvingen uit handen van burgemeester

Europees melkquotum.

Schmidt de erepenning van de gemeente. Ook zijn ze benoemd tot duurzaamheidsambassadeur. In april kreeg Meerssen al een

CONCEPT-POL BIEDT AGRARIËRS RUIMTE VOOR ONTWIKKELING

bijenhotel door toedoen van de twee tieners. Een van de projecten

Het concept-POL dat tot eind juni ter inzage ligt, biedt agrariërs

van RED DE AARDE is een bijenpetitie waarin gepleit wordt voor

alle ruimte voor duurzame agrarische ontwikkeling, aldus het

een beter leefgebied voor bijen. Ruim 3.800 mensen hebben deze

tijdschrift Nieuwe Oogst van de LLTB. ‘Lokaal maatwerk voert

petitie van de twee initiatiefnemers ondertekend.

daarbij de boventoon. De mogelijkheden voor agrarische bedrijfsontwikkelingen zijn verruimd. Van de 6.500 hectare EHS wordt

LUCHT VRIJ VOOR HELIHAVEN HEYTHUYSEN

3.000 geschrapt.’ LLTB-bestuurslid Henny Hartman spreekt van een

De helihaven in Heythuysen blijft gewoon open, met een

‘inspirerend document’.

maximum aantal vluchten van drie per dag. Dat is het oordeel van de Raad van State in een procedure die onder meer was

ARK: WILDE KAT DEFINITIEF TERUG IN ZUID-LIMBURG

aangespannen door de Milieufederatie Limburg. Die had samen

De wilde kat heeft zich definitief in Zuid-Limburg gevestigd.

met omwonenden bezwaar aangetekend tegen de helihaven, die

Dat concludeert natuurorganisatie ARK uit nieuwe

ligt achter machinebedrijf Coolen aan de rand van het dorp. De

waarnemingen van het dier. De wilde kat is in de periode

tegenstanders vinden onder meer dat de helihaven te dicht bij

februari-maart een paar keer gezien, en dat is voor het eerst

een natuurgebied ligt, en dat de gemeente bij de oorspronkelijke

vastgelegd op bewegend beeld. Nu het dier al een aantal

vergunning niet genoeg aandacht heeft gehad voor omwonenden.

maanden achter elkaar gesignaleerd is, gaat het waarschijnlijk

De Raad van State heeft die bezwaren eind april verworpen.

niet meer om zwervende dieren, denkt ARK.

4 LIMBURGS MILIEU

Corinne Ellemeet, de nieuwe netwerkdirecteur van de NMF Corinne de Jonge van Ellemeet is op 1 maart jongstleden gestart als netwerkdirecteur van de twaalf Natuur en Milieufederaties (NMF). De afgelopen maanden maakte ze kennis met alle Milieufederaties onder wie de Milieufederatie Limburg. In een kort interview stelt ze zichzelf voor. KAN JE KORT VERTELLEN WIE JE BENT? ,,Jazeker. Ik woon met mijn gezin in Abcoude en ben opgegroeid in de buurt van Den Haag. In Amsterdam studeerde ik geschiedenis en later bedrijfskunde. Ik heb voor de landelijke en gemeentelijke overheid gewerkt en de afgelopen drie jaar was ik adjunct-directeur van de Westergasfabriek in Amsterdam.” WAAROM HEB JE DE STAP GEZET NAAR DE NATUUR EN MILIEUFEDERATIES? ,,Ik heb me in eerdere banen ook wel met natuur en milieu beziggehouden maar het was nooit de kern van mijn werk. Terwijl het mij één van de meest spannende terreinen lijkt om op te werken. De urgentie is groot en dat geldt ook voor de dynamiek: zo veel bedrijven en mensen tonen initiatief, er gebeurt van alles, dat biedt veel kansen.” EN WAAROM DAN JUIST DE NATUUR EN MILIEUFEDERATIES BINNEN DEZE SECTOR? ,,Er is geen enkele andere Nederlandse organisatie op het gebied van natuur en milieu met zo’n uitgebreid netwerk in de regio en op het lokale niveau. Ik vind het inspirerend om te werken bij een club die initiatieven neemt, de lokale beweging faciliteert en die ook het landelijke met het lokale verbindt.” WAT IS JE EERSTE INDRUK? ,,Ik heb al een aantal inspirerende voorbeelden gezien. Het Friese project rond het terugdringen van voedselverspilling en bewust eten vind ik een mooi eigen

projecten en succesvolle werkwijzen onder de

initiatief. De ecologische voetafdruk wordt slim ingezet als

aandacht brengen van collega federaties zodat zij ze over

aansprekend instrument. Een heel ander voorbeeld is de

kunnen nemen. Sommige lokale ontwikkelingen kunnen we ook

minor Social Green die de Overijsselse Milieufederatie heeft

landelijk oppakken en succesvol maken. Daarnaast zijn er nog

ontwikkeld met de Hogeschool Windesheim. Mooi om te zien

veel mogelijkheden voor vernieuwende projecten, waarbij we

hoe onze kennis ingezet wordt voor het hoger onderwijs.

aan de slag kunnen gaan met nieuwe partners. En ten slotte wil

Natuurlijk ben ik onder de indruk van de manier waarop alle

ik het werk van de federaties zichtbaarder maken voor een nog

federaties bijdragen aan ontwikkelingen rond duurzame energie

breder publiek, voor bedrijven maar zeker ook voor particulieren.

en energiebesparingen. De combinatie van kennis bieden en

Met een grotere naamsbekendheid kunnen we meer bereiken.

kennis en ervaring delen blijkt heel succesvol en effectief. We

Genoeg te doen dus, gelukkig!”

zijn daarmee van waarde voor burgers, bedrijven en voor de landelijke en lokale overheden.”

WAAR KIJK JE HET MEEST NAAR UIT? ,,Wat ik het allerleukst vind aan deze baan is dat ik bij

EN WAT GA JIJ DOEN ALS NETWERKDIRECTEUR?

ontwikkelingen door het hele land betrokken ben. Geweldig om

,,Ik denk dat er veel succesvolle projecten lopen in provincies

je eigen land zo beter te leren kennen en om bij te dragen aan

waar andere provincies geen weet van hebben. Ik wil die

het verduurzamen van Nederland.” Stichting Milieufederatie Limburg 5

Duurzaamheid troef bij Papierfabriek Roermond Smurfit Kappa Roermond Papier, in de volksmond beter bekend als ‘de papierfabriek’, is één van de mogelijke leveranciers van warmte aan de stad Roermond. Zo’n warmtenet kan fors bijdragen aan het beperken van de gemeentelijke CO 2-uitstoot. Reden voor de Milieufederatie om de ontwikkelingen met belangstelling te volgen. Hoewel de prioriteit nu ligt bij de voorbereidingen van een zuidelijk

algemeen directeur Math Clumpkens uit deze papiervreemde

warmtenet met onder meer Rockwool als warmteleverancier, is

reststoffen (zoals kunststof, touw en hout) een hoogwaardige

er toch aanleiding de fabriek eens te bezoeken. Het is een groot

brandstof in de vorm van pellets, Rofire®. Deze brandstof wordt

bedrijf met een grote impact op haar omgeving. Dus valt er ook een

ingezet bij andere industriële bedrijven met hoge temperatuur-

aardige milieuwinst te halen. Ik word er ontvangen door Jo Cox,

ovens als alternatief voor steenkool. Weliswaar is daar pvc

algemeen directeur, en Anne Slabbers, project-manager.

grotendeels uit verwijderd. Dit om de vorming van dioxines bij de verbranding te voorkomen.

Beide gesprekspartners vertellen graag en enthousiast over de inspanningen om het productieproces te verduurzamen

Trots is directeur Cox op

en over de bereikte resultaten . De toelichting daarop van

de prijzen die de vestiging

projectmanager Slabbers aan de hand van een powerpoint-

in Roermond in de wacht

presentatie met daarin diverse voorbeelden van duurzaamheid in

heeft gesleept, namelijk

de praktijk wordt regelmatig onderbroken door een enthousiaste

twee PPI-Awards: voor ‘mill

directeur. Tijdens een korte rondleiding na het gesprek, zijn de

manager’ én ‘biostrategy’

genoemde voorbeelden ook te zien.

van het jaar. De Pulp and Paper International Award

Smurfit Kappa Roermond Papier is een papierfabriek die

is een wereldwijde prijs

louter ingezameld oud papier verwerkt. Dit wordt verwerkt tot

die staat voor leiderschap,

verpakkingspapier voor golfkartonnen dozen met een egaal

innovatie, maatschappelijk

bruine kleur. Op enorme rollen van kilometers lengte en een

verantwoord ondernemen en

diameter tot 1.45 meter verlaat het papier de fabriek. Meestal

strategisch beleid binnen de

met de vrachtauto’s die ook het oud papier komen brengen.

papierindustrie. De ervaring leert dat sustainability en groei goed samen kunnen

‘Er vindt geen ontinkting of bleking plaats tijdens het productie-

gaan. Dat wordt nog gestimuleerd doordat grote klanten zoals

proces’, zo benadrukt Slabbers. ,,Het moet tenslotte verpakkings-

Unilever aan Roermond Papier eisen stellen op bijvoorbeeld het

papier worden en dat hoeft niet hagelwit te zijn. Wel moeten

gebied van duurzaamheid. ,,Wij op onze beurt doen dat ook. Onze

wij het binnenkomende papier ontdoen van andere materialen.

strategie is er op gericht om op een duurzame manier zoveel

U moest eens weten wat daar allemaal tussen zit. We hebben

mogelijk waarde te creëren uit hernieuwbare en hergebruikte

een keer smurfjes tussen het papier gevonden. Leuke grap, maar

grondstoffen, zowel binnen als buiten de papierverpakkings-

wel kostbaar”. Toch probeert Roermond Papier zulke verontrei-

keten. Onze hoofdthema’s op het gebied van duurzaamheid zijn:

nigingen nog goed te benutten. In 2000 ontwikkelde de latere

grondstoffen, energie, water en reststromen,” aldus Cox. ,,Een mooi voorbeeld van ons streven steeds kringlopen te sluiten is een vraag van Friesland Campina. Dit bedrijf leek haast gekscherend te vragen of wij koeienstront kunnen gebruiken. Maar de vraag was serieus. Ook voor ons, want we zijn steeds op zoek naar alternatieve vezelbronnen. Het is binnen ons laboratorium onderzocht en ja hoor, dat kon! Of het daarmee economisch rendabel en maatschappelijk acceptabel is, zijn andere vragen.” Het is weliswaar nog niet zover dat het koeienpapier al van de band komt, maar het toont wel aan hoezeer het bedrijf op zoek is naar alternatieve vezelbronnen en niet-fossiele brandstoffen. Cox vervolgt: ,,Belangrijk is dat de grondstoffen zo hoogwaardig mogelijk worden ingezet. Dat betekent soms slim samenwerken met een partner. Zo krijgen we phorbonium - een fosforhoudende stof - van een fabrikant van babyvoeding. Voor die fabrikant is

6 LIMBURGS MILIEU

het een reststroom, voor ons een voedingsstof voor bacteriën

onder meer het Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN). Met

die ons proceswater zuiveren waardoor we het weer deels terug

een warmtepomp wordt die restwarmte omgezet naar stoom.

in het proces kunnen voeren”. Die zuivering doet men deels anaeroob, zonder zuurstof. Dat levert biogas op, zodat de fabriek

Een andere bijdrage aan de energiebesparing van Roermond

5 procent minder energie van buiten hoeft te halen.

Papier is het geproduceerde papier lichter maken. Dat bespaart niet alleen bij het productieproces, maar ook bij de daarop vol-

Papier maken vraagt enorme hoeveelheden energie. Het oud papier

gende transportstromen. Om dit lichtere papier energiezuiniger te

krijgt eerst een warm bad, waarbij de vezels los komen. Na diverse

kunnen produceren, wordt de komende jaren voor veertig miljoen

reinigingsstappen gaat het als natte pulp de zeefpartij van de

euro een van de papiermachines omgebouwd. Vóór 2018 wil men

papiermachine op waar bladformatie plaatsvindt. Na ontwatering

nog eens ten minste 7,5 procent minder energie per ton gebruiken

op de zeefpartij en in de perspartij vindt droging plaats met hulp

en 25 procent op de kosten voor reststromen besparen.

van met stoom gevulde cilinders. De warmtekrachtcentrale van de fabriek heeft een zeer hoog rendement (bijna 90 procent), veel beter

Kortom, de medewerkers en hun bazen zijn trots. Roermond

dan de traditionele energiecentrales. Hiermee wekt men met gas

Papier steekt met kop en schouders uit boven de Europese

zelf elektriciteit op en gebruikt men de restwarmte voor de productie

benchmarks, oftewel het bedrijf produceert dezelfde hoeveelheid

van stoom waarmee het papier wordt gedroogd. De restwarmte

papier met circa 30 procent minder energie dan het Europees

wordt vervolgens gebruikt voor het voorverwarmen van proces-

gemiddelde. Een knappe prestatie!

lucht, proceswater en verwarming van bedrijfsruimtes. Desondanks Jelle Vegt

gaat nog een deel van de restwarmte verloren. Om deze toch zinvol

Milieufederatie Limburg

te benutten is in 2013 een proef gestart in samenwerking met

Smurfit Kappa Roermond Papier ijkt elke drie jaar haar

document van 2001. Dat is ietwat gedateerd, maar geeft

energieverbruik aan dat van collega-bedrijven. De volgende

een indruk van de huidige emissies in vergelijking met

benchmark is dit jaar. Een vergelijkbare ontwikkeling zal

wat in 2001 door de EU als ‘bereikbaar met de best

gelden voor de emissies naar de lucht. Vergeleken met het

beschikbare techniek’ werd beschouwd. In het grafiekje

gemiddelde van vergelijkbare bedrijven in de EU in 2011

staan de gegevens van Roermond Papier uit 2013. De

verbruikt Smurfit Kappa ongeveer 30 procent minder energie.

cijfers worden jaarlijks gerapporteerd in het Smurfit Kappa

De emissiegegevens op oppervlaktewater en waterverbruik

Sustainable Development Report. In dit geval betreft het

zijn geplaatst naast gegevens, afkomstig uit een EU-

de subcategorie water.



Debiet

CZV

BZV

TSS

Totaal N

Totaal P

m /t kg/t kg/t kg/t kg/t kg/t 3

Geïntegreerde kringloopvezelpapierfabrieken zonder ontinkten (bijvoorbeeld wellenstoff, testliner,

< 7

0,5-1,5

<0,05-0,15

0,05-0,15

0,02-0,05

0,002-0,005

2,76

0,50

0,02

0,04

0,04

0,0045

white topliner, karton, enz.) in 2001 Smurfit Kappa Roermond Papier in 2013

Stichting Milieufederatie Limburg 7

Foto’s: Smurfit Kappa Roermond Papier

ENERGIE

TNO: Veel zonnepanelen onveilig bevestigd TNO adviseert bij de montage van zonnepanelen een systeem te gebruiken dat direct of indirect aan het constructieve deel van het dak wordt gemonteerd. Volgens de organisatie worden veel zonnepanelen onveilig bevestigd. zijn vaak voorzien van hellende daken.

meldt TNO. Het bevestigen van relatief

Vaak worden ophangsystemen voor

zware zonne-energieproducten, levert een

zonnepanelen op een panlat of op het

groot risico op het breken van de lat.

dakbeschot bevestigd. Dit gebeurt uit

Panlatten zijn over het algemeen met

kostenoverwegingen. TNO meldt dat

nagels bevestigd aan de tengels. Ook die

deze manier van bevestigen risicovol is,

verbinding is niet berekend op andere

omdat de panlat en het dakbeschot geen

krachten dan het dragen van pannen,

constructieve onderdelen van het dak

ook al zijn de tengels zelf goed bevestigd

zijn. De panlat en het dakbeschot kunnen

aan het constructieve deel van het dak.

de krachten die optreden door het eigen

Afhankelijk van het soort dakbeschot kan

gewicht of de windbelasting van het

of mag aan het dakbeschot (of dakplaat)

zonnepaneel niet aan. Dit kan leiden tot

geen directe sterkte worden ontleend. Bij

schade en onveilige situaties waarbij er

een massiefhouten dakbeschot is dit geen

delen van het dak kunnen vallen.

probleem. Maar bij een dakbeschot van

Een ophangsysteem voor zonnepanelen

spaanplaat of een ander plaatmateriaal,

moet op een hellend dak altijd direct

De sterkte en de kwaliteit van panlatten

of indirect aan het constructieve deel

zijn vaak niet bekend. Ze zijn uitsluitend

belasting kan dragen.

van het dak worden bevestigd. Huizen

geschikt voor het dragen van dakpannen,

(Bron: Installatie Journaal)

is het zeer twijfelachtig of deze de extra

Een abonnement op het Limburgs Milieu? Dat kan! Graag zelfs, want met het abonnement steun je de Milieufederatie Limburg met haar doelstellingen. Samen met de circa honderd bij haar aangesloten organisaties zet de Milieufederatie Limburg zich al ruim 40 jaar in voor natuur en landschap, een gezond leefmilieu én duurzaamheid in Limburg. Een jaarabonnement op Limburgs Milieu kost 12,50 euro. Je krijgt Limburgs Milieu dan ieder kwartaal thuisgestuurd. Als je een abonnement vóór 1 september 2014 neemt, ontvang je Limburgs Milieu gratis in 2014 en betaal je pas in 2015.

o Ja, ik neem een abonnement op het Limburgs Milieu voor 12,50 euro per jaar Naam : Adres: : Postcode : Woonplaats : Telefoon : E-mail : Abonnementen kunnen elk gewenst moment ingaan en worden aangegaan tot wederopzegging.

✁

Deze bon in een ongefrankeerde envelop opsturen naar: Milieufederatie Limburg Antwoordnummer 10053 6040 XT Roermond Handtekening: Datum:

8 LIMBURGS MILIEU

Ontvan Limburg g s Milieu GRATIS in 2 en betaa 014 l pas in 2015 !

Kamp stelt nauwelijks grenzen aan schaliegasboringen Minister Kamp legt voorlopig nauwelijks restricties op aan het boren naar schaliegas in Nederland. Zo wordt boren en fracken in beschermde natuurmonumenten, op breuklijnen en onder waterwingebieden niet bij voorbaat uitgesloten. Dit blijkt uit de onlangs gepubliceerde onderzoeksopzet voor de structuurvisie schaliegas. De minister zet daarmee een volgende stap in het mogelijk maken van schaliegaswinning in Nederland, ondanks het huidige moratorium dat in september 2013 na hevige protesten tegen boringen werd verlengd. Geert Ritsema (campagneleider energie en grondstoffen Milieudefensie) vindt dat Kamp heel Nederland vogelvrij verklaart voor schaliegasboringen. ,,Hij houdt geen enkele rekening met natuur en milieu en de belangen van omwonenden. De inwoners van de 167 schaliegasvrije gemeenten en 9 schaliegasvrije provincies worden totaal genegeerd. Volgens Ritsema ligt Kamp op ramkoers. ,,Wij laten het er niet bij zitten en gaan iedereen die in actie wil komen ondersteunen in hun verzet.” In de onderzoeksopzet, de zogenaamde ‘Notitie Reikwijdte en Detailniveau’ (NRD), maakt het Ministerie van Economische Zaken een eerste selectie van gebieden die sowieso uitgesloten worden van schaliegasboringen. Deze selectie is summier en beperkt zich alleen tot activiteit boven het maaiveld. Boren en fracken onder bijvoorbeeld beschermde Natura 2000-gebieden of waterwingebieden worden toegestaan. Dit is mogelijk omdat bij de winning

Als je alle schaliegas in de Nederlandse bodem zou willen winnen,

van schaliegas gebruikt wordt gemaakt van horizontale boor-

heb je duizenden boorlocaties nodig. Ritsema vindt dat Kamp de

gangen van enkele kilometers, die vervolgens gefrackt worden met

Nederlanders misleidt met deze truc. ,,Er zit al niet veel schaliegas

een mengsel van chemicaliën, zand en water. Daarnaast worden

in de grond en de hoeveelheid gas die je met dertien boorlocaties

beschermde natuurmonumenten, de Ecologische Hoofdstructuur

kan winnen is een druppel op een gloeiende plaat. De milieu-

(EHS), zones met breuklijnen en ‘verstedelijkt’ gebied niet

impact van commerciële schaliegaswinning zoals in de VS is vele

uitgesloten van boringen.

malen groter. Meer boorlocaties betekenen meer vrachtwagens, meer kans op vervuiling van het grondwater, hoger aardbevings-

Ook is het scenario waarmee de milieu-impact van schaliegas-

risico, meer waterverspilling en meer chemicaliën in de bodem.”

winning bepaald gaat worden niet realistisch. Het onderzoek gaat uit van een scenario van 13 boorlocaties, terwijl voor grootschalige

De Milieufederatie Limburg is tegen schaliegasboringen. Samen

winning van schaliegas honderden boorlocaties nodig zullen zijn.

met de andere elf milieufederaties in Nederland heeft ze in 2013 al te kennen gegeven dat de uitvoering van eerder onderzoek niet voldoende was om een goede afweging van de risico’s te kunnen maken. De Milieufederatie ziet het liefst dat Limburg schaliegasvrij wordt verklaard. Ze is van mening op grond van de ervaringen elders dat de boringen gevaarlijk zijn voor de kwaliteit van het grondwater en dat de boorputten negatieve gevolgen hebben voor de ruimtelijke kwaliteit van de gebieden waar wordt geboord. Iedereen kan een zienswijze indienen op het ‘concept opzetmilieuonderzoek schaliegas’ tot en met woensdag 9 juli 2014. De notitie vind je op de website van het Ministerie van Economische Zaken. Stichting Milieufederatie Limburg 9

Goedkoper uit met elektrisch rijden Natuur & Milieu verkoopt sinds kort als eerste milieuorganisatie ter wereld auto’s. Het gaat om de Nissan LEAF, die particulieren en kleine ondernemers tegen een scherpe prijs kunnen leasen. Deze auto stoot geen roetdeeltjes uit in de stad en is tot 1.200 euro per jaar goedkoper dan een vergelijkbare auto. Elektrisch rijden wordt hiermee voor een grote groep Nederlanders toegankelijk en is niet meer voorbehouden aan de happy few. De Nissan LEAF werd in 2013 ook al gepromoot door de

Waar de zakelijke rijder al jaren gebruikmaakt van voordelen van

Milieufederatie Limburg. In samenwerking met Niroc Roermond

elektrisch rijden, kan nu ook de particuliere autorijder profiteren

reden medewerkers van de Milieufederatie een half jaar lang

van de voordelen. ,,Ons doel is dat elektrisch rijden de norm wordt

elektrisch. Collega’s in Het GroenHuis in Roermond en andere

en benzine- en dieselauto’s een uitzondering,” aldus Olof van der

belangstellenden konden proefritjes aanvragen. En nu wordt de

Gaag, directeur campagnes bij Natuur & Milieu. De gemiddelde

Nissan LEAF door Natuur & Milieu aan een groot publiek

Nederlander heeft geen idee wat een auto kost, blijkt uit onderzoek

gepresenteerd. Voor 407 euro per maand kan men een

van ANWB en BNR. Dat de kosten stijgen, is echter voor de meesten

gloednieuwe LEAF vier jaar leasen, inclusief onderhoud, belasting

wel duidelijk. ,,Met name de afschrijvingen en belastingen zijn

en verzekeringen. Thuis opladen kost circa 38 euro per maand.

kostenposten waar men weinig grip op heeft. Met een privé lease

Vergelijkbare auto’s uit hetzelfde segment kosten 100 euro meer

auto kun je dit probleem makkelijk verhelpen. Je weet precies waar

per maand, bijvoorbeeld Volkswagen Golf (538 euro) en Renault

je maandelijks aan toe bent en hebt geen hoge onverwachte kosten

Mégane (601 euro). Dit blijkt uit onderzoek van ANWB en Milieu

door bijvoorbeeld reparaties,” aldus Van der Gaag.

Centraal. Alle prijzen zijn berekend op 10.000 km per jaar.

Natuur & Milieu werkt in deze actie samen met Nissan Nederland,

Een elektrische auto produceert minder fijnstof, minder CO2-

DirectLease en Eneco. Nissan Nederland is leverancier van de

uitstoot en maakt nauwelijks geluid. Een belangrijk aandachtspunt

auto’s. DirectLease is als leasemaatschappij verantwoordelijk voor

blijft de beperkte actieradius. De LEAF heeft een actieradius van

het afsluiten en uitvoeren van de leasecontracten. Eneco draagt

150 km. Daarmee is de auto vooral geschikt voor korte ritten,

zorg voor de laadpalen en laadpassen. De actie loopt tot en met

bijvoorbeeld in de stad.

6 juli 2014. Kijk voor het volledige aanbod op www.nuelektrisch.nl.

(advertentie)

U een kans… Zij een kans De Nationale Postcode Loterij is de grootste goededoelenloterij van Nederland. Sinds 1989 is ruim 3,8 miljard euro geschonken aan 89 organisaties die zich inzetten voor de bescherming van mens en natuur. Met de bijdrage van de loterij kunnen De Natuur- en Milieufederaties zich in de 12 provincies voor natuur, milieu en landschap inzetten. Waardoor bijvoorbeeld zeldzame dagvlinders kunnen blijven bestaan.

Meedoen is eenvoudig,

21711 Adv_Nat&MilFed_210x143 AvS.indd 1

10 LIMBURGS MILIEU

Foto: Lars Soerink/FN

bel 0900 300 1500 (10cpm) of meld u aan via www.postcodeloterij.nl. Voor € 11,75 per lot speelt u al mee. Alvast hartelijk dank voor uw deelname.

26-11-13 12:58

Energiescans voor woningeigenaren in Maastricht Dit voorjaar zijn de Klimaatclub Maastricht en de Milieufederatie Limburg in samenwerking met de gemeente het project ‘Besparen met Ster’ gestart in Maastricht. Woningeigenaren kunnen een energiescan aanvragen. Hiermee krijgen ze inzicht in het energiezuiniger maken van hun woning. De woonlasten worden lager en het milieu is er ook bij gebaat. Het project is gestart in de wijken Sint Pieter, Villapark, Jekerdal en Heer met twee informatiebijeenkomsten op 29 april en 27 mei. Voor de energiescan van de woning maakt

Een energiescan kost 35 euro. In het

de eigenaar een afspraak met een

advies staat: welke maatregelen energie

energiecoach die hiervoor speciaal is

besparen, wat ze kosten en vooral wat ze

opgeleid. De energiecoach bekijkt de

opleveren. Zo kan iedereen maatregelen

woning en verwerkt het resultaat tot een

kiezen die het meeste rendement

schriftelijk advies. Hierin staan de

opleveren. Dat rendement is al snel hoger

maatregelen die genomen kunnen worden

dan de rente op een spaarrekening.

om de woning energiezuiniger te maken.

Sommige maatregelen zijn klein en

Op verzoek van de woningeigenaar

goedkoop in aanschaf (bijvoorbeeld

verzamelt de energiecoach extra gegevens

tochtstrippen), andere groot en

indien deze meteen een offerte wenst voor

structureel van aard zoals het plaatsen

uitvoering van de voorgestelde

van zonnepanelen of het isoleren van

maatregelen. Hiervoor zijn afspraken

spouwmuren.

gemaakt met vooraf geselecteerde erkende

Tijdens de twee infobijeenkomsten in april

bedrijven uit de regio, zoals Bameco

Voor een eventuele financiering zijn er

en mei konden belangstellenden kennis-

(Maastricht), AA-Installaties (Maastricht)

diverse mogelijkheden zoals de

maken met de energiecoaches én de

en New Energy Systems (Schimmert).

Duurzaamheidslening van de Provincie

geselecteerde bedrijven die de werkzaam-

Eventueel kan men ook een offerte

Limburg of de Energiebespaarlening op

heden uitvoeren. Bovendien kon men

aanvragen bij een eigen uitvoerder. Na vier

www.ikinvesteerslim.nl. Bovendien is het

vragen stellen over het project ‘Besparen

weken wordt geëvalueerd of alles naar

verlaagde BTW tarief van 6 procent voor

met Ster’ en - het belangrijkste - meteen

tevredenheid is verlopen.

verbouwingen verlengd tot 1 januari 2015.

een energiescan aanvragen.

ACTIVITEITENOVERZICHT 2014 Natuur en milieu zijn volop in beweging. Onderstaand vind je een overzicht van activiteiten en evenementen die de Milieufederatie in 2014 organiseert. Voor meer informatie over deze activiteiten, kun je de Milieufederatie op Twitter of Facebook volgen.

Juli 13-7 Big Jump

O ktober 25-10 Nacht van de Nacht

Op zondag 13 juli springen in heel Europa duizenden mensen in het water voor schone rivieren, beken en meren. De Milieufederatie Limburg organiseert de Big Jump in Limburg.

Tijdens de Nacht van de Nacht worden op honderden plaatsen in Nederland activiteiten georganiseerd die de schoonheid van echte duisternis benadrukken. De Nacht van de Nacht is een jaarlijks terugkerend evenement en wordt georganiseerd door De Natuur en Milieufederaties in samenwerking met Natuur & Milieu. Dit jaar vindt de jubileumeditie plaats. Voor de 10de keer kan iedereen genieten van de duisternis tijdens de Nacht van de Nacht.

Oktober 11-10 Achterbandag De Milieufederatie Limburg organiseert jaarlijks een leerzame en interessante bijeenkomst voor de aangesloten groepen.

Stichting Milieufederatie Limburg 11

Foto: Fotobureau Kuit, Roermond

Column Wim Kuipers

Gebeten honden Klein kwisje. Gezocht: woord van zes letters, met daarin vier

zo’n klein hoofd dat - ik kan zoiets niet verzinnen - de hersenen

klinkers. Even helpen? Haal de Franse honing weg en je houdt een

er niet meer in passen. Ze hebben constant koppijn. Lijkt me niet

ui over. Nog niet? Zet de pot honing op zijn kop en je krijgt de

puur natuurlijk. Milieu? We eten die honden toch niet?

Limburgse variant van een grondsoort. Nou, dat moet wel een heel natuurlijk woord zijn. MILIEU dus, een betrekkelijk nieuw woord. Ik

Hoho... Op de laatste pagina pleit prof. Pim M., hoogleraar

heb nog eindexamen gedaan in het vak natuurlijke historie (natte

duurzame ontwikkeling aan de Universiteit Maastricht, voor meer

his geheten) in 1956, maar ik kan me niet herinneren het woord

dierzaamheid. Met de mond zijn we zeer edel, ‘maar ik wil wel elke

milieu op school ooit gehoord te hebben.

dag een stuk vlees op mijn bord’ schrijft hij. En ook nog vlees dat ‘liever niet afkomstig is van een hond’ - ik citeer nauwkeurig. Daar

Zowat een dozijn jaar later stond ik in Sint-Oedenrode bij een

moet een verklarinkje bij. Trouw had een dag eerder een verhaal

brede modderbeek. Er moest vanwege een nieuw stuk doorgaande

over een Brabantse ondernemer die honden fokte en slachtte

weg een bocht in de Dommel worden afgesneden. Ik keek naar het

om die naar China te exporteren, want de honden daar hadden

leegpompen en verbaasde me enorm dat er vrijwel geen leven in

geen behoorlijk leven voor ze opgepeuzeld werden. Gelukkig: het

het riviertje te bekennen viel. Ik vertelde dat op de krant waar ik

verhaal was verzonnen… om ons nog meer na te laten denken.

werkte. Niemand reageerde. Een paar maanden geleden vertelde ik dat voorval weer. Ineens schoot me te binnen: dat verontrustende

Ik pak een andere krant. Lees een opwinding over ‘tunnels die

boek was toen toch al verschenen? Ik zocht het op, beetje trots

gebouwd gaan worden om het uitsterven van bepaalde soorten

dat ik nog altijd de naam van de schrijfster wist: Rachel Carson.

salamanders tegen te gaan’ (de muurhagedissen in Maastricht).

Ja hoor: de Nederlandse vertaling van Silent Spring verscheen in

Kosten: miljoenen die beter besteed kunnen worden aan ‘de

1964, het jaar dat Carson stierf. Een halve eeuw geleden dus, die

zorgbehoevende mens’, maar die wordt teruggeduwd ‘naar de

beroemde Dode Lente. So what? Ach, ik zag plots dat het begrip

late middeleeuwen’, meent de verontrusteling, die zich wanhopig

of woord milieu mij nogal vreemd geworden is. Wat betekent het

afvraagt: ‘Hoe moeten ik en mijn medemensen dit allemaal

precies? Ik denk vaker: milieu is een ambtelijk woord voor onheil

kunnen begrijpen?’

geworden, meer niet. Maar wat wil ik? Daar kan ik in meegaan. Niet in die zeventig cent per Ik probeer wat van mijn verwarring over te brengen. Zie. Een

Nederlander voor de muurhagedis, maar in die verzuchting.

zeer biologische natuurminnaar toert op zijn e-bike door het

Verwarring alom. Mensen gaan steeds meer van deze vragen

Heuvelland en klaagt dat hij niets kan zien van zijn geliefde

stellen. Wie weet de antwoorden? Weten we waar we heen

natuur, vanwege de manshoge mais. En als er even geen mais

willen, als Nederlander? Misschien moet ik de eerste vraag uit

is, wordt hij foekswildj van die lelijke landbouwschuren. Hoort

de catechismus weer eens stellen: waartoe zijn we op aarde?

horizonvervuiling dus bij de milieuproblemen thuis? Een kudde

Al piekerend kom ik dan tot de poging: we moeten meehelpen

olifanten, daar kijk je ook niet makkelijk overheen. Ik was een paar

die aarde beter te maken. Beter dan wat? En hoe kom ik aan

maanden geleden nog in de Bijlmer, waar ik zes jaar gewoond

een betermeter? Weet de aarde zelf niet prima wat er gebeuren

heb: daar is nog plaats voor wel drie landbouwschuren. Felle

moet? Natuurlijk, want ze is er nog altijd. Edoch: we willen

debatten gehoord over de redding van Maastricht Aachen Airport.

geen kale, levenloze aarde. Geef toe: het zal de aarde zelf worst

Is dat vliegveld wel nodig, pal bij een keur aan autowegen?

wezen of er leven is. Dus toch een Aardeplan? Wie moet zeggen

Geluidshinder = M-problematiek? Files natuurlijk wel.

wat en hoe? De politiek heeft gefaald: er zijn te veel vragen en onzekerheden. Zelf gaan regelen. Hoe? Ik denk: betere vragen

Natuurlijk en milieu. Mijn lijfblad opent vandaag, een zeer

leren stellen. Een dichter die dit jaar negentig wordt zou zeggen:

zonnige lentedag, met een artikel over geklooi met rashonden.

we moeten de merels meer vragen.

Honden moeten een klein hoofd hebben, veel rimpels en een platte snuit. De rasgenoten van het hondje van Pim F. hebben nu 12 LIMBURGS MILIEU

Wim Kuipers

Win het boek ‘Wildplukken: de alternatieve fruittuin’ Natuurgerijpt, vers geplukt en onbespoten. Wat is er leuker dan eten uit de natuur? Appels, noten, bessen en nog veel meer. Wildplukken geeft je de inspiratie om deze delicatessen te vinden, te plukken en te bereiden. Met de uitvouwbare wildplukkaart vind je in één oogopslag allerlei lekkernijen met bijbehorende oogsttijd, vindplaats en toepassing. Geef het antwoord op de vraag en win een exemplaar van dit fantastische boek. Stap op de fiets of pak je wandelrugzak

boek vind je naast beschrijvingen van

Kouwenhoven was jarenlang hoofd van

en vul onderweg je tas met de lekkerste

wilde vruchten in Nederland en België

een gemeentelijke groenafdeling. Voor

bessen en zaden. Ga je voor de ‘om-

ook makkelijke recepten. Je krijgt tips

de inwoners zijn er toen legio bomen en

fietsvruchten’ (een omweg waard), de

voor een eigen fruittuin en een overzicht

struiken met eetbare vruchten geplant

gewone vruchten (simpelweg lekker) of

van niet-eetbare vruchten. Vind je het

in het openbaar groen. Zijn kennis en

probeer je een ‘mwah’ vrucht (niet erg

leuk om samen met de kinderen iets te

ervaring zitten nu in dit boek.

lekker, maar wel eetbaar)? Eenmaal thuis

ondernemen? Ook hieraan is gedacht.

tover je je eigen oogst om in verrukke-

Ga samen vruchten plukken en daarna

Op de bijbehorende uitvouwbare

lijke jams, taarten, smoothies, limonades

genieten van bijvoorbeeld een wildernis-

wildplukkaart (ook apart verkrijgbaar) zie

en toetjes. Dat wordt genieten. In het

milkshake.

je in één oogopslag allerlei lekkernijen met bijbehorende oogsttijd, vindplaats

PRIJSVRAAG

Het boek Wildplukken is samengesteld

en toepassing. In het najaar van

door Barbara Peters en Peter Kouwen-

2014 verschijnt deel 2 van dit boek:

hoven. Peters speelde als kind eindeloos

Wildplukken: eetbare planten - wilde

buiten: hutten bouwen, boompje klim-

bloemen en bladeren plukken en

Geef het goede antwoord op de

men, vuurtjes stoken, frambozen pluk-

bereiden. Maak nu al kennis met het

onderstaande vraag en maak kans

ken. En dat doet ze nog steeds graag. Net

eerste deel en win een gratis exemplaar

op een exemplaar van het boek

als koken en schrijven, vandaar dit boek.

door mee te doen aan de prijsvraag.

‘Wildplukken: de alternatieve fruittuin’. De Milieufederatie Limburg en KNNV Uitgeverij verloten drie exemplaren onder de goede inzenders. Wat is de Nederlandse naam van het plantengeslacht met de wetenschappelijke naam Rubus fruticosus? A. aardbei B. braam C. kers D. appel

Wildplukken: de alternatieve fruittuin Peter Kouwenhoven en Barbara Peters Formaat 19,5 x 21 cm 152 pagina’s paperback met flappen,

Stuur het antwoord op deze vraag per briefkaart voor 1 september 2014 naar: Milieufederatie Limburg t.a.v. Limburgs Milieu

inclusief uitvouwbare wildplukkaart ISBN: 9789050114783 Prijs: 17,95 euro

Godsweerderstraat 2 6041 GH Roermond Of stuur een e-mail naar: [email protected] o.v.v. wildplukken

Wildplukkaart Formaat 10 x 21 cm 18 pagina’s, full colour ISBN: 9789050115049 Prijs: 4,95 euro

Vermeld volledige naam- en adresgegevens. De winnaars krijgen het boek automatisch thuisgestuurd.

Verkrijgbaar bij www.KNNVuitgeverij.nl en in de boekhandel Stichting Milieufederatie Limburg 13

‘Ammoniak-verschillen vragen om nader onderzoek’ Maatregelen om de ammoniakemissie in de landbouw te verlagen, zoals luchtwassers voor veehouderijstallen, hebben geen aantoonbaar effect op de ammoniakconcentratie in de lucht. Dat blijkt uit onderzoek van het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Om dit goed te kunnen verklaren is extra onderzoek nodig, meent Gerard Velthof als onderzoeker Duurzaam bodemgebruik verbonden aan het instituut Alterra van Wageningen UR. De ammoniakuitstoot in de landbouw is sinds 2000 met zo’n 30

het meetnet van RIVM kent onzekerheden. Om te achterhalen

procent afgenomen, leiden onderzoekers van RIVM en Wageningen

waarom de trend bij de ammoniakemissie verschilt van de trend

UR af uit een emissiemodel dat zij samen met het Centraal Bureau

bij de concentraties, moet onderzoek worden gedaan.”

voor de Statistiek (CBS) hebben opgesteld. Die daling is echter niet te zien in de gemeten ammoniakconcentratie in de lucht.

In het emissiemodel wordt verondersteld dat de bemestingsregels

Die concentratie - gemeten in landbouw- en natuurgebieden -

en ammoniakmaatregelen in de praktijk worden nageleefd.

daalde sinds 2000 niet, aldus het RIVM en het Planbureau voor de

Indien dit niet het geval is, ontstaat er een verschil tussen de

Leefomgeving.

werkelijke en berekende ammoniakemissies. Het weer heeft ook een groot effect op de werkelijke ammoniakuitstoot. Bij regen is

Het is bekend dat luchtwassers de ammoniakemissie verminderen.

de emissie na het uitrijden van mest laag, bij droog weer en veel

Dat geldt ook voor injecteren van mest. Alleen uit zich dat niet in

wind is de emissie hoog. Een nat of droog voorjaar heeft daardoor

een lagere concentratie ammoniak in de lucht, volgens de RIVM-

een groot effect op de feitelijke ammoniakemissies. Wellicht is het

meting. ‘In het emissiemodel zitten veel aannames en onzeker-

klimaat veranderd en heeft dat ook effect, stelt Velthof.

heden’, aldus Velthof. ,,Ook de metingen van de concentraties in

(Bron: Resource - Wageningen UR)

Grensoverschrijdende Big Jump voor schoon water Elk jaar springen op de tweede zondag in juli, klokslag 15.00 uur, tienduizenden mensen in heel Europa massaal in het water: de Big Jump. De Big Jump is een jaarlijks terugkerend evenement dat het brede publiek betrekt bij het belang van een goede waterkwaliteit. Dit jaar is de Big Jump op zondag 13 juli. Waterkwaliteit draagt bij aan een beter leefmilieu en aan de

en de gemeente Echt-Susteren. Aan de oever van de Maas in

regionale economie. De Natuur en Milieufederaties (NMF) zetten

Roosteren bij de Pater Sangersbrug willen al deze organisaties,

zich in Nederland in voor het belang van schoon water. De NMF is

samen met de Belgische partners, door een ludieke ‘sprong’ in het

eigenaar van de officiële website van de Big Jump in Nederland:

water aandacht vragen voor een schone Maas. Een schone Maas

www.bigjump.nl.

wil zeggen: Maaswater van goede kwaliteit voor natuur en drinkwater, zonder bestrijdingsmiddelen, hormoonstoffen en microplas-

De Milieufederatie Limburg organiseert de Big Jump in Limburg.

tics, én Maasoevers die vrij zijn van zwerf- en drijfvuil. Juist op

Dit jaar is de Big Jump grensoverschrijdend in samenwerking met

deze plek waar de Maas Nederland en België samenbrengt.

diverse partners: het Regionaal Landschap Kempen en Maasland

De symbolische ‘sprong’ zelf duurt slechts enkele minuten. Voor

uit België en de stad Maaseik. De Nederlandse partners zijn: Na-

één keer kunnen we hier samen, onder begeleiding van brandweer

tuurmonumenten, Staatsbosbeheer, Stichting VVV Zuid-Limburg,

en deelnemende organisaties, in de Maas springen. Deze sprong is

ARK Natuurontwikkeling, Rijkswaterstaat, Instituut voor Natuur-

dus zeker niet bedoeld om het zwemmen in de Maas te promoten.

educatie en Duurzaamheid (IVN), Waterschap Roer en Overmaas

Over de zwemlocaties waar gezwommen mag worden, is die middag bovendien informatie in te winnen. Het programma rond de Big Jump 2014 start om 14.00 uur bij de Pater Sangersbrug in Roosteren. Om 15.00 uur wordt gesprongen. Er zijn activiteiten voor kinderen, stands van de organisatoren, informatie over alles wat met water te maken heeft en tal van andere activiteiten. Voor meer informatie over het precieze programma kijk je op de website van de Milieufederatie Limburg en volg je de Milieufederatie op de sociale media Facebook en Twitter.

14 LIMBURGS MILIEU

Applicatie Bijenradar helpt de bij om te overleven Voor iedereen die de bij een warm hart toedraagt, is er sinds april de applicatie Bijenradar beschikbaar. Wie de app download, kan zijn steentje bijdragen aan het redden van de bij. De app is een initiatief van Natuur & Milieu, KPN en het Nederlands Centrum voor Bijenonderzoek. Bijen zijn onmisbaar om bloemen en

De applicatie Bijenradar laat per

planten te bestuiven. Daarnaast verte-

postcodegebied zien hoe het staat met de

genwoordigen ze in Nederland een hoge,

bijensterfte en wat jij in je leefomgeving

economische waarde van 700 miljoen euro.

kunt doen om deze in te richten zodat

Dat blijkt uit een eerder dit jaar verschenen

deze interessant is voor bijen om te leven.

onderzoek van CLM in opdracht van

Daarnaast worden mensen gevraagd hun

Natuur & Milieu. Als de bij verdwijnt,

acties te melden via de app. Op die manier

betekent dat een productiedaling van

kan er veel nieuwe data worden verkregen

200 miljoen euro in de fruitteelt, bij de

voor het onderzoek naar de bijensterfte in

groenteteelt is er zelfs sprake van een daling

Nederland door het Nederlands Centrum

van 500 miljoen euro. De dalingen zijn het

van Bijenonderzoek en andere organisaties/

gevolg van slechtere bestuiving tijdens de

wetenschappers.

teelt en een verminderde productie van

(Bron: Natuur & Milieu)

Schadelijke bestrijdingsmiddelen, gebrek

zaden. Liefst 80 procent van de planten

aan voedselrijke bloemen en planten,

overleeft niet als ze geen bezoekje van een

minder nestgelegenheid en bijenziekten

bij krijgen. Zonder de bijen vindt er geen

bedreigen bijen in hun voortbestaan. De

bestuiving plaats en dat is funest voor

bijensterfte is alarmerend hoog, zo tonen

onder meer appels, peren, tomaten, uien,

steeds meer onderzoeken aan. Juist in

cacao- en koffiebonen. Om de bijensterfte

Nederland is de situatie voor bijen en

terug te dringen is het van groot belang

hommels extra zorgelijk. Dat komt door de

dat er minder bestrijdingsmiddelen worden

zeer intensieve landbouw in ons land, met

gebruikt, er meer nestruimte komt, en dat

het hoogste bestrijdingsmiddelengebruik

er bijvriendelijke bloemen in Nederland

per hectare in Europa.

groeien.

Opladen elektrische auto’s in buitenland wordt gemakkelijker Vier grote bedrijven (EON, Vattenfall, T-Systems en Mitsubishi) hebben een intentieverklaring opgesteld, waarin zij verklaren dat zij van plan zijn zich bij het open roamingplatform voor elektromobiliteit (e-clearing.net) aan te sluiten zodra dit in de zomer op de markt komt. Daarmee komt opladen van elektrische auto’s over de landsgrenzen een stap dichterbij. In Nederland kunnen automobilisten

straks ook in het buitenland mogelijk. Er

al vanaf 2011 bij alle publiekelijk

zijn immers ook al afspraken over een

toegankelijke laadpalen met één pas

Europese stekkernorm.

hun auto opladen, ongeacht van wie die paal is of wie hem beheert. In andere

E-clearing.net is een open platform

landen in Europa is dit veel minder

zonder winstoogmerk. Automobilisten uit

vanzelfsprekend. Omdat autorijden niet

verschillende landen kunnen live zien of

aan de grens stopt, is het niet meer dan

laadpalen bezet zijn en ook betalingen

logisch dat je jouw elektrische auto in

gaan probleemloos. De afrekening wordt

alle landen kunt gebruiken en opladen.

door de partijen onderling geregeld via

gevende bedrijven om zich aan te sluiten

Door goede internationale afspraken

e-clearing.net. De initiatiefnemers zijn blij

bij het project. Ook andere marktpartijen

wordt probleemloos laden en betalen

met de groeiende interesse van toonaan-

zijn welkom om deel te nemen. Stichting Milieufederatie Limburg 15

NMF: aandacht voor knelpunten lokale energieopwekking Eind mei besprak de Commissie van Economische Zaken de kabinetsvisie inzake lokale energie. In een brief aan deze commissie vragen de Natuur- en Milieufederaties (NMF), samen met tien andere organisaties, aandacht voor een aantal knelpunten voor burgers en bedrijven bij het zelf opwekken van duurzame energie. Afspraken uit het Nationaal Energieakkoord moeten goed worden nagekomen. Per 1 januari 2014 komen leden van coö-

tijdse voortgangsrapportage van de

het salderen na 2017, zodat de onzekerheid

peraties en Verenigingen van Eigenaren in

postcoderegeling in juli. Op basis daarvan

voor particulieren snel verdwijnt.

aanmerking voor een belastingkorting van

kan bij de bespreking van het Belastingplan

7,5 cent/kWh op hun gezamenlijk opge-

2015 in het najaar worden beoordeeld of

Om burgers rompslomp uit handen te

wekte hernieuwbare energie. Deze regeling

en op welke punten de regeling verbeterd

nemen bij het financieren, selecteren,

geldt voor kleinverbruikers die samen

kan worden.

plaatsen en onderhouden van zonne-

eigenaar zijn van een productie-installatie

panelen, bieden marktpartijen ontzorg-

en die in een zogenaamde postcoderoos

Het aantal zonnepanelen in Nederland

constructies aan. Deze constructies zijn

rondom deze productie-installatie wonen.

groeit snel. Dat is positief en sluit aan bij

mogelijk als gebruik gemaakt kan worden

De korting wordt verrekend met de

de doelen van het Energieakkoord. In de

van de vrijstelling voor energiebelasting.

persoonlijke energierekening van de leden,

markt is echter onrust ontstaan doordat

Deze vrijstelling geldt voor elektriciteit die

tot het eigen verbruik (maximaal 10.000

minister Kamp aankondigde dat de sal-

‘achter de meter door de verbruiker zelf

kWh per jaar). De energieleverancier van

deringsregeling voor particulieren slechts

op duurzame wijze is opgewekt’. Op dit

het lid verrekent de belasting vervolgens

gegarandeerd is tot 2017. Zo creëert de

moment is onduidelijk wat verstaan wordt

met de Belastingdienst. In de brief laten

minister onbedoeld onzekerheid, die ten

onder ‘door de verbruiker’. In de brief

de organisaties weten nog weinig positieve

tijde van het afsluiten van het Energieak-

vragen de organisaties duidelijke criteria

effecten te zien van deze maatregel uit

koord niet bestond. In de brief verzoeken

te hanteren voor de toepassing van de

het Energieakkoord, ondanks de inzet van

de organisaties Kamp voor eind augustus

vrijstelling en daarmee een einde te maken

velen. Zij vragen daarom om een tussen-

met een visie te komen op de toekomst van

aan de onduidelijkheid.

Nationale Duurzame Huizen Route op 25 oktober Tijdens de Nationale Duurzame Huizen Route op 25 oktober laten woningeigenaren in heel Nederland zien hoe zij hun huis energiezuinig hebben gemaakt. Ze stellen hun huis open om hun kennis en ervaring met geïnteresseerden te delen. lende bestaande initiatieven op het gebied

het bezoeken van de verschillende huizen

van duurzaamheid en wonen één keer per

als inspirerend en motiverend werd ervaren.

jaar samen te binden. Of het nu gaat om

Steeds meer gemeenten zijn betrokken bij

spouwmuurisolatie, HR++ glas, zonne-

de Duurzame Huizen Route. Inmiddels staat

panelen, balansventilatie of een volledig

de teller op vierentwintig gemeenten.

energieneutraal huis, alle opgedane kennis en ervaringen zijn waardevol. Een goed

AANMELDEN

verhaal en opgedane ervaringen naar duur-

De organisatie is in heel Nederland op

zame oplossingen kunnen anderen op weg

zoek naar huiseigenaren die hun duurzame

helpen in hun zoektocht naar energiezuinig

ervaringen willen delen. Ben je enthousiast

en comfortabel wonen.

over het effect van jouw zonnepanelen

In 2013 werd het evenement voor de eerste

De Duurzame Huizen Route wordt georga-

op de energierekening? Heb je net je huis

keer georganiseerd en was het met 250

niseerd door Majada Projectmanagement en

geïsoleerd of op een andere manier jouw

deelnemende huizen en ruim 2.000 bezoe-

ondersteund door groene energieleverancier

huis duurzamer gemaakt? Doe mee en meld

kers meteen een groot succes. De organisatie

Greenchoice. De deelnemende huiseigenaren

je aan op de website www.duurzamehuizen-

hoopt dat dit jaar nog meer mensen hun

delen slimme en nuttige tips die zij hebben

route.nl. Deze website biedt overigens het

huis openstellen. Het doel van de Nationale

opgedaan inclusief verbeterpunten. Uit de

hele jaar door de gelegenheid om contact

Duurzame Huizen Route is om de verschil-

reacties van bezoekers in 2013 blijkt dat

op te nemen met de deelnemers.

16 LIMBURGS MILIEU

Jouw foto in dit tijdschrift? Ben jij iemand die graag de natuur intrekt om foto’s te maken? En zou je het leuk vinden als je foto’s gepubliceerd worden? Stuur ons dan jouw mooiste foto door. Wij plaatsen jouw beste natuurfoto in een volgende editie van Limburgs Milieu. Uiteraard met naamsvermelding. De foto’s moeten gemaakt zijn in Limburg en natuur, milieu

Onderstaande prachtige natuurfoto is in oktober 2013 gemaakt

of landschap als thema hebben. Alleen digitaal aangeleverde

door Robert Reiters bij Château Neercanne in Maastricht.

foto’s (>3 MB) worden geplaatst. Geef tevens een korte

De Meriansborstel rups groeit uit tot nachtvlinder en komt

omschrijving van de foto.

voor in Europa en Klein-Azië.

Door je foto in te sturen, geef je de Milieufederatie Limburg toestemming om deze eenmalig te plaatsen in dit tijdschrift, vrij van vergoeding maar uiteraard altijd met naamsvermelding. Stuur je foto per e-mail naar: [email protected] o.v.v. ‘foto Limburgs Milieu’.

Stichting Milieufederatie Limburg 17

STICHTING MILIEUFEDERATIE LIMBURG

Samen voor een mooi en duurzaam Limburg

Ben jij die enthousiaste milieuvoorlichter / -gids die wij zoeken? Vrijwilliger De Milieufederatie Limburg en de circa 100 bij haar aangesloten organisaties zetten zich in voor natuur én een gezond leefmilieu in Limburg. Het voorlichtersteam van de Milieufederatie Limburg zoekt versterking in de regio Noord- en Midden-Limburg. Ons team bestaat uit vrijwilligers die wandelingen en excursies verzorgen en die incidenteel onze informatiestand bemensen bij evenementen. We richten ons met de wandelingen en excursies op scholen, vrouwen-, ouderen- en jongerenorganisaties, wijk- en buurtraden en natuuren milieugroepen. Als voorlichter/gids verzorg je wandelingen langs de Limburgse beken en excursies bij rioolwaterzuiveringsinstallaties van de Limburgse waterschappen. Je geeft informatie over het proces van afvalwaterzuivering en leidt groepen rond op de installaties. Je wordt ingezet bij excursies in je eigen regio (Noord- en Midden-Limburg). Uiteraard krijg je voordat je begint een korte opleiding. HERKEN JIJ JE IN HET VOLGENDE PROFIEL …. Je hebt affiniteit met water, natuur en landschap en bent sociaal betrokken / je bent enthousiast en praat gemakkelijk / je deelt graag kennis en brengt informatie op een heldere wijze over / je hebt ervaring in het geven van presentaties / je kunt je gemakkelijk in anderen verplaatsen en weet de informatie af te stemmen op de doelgroep / je beheerst de Nederlandse taal goed / je bent representatief, flexibel en bereid om op wisselende dagen en uren voorlichting te geven / je bent in het bezit van een auto en woonachtig in de regio Noord- en Midden-Limburg / je bezit een computer en hebt ervaring met het werken hierop / je bent bereid relevante trainingen te volgen / je bent met grote regelmaat beschikbaar. Je krijgt een vergoeding van € 50,- voor elke wandeling of excursie plus reiskosten. Bovendien sluiten we een vrijwilligersovereenkomst met je af met een collectieve ongevallen- en WA-verzekering. Schrijf een kort CV (met motivatie, achtergrond en/of ervaring) en mail dit naar [email protected]. Voor meer informatie kun je contact op nemen met Karin Timmermans 0475 - 386410 of Lily van Onna, 0475 - 386412. Je kunt reageren tot 15 augustus 2014.

25 oktober: jubileumeditie Nacht van de Nacht De zomer moet nog beginnen, maar toch denken we soms al aan de Nacht van de Nacht. Dit jaar vindt namelijk de jubileumeditie van de Nacht van de Nacht plaats op zaterdag 25 oktober 2014. Voor de 10 de keer worden door het hele land activiteiten georganiseerd waarbij deelnemers de schoonheid van de nacht kunnen ervaren. Nederland is een van de meest verlichte landen ter wereld en wordt

circa 25 activiteiten door diverse groepen georganiseerd in

elk jaar drie tot zes procent lichter. Echte duisternis is bijna niet

Limburg; circa 10 gemeenten en bedrijven doven of dimmen de

meer te vinden. Hierdoor wordt het zien van een prachtige sterren-

lichten aan hun gebouwen of monumenten.

hemel steeds zeldzamer en raakt het ritme van (nacht-)dieren en mensen verstoord. Met de organisatie van de Nacht van de Nacht

Een greep uit de duistere activiteiten in Limburg. Wat dacht je van

willen de Natuur en Milieufederaties duisternis in Nederland terug-

een nachtexcursie in het Groenewoud in Swalmen of klimmen/

krijgen en onnodige lichthinder en energieverspilling tegengaan.

hardlopen in het donker in Gulpen? De sterrenhemel kun je bekijken in Heerlen, ook zijn op vele plaatsen in Limburg tal van nacht-

De Milieufederatie Limburg is blij met het enthousiasme en de

wandelingen. Kijk voor alle activiteiten op www.nachtvandenacht.nl

creativiteit van de vele vrijwilligers en deelnemers aan de Nacht

(selecteer ‘Limburg’). Beleef de duisternis in Limburg op 25 oktober

van de Nacht. Ieder jaar worden op de laatste zaterdag in oktober

en laat jouw zintuigen kennismaken met de nacht!

18 LIMBURGS MILIEU

Nieuwe aanpak natuur in Limburg Natuurorganisaties, terreinbeheerders, vertegenwoordigers van particuliere grondbezitters en de Provincie Limburg hebben door ondertekening van de zogenoemde ‘Verklaring van Groot-Buggenum’ de ambitie uitgesproken om in Limburg de komende jaren extra in te zetten op grondverwerving en functieverandering, om zo te komen tot een afronding van de realisatie van natuurterreinen en realisatie van de goudgroene en zilvergroene natuur. drie categorieën: goudgroen, zilvergroen en bronsgroen.” Goudgroen staat voor de parels van de Limburgse natuur zoals de drie nationale parken Maasduinen, Groote Peel en Meinweg, de Natura 2000-gebieden , de natuur-gebieden langs de Maas (Grensmaas en Zandmaas) en de hamsterreservaten. De categorieën zilver- en bronsgroen omvatten vooral natuurgebieden en gebieden met agrarisch natuurbeheer die als verbindende schakels of buffers rondom de goudgroene natuur fungeren. Maar bijvoorbeeld ook ‘recreatief groen’ rondom de steden. Een tweede ingrijpende wijziging is het uitgangspunt ‘eerst de grond dan de plannen’. Werden in het verleden omvangrijke inrichtingsplannen tot in detail uitgewerkt alvorens men over de grond kon beschikken, nu wordt eerst ingezet op grondverwerving om daarna pas de projectplannen op te stellen. In de ‘Verklaring van Groot-Buggenum’ staan afspraken over hoe wordt omgegaan met gronddossiers, met recreatief medegebruik van

Als financiële basis voor het nieuwe natuur- en landschapsbeleid

natuurgebieden en met publieksopenstelling van natuurterreinen.

zijn er twee provinciale subsidieregelingen in het leven geroepen:

Twee elementen maken het nieuwe beleid wezenlijk anders, aldus

de subsidieregeling kwaliteitsimpuls natuur en landschap 2014 en

verantwoordelijk gedeputeerde Patrick van der Broeck. ,,Moest voor-

de subsidieregeling inrichting landelijk gebied Limburg.

heen rekening gehouden worden met maar liefst veertig tot vijftig

Meer informatie is te vinden op de website van de Provincie

verschillende natuurtypes, nu is het Limburgs landschap opgedeeld in

Limburg: www.limburg.nl/subsidies. (Bron: Provincie Limburg)

Limburg blijft investeren in schone Maas Bij Thorn is door een internationaal team de Maas weer een stukje schoner gemaakt. Bert Kersten (gedeputeerde voor duurzaamheid en energie) droeg zijn steentje bij aan de opruimactie, net als deelnemers van Rijkswaterstaat, NV De Scheepvaart uit België, de gemeente Maasgouw en andere partners in het project Schone Maas. Een schone Maas is van levensbelang voor iedereen die de rivier gebruikt. Niet alleen voor de dieren die in en rond het water leven, maar ook voor de scheepvaart en waterrecreanten. In de Maas komt veel zwerfvuil terecht. Plastic zakjes, drinkflesjes maar ook piepschuim, blikjes, spuitbussen, visnetten en zelfs autobanden worden soms tientallen kilometers door de Maas meegenomen. Vooral na hoog water is het zwerfvuil duidelijk zichtbaar op de oevers. Gedeputeerde Kersten zet zich in voor een schone rivier: ,,We willen als Provincie Limburg dat er in de toekomst nog meer opruimacties georganiseerd gaan worden. Ik realiseer me dat we met een paar

litter traps, een nieuw soort vuilvanger, die de plastic soup in de

van dit soort middagen de rivier bij lange na niet schoon kunnen

Maas en andere rivieren en beken gedeeltelijk moet gaan opvangen.

maken en houden. We willen dan ook vooral een signaal afgeven

Ook vind ik het belangrijk dat we eindelijk de doelen met betrekking

en aandacht vragen voor het belang en de urgentie van een schone,

tot beperking van zwerfvuil op oevers en in het water gaan vast-

plastic-vrije rivier. Daarom investeren we de komende jaren niet

leggen in afspraken, zodat we elkaar daarop kunnen aanspreken.”

alleen in de opruimacties, maar ook in pilot-onderzoek naar

(Bron: Provincie Limburg) Stichting Milieufederatie Limburg 19

Het GroenHuis Erfbeplanting buitengebieden Weert en Nederweert Voor de laatste maal kunnen inwoners van de buitengebieden in Weert en Nederweert deelnemen aan het project Planten Nu voor de aanleg van streekeigen groen op en rond hun erven en percelen. Voor eigenaren van weilanden aan de dorpsranden en voor boeren die hun bedrijfsgebouwen groen en ecologisch willen inrichten, is de actie heel aantrekkelijk. Het project Planten Nu van Ark Natuurontwikkeling en IKL is

Het gaat om vrijwillige deelname. Compensatieverplichtingen kunnen

gericht op de aanplant van streekeigen bomen en struiken in het

via deze regeling niet gerealiseerd worden.

landschap en rond bebouwing. Sinds IKL in de jaren ‘90 in Weert met financiële steun van bedrijven een ervencampagne startte,

Steeds meer mensen zijn van mening dat een goed ingepast erf als

zijn honderden erven opnieuw voorzien van streekeigen groene

een visitekaartje fungeert. Daarnaast is het ook natuur dicht bij huis.

hagen, boomgaarden, groensingels en vogelbosjes.  

In en rond houtsingels, groenstroken, hagen en hoogstamboomgaarden komen allerlei vogels, vlinders, bijen en zoogdieren voor. Zij

Tegen een geringe bijdrage in de kosten kunnen inwoners in de

vinden in en onder het groen een leefgebied dat rijk is aan voedsel,

buitengebieden van Weert en Nederweert in aanmerking komen

soortgenoten en nestgelegenheid.

voor een bij de streek passende erfbeplanting. De aanplant is

Bloeiende hoogstamfruitgaarden zijn elk voorjaar blikvangers van

overigens niet beperkt tot bedrijfskavels maar is ook bedoeld

formaat. In en rond Weert en Nederweert kwamen deze gaarden

voor particulieren. Daarbij gaat het om de aanleg van bomen en

vanouds veel voor. Vandaar dat ze ook opgenomen zijn in het project

struiken in weilanden en op perceelsranden. In nauw overleg met

Planten Nu. De boomgaarden leveren fruit voor eigen ge­bruik.

belangstellenden stelt een landschapsarchitect van IKL een plan

Daarnaast zijn ze van enorme betekenis voor bijen en vogels. Met

op dat de komende winter gerealiseerd wordt. De eigen bijdrage

name steenuilen bezoeken graag deze groene elementen. Ten slotte

van de eigenaar bedraagt slechts een kwart van de kosten. Door

is het tijdens hete zomerdagen goed en comfortabel toeven in de

streekeigen bomen en struiken te gebruiken, krijgt het landschap

schaduw van de bomen, zowel voor mensen als dieren.

zijn karakteristieke beeld terug. De aanplant van coniferen,

Belangstellenden kunnen zich opgeven voor Planten Nu bij IKL via

dennen en sierplanten behoren om die reden niet tot de regeling.

e-mail: [email protected].

Herstel biotopen voor bedreigde Geelbuikvuurpad In de gemeenten Gulpen-Wittem, Eijsden-Margraten, Vaals, Simpelveld en Valkenburg zijn de afgelopen weken meer dan zestig waterbiotopen zomerklaar gemaakt voor het ernstig bedreigde geelbuikvuurpadje. Leden van het platform Geelbuikvuurpad

kwam het dier nog maar in vijf biotopen

hebben sleuven gegraven in de

voor en werden slechts veertig dieren

nabijheid van waterpoelen. Ook zijn

geteld in de grootste van deze biotopen.

‘karrensporen’ gemaakt waar de eitjes

20 LIMBURGS MILIEU

van het exotisch uitziende padje snel en

Rond de eeuwwisseling is op initiatief

voorspoedig tot ontwikkeling kunnen

van RAVON, Bureau Natuurbalans

komen. In zes weken tijd evolueren de

en IKL een platform van vrijwilligers

eitjes tot kruipende landdiertjes. Het

opgericht dat zich ging inzetten voor

vijf centimeter grote padje dankt zijn

de leefgebieden van de bedreigde

naam aan de unieke kleurvlekken aan

geelbuikvuurpad. De kennis en

de onderzijde. De geelbuikvuurpad komt

de ervaring van onderzoekers,

alleen nog voor in het heuvellandschap

terreinbeheerders en vrijwilligers

in Limburg. De intensivering van

is daarbij intensief gedeeld. Ook

het landgebruik, de ontwatering en

buurtbewoners en grondeigenaren staken

demping van poelen en het verharden

elk jaar weer de handen uit de mouwen

van veldwegen en bospaden zijn funest

voor het beheer en onderhoud van de

geweest voor de voortplantingsgebieden

leefgebieden. Er is inmiddels sprake van

van het padje. Twintig jaar geleden was

een voorzichtig herstel. In 2012 zijn circa

de pad zelfs bijna uitgestorven. Toen

400 volwassen dieren geteld.

Limburgse basisscholen bouwen aan bijenhotels Hoe maak je mensen bewust van de noodzaak van bijen voor onze natuur en landbouw? Door al op de basisschool kinderen te leren over het nut van deze nijvere werkbeestjes. Als het aan de Provincie Limburg en IVN Limburg ligt, plaatsen alle Limburgse basisscholen bijenhotels op het schoolplein. De bijenhotels moeten bij de leerlingen de noodzaak voor de bescherming van wilde bijen en andere insecten breed onder de aandacht brengen. De bijenstand gaat wereldwijd al jaren achteruit. Veel mensen kennen de honingbij, die

vinden. Een bijennestkast oftewel bijen-

nuttig werk doet met het bestuiven van

hotel biedt dan uitkomst. En dat is precies

bloeiende planten. Onmisbaar voor natuur

wat het project Bijenhotel Limburg beoogt:

en landbouw. Een groot deel van ons

op alle Limburgse basisscholen komen

voedsel is immers afkomstig van planten

IVN-vrijwilligers leerlingen vertellen over

die bijen nodig hebben voor de bestuiving.

de bijen, en wat de kinderen zelf kunnen

Zonder bijen geen verse groenten en

ondernemen om bijen te helpen. Uiteinde-

fruit. De totale economische waarde van

lijk moeten de leerlingen een zelfgemaakt

bestuiving door bijen is dan ook berekend

bijenhotel plaatsen op het schoolplein.

op 153 miljard euro per jaar wereldwijd.

Dat is volkomen veilig; solitaire bijen zijn

Dat geeft de noodzaak weer om de

ongevaarlijk en steken niet.

jarenlange achteruitgang van de bijenstand een halt toe te roepen.

IVN Limburg werkt in dit project samen met lokale IVN-afdelingen en de zeven

Een soortgenoot van de honingbij, de wilde

Limburgse centra voor natuur- en milieu-

leerlingen, gedeputeerde Patrick van der

bij, ook wel ‘solitaire bij’ genoemd, doet

educatie. Het bijenproject is met financiële

Broeck en initiatiefneemster/statenlid Lia

hetzelfde nuttige bestuifwerk maar dan

ondersteuning van de Provincie Limburg

Roefs. Scholen die willen meedoen, kunnen

alleen. Om eitjes te leggen, ongeveer vijf

tot stand gekomen. Het eerste bijenhotel

zich aanmelden bij IVN Limburg, e-mail:

eitjes per bij, is een goede nestplaats nodig

werd op 14 mei in de tuin van het

[email protected], of via de Facebook-pagina

en die is tegenwoordig steeds moeilijker te

Gouvernement geplaatst door Maastrichtse

‘Bijenhotels in Limburg’.

Heimans Herdenkingsweek Van 19 t/m 27 juli 2014 staat de gemeente Epen volop in het teken van natuuronderzoeker Eli Heimans. Met zijn boekje Uit Ons Krijtland zette Heimans het heuvelland tussen Mechelen en Sippenaeken (B) op de kaart. Het IVN is met 15 natuur- en landschaps-

IVN (district Limburg en Heuvelland) en

gidsen bezig met het maken van een

op www.eliheimans.nl.

activiteitenprogramma en het uitbrengen van het wandelboekje ‘In de voetsporen

BESTELLEN WANDELBOEKJE

van Eli Heimans’ met citaten van Heimans

Wil je het wandelboekje ‘In de voetsporen

uit zijn boekje Uit ons Krijtland en andere

van Eli Heimans’ bestellen, dan kun je

bijzonderheden.

dit doen bij voorintekening of tijdens de herdenkingsweek van 19 t/m 27 juli. Het

Tijdens de bijzondere herdenkingsweek

boekje kost dan 8 euro voor IVN-ers;

in juli zijn er iedere dag activiteiten zoals

niet-leden betalen 9,95 euro. Daarna zal

een workshop-route, een kids-route en

het boekje 12,95 euro kosten.

excursies met verschillende thema’s.

Bestellen kan via e-mail:

Centraal in al die routes staat de

[email protected].

Heimansgroeve in Vijlen die in beheer is

Verzending kost 4 euro extra.

bij Het Limburgs Landschap. Meer informatie over de Heimansweek en

Voor meer informatie kun je bellen met

alle activiteiten vind je op de website van

tel. 043-3521109. Stichting Milieufederatie Limburg 21

Nieuwe kansen voor bloemrijke akkers Zuid-Limburg De Groen Blauwe Diensten-regeling van de Provincie Limburg geeft ook in 2014 landbouwers de gelegenheid om hun akkerranden extra in de bloemetjes te zetten. Nagenoeg alle Zuid-Limburgse gemeenten bieden agrariërs een pakket voor bloemrijke akkerranden (minimaal 3 meter breed). Ook kunnen zij gebruikmaken van het pakket Extensief akkerland. Dit laatste pakket is beperkt tot geselecteerde akkerbouwgebieden in de directe nabijheid van dorpskernen. Voor details van de GBD-regeling (pakketeisen, vergoedingen,

Bij recent onderzoek inzake bloemrijke akkerranden zijn meer

minimale oppervlakte, etcetera) kun je een kijkje nemen op de

dan 50 verschillende soorten insecten gevonden, onder meer:

website www.groenblauwedienstenlimburg.nl. Hier vind je ook

honingbijen, grasbijen, zandbijen, steenhommels, aardhommels

de adressen van de vier veldmakelaars die je graag van dienst

en akkerhommels. Naast deze vooral voor bestuiving van

zijn bij het aanvragen van de pakketten of het informeren over

veld- en fruitgewassen belangrijke insecten zijn er ook een

de mogelijkheden.

groot aantal geleedpotigen actief zoals spinnen, duizendpoten, zweefvliegen en boorvliegen.

Het in 2000 gestarte project ‘Bloemrijke Akkers’ van de Mergellandcorporatie was in 2012 nog goed voor 12 hectare

AANMELDEN

ingezaaide akkerranden. Naast graan, haver en bodembedekkers

Bloemrijke akkerranden worden sinds 2012 gefinancierd door

zoals boekweit, rode klaver, luzerne en de bijenplant Phacelia,

de regeling Groen Blauwe Diensten. De uitvoering van deze

zaten in dit mengsel ook de wilde soorten klaproos, korenbloem

regeling gebeurt door de stichting IKL. In acht Zuid-Limburgse

en kamille. Dit pallet van bloemen bloeit gespreid door het jaar

gemeenten is nog budget beschikbaar om dit jaar bloemrijke

en zorgt regionaal voor prachtige bloemenlinten in het veld.

akkerranden in te zaaien: Kerkrade, Landgraaf, Maastricht,

De bloeiende akkerranden worden bij voorkeur door bijen,

Meerssen, Onderbanken, Stein, Vaals en Voerendaal. Agrariërs

hommels, sluipwespen, onzelieveheersbeestjes en kevers

in deze gemeenten kunnen zich aanmelden bij een van de

gebruikt. Zij snoepen van de overdaad aan nectar en stuifmeel

veldmakelaars. Bellen met IKL kan ook, tel. 0475 - 386430.

van de gele, roze en paarse bloemen maar ook van elkaar. Immers waar veel levend materiaal aanwezig is, kunnen roofinsecten makkelijker aan een prooi komen.

22 LIMBURGS MILIEU

Pierre Grooten Mergellandcorporatie

Verdeelde reacties op Rijksnatuurvisie Het kabinet heeft de nieuwe Rijksnatuurvisie ‘Natuurlijk verder’ naar de Tweede Kamer gestuurd. Deze visie erkent het belang van de natuur voor de samenleving, niet alleen in de vorm van beschermde natuurgebieden in Nederland of daarbuiten maar ook dicht bij huis, in de stad en in het landelijk gebied. In de natuurvisie beschrijft de Rijksoverheid in grote lijnen het natuurbeleid voor de komende 10 jaar. Kernpunt van de visie is een omslag in het denken: natuur hoort midden in de samenleving thuis. De afgelopen jaren zijn we er in

wettelijke natuurbescherming en

Nederland onvoldoende in geslaagd

goede internationale afspraken

om de achteruitgang van de natuur

en wordt er samen met de

helemaal te stoppen. Daarnaast is ook

provincies geïnvesteerd in het

het maatschappelijke begrip voor en

Natuurnetwerk Nederland

de betrokkenheid bij het natuurbeleid

(de voormalige Ecologische

minder geworden. De ‘taal’ van het

Hoofdstructuur oftewel

natuurbeleid sluit niet aan bij hoe

EHS). In gebieden die geen

mensen de natuur beleven. Tegelijkertijd

onderdeel uitmaken van het

vinden de meeste mensen natuur nog

Natuurnetwerk Nederland

steeds erg belangrijk. Dit blijkt uit het

wordt gestreefd naar

aantal donateurs en vrijwilligers van

natuurcombinaties met

natuur- en milieuorganisaties en een

landbouw, landgoederen,

toenemend aantal initiatieven van

recreatie, waterwinning,

burgers en bedrijven om de natuur te

bedrijventerreinen, etcetera.

behouden of te laten groeien.

Daarnaast is een belangrijke rol weggelegd voor burgers,

De Rijksnatuurvisie maakt duidelijk wat

organisaties en bedrijven die

nodig is om nationale en internationale

verantwoordelijkheid nemen

doelen te realiseren. De visie bevat geen

voor natuur en landschap in

extra beleid of nieuwe regelgeving.

hun omgeving. Volgend jaar

Kern van de natuurvisie is een omslag

komt hiervoor 1,5 miljoen

in denken: van ‘natuur beschermen

euro beschikbaar, oplopend

tegen’ naar ‘natuur versterken met’ de

tot 10 miljoen euro per jaar over vier

samenleving. Spanningen die kunnen

jaar.

landschap. Volgens het WNF heeft de economie het definitief gewonnen van

optreden tussen economische activiteiten en natuur worden benoemd en van

De eerste reacties van natuur- en

de ecologie.

mogelijke oplossingen voorzien. Centrale

landschapsorganisaties op de

De natuurvisie wordt voorgelegd aan

stelling in de natuurvisie is: natuur en

Rijksnatuurvisie zijn verdeeld.

de samenleving, daarna wordt een

economie profiteren van elkaar. Het

Natuurmonumenten ziet de visie

concrete uitvoeringsagenda opgesteld.

beeld van natuur als hindermacht moet

vooral als een kans. Landschapsbeheer

De Rijksnatuurvisie ‘Natuurlijk verder’

worden ingeruild voor een beeld van

Nederland onderschrijft de belangrijke

is te vinden op de website van de

natuur als bron van maatschappelijke

rol die burgers hebben bij de

Rijksoverheid.

en economische ontwikkeling. Een

bescherming en ontwikkeling van

natuur die geen bescherming tegen de

natuur en landschap in hun omgeving.

samenleving nodig heeft, maar daar een

Zij ziet in de visie echter weinig terug

onmisbaar en onlosmakelijk onderdeel

over hoe staatssecretaris Dijksma deze

van is. Het streven is naar natuur midden

burgerparticipatie concreet vorm wil

in de samenleving.

geven. Het meest kritische geluid tot

Bart Cobben Milieufederatie Limburg

dusverre komt van het Wereld Natuur De overheid zorgt daarbij voor het

Fonds (WNF). Volgens deze organisatie

op orde houden van de basis, stelt

zetten de Ministeries van Economische

kaders en stimuleert maatschappelijke

Zaken en van Infrastructuur & Milieu

betrokkenheid. Zo zorgt het kabinet voor

zich niet meer in voor natuur en Stichting Milieufederatie Limburg 23

(advertentie)

24 LIMBURGS MILIEU

Intratuin geeft het goede voorbeeld Staatssecretaris Mansveld wil het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen buiten de landbouw beperken. Een goed plan volgens de Milieufederatie, een verbod per november 2015 voor het gebruik van chemische middelen op verhardingen door particulieren, gemeenten en bedrijven. Jammer is echter dat er geen algeheel verbod komt voor particulier gebruik. In een brief aan alle fracties van de Tweede Kamer heeft de Milieufederatie hiervoor gepleit. Een belangrijk argument voor een totaalverbod is dat verkoop

Voorlopig is het middel Round Up gewoon in de winkel te koop,

aan particulieren met de restrictie dat de middelen uitsluitend op

alhoewel… Recentelijk maakte Intratuin bekend dat ze alle

onverharde terreinen mogen worden toegepast, niet te handhaven

glyfosaathoudende middelen uit het assortiment gaat halen. De

is. Op 4 maart jongstleden is door de Tweede Kamer de motie

nog resterende voorraden worden tot 1 september 2014 verkocht.

Ouwehand-Schouw (PvdD/D66) aangenomen om het particulier

Volgens Intratuin zijn er voldoende andere bestrijdingsmiddelen

gebruik geheel te verbieden. Een paar weken later schreef de

te koop, zonder het omstreden glyfosaat. Intratuin is een grote

staatssecretaris dat ze het doel van de motie wel steunt, maar aan

speler in de tuinbranche met 55 vestigingen in Nederland

de uitvoering ervan haar eigen interpretatie geeft. Ook wil zij de

waarvan 7 in Limburg. Dat neemt niet weg dat er nog voldoende

risico’s van het gebruik van chemische bestrijdingsmiddelen buiten

mogelijkheden zijn om aan het omstreden bestrijdingsmiddel te

de landbouw zo snel mogelijk verkleinen, met als uiteindelijke doel

komen. Welk bedrijf volgt het voorbeeld van Intratuin?

dat buiten de landbouw geen chemische middelen meer worden toegepast. Een verbod in 2015 is volgens haar echter juridisch niet

Al met al heeft de jaren durende discussie over het gebruik van

haalbaar. Eerst moeten er minder ingrijpende maatregelen worden

onkruidbestrijdingsmiddelen opgeleverd dat gemeenten vanaf

getroffen om het doel te bereiken. In haar brief kondigt zij aan

november 2015 ‘gifvrij’ moeten zijn en dat de verkoop van

dat zij onder meer door middel van Green Deals met fabrikanten

glyfosaathoudende middelen aan particulieren voorlopig op

en de tuinbranche het gebruik wil terugdringen. ‘Als eind 2016 de

vrijwillige basis aan banden wordt gelegd.

verkoop van glyfosaathoudende bestrijdingsmiddelen niet met de Frank Vermeij

helft is verminderd, zal een gebruiksverbod worden overwogen’,

Vrijwilliger Milieufederatie Limburg

aldus de staatssecretaris.

Mijlpaal watervoorziening hoge zandgronden Op donderdag 12 juni ondertekenden 19 samenwerkende partijen, onder wie de Milieufederatie Limburg en de Brabantse Milieufederatie, in Zuid-Nederland een belangrijke intentieverklaring. Doel: het veilig stellen van voldoende schoon grond- en oppervlaktewater voor langere termijn. Hiermee gaan de partners gezamenlijk en structureel de strijd aan met toenemende watertekorten. De hoger gelegen zandgronden in Noord-

ambitie om - mits adequate cofinanciering

Brabant en Limburg (van oudsher provincies

vanuit het nationale Deltafonds - voor de

met veel landbouw en industrie) kennen

eerste fase (2016 tot 2021) 106 miljoen euro

nu al regelmatig perioden van watertekort.

te investeren in maatregelen.

Klimaatverandering zorgt voor meer neerslag in korte tijd (piekbuien), maar

Watertekorten en klimaatverandering

Nederland heeft ook steeds vaker te maken

vragen om een nieuwe strategie voor de

met warme, droge perioden. Hierdoor staat

watervoorziening. Belangrijke onderdelen

de beschikbaarheid van voldoende schoon

zijn het beter vasthouden van het

grond- en oppervlaktewater verder onder

beschikbare (grond)water, het optimaliseren

druk. Dat kan leiden tot knelpunten voor

van de wateraanvoer, water besparingen en

landbouw, industrie, drinkwatervoorziening,

het slimmer benutten van het beschikbare

scheepvaart, natuur en recreatie. Het

water. Zelfs met die maatregelen zal er niet

of landgebruik. Meer informatie over de

Deltaplan Hoge Zandgronden gaat deze

altijd voldoende water zijn. Dat vraagt om

zoetwaterstrategie en het bijbehorende

ontwikkelingen tegen. Met de intentie-

het accepteren van tekorten en ‘adapteren’

uitvoeringsprogramma is te vinden op de

verklaring ondertekenen de partijen de

zoals het aanpassen van bedrijfsvoering

website www.deltaplanhogezandgronden.nl. Stichting Milieufederatie Limburg 25