Jaarverslag Stichting het Limburgs Landschap. LimburgsLandschap

Jaarverslag

2014

Stichting

het Limburgs Landschap

LimburgsLandschap

Jaarverslag 2014

STICHTING HET LIMBURGS LANDSCHAP

met inbegrip van de Stichting Robur, Bedrijven voor Het Limburgs Landschap

mei 2015

Inhoudsopgave Deel I

Jaarverslag

1 Algemeen

Blz. 7

1.1 Samenwerking

11

1.2

Bestuur en commissies

13

1.3 Organisatie

15

1.4

17

Stichting Robur, Bedrijven voor Het Limburgs Landschap

2 Aankopen

19

2.1 Algemeen

19

2.2

Per regio

20

3

Beheer terreinen en gebouwen

25

3.1

Beheerplanning en onderzoek

25

3.2 Projecten

26

3.3

Regulier terreinbeheer

30

3.4 Gebouwen

37

3.5

Tuinen en parken

42

3.6

Flora en fauna

43

3.7 Recreatie

47

3.8

48

Toezicht en handhaving

3.9 Vrijwilligerswerk

50

4

53

Belangenbehartiging en voorlichting

4.1 Algemeen

53

4.2 Projectcommunicatie

54

4.3 Media

55

4.4

Belangenbehartiging en planologie

56

4.5

Natuur- en milieueducatie

57

4.6

Vrijwilligers en voorlichting

58

Bijlage: 1

Doelstelling STICHTING HET LIMBURGS LANDSCHAP

61

Bijlage: 2

Verantwoordingsverklaring CBF 2014 van de Stichting Het Limburgs Landschap

63

Bijlage: 3

Samenstelling bestuur per 31-12-2014

65

Bijlage: 4

Commissies per 31-12-2014

67

Bijlage: 5

Organisatie per 31-12-2014

69

Bijlage: 6

Overzicht van de terreinen per 31-12-2014

73

Bijlage: 7

Stichting ROBUR, Bedrijven voor het Limburgs Landschap

77

Deel II

Financieel verslag

79

1

Jaarrekening 2014 met bijlagen

81

2

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

117

3

Begroting 2015

118

5

6

1

Algemeen

Natuur en landschap In 2014 ontstond stilaan weer helderheid met betrekking tot taak en rolopvatting van de verschillende overheden aangaande het natuurbeleid in Nederland. Nadat in september 2013 de decentralisatie van het natuurbeleid in het zogenaamde “Natuurpact” tussen Rijk en provincies zijn beslag kreeg, bracht staatssecretaris Dijksma van EZ al in april 2014 haar Rijksnatuurvisie 2014 “Natuurlijk verder” uit. Onderstaande citaten uit de aanbiedingsbrieven van de staatssecretaris aan de Tweede Kamer illustreren kort en bondig de nieuwe door het Rijk ingeslagen weg. Bij de aanbieding van het Natuurpact: “Hierbij bied ik u het Natuurpact aan dat ik met de provincies overeengekomen ben. Dit pact is in nauw overleg met maatschappelijke organisaties tot stand gekomen. In het Natuurpact zijn de ambities met betrekking tot ontwikkeling en beheer van natuur in Nederland vastgelegd voor de periode tot en met 2027. De realisatie van deze ambities is gedecentraliseerd naar de provincies. Het kabinet maakt deze plannen mede mogelijk door gemiddeld 200 miljoen euro te investeren in natuur. Het pact zal leiden tot een aantrekkelijke en maatschappelijk waardevolle natuur in Nederland en tot groei van de werkgelegenheid.” Bij de aanbieding van de natuurvisie: “Met veel genoegen bied ik uw Kamer de nieuwe Rijksnatuurvisie aan. De visie maakt duidelijk wat nodig is om nationale en internationale doelen te realiseren waar we al veel in geïnvesteerd hebben: behoud van biodiversiteit en een sterkere en duurzame betekenis van natuur voor de samenleving. Het is een visie waarmee we ‘natuurlijk verder’ kunnen. Deze visie markeert een volgende stap in een langer lopend traject. Kern van de natuurvisie is een omslag in denken: van natuur beschermen tégen de samenleving naar natuur versterken mét de samenleving. Door scheiding en isolatie van natuur te vervangen door vervlechting en wederzijdse versterking wil het kabinet een effectieve invulling geven aan de natuurdoelen die Nederland internationaal heeft afgesproken. De visie bevat geen extra beleid of nieuwe regelgeving. Spanningen die kunnen optreden tussen economische activiteiten en natuurregelgeving worden benoemd en van mogelijke oplossingen voorzien. Centrale stelling in de natuurvisie is: natuur en economie profiteren van elkaar. Dat het kabinet kort na het Natuurpact komt met een visie op de toekomst van het natuurbeleid vraagt niettemin om nadere toelichting. Uitgangspunt is dat alle betrokken bestuurslagen - van Rijk tot provincies, gemeenten en waterschappen - de verantwoordelijkheid dragen om de publieke belangen te dienen die gemoeid zijn met natuur. Zij formuleren hun kijk op hoe zij, vanuit hun positie, het best daaraan kunnen bijdragen. Zo formuleert het Rijk de inhoudelijke ambities en de uitvoeringskaders voor het natuurbeleid op basis van zijn positie in internationale verbanden zoals de EU en de VN, en op basis van zijn verantwoordelijkheid voor provincieoverstijgende en landsdoorsnijdende thema's. De decentralisatie van de verantwoordelijkheid voor het Natuurnetwerk Nederland, zoals overeengekomen in het Natuurpact, vloeit voort uit deze rijksverantwoordelijkheid. Provincies werken aan de realisatie van de natuurambities, en zorgen daarbij voor onderlinge samenhang“. Andermaal moet gezegd worden dat de wijze waarop door de Provincie Limburg, zowel ambtelijk als bestuurlijk, de doorvertaling van de bijgestelde rijksopgave is ingevuld, ondanks de pijn die er geleden is, respect verdient. Steeds is er gezocht naar het maximaal haalbare, ook binnen de coalitieafspraken omtrent de inzet van provinciaal geld. Dit vond plaats mede op basis van een evaluatie van de sectornota Natuur- en Landschap 2010-2020, die al in 2013 leidde tot een nieuwe provinciale nota: “Natuurbeleid, natuurlijk eenvoudig”.

7

De verschillende categorieën natuur en landschap zijn daarin teruggebracht tot goud voor de prioritaire EHS, zilver voor de rest van de EHS en brons voor de groen/blauwe dooradering (onder andere kleinere natuurgebieden en landschapselementen) in het buitengebied. Bij de vertaling op kaart heeft de provincie zich vooral laten leiden door de criteria uit het natuurakkoord met het Rijk, door Europese verplichtingen vanuit Natura 2000 en de Kaderrichtlijn Water (KRW), aangevuld met vanuit de provincie prioritair geachte gebieden. In 2014 is deze kaart vastgesteld bij de herziening van het POL ( Provinciaal Omgevingsplan Limburg). Op het operationele vlak werd door de feestelijke ondertekening van de zogenaamde ”Verklaring van Groot Buggenum” op 23 april 2014 de sinds 2010 vastzittende natuurrealisatie door gedeputeerde Van der Broeck vlot getrokken. De verklaring werd ondertekend door een groot aantal partijen, die daarmee de intentie kenbaar maakten om als partner van de provincie te willen gaan werken aan verwerving en of omzetting van landbouwgrond in natuur ten behoeve van realisatie van goudgroene en zilvergroene natuur conform de provinciale natuurnota. De provincie vergoedt dan de waardevermindering van de grond volledig (85% van de agrarische waarde) bij goudgroen of voor de helft (42,5%) bij zilvergroen. Door deze insteek wordt ook recht gedaan aan de door de VGG (Vereniging voor Gelijkberechtiging Grondbezitters) gevraagde gelijkberechtiging, immers van een uitzonderingspositie van Natuurmonumenten en Stichting het Limburgs Landschap (SLL) ten overstaan van andere particulieren is zo geen sprake meer. Aansluitend heeft de provincie in de loop van 2014 met afzonderlijke partners contracten afgesloten. Voor SLL betekende dit voortzetting van onze meerjarenafspraak, waarbij de concrete invulling middels een nieuwe jaarschijfbeschikking 2014 plaats vond, met daarin ook opgenomen de mogelijkheden voor areaaluitbreiding. In 2014 is het terreinareaal zo met 136 ha toegenomen. Per 31 december 2014 bedroeg het totale areaal 8567,1 ha, waarvan 7975,7 ha in eigendom, 195,8 ha in erfpacht en 395,6 ha in beheer.

8

De in 2010 aan ons door de provincie afgegeven substantiële meerjarenbeschikking voor kwaliteitsverbetering van onze natuurterreinen maakte het mogelijk in 2014 de laatste werkzaamheden die hieraan gekoppeld waren af te ronden. Alle projecten zijn succesvol uitgevoerd en bij de provincie, compleet met een dikke eindrapportage, opgeleverd ter finale afhandeling. Inmiddels heeft de provincie ook voor 2014 weer een budget voor verdere kwaliteitsverbetering van onze natuurgebieden beschikt (jaarschijf 2014) en is het merendeel van deze projecten nu in volle uitvoering. Voor 2015 is in het kader van het partnercontract met de provincie al een soortgelijke aanvraag ingediend. Verheugend is voorts dat de meeste provincies (waaronder Limburg) ondanks alle financiële perikelen, in 2014 de nieuwe aanvragen in het kader van de Subsidieregeling Natuur en Landschap, (SNL, en opvolger van de eerdere rijkssubsidieregeling vanuit Programma Beheer) hebben kunnen beschikken. Dit gebeurde grotendeels volgens de overeengekomen normkosten en subsidiebedragen per beheertype. In deze tijd van bezuinigen, vormen deze SNL-beschikkingen voor het reguliere beheer een belangrijke financiële basis. Aan de SNL-beschikking is een verplichte certificering gekoppeld. Om aan de certificeringseisen te voldoen is in 2012 via De 12Landschappen(D12L) een kwaliteitshandboek natuurbeheer Limburgs Landschap opgesteld en ter goedkeuring ingediend bij de certificeringscommissie. In 2013 is het certificaat door deze commissie aan SLL verleend. In 2014 is dit aangevuld met een extra certificaat voor projectmatig werken. Erfgoed Bij de certificering op erfgoedgebied zijn de ervaringen zeer teleurstellend en demotiverend. Ondanks onze extra inspanningen op dit gebied, mede op basis van de aanbevelingen bij de eerste afwijzing van de status als Professionele Organisatie voor Monumentenzorg (POM) in 2013, werd onze hernieuwde aanvraag van 2014 wederom niet gehonoreerd. De wijze waarop de criteria vereist voor de POM-status worden gehanteerd en geïnterpreteerd door de Raad voor de Cultuur, die de minister op het vlak van het al dan niet toekennen adviseert, wordt door de erfgoedorganisaties in Limburg niet meer begrepen en ook niet gewaardeerd, zo vertrouwde men ons toe. Juist daar waar SLL zich de laatste jaren nadrukkelijk onderscheidt als een van de voortrekkers op het gebied van beheer en restauratie van erfgoed in Limburg wordt ook vanuit de provincie een appèl op ons gedaan om ons niet neer te leggen bij deze afwijzing. Het vertrouwen in SLL als erfgoedorganisatie kan ook afgeleid worden uit de overdracht door de gemeente Stein van de kasteelruïne Stein, buitenplaats kasteel Elsloo en de windmolen van Urmond, door overdracht door de Molenstichting Limburg van hun Torenmolen van Gronsveld en tenslotte door overdracht door de Stichting Kasteel Bleijenbeek van de erfpacht van de kasteelruïne Bleijenbeek. Het gaat hierbij om rijksmonumenten, die professioneel beheer vragen. De Kastelenstichting Limburg vroeg de directeurrentmeester van SLL om per 1 januari 2014 zitting te nemen in hun bestuur. Ook staat SLL mee aan de wieg van de vorming van het Erfgoed Platform Limburg (EPL), dat in december werd opgericht door de Kastelenstichting Limburg, de Molenstichting Limburg, Erfgoedvereniging Heemschut, Stichting IKL, de Monumentenwacht Limburg en Het Limburgs Landschap. Het is een platform dat als structuur kan dienen voor de meer dan 25 erfgoedorganisaties die Limburg rijk is.

9

Met succes werden voorts ook de exploitatie en restauratie van de in 2013 in eigen beheer genomen Kasteeltuinen, onderdeel van de buitenplaats kasteel Arcen, voortgezet. Zowel het bezoekersaantal als de waardering van de bezoekers voor het park namen ten opzichte van 2013 substantieel toe. Het is van belang deze lijn in 2015 vast te houden (zie ook 3.5). Draagvlak Alhoewel we zien dat ons werk in de Limburgse samenleving onverkort zeer gewaardeerd wordt, merken we toch dat de crisis ook effect heeft op onze donateurs. Toch lukte het de licht neergaande trend in donateursaantallen van de laatste jaren te keren. Per saldo nam het aantal begunstigers met 74 toe. Op 31 december hadden we 18.012 begunstigers. Het aantal bedrijven dat ons steunt via de Stichting Robur bleef ondanks de crisistijd onverkort hoog en bedroeg per 31 december 63. Onze natuurgebieden voorzien juist in deze tijd ook in een grote behoefte om er even uit zijn, en te genieten van de vrije natuur. We zien dit bijvoorbeeld terug in het bezoek aan onze bezoekerscentra, waarbij met name het bezoekerscentrum Op de sluis in Nationaal Park De Maasduinen zich ook in 2014 mocht verheugen in een overweldigende belangstelling (zie ook hoofdstuk 4).

10

1.1

Samenwerking Door veelvuldig overleg met diverse sectoren in de samenleving ontstaan er diverse samenwerkingsverbanden. Dat kan zijn op het vlak van beleidsbeïnvloeding, terreinbeheer of bij speciale projecten. Enkele voorbeelden van verschillende schaalgrootte worden hierna genoemd. In de volgende hoofdstukken van dit jaarverslag zal nog een aantal andere projecten de revue passeren die door goede samenwerking tot stand kwamen. Niet genoeg gezegd kan worden, dat de jaarlijkse bijdrage van de Nationale Postcode Loterij (NPL) van ruim 900.000 euro van onschatbare waarde is voor ons werk. Mede daardoor is het mogelijk verder te investeren in de kwaliteit van natuur en landschap, maar ook om via de media te werken aan behoud en verbreding van ons draagvlak. Samen met het geld van onze achterban kan zo steeds vaker een financieel fundament gelegd worden onder projecten die eerst dan en vaak samen met anderen, gerealiseerd kunnen worden. De samenwerking op landelijk niveau kreeg als vanouds vooral inhoud vanuit de afstemming tussen de twaalf Provinciale Landschappen, in federatief verband via De 12Landschappen. Op de landelijke agenda stonden naast de perikelen rond de rijksbezuinigingen ook de nieuwe kansen als gevolg van de kabinetswisseling in 2012, zoals de natuurtop in juni in de aanloop naar de nieuwe natuurvisie van het kabinet. Ook de kwestie rond de gelijkberechtiging van alle grondbezitters in Nederland bleef veel aandacht vragen. Met Landschapsbeheer Nederland (LBN) werden intensief de mogelijkheden voor verdere samenwerking verkend. Dit mondde uit in het voornemen om als LBN en D12L in 2014 verder samen op te trekken en uiteindelijk volledig samen te gaan in een koepelorganisatie voor zowel de provinciale landschappen als voor de provinciale organisaties voor vrijwillig landschapsbeheer (in Limburg Stichting IKL). De jaarlijkse tweedaagse bijeenkomst van bestuur met de directeuren van de twaalf Landschappen vond in 2014 plaats in Overijssel, waarbij onder andere op de tweede dag samen met Landschapsbeheer Nederland de naam van het nieuwe samenwerkingsverband van LBN en D12L, Landschappen NL, bekend werd gemaakt. Provinciaal vormt het Natuurbeschermingsoverleg Limburg, een groen overlegplatform tussen Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten, Het Limburgs Landschap en de Milieufederatie Limburg de basis voor de belangenbehartiging. Door genoemde organisaties wordt geregeld ambtelijk en bestuurlijk overleg gevoerd en inbreng geleverd met betrekking tot beleidsontwikkelingen bij vooral de provincie, maar ook bij waterschappen, gemeenten en Rijkswaterstaat. Ook in 2014 bepaalde het beleid inzake ruimtelijke ordening, water en ammoniak een belangrijk deel van de agenda. Vooral de actualisatie van het POL en doorwerking van het rijksbeleid van de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) vroegen veel aandacht. De provincie zette daarnaast het beleid met betrekking tot het Nationaal Landschap Zuid-Limburg en de drie Limburgse Nationale Parken op de agenda.

11

De programmalijn Maasplassen komt stilaan meer in de uitvoeringsfase, waarbij de recreatiesector nadrukkelijker in beeld komt. De provincie heeft in 2014, nu de fase van plannen maken voor de Maasplassen ongeveer afgerond is, het initiatief genomen om te bevorderen dat concrete projecten van de grond komen. De rol voor SLL in algemene zin is daarmee wat meer naar de achtergrond verschoven en meer gericht op het borgen van de natuurkwaliteiten in natuurplannen. In meer concrete zin is Het Limburgs Landschap wel weer betrokken bij de uitwerking en realisatie van maatregelen rond de Oolderplas, samen met de provincie, de gemeente Roermond en het lokale bedrijfsleven. Getracht wordt in dit verband bij Ool een bezoekerscentrum Maasplassen te realiseren. Met Ballast Nedam is verder samengewerkt aan de planuitvoering van het natuurkerngebied de Lus van Linne. Ballast Nedam heeft in 2013 haar eigendom in het gebied (ca 150 ha) overgedragen aan SLL, de eindbeheerder van de gehele natuurkern. Bij overeenkomst is daarbij tevens bepaald dat Ballast Nedam op grond van de vastgestelde planontwikkeling het gehele project op haar kosten gaat uitvoeren. In het overleg met Rijkswaterstaat over de verlenging van de raamovereenkomst natuurvriendelijke oevers is enkele jaren geleden al het plaatselijk dichtgroeien van deze terreinen met bomen en struiken aan de orde gesteld. Vanuit de centrale directie van Rijkswaterstaat is middels het programma Stroomlijn, in 2011 omgedoopt in Vegetatiebeheer Grote Rivieren, een beleidslijn ingezet tegen verdergaande verruwing van het winterbed. Samen met Rijkswaterstaat is een aanpak uitgewerkt voor onze terreinen langs de Maas, waarbij als eerste in 2014 maatregelen in de Eijsder Beemden en Pietersplas zijn uitgevoerd. Ingrepen in de terreinen in Midden en Noord-Limburg volgen in later jaren. Door de Vereniging Gelijkberechtiging Grondbezitters zijn ook de overeenkomsten tussen Rijkswaterstaat en de natuurbeschermingsorganisaties voor het beheer van de rivieroevers bekritiseerd. Dit heeft ertoe geleid dat het Rijk deze overeenkomsten niet zomaar kan voort blijven zetten. Deze zaak is onderwerp van nadere studie, waardoor echter effectief beleid wordt gefrustreerd. Voor 2013 is overgangsbeleid geformuleerd. Het Rijk heeft aangegeven het beheer van nieuwe oeverstroken vanaf 2014 in principe openbaar te willen gaan aanbesteden. Er wordt echter gezocht naar mogelijkheden en argumenten op grond waarvan aan aangrenzende terreineigenaren een voorkeurpositie bij uitgifte kan worden gegeven. In 2014 is de uitgifte van het beheer van de oevers toch nog ongewijzigd gebleven. Afgewacht moet worden wat de uitkomst van de studie gaat betekenen voor de komende jaren. In nauwe samenwerking met Prorail is de concrete realisatie van het ecoduct bij het Weerterbos opgepakt. In 2012 is de bouw door Prorail aanbesteed. SLL leverde naast de ecologische inbreng ook de grond voor de aanloop van het ecoduct. Hiermee is reeds in 2011 begonnen in samenhang met de uitvoering van de natuurherstelprojecten in het Weerterbos bij de Grashut en bij In den Vloed. In 2013 is de bouw van het ecoduct zelf ter hand genomen en in het voorjaar van 2014 is het feestelijk geopend. Samen met de gemeente Bergen, Staatsbosbeheer, IVN en particuliere eigenaren is er bij de provincie Limburg een nieuw projectenprogramma Kwaliteitsimpuls Nationaal Park Maasduinen ingediend. Het plan bevat een investeringsprogramma van circa 800.000 euro voor de jaren 2014 en 2015, waarvan de helft door de aanvragers wordt opgebracht en de andere helft aan de provincie wordt gevraagd. In de plannen is, mede op verzoek van de gemeente Venlo een uitbreiding van het park voorzien naar het zuiden (tot de A67 bij Venlo) en een uitbreiding met de historische buitenplaats Bleijenbeek bij Afferden, mede op verzoek van eigenaar ASR. Bij het integrale project Sarsven en Banen in Nederweert participeert SLL in de bestuurscommissie en is nauw betrokken bij de uitvoering. Het project wordt gefaciliteerd door de provincie en beoogt zowel de natuurwaarde als de landbouwstructuur in het gebied te verbeteren. De uitvoering verloopt voorspoedig en naar tevredenheid van betrokken partijen. Ook bij het project Heukelomse beek in de gemeente Bergen participeert Limburgs Landschap zowel in de bestuurscommissie als bij de uitvoering. De doelstelling is vergelijkbaar met die van

12

Sarsven en de Banen en ook hier verloopt een en ander, weliswaar na een lange aanloop, nu voorspoedig. Met de gemeente Beek werd in 2012, in nauwe samenspraak met Landschapspark De Graven, een samenwerkingsovereenkomst gesloten, om restauratie in combinatie met nieuwbouw van de Vroenhof, beter bekend als de Oude Pastorie in Neerbeek, van de grond te krijgen. In 2014 is verder gewerkt aan de planrealisatie. De beroepsprocedure bij de Raad van State met betrekking tot het bestemmingsplan werd door de gemeente gewonnen. Ook werd overeenstemming bereikt met de buurman, Stichting Sportlandgoed De Haamen, die onze toekomstige huurder/exploitant zal worden. De aanbesteding en bouw kunnen nu plaats vinden in 2015. Voorts werd met de gemeente Roerdalen en de Stichting Kasteel Montfort samengewerkt aan de realisatie van project Heerlyckheit Montfort met onder andere de aanleg van kasteeltuin en evenemententerrein. Met de gemeente Stein is intensief overleg gepleegd, wat in juli leidde tot de eigendomsoverdacht van de molen in Urmond, de kasteelruïne in Stein, alsmede kasteelpark Elsloo onder de voorwaarde de instandhouding duurzaam te borgen. Met de gemeente Kerkrade is eveneens intensief overleg geweest vanuit de intentie om gronden in de Anstelvallei met twee karakteristieke hoeves aan ons over te dragen. Herstel van de hoeves en duurzaam beheer van het natuurgebied zijn daarbij belangrijke voorwaarden. Door de problematiek van de Buitenring Parkstad is dit proces in 2014 aanzienlijk vertraagd. Verwacht wordt dat overdracht kan plaats vinden in 2015. Met de gemeente Echt wordt samengewerkt om invulling te geven aan een kwaliteitsimpuls van het buitengebied. Het Geuldal tussen Gulpen en Wittem staat volop in de aandacht. De gemeente Gulpen-Wittem, het Waterschap Roer en Overmaas en SLL gaan het gebied opwaarderen, waarbij de omgeving van de Wittemer Molen tevens wordt aangepakt.

1.2

Bestuur en commissies Het Algemeen Bestuur (AB)vergaderde in het verslagjaar tweemaal. De voorjaarsvergadering vond plaats in Vaals in de pas gerestaureerde Frankenhofmolen. Er werd wederom stilgestaan bij de ontwikkelingen met betrekking tot de Kasteeltuinen en de adequate besluitvorming dienaangaande door het Dagelijks Bestuur (DB). Het jaarverslag en de jaarrekening 2013 werden met instemming vastgesteld. Voorts werd in relatie tot het rooster van aftreden ook stilgestaan bij het functioneren van het DB. Het AB sprak haar waardering uit voor de wijze waarop het DB invulling geeft aan haar taken. Door de primaire taakverdeling (voorzitter, vice-voorzitter, secretaris en penningmeester) met daarbij nog de invulling van de personeelscommissie en van het voorzitterschap van zowel de beheercommissie als van de redactiecommissie door DB-leden, is het DB in aanvulling op de reguliere vergaderingen in voldoende mate in staat om toezicht te houden op de taakopvatting van de directie en de uitvoerende taken van de organisatie. Tijdens een bezichtiging van de molen en omgeving kon het AB de resultaten zien van het herstel van dit prachtige stukje industrieel erfgoed. In de najaarsvergadering stemde het AB in met de door het DB gepresenteerde begroting voor 2015. Afscheid werd genomen van de bestuursleden de heren Boonen, Kockelkorn en Pothoff. Drie vacatures in het AB werden opgevuld door mevrouw Dassen, mevrouw Raab en mevrouw Van der Tempel. Mevrouw Raab werd tevens tot DB-lid benoemd. Herbenoemd werden de heren Kamps, Offerein en Voncken, waarvan de laatste twee tevens tot DB-lid werden (her)benoemd. Voorts werd vooruitgeblikt naar de voor 2015 voorziene opvolging van de voorzitter en de kandidaatstelling daarvoor in de voorjaarsvergadering van 2015.

13

Het Dagelijks Bestuur kwam in het verslagjaar vijf maal in vergadering bij elkaar. Mevrouw Raab, die toetrad tot het DB, volgde mevrouw Driessen op als plaatsvervangend lid in het bestuur van De 12 Landschappen; voor het overige vonden er geen wijzigingen plaats in het DB. Ook in 2014 ging er bijzondere aandacht uit naar de doorstart in eigen beheer van de Kasteeltuinen Arcen. Vanuit het DB staat een speciaal gevormde bestuurlijke werkgroep, bestaande uit de heren Lemmens en Thissen, de directeur-rentmeester bij bij deze bijzondere klus. In mei kwam het DB in kasteel Elsloo bijeen voor een bijzondere strategiedag, die geheel in het teken stond van de organisatieontwikkelingen. Er werd stil gestaan bij de veranderingen in personele zin de komende jaren, zowel bij het DB als bij het management, mede ter voorbereiding op de aan het AB voor te leggen voorstellen. De Personeelscommissie kwam tweemaal bijeen, waarbij naast de gebruikelijke zaken, aandacht werd besteed aan de personele consequenties van de doorstart in eigen beheer van de Kasteeltuinen en aan de opvolging van het hoofd bedrijfsvoering. De Redactiecommissie van het kwartaalblad vergaderde als gebruikelijk viermaal met als resultaat een steeds weer zeer aansprekend nummer van ons periodiek. Door het overlijden van Baer Cornet, onze vormgever vanaf het verschijnen van ons blad in 1973, werd een tijdperk afgesloten. Aan vier bedrijven is vervolgens offerte gevraagd voor een nieuwe vormgeving op basis van een uitgebalanceerd programma van eisen met ruimte voor artistieke inbreng. Vanaf 2015 is Judith Vorndran van het Zuid-Limburgse bedrijf Infour de nieuwe vormgever voor ons magazine. Ook de Beheercommissie kwam weer viermaal bijeen. De twee velddagen vonden plaats in Zuid-Limburg en in Midden-Limburg, waarbij in juni de (kalk)graslanden bij het Cannerbos en op de Sint Pietersberg (Natuurmonumenten) bij Maastricht werden bezocht. Ontwikkeling van potentieel kalkgrasland op de Cannerberg stond centraal in de discussies. In september werd het integrale project Sarsven en de Banen bezocht, waarbij kennis genomen werd van de uitvoering van de natuurherstelmaatregelen. In de voorjaarsvergadering werd stil gestaan bij de oorzaken van de toenemende eikensterfte met name in de Maasduinen aan de hand van een presentatie van Esther Lucassen van B-ware. In de najaarsvergadering werd nader ingezoomd op de Programmatische Aanpak Stikstof, middels presentaties door Peter Röell en Jeroen Veldman van de provincie Limburg. In mei werd ter gelegenheid van de voorzitterswisseling van de beheercommissie het Hemelvaartweekend met het merendeel van de commissieleden doorgebracht in de Kalkeifel, waar schitterende kalkgraslanden met een uitbundige soortenrijkdom werden bezocht.

14

1.3

Organisatie De werkorganisatie wordt geleid door de directeur-rentmeester. Voor de inschaling van directeur en medewerkers wordt gebruik gemaakt van het in 2007 ingevoerde functiewaarderingssysteem, waarbij de beloningsstructuur zoals vastgelegd in de Raam CAO Bos & Natuur wordt gevolgd. De landschappen hebben in de CAO een eigen ondernemersdeel met bijbehorende salaristabellen. Het bestuur heeft de hoogte van de directiebeloning en andere bezoldigingscomponenten vastgesteld. De directeur is ingeschaald in schaal 12 van deze CAO. De hoogte en samenstelling van de bezoldiging wordt in de jaarrekening nader toegelicht. Jaarlijks vinden functioneringsgesprekken plaats aan de hand van de regeling functioneringsgesprekken. De gesprekken zijn bedoeld om de medewerkers actief te begeleiden en te stimuleren in hun dagelijks functioneren. In 2014 werd de doorstart in eigen beheer van de Kasteeltuinen Arcen op dezelfde wijze voortgezet als in 2013, waarbij de medewerkers werden aangesteld op tijdelijke basis. Het management en tuinpersoneel is aangesteld op basis van de CAO Bos & Natuur, het receptie- en horecapersoneel grotendeels op basis van de Horeca CAO.

15

De totale personeelsformatie in 2014 bedroeg gemiddeld 54,5fte, waarvan 23,2 fte betrekking heeft op de Kasteeltuinen. In het organogram (bijlage 5) is aangegeven hoe de Kasteeltuinen in 2014 organisatorisch is ingepast. Cursus en opleiding: Om de kennis van het team vakinhoudelijk en anderszins op peil te houden is er door diverse medewerkers deelgenomen aan cursussen van zeer uiteenlopende aard. Stagiaires Zowel in de districten als bij de Kasteeltuinen Arcen zijn enkele stagiaires werkzaam geweest. ARBO & Veiligheid Arbo en veiligheid vragen voortdurend zorg, waarvoor bij de werkoverleggen dan ook regelmatig aandacht wordt gevraagd. Om veilig te kunnen werken heb je goed materiaal nodig. Regelmatig worden alle elektrische apparaten gekeurd. Ook alle hijsmiddelen (kettingen en hijsbanden), roldeuren, ladders, tractoren en brandblusmiddelen moeten regelmatig aan een keuring onderworpen worden. Ziekteverzuim Het ziekteverzuim is binnen de stichting over het algemeen zeer laag. Voor 2014 bedroeg het percentage 2,69%.

16

1.4

Stichting Robur, Bedrijven voor Het Limburgs Landschap De groep bedrijven die de Stichting Robur steunt blijft goed op peil. De bedrijvenstichting kreeg in 2014 steun van 63 bedrijven (in 2013 waren het 60 bedrijven). De Stichting Robur heeft als particuliere natuurbeheerder bij de Frankenhofmolen te Vaals 2,9 ha in eigendom, die in beheer gegeven zijn bij SLL. Verder is het vooral een steunstichting om gelden en draagvlak voor het werk van SLL te genereren. De Roburdag werd dit jaar gehouden in de Frankenhofmolen. Vooral de Roburleden die hier ook in 2008 waren, vóór de start van de restauratie, keken hun ogen uit. Een bouwval was veranderd in een prachtig gerestaureerd monument met erfgoedlogies in de twee zijvleugels en weer een functionele watermolen in het hoofdgebouw. Gouverneur Bovens spraak de aanwezigen toe met passie voor natuur, landschap en erfgoed. Hij brak andermaal een lans voor steun aan het werk van onze stichting, door meer bedrijven te interesseren voor een Roburlidmaatschap. Tijdens prachtig weer werd de molen met omgeving bezichtigd. Op deze wijze blijven zulke karakteristieke gebouwen functioneel, passend bij de omgeving. Bij terugkomst in de molen stond er een welverdiende maaltijd klaar, zodat er ook na de excursie nog ruim gelegenheid was om elkaar informeel te spreken tijdens het buffet. Het geheel was zo weer een zeer hartelijke en voor ons werk uiterst nuttige relatie- en netwerkbijeenkomst.

17

18

2

Aankopen

2.1

Algemeen



In 2014 heeft Stichting het Limburgs Landschap weer een aantal belangrijke verwervingen af kunnen ronden. Deze aankopen zijn met eigen middelen of met middelen van derden, zoals onder andere de Nationale Postcode Loterij (NPL) of de Stichting Robur, Bedrijven voor Het Limburgs Landschap, (mede)gefinancierd. Afspraken over grondverwerving zijn vastgelegd in een contract met de Provincie Limburg; de provincie blijft een essentiële partner op dit vlak. Aankopen worden vanuit de overheid niet meer gesubsidieerd. Wel wordt een substantiële vergoeding voor waardevermindering gegeven als landbouwgrond wordt omgevormd naar natuur. Het aankoopbedrag moet dan eerst worden voorgefinancierd en de restwaarde van de zo gerealiseerde natuur moet geheel uit eigen middelen worden betaald. In het jaarverslag over het jaar 2013 werd al gemeld dat de Provincie Limburg gebieden met de status natuur heeft onderverdeeld in gouden, zilveren en bronzen natuur. De naam Ecologische Hoofdstructuur (EHS) is inmiddels vervangen door het nieuwe begrip Nationaal Natuur Netwerk (NNN). De gouden natuur betreft de (in potentie) meest waardevolle terreinen (onder andere de Natura 2000-gebieden). Terreinen met deze status hebben de hoogste prioriteit met betrekking tot verwerving. Nog niet verworven terreinen met een gouden status kunnen vanuit de partnercontracten voor 85% van het aankoopbedrag vanuit de overheid worden medegefinancierd (vergoeding waardevermindering). De overige 15% zal uit eigen middelen bekostigd moeten worden. Voor de zilveren gebieden geldt een medefinanciering van 42,5% en voor de bronzen gebieden zijn geen middelen beschikbaar. Verwerving van bestaande natuur (o.a. bossen) blijft niet subsidiabel en zal (in voorkomend geval) dus geheel door de stichting zelf betaald moet worden. Het is daarom logisch dat bestaande en/of potentiële natuur- of cultuurhistorische waarden uiterst zorgvuldig worden bekeken en afgewogen bij elk besluit om al dan niet ‘eigen geld’ in te zetten voor aankopen. Dat geldt natuurlijk met name voor zilveren, bronzen en bestaande natuur, hoewel terreinuitbreidingen in deze beleidscategorieën zeker niet uitgesloten zijn. SLL heeft in het jaar 2014 haar eigendom met netto ruim 92 ha kunnen vergroten. Op 31 december 2014 is in totaal 7.978 ha in eigendom. In 2014 heeft SLL ruïne Bleijenbeek (ca 3 ha) in erfpacht gekregen. Het totale areaal aan erfpacht komt hiermee op bijna 196 ha. Naast eigendom en erfpacht beheerde SLL een groot areaal terreinen van en voor derden. Dit zijn voornamelijk eigendommen van gemeenten, Dienst Landelijk Gebied, Rijkswaterstaat, de beide Limburgse Waterschappen, Nazorg Limburg B.V. en de Dienst Vastgoed Defensie. Een nieuwe partij waarvoor beheer wordt uitgevoerd is Essent. In 2014 werd er ca 41 ha aan SLL in beheer gegeven. Per saldo heeft SLL daarmee bijna bijna 396 ha in beheer van derden. In totaal zijn per 31 december 2014 ruim 8567 ha in eigendom en beheer. Jaar 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 194 136 155 258 336 72 111 189 112 120 59 183 136 Tabel toename beheerareaal in hectares per jaar

19

2.2

Per regio Noord-Limburg Eckeltse bergen Grenzend aan onze huidige eigendommen van het object Eckeltse Bergen/Bergerheide zijn twee bospercelen met een gezamenlijke oppervlakte van 0,77 ha aangekocht. Het bos bestaat uit grove den van ca. 50 jaar oud. Bosserheide In het natuurgebied Bosserheide is een bosperceel met een oppervlakte van 0,29 ha verworven, hoofdzakelijk bestaande uit grove den. Rode hoek Middels een ruiling is een perceel 0,45 ha landbouwgrond, dat als enclave in ons eigendom lag, aan het natuurgebied toegevoegd. SLL heeft hiervoor een perceel landbouwgrond in het Maasdal bij Wellerlooi ingezet waarop geen natuurbestemming rustte. Op het in eigendom verworven perceel heeft jarenlang een intensief landbouwkundig gebruik plaatsgevonden. Dit wordt beëindigd om de natuurkwaliteit te verbeteren, zowel van het perceel zelf als van de omgeving. Dorperheide Verspreid door het natuurgebied Dorperheide is het eigendomsareaal met ca. 4,25 ha uitgebreid. Het betreft wegen, oude (dichtgegroeide) bospaden en overhoekjes alle grenzend aan reeds eerder verworven eigendom van SLL. Landgoed Arcen Ingeklemd tussen onze huidige eigendommen zijn twee perceeltjes grove dennenbos ter grootte van ruim 0,40 ha aangekocht. Ravenvennen Op de Ravenvennen is ca. 1,87 ha aan (restanten van) wegen en bospaden verworven. De huidige openbaarheid van deze wegen blijft ongewijzigd. Daarnaast zijn er omsloten door reeds eerder verworven eigendom twee percelen grove dennenbos gekocht. In de verbindingszone tussen de Ravenvennen en de Hoogwatergeul Lomm is een stukje elzenbroekbos van bijna 0,20 ha voor de toekomst veilig gesteld Tevens is in de verbindingszone tussen de Ravenvennen en het Zwart water een perceel bos met een oppervlakte van 0,84 ha aan het eigendom toegevoegd. Ter hoogte van Hasselderheide, langs de N271 tussen Velden en Lomm, is een fraai stukje loofbos aangekocht ter grootte van 0,46 ha. Zwart Water In het natuurgebied Zwart water is ca. 1,85 ha aangekocht. Het betreft verspreid door het gebied liggende kleine overhoekjes, dichtgegroeide bospaden en een perceel met jonge bosaanplant. Groote Heide Met het oog op verkeersveiligheid en doorstroming van auto- en fietsverkeer is aan de kruising KlagenfurtlaanPostweg een stukje grond verkocht (ter grootte van ca. 0,11 ha) ten behoeve van de aanleg van een rotonde. Het is hoogst ongebruikelijk dat er eigendommen worden verkocht; vanwege het algemeen maatschappelijke belang dat hiermee wordt gediend is er hier echter een uitzondering gemaakt. Met de opbrengst van deze verkoop zal elders een stukje natuur veilig gesteld worden Onderste en Bovenste Molen Grenzend aan eigendom van SLL is ongeveer 1,30 ha weiland aangekocht (begrensd als gouden nieuwe natuur). De percelen zullen in de nabije toekomst ingericht gaan worden als natuurterrein.

20

Rivierpark Venlo-Tegelen In het Rivierpark Venlo-Tegelen is ingeklemd tussen eigendom van SLL en de Engerbeek een klein stukje landbouwgrond met een oppervlakte van ca. 0,12 ha verworven. Het perceeltje is opgenomen in de integrale begrazing met Gallowayrunderen. Dubbroek Grenzend aan onze eigendommen is een klein bosperceel gekocht van bijna 0,43 ha. De houtopstand bestaat voornamelijk uit zomereik en grove den van ca. 40 jaar oud. Ten noorden van de Maasbreese weg is een stukje grove dennenbos van ca. 0,36 ha aan het object toegevoegd. Middenin het natuurgebied Dubbroek is tevens perceel landbouwgrond verworven met een oppervlakte van ca. 0,90 ha (goud begrensde nieuwe natuur). Hoogzand Grenzend aan het object Hoogzand (Oostrumsche heide) is een perceel bos van ca. 0,65 ha verworven. Het betreft een jonge houtopstand grotendeels bestaand uit grove den. Bijzonder aan dit perceel is de aanwezigheid van één oude jeneverbes. Langhout In het natuurgebied Langhout is een bosperceel gekocht met een oppervlakte van totaal 0,14ha. Het perceeltje ligt in de overgangszone tussen het lager gelegen vochtige broekbos en hoger gelegen aan het natuurgebied grenzende landbouwgronden. Tevens is in dit natuurgebied een fraai stukje elzenbroekbos met een oppervlakte van 0,35 ha aan ons eigendom toegevoegd. Bleijenbeek SLL heeft de kasteelruïne Bleijenbeek met omliggend erf (bijna 3 ha) in erfpacht overgenomen van Stichting Kasteelruïne Bleijenbeek (SKB) met toestemming van ASR (eigenaar van de grond). SKB zal nog vijf jaar als ondererfpachter actief zijn om de door hun ingezette consolidatie van de ruïne verder af te werken met ondersteuning van het Limburgs Landschap. Hierna zal SLL het stokje van SKB overnemen. Met deze samenwerking is het behoud van de ruïne voor de komende jaren veilig gesteld. Midden-Limburg Spaanse bos In het object Spaanse bos is het eigendomsareaal met bijna 3,5 ha gemengd bos uitgebreid. Het aankoopbedrag hiervan wordt aan de stichting geschonken. Einderbeek-Schoorkuilen Vlakbij het natuurontwikkelingsgebied EinderbeekSchoorkuilen is een bosperceel met een oppervlakte van bijna 3 ha verworven. Het perceel ligt ingeklemd tussen het kanaal WessemNederweert en de A2. Het betreft een relatief jonge grove dennenopstand met een dichte stand. Middels reguliere bosdunning zal achterstallig onderhoud weggewerkt worden, waardoor er zich een gevarieerder en structuurrijker bosbeeld gaat ontwikkelen.

21

Weerterbos Middels een ruiling is het gelukt om aan de rand van het Weerterbos, grenzend aan onze eigendommen, een perceel landbouwgrond van ca. 1,33 ha en een stukje bos van 0,57 ha in eigendom te verwerven. De voormalig eigenaar heeft in ruil hiervoor een perceel landbouwgrond, gelegen buiten de begrenzing van de Ecologische Hoofdstructuur, terug gekregen. Nabij Peerkesbosch is ruim 3 ha bos aangekocht. Op een gedeelte van het perceel heeft recent kaalkap plaats gevonden. Hier zal zich richting de toekomst nieuw bos ontwikkelen. Het resterende deel bestaat uit gemengd bos en een open plek met struikheide met daarop een oude vervallen blokhut die zal worden afgevoerd. Haelens broek Vanwege de aanleg van een tennispark heeft SLL een klein stukje eigendom geruild en hiervoor een fraai landschapselement in het Haelens Broek bestaande uit een laagte met plas, wilgenstruweel en in de rand enkele fraaie oude eiken terug gekregen. Beesels Broek In het Beesels Broek is een perceel broekbos aangekocht met een oppervlakte van 0,43 ha. Landgoed Rozendaal Op Landgoed Rozendaal is een aantal bosperceeltjes met een totale oppervlakte van 0,38 ha, voornamelijk bestaande uit eik en grove den, aangekocht. Nabij onze parkeerplaats zijn twee akkers verworven met een totale grootte van 1,48 ha. De akkers worden uit het intensieve landbouwkundige gebruik gehaald en omgevormd naar een flora- en faunarijke akker. Aan de rand van het Reigersbroek, langs de Huysbongerdweg, is een akkerperceel aangekocht met een oppervlakte van 0,52 ha. Ook op deze akker zal het landbouwkundig gebruik geëxtensiveerd worden om de natuurwaarde te vergroten. Langs de Rijksweg N271 is een smalle strook, niet als natuur bestemde, grond verkocht ten behoeve van de reconstructie van een fietspad. Het Marissen In het gebied het Marissen is een bosperceeltje met een oppervlakte van 0,22 ha aangekocht. De houtopstand bestaat hoofdzakelijk uit grove den, in de randen gemengd met onder andere esdoorn, eik, berk en hazelaar. Sweeltje Aan de oostzijde van ons eigendom binnen het Sweeltje is een perceel grove dennenbos verworven met een oppervlakte van 0,51 ha. Aerwinkel – Voorsterveld Nabij Posterholt is een perceel als gouden natuur begrensd grasland van 0,20 ha verworven. Op het perceel zal een verschralingsbeheer worden ingezet teneinde de soortenrijkdom aan planten te verhogen. Molengreend Het Limburgs Landschap heeft ruim 26 ha eigendom van Essent in beheer genomen. Het betreft grasland en natuurterrein, voor het overgrote deel gelegen op het niet vrij toegankelijke terrein van de Clauscentrale. Het grote, door water omsloten, middenterrein van de Clauscentrale is met name voor ganzen een belangrijk foerageergebied.

22

Zuid-Limburg Akkerreservaat Amby Ten oosten van Maastricht is bijna 17 ha hamsterakkers aangekocht. SLL voerde op het grootste deel van deze oppervlakte al enkele jaren beheer ten behoeve van de hamster uit Bergse Heide Langs de Geul bij Houthem is een stukje grasland aangekocht van 0,35 ha. Het Natura 2000 gebied Geuldal is een van de prioritaire gebieden waar SLL middels aankoop natuur tracht te realiseren. Millenniumbos Op de Cannerberg aansluitend aan het Millenniumbos heeft SLL ca 8 ha jonge bosaanplant overgenomen van de gemeente Maastricht. Het betreft een boscompensatieverplichting die vanuit de A2werken ingevuld dient te worden. Kasteel Elsloo-Ruïne Stein-Standerdmolen Urmond In en van de gemeente Stein is ca 24,5 ha in eigendom overgedragen aan SLL. Het betreft kasteel Elsloo inclusief bijbehorend kasteelpark, de kasteelruïne Stein inclusief gracht en omliggend bosgebied en de standerdmolen van Urmond. Nabij het dorp Geulle is een klein perceeltje bos geschonken. Het betreft een stukje bos dat een onderdeel vormt van een groter landschapselement (bos) met een oppervlakte van 5,2 are. Torenmolen Gronsveld Ten noorden van Gronsveld heeft SLL de Torenmolen met bijbehorende gebouwen, woning en grond in eigendom gekregen van de Limburgse Molenstichting. Het complex is 2,5 ha groot inclusief een hoogstamboomgaard en vormt een prachtige landschappelijke eenheid. De in goede staat van onderhoud verkerende Torenmolen is de oudste windmolen van Limburg.

23

24

3

Beheer terreinen en gebouwen

3.1

Beheerplanning en onderzoek



Subsidieregeling Natuur en Landschap (SNL) Middels deze subsidieregeling wordt het beheer van de natuurgebieden en de daarin gelegen recreatievoorzieningen bekostigd. In 2014 is geen uitbreiding op de reeds ingediende subsidie aangevraagd. Niet voor alle aangekochte gronden kunnen aanvragen voor subsidiëring van het beheer plaatsvinden. Deze dienen soms eerst ingericht te zijn. Ook kan het voorkomen dat een verzoek ingediend (en gehonoreerd) moet worden om de status van een terrein op de provinciale kaart aan te passen; op basis van deze kaart worden de subsidies verstrekt. In maart is de subsidiebeschikking afgegeven voor het beheer van 7183 ha. Beheerplanning In het kader van haar ruimtelijke ordeningsbeleid is door de provincie een kaart met ‘gouden’, ‘zilveren’ en ‘bronzen’ natuur vastgesteld. Er is veel tijd besteed om deze voor de door ons beheerde percelen na te lopen. Deze kaart is immers van groot belang voor de uitvoering van het natuurbeleid de komende jaren. CRS2 In 2010 heeft een grondige herziening plaatsgevonden van het Centraal Registratie Systeem (CRS), waarin allerlei beheeraspecten van onze terreinen worden geadministreerd. Er is toen bewust gekozen om de achterliggende database te handhaven. Zo blijven de stappen in de programmatuur van het systeem overzichtelijk, haalbaar en betaalbaar. In 2014 is toch een aanvang gemaakt met de overgang van een FoxPro database naar SQL database. Ook de kaartviewer werd grondig aangepakt en op open source programma’s gebaseerd. Hierdoor konden diverse licenties gestopt worden. Tevens is de viewer hiermee webbased gemaakt. Dit sorteerde voor op verdere ontwikkeling naar gebruik van het CRS op tablet of smartphone. Evaluaties Een van de werkwijzen beschreven in het kwaliteitshandboek, gekoppeld aan onze status als gecertificeerd natuurbeheerder, is evaluatie van het terreinbeheer. Deze vindt sinds 2011 per district twee keer per jaar plaats. In het najaar krijgen akkers, graslanden en landschapselementen aandacht. In het voorjaar worden bossen, heiden, vennen, plassen en moerassen behandeld. In de periode voorafgaand aan de evaluatierondes is het jaarlijks geplande werk uitgevoerd. In beeld wordt gebracht waar en waarom het geplande terreinbeheer niet tot de gewenste resultaten leidt of niet uitgevoerd is. In de evaluaties ligt de nadruk op het concretiseren van mogelijkheden om het natuurresultaat te verbeteren. De uitgevoerde evaluaties leiden elk jaar weer tot kleine aanpassingen in het beheer. In 2014 heeft bijvoorbeeld een perceelsgewijze bespreking van de graslanden in het district Zuid plaatsgevonden. Dit heeft geleid tot aanscherpingen van het beheer op kansrijk geachte percelen. De Groote Heide bij Venlo is op een aparte dag bezocht om de begrazing van de hei en het maaibeheer op het zweefvliegveld te bespreken. Dit is met name van belang in relatie tot de grote waarde van dit terrein voor diverse plantensoorten, zeldzame paddenstoelen en reptielen. In het bos- en heidebeheer is de nadruk gelegd op het maken van kleinschalige variatie, bijvoorbeeld in de vorm van bosranden, plagplekjes en houtstapels en door middel van gescheperde begrazing.

25

Landbouwtellingen Zoals elk jaar zijn weer gegevens aangeleverd voor de verplichte landbouwtellingen. Op 1 april 2014 waren er 406 schapen, 95 geiten, 46 paarden en 329 runderen die onze terreinen begraasden; 1086 ha is opgegeven als zijnde in (afgeleid) agrarisch gebruik. Hier vallen bijvoorbeeld de heideterreinen, begraasde terreinen langs de Maas en natuurakkers onder. Onderzoek In 2012 is B-ware in opdracht van SLL een onderzoek gestart naar experimentele herstelmaatregelen voor jeneverbes in de Maasduinen. Een van de belangrijkste aanleidingen was de vraag waarom verjonging van jeneverbes slechts sporadisch tot niet voorkomt. Een proefopstelling bij het onderzoekscentrum B-ware aan de Radboud Universiteit heeft inmiddels aangetoond dat de oorzaak te vinden is in een tekort aan de kationen calcium, magnesium en kalium in de bodem. Inmiddels zijn ook in het jeneverbesstruweel in de Boshuizerbergen praktijkproeven gedaan met het toedienen van dolokal en patentkali. Eind 2014 zijn de eerste resultaten bekend geworden waaruit blijkt dat de naalden van jeneverbessen inderdaad ‘positief’ reageren’ op de toediening van kationen. Een verbetering van de kwaliteit van de bessen was nog niet terug te meten na twee jaar. Vanaf half maart tot begin juli heeft een studente van de Wageningen Universiteit onderzoek gedaan naar het schilgedrag van de kudde Nederlandse landgeiten in de Curfsgroeve. Zij heeft bepaald welk percentage bomen in de winter door de geiten wordt geschild en welke soorten zij daarbij prefereren. Daarnaast kon een verschil gemaakt worden in het schilgedrag tussen de winters 2012/13 en 2013/14, te meer interessant omdat de eerstgenoemde winter aanmerkelijk kouder was dan de laatste. Uit het onderzoek kwam naar voren dat de geiten een soort specifieke voorkeur hebben waarbij met name wilg, els, hazelaar en kers van hun bast worden ontdaan. Acacia en berk bleken duidelijk niet favoriet. Daarvan worden vrijwel uitsluitend jonge boompjes geschild. In strenge(re) winters schillen de geiten aanmerkelijk meer bomen dan in mildere winters.

3.2

Projecten – natuur en landschap In 2014 lag de nadruk op de afronding van twee belangrijke en omvangrijke projectenprogramma’s ter verbetering van natuur en landschap. De laatste natuurprojecten uitgevoerd in het kader van het Provinciaal Meerjarenprogramma Plattelandsontwikkeling 2010-2013 (PMJP) zijn met succes afgerond en financieel opgeleverd. Ook zijn de projecten binnen het subsidieprogramma Natuurkwaliteitsimpuls Nationaal Park De Maasduinen financieel afgesloten.

3.2.1

Projecten afgerekend in het verslagjaar Afgelopen jaar zijn de volgende projecten voor natuur en landschap financieel afgerekend met bijdragen uit onder andere Programma Beheer (PB) of via externe financiering door Rijkswaterstaat, waterschap of particulieren ( overig):

26

Project

3.2.2

Opp. Object

Financier

Walbeckerheide, planontwikkeling

21 ha

Dorperheide / Walbeckerheide

Overig

Reigersbroek, inrichting

7,8 ha

Reigersbroek

PB

Jammerdal, inrichting exotenbeheer

5,0 ha

Onderste en Bovenste Molen

PB

Hamert, Stalberg

11,0 ha

Hamert

PB

Lingsforterweg

2,3 ha

Landgoed Arcen

PB

Ravenvennen, Vossenheuvel

2,6 ha

Ravenvennen

PB

Natuurcompensatie Schans Arcen

0,5 ha

Zwart Water/Eikenweerd

Overig

Natuurcompensatie Schandelo

0,2 ha

Zwart Water

Overig

Egypte, natuurinrichting

1,10 ha

Onderste en Bovenste Molen

Overig

Projecten uitgevoerd in het verslagjaar In het verslagjaar zijn hierna per district beschreven welke opvallende projecten in uitvoering zijn gegaan of ingericht. We verwachten succesvolle resultaten voor flora en fauna en herstel van karakteristieke landschappen. District Noord Eckeltse Vennen Ten noordoosten van de Eckeltse Bergen is het 17 hectare grote natuurherstelproject Eckeltse Vennen ingericht. De voedselrijke bovenste laag van de bodem is grotendeels verwijderd, er zijn ondiepe vennen gemaakt, diepe sloten zijn gedicht met voedselarm zand en de voet van de stuifduinen [Maasduinen] is hersteld. Voor de knoflookpad, die mogelijk nog in zeer kleine aantallen in deze omgeving voorkomt, zijn speciale maatregelen genomen onder andere door de aanleg van een zandige akker en een matig voedselrijk voortplantingswater. Om op de ontgraven schrale maagdelijke bodem weer snel heideontwikkeling te laten starten is er maaisel van droge en vochtige heide, afkomstig van Landgoed de Hamert, uitgespreid. Tot slot is in het kader van de Internationale Boomfeestdag met schoolkinderen een landschappelijke beplanting met bomen en struiken langs de rand van het gebied ingeplant. Het areaal vochtige heide in het Nationaal Park de Maasuinen is met dit project in belangrijke mate vergroot en het is wachten op bijzondere soorten als moeraswolfsklauw, klokjesgentiaan en snavelbiezen. Afgelopen voorjaar zijn er in de nieuwe vennen massaal larven van een pioniersoort als de rugstreeppad gevonden. Het wachten is nu op de knoflookpad. Dassencompensatie Well-Aijen Op verzoek van Rijkswaterstaat hebben we ten behoeve van de das compensatiemaatregelen uitgevoerd. Door de aanleg van een hoogwatergeul noordelijk van de Baend gaat foerageergebied voor deze grote marterachtige verloren. Als alternatief zijn akkers ingezaaid met graan. In november is een haag aangeplant bestaande uit 1925 struiken (meidoorn, hazelaar, hondsroos, Spaanse aak, kardinaalsmuts en wegedoorn).

27

Boshuizerbergen In het kader van de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) zijn op de Boshuizerbergen in twee habitattypen maatregelen uitgevoerd. Het zwakgebufferde ven, aangelegd in 1999, is uitgebaggerd. Hierbij kwam ca 1400 m3 (te) voedselrijk slib vrij. Het areaal potentieel geschikt terrein voor droge heide, stuifzand en jeneverbesstruweel is door kap van grove dennenbos en plagwerk van de strooisellaag (inclusief bekalking) uitgebreid. Maasduinen Ook in de Maasduinen zijn werkzaamheden in het kader van de PAS uitgevoerd. Zowel op de Hamert als in de Ravenvennen is overtollige houtige opslag van heideterreinen en venranden verwijderd. Op de Hamert en Eckeltse bergen is tevens ongeveer 150 ha droge heide bekalkt. Dit vond plaats met kalk afkomstig van graafwerk aan de A2-tunnel te Maastricht, dat tegen een concurrerende prijs kon worden gekocht, natuurlijk nadat een bemonstering (door B-ware) tot de conclusie had geleid dat het een prima alternatief was voor de kalkvariant (dolokal) die veelal wordt gebruikt. Niet alle kalk is al benut; een deel ligt nog in depot aan de zuidzijde van de Hamert en bij de Schoorkuilen in Midden-Limburg. Walbeckerheide In 2014 hebben we de als natuurgebied opgeleverde voormalige zand- en grindgroeve op de Walbeckerheide in beheer genomen. Door enkele afrondende inrichtingsmaatregelen is een goede balans gevonden tussen recreatiebelangen en natuurwaarden. Kwetsbare delen van het terrein zijn via rasters gescheiden van wandelen fietspad. Er is een uitkijkplateau met daaronder een vleermuizenverblijf gerealiseerd, een uitstekende combinatie van natuur en recreatie. Een kleine parkeerplaats, vooral handig voor mensen die het gebied bezoeken om vogels te kijken, is aangelegd op ca 100 m van het plateau. Vanaf dit punt zijn dit jaar in elk geval een citroenkwikstaart (nooit eerder gezien in Limburg) en een wekenlang aanwezige Chileense flamingo waargenomen. Landgoed Arcen In Landgoed Arcen liggen enkele oude ontginningen met een uniek systeem van greppels en wallen. In het voorjaar zijn enkele vakken met bos gekapt om weer zicht te krijgen op deze structuren. In september zijn ook de wortelstronken afgevoerd en is het historische gebruik in ere hersteld door percelen als graanakker te gebruiken. Dubbroek Door het graven van een nieuwe greppel en plaatsing van een stuw is optimaal waterbeheer in het Dubbroek mogelijk geworden. Een kleine gronddam scheidt het gebiedseigen water van het landbouwwater. De ontwatering aan de rand van het gebied is gestopt door het dempen van een sloot; ontwatering van landbouw percelen wordt gegarandeerd door een nieuwe sloot. Om recreanten goed te kunnen ontvangen is de parkeerplaats opgeknapt. District Midden Inrichting Brensbrug en hydrologisch herstel slenk Grashut Weerterbos Als laatste fase van het natuurherstelproject Grashut in het Weerterbos is een ongeveer 3,5 ha groot grasland bij de Brensbrug, langs de Oude Graaf, heringericht. Het doel hiervan is herstel van ondiepe venachtige laagten en moeras met op de droogvallende oevers ervan nat schraalland (met kleine zeggen en mogelijk blauwgrasland). De voedselrijke bouwvoor is verwijderd en is in

28

samenwerking met agrariërs in de omgeving opnieuw benut. De randen van het perceel zijn geschikt gemaakt voor de groei van hennegras, een belangrijke waardplant voor het zeldzame spiegeldikkopje. Van deze zeer zeldzame dagvlinder bevindt zich waarschijnlijk de grootste Nederlandse populatie in het Weerterbos. Na aankoop van een bosperceel dat tot voor kort particulier eigendom was, bleek het mogelijk om een groot deel van de Heugterbroeklossing weer als slenk te kunnen herinrichten. Over een lengte van 650 meter is de diepe ontwatering gedempt; daar ligt nu een ondiepe beek. Hiermee is ook de natuurlijke afvoer van de vennen in de Grashut hersteld. Met dit project hebben we 6 à 8 hectare verdroogd bos kunnen vernatten, waar op termijn vochtig berken-zomereikenbos en berken-elzenbroekbos kan groeien. Beleidsmatig is hiermee voldaan aan wensen die vanuit het Nieuw Limburgs Peil (NLP) door het waterschap zijn geformuleerd. Jaspersven en faunapassage Schrevenhofseweg In nauwe samenwerking met gemeente Echt-Susteren hebben we gewerkt aan een natuurkwaliteitsimpuls in de omgeving van Sint Joost en het Marissen. Zo is de voormalige venlaagte van het Jaspersven vrijgemaakt van overmatige bosopslag. Voor een veilige oversteek van amfibieën, van de algemene gewone pad tot de zeldzame kamsalamander, en zoogdieren als das en hermelijn is een faunapassage onder de Schrevenhofseweg ingericht. Dieren kunnen nu veilig heen en weer lopen tussen de hoge zandduinen en de lagere graslanden en wateren in het Schrevenhofsbroekje. Sarsven en de Banen Dienst Landelijk Gebied is in opdracht van de bestuurscommissie Sarsven en de Banen, en in samenwerking met SLL, gestart met de inrichting van gronden rond onze eigendommen. Bij de Schoorkuilen en de Banen zijn laaggelegen percelen, veelal door ze via afgraving verder te verlagen, omgevormd tot vennen en venoevers. De percelen worden toegevoegd en aangesloten op bestaande natuurterreinen. Ook worden maatregelen genomen om het water langer in deze gebieden vast te houden om zo effecten van verdroging zo klein mogelijk te houden. Plannen om het ven in zijn ‘oude glorie’ te herstellen zijn vergevorderd. Daartoe zal een deel van de weg Kwegt worden weggegraven. Een eiland in het ven zal herinneren aan de locatie van het vroegere asfalt, maar vanaf 2016 dienen als vogelbroed- en rustgebied en als groeiplaats van zeldzame planten. Om wandelaars en fietsers van de fraaie nieuwe natuur te laten genieten, worden er verschillende observatiepunten ingericht en worden wandel- en fietspaden aangepast. District Zuid Uitvoering Programma Stroomlijn Langs de Nederlandse rivieren wordt in het kader van Stroomlijn hard gewerkt aan het vergroten van de veiligheid door te zorgen voor een goede afvoer tijdens hoog water. Begroeiing in het winterbed kan daarbij de doorstroming belemmeren. Dit vergroot het risico op overstromingen. Om dit in de toekomst te voorkomen werkt Rijkswaterstaat (RWS) samen met SLL en andere terreineigenaren aan het verminderen van het areaal te ruige begroeiing langs de Maas, een zogenaamde inhaalslag. Ogenschijnlijk is de kap van bosschages en struwelen, en eventueel het maaien van ruigtes, in tegenstelling met onze doelstellingen. Soms kan natuurbeheer en beheer ten behoeve van andere doelstellingen echter ook hand in hand gaan. Zo hebben we in onze terreinen Pietersplas en Eijsder Beemden (langs de Maas ten zuiden van Maastricht) de hoog opgaande begroeiing in de stroombanen van rivier de Maas plaatselijk moeten verwijderen: een ingreep met landschappelijk een aanzienlijke impact. Andere locaties, buiten de stroombanen blijven echter gevrijwaard van dit beheer. Het verwijderen van opgaande begroeiing heeft ook gezorgd voor meer afwisseling en openheid in onze natuurgebieden, wat met name door wandelaars wordt gewaardeerd. Plaatselijk zijn ook populieren verwijderd. Hoewel dit landschappelijk opvallend is, levert de nu kale en zonnige bodem juist een nieuwe kans op voor plantensoorten. Bladval van de populieren leverde jaar in jaar uit een stevige aanvoer van voedingsstoffen op, waarvan met name grote brandnetels profiteerden. De verwachting is dat andere planten dan de brandnetels een bloemrijker beeld gaan opleveren. Komend jaar gaan we in aansluiting op Stroomlijn verder met het kwalitatief opwaarderen van deze terreinen.

29

3.3

Regulier terreinbeheer

3.3.1

Bosbeheer Onderhoud Bosonderhoud kan zowel het bos zelf als het menselijk gebruik van de omgeving ten goede komen. In het Kaldenbroek is de rand van een elzenbroekbos teruggezet, met als doel de messcherpe bosrand met het aangrenzende grasland te verzachten. Op de Tuspeel is op ca 2 ha jong bos, vooral bestaande uit zomereik, vrijgesteld van onder meer Amerikaanse eik en berken. Hier wordt getracht om de dominantie van de Amerikaanse soort te doorbreken. Daartoe moet wel ondersteuning plaatsvinden, omdat opnieuw uitlopende Amerikaanse eiken sneller groeien dan hun Europese familielid. Om de kwaliteit van de historisch belangrijke maar ook gewoon mooie laan van de monumentale tamme kastanjes bij de Mortelshof te behouden zijn alle boomspiegels (zones rond de basis van de stam) van opslag ontdaan. De laan kreeg hierdoor zijn allure nog meer terug. In de Zuid-Limburgse bossen waar de randlengte met buren groot is, is voortdurend aandacht voor het (potentiële) gevaar van vallende takken en bomen. Dat betekent naast de controles, dat er ook veelvuldig gewerkt werd. Bij Bemelen, Terblijt, Simpelveld, Valkenburg en Cottessen werden bos- en struweelranden teruggezet. Daarnaast werd de bosrand boven de ingangen van een aantal mergelgroeves van bomen en struiken ontdaan. Op die manier komt niet alleen de groeve ingang beter tot zijn recht, maar wordt ook het beschadigen ervan door wortelgroei en vallende bomen, voorkomen. Onder andere de Kloostergroeve, Koeleboschgroeve, Paradijsbergskes en de NATO-groeve waren dit jaar aan de beurt. In het Wolfhagerbos nabij Schinnen was er een acuut gevaar door omvallende populieren nabij een boerderij. Onderhoud van de populieren was daar niet de geëigende oplossing aangezien een schimmelziekte alle populieren aantastte, met afsterven binnen enkele jaren tot gevolg. Daarom is ruim 1 ha volledig ontdaan van deze gedeeltelijk al afgestorven bomen. Dat is met zorg door een aannemer gedaan zodat de rijke onderlaag van met name elzen vrijwel geheel kon worden gespaard. Hiermee is meteen omvormingsbeheer naar elzenbroekbos ingezet. Verkeersveiligheid is natuurlijk ook een belangrijk item voor SLL. Daarom zijn bij wegen die onze gebieden doorsnijden bomen opgesnoeid. In Midden-Limburg gaat het daarbij om ca 4,4 km, in Noord-Limburg vond dit met name plaats langs de N271 in de gemeenten Venlo en Bergen. Houtoogst Omdat een gemengd bos ecologisch rijker is dan een eenvormig bos, wordt ieder jaar gewerkt aan het verbeteren van de ecologische rijkdom, door dunningen van met name exoten of de kap van niet-inheemse boomsoorten. In het winterhalfjaar wordt daaraan vooral in district Noord en Midden aandacht besteed. Soms kan een partij hout uit ons eigen bos ook nuttig worden ingezet voor de verbouw van onze eigen panden. Daartoe is 122 m3 douglas met een mobiele zaag bewerkt tot planken en balken. Deze zullen worden gebruikt bij de renovatie van de Oude Pastorie te Beek, die naar verwachting in 2015 van start gaat. Brandhout voor particulieren is ook nog een bescheiden bron van inkomsten. Er wordt in district Noord ongeveer 250 m3 (vooral Amerikaanse eik) verkocht voor de kachel. Exotenbeheer Een aantal uitheemse boomsoorten gedraagt zich dusdanig ‘agressief’ dat regelmatig beheer zinvol is om het ontstaan van monotoner bossen tegen te gaan. Dit speelt vooral op de droge zandgronden in

30

Noord- en Midden-Limburg, en in veel mindere mate in Zuid-Limburg. In Midden-Limburg werd in nagenoeg alle bosgebieden aandacht besteed aan het terugdringen van Amerikaanse vogelkers. Op ca 350 ha werd deze prunussoort, ook wel bekend als ‘bospest’ onder handen genomen. Nieuw bos Dit jaar is 1 ha nieuw bos aangelegd in het project de Eckeltse Vennen. Het bos is op 19 maart met behulp van Nederlandse en Duitse kinderen geplant. Het aan het einde van 2013 aangeplante bos van 8 ha ten zuiden van Maastricht, inmiddels omgedoopt tot Hoogcannerbos, kreeg de nodige startverzorging. De laan van notenbomen moest met name in april een aantal keren van water worden voorzien om uitdroging te voorkomen. Dat heeft geloond want alle exemplaren zijn het eerste cruciale jaar door gekomen.

3.3.2



Beheer van heideterreinen en vennen SLL werkte de afgelopen jaren veelal projectgewijs aan het geleidelijk uitbreiden van het areaal heide en vennen. In 2014 vond dit plaats bij de Eckeltse Bergen en op de Boshuizerbergen. Daarnaast concentreert het werk zich op beheer, dat veelal maatwerk is. Waar vroeger de keuze werd gemaakt om ‘simpelweg’ al dan niet binnen rasters te begrazen ligt nu meer de nadruk op gescheperde begrazing (inclusief gewenste graasdruk en periode), kleinschalig plaggen, handmatig of machinaal verwijderen van houtige opslag en bij vennen op peilbeheer. Gennepse Heide Op het voormalige terrein van Maria Roepaan op de Gennepse Heide is in mei een start gemaakt met het opruimen van allerhande oude rasters en parkeerplaatsen. De heideterreintjes zijn vrijgemaakt van houtige opslag; vrijkomend hout is versnipperd en naar een biomassacentrale afgevoerd. Behalve een aannemer verrichtten ook cliënten van de Stichting Dichterbij hierbij werkzaamheden. In het tweede deelgebied van de Gennepse Heide, bij Heezeland, werd 30 ton groenafval, die hier in het verleden gestort was, afgevoerd. Een parkeerplaats is opgeruimd en tevens zijn enkele percelen geplagd. Heidemaaisel afkomstig van de Hamert is opgebracht om als zaadbron voor de toekomstige vegetatie te dienen.

31

Herderbeheer Goed uitgevoerde schapenbegrazing middels een gescheperde kudde, een beheermethode die benut wordt in district Noord, leverde nadrukkelijk een meerwaarde voor natuurgebieden op. Door te sturen in begrazingstijdstip, locatie en begrazingsdruk in heideterreinen, op venoevers en in schraalgraslanden kan veel gerichter worden beheerd op behoud en ontwikkeling van terreinkwaliteit. Hiervoor is een begrazingsplan opgesteld. Het plan geeft aan waar en wanneer begraasd moet gaan worden. In 2014 viel opnieuw ruim 700 ha, vrijwel geheel in De Maasduinen onder dit beheerregime. Hiervoor werden onze eigen kudde, en ingehuurde kuddes van de firma’s Ecovee, Feronia en De Wassum benut. Bosopslag Overtollige opslag van bomen en struiken wordt zowel op heide als venoevers regelmatig teruggezet. Juist een rijk gestructureerde vegetatie is het soortenrijkst. Zeker droogvallende venoevers zijn gevoelig voor een te snelle verbossing. Met name wilg en els kiemen er graag. Veel typische venoeversoorten zoals klokjesgentiaan, kleine zonnedauw en moeraswolfsklauw zullen zonder ingrijpen verdwijnen. Vandaar dat één keer per 1 à 2 jaar venoevers gemaaid worden. Vanwege de kwetsbaarheid van deze terreindelen worden machines met ballonbanden ingezet of lichte trekkers met een eenvoudige maaibalk. In MiddenLimburg werd zo op ca 50 ha (inclusief enkele natte graslanden) gemaaid. Het maaisel wordt voor een deel op akkers als mest gebruikt, niet alleen bij onszelf maar ook bij enkele agrariërs. Een andere manier waarop venoevers, en soms ook drijftillen in de vennen worden beheerd is via het uittrekken van houtige opslag. Deze maatregel werd uitgevoerd op de oevers van een aantal vennen in de Ravenvennen. Ecoduct Een mogelijk wat vreemd element binnen deze paragraaf is het ecoduct dat de Weerter- en Budelerbergen over spoorweg en autosnelweg verbindt met het Weerterbos. In de late winter werd dit bouwwerk tijdens een feestelijke bijeenkomst formeel opgeleverd. SLL is vanaf nu beheerder van dit gebied, waarbij overigens de aannemer nog enige tijd verantwoordelijk blijft voor het ingeplantte bosplantsoen. Aan het eind van het jaar werd heidemaaisel aangebracht over de volledige lengte van het ecoduct. Dit vormt een centrale verbindingsstrook, gelegen tussen boomstobben, waardoor (als het goed is) karakteristieke heidesoorten zich over deze constructie gaan verplaatsen. Beheer van het ecoduct is tot nu toe nauwelijks nodig gebleken. Twee vrijwilligers die de monitoring van passerende fauna op zich hebben genomen, melden ook regelmatig sporen van mensen en mountanbikes. Enig toezicht op deze ongewenste gebruiksvormen (recreanten kunnen passeren over een enkele honderden meters van het ecoduct gelegen viaduct) kan de komende jaren nodig blijken.

32

3.3.3

Inrichting en beheer van graslanden en akkers De meest waardevolle graslanden en vrijwel alle akkers hebben we al jaren zelf in beheer. Het betreft veelal de natte of zeer droge schrale graslanden waar de botanische ontwikkeling vraagt om maatwerk in het beheer. Graslanden die veelal versnipperd tussen de nog gangbare landbouwpercelen liggen en nog productief zijn worden middels een contract verpacht aan derden. In het pachtcontract zijn alle beheermaatregelen genoemd die de gebruiker moet uitvoeren. Veelal gaat het hier om eisen met betrekking tot hooibeheer en aantallen grazers. In 2013 zijn de pachtcontracten deels stringenter geworden. Bij hooibeheer is als extra eis gesteld dat stroken langs de rand van het perceel ongemaaid moesten blijven, om blijvend leefgebied voor insecten te bieden. Veel bijzonderheden zijn er met betrekking tot dit reguliere graslandbeheer niet te melden. Opmerkelijk was wel dat in overleg met medewerkers van onze buitendiensten veel percelen tot in december werden begraasd. Door het langdurige groeizame, en niet te natte weer, bleek dit mogelijk. Pachtcontracten gelden normaal gesproken tot 1 november. Hooilandbeheer Het maaien van vochtige en natte graslanden is echt maatwerk. Met de inzet van wetlandmaaiers is in district Noord in totaal 71 ha gehooid: 26 ha in een voorjaarsronde (eind juni/begin juli) en de resterende 45 ha in de nazomer (vanaf half september). Daarbij is ongeveer 650 ton maaisel vrijgekomen. Dankzij de inzet van vrijwilligers van de Universiteit Maastricht kon op de moeilijk toegankelijke terrassen bij Chateau Neercanne weer hooilandbeheer worden toegepast. Droge graslanden Droge terreindelen waar maaien het beheermiddel is worden vanaf medio juni gehooid. Het vrijgekomen maaisel is vanwege de aanwezigheid van jacobskruiskruid niet te gebruiken als hooi en wordt naar de compostering afgevoerd. Om de droge graslanden botanisch en faunistisch verder te ontwikkelen is maatwerk vereist. Daarvoor worden percelen die verschraald moeten worden twee keer gehooid en percelen die het gewenste stadium bereikt hebben slechts één keer. In beide gevallen blijven delen overstaan als dekking en voedsel voor fauna en/of voor rijping van bloemzaden. Een belangrijk aandachtspunt bij het herstel van droge graslanden op arme zandgronden is bodemverzuring. Daarvoor is medio mei in district Noord 12 ha grasland bekalkt langs de Kampweg in het Heuloërbroek. De geplagde graslanden op de Bemelerberg die zich (hopelijk) de komende jaren gaan ontwikkelen tot fraaie heischrale graslanden zijn volledig voorzien van nieuwe rasters. Daarmee kunnen ze in de komende jaren worden opgenomen in de schapenbegrazing. Dit specifieke beheer zorgt voor een optimale ontwikkeling van deze kwetsbare systemen. De geplagde graslanden op de Verlengde Stroberg hebben een vliegende start gemaakt. Dankzij het aangebrachte maaisel uit de Berghofwei (Staatbosbeheer/Natuurmonumenten) was het er in het eerste jaar al geel vanwege de vele bloeiende planten van de harige ratelaar. Akkers In Midden-Limburg werden de akkers weer op de gebruikelijke wijze beheerd, met een eldorado voor akkergebonden flora en fauna tot gevolg. Zomergerst, haver, bladrammenas, boekweit en luzerne waren de belangrijkste gewassen. Oogsten van gewas bleek veelal lastig, onder meer vanwege het grote aandeel (lastige) akkerkruiden en de tijdelijk natte weersomstandigheden. In tegenstelling tot vorig jaar lukte het ook niet om boekweit te oogsten. In het najaar is getracht om kweekgras, een lastig onkruid dat ook nauwelijks natuurwaarde heeft, een klap toe te dienen. Mogelijk profiteert deze soort van de steeds verdergaande verschraling van de akkers, waar erg weinig of geen mest op wordt gebracht. Plaatselijk wordt echter wel maaisel van akkers ondergewerkt zodat er voldoende organische stof in de bodem aanwezig is. SLL is gestart met een proef met pleegakkers. In deze akkers worden zeldzame akkerkruiden, waarvan het zaad soms op andere plaatsen in de regio is verzameld en is opgekweekt op het universiteitsterrein van de Radboud Universiteit, uitgezaaid. Zo wordt getracht deze soorten terug te brengen in de regio’s waar ze ooit voor kwamen.

33

In dit eerste jaar van deze activiteit kan gedacht worden aan soorten als korensla, bleekgele hennepnetel en bolderik. Komend jaar zal daar verspreid over de provincie nog een breed scala aan soorten bij kunnen komen, mits hiervan nog zaad van verzameld en opgekweekt kan worden. In elk van onze districten worden 1-3 akkerpercelen benut als pleegakker. Het jarenlange hamsterbeheer heeft wisselend succes. Gelukkig zijn er naast moeilijke jaren voor de nog immer sterk bedreigde hamster ook lichtpuntjes. Dit jaar werden op de hamsterakkers nabij Sibbe de meeste burchten geteld. Dit resulteerde in het ontvangst mogen nemen van de trofee die door de hamstercommissie jaarlijks wordt uitgereikt aan de instantie/persoon waar de meeste burchten zijn geteld. De trofee zal een jaar lang prijken op het bureau van de collega die dit beheer met hart en ziel uitvoerde.

3.3.4

Landschapselementen Aan de rand van het Weerterbos, aan het eind van de Colusdijk, is een nieuwe poel gegraven. Enigszins bizar is dat de grond die hierbij beschikbaar kwam is gebruikt om een even verder gelegen poel te dempen. Deze poel was gekoloniseerd door de beruchte, oorspronkelijk uit Nieuw-Zeeland afkomstige watercrassula. Deze plant kan oevers en soms ook kleinere wateren geheel overgroeien. Tot nu toe is de enige effectief gebleken beheermaatregel het begraven van de groeiplaatsen. Beheer van deze soort wordt echter steeds lastiger. Een groeiplaats nabij de Schoordijk (Sarsven en de Banen) is dusdanig groot dat begraven er geen reële optie meer is. Ook de natuurlijke verspreiding van de soort wordt helaas eenvoudiger. Nadat de eerste kolonisatie ongetwijfeld plaatsvond via leeggegooide aquaria, zorgen nu waarschijnlijk watervogels voor de verdere verspreiding. Daarover kan nauwelijks controle worden uitgeoefend. Naast dit opvallende poelenbeheer werd natuurlijk ook regulier beheer uitgevoerd. In Noord-Limburg werden tien poelen geschoond, en werd er met een kraan houtige opslag verwijderd. Zeker als deze aan de zuidzijde van de poel staat, en het water daarmee in de schaduw zet, is dit een noodzakelijke maatregel. Poelen in de zon zijn veel waardevoller voor flora en fauna dan beschaduwde. In de maand januari zijn ruim 17 km meidoorn- en sleedoornhagen in het Zuid-Limburgse landschap weer gesnoeid. Het in 2013 ingezette beheer om op diverse locaties één zijde niet jaarlijks te snoeien maar slechts om de 3 jaar, is verder uitgebreid. Hiermee krijgen bijzondere soorten die aan deze landschapselementen zijn gebonden, zoals hazelmuis en sleedoornpage, meer kans. Begin februari vond in nauwe samenwerking met de Stichting IKL en de ANWB een snoeikamp plaats in de Belletboomgaard. Nadat ca. 20 snoeiers al de nodige bomen hadden bijgewerkt in de dagen er voor, vond op 8 februari een groot evenement plaats met ruim 100 deelnemers in dezelfde boomgaard.

3.3.5

Historische elementen Veel zichtbare elementen uit ons verleden worden voor publiek herkenbaar gehouden. Denk daarbij aan grafheuvels, landweren, kampjes, fort en kanaal bij de Fossa Eugenia, en sommige ruïnelocaties (bijv. van het voormalig klooster aan de rand van de Barbara’s Weerd). Maaiwerk van grazige maar soms ook van houtige vegetatie (met name bramen) is hiervoor de uitgelezen beheermaatregel.

3.3.6

Natuurontwikkelingsgebieden Lus van Linne De natuurkern in de Maasplassen is volop in ontwikkeling. In de Lus van Linne wordt inmiddels hard gewerkt door Ballast Nedam die via winning van delfstoffen en een daaropvolgende afwerking met o.a. schraal zand een mooi natuurgebied gaat opleveren. Kuypers Kessel voert de eerste werkzaamheden uit. Door zogenaamde ‘stille winning’ wordt het eerste grind uit het natuurgebied gehaald. Inmiddels zijn onze eigen galloways actief als beheerder. Ook de bever is er al bezig met landschapsvorming.

34

Maasveld Een uitbreiding op veel kleinere schaal van het areaal natuurontwikkelingsgebied vond plaats in de Maascorridor ter hoogte van Tegelen. Door een nieuwe verwerving is uitbereiding van het Maasveld in zuidelijke richting mogelijk geworden. Begin september zijn er duikers in de Egerbeek gelegd waardoor het ‘oude’ en ‘nieuwe’ Maasveld met elkaar gekoppeld zijn en grazers het terrein integraal kunnen beheren. Maasvuil Het gecoördineerd opruimen van het zwerfvuil langs de Maas is een jaarlijks terugkerende activiteit. Door goede samenwerking tussen allerlei vrijwilligers, scholen, verenigingen en Rijkswaterstaat worden natuurgebieden langs de Maas ontdaan van hun zwerfvuil. De hoeveelheid zwerfvuil hangt sterk af van het al of niet voorkomen van hoog water. Bij hoogwater worden enorme hoeveelheden plastic, hout en ander afval aangevoerd die deels blijven hangen in de vegetatie langs de Maas, waaronder de bij SLL in beheer zijnde terreinen verspreid over de provincie. Zo werden er in 2014 in Midden-Limburg ruim vijf containers van 20 m3 met aangedreven afval gevuld. Dankzij de inzet van vele tientallen vrijwilligers kan deze schoonmaakactie jaarlijks gehouden worden .

35

3.3.7

Grazers Grote grazers In een groot deel van de natuurontwikkelingsgebieden langs de Maas lopen grote grazers die we zelf in beheer hebben, het betreft hier vooral Gallowayrunderen aangevuld met enkele Lakenvelders (nieuw in onze terreinen) en paarden. De meeste daarvan lopen in Noord-Limburg. Het kuddebestand bestond daar in december uit 200 Galloways en 6 Koniks. Het aantal Galloways in Midden-Limburg steeg sterk. Ca 25 stuks werden als grazer ingezet in de Lus van Linne; deze dieren waren alle afkomstig uit onze eigen kudde uit Noord-Limburg. Aan het eind van het jaar liepen er in Midden-Limburg 62 Galloways, waarvan 18 stieren. Rond de Maasplassen lopen naast runderen ook nog 13 Konikpaarden. Een deel hiervan (zes hengsten) verhuisden gedurende het jaar naar een perceel nabij de Clauscentrale dat van Essent in beheer is genomen. Als tweede paardentype begrazen zes Exmoorpony’s nog steeds de grazige vlakten bij de Grashut in het Weerterbos. Ook in 2014 werden Galloways via de Natuurvlees Coöperatie Nederland (NCN) vermarkt. Het ging om 27 dieren. De NCN is een initiatief van de coöperatieve bosgroepen en Omnivoor en heeft als doel om de meerwaarde van natuurvlees te kapitaliseren. Een audit in juli leverde een Beter Leven keurmerk voor onze runderen op waardoor zij als als natuurvlees verkocht mochten worden. Later werd deze status echter weer ingetrokken. Dierenbescherming vond de wijze waarop onze dieren gevangen worden te stressvol, een teleurstellende ontwikkeling.

36

Kleine grazers Sinds jaar en dag heeft SLL eigen kuddes schapen en geiten die worden ingezet bij het beheer van natuurterreinen. Het zijn met name heideterreinen en venranden in Noord-Limburg en kalkrijke hellingen in Zuid-Limburg waar deze dieren worden ingezet. De schaapskudde in district Noord bestaat uit 216 Kempische heideschapen en 13 Nederlandse landgeiten.

3.4

Gebouwen Algemeen In 2014 is een start gemaakt met het inspecteren van al onze gebouwen in het kader van de veiligheid en onderhoudstoestand. Om de verzamelde informatie goed te kunnen verwerken is een softwareprogramma aangeschaft voor gebouwenbeheer. Hiermee is het gebouwenonderhoud beter te plannen en te budgetteren. Tevens wordt de onderhoudshistorie zo vastgelegd. Vakantiewoningen Onze vakantiewoningen hebben door het intensieve gebruik aanvullend onderhoud nodig. In 2014 is op alle locaties (inmiddels 12 stuks) extra aandacht besteed aan de onderhoudsplanning zodat het hoge kwaliteitsniveau van deze woningen behouden blijft. In het bijzonder is aandacht uitgegaan naar de installaties, zowel wat betreft storingsvrij functioneren, veiligheid als energieverbruik. District Noord Wijmarsche watermolen, Landgoed Arcen Met behulp van subsidies vanuit het Besluit Rijkssubsidiëring Instandhouding Monumenten (BRIM) van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) is onderhoud uitgevoerd aan de molen. De straatzijde van het gebouw is in de steigers gezet en het slechte voegwerk is vervangen. Op het dak zijn enkele kapotte pannen vervangen en is de nok opnieuw aangesmeerd. Om schade aan de romp van het gebouw te voorkomen is in overleg met de gemeente Venlo en de RCE besloten om een bijpassende goot te maken die afwatert in de beek. Verder zijn er enkele kleine punten onder handen genomen in het kader van de veiligheid. Bij dit werk is rekening gehouden met de aanwezige muurvegetatie, waarbij steenbreekvarens zo goed als mogelijk zijn behouden. Kasteel Arcen Aan de gebouwen behorend bij het complex van Kasteel Arcen (inclusief Kasteeltuinen) zijn veel werkzaamheden uitgevoerd. De werkzaamheden hebben plaatsgevonden aan de monumentale gebouwen bij de entree en bij diverse gebouwen in het park. Het koetshuis en poortgebouw zijn aan de buitenzijde onder handen genomen. Zo zijn alle buitenramen, kozijnen en deuren geschilderd.

37

Het voegwerk is partieel bijgewerkt. Er is hier veel aandacht besteed aan de samenstelling, kleur en afwerking van de voeg om een zo egaal mogelijk beeld te krijgen. De daken en goten zijn nagelopen en een paar kleine lekkages zijn verholpen. De ramen bij de kassa in het poortgebouw zijn aangepast en het schuifraam is vernieuwd. Hierbij is teruggegrepen op de oorspronkelijke detaillering, passend bij het gebouw. Het wapen van de toren is geheel opnieuw geschilderd. Aan het einde van 2014 is een gestart gemaakt met het vervangen van het leiendak op de poorttoren. Deze leien, daterend van circa 1950, zijn tijdens de grote restauratie van 1985 niet vervangen en waren nu aan het einde van hun levensduur. De toegangsbrug naar het poortgebouw als ook de boogbrug van de oranjerie naar de rozentuin zijn opnieuw gevoegd. Tevens zijn hier de nodige scheuren in het metselwerk hersteld. Ook de bestrating is opnieuw gelegd zodat het regenwater van de brug wordt geleid, waarmee toekomstige vorstschade grotendeels voorkomen kan worden. Aan het kasteel zelf zijn de onderdorpels en vleugels voorzien van grondverf en is de stopverf gerepareerd, als preventieve maatregelen ter voorkoming van verdere schade in de toekomst. Dit alles vond plaats in afwachting van een verdergaande restauratie van de buitenzijde en de brug, die stokt op het tot nu toe niet beschikbaar komen van (rijks)subsidies. In het kasteel en koetshuis zijn door vrijwilligers van VDL wanden en plafonds getext. Deze groep vrijwilligers heeft ook het bergpaviljoen, het rozenhuisje en de riddertent geheel opnieuw geschilderd. De riddertent heeft daarna nog een nieuwe dakbedekking gekregen. In het park zijn de houten bruggen voorzien van een nieuwe beplanking. Ook zijn de leuningen nog hersteld. Bezoekerscentrum Groote Heide De luifel aan de voorzijde is vervangen. Deze bleek dusdanig te zijn aangetast door waterschade dat reparatie onmogelijk was. Boswachterswoning Zwart Water De woning bleek te kampen te hebben met een grote hoeveelheid vocht aan de binnenkant. Door de spouwmuur beter te ventileren en het aanbrengen van mechanische ventilatie lijkt het probleem nu verholpen Uitzichtpunten Maasduinen In de Maasduinen werden op drie plekken observatiepunten en rustvoorzieningen gerealiseerd. Op de Walbeckerheide is onder een nieuw uitzichtplateau eveneens een kelder gerealiseerd als overwinteringsplek voor vleermuizen. Op Landgoed Arcen werd een fraaie uitzichttoren aan de rand van het Straelens Broek gerealiseerd. District midden Paviljoen Ool Intensief overleg met de gemeente Roermond, Provincie Limburg en Rijkswaterstaat leidde in 2014 nog niet tot resultaat over de bouw van het pand en daar bij horende voorwaarden. Probleem is dat het bouwen in het winterbed van de Maas een robuuste rivierverlagende maatregel vereist die door initiatiefnemers moet worden gerealiseerd en mede gefinancierd.

38

Uitkijktoren Reigersbroek In het Reigersbroek op landgoed Rozendaal is een uitkijktoren geplaatst. Hierbij is gekozen voor een bestaand ontwerp dat al met succes in de Maasduinen is benut. Het betreft een houten constructie die voorzien is van een stalen spiltrap. Wij hebben een brede afweging gemaakt omtrent de houtsoort die is toegepast. Uiteindelijk is daar voor gerecycled hardhout gekozen. Dit hardhout, basralocus, is afkomstig uit de haven van Rotterdam. Hier werd het jaren gebruikt als houten wal bij de aanleghaven. Nabij de toren is tevens een fietsparkeerplaats gecreëerd. Koningshof Op de Koningshof zijn twee vakantiewoningen (10 + 16 personen) plus een afzonderlijke vergaderlocatie gerealiseerd. Architect B. Laugs tekende voor het ontwerp. De renovatie werd door bouwbedrijf Maasveste Berbenbouw naar volle tevredenheid gerealiseerd. Door de toepassing van natuurlijke bouw- en isolatiematerialen is een sfeervol geheel ontstaan. Bovendien is het pand energiezuinig door de toepassing van aardwarmtesystemen en zonnecollectoren. In april 2014 konden de eerste gasten worden ontvangen. Kasteel Montfort In het project Heerlickheit Montfort werden samen met de Stichting Kasteel Montfort de voorbereidingen getroffen voor de realisatie van de tegenover het kasteel gelegen tuinen. De start van de aanleg is in 2015 voorzien.

39

District Zuid Oude Pastorie Beek Helaas kon in 2014 nog geen start gemaakt worden met het concreet uitvoeren van het project Oude Pastorie. Door een bezwarenprocedure in het kader van het bestemmingsplan (ruimtelijke onderbouwing) trad vertraging op. Planning is nu om in 2015 met restauratie en gedeeltelijke nieuwbouw te starten. Frankenhofmolen In maart was ook de westelijke vleugel van de Frankenhof herbouwd en ingericht, klaar voor de ontvangst van de eerste vakantiegangers. Er is gezocht naar een optimale balans tussen wensen van huurders en indeling van de ruimte. Het realiseren van een badkamer per slaapkamer is weliswaar een grote investering; het blijkt echter dat hier vanuit de markt vraag naar is. De verhuur is dan ook meteen zeer succesvol verlopen. Gedurende een intensief proces van zeven jaar is in samenwerking met de architect K. Pesch – Konopka en aannemer-architect Laugs een zeer belangrijk monument gered van de ondergang en herbestemd. Ruïne Stein De ruïne Stein is per 4 juli 2014 in bezit gekomen. Besloten is om herstel van de gestutte mergelmuur direct op te pakken met door de gemeente Stein reeds in 2013 gereserveerde financiële middelen. De mergelmuur is in zijn geheel gerestaureerd waarbij zoveel mogelijk originele stukken gehandhaafd zijn. Tevens is de waterhuishouding aangepast en bijgewerkt om schade door regenwater in het metselwerk te voorkomen. Gelijktijdig zijn ook de laatste restjes asbest in de rode toren gesaneerd en is hier een nieuwe regenwaterafvoer gemaakt aan de buitenzijde van de toren.

40

Kasteel Elsloo Kasteel Elsloo is eveneens per 4 juli 2014 aan ons gebouwenbestand toegevoegd. Een toegangspoort van de straat naar de grote schuur is er vervangen. Verder is de toegangsbrug met stalen hekwerk na een schade hersteld. In het park zijn we gestart met het repareren van de twee gemetselde bruggen, de toegangspoort van het park en het hekwerk bij de tuin. Het theehuisje in het park heeft wat kleine reparaties ondergaan, in afwachting van een mogelijke restauratie. Wittemer Molen Bij de Wittemer Molen werd een start gemaakt met het schilderwerk van alle buitenramen, kozijnen en deuren. Ook is er onderhoud gepleegd aan het molenwerk. De molen heeft ook een paar keer gedraaid. Deze is echter pas weer maalvaardig en te gebruiken als de molenvijver in orde is. Deze dient uitgebaggerd te worden. Janssen Meule Oirsbeek Van de Janssen Meule werden de muren onder in de molenbelt hersteld. Door jarenlange inwatering en vorstwerking waren hier veel stenen verpulverd en was er sprake van een instabiele situatie. Aan de molen werden verder kleine onderhoudswerken uitgevoerd. Het probleem van een slechts zeer moeizaam rond te draaien kap werd (tijdelijk) opgelost door inzet van een electromotor. Hoogcruts Op Hoogcruts werd het zogenaamde Kanunnikenhuis (het landhuis) geconsolideerd. Wind- en waterdicht maken betekende hier het herstellen van alle kozijnen en raamvleugels en het toepassen van een nooddak op de eerste verdieping. In het verslagjaar werden de voorbereidingen getroffen om ook de voormalige kapel te consolideren. Deze opdracht is aan Aannemersbedrijf Coppes gegund.

41

3.5

Tuinen en parken De toegenomen aandacht voor erfgoed, ook bij SLL, rechtvaardigt een aparte paragraaf in dit jaarverslag over tuinen en parken. Daarbij speelt ook mee dat de stichting de Kasteeltuinen Arcen in eigen beheer hebben doorgestart na het faillissement van de exploitant in 2012. Ook is SLL betrokken bij het herstel van de tuinen bij de kasteelruïne Montfort en bij de aanleg van Lusthof 2.0 bij de Oude Pastorie in Neerbeek. Daarnaast hebben we bij de terrastuinen van Chateau Neercanne onze eigen verantwoordelijkheid. In 2014 zijn daar nog bij gekomen de kasteelruïne Stein en de buitenplaats kasteel Elsloo met heemtuin. Tevens werd door ASR de kasteelruïne Bleijenbeek aan ons in erfpacht gegeven. Hierover zal komende jaren meer bericht worden. Mede dankzij de enthousiaste inzet van een vrijwilliger heeft SLL begin 2014 de stoute schoenen aangetrokken en is gestart met het terug brengen van de historische moestuin bij Kasteel Neercanne. Deze was reeds in de achttiende en negentiende eeuw in gebruik. Nu is deze heringericht met een breed assortiment kruiden en (deels zogenaamde ‘vergeten’) groenten en wordt volledig ecologisch beheerd. De vrijwilliger van het eerste uur heeft een aantal andere vrijwilligers kunnen motiveren om er ook de schouders onder te zetten. Dit heeft erin geresulteerd dat SLL alleen garant hoefde te staan voor de inrichting en de start van de aanplant. De soortkeuzes zijn in nauwe overleg bepaald met de koks van het restaurant van het chateau en met mevrouw Boënne, hofleverancier aan het chateau. Zij heeft al enkele decennia professioneel een ecologische moestuin. Het startjaar bleek zeer succesvol met een prima oogst. De moestuin wordt daarom in de komende jaren voortgezet Vanaf 5 april t/m 2 november 2014 was Kasteeltuinen Arcen geopend voor het publiek. Het was het tweede seizoen onder de verantwoordelijkheid van Stichting het Limburgs Landschap. De in 2013 met inzet van de externe ‘denktank’ ontwikkelde toekomstvisie met de drie deelrapporten Toptuinen, Cultuurhistorie en Flowers & Food waren daarbij leidend. Er is doorgewerkt aan de aanpak van het achterstallig onderhoud en er werd verdere invulling gegeven aan de werkorganisatie en de marktbewerking van doelgroepen van het park. Het grote doel voor 2014 was meer positieve aandacht voor het park en vooral het voor het voetlicht brengen van het vele moois dat er te beleven valt in Arcen. Het park is prachtig maar te weinig mensen weten dit. Het opgestelde promotieplan is gevolgd met meer aandacht voor Brabant, Gelderland, België en de vakpers en de groene media. Er zijn gerichte acties uitgestippeld met partners die passend zijn bij het imago. Er is een aantal nieuwe evenementen en activiteiten opgezet om de aantrekkelijkheid van het geheel te bevorderen. De basis van het team is gehandhaafd. Binnen de tuindienst zijn geen wijzigingen doorgevoerd. Er is wel extra menskracht ingezet gedurende het hoogseizoen. Het entreeteam is vrijwel gelijk gebleven. In het voorjaar is er een salesmedewerker voor 24 uren per week bijgekomen. In totaal hebben er dit seizoen bijna 60 personen in het park gewerkt en zijn daarnaast nog ruim 50 vrijwilligers actief geweest. In het gasttevredenheidsonderzoek krijgt het team een ruime 8. De planning van de variabele personele inzet zal continu aandacht vragen, ook in 2015.

42

De exploitatie over 2014 laat op een omzet van ruim 1.800.000 euro een positief resultaat zien van 45.000 euro. Dit is iets beter dan in de begroting was voorzien. De besteding per gast ligt wel in de lijn der verwachting waarbij de besteding in de horeca is gestegen. Er is voor € 873.000 geïnvesteerd in het kader van het wegwerken van het achterstallig onderhoud van het kasteel en het park. Via de provincie werd in 2013 een subsidie van 1 miljoen euro toegekend voor dit herstel tot en met 2015 op een geraamd bedrag voor achterstallig onderhoud van ruim 2,5 miljoen euro. Deze subsidieperiode is in 2014 verlengd tot en met 2016 in verband met vertraging bij de verkrijging van de ermee samenhangende subsidieverlening door het rijk. Het begrote aantal gasten voor 2014 is bijna gehaald. Het operationeel plan ging uit van 90.000 betalende gasten exclusief abonnementen. Het zijn er 86.000 geworden. Het totaal aantal bezoekers inclusief abonnementen en arrangementen is uitgekomen op bijna 110.000. Het aantal verkochte abonnementen is uitgekomen op 3400, ruim meer dan de 2750, dat begroot was. Het aantal betalende gasten is dus minder dan aangenomen, het aantal abonnementen een stuk hoger: een duidelijk positieve trend ten opzichte van het jaar 2013. Waar in 2013 nog 63.000 betalende bezoekers de Kasteeltuinen bezochten, is dit aantal in 2014 met 36% gestegen tot 86.000. Geconcludeerd kan worden, dat: • Er sprake is van verdere stijging van het aantal abonnementen van 600 in 2012 naar 2300 in 2013 en naar 3400 in 2014. Dit duidt op vertrouwen in de directe omgeving en op een goede prijs-kwaliteit verhouding. • De mensen de weg naar de kasteeltuinen weer weten te vinden en dat ze steeds positiever staan tegenover de ontwikkelingen in het park. • De groepsmarkt langzamer aantrekt dan gewenst. • Het imago weer positief is en een prima uitgangspunt vormt voor de noodzakelijke verdere versterking van de positie in de markt. Ook het beheer in de tuin kreeg volop aandacht. Een greep uit de activiteiten waar het team van de kasteeltuinen en districtsmedewerkers de handen vol aan hadden: Tijdens grote evenementen moet worden voorkomen dat het terrein in een ‘modderpoel’ verandert. Daartoe is op het toernooiveld plaatselijk halfverharding aangebracht. Sloten zijn opgeschoond, en door duikers en straatkolken te leggen kan bij onverhoopte grote regenval water snel worden afgevoerd. Natuurlijk kregen de tuin en de levende have daarin volop aandacht. Bijzondere schenkingen die de tuin verfraaien zijn een grote cactus die een plek heeft gevonden in de Casa Verde en enkele grote steuren voor de tuinvijver. Een aantal muren in de pationtuinen is verlaagd, de watertuin is opgeschoond en de flamingo’s kregen een nieuw verblijf. De bezoekers moeten het park natuurlijk efficiënt en prettig kunnen bezoeken. Dat begint bij de parkeerplaats die is opgeknapt waarbij zowel de paden voor auto’s als wandelaars zijn verbeterd. In het park zelf is door middel van paaltjes met bewegwijzering een logische looproute aangegeven. Alle banken in het terrein zijn schoongemaakt en teruggeplaatst; een antieke bank kreeg een mooie plek in het rosarium. En dit is maar een klein deel van de werkzaamheden. Dag in dag uit zijn, zeker tijdens het seizoen waarin de tuinen open zijn, zijn medewerkers bezig het terrein in perfecte staat te houden.

3.6

Flora en fauna Er werden weer veel interessante en zeldzame waarnemingen gedaan in de terreinen van SLL. Een volledige weergave is natuurlijk niet mogelijk; hieronder volgt een bloemlezing met enkele pakkende voorbeelden. Paddenstoelen Bosomvorming (van naald- naar loofbos) is voor sommige soorten problematisch. Sommige paddenstoelen zijn strikt gebonden aan fijnsparren. Zeker als deze op lemige of (enigszins) kalkrijke bodems staan levert dit interessante groeiplaatsen op. Zulke locaties bevinden zich nog in het Weerterbos. Hier werden in augustus meer dan 500 trechtercantharellen en enkele bittere boleten gevonden; beide soorten staan op de Rode lijst en zijn dus zeldzaam. De vinder van deze soorten brak een lans voor het behoud van zulke paddenstoelengroeiplaatsen. SLL beraadt zich over inpassing ervan binnen de plannen om het Weerterbos natuurlijker te maken.

43

Planten Een enthousiast verslag van een vrijwilliger over een plantenexcursie in augustus naar Kaldenbroek geeft een beeld van de ontwikkelingen in het gebied, waar recent delen geplagd zijn. Behalve leuke planten zagen ze ook een zwarte ooievaar die aanwezig was in het geplagde deel van de graslanden. Verder stonden klokjesgentiaan (ongeveer 50 exemplaren geteld) en blauwe knoop (honderden exemplaren) prachtig in bloei in het Ruig Weitje, kerngebied van het reservaat. De klokjesgentiaan staat niet alleen in het geplagde deel, maar ook daarbuiten. De schaarse exemplaren van kruipende moerasweegbree (die dit gebied waarschijnlijk via transport van maaimachines heeft bereikt) hebben goed zaad gezet; de verwachting is dat de soort gaat toenemen. Kleine tijm (enige groeiplaats bij SLL) heeft zich wat uitgebreid, en klein glidkruid (grootste groeiplaats bij SLL) stond met duizenden exemplaren in bloei. Overigens was eerder dat jaar al geconstateerd dat de gevlekte rietorchis het naar de zin heeft in Kaldenbroek. Het aantal bloeiende planten nam toe van een stuk of tien vier jaar geleden naar 100 exemplaren dit jaar. 2014 was een bijzonder goed jaar voor (bloeiende) orchideeën. Topaantallen van de gevlekte orchis (bijna 800 exemplaren) werden geteld in het Weerterbos. In het Reigersbroek in Midden-Limburg werden meerdere exemplaren van de rietorchis gevonden, een goede indicator voor een positieve ontwikkeling van de vegetatie in dit gebied. In een eigendom in Zuid-Limburg werd een wit bosvogeltje ontdekt tijdens een gerichte zoekactie van de Werkgroep Europese Orchideeën. Deze soort is in Nederland zo zeldzaam dat exacte plaatsbepaling zelfs in dit jaarverslag achterwege blijft. De iets algemener bleke bosvogeltjes hadden eveneens een goed bloeiseizoen; ten behoeve van de populatie van deze soort in het Eyserbos is hakhoutbeheer voorzien. In deze omgeving rukt ook het fraaie paarse hondskruid op. Een lichte frustratie leverde het te vroeg maaien van een hier dichtbij gelegen perceel (eigendom van Bureau Beheer Landbouwgronden) op met een grote groeiplaats

44

van bijenorchissen. Deze werden tijdens de bloei afgemaaid; zaadzetting bleef dus achterwege en zo blijft deze soort een grote zeldzaamheid in ons eigendom. In 2014 werden we echter ook geconfronteerd met een nieuwe exotische waterplant: grote waternavel. Deze oorspronkelijk uit Amerika afkomstige soort is in staat om in korte tijd wateren te overgroeien, waarbij andere planten nauwelijks meer een groeiplaats over houden. In West- en Noord-Nederland worden door waterschappen al grote bedragen uitgegeven om deze soort te bestrijden. Overwoekering van sloten leidt daar tot problemen met waterafvoer; ook in (jacht)havens zorgt deze soort voor problemen. Gedurende de zomer werd deze soort echter ook gemeld uit de Maas bij de Lus van Linne. Net voor de winter is met co-financiering van Rijkwaterstaat de gehele Maas rond de lus zo goed als mogelijk van deze lastpak ontdaan. Komend jaar zal blijken hoe effectief dit is geweest. Helaas kunnen we echter nu al constateren dat niet alle groeiplaatsen zijn verdwenen. De soort groeit namelijk zowel stroomopwaarts (in de Ur bij Stein, niet al te ver van de ruïne) als stroomafwaarts o.a. bij Roermond. Te vrezen valt dat er dus meer beheerwerk gekoppeld aan deze soort verwacht mag worden. Een tweede exoot, dit keer op land, bezorgde ons handen vol werk in het nieuwe terrein op de Walbeckerheide. Het betreft knolcyperus, die tot problemen in de landbouw kan leiden. De soort verspreidt zich via kleine knolletjes en kan op plaatsen waar hij onverhoeds boven de grond komt grote populaties ontwikkelen. Er wordt een poging gedaan om de soort in het gebied uit te roeien; mogelijk wordt dit echter een kwestie van lange adem. Vissen In de door SLL beheerde Molengreend bij Maasbracht bevindt zich de enige broedkolonie van de aalscholver in de Nederlandse Maasplassen. Het moment dat er jongen van deze soort geringd worden is door medewerkers van de Stichting Sportvisserij Nederland (SSN) benut om op zoek te gaan naar transponders, die ze eerder hadden ingebracht in jonge zalmen. Deze zalmen worden in grote aantallen uitgezet in de Roer in een poging om deze soort in Nederland te laten terugkeren. Jonge zalmen zwemmen naar zee en de transponders geven een signaal af als de vissen bepaalde locaties langs de Nederlandse rivier passeren Hier staat apparatuur die dag en nacht zulke signalen kan ontvangen en registreren. Zo ontstaat een beeld van het trekgedrag van deze vissen. Aalscholvers eten echter vissen en door controle onder kolonies, kunnen transponders worden gevonden. Deze worden gewoon op het oog gezocht, maar met een antenne wordt ook geluisterd naar de signalen van de transponders. Dit leverde inderdaad een aantal transponders op. Door SSN wordt dit echter niet als probleem beschouwd. Niet alleen aalscholvers veroorzaken natuurlijke sterfte, maar ook meervallen die in deze omgeving in delen van de Maas en in de aanliggende plassen rondzwemmen. Entomofauna Volgens informatie van de Vlinderstichting nemen de aantallen van het toch vrij zeldzame bont dikkopje op de vliegplaatsen van deze soort de laatste jaren toe. Deze dagvlinder koloniseert vooralsnog echter niet tot nauwelijks nieuwe leefgebieden. Verheugend was daarom dat een exemplaar van deze soort in mei werd waargenomen bij het ven langs de Banendijk nabij Nederweert. Op deze locatie leefde deze soort vroeger ook, maar was hij al jaren niet gezien. Nu is het natuurlijk afwachten of deze voorloper een start kan zijn van een nieuwe populatie. Het beheer, onder andere uitgevoerd door vrijwilligers en gericht op het behouden van openheid in deze omgeving zou geschikt moeten zijn. In het vaste leefgebied in het Weerterbos was het een goed seizoen voor deze soort. Ondanks het nogal wisselende weer werden er tijdens tellingen 157 bonte dikkopjes

45

gezien: 60 daarvan werden echter alleen al op 5 mei waargenomen, door de tellers beschreven als “een ongelooflijk aantal”. Het spiegeldikkopje, de tweede belangrijke dagvlindersoort in het Weerterbos, werd tijdens tellingen nooit méér gezien dan dit jaar: 330 exemplaren werden geregistreerd, waarvan de meeste ‘veilig’ in het afgerasterde leefgebied van de edelherten bleken rond te vliegen. Gericht beheer voor deze soort werpt dus zijn vruchten af. Vogels In het voorjaar van 2014 heeft een paartje raven met succes één jong grootgebracht op Landgoed de Hamert. Naast een waarschijnlijk broedgeval in de jaren ’40 van de vorige eeuw, was het laatst bewezen broedgeval in Limburg in 1870 nabij Schinnen. Op 8 juni is het broedgeval landelijk bekendgemaakt middels het radioprogramma van Vara’s Vroege Vogels. Het is niet bekend of een van de dieren afkomstig is van twee losgelaten vrouwtjes in 2013. Wel kan gesteld worden dat het project “Dood doet leven” een positieve bijdrage aan het succes van de raven heeft geleverd. Het paartje van de Hamert is regelmatig op de wildcamera vastgelegd tijdens het foerageren op kadavers en het verzamelen van haren van kadavers die werden gebruikt als nestmateriaal. Het vennengebied rond Sarsven en de Banen werd verrijkt met twee nieuwe soorten broedvogels, die beide echter niet karakteristiek genoemd mogen worden voor voedselarme wateren die vennen eigenlijk (moeten) zijn. Op een klein eilandje in het zuidelijke ven langs de Schoordijk bracht een paartje van de visdief met succes jongen groot. Dat dit lukte mag een klein wonder heten, vanwege de grote aantallen andere vogels die ook graag op dit eilandje rustten. Temidden van aalscholvers, meeuwen en eenden lukte het deze sterns toch om eieren en jongen afdoende te verdedigen tegen te dichtbij komende andere vogels. Voedsel (kleine visjes) werd waarschijnlijk vooral gevangen in het nabijgelegen Kanaal Wessem-Nederweert. Overigens vormt dit broedgeval mede de inspiratiebron om komend jaar een eiland aan te leggen in het ven de Schoorkuilen. Dit grotere eiland zal mogelijk plaats bieden aan meerdere paartjes van de visdief (maar ook een groeiplaats bieden voor meer karakteristieke venoeverplanten). De tweede toevoeging aan de broedvogellijst betreft de aalscholver. Deze koos zijn domicilie in enkele grote bomen naast de Kwegt. Ook deze soort zal ongetwijfeld zijn voedsel hebben verzameld in het kanaal. Herpetofauna In opdracht van de provincie Limburg hebben bureau Natuurbalans en Kurstjens Ecologisch Adviesburo een onderzoek uitgevoerd naar de populatieontwikkeling van de sinds 2008 geherintroduceerde boomkikkers in het Vreewater. Hierbij hebben ze gebruik gemaakt van inventarisatiegegevens van IVN Zuidelijke Maasduinen, SLL en eigen onderzoek. Er is geïnventariseerd op basis van roepende mannetjes in het voorjaar, aanwezigheid van larven in de zomer en op struweel aanwezige juvenielen in de nazomer. Ook is de kwaliteit van de voortplantingswateren bepaald. Het maximaal aantal roepende dieren op één dag is de laatste jaren in het Vreewater ongeveer gelijk gebleven op 20 tot 24 dieren. Het aantal juvenielen is echter verdubbeld. Er is een uitbreiding van de populatie naar het zuiden geconstateerd. Daar is in vijf poelen kooractiviteit waargenomen van maximaal 18 dieren op een dag. Tevens zijn er op het struweel maximaal 78 juveniele en 13 subadulte kikkers geteld. De populatie in het Vreewater stabiliseert zich, waarbij de jonge dieren zich vooral zuidwaarts over de verdere omgeving lijken te verspreiden. Een beperking bij de voortplanting is de aanwezigheid van stekelbaars in enkele wateren en de te vroege droogval van verschillende poelen.

46

De knoflookpad is een uitermate zeldzame amfibiesoort die het ondanks gerichte inspanningen nog steeds erg moeilijk heeft. In de terreinen van Het Limburgs Landschap kwam zij tot 2010 niet voor. In 2010 is de soort uitgezet in een poel in het Zwart Water. Ook is dat jaar het Heerenven nabij Siebengewald aangekocht, onder andere vanwege het voorkomen van de knoflookpad. Op de Hamert is vanaf 2011 tot herintroductie over gegaan en in 2014 is de soort uitgezet op de Eckeltse Bergen. Buro Natuurbalans heeft in opdracht van de provincie Limburg onderzocht hoe het met de soort is gesteld. Helaas bleek dat de soort in het Heerenven te Siebengewald als uitgestorven moet worden beschouwd. Voor het laatst is hier in 2012 een roepend mannetje gehoord, in 2010 is één eisnoer vastgesteld. Oorzaak is de aanwezigheid van zonnebaars. Op de Hamert zijn in 2014 geen roepende knoflookpadden gehoord en geen larven waargenomen. In het Zwart Water zijn roepende mannetjes gehoord. In het algemeen kan gesteld worden dat de opbouw van de nieuwe populaties traag gaat. De vroedmeesterpad komt voor in diverse terreinen in Zuid-Limburg. Een substantieel deel hiervan is in eigendom van SLL en gelegen tussen Cadier en Keer en Houthem. Rondom Bemelen is de situatie de laatste jaren flink verbeterd door uitbreiding van het aantal poelen en is er sprake van een samenhangende populatie. De Meertensgroeve, een vroeger bolwerk voor de soort, dient (als de vroedmeesterpad hier prioriteit in het beheer krijgt) echter flink aangepakt te worden omdat deze te veel dichtgroeit met bos, struweel en ruigte. Zoogdieren Het functioneren van het ecoduct nabij het Weerterbos wordt gevolgd door twee vrijwilligers. De soortenlijst van passerende zoogdieren is nog erg beperkt. Uit sporenonderzoek blijkt dat konijn, ree en vos tot de regelmatige passanten behoren. Het konijn en waarschijnlijk ook de vos gebruiken het terrein (zeker de beide aanloopzones) ook als dagelijks leefgebied. Doordat het gebruik van cameravallen nog niet wordt aangedurfd (te vaak mensen op het ecoduct) is determinatie van passerende marterachtigen en muizen nog niet mogelijk gebleken. Sporen van beide soortgroepen zijn wel aangetroffen.

3.7

Recreatie Wandel-, fiets-, invalide- en ruiterroutes Sommige gemeenten zijn bezig met het opzetten van knooppuntennetwerken voor wandelaars. In 2014 werden ook terreinen langs de Maas in de gemeente Maasgouw in zo’n netwerk opgenomen. Via eenvoudige overstapjes over een raster en soms eenmaal per jaar maaien worden paden herkenbaar gemaakt. Daarnaast worden er nog steeds voorstellen gedaan voor nieuwe paden waarvan de voor- en nadelen voor natuur en landschap altijd kritisch tegen het licht gehouden worden. Waar de routes gelijk lopen met de bestaande wandelroutes zorgen wij voor het onderhoud van de wandelpaden. Daarbuiten is een andere partij verantwoordelijk. Aan de Voort (Ravenvennen) is in juni gestart met de realisatie van een parkeerplaats. Tevens is een onverhard bospad met betongranulaat verhard waardoor het als fietspad te gebruiken is.

47

Door de realisatie van een 2 kilometer lang fietspad zijn de fietspaden aan de oostzijde en westzijde van de Maasduinen ter hoogte van de Ravenvennen nu met elkaar verbonden. Als toevoeging voor de even rustzoekende fietser zijn twee zitbanken langs het nieuwe tracé geplaatst. Een van de hoogtepunten in 2014 was de verwerving van Kasteel Elsloo en omliggend kasteelpark. Als een van de eerste klussen werd de padenstructuur aangepakt. Een aantal paden was tamelijk modderig en waterde slecht af. Door het profiel aan te passen en door er een dun laagje lavakorrels op te strooien is dit opgelost Op deze wijze wordt het gebied beter toegankelijk. Aan de noordzijde Van Ingendael nabij Houthem-Valkenburg is een aanvang gemaakt met de aanleg van een fietspad als onderdeel van de routestructuur tussen Maastricht en Valkenburg. Dit project, dat wordt getrokken en uitgevoerd door gemeenten en de provincie, heeft veel voeten in de aarde gehad. Dankzij de vasthoudendheid van Het Limburgs Landschap én de medewerking van enkele particulieren kon het aanvankelijke tracé aan de zuidzijde van Ingendael ter hoogte van de Geul geschrapt worden en verlegd naar de noordzijde van Ingendael. Daarmee heeft het fietspad aanmerkelijk minder landschappelijke impact en kon een van de fraaiste wandelpaden langs de Geul behouden worden in zijn huidige schoonheid. Andere recreatieve ontwikkelingen Hengelsport komt verspreid in de provincie in onze terreinen voor. Veelal hoeft er weinig beheer plaats te vinden om deze recreatievorm te faciliteren. Op de Dorperheide heeft SLL echter op verzoek van Hengelsportvereniging de Brasem een kleine baai fysiek afgesloten van het naastliggende zandgat. Oevers van de plas zijn aangepast en het vrijkomende zand is in de diepe plas verwerkt. VenloStormt heeft ons gevraagd om gronden langs de Maas in de Romeinenweerd en Raayweide beschikbaar te stellen voor de eerste editie van VenloStormt die plaatsvond op 24 mei. Het betreft een sportief evenement met een soort cross-country parcours aan beide zijden van de Maas rond het hart van Venlo. Naast het evenement is ook een kunstwerk gerealiseerd. We hebben hier onze medewerking aan verleend; vanwege het grote succes zal de tweede editie op 14 juni 2015 worden gehouden.

3.8

Toezicht en handhaving Samenwerking Het Maasproject is in het leven geroepen om de overlast aan de waterkant aan te pakken. Er werd onder andere opgetreden tegen illegaal kamperen, vuil achterlaten, vissen met teveel hengels etc.. Uit onderstaande tabel blijkt dat gezamenlijk optreden van toezichthouders en politie effectief is geweest, hoewel de laatste jaren het percentage overtredingen geen verdere daling vertoont. De controle vond plaats tussen Baarlo en Gennep. Ook het gedeelte van het Nationaal Park De Maasduinen gelegen langs de Maas werd met dit project meegenomen. Overzicht aantal gecontroleerde personen tijdens Maasproject afgelopen tien jaar Jaar

aantal bekeuringen

% overtredingen

2005 897

330

36,8

2006 1042

268

25,7

2007 1342

182

13,6

2008 1202

125

10,4

2009 768

101

13,2

2010 639

52

8,1

2011 352

30

8,5

2012 532

63

11,8

2013 480

51

10,6

2014 509

79

15,5

48

aantal personen

In Midden-Limburg werken de plaatselijke buitengewoon opsporingsambtenaren ook al jaren op efficiënte wijze samen. Regelmatig trekt men er gezamenlijk op uit. Speerpunt dit jaar was het terugdringen van illegaal gebruik van ligplaatsen voor boten langs de Maasplassen. Formeel mag men daar drie etmalen liggen; in de praktijk liggen sommige boten daar veel langer, dit tot grote ergernis van terreineigenaar en jachthavenhouders. Vanaf eind mei is er aan booteigenaren informatie gegeven over deze regeling. Dit gebeurde niet alleen op de plassen waarvan SLL eigenaar is, maar op alle plassen waar zich steigers bevinden. Daarnaast zijn de plassen ook regelmatig in gezelschap van leden ban de Groene Brigade bezocht. Het meest tastbare resultaat zijn ca 25 verbalen voor onder andere vissen zonder vergunning, kamperen, vuurtje stoken, vissen met levend aas en het zich bevinden in natuurterreinen na zonsondergang. Natuurlijk leverde deze controle niet alleen verbalen op, maar ook meer mensen die zich simpelweg aan de regels houden. Nationaal Park De Maasduinen Het Nationaal Park blijft een geliefd recreatiegebied. Dit leverde in weekenden met fraai weer bij de Hamert af en toe parkeerproblemen op, hoewel de beschikbare parkeerruimte voldoende groot is. Hoewel langs de N271 (tussen Schooierspad en de omgeving van de Walbeckerweg) en langs de Twistedenerweg niet geparkeerd mag worden, moesten toch 32 processen-verbaal worden uitgeschreven (op een totaal van 112 processen-verbaal in dit gebied gedurende het gehele jaar voor een breed scala aan overtredingen). Gelukkig is dit een daling van ca 16% ten opzichte van 2013. Ook bij het bezoekerscentrum de Sluis moest af en toe opgetreden worden tegen parkeeroverlast, die hier zeker bijzonder hinderlijk kan zijn voor de buurtbewoners. Deze problematiek zal door een voorziene uitbreiding van de parkeerplaats verder afnemen. Een nieuw ‘probleem’ is het benutten van deze locatie als hangplek voor plaatselijke jeugd. Het resultaat hiervan is irritatie bij plaatselijke bewoners en vernieling van onze en andermans eigendommen. Om deze zaken in de kiem te smoren zijn periodiek avondcontroles uitgevoerd, hetzij door politie of door de betrokken BOA’s werkzaam in het Nationaal Park De Maasduinen. Honden Groote Heide Dat er actief op loslopende honden gecontroleerd werd op de Groote Heide in Venlo was bekend. Toch zijn er in 2014 weer zeven schapen van de kudde van De Wassum door honden doodgebeten. Extra wrang is dat er nu een campagne vanuit de hondenbezitters is opgestart om meer mogelijkheden te krijgen om legaal met de hond los te mogen lopen op de Groote Heide. De problematiek is inmiddels ook aan de orde gesteld in de gemeenteraad van Venlo. Ongewenst terreingebruik Helaas gebeuren er naast alle mooie dingen ook de nodige onverkwikkelijke zaken. Vandalisme, diefstal en zwerfvuil zijn de belangrijkste kwalen. De vele dumpingen waarmee we jaarlijks worden geconfronteerd zijn bijna ‘normaal’. Over sommige van deze sluikstorten worden we door voorbijgangers op de hoogte gebracht, regelmatig inclusief ‘fraai’ fotomateriaal. In district Noord werden 35 illegale storten geconstateerd, waarbij het 14 keer ging om de resultaten van de verbouw en helaas ook twee keer met restanten uit een xtc-laboratorium. Zeker die laatste kunnen tot aanzienlijke vervuiling van een gebied leiden en jagen terreineigenaren op hoge kosten.

49

3.9

Vrijwilligerswerk Vrijwilligers district Noord Meerdere vrijwilligersgroepen waren actief in het beheer van de terreinen in Noord-Limburg. De vrijwilligersgroep van Kaldenbroek (ook bekend als de VNeL-groep van IVN De Maasdorpen) werkte voor het 26e jaar in hun favoriete gebied. Delen van het terrein werden gemaaid, poelen geschoond en na kundig zaagwerk zagen enkele knotwilgen er weer uitstekend uit. De vrijwilligersgroep Boshuizerbergen is bijna 22 zaterdagen actief geweest met allerhande werkzaamheden. Ze maakten ook een werkuitstapje buiten hun vaste gebied. In het voorjaar hielpen ze mee met het opruimen van Maasvuil ter hoogte van de Hamert. Leden van IVN de Maasduinen zijn op verschillende zaterdagen actief geweest. In de Ravenvennen is een perceel loofhout gedund en bij enkele vennen is boomopslag verwijderd van een venoever om groeiplaatsen van klokjesgentiaan en moeraswolfsklauw weer in het zonnetje te zetten. Leerlingen van de school voor praktijkonderwijs ‘t Wildveld hebben in 2014 in de bossen van het Zwart Water gewerkt in het kader van hun opleidingsprogramma. Ze dunden hier loofbosjes en verwerkten het vrijkomend takhout tot hopen en rillen ten behoeve van fauna. Het stamhout werd op school verder verzaagd tot haardhout. Vrijwilligers Weerterbos De al jaren actieve vrijwilligersgroep van het Weerterbos besteedde ook in 2014 weer een aanzienlijke hoeveelheid tijd in het gebied. Het meeste werk was ook in 2014 gericht op het optimaal houden van de vlinderbiotopen in het gebied. Daarbij was er opnieuw speciale aandacht voor het spiegeldikkopje, waarvan een van de laatste levensvatbaar geachte populaties in Nederland zich in het Weerterbos bevindt. Daarnaast werden er duizenden jonge grove dennetjes getrokken op het Maarheezerveld, de enige locatie in het Weerterbos waar het groentje, ook een dagvlinder, de afgelopen jaren is waargenomen. Twee vrijwilligers uit deze groep voerden vergelijkbaar werk (terugzetten opslag) uit bij het ven langs de Banendijk, eveneens een vliegplaats van het groentje. Een bijzonder aspect van het vrijwilligerswerk in het Weerterbos zijn de excursies gekoppeld aan de bronst van de edelherten. Tussen half september en half oktober genoten weer honderden bezoekers van het spectaculaire geburl en bijbehorend machogedrag van de mannelijke herten. Coördinatie van deze excursies vond plaats door SLL in samenwerking met ARK Natuurontwikkeling. Circumflex Ook dit jaar kwam studentenvereniging Circumflex uit Maastricht weer helpen met het beheer van terreinen. Met hulp van ruim 100 studenten is de Tuspeel opnieuw berkenvrij gemaakt; tevens werden nog enkele exemplaren van de ‘nieuwe’ exoot westerse karmozijnbes uit de rand van het veen verwijderd . Ook in het Weerterbos nabij Maarheezeveld werd nuttig werk verricht. Hier is heide vrijgemaakt van opslag van berk en grove den. Deze studentenvereniging besteedde zo ruim 1800 mensuren in het veld.

50

51

52

4

Belangenbehartiging en voorlichting

4.1

Algemeen Het belang van een hoge kwaliteit van natuur en landschap wordt algemeen erkend. In een onderzoek dat in samenwerking met Dagblad de Limburger/Limburgs Dagblad onder hun lezers is gehouden werd dat weer bevestigd. Vanzelfsprekend merken ook wij de invloed van de economische crisis die zich onder meer vertaalde in politiek beleid. Toch blijft er onder brede lagen van de bevolking steun voor ons werk. Dat landschapsbescherming ook een belangrijke positieve rol in de economie speelt zal daar mede een oorzaak van zijn. SLL is, zo blijkt uit de vele verzoeken tot samenwerking, een laagdrempelige organisatie. Ons doel om dicht bij de natuur en dicht bij de mensen te staan kunnen we door die samenwerking beter tot uitvoer brengen. Voorbeelden zijn de samenwerking met de Venloop in Venlo waarbij de wandelaars door de Kasteeltuinen kwamen of bij Venlo Stormt waar de Raayweiden een deel van het parcours vormden. Leolux vierde een jubileum en kon de gasten hun bijzondere kunsttentoonstelling in ons terrein laten zien. Ook een jaarlijks golftoernooi werd weer langs de Maas in Venlo georganiseerd. In Hoogcruts vond een succesvolle toneelvoorstelling plaats, zo succesvol dat er extra voorstellingen werden ingelast. De afgelopen jaren bleek de economische crisis merkbaar aan het aantal mensen dat ons financieel steunde. Hoewel de groene organisaties in Nederland nog steeds ruim 3,6 miljoen aanhangers hebben, neemt landelijk het totaal aantal donateurs van ‘groene’ goede doelen sinds een aantal jaren af. De in 2012 ook bij ons ingezette daling van het aantal Beschermers werd in 2014 omgebogen in een lichte toename. We gingen van 17938 naar 18012 donateurs. Dat is gezien het natuurlijke verloop, gekoppeld aan het economische klimaat een hoopvolle ontwikkeling. De ledenwerfactie die samen met de Mediagroep Limburg is gehouden heeft daar succesvol aan bijgedragen. De publiciteit rond de Kasteeltuinen hield in 2014 aan. Er was regelmatig positief nieuws te melden. De reacties van de vakwereld en de bezoekers zijn goed. De drie thema’s Toptuinen, Food & Flowers en Cultuurhistorie waren ook in 2014 leidend bij de communicatie. Dat zijn vooral de identiteitsdragers; dat betekent echter niet dat er geen andere activiteiten voor andere doelgroepen kunnen zijn. Door soms kleinschaligere atypische activiteiten te organiseren kan ook in andere doelgroepen het bestaan van de Kasteeltuinen onder de aandacht gebracht worden. In 2014 moesten we helaas nog opboksen tegen het idee dat de Kasteeltuinen failliet en dus gesloten waren. Reden om in het begin van het seizoen via betaalde publiciteit een breed scala aan groepen attent te maken op de Kasteeltuinen Arcen. Met ons netwerk realiseerden we ook veel free publicity. Zo werd een groep Italiaanse journalisten rondgeleid bij een promotietour door Noord-Limburg en de regio Nijmegen. De positieve reacties en de toegenomen bezoekersaantallen zorgen voor extra ondersteuning van onze communicatie. Mond tot mondreclame blijft de beste reclame. De openstelling van de NATO-groeve in de Cannerberg zorgde voor veel meer aanloop dan verwacht. We moesten de gekozen weg van ‘eerst plaatselijk, dan regionaal en aansluitend landelijk’ al snel loslaten vanwege excursieverzoeken vanuit geheel Nederland en de Euregio. Gelukkig kon de vrijwilligersgroep snel opschalen zodat aan de excursieverzoeken kon worden voldaan. Mede om vragen vanuit het publiek en de vrijwilligersgroep op te kunnen vangen is in het verslagjaar de eerste opzet voor een tentoonstelling in de groeve en een website over de Cannerberg gemaakt. De noodzakelijke financiering zorgde ervoor dat deze projecten pas in 2015 uitgevoerd kunnen worden.

53

Het economische klimaat heeft in de cultuursector veel invloed vandaar dat de aangekondigde kunstmanifestatie van ODApark Venray in de Cannerberg helaas is uitgesteld. De lijn van crossmediale communicatie is ook in 2014 voortgezet. Het aantal volgers op Facebook blijft gestaag stijgen. Er is in 2014 een technisch format ontwikkeld voor een digitale nieuwsbrief die we kunnen koppelen aan onze adresbestanden. In 2015 gaan zowel SLL als de Kasteeltuinen daarvan gebruik maken. Net als voorgaande jaren krijgen vrijwilligers en bestuurders persberichten en andere schriftelijke info, via een nieuwsbrief. Zodra de ervaringen dat toelaten vervangt de digitale nieuwsbrief de papieren versie. In 2014 is een nieuwe website ontwikkeld voor de Kasteeltuinen. De gelijkschakeling van de technische systemen van de websites van KTA en SLL leverde synergie op. Baer Cornet, de vormgever die meer dan 30 jaar ons kwartaalblad heeft gemaakt, overleed op 20 maart van het jaar. Maud Vullings heeft in de geest van Baer de rest van het jaar zijn rol overgenomen. Vanaf 2015 wordt de opzet van het kwartaalblad aangepast. Er is een verzoek uitgezet bij vier vormgevers om met ideeën te komen.

4.2

Projectcommunicatie Het grote aantal (herstel)projecten in SLL-terreinen maakte het onwenselijk om die alle breed te presenteren om te voorkomen dat er een publicitaire overkill zou ontstaan. Vanzelfsprekend is daar waar mogelijk wel gebruik gemaakt van behaalde resultaten, die via eigen informatiebronnen maar ook via media van derden voor het voetlicht zijn gebracht. Op die manier kunnen we dankbaarheid tonen voor de steun die bijvoorbeeld provincie of Nationale Postcodeloterij ons gaven. Zo liet onze kalender van 2014, gemaakt samen met Drukkerij Schrijen Lippertz, een groot aantal natuurherstelprojecten op fraaie foto’s zien.

54

Ook zijn die projecten te zien op een speciaal deel van onze website. Naast natuurherstelprojecten verschenen ook cultuurhistorieprojecten prominent in beeld. Zo kwamen de restauratiewerkzaamheden aan de Kasteeltuinen Arcen, het herstel van de tuinen bij de Kasteelruïne Montfort, de vijver van Neercanne, en aanpassingen aan Hoogcruts, Koningshof en dergelijke, aan bod.

4.3

Media De serie Natuurlijk Limburg van producent Maurice Nijsten is ook in 2014 weer uitgezonden en ook meteen herhaald, zodat Limburgse natuur en landschap 30 weken lang onder de aandacht waren. Het thema was: ‘de kilometer’. Hierbij werd een relatief korte afstand afgelegd en spontaan gereageerd op dat wat er te zien was. Daardoor was er vooral veel aandacht voor de kleinere onderdelen van natuur en landschap. In 2015 volgt een nieuwe reeks van Natuurlijk Limburg, met als thema ‘kastelen en hun landschap’. Ook in het lifestyleblad Navenant kon onze serie worden gecontinueerd. Allerlei gebieden werden er beeldend beschreven; natuurlijk werden ook de Kasteeltuinen er voor het voetlicht gebracht. De communicatie voor de Kasteeltuinen vraagt deels om een andere aanpak vanwege het feit dat dit een park is waar entree betaald wordt. Dat zorgt voor een zakelijkere opstelling bij verschillende media. In 2014 werd de door De 12Landschappen gecoördineerde samenwerking met het AD, De Levende Natuur, de Valkkrant en de Campingvizier voortgezet. We bleven deelnemen aan het concept Greenkidz waarbij in samenwerking tussen de commerciële omroep RTL4 en De 12Landschappen kinderprogramma’s worden gemaakt. Gezien de stagnatie in de resultaten (kinderen op deze wijze actief betrekken bij natuur) wordt gezocht naar een nieuwe formule. Drukkerij Schrijen Lippertz gaf de SLL-panoramakalender opnieuw uit. Jacques Peeters maakte zoals

55

gebruikelijk de opvallende foto’s. De samenwerking bij de kalender zorgde enkele jaren geleden ook voor het initiatief tot een grote fotowedstrijd. Die is voortgezet. In 2014 sloten Dagblad De Limburger en het Limburgs Dagblad daarbij aan. De actie leverde een stortvloed aan foto’s op. In december was de uitreiking van de prijzen in het kantoor van de Mediagroep Limburg. De oudste winnaar was 84 jaar en de jongste 9. Dat geeft het publieksbereik van onze wedstrijd uitstekend aan. Een klein extern project was de introductie van een toeristische fietstocht met Google-Glass. Deze aan internet verbonden bril met geluid, geeft achtergrondverhalen en vertoont afbeeldingen en filmpjes als illustratie tijdens de fietstocht. Op verzoek van Leisureport (voorheen de regionale VVV) hebben wij meegewerkt aan het ontwikkelen van deze route. De presentatie van deze primeur was op Kasteel Arcen.

4.4

Belangenbehartiging en planologie Het publiek weet SLL te vinden voor advies en soms met verzoeken voor steun bij acties. Ook vragen veel gemeentes en de provincie ons om deel te nemen aan planvorming. De afstemming met de Stichting Milieufederatie Limburg (SML) en de daarbij aangesloten groepen en organisaties blijft daarbij essentieel. Dat geldt, al dan niet via het NB-overleg, voor zaken als overleg over het nieuwe POL (dat in 2014 afgerond werd), Schone Maas, Deltaplan Hogere Zandgronden, en soms zelfs herinrichtingen zoals in het gebied van de Heukelomse Beek. Overigens kan SLL niet alle dreigingen van natuur en landschap, die via overleg en juridische procedures kunnen worden beïnvloed, zelf oppakken. Daarvoor ontbreekt simpelweg de tijd. De lijn om mensen door te verwijzen naar de SML bij plaatselijke plannen die geen invloed hebben op een van onze beschermde gebieden is gecontinueerd. De beoogde aanpassing van de N280 tussen Roermond en Weert bleef veel aandacht vragen. De provincie heeft een keuze gemaakt voor een tracé; nu volgt de uitwerking. Dat vraagt buiten de daarvoor benodigde vergaderingen ook tijd voor het informele circuit. Een van de activiteiten waarvoor SLL ook zelf aan de lat staat is het project Stroomlijn van Rijkswaterstaat. Voor het publiek blijft het daarbij soms lastig om te begrijpen dat SLL meewerkt aan het kappen van bomen en struiken, in dit geval in het winterbed van de Maas. Samen met Rijkswaterstaat wordt de externe communicatie zo goed mogelijk opgepakt, waarbij een grote rol voor ons is weggelegd. De monumentenprojecten hebben deels een eigen doelgroep voor communicatie. Monumenten hebben hun eigen verhalen en daardoor een eigen betekenis voor veel mensen. Nu SLL een opvallend aantal monumenten in beheer heeft, is het noodzakelijk meer kennis in huis te halen. Daartoe is in 2014 binnen de Erfgoedacademie een leergang Erfgoedfilosofie gevolgd om afwegingen goed te kunnen onderbouwen. Deze cursus bleek tevens een goede impuls voor ons netwerk. SLL is door de Monumentenwacht gevraagd bij te dragen aan een bijeenkomst over kastelen en hun interieurs. Daarbij is de herinrichting van Kasteel Arcen als een voorbeeld behandeld. Alle betrokkenen rondom onze monumenten zijn zo goed als mogelijk van informatie voorzien. Door een aantal verwervingen zoals Kasteel Elsloo, Kasteelruïne Stein en de Urmonder Molen is het aantal vrijwilligers sterk toegenomen. Hun manier van werken moet ingebed worden in bestaande structuren binnen de (werk)organisatie van SLL.

56

4.5



Natuur- en milieueducatie Hoewel de financiering van activiteiten op het vlak van natuur- en milieu-educatie onzeker bleef is toch, vanwege de continuïteit, doorgegaan met een groot aantal activiteiten. Dankzij de inzet van vrijwilligers en omdat Lia Oosterwijk, de educatief medewerker voor het Nationaal Park De Maasduinen bij ons in dienst is, kon een gevarieerd jaarprogramma aangeboden worden. Zo waren er in de Maasduinen 96 excursies. Dat waren er wat minder dan in 2013; dat komt omdat we in 2012 het Bezoekerscentrum de Sluis openden wat in de eerste jaren opvallend veel excursieverzoeken rondom het Reindersmeer opleverde. Mei was voor De Maasduinen een top maand. in de meivakantie werd de Maasduinenweek georganiseerd. Jong en oud konden genieten van leuke excursies en kinderactiviteiten. Tevens vonden in die maand de Europese Kijkdagen en de Dag van het Nationaal Park plaats. In de winter is in het Nationaal Park opnieuw een cursus gastheerschap georganiseerd. In totaal hebben 20 gastheren met succes de cursus afgerond. Ze waren verdeeld over 12 bedrijven in de regio. Behalve in de Maasduinen en op de Groote Heide te Venlo zijn er verder excursieprogramma’s aangeboden in het Beneden Geuldal, de groeves ‘t Rooth en Curfs, Weerterbos en Maascorridor. Deze zijn afgelopen jaar zeer goed bezocht. Er zaten enkele excursies bij, zoals die in het Jammerdal nabij Venlo, waar ruim 50 mensen op afkwamen, wat natuurlijk erg leuk en motiverend was voor onze gidsen. In het Infocentrum op de Groote Heide trok SLL aandacht met twee tentoonstellingen: de kruidententoonstelling “Gekruid” in het voorjaar, en “Natuur in de Soep”, die vanaf de herfst tot en met Pasen 2015 loopt. Beide tentoonstellingen zijn goed bezocht; zowel gidsen als bezoekers reageerden enthousiast. Met name de laatste tentoonstelling is wat meer gericht op kinderen. Georganiseerde kinderactiviteiten worden overigens wisselend bezocht. Dat blijkt ook landelijk zo te zijn. De jonge deelnemers vinden (educatief) spel in de natuur echter altijd leuk, en zelfs met een klein aantal kinderen blijft dit werk erg motiverend. Een nieuwe activiteit is de Cursus Venologie waarbij mensen uit Venlo hun omgeving leren kennen. Waren het in het begin vooral (nieuwe) ambtenaren die deelnamen, nu komt er steeds meer ander publiek. Het Limburgs Landschap is gevraagd de cursus over de vorming van het landschap te verzorgen. Dit lijkt een vast cursusonderdeel te gaan worden. In samenwerking met de Stichting Meersensche School werd in september een tentoonstelling georganiseerd rond het werk van de Meerssense kunstenaar Alphons Volders. Naast de vele tekeningen en schilderijen heeft hij ook wandtekeningen gemaakt in de ondergrondse mergelgroeve de Schenkgroeve. De werken uit 1913-1915 zijn met name religieus getint en zijn van hoge artistieke kwaliteit. Professioneel gemaakte foto’s van deze tekeningen, die voor het grote publiek vanuit veiligheidsoverwegingen volstrekt onbereikbaar blijven, konden worden getoond. Op deze wijze waren de vrijwel onbekende werken voor het eerst zichtbaar voor het publiek na ruim 100 jaar verborgen onder de grond te hebben gelegen.

57

Verder droeg SLL bij aan tentoonstellingen en activiteiten in Bezoekerscentrum de IJzeren Man in Weert en het Limburgs Openluchtmuseum Eynderhoof bij Nederweert. SLL was mede namens Natuurmonumenten vertegenwoordigd in de provinciale Boomfeestdagcommissie. De Internationale Boomfeestdag werd ook dit jaar weer samen met onze Duitse collega’s en partners uit Nationaal Park De Maasduinen gevierd.

4.6



Vrijwilligers en voorlichting In 2014 was er weinig verloop onder de vrijwilligers. Ze ondersteunden SLL bij een vast palet aan werkzaamheden, zoals vuilruimacties (vooral in het Maasdal), educatie- en beheerwerk, ontwerpen en bouwen van tentoonstellingen en het bemensen van ons bezoekerscentrum op de Groote Heide te Venlo. De vrijwilligers worden begeleid en ondersteund door eigen personeel waarbij ook de buitendienst regelmatig ingeschakeld wordt. De Cannerberg blijft een succesvolle excursieplek waarvoor hulp van vrijwillige gidsen onontbeerlijk is. De groep vrijwilligers in Kasteeltuinen Arcen is zowel bij groenwerk actief als bij de ontvangst van bezoekers. Ze waren gastheer in het kasteel of gaven excursies door de tuin. De reacties van het publiek op de inzet van de vrijwilligers waren zeer goed. De bloemententoonstellingen die de vrijwilligers maakten werden zeer gewaardeerd. Naast het in eigenbeheer opgezette excursieprogramma zijn er ook de landelijke of provinciale activiteiten van andere organisaties waar SLL bij aansluit. Voorbeelden zijn Monumentendagen en Molendagen. Een opvallende activiteit was de wandeling met bijna 1000 mensen gekoppeld aan personeel en gepensioneerden van een aantal grote Limburgse bedrijven, inclusief hun familie. Ze hadden de Frankenhofmolen uitgekozen als tussenstop. Bijzonder was ook de viering van het snoeien van de 4000-ste hoogstamboom tijdens ANWB-landgoedkampen. Het IKL begeleidde deze kampen; de Bellet-boomgaard was de plek waar dit heuglijke feit gevierd werd. De vraag naar hulp bij activiteiten blijft. Gelukkig konden we aan veel verzoeken gehoor geven dankzij onze trouwe groep vrijwilligers. Naast de publieksactiviteiten zijn ze ook in de vele beheerprojecten een onmisbare ‘’hand aan de schop’’. De steun van onze vrijwilligers is een tastbaar bewijs voor het draagvlak onder ons werk.

58

59

60

Bijlage 1

Doelstelling Stichting het Limburgs Landschap kantoor op Boerderij Kloosterhof, Rijksstraatweg 1, 5943 AA Lomm. De stichting heeft tot doel het behoud en beheer van in natuurwetenschappelijk en landschappelijk opzicht belangrijke terreinen en andere objecten in de provincie Limburg, waartoe tevens gerekend wordt het in stand houden en beheren van beschermde monumenten in eigendom. Dit geschiedt zowel ter wille van de natuur zelf als ten behoeve van het geestelijk en lichamelijk welzijn van de mens. Haar streven is mede gericht op: a. het bevorderen van het behoud, het herstel en de ontwikkeling van natuur en landschap; b. het bevorderen van de zuiverheid van water, bodem en lucht, alsmede het beschermen van de stilte; c. het bevorderen van het besef dat de mens hiervoor verantwoordelijkheid draagt.

61

62

Bijlage 2

Verantwoordingsverklaring CBF 2014 van de Stichting Het Limburgs Landschap Inzake de drie algemeen geldende in acht te nemen principes: 1. Binnen de instelling dient de functie ‘toezicht houden’ (vaststellen of goedkeuren van plannen, en het kritisch volgen van de organisatie en haar resultaten) duidelijk gescheiden te zijn van het ‘besturen’ dan wel van de ‘uitvoering’. 2. De instelling dient continue te werken aan een optimale besteding van middelen, zodat effectief en doelmatig gewerkt wordt aan het realiseren van de doelstelling. 3. De instelling streeft naar optimale relaties met belanghebbenden, met gerichte aandacht voor de informatieverschaffing en de inname en verwerking van wensen, vragen en klachten. Ad 1

Het interne toezicht op bestuurlijke/uitvoerende taken i.c. het vaststellen of goedkeuren van plannen, en het kritisch volgen van de organisatie en haar resultaten, vindt bij Het Limburgs Landschap plaats door het bestuur (DB + AB). De bestuurlijke/uitvoerende taken zijn voor wat betreft de leiding van de dagelijkse gang van zaken gedelegeerd aan de directeur-rentmeester. Deze kan daarbij naast het werkapparaat, bestaande uit een stafbureau en buitendienst, ook gebruik maken van een drietal commissies: de Personeelscommissie, de Beheercommissie en de Redactiecommissie (zie ook beleidsplan 2010-2020 p.49 en 50). Voor een optimale samenstelling van het bestuur wordt er vanuit de basisformulering uit de statuten jaarlijks op basis van een rooster van aftreden primair door de leden van het DB gericht gekeken naar geschikte kandidaten voor zowel AB als DB, waarbij vertegenwoordiging uit de gewenste (vak)disciplines, regionale spreiding (noord, midden en zuid), deskundigheid, maatschappelijke betrokkenheid en affiniteit met de sector van belang zijn (zie ook p.49 beleidsplan). In de voorjaarsvergadering van het AB wordt het rooster aan de orde gesteld, de zomerperiode wordt benut voor de kandidaatstelling. Benoeming vindt plaats op de najaarsvergadering van het AB, voor een zittingsperiode van vier jaar. Het functioneren van de directie en bestuurders wordt periodiek geëvalueerd. De directie middels een jaarlijks functioneringsgesprek met de voorzitter met terugkoppeling naar het DB. Het bestuur jaarlijks op de DB vergadering in april, mede in relatie tot de bespreking van het rooster van aftreden en gewenste aansluitende kandidaatstelling met terugkoppeling op de AB vergadering. In de AB vergadering van mei werd dit jaar mede in relatie tot het rooster van aftreden ook stilgestaan bij het functioneren van het DB. Het AB sprak haar waardering uit voor de wijze waarop het DB invulling geeft aan haar taken. Door de primaire taakverdeling in het DB (voorzitter, vice-voorzitter, secretaris en penningmeester) met daarnaast de invulling door DB-leden van de personeelscommissie en de voorzitterschappen van de beheer- en redactiecommissie is het dagelijks bestuur in voldoende mate in staat om toezicht te houden op de taakopvatting van de directie en de uitvoerende taak van de organisatie.

Ad. 2

In het beleidsplan 2010-2020 heeft Het Limburgs Landschap de richtinggevende doelstellingen op de voor haar relevante gebieden en niveaus benoemd ( p.19 en 20 e.v. hoofdstukken). Op basis van dit beleidsplan, de beheerplannen en projectplannen voor de terreinen enerzijds en de meerjarenraming anderzijds wordt het jaarplan met begroting opgesteld. Bij de besteding van de middelen wordt getoetst op kwaliteit en haalbaarheid en relevantie in het licht van de doelstellingen, waarbij er een zorgvuldige voorbereiding en vergelijking met eerdere bestedingen aan vooraf gaat. De belangrijkste bedrijfsprocessen zijn daartoe geïdentificeerd en beschreven.

63

Monitoring en evaluatie van de uitvoering van activiteiten en interne processen vindt plaats op basis van bespreking en verslaglegging vanuit de afdelingen, bespreking in de staf en waar relevant behandeling in de beheercommissie, redactiecommissie en personeelscommissie met terugmelding in het bestuur. Een en ander is als het ware een continue proces met globaal onderstaande frequenties:

Wekelijkse werkbesprekingen afdelingen Stafvergadering 1x per 2 weken Maandrapportages begroting-realisatie Dagelijks bestuur vergadering 5x per jaar Beheercommissie 4x per jaar Redactiecommissie 4x per jaar Personeelscommissie(bestuurscommissie) 2x per jaar Algemeen bestuur 2x per jaar Jaarverslag en jaarrekening De leerpunten uit de monitoring en evaluaties worden zo met elkaar gedeeld en kunnen zo worden benut of mede aanleiding geven tot aanpassing van werkwijzen en procedures.

Ad. 3

Wie de belanghebbenden van het Limburgs Landschap zijn is nader aangeduid in het beleidsplan 2010-2020 onder hoofdstuk 6 Draagvlakverbetering p.41 e.v. Duidelijk is dat dit een zeer grote en diverse groep van mensen, organisaties en overheden is. Iedere doelgroep vraagt zijn eigen benadering. De inhoud, kwaliteit en wijze van de te verstrekken informatie wordt daar voortdurend op afgestemd, waarbij er steeds naar gestreefd wordt de communicatie zodanig in te richten dat de verstrekte informatie relevant, eenduidig en toegankelijk is. In genoemde beleidsplan is dit nader aangegeven. Bijzondere aandacht gaat hierbij uit naar de landbouwsector waarmee bij de realisatie van de doelstellingen heel direct en op meerdere wijze wordt samengewerkt. Bij de aankoop van grond, bij het beheer van terreinen middels pacht of inscharing of als groenaannemer. Maar ook in talrijke overlegsituaties inzake gebiedsontwikkeling, waarbij de belangen ook regelmatig tegengesteld kunnen zijn. Onze insteek is dan steeds een constructieve opstelling opkomend voor het eigen belang met oog voor dat van de anderen. Ideeën, opmerkingen, wensen en klachten komen via vele sporen binnen bij Het Limburgs Landschap, vanwege haar brede maatschappelijke verankering. De organisatie heeft hier een open mind voor vanuit de overtuiging dat een sterke achterban voor het bereiken van de doelstellingen van Het Limburgs Landschap onontbeerlijk is en alleen behouden en uitgebouwd kan worden in interactie met deze achterban. Een klacht is een kans op verbetering. Een idee is een kans op een nieuw project.

Namens het bestuur van de Stichting Het Limburgs Landschap

Het Dagelijks Bestuur

64

Horn, 15 april 2015

Bijlage 3

Samenstelling bestuur per 31-12-2014 Dagelijks bestuur

Benoemd

Termijn eindigt

M.H.Ph. Gresnigt-Raemaekers, voorzitter 2003

2015

Drs. J.M.C. Driessen, secretaris 2009

2017

Drs. M.A.G. Gerits

2017

2009

Mr. M.G.P.J. Lemmens, penningmeester 2004

2017

Drs. F.J. Offerein

2018

2010

Mr. W.T.M. Raab

2014

2022

P.M.J. Thissen

2008

2016

Mr. P.J. Voncken

2010

2018

Algemeen bestuur

Benoemd

Termijn eindigt

Drs. F.G.J.M. Beckers

2012

2020

Dr. P. Dassen-Housen

2014

2022

Drs. H.F.M. Evers

2012

2020

Mr. W.J.G. Geraedts

2008

2016

Drs. C.A.M. Hanselaar-van Loevezijn

2013

2021

Dr. J.J. de Jong

2013

2021

Dr. H.P. Jung

2011

2019

J.P.M. Kamps

2010

2018

Dr. ir. C.B.G. Limonard

2009

2017

Drs. F.G.M.Scheijmans

2013

2021

Mr. R.L.J. Stevens

2012

2020

Mr. P.J.J.M. van der Tempel-Kloosterman

2014

2022

E.M. Thissen- Heijnen

2008

2015

Dr. ir. H.H. Tolkamp

2009

2017

H.P. Willekens

2011

2019

Na inventarisatie bij het bestuur en de directie blijkt dat er niemand in het kader van belangenverstrengeling een relevante nevenfunctie heeft.

65

66

Bijlage 4

Commissies per 31-12-2014 Bestuurscommissie Personele aangelegenheden: P.M.J. Thissen, voorzitter Mr. P.J. Voncken Redactiecommissie kwartaalblad: Drs. F.J. Offerein, voorzitter H.W.G. Heijligers Ing. G.W.P. Frenken D. Merle Ir. A.H. Ovaa E.E.L.M. Staal A.A.F.M. Urlings Beheercommissie: Drs. M.A.G.Gerits, voorzitter J. Berends Dr. R. Bobbink Ing. H. Bussink L. Daamen BSc. J.G.J. Evenhuis Ing. G.W.P. Frenken Ing. A.C. van Gelswijk Ing. R.H.M. Gerats J.T. Hermans Drs. J. Hoogveld Ing. S. de Kort Dr. H. de Mars Drs. P.J.J. van de Munckhof Ir. A.H. Ovaa Dr. J. Renes Prof. dr. J. Roelofs M. van Roosmalen Drs. J. Roymans Ing. L.G.M. Schols Ing. C. van Seggelen Dr. ir. N.A.C. Smits J. Teeuwen Dr. ir. M.F. Wallis de Vries

67

68

Bijlage 5

Organisatie per 31-12-2014 Directeur-rentmeester

Ing. G.W.P. Frenken

Directie-assistent

Ing. D.B. Bouten

Rentmeester

J.G.J. Evenhuis

Assistent-rentmeester

L.J.J. Daamen Bsc.

Voorlichting en

Stafmedewerker externe betrekkingen

E.E.L.M. Staal

publicatie

Medewerker voorlichting en publiciteit

H.W.G. Heijligers

Medewerkster voorlichting en educatie

L. Oosterwijk

Projecten en

Stafmedewerker projecten en gebouwenbeheer

Ing. R.H.M. Gerats

gebouwenbeheer

Medewerker projectcoördinatie groen

Ing. S.J.A.M. de Kort

Medewerker projectcoördinatie bouw

Ing. M. Rovers

Beheerplanning en

Stafmedewerker beleidsondersteuning en ecologie

Ir. A.H. Ovaa

kwaliteitszorg

Medewerker beheerplanning en kwaliteitszorg

Ing. H. Bussink

Bedrijfsvoering

Hoofd bedrijfsvoering

Ing. M.L.H.M. Grutters

Senior medewerker financiën en organisatie

L.J.J. Remmen

Rentmeesterij

Medewerker beheeradministratie/aankopen

Buitendienst

en salarisadministratie

R.W. Hermens

Directiesecretaresse

C.J. van Eersel-Schraven

Secretaresse

M.J.J.M. Clabbers-Seuren

Medewerkster secretariaat

A.L. Bos-Pauwels

Medewerkster secretariaat / archief

F.H.W. Vervoort- Hovens

Medewerkster secretariaat / archief

M. Evenhuis-Thomson

Regio noord: Districtsbeheerder

Ing. M.I.J.T. van Roosmalen

Assistent districtbeheerder

Ing. L.M. van der Linden

Veeverzorger / medewerker natuurbeheer

P. van der Maden

Veeverzorger / medewerker natuurbeheer

R. Berkers

Medewerker natuurbeheer

J.H.Th. de Kievit



Medewerker natuurbeheer

F.G.J. Nillesen

Medewerker natuurbeheer

W.J.L.A. Laarakker

Boswachter / toezichthouder

R.J.A. Vossen

69

Buitendienst

Regio midden: Districtsbeheerder

G.J. Berends

Assistent districtsbeheerder

F.G.M. Ewalds

Medewerker natuurbeheer

L. Kuijpers

Regio zuid:

Kasteeltuinen Arcen

Districtsbeheerder

Ing. C.A.M. van Seggelen

Veeverzorger / medewerker natuurbeheer

F.W.J. Kroonen

Medewerker natuurbeheer specialist

M.M.J.H. Peerboom

Medewerker natuurbeheer

W.J.H. Hamers

Parkmanager

R.G.M. Rambags

Parkmanager

R.G.M. Rambags

Hoofd communicatie/marketing en sales

V.E.D. Lenssen

Medewerkster evenementen en activiteiten

CC.H.G.. van Weert

Hoofd tuinen

H.W.G.M. Lintjens

Medewerker technische dienst/tuinen

H.H.M. Steeghs

Medewerker technische dienst/timmerman

L.P.W.M. Janssen

70

Organogram Stichting het Limburgs Landschap | 2014

71

Organogram Kasteeltuinen Arcen | 2014

Vrijwilligers

Medewerkers Receptie/ Winkel

Hoofd receptie

Hoofd communicatie, marketing en sales

Parkmanager Kasteeltuinen

* Detail organogram Kasteeltuinen Arcen, onderdeel van Stichting het Limburgs Landschap Landschap

Hoveniers/ Dierverzorger

Hoofd tuinen

Parkmanager Kasteeltuinen Arcen

Hoofd technische dienst

Technisch medewerker/Timmerman

Evenementen en activiteiten

Logistiek medewerker

Hoofd horeca

Horecamedewerkers (oproepkracht)

2014

72

Bijlage 6

Overzicht van de terreinen per 31-12-2014 Het totale areaal aan natuurterreinen van SLL bedroeg

in eigendom: 7975,7 ha

per 31-12-2014, verdeeld over 81 natuurterreinen:

in beheer: 395,6 ha



in erfpacht: 195,8 ha

Totaal: 8567,1 ha hectaren: eigendom in beheer in erfpacht totaal

Regio Noord

Zwart Water

Venlo/Velden

De Hamert

Wellerlooi 1084,8 1084,8

320,4

8,0

328,4

Ravenvennen Vreewater

Lomm

460,3

1,3

461,6

Bosserheide

Well

119,9

0,2

120,1

Boshuizerbergen

Venray

237,9

0,1

238,0

Eckeltse Bergen Bergerhei

Bergen

356,5

356,5

Landgoed Kasteel Arcen

Arcen

487,4

9,5

496,9

Rode Hoek

Wellerlooi

200,5

8,0

208,5

Onderste Bovenste Molen

Venlo

46,3

46,3

De Weerd

Velden

11,9

11,9

Kaldenbroek

Grubbenvorst/Lottum

113,9

Dorperheide

Arcen

203,4

Groote Heide

Venlo

5,1

66,6

119,0 203,4

192,8

259,4

Heulöerbroek

Bergen

94,7

10,9

105,6

Rivierpark Venlo-Tegelen

Venlo/Tegelen

13,7

0,8

14,5

Rivierpark Blerick-Baarlo

Venlo-Blerick/Baarlo

39,9

38,4

78,3

De Baend

Wellerlooi

0,0

21,2

21,2

Rivierpark Venlo-Velden

Venlo/Velden

46,2

5,0

51,2

Hoogwatergeul Lomm

Lomm

19,9

19,9

Heezeland

Gennep

10,9

10,9

Hoogzand

Venray

9,6

9,6

Omgeving Siebengewald

Siebengewald

2,5

2,5

Sevenum Steegberg

Sevenum

0,4

0,4

In de Horsten

Maasbree

0,2

0,2

Aschbroek

Maasbree

Gennepse Hei

Gennep

9,9 42,3

13,6

9,9 55,9

Bleijenbeek

Afferden

0,0

3,0

3,0

Molenberg

Plasmolen

0,8

0,8

Dubbroek

Baarlo

150,6

150,6

Langhout

Maasbree

16,9

16,9

Winkel

Maasbree

13,0

13,0

Totaal Noord-Limburg 4181,3

122,1

195,8 4499,2

Regio Midden

Turfkoelen

Vlodrop

Sarsven en Banen

Nederweert

225,9

11,1 5,7

231,6

Weerterbos

Nederweert

746,4

746,4

Roeventerpeel

Weert

38,5

38,5

341,9

11,1

Rozendaal

Maasbracht-Montfort

1,8

343,7

Wellenstein

Nederweert

47,7

47,7

Exaten

Baexem

211,3

211,3

Spaanse Bos

Heythuysen

50,8

50,8

Beijlshof

Heythuysen

92,5

92,5

73

Tuspeel

Heel/Panheel

28,1

28,1

Beesels Broek

Beesel

29,7

29,7

Smalbroek Zuidplas

Roermond

168,1

30,1

198,2

Sint Anna's Beemd

Heel

99,4

7,6

107,0

Linnerweerd

Linne

12,9

27,1

40,0

Linnerheide Ambt

Montfort

125,5

125,5

't Sweeltje Munningsbos

Ambt Montfort

109,4

109,7

0,3

Oolerveld Isabellegreend

Roermond

252,7

12,8

265,5

Osen

Roermond

177,3

12,7

190,0

Aerwinkel

Posterholt-St.Odiliënberg

10,4

10,4

Haelensch Broek

Haelen

5,0

17,2

22,2

Molengreend

Maasbracht

17,2

17,2

Nieuw Tergouwen

Maasbracht

0,2

0,2

Omgeving Kessel

Kessel

0,2

0,2

Totaal Midden-Limburg 2.785,0

132,5

0,0 2.917,5

Regio Zuid

Platte Bosch

Nijswiller

De Dellen

Meerssen

Kasteel Neercanne Gerendalsbos

6,0 118,5

6,0

80,8

199,3

Maastricht

58,2

58,2

Schin op Geul

0,6

0,6

Van Tienhovenmolen

Bemelen

0,2

0,2

Bemelerberg-Schiepersberg

Bemelen

247,0

247,0

163,3

188,3

Bergse Heide

Berg en Terblijt

Kasteel Goedenraad

Eys-Wittem

49,5

25,0

49,5

Cottessen-Bellethoeve

Vaals

82,1

82,1

Wittemer Molen

Wittem

25,2

25,2

Hoogstamboomgaard

Gronsveld

3,1

3,1

Klingeleberg

Simpelveld

0,8

0,8

Wolfhagerbos

Schinnen

9,8

9,8

Rüscher groeve

Schinveld

11,3

11,3

Eijsder Beemden

Eijsden

51,2

13,6

64,8

Kleine Weerd

Maastricht

2,5

8,5

11,0

Pietersplas

Maastricht

141,4

2,1

143,5

Platiel Mesch

Eijsden

8,1

8,1

Kasteel Elsloo

Elsloo

13,5

13,5

Oude Pastorie Beek

Beek

1,6

1,6

Vrouwenbosch

Spaubeek

0,1

0,1

3,0

2,9

5,9

8,1

8,1

Volmolen Frankenhofmolen Vaals Tiende Vrij - Zinkwit

Eijsden

Hoog Cruts

Margraten

1,0

1,0

Ruïne Stein

Stein

11,2

11,2

Janssen Molen

Oirsbeek

0,1

0,1

Standerdmolen Urmond

Urmond

0,1

0,1

Totaal Zuid-Limburg 1.009,4

141,0

0,0 1.150,4

Totale oppervlakte SLL 7.975,7 Totale oppervlakte Robur

395,6

2,9

-2,9

Totaal SLL + Robur 7.978,6

392,7

74

195,8 8.567,1 195,8 8.567,1

Overzicht natuurgebieden van Stichting het Limburgs Landschap Regio noord

Regio zuid

1 Gennepse Hei

43 Ruschergroeve

2 Eckeltse Bergen

69 Janssenmolen

3 Berger Heide | Heereven

44 Wolfhagerbos

4 Heukelomse beek | Heuloërbroek

70 Oude Pastorie

5 Bosserheide

45 De Dellen | Meerssenerbroek

6 De Baend

46 Bergse Heide | Ingendael

7 Rode Hoek

47 Bemelerberg | Schiepersberg | Julianagroeve

8 Landgoed de Hamert

48 Klinkenberghbos

9 Dorperheide | Walbeckerheide

49 Groeve ’t Rooth

10 Landgoed Arcen

50 Van Tienhovenmolen | Akkerreservaat Sibbe

11 Ravenvennen | Vreewater

51 Gerendal

12 Zwart Water | Venkoelen | de Weerd

52 Wittemer Molen

13 Groote Heide

53 Eyserbos

14 Onderste en Bovenste Molen | Jammerdal

54 Landgoed Goedenraad

15 Rivierpark Venlo-Velden [Maascorridor]

55 Bulkemsbroek

16 Rivierpark Baarlo-Blerick [Maascorridor]

56 Klingeleberg

17 Dubbroek

57 Kasteel Neercanne | Millenniumbos

18 Kaldenbroek

58 Kleine Weerd

19 Houthuizer Molen | Siebersbeek

59 Pietersplas

20 Boshuizerbergen | Hoogzand

60 Eijsder Beemden

21 Winkel | Aschbroek

61 Het Tiende Vrij

22 Langhout

62 Mescher Plukbos

71 De Molenberg.

63 Boomgaard Gronsveld 64 Hoogcruts

Regio midden

65 Bellet | Hoeve Bervesj

23 Spaanse Bos

66 Cottessen

24 Sarsven en de Banen | Schoorkuilen

67 Frankenhofmolen

25 Wellensteijn

68 Platte Bosch

26 Roeventerpeel | Einderbeek

69 Janssenmeule

27 Weerterbos

70 Oude Pastorie

28 Landgoed Beijlshof 29 Landgoed Exaten | Haelense Beekdal 30 Tuspeel 31 Sint-Anna’s Beemd | de Slaag |

het Polderveld

32 Beesels Broek 33 Zuidplas 34 Isabelle Greend | Oolder Greend 35 Osen | Overlaat van Linne 36 Molengreend 37 Linnerheide | Mortelshof 38 Linnerweerd | Rozendaal | Schrevenhof 39 Marissen 40 Het Sweeltje 41 Voorsterveld | Op de Borg 42 Turfkoelen

75

76

Bijlage 7

Stichting ROBUR, Bedrijven voor het Limburgs Landschap De stichting ‘Stichting Robur, bedrijven voor Het Limburgs Landschap’ is statutair gevestigd te Venlo en houdt kantoor op Boerderij Kloosterhof, Rijksstraatweg 1, 5943 AA Lomm. De stichting heeft ten doel: a. de ondersteuning van de stichting: Stichting het Limburgs Landschap, gevestigd te Maastricht – hierna genoemd: ‘Het Limburgs Landschap’ – door bedrijven en instellingen ten behoeve van concrete en herkenbare projecten en activiteiten, die niet of niet geheel uit de exploitatie-rekening van Het Limburgs Landschap worden gefinancierd; b. het verrichten van alle verdere handelingen, die met het vorenstaande in de ruimste zin verband houden of daartoe bevorderlijk kunnen zijn.

Samenstelling Bestuur Stichting ROBUR per 31-12-2014 T.A. Goedmakers, voorzitter H.J.G. Berden, secretaris/penningmeester Mr. D.C. Hak M.B.A. M.H.Ph. Gresnigt-Raemaekers Ir. J.L. Schneiders F.J. van der Valk

77

78

Deel II Financieel Verslag over 2014

STICHTING HET LIMBURGS LANDSCHAP

79

80

Geconsolideerde Jaarrekening 2014 Algemeen De jaarrekening van de Stichting het Limburgs Landschap (SLL) is geconsolideerd met de jaarrekening van Stichting Robur gezien de organisatorische verbondenheid van beide stichtingen. SLL wordt in dit kader gezien als de verslaggevende organisatie. Stichting het Limburgs Landschap (SLL) is keurmerkhouder van het CBF-Keur. De jaarrekening 2014 is ingericht conform de in de Richtlijn Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen (RJ650) opgenomen richtlijnen. De richtlijn maakt onderdeel uit van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, opgesteld door de Raad voor de Jaarverslaggeving. De jaarrekening 2014 bestaat uit: • De balans per 31 december 2014 met toelichting daarop; • De staat van baten en lasten over het boekjaar 2014 met toelichting daarop. In deze toelichting is mede begrepen het overzicht “Specificatie en verdeling kosten naar bestemming”; • De bestemming van het resultaat; • De overige gegevens; • De controleverklaring accountant; • De begroting voor 2015. Stichting ROBUR De Stichting Robur, Bedrijven voor het Limburgs Landschap, is opgericht op 13 mei 1998. De Stichting Robur is een initiatief van het bedrijfsleven in Limburg om de Stichting het Limburgs Landschap in financiële zin te ondersteunen bij projecten en activiteiten gericht op de realisering van de Ecologisch Hoofdstructuur (groene ruggegraat) in Limburg Financieringsstructuur. De opbouw van het resultaat (overschot / tekort) dient bezien te worden tegen de achtergrond van de financieringsstructuur van SLL. Hierbij worden zeven belangrijke geldstromen onderscheiden, namelijk: • het structurele deel van het beheer; • het verwerven van natuurterreinen; • het uitvoeren van eenmalige projecten; • het resultaat op beleggingen; • de bijzondere inkomsten; • de verhuur van vakantiewoningen; • het resultaat van de Kasteeltuinen Arcen

81

Het resultaat van deze afzonderlijke geldstromen geeft het volgende beeld en kan als volgt worden toegelicht (de cijfers worden hier op een iets andere wijze gepresenteerd dan in de staat van baten en lasten): (bedragen in euro’s)

2014

2013

Structureel deel beheer 1.038.516

642.739

Verwerven van natuurterreinen -1.890.036

-488.730

Eenmalige projecten -1.085.740 -2.604.915 Resultaat beleggingen

326.209

476.925

Bijzondere inkomsten 1.336.997 1.963.015 -274.054

-10.966

Resultaat verhuur vakantiewoningen

240.063

152.291

Resultaat Kasteeltuinen Arcen

45.952

-160.726

Totaal 11.961 -19.402 Het structurele deel van het beheer In het structurele deel van het beheer worden alle baten en lasten ten behoeve van de eigen organisatie verantwoord, die nodig zijn om de bedrijfsvoering naar behoren te kunnen laten functioneren. Dit onderdeel van de exploitatie wordt gefinancierd met structurele inkomsten zoals beheersubsidies, exploitatiesubsidies, bijdragen van beschermers en inkomsten uit terreinen. Resultaat op beleggingen Conform het in het treasurystatuut omschreven beleid wordt er op risicomijdende wijze belegd, gericht op de instandhouding van het vermogen. Het resultaat op beleggingen dient in belangrijke mate bij te dragen aan een sluitende staat van baten en lasten, ook na het wegvallen van bijzondere inkomsten zoals bijvoorbeeld de bijdrage van de Nationale Postcode Loterij (NPL). Het verwerven van natuurterreinen De verwervingskosten van natuurterreinen worden in belangrijke mate gefinancierd uit ontvangen subsidies van overheden. De mogelijkheden voor niet-gesubsidieerde aankopen worden jaarlijks expliciet door het bestuur vastgesteld en zijn in belangrijke mate afhankelijk van het verkrijgen van een bijdrage van de NPL en/of Stichting Robur en/of andere bijdragen uit de reserve aankoop natuurterreinen. Het uitvoeren van eenmalige projecten Hieronder vallen naast het uitvoeren van projecten natuurterreinen ook de projecten voor restauratie en groot onderhoud van onze gebouwen, evenals de projecten voor verbetering van het draagvlak. De kosten van eenmalige projecten natuurterreinen worden voor het grootste deel gefinancierd uit hiervoor ontvangen subsidies van overheden en particuliere fondsen. De restauratieprojecten of projecten groot onderhoud gebouwen worden vaak maar voor 50% of minder gesubsidieerd. Het niet-gesubsidieerde deel wordt gefinancierd uit de reserve “instandhouding en restauratie gebouwen”. Afhankelijk van het verkrijgen van de NPL bijdrage en of andere bijdragen zoals giften wordt jaarlijks bij apart bestuursbesluit bepaald in welke mate het uitvoeringsniveau van de eenmalige projecten kan worden verhoogd. De projecten verbetering draagvlak zijn hier in het geheel afhankelijk van.

82

De bijzondere inkomsten De bijzondere inkomsten bestaan uit de inkomsten uit bijzondere baten, giften, legaten, nalatenschappen en bijdragen van de NPL en andere sponsoren. Deze inkomsten, welke uit oogpunt van continuïteit een onzeker karakter hebben worden bij besluit van het bestuur bestemd. Resultaat verhuur vakantiewoningen Een deel van de monumentale panden is gerenoveerd of gerestaureerd en wordt verhuurd als vakantiewoningen. De inkomsten die de stichting hiermee genereert worden aangewend om de restauratie van de panden te kunnen financieren en de monumenten ook voor de toekomst te kunnen behouden. Voor de verhuur wordt gebruik gemaakt van de diensten van een bemiddelingsbureau. Resultaat Kasteeltuinen Arcen De Kasteeltuinen zijn sinds eind 2012 volledig in beheer van de Stichting. Tot december 2012 waren de Kasteeltuinen in erfpacht uitgegeven.

Reserves De volgende reserves worden onderscheiden: • de continuïteitsreserve; • reserve instandhouding en restauratie gebouwen; • reserve instandhouding en omvorming natuurterreinen; • reserve aankoop natuurterreinen; • reserve NPL-projecten in uitvoering. • bestemmingsreserve Robur De uitkomst van de staat van baten en lasten wordt bij besluit van het bestuur over de reserves verdeeld. Continuïteitsreserve De continuïteitsreserve is bestemd voor dekking van risico’s op korte termijn. De na te streven omvang van de continuïteitsreserve is door het bestuur bepaald op maximaal 1,5 maal de jaarlijkse personeelskosten van de werkorganisatie. Voor 2014 bedraagt dit € 3.336.667 (2013 = € 3.081.577). In deze personeelskosten zijn de kosten van het tijdelijke personeel voor de Kasteeltuinen Arcen niet opgenomen. Wanneer onverhoeds bijdragen wegvallen, zullen er tijdig maatregelen getroffen moeten worden om het exploitatietekort zodanig te verminderen, dat de continuïteit van de organisatie gewaarborgd blijft. De reserve functioneert dan tijdelijk als buffer. Reserve Instandhouding en restauratie gebouwen De reserve instandhouding en restauratie gebouwen dient ter dekking van: • Restauratie c.q. groot onderhoud gebouwen • Kosten optredende calamiteiten of niet verzekerbare risico’s • Terugkoopverplichting in pacht of in erfpacht uitgegeven gebouwen De omvang van deze Reserve moet toereikend zijn voor het groot onderhoud of restauratie van de gebouwen en om optredende calamiteiten te kunnen opvangen, alsmede bij mogelijke terugkoopverplichtingen een buffer te hebben. Jaarlijks wordt bij besluit van het bestuur 1% van de herbouwwaarde (verzekerde waarde) van de gebouwen (2014 = € 76.000.000), met uitzondering van gebouwen in erfpacht, toegevoegd. De herbouwwaarde wordt jaarlijks voor 1 april steekproefsgewijs bepaald.

83

Reserve Instandhouding en omvorming natuurterreinen De na te streven omvang voor deze reserve werd in 2010 op grond van bedrijfseconomische berekeningen bepaald op ca 13,2 miljoen euro. Momenteel is de Subsidieregeling Natuur en Landschap (SNL) anders dan Programma Beheer bijna kostendekkend (84%). Maar gezien de bezuinigingen op natuurbeheer staat ook de inrichtingsubsidie onder druk. Bij toekomstige omvormingen en inrichting van terreinen wordt 15% eigen bijdrage gevraagd. Tegen die achtergrond wordt de reserve op gelijk niveau gehouden om een buffer te hebben. Reserve Aankoop natuurterreinen Deze reserve dient ter dekking van bijzondere aankopen. De reserve is van belang om strategisch te kunnen handelen indien dit vereist is, zoals indertijd bij de verwerving van Bleijenbeek (Eckeltse Bergen) en van de Maasplassen en recentelijk de Volmolen Vaals en Huys Kaldenbroek. Daarom is de na te streven omvang van deze reserve door het bestuur bepaald op circa 2 miljoen euro. Deze reserve wordt gevoed door een dotatie bij besluit van het bestuur. Giften, schenkingen, legaten en waardeveranderingsubsidies maken deel uit van deze dotatie. Reserve NPL-Projecten in uitvoering In de reserve projecten NPL in uitvoering zijn bedragen gereserveerd voor in uitvoering zijnde projecten die worden gefinancierd uit de bijdrage van de NPL. Bestemmingsreserve Robur De bestemmingsreserve Stichting Robur is uitsluitend bestemd voor materiële ondersteuning van Stichting het Limburgs Landschap. Op aanvraag zijn deze gelden beschikbaar voor projecten of aankoop natuurterreinen bij bestuursbesluit van Stichting Robur. Het bedrag van deze reserve dat door het bestuur van Stichting Robur reeds bestemd is voor projecten in uitvoering van SLL wordt jaarlijks in de toelichting weergegeven. Samenvattend De hiervoor aangegeven wijze van financiering waarborgt de continuïteit in de uitvoering van de doelstellingen van de stichting en garandeert een slagvaardige en doeltreffende inzet van beschikbare middelen. Bossen, natuurterreinen en monumenten kunnen zo adequaat worden veiliggesteld, ingericht en onderhouden en vrije toegankelijkheid is blijvend gewaarborgd.

Bestedingspercentage Het bestedingspercentage is de verhouding van de totale bestedingen aan de doelstellingen in relatie tot de totale baten procentueel weergegeven. Het beleid van de stichting is er op gericht om een zo hoog mogelijk percentage van de totale baten te besteden aan de doelstelling. Dit percentage kan echter van jaar tot jaar sterk fluctueren. Het is afhankelijk van een aantal maar beperkt te beïnvloeden factoren. Het opnemen van een vast percentage per jaar in het beleid is derhalve niet zinvol. Het bestedingspercentage wordt namelijk sterk beïnvloed door het al dan niet afrekenen van eenmalige projecten en de hoogte van het aankoopbedrag van gebouwen en natuurterreinen. Onderstaand is de verhouding van de totale bestedingen aan de doelstellingen in relatie met de totale baten procentueel weergegeven voor de jaren 2010 t/m 2014 en het gemiddelde over deze reeks van jaren:

2010

2011

2012

2013

2014

Gemiddeld



76,6%

95,9%

95,4%

95,4%

96,8%

92,0%

84

Kostenpercentage Beheer en Administratie Het kostenpercentage Beheer en Administratie is de verhouding van de kosten voor Beheer en Administratie in relatie tot de totale lasten procentueel weergegeven. De kosten voor Beheer en Administratie zijn kosten die niet toe te rekenen zijn aan de doelstelling of werving van baten. Deze kosten zijn geen kostencategorie op zich, maar ontstaan na toerekening van de kosten aan de bepaalde bestemmingen. Deze toerekening vindt plaats op basis van de Specificatie en verdeling kosten naar bestemming op blz. 18. Het beleid van de stichting is er op gericht om de kosten voor beheer en Administratie zo laag mogelijk te houden met een streefpercentage van maximaal 5%. Maar kostenbeperking mag geen doel op zich zijn want dit kan ten koste gaan van de kwaliteit van het beheer en de bedrijfsvoering. Dit kostenpercentage kan echter van jaar tot jaar fluctueren. Het is afhankelijk van een aantal maar beperkt te beïnvloeden factoren. De kosten voor Beheer en Administratie worden net als het bovenomschreven Bestedingspercentage sterk beïnvloed door het al dan niet afrekenen van projecten en grondaankopen. Worden in enig jaar veel projecten afgerond en afgerekend en/of veel natuurterreinen aangekocht (zie kostenpercentage 2013 en 2014), dan is het Kostenpercentage Beheer en Administratie laag in verhouding tot de totale lasten. In jaren dat weinig projecten afgerond worden en/of weinig natuurterreinen aangekocht worden is het Kostenpercentage Beheer en Administratie relatief hoog en kan zelf boven 5% uitkomen. Ter illustratie: het kopen van een natuurgebied van € 5.000 geeft bijna evenveel kosten voor beheer en administratie als het aankopen van een natuurterrein van € 500.000. Hetzelfde geldt voor de hoogte van de uitvoeringkosten van projecten. Dus de hoogte van de grondaankopen en projecten hebben grote invloed op het kostenpercentage. Onderstaand zijn de kosten voor Beheer en Administratie en het Kostenpercentage Beheer en Administratie weergegeven voor de jaren 2011 t/m 2014 en het gemiddelde over deze reeks van jaren:

Kosten B&A



2011 € 275.999

%

2,90%

2012 € 280.260 2,51%

2013 € 282.279 2,50%

2014 € 318.454

Gemiddeld € 289.248

1,63%

2,39%

Kostenpercentage fondsenwerving Het kostenpercentage fondsenwerving is de verhouding van de kosten uit eigen fondsenwerving in relatie tot de baten uit eigen fondsenwerving o.a. de contributies van Beschermers, de giften en nalatenschappen, procentueel weergegeven. De Kosten eigen fondsenwerving zijn de kosten die de Stichting maakt ten behoeve van het realiseren van deze baten o.a. mailings. Het beleid van de stichting is erop gericht dat het gemiddelde percentage van drie opeenvolgende jaren maximaal 25% mag bedragen. Dit percentage kan echter van jaar tot jaar sterk fluctueren door incidenteel hoge baten uit nalatenschappen en giften. Het gemiddeld percentage over 2012 t/m 2014 bedraagt 14,99%. Onderstaand is de verhouding van de kosten fondsenwerving in relatie tot de baten procentueel weergegeven voor de jaren:

2012

2013

2014

Baten eigen fondsenwerving

€ 518.321

€ 483.393

€ 642.553

Kosten eigen fondsenwerving

€ 77.310

€ 77.832

€ 89.582

Kostenpercentage fondsenwerving

85

14,92%

16,10%

13,94%

Gemiddeld

14,99%

Balans

(in euro’s)

31 december 2014 31 december 2013

ACTIVA









MATERIËLE VASTE ACTIVA



natuurterreinen

0

0

bedrijfsmiddelen

67.345

59.600

kantoorinventaris

34.730

2.500









VOORRADEN

102.075



18.222

VORDERINGEN EN OVERLOPENDE ACTIVA



2.625.567

3.397.171

overige debiteuren

538.263

317.040









EFFECTEN























PASSIVA











RESERVES











Continuïteitsreserve

3.163.831

3.714.211

3.776.971

3.384.211

9.925.389

8.586.252

16.986.488

15.751.674

3.336.667

3.081.577



LIQUIDE MIDDELEN





Bestemmingsreserves





reserve instandhouding en restauratie gebouwen

2.777.988

2.231.269

reserve instandhouding en omvorming natuurterreinen

1.875.343

1.908.306

reserve aankoop natuurterreinen

1.993.521

2.662.306

reserve NPL-projecten in uitvoering

1.076.173

1.165.466

bestemmingsreserve Robur

75.358

114.139

activa doelstelling

67.345

59.600

activa bedrijfsvoering

34.730

2.500



4.900



subsidies



62.100





7.900.457

8.143.586

VOORZIENINGEN BRIM Projecten in uitvoering

LANGLOPENDE SCHULDEN

40.124







KORTLOPENDE SCHULDEN



-

169.255

170.188

opgebouwd vakantietoeslag

75.838

77.215

projecten in uitvoering

4.450.302

3.502.524

overige kortlopende schulden

1.013.845

776.583













86

-



niet opgenomen vakantiedagen



0





5.709.240

4.526.511

16.986.488

15.751.674

Staat van baten en lasten (in euro’s)

2014

2014

2013



Werkelijk

Begroot

Werkelijk

348.288

370.000

356.397

Giften en schenkingen

56.561

15.000

41.274

Nalatenschappen en legaten

167.304

pm

15.773

Bijdrage Bedrijven aan Stichting Robur

70.400

pm

69.950

937.500

pm

937.500



0

BATEN: Baten uit eigen fondsenwerving Contributies van Beschermers

Aandeel in acties van derden Bijdrage Nationale Postcode Loterij Subsidies van overheden Overheidssubsidies waardevermindering

60.356

56.000

1.563.446

Bijdrage derden aankopen

77.538

pm

0

Subsidies/bijdragen projecten

11.542.459

537.500

1.581.213

Overheidssubsidies overige

2.892.004

2.827.015

2.853.549

Inkomsten terreinbeheer

3.052.604

2.572.350

2.458.204

Baten uit beleggingen

334.184

285.500

484.497

Overige baten en lasten

43.586

pm

899.390

19.582.784

6.663.365

11.261.192

Aankoop natuurterreinen

2.053.260

84.888

2.063.582

Projecten natuurterreinen/gebouwen

12.064.257

1.821.139

4.405.025

Beheer natuurterreinen/gebouwen

4.278.057

3.815.708

3.764.104

Voorlichting en belangenbehartiging

567.418

509.592

445.119



18.962.992

6.231.327

10.737.830



Som der baten LASTEN: Besteed aan doelstellingen

Werving baten



Kosten eigen fondsenwerving

89.582

78.977

77.832

Kosten acties derden

9.800

10.261

9.111

Kosten verkrijgen overheidssubsidies

90.326

94.895

80.472

Kosten t.b.v. inkomsten terreinbeheer

88.854

91.320

83.016

Kosten van beleggingen

10.815

6.000

10.055

289.377

281.454

260.486

318.454

307.498

282.279

19.570.823

6.820.279

11.208.595

11.961

-156.914

-19.402





Beheer en administratie Kosten beheer en administratie Som der lasten Resultaat



87

Resultaatbestemming 2014 Toevoeging/onttrekking aan: Continuïteitsreserve

255.090

Reserve instandhouding en restauratie gebouwen

546.719

Reserve aankopen natuurterreinen

-668.785

Reserve instandhouding en omvorming natuurterreinen

-32.963

Reserve NPL-Projecten in uitvoering

-89.293

Activa doelstelling

7.745

Activa bedrijfsvoering

32.230

Door het bestuur van Stichting Robur bestemd voor: Bestemmingsreserve Stichting Robur



-38.781



11.961



88

Toelichting op de balans en de staat van Baten en Lasten De jaarrekening 2014 is opgesteld overeenkomstig de aangepaste Richtlijn Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen (RJ650). Waarderingsgrondslagen Algemeen Voor zover niet nader toegelicht, zijn activa en passiva gewaardeerd tegen nominale waarde. Materiële vaste activa Natuurterreinen De natuurterreinen worden met het oog op de instandhoudingsverplichting in het kader van onze doelstellingen, geheel afgeschreven door op de verwervingskosten de subsidies in mindering te brengen. Niet gesubsidieerde verwervingskosten worden, via de staat van baten en lasten, ten laste van het door het bestuur bestemde vermogen voor de aankoop van natuurterreinen gebracht. Bedrijfsmiddelen Voor een gedetailleerd overzicht van geactiveerde bedrijfsmiddelen en afschrijvingssystematiek wordt verwezen naar bijlage B van deze jaarrekening De aanschaffingen ten behoeve van de terreinen vinden plaats in het kader van de doelstelling, de kantoorinventaris in het kader van de bedrijfsvoering. Voorraden De voorraden zijn gewaardeerd tegen kostprijs. Vorderingen De vorderingen worden nominaal gewaardeerd. Effecten De aandelenportefeuille wordt gewaardeerd tegen de beurswaarde per ultimo boekjaar. De obligaties worden gewaardeerd tegen de aflossingswaarde. Grondslagen voor resultatenbepaling De baten, waaronder begrepen de opbrengst van de NPL, worden verantwoord in het boekjaar waarop ze betrekking hebben. Voor giften en nalatenschappen betekent dit dat ze in aanmerking worden genomen in het jaar waarin de omvang met een redelijke mate van zekerheid kan worden vastgesteld. De bestedingen worden verantwoord in het jaar waarin de verplichting is aangegaan. Bestedingen, subsidies en particuliere bijdragen met betrekking tot eenmalige projecten worden verantwoord in het jaar waarin het project of een projectfase definitief is opgeleverd.

89

Toelichting op de balans ACTIVA Materiële vaste activa Natuurterreinen Natuurterreinen gesubsidieerd door overheid Aankopen t/m 2013

62.391.918

Aankopen 2014

0

Totale verwervingskosten

62.391.918

Subsidies t/m 2013 -62.391.918 Subsidies 2014

0

Balans per 31 december 2014

0

Natuurterreinen niet gesubsidieerd Aankopen t/m 2013

12.825.108

Aankopen 2014

1.967.574

Totale verwervingskosten

14.792.682

Bijdragen derden en directe afschrijvingen t/m 2013

-12.825.108

Bijdragen derden en directe afschrijvingen 2014

-1.967.574

Balans per 31 december 2014

0

Voor een specificatie van de aankopen van gesubsidieerde natuurterreinen en niet-gesubsidieerde natuurterreinen 2014 verwijzen wij u naar bijlage A. Activa in uitvoering Er zijn geen Activa in uitvoering. Inventaris en bedrijfsmiddelen

Buitendienst

Kantoor

Balans per 01 januari 2014

59.600

2.500

Investeringen 2014

32.776

46.997

Afschrijvingen 2014

-25.031

-14.767

Balans per 31 december 2014

67.345

34.730

De inventaris en bedrijfsmiddelen t.b.v. de buitendienst zijn direct in gebruik voor de doelstelling (zie bijlage C-2). De kantoorinventaris is direct in gebruik voor de bedrijfsvoering. Voor een specificatie zie bijlage B. Voorraden De voorraden per 31-12-2014 ter waarde van € 18.222 betreft de voorraden drukwerk en voorraden t.b.v. de horeca van de Kasteeltuinen.

90

Vorderingen en overlopende activa

Werkelijk 2014

Werkelijk 2013

Subsidie exploitatiekosten

1.916.389

1.744.557

Subsidies afgeronde projecten

768.102

1.652.614

Belastingen

54.581

27.156

Rente

84.892

81.282

Huren en pachten

38.261

81.113

Diversen

301.606

127.489

3.163.831

3.714.211

Totaal



Subsidie exploitatiekosten Het te vorderen bedrag aan Subsidies exploitatiekosten overheid betreft onder meer de te ontvangen subsidie uit hoofde van de Subsidieregeling Natuur- en Landschap (SNL) van het Ministerie van EL&I en de Bedrijfstoeslag 2014. Beide subsidies worden na afloop van het subsidiejaar uitgekeerd. Subsidies afgeronde projecten De te vorderen bedragen van de subsidies van afgeronde projecten betreft met name de nog te ontvangen subsidie van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed ter grootte van € 166.029 en van de Provincie Limburg ter grootte van € 439.160. Aandelen Obligaties Totaal Effecten

Balans per 1 januari 2014

284.212

3.100.000

3.384.212

Aankopen/ontvangen

755.768

-

755.768

Verkopen/eindlossing

-300.070

-100.000

-400.070

Gerealiseerd koersresultaat

12.034

-

12.034

Niet-gerealiseerde waardeverandering

25.027

-

25.027

Balans per 31 december 2014

776.971

3.000.000

3.776.971

Conform het in het treasurystatuut omschreven beleid wordt er op risicomijdende wijze belegd, gericht op de instandhouding van het vermogen op lange termijn. Het beleid van de obligaties is ‘buy en hold’, dus erop gericht te wachten op aflossing. Per 31-12-2014 was het aandeel spaarrekeningen en deposito’s ca. 72% van het te beleggen vermogen en was ca. 28% belegd in effecten. Er wordt belegd in aandelen en obligaties, zijnde minimaal ’A-fondsen’ met een laag risico profiel. De aandelenportefeuille, bestaande uit veel individuele aandelen, werd in 2014 verkocht. In november werd belegd in een aandelenfonds. Dit aandelenfonds belegt in kwaliteitsondernemingen die voorop lopen op gebied van duurzaamheid. Het aandelenfonds is beursgenoteerd en gewaardeerd op basis van de koersen per 31 december 2014. De obligaties zijn alle beursgenoteerd, niet converteerbaar en gewaardeerd tegen aflossingswaarde. De beurswaarde van de obligaties per 31-12-2014 bedraagt € 3.273.610. Liquide middelen

Werkelijk 2014

Werkelijk 2013



Banken rekening-courant saldi

72.786

1.731.159

Banken deposito's/hoogrentende spaarrek.

9.845.694

6.845.331

Kassen

6.909

9.762

9.925.389

8.586.252

De spaarrekeningen staan onmiddellijk, zonder boeterente, ter beschikking.

91

PASSIVA Reserves Continuïteitsreserve De bestemming van de Continuïteitsreserve is toegelicht onder ‘Reserves’ op blz. 3. Het verloop over 2014 is als volgt:

Stand per toegevoegd onttrokken

stand per

01-01-2014 31-12-2014

Continuïteitsreserve 3.081.578 255.089

0 3.336.667

Bestemmingsreserves en overige reserves Het verloop over 2014 is als volgt:

Stand per toegevoegd onttrokken

stand per

01-01-2014 31-12-2014

Instandhouding en restauratie gebouwen 2.231.269

760.000 213.281 2.777.988

Instandhouding en omvorming natuurterreinen 1.908.306

0

32.963 1.875.343

Aankoop natuurterreinen 2.662.306 944.587 1.613.372 1.993.521 Projecten NPL in uitvoering 1.165.466

937.500 1.026.793 1.076.173

Activa doelstelling

59.600

7.745

67.345

Activa bedrijfsvoering

2.500

32.230

34.730

Bestemmingsreserve Stg Robur 114.139

38.781

75.358

Totaal 8.143.586 2.682.062 2.925.191 7.900.457

De aanwending van de Bestemmingsreserves door het bestuur is toegelicht onder ‘Reserves’ op blz. 2 + 3. Hierop berusten geen verplichtingen aan derden. De beperkte bestedingsmogelijkheid is aangebracht door het bestuur. Voor de specificatie van de reservering van in uitvoering zijnde projecten die worden gefinancierd uit de bijdrage van de NPL verwijzen wij u naar bijlage D. Onder activa doelstelling wordt verstaan het vastgelegd vermogen in bedrijfsmiddelen en voorraden. Deze bedrijfsmiddelen en voorraden zijn direct beschikbaar voor de doelstelling. Activa bedrijfsvoering is het vastgelegd vermogen in de kantoorinventaris. Voorzieningen Voor de BRIM (Besluit rijkssubsidiëring instandhouding monumenten) Projecten in uitvoering is een voorziening gevormd voor de eigen bijdrage die het Limburgs Landschap moet leveren. Het betreft projecten die elk 6 jaar lopen en waarvan jaarlijks 1/6 deel van de eigen bijdrage aan de voorziening toegevoegd wordt ten laste van de ‘Beheerkosten overige gebouwen’ (Uitbesteed werk) in de Staat van baten en lasten. Langlopende schulden Het bedrag van de Schulden op lange termijn is nihil.

92

Kortlopende schulden Het verloop over 2014 is als volgt:

Werkelijk Werkelijk Niet opgenomen vakantiedagen

2014

2013



169.255

170.188

Er is een voorziening gevormd ter dekking van de verplichtingen wegens niet opgenomen verlofdagen. De omvang van de niet opgenomen verlofuren 2014 is vastgesteld op 4.346 uur (2013: 4.395), wat neerkomt op een afname van het aantal verlofuren met 1,1%. Bij de waardering van deze verplichting over 2014 is een gemiddeld uurtarief van € 38,95 gehanteerd. De afname (€ 933) is geboekt ten gunste van “overige personeelskosten”.

Werkelijk Werkelijk Opgebouwd vakantietoeslag



2014

2013

75.838

77.215

Het van juni t/m december 2014 opgebouwde bedrag aan vakantietoeslag is als verplichting opgenomen op de balans.

Werkelijk Werkelijk Projecten in uitvoering

2014

2013

Uitvoeringskosten -4.470.725 -12.442.445 Vooruit ontvangen subsidies/bijdragen

8.921.027 15.944.969

4.450.302 3.502.524 De activiteiten van bovenvermelde projecten strekken zich uit over meerdere jaren. De kosten van uitgevoerde en nog uit te voeren werkzaamheden zijn gedekt door ontvangen en toegezegde subsidies of gereserveerde eigen middelen. Van de Provincie Limburg is een voorschot ontvangen van € 2.959.474 voor het uitvoeringsprogramma Provinciaal Meerjarenprogramma (PMJP) jaarschijf 2014 voor projecten en aankopen die in 2014 t/m 2015 uitgevoerd worden. Per saldo overtreffen per 31-12-2014 de vooruit ontvangen subsidies en bijdragen de uitvoeringskosten. Voor een overzicht van de projecten in uitvoering verwijzen wij u naar bijlage C-1.

Overige kortlopende schulden Het verloop over 2014 is als volgt:

Werkelijk 2014

Werkelijk 2013

Belastingen, heffingen en sociale premies

82.389

145.019

Overige crediteuren

931.456

631.564

1.013.845 776.583

93

Toelichting op de staat van baten en lasten Baten uit eigen fondsenwerving Bijdragen Beschermers Het aantal beschermers van SLL per ultimo 2014 bedroeg 18.012. Dit aantal is 74 hoger dan het aantal op 31-122013 (17.938). De totale bijdrage van Beschermers daalde van € 356.397 (2013) naar € 348.288 in 2014. Een daling van de totale bijdrage ondanks een stijging van het aantal beschermers. Dit verschil ontstaat doordat de bijdrage van ruim 1.000 nieuwe beschermers, die zich aangemeld hebben na 1 oktober 2014, voor 2015 geldt. Qua aantal beschermers tellen ze al wel voor 2014 mee. Nalatenschappen en legaten De Stichting ontving in 2014 drie legaten en een deel van een nalatenschap. Aandeel in acties derden Bijdrage Nationale Postcode Loterij Sinds 1997 deelt De 12Landschappen als benificiënt in de opbrengsten van de NPL. De 12Landschappen verdeelt deze opbrengst paritair over de 12 provinciale landschappen. In 2010 is dit contract verlengd tot 31 december 2015. In het verslagjaar ontving de Stichting een bedrag van € 937.500 (€ 937.500 in 2013). De bijdrage wordt aangewend voor projecten ten behoeve van natuur & landschap en cultuurhistorie, projecten voor voorlichting en versterking positie en de verwerving van niet-subsidiabele terreinen (zie Bijlage D: specificatie door het bestuur bestemde bijdrage NPL). Subsidies van overheden Overheidssubsidies aankopen / overheidssubsidies

Werkelijk 2014

Begroting 2014

Werkelijk 2013

waardevermindering EHS realisatie

-

-

1.500.000

Waardevermindering bosaanleg

60.357

56.000

63.446

Van overheidswege is mede in verband met de kwestie van gelijkberechtiging ook in 2014 geen directe aankoopsubsidie verstrekt. Daarvoor in de plaats kan voortaan gebruik gemaakt worden van een subsidieregeling voor waardevermindering van de grond als deze wordt omgezet van landbouwgrond naar natuur. Iedere eigenaar van landbouwgrond, die in Limburg bestemd is tot (goudgroene of zilvergroene) natuur, kan daarvan gebruik maken. Op deze wijze kon door SLL gekocht worden met eigen geld. SLL ontvangt pas de waardevermindering na de definitieve subsidievaststelling. Bij de Provincie kan dan 85% voor goudgroene en 42,5% voor zilvergroene natuur als waardevermindering gedeclareerd worden, omdat de grond omgezet wordt naar natuur. Van de provincie werd hiertoe in 2013 1.500.000 euro ontvangen. Op deze wijze kan SLL blijven werken aan de realisatie van de EHS (Ecologische Hoofd Structuur). Daarnaast krijgt SLL nog jaarlijks een uitkering op basis van een niet meer bestaande regeling voor waardevermindering van gronden waarop SLL in het verleden bos heeft aangelegd. De waardevermindering werd indertijd gespreid over 30 jaar toegekend en uitbetaald. De regeling kan gezien worden als een voorloper van de regeling die nu voor de verdere EHS realisatie gebruikt wordt. Bijdrage derden aankopen Voor het aankopen van niet-gesubsidieerde natuurterreinen werd in 2014 een bijdrage ontvangen van Stichting Robur (€ 14.367)en het Dinamo Fonds (€ 5.000). Daarnaast kon een deel van de kosten van enkele aankopen in Midden Limburg (€ 72.538) betaald worden uit een project.

94

Subsidies projecten Werkelijk Begroting Werkelijk

2014

2014

2013

Subsidies Rijk

1.013.561

412.500

685.625

Subsidies Provincie

9.284.200

-

746.989

Subsidies/bijdragen derden

1.244.698

125.000

148.599

11.542.459 537.500 1.581.213 Het betreft hier ontvangen subsidies van projecten natuurterreinen en restauratie gebouwen. Projectensubsidies worden in het jaar van afronding of de afronding van een fase van het project in de staat van baten en lasten opgenomen (zie ook onder Lasten, Projecten natuurterreinen en bijlage C-2 Projecten afgerond in 2014). In 2014 is meer subsidie in de Staat van Baten en Lasten verantwoord dan in 2013. In 2014 werden enkele grote natuurherstel- en restauratieprojecten of een fase afgerond. Het totaalbedrag aan ontvangen subsidies 2014 wijkt af van de begroting omdat er bij het opstellen van de begroting 2014 vanuit gegaan werd dat subsidieafrekening (€ 8.771.925) van het uitvoeringsprogramma Provinciaal Meerjarenprogramma (PMJP) en van de Investeringsprogramma Nationaal Park Maasduinen (€ 849.825) in 2013 plaats zou vinden. De Stichting kreeg echter uitstel tot 2014. Daarnaast is het project Restauratie muren Neercanne in 2014 financieel afgerekend i.p.v. in 2015 omdat de werkzaamheden al in 2014 afgerond zijn.

Overheidssubsidies overige In dit boekjaar zijn door overheden de volgende overige

Werkelijk

Begroting

Werkelijk

2014

2014

2013

Subsidieregeling Natuur en Landschap

1.680.311

1.630.000

1.642.574

Exploitatiesubsidie Provincie

972.015

972.015

972.015

Bijdragen gemeenten

149.678

130.000

145.829

Toeslagrechten

90.000

95.000

91.085

Overige subsidies

-

-

2.046

subsidies verstrekt

2.892.004 2.827.015 2.853.549

Subsidieregeling Natuur en Landschap De ontvangen subsidie uit hoofde van het Subsidiestelsel Natuur en Landschap (SNL) over 2014 bedroeg € 1.680.311. De subsidie voor de nieuwe SNL aanvragen voor terreinuitbreidingen ten bedrage van ca. € 50.000 was niet begroot voor 2014 omdat ten tijde van het opstellen van de begroting daarvoor nog geen beschikkingen waren.

95

Inkomsten terreinbeheer Werkelijk Begroting Werkelijk

2014

2014

2013

Huren en pachten

420.682

400.000

390.526

Incident. terreinactiviteiten

15.135

5.000

25.572

Houtverkoop

138.123

96.500

165.565

Opbrengst graslanden

112.528

109.000

116.226

Opbrengst verkoop vee

38.168

26.500

41.515

Opbrengst akkerbouwbeheer

8.624

7.500

15.859

Opbrengst overige producten

368

500

32.707

733.627 645.000 787.970

Huren en pachten De stijging van de huren en pachten is het gevolg van de nieuwe verhuur van Kasteel Elsloo (vanaf 1-07-2014) die niet in de begroting meegenomen is.

Opbrengsten incidentele terreinactiviteiten In 2013 werd een vergoeding ontvangen voor de ligplaats van een ponton in de Pietersplas en een schadevergoeding voor de aanleg van een gasleiding.

Houtverkoop Bij het opstellen van de begroting 2014 werd rekening gehouden met een lagere opbrengst houtverkoop ten opzichte van 2013. Door de grotere houtoogst in 2014 en een lichte stijging van de houtprijs, waren de opbrengsten hoger dan begroot.

Opbrengst overige producten In 2013 werd een bedrag van € 32.455 ontvangen voor de levering van heideplagsel. Werkelijk Begroting Verhuur vakantiewoningen

Werkelijk



2014

2014

2013



499.051

362.000

309.820

Verhuur vakantiewoningen De opbrengst verhuur vakantiewoningen steeg t.o.v. 2013 door de volledige verhuur van de oostvleugel van de Frankenhofmolen en de Koningshof. Daarnaast steeg de bezettingsgraad. Met deze positieve ontwikkelingen was in de begroting te weinig rekening gehouden.

Kasteeltuinen Arcen Werkelijk Begroting Werkelijk



2014

1.819.926

2014

1.565.350

2013

1.360.413

De Kasteeltuinen zijn sinds eind 2012 volledig in beheer van de Stichting. Tot december 2012 waren de Kasteeltuinen in erfpacht uitgegeven. De baten bestonden uit de entreegelden, parkeeromzet, horecaomzet en overige inkomsten. De positieve ontwikkeling van de cijfers t.o.v. 2013 en de begroting is het gevolg van hogere bezoekersaantallen in vergelijking met 2013 en de begroting voor 2014 waardoor de entreegelden, parkeeromzet en horecaomzet stegen.

96

Resultaat beleggingen en rente

Werkelijk

De opbrengst van de beleggingen kan als volgt

Begroting

Werkelijk

2014

2014

2013

159.390

153.000

318.231

worden gespecificeerd:



Rente banktegoeden

Aandelen: Dividend

7.358

5.000

11.197

Gerealiseerde koersresultaat

12.034

-

-

Niet-gerealiseerde waardeveranderingen

25.027

-

24.699

Obligaties: Rente obligaties

130.375

127.500

130.370

Gerealiseerde koersresultaat

-

-

-

Niet-gerealiseerde waardeveranderingen

-

-

-

Totaal 332.757 285.500 484.497 Rente Door een lagere rentevergoeding was het resultaat van banktegoeden over 2014 ca. € 68.000 lager dan in 2013. In 2013 had de stichting de meeste middelen nog belegd in groeideposito’s. Deze groeideposito’s vielen ultimo 2013 vrij. Naast de rente over de deposito’s werd in 2013 een contractuele bonus ontvangen van € 90.000 Aandelen De aandelenportefeuille, bestaande uit veel individuele aandelen, werd in 2014 verkocht. Dit resulteerde in een gerealiseerde koerswinst van € 12.034. In november werd belegd in een aandelenfonds. Dit fonds keert geen dividend uit, de opbrengsten worden in het fonds herbelegd. Op dit aandelenfonds werd een positieve niet-gerealiseerde waardeverandering van € 25.027 geboekt. Obligaties Vanaf 2010 is het beleid met betrekking tot de obligaties erop gericht deze aan te houden tot de aflossingsdatum (‘buy en hold’) en ze op de balans te waarderen tegen aflossingswaarde (zie ook de toelichting bij de balanspost ‘Effecten’ op pagina 11). Hierdoor wordt geen niet-gerealiseerde waardeverandering of gerealiseerd koersresultaat meer geboekt. De couponrente van de obligaties bedraagt gemiddeld 4,25%. Werkelijk Begroting Overige baten en lasten

Werkelijk



2014

2014

2013

Overige baten en lasten

43.586

pm

897.173

In 2014 werden bedragen ontvangen o.a. wegens bos- en natuurcompensaties. In 2013 ontving de Stichting nog een subsidie over de aankoop van natuurterreinen in 2011. Daarnaast werden in 2013 bedragen ontvangen wegens de afkoop van natuurcompensaties en t.b.v. de onderbedeling van de herinrichting Mergelland

97

Bestedingspercentage Onderstaand is de verhouding van de totale bestedingen aan de doelstellingen in relatie met de totale baten procentueel

Werkelijk

Begroting

Werkelijk

2014

2014

2013

Totaal bestedingen aan de doelstelling

18.962.992

6.231.327

10.737.830

Totaal baten

19.582.784

6.663.365

11.261.192

Bestedingspercentage

96.8%

93.5%

95,4%

weergegeven voor de jaren:

Het beleid van de stichting is erop gericht om een zo hoog mogelijk percentage van de totale baten te besteden aan de doelstelling. Dit percentage kan echter van jaar tot jaar sterk fluctueren (zie Bestedingspercentage blz. 4). Het gemiddeld percentage over 2010 t/m 2014 bedraagt 92,0%. Specificatie en verdeling kosten naar bestemming

Specificatie en verdeling kosten naar bestemming Bestemming

Doelstelling

Lasten

Aankoop

Projecten

Beheer



Voorlichting

en belangen- behartiging

Subsidies en bijdragen

Afdrachten

Aankopen en verwervingen 1.967.574 Uitbesteed werk 12.535.460 Terreinbeheer algemeen

14.057

Heffingen en verzekeringen

2.177.533 110.282

6.428

121.617

Publiciteit en communicatie

181.352

Personeelskosten

78.917

-541.536

1.804.046

332.980

Huisvestingskosten

1.110

4.549

3.661

4.882

Kantoor en algemene kosten

5.659

51.727

60.917

41.776

Bestuurskosten

Totaal 2.053.260 12.064.257 4.278.057

98

567.418

Werving baten





Eigen fondsen

Acties derden

Subsidies

werving

Inkomsten

Beleggingen

Beheer en

Totaal 2014

Begroot 2014

Totaal 2013

terreinen Administratie







1.967.574

pm 1.988.731

14.712.993

3.206.805 5.944.230



5.012

135.780

155.000

167.730



121.617

116.000

111.349

238.469

179.000

207.199



57.117



27.574

2.432

62.535

79.114

2.636

246.920

2.095.618



621

22

999

610

33

4.594

21.083

25.000

19.383



4.269

7.346

26.792

4.118

8.146

60.834

271.583

265.500

221.554



6.106

6.106

7.500

5.335



89.582

9.800

99

90.326

88.855

10.815

318.454 19.570.823

2.865.474 2.562.564

6.820.279 11.280.595

LASTEN Toelichting lasten verdeling Op basis van de tabel ‘Specificatie en verdeling naar bestemming’ Algemeen De toerekening van de kosten naar bestemming geschiedt op bedrijfseconomische basis, waarbij rekening gehouden wordt met de besteding van tijd en middelen aan de onderdelen. Deze onderdelen zijn: de bestedingen aan de doelstellingen, werving van baten en de kosten beheer en administratie (zie Specificatie en verdeling kosten naar bestemming op blz. 18). Onderstaand zijn de kostenposten gespecificeerd en toegelicht. Aankopen en verwervingen In 2014 werd in totaal 115,8 hectare (2013 = 174.47 Ha) natuurterrein gekocht voor totaal € 1.967.574 (zie bijlage A). In eerste instantie komen deze aankopen voor eigen rekening. Voor een deel van deze aankopen wordt in 2015 en 2016 waardeverminderingssubsidie aangevraagd. Voor toelichting zie "overheidssubsidies waardevermindering". Ten behoeve van de bovengenoemde aankopen werd € 1.890.037 betaald met eigen middelen. Daarnaast werd in totaal voor € 77.537 bijgedragen door derden. De aankopen met eigen middelen werden gefinancierd uit de jaarlijkse bijdrage van de NPL (€ 262.297), uit de reserve Aankoop natuurterreinen (€ 1.613.372). € 14.368 werd bijgedragen door Stichting Robur. Uitbesteed werk Deze kosten zijn als volgt te specificeren

Werkelijk

Begroting

Werkelijk

2014

2014

2013

Projectkosten natuurterreinen

10.360.463

415.000

677.851

Projectkosten gebouwen

2.174.997

1.005.000

3.398.683

Beheerkosten algemeen

49.158

58.000

79.981

Beheerkosten bossen

127.230

101.500

88.320

Beheerkosten graslanden

198.487

154.000

151.981

Beheerkosten grote grazers

22.335

22.000

26.170

Beheerkosten kleine grazers

14.144

16.000

18.578

Beheerkosten bouwlanden

110.516

87.000

91.676

Beheer overige natuurterreinen

241.843

158.000

207.654

Beheer landschapselementen

52.256

47.500

47.447

Beheerkosten grotten

21.088

15.000

26.560

Beheerkosten recreatie

115.625

107.500

99.323

Beheerkosten toezicht

8.341

10.600

9.262

Beheerkosten overige gebouwen

88.992

93.000

62.992

Beheer wegen en waterlopen

19.248

10.000

12.084

Beheerkosten vakantiewoningen

151.678

95.000

90.232

Bemiddelingskosten vakantiewoningen

107.310

74.250

67.297

Beheerkosten Kasteeltuinen

849.281

737.455

788.138

14.712.993 3.206.805 5.944.230

100

Trend stijging Beheerkosten natuurterreinen Sinds enkele jaren is er een stijgende tendens te constateren in de beheerkosten van de natuurterreinen. Door Rijk en Provincie is een beleidswijziging doorgevoerd in de subsidiëring van kwaliteitsimpulsen voor de natuur. Voorheen werd dit gesubsidieerd middels projectsubsidies (Programma Beheer). Sedert de invoer van het subsidiestelsel SNL is deze subsidiemogelijkheid niet meer mogelijk. Als gevolg daarvan komen meer kosten voor natuurherstel en -ontwikkeling van de terreinen ten laste van de post Beheerkosten. Deze beleidswijziging is wel vertaald in de subsidienormering van de terreintypes, die substantieel verhoogd zijn. Sinds 2012 is de subsidie SNL die de Stichting ontvangt meer dan verdubbeld (stijging ca. € 900.000). Daarnaast is deze stijging ook het gevolg van de algemene kostenstijgingen. Projectkosten natuurterreinen Toelichting zie bijlage C-2 en "subsidies projecten" Het uitbesteed werk in projecten natuurterreinen omvat naast de kosten van derden tevens de doorberekende kosten van eigen medewerkers. Deze kosten zijn gewaardeerd tegen de uurloonkosten incl. overhead. Het totaalbedrag aan projectkosten 2014 wijkt af van de begroting omdat er in de begroting 2014 vanuit gegaan is dat subsidieafrekening (€ 8.800.207) van het uitvoeringsprogramma Provinciaal Meerjarenprogramma 2010-2013 (PMJP) en de Investeringsprogramma Nationaal Park Maasduinen (€ 1.092.788) in 2013 plaats zou vinden. Wegens verleend uitstel vond de afrekening in 2014 plaats. Projectkosten gebouwen Toelichting zie bijlage C-2 en "subsidies projecten". In 2014 is het project Restauratie muren Neercanne afgerekend ten bedrage van € 1.343.417. Dit project is een jaar eerder afgerond dan in eerste instantie voorzien. Beheerkosten algemeen Er is een daling van de beheerkosten algemeen ten bedrage van ca. € 31.000 t.o.v. 2013. In 2013 vond een revisie van beheerplannen plaats van ongeveer dat bedrag. Beheerkosten bossen In Noord en Midden Limburg werden in 2014 extra snoeiwerkzaamheden uitgevoerd ten bedrage van ca. € 40.000. Een deel daarvan was begroot. Beheerkosten graslanden Met name de kosten van het rasteren (ca. € 70.000) waren in 2014 hoger dan in 2013 (ca. € 17.000) en begroot voor 2014 omdat ze minder in projecten ondergebracht kunnen worden. Een andere grote kostenpost in het kader van het beheer van graslanden is het maaien van de natte graslanden met de wetlandtrack. Kosten in 2013 en 2014 ca. € 71.500 per jaar. Beheerkosten bouwlanden In het najaar/winter 2014 (september t/m december) zijn voor ca. € 20.000 meer bewerkingskosten en kosten inzaai akkers bij SLL in rekening gebracht dan in diezelfde periode voor 2013. Deze kostenstijging is op de eerste plaats het gevolg van de extra aandacht in 2014 voor de akkerflora door beheersmaatregelen o.a. extra grondbewerkingen en onkruidbestrijding middels maaien en afvoeren. Daarnaast deels de omschakeling van zomergranen naar wintergranen in enkele gebieden waardoor in een seizoen dubbele kosten gemaakt worden. Beheer overige natuurterreinen Tot 2011 konden de kosten van het herderbeheer in een project ondergebracht worden. Vanaf 2012 wordt het herderbeheer gesubsidieerd via de subsidieregeling SNL (zie ‘Overheidssubsidies overige’) en worden de lasten onder de kostenpost ‘Beheer overige natuurterreinen’ geadministreerd. In 2014 werd het herderbeheer verder uitgebreid dankzij deze subsidie (€ 187.230). De kosten in 2014 bedroegen € 173.000 tegenover € 116.500 in 2013. Deze uitbreiding was niet in de begroting opgenomen omdat ten tijde van de opstelling deze uitbreiding onvoldoende bekend was.

101

Beheerkosten vakantiewoningen De stijging van de kosten is het gevolg van de uitbreiding van het aantal vakantiewoningen. Daarnaast zijn hierin opgenomen de inrichtingskosten van deze nieuwe vakantiewoningen die voor een lager bedrag begroot waren. Beheerkosten Kasteeltuinen De beheerkosten van de Kasteeltuinen Arcen bestonden uit de kosten voor marketing en evenementen, de inkoop en kosten van de horeca, de kosten van tuinen en gebouwen en overige kosten. Voor een stijging van het bezoekersaantal werd in 2014 ingezet op meer aandacht dus meer kosten voor marketing, sales en evenementen (+ € 110.000). Wegens het gerealiseerde hoger bezoekersaantal en hogere omzet van de horeca waren de inkoopkosten van de horeca eveneens aanmerkelijk hoger (+ € 26.000). De overige kosten waren lager dan begroot (- € 25.000). Werkelijk Begroting Werkelijk Terreinbeheer algemeen

2014 2014 2013 Exploitatiekosten auto's

73.162

85.000

73.069

Kosten tractoren/machines

33.699

30.000

47.133

Kantoorkosten werkschuren

28.919

40.000

47.528

135.780 155.000 167.730 Kantoorkosten werkschuren In de 2e helft van 2013 is op de werkschuur Noord een houtvergasser aangeschaft (aansluitkosten € 6.000 opgenomen in de kantoorkosten 2013). Tot en met 2013 werd in de werkschuur gestookt met huisbrandolie. Vanaf 2014 wordt alleen nog met hout gestookt. Dit levert een besparing op van ca. € 12.000 per jaar.

Werkelijk Begroting Heffingen en verzekeringen

Werkelijk

2014 2014 2013 Waterschapslasten + OZB

66.130

60.000

53.023

Assurantiepremies

42.909

40.000

44.587

Heffingen

12.578

16.000

13.739

121.617 116.000 111.349 Waterschapslasten en OZB Vanaf 2013 krijgt SLL via het BsGW (Belastingsamenwerking Gemeenten en Waterschappen) een gezamenlijke aanslag voor waterschapslasten en OZB. Omdat beide kostensoorten moeilijk te splitsen zijn, worden ze samengeteld. De stijging van de lasten wordt aan de ene kant veroorzaakt door de uitbreiding van het grondareaal en gebouwenbezit. Aan de andere kant zijn er door het Waterschap heffingen opgelegd waartegen nog bezwaren lopen omdat het Waterschap bepaalde gronden nog als landbouwgrond aanmerkt. In werkelijkheid zijn deze gronden omgevormd tot natuur, waarvoor een aanmerkelijk lager tarief tegenover staat.

102

Voorlichting en belangenbehartiging

Werkelijk

Begroting

Werkelijk

2014 2014 2013 Kosten periodiek

71.133

90.000

71.806

Ov. kosten voorlichting en belangenbehartiging

74.597

89.000

65.799

Projecten voorlichting en versterking positie

92.739

pm

59.594

238.469 179.000 207.199 Projecten voorlichting en versterking positie Deze projecten zijn grotendeels gefinancierd uit de bijdrage van de NPL 2013 en 2014. Voor een specificatie zie bijlage D. Personeelskosten Om de Personeelskosten te kunnen vergelijken met de begroting 2014 en de cijfers van 2013 zijn de personeelskosten van het Limburgs Landschap excl. Kasteeltuinen en de personeelskosten van de Kasteeltuinen in aparte tabellen weergegeven. De gezamenlijke personeelskosten zijn daarnaast in een tabel opgenomen

Personeelskosten excl. Kasteeltuinen De kosten zijn als volgt te specificeren:

Werkelijk

Begroting

Werkelijk

2014

2014

2013

Lonen en salarissen

1.548.280

1.545.379

1.445.780

Werknemersverzekeringen

322.142

313.253

303.801

Pensioenverzekeringen

228.981

229.718

197.770

Ontvangen ziekengeld

-14.344

-

-19.547

Reiskosten

80.684

70.000

71.092

Overige personeelskosten

58.701

64.000

55.489



2.224.444 2.222.350 2.054.385 Doorberekende personeelskosten

-1.053.520

-192.500

-224.822

1.170.925 2.029.850 1.829.563 Lonen en salarissen/Werknemersverzekeringen/pensioenverzekeringen De kosten van Lonen en salarissen, werknemersverzekeringen en pensioenverzekeringen stegen t.o.v. 2013 door de algemene loonstijging van 1,25% volgens de nieuwe CAO, individuele loonstijgingen en uitbreiding van het personeelsbestand (1,2 fte). De stijging van deze kosten incl. de uitbreiding van het personeelsbestand met 1 fte was begroot. De uitbreiding met 0,2 fte was niet begroot. Doorberekende personeelskosten De doorberekende personeelskosten betreft de vergoeding van de kosten door de subsidiegevers voor de inzet van eigen medewerkers in projecten ( € 887.156) en de doorbelaste personeelskosten in werkzaamheden voor overheidsinstellingen als Rijkswaterstaat en gemeenten (€ 166.364). Het totaalbedrag Doorberekende personeelskosten 2014 wijkt af van de begroting omdat er in de begroting 2014 vanuit gegaan is dat subsidieafrekening incl. de vergoeding voor personeelskosten van het uitvoeringsprogramma PMJP jaarschijf 2010-2013 en het Investeringsprogramma Nationaal Park Maasduinen in 2013 plaats zou vinden. Aan de Stichting werd echter uitstel verleend tot 2014.

103

Personeelskosten Kasteeltuinen Werkelijk Begroting De kosten zijn als volgt te specificeren

2014

Werkelijk

2014

2013

Lonen en salarissen

675.107

587.870

539.523

Werknemersverzekeringen

121.352

119.337

86.495

Pensioenverzekeringen

58.762

86.417

37.029

Ontvangen ziekengeld

-2.507

Reiskosten

35.240

25.000

28.667

Overige personeelskosten

36.738

17.000

41.287

-

924.693 835.624 733.001 Lonen en salarissen Om een stijging van het bezoekersaantal te behalen, werd in 2014 ingezet op een uitbreiding van de marketing, sales en evenementen. Dit bracht meer personeelskosten met zich mee. Daarnaast stegen de personeelskosten van o.a. de oproepkrachten t.b.v. de entree en horeca door het gerealiseerde hogere bezoekersaantal en hogere horecaomzet. Deze kostenstijging, als gevolg van een uitbreiding van het personeelsbestand met gemiddeld 4,4 fte, was maar gedeeltelijk begroot. De kosten voor de pensioenverzekeringen waren te hoog begroot. Overige personeelskosten Het verschil tussen de werkelijke kosten 2014 t.o.v. de begroting van de “Overige personeelskosten” wordt veroorzaakt door de vrijwilligersvergoedingen. Deze kosten werden voor € 5.000 in de begroting opgenomen. De werkelijke kosten over 2014 bedroegen ca. € 24.000.

Werkelijk Begroting Werkelijk Personeelskosten totaal

De kosten zijn als volgt te specificeren

2014

2014

2013

Lonen en salarissen

2.223.388

2.133.249

1.985.303

Werknemersverzekeringen

443.494

432.590

380.585

Pensioenverzekeringen

287.743

316.135

244.510

Ontvangen ziekengeld

-16.851

0

-19.547

Reiskosten

115.924

95.000

99.759

Overige personeelskosten

95.439

81.000

96.776

3.149.138 3.057.974 2.787.386 Doorberekende personeelskosten

-1.053.520

-192.500

-224.822

2.095.618 2.865.474 2.562.564

104

Personeelsbestand Over 2014 bedroeg het gemiddeld aantal personeelsleden (fte) 54,4. Het gemiddeld aantal fte excl. Kasteeltuinen was 31,2 (over 2013 bedroeg dit 30,0). Het gemiddeld aantal fte van de Kasteeltuinen steeg met 4,4 fte (2013 = 18,8 fte). Deze medewerkers zijn als volgt verdeeld over de verschillende afdelingen: Directie

0,8 fte

Directie-assistent

1,0 fte

Afdeling kwaliteitszorg/ecologie

1,6 fte

Afdeling bedrijfsvoering

6,0 fte

Afdeling projecten en gebouwenbeheer

2,9 fte

Afdeling voorlichting/externe betrekkingen

3,0 fte

Afdeling rentmeesterij

1,8 fte

Afdeling terreinbeheer

14,1 fte

Afdeling Kasteeltuinen

23,2 fte

Totaal Personeelsbestand

54,4 fte

Huisvestingskosten Deze kosten betreft de onderhoudslasten, schoonmaakkosten, kosten voor energie en overige huisvestingskosten van het kantoor de Kloosterhof te Lomm.

Werkelijk Begroting Kantoor- en algemene kosten

De kosten zijn als volgt te specificeren:

2014

2014

Werkelijk 2013

Automatisering

65.884

72.000

45.241

Porto- kopieer- en telefoonkosten

37.529

34.000

30.740

Accountantskosten

18.503

20.000

18.016

Overige kantoorkosten

31.305

31.500

24.508

Advieskosten

7.050

10.000

-

Bijdrage De 12Landschappen

72.330

75.000

68.625

Overige algemene kosten

27.982

17.000

21.823

Kantoor- en algemene kosten Stg. Robur

11.000

-

12.600

271.583 259.500 221.554

Bestuurskosten De bestuurskosten ten bedrage van € 6.106 bestaan voornamelijk uit reiskostenvergoedingen, kosten bestuurdersaansprakelijkheidsverzekering en vergaderkosten. Er vindt geen bezoldiging van bestuurders plaats. Ook zijn aan hen geen leningen, voorschotten en garanties verstrekt.

105

Beloning Directie Stichting Het Limburgs Landschap wordt geleid door één directeur. De beloning van de directeur geschiedt conform de CAO bosbouw, ondernemingsdeel De Landschappen. Er wordt aan de directeur geen leaseauto beschikbaar gesteld, tevens worden er aan de directeur geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt. Naam

G.W.P. Frenken

Functie directeur-rentmeester Dienstverband: Aard (looptijd)

onbepaald

uren 32 parttime percentage

80-90*

periode

01/01 - 31/12

Bezoldiging Jaarinkomen bruto loon/salaris

77.514

vakantiegeld 6.161 eindejaarsuitkering, 13e/14e mnd.

0

variabel jaarinkomen

0

Totaal jaarinkomen

83.675

SV lasten (werkgeversdeel)

11.138

Belastbare vergoedingen/bijtellingen

0

Pensioenlasten (werkgeversdeel)

18.163

Overige beloningen op termijn

0

Uitkeringen beëindiging dienstverband

0

Totaal lasten en vergoedingen

29.301

Totaal bezoldiging 2014

112.976

Totaal bezoldiging 2013

111.057

*) deelname seniorenregeling: 80% van de oorspronkelijke werktijd, 90% van het oorspronkelijk salaris.

106

Algemene kosten beheer en administratie De kosten voor beheer en administratie (zie Specificatie en verdeling kosten naar bestemming op blz. 18) zijn die kosten die de stichting maakt in het kader van de (interne) beheersing en administratievoering en niet worden toegerekend aan de doelstelling of de werving van baten. De toerekening van deze kosten geschiedt op bedrijfseconomische basis, waarbij rekening gehouden wordt met de besteding van tijd en middelen. Het beleid van de stichting is er op gericht om de kosten voor beheer en administratie binnen de perken te houden met een streefpercentage van maximaal van 5% van de totale lasten. Maar kostenbeperking mag geen doel op zich zijn want dit kan ten koste gaan van de kwaliteit van het beheer en de bedrijfsvoering. Dit percentage kan echter van jaar tot jaar fluctueren (zie kostenpercentage beheer en administratie blz. 4). Het gemiddeld percentage over 2011 t/m 2014 bedraagt 2,39%. Onderstaand zijn de kosten beheer en administratie en de verhouding van deze kosten in relatie met de totale lasten procentueel weergegeven voor de jaren:

Werkelijk Begroting Werkelijk

2014 2014 2013 Kosten Beheer en administratie

€ 318.454

€ 307.498

€ 282.279

Kostenpercentage

1,63%

4.51%

2,50%

Kostenpercentage fondsenwerving Onderstaand is de verhouding van de kosten fondsenwerving in relatie met de totale baten procentueel weergegeven voor de jaren:

Werkelijk Begroting Werkelijk

2014 2014 2013 Baten eigen fondsenwerving

642.553

385.000

483.393

Kosten eigen fondsenwerving

89.582

78.977

77.832

Kostenpercentage fondsenwerving

13,94%

20,51%

16,10%

107

108

Bijlage A

Mutatie-overzicht natuurterreinen 2014

Natuurgebied

Verwervingskosten 2014



Totaal

Gesubsidieerd

Eigen middelen

Aankoop in ha. 2014

Aankopen 2014 Zwart Water

7.633

7.633

1,4145

Ravenvennen

49.405

49.405

7,4735

Bosserheide

2.336

2.336

0,2920

Eckeltse Bergen

7.949

7.949

0,7700

Kasteel Arcen

24.037

24.037

2,4040

794

0,0000

Rode Hoek

794

Onderste Bovenste Molen

48.111

48.111

1,3200

Dorperheide

24.730

24.730

5,6986

Groote Heide

0

0

0,0000

Heuloërbroek

4.770

4.770

0,5960

Rivierpark Venlo-Tegelen

3.573

3.573

0,1305

Hoogzand

6.797

6.797

0,6475

Sarsven en de Banen

20.715

20.715

2,9761

Weerterbos

34.136

34.136

3,4457

Rozendaal

135.597

135.597

3,5396

Spaanse Bos

98.940

98.940

11,0423

Dubbroek

60.678

60.678

2,0648

Langhout

6.211

6.211

0,4933

Beesels Broek

3.410

3.410

0,4263

Linnerweerd

290.324

290.324

8,1075

Linnerheide

3.363

3.363

0,2830

Sweeltje Munningsbos

4.849

4.849

0,5105

Aerwinkel op de Borg

8.134

8.134

0,2040

Haelensch Broek

1.774

1.774

0,5592

Schelkensbeek

72.045

72.045

6,9406

de Dellen - Amby Kasteel Neercanne

861.795 13.853

861.795

17,0613

13.853

9,1279

Bergse Heide

16.458

16.458

0,3596

Gronsveld

144.821

144.821

2,7047

Kasteel Elsloo

10.336

10.336

13,5265

Ruïne Stein

0

0

11,2025

Standerdmolen Urmond

0

0

0,0604

Kadastrale corr. / oppervlaktemutaties

Totaal aankopen 1.967.574

0,4510

0

1.967.574

115,8334

Groote Heide

-5.745

-5.745

-0,1149

Rozendaal

-1.500

-1.500

-0,0375

Kasteel Neercanne

-7.088

-7.088

-0,0454

-14.333

-0,1978

Verkopen 2014



Totaal verkopen -14.333

109

Bijlage B

Afschrijvingen 2014

Omschrijving Gekocht in :

Afschr. Aanschafprijs



termijn in



jaren

Afschr. Afschrijving Boekwaarde t/m

2014

Afschr.

per

t/m

2013 31-12-2014

2014

Kantoorinventaris (activa bedrijfsvoering) Lundia wandmeubel

1994

5 2.333,30 2.333,30

0,00

0,00 2.333,30

pc-netwerk secretariaat/werkschuren

1998

3 35.348,01 35.348,01

0,00

0,00 35.348,01

meubilair secretariaat

1999

5 4.756,07 4.756,07

0,00

0,00 4.756,07

uitbreiding/vervanging pc-netwerk 2002

2002

3 30.766,85 30.766,85

0,00

0,00 30.766,85

software Globe 2000 fin. administratie

2001

1 15.309,36 15.309,36

0,00

0,00 15.309,36

software IF Aware ledenadministratie

2002

1 55.752,09 55.752,09

0,00

0,00 55.752,09

telefooncentrale Panasonic TDA100

2008

5 10.869,40 10.869,40

0,00

0,00 10.869,40

fileserver HP ML350

2009

3 25.889,64 25.889,64

0,00

0,00 25.889,64

kantoormeubilair

2010

5 12.892,46 10.392,46 2.500,00

0,00 12.892,46

software CRS2/Arcview

2010

3 52.116,26 52.116,26

0,00 52.116,26

inventaris watermolen en domeinnaam Ijsvogel

2014

5 11.000,00

0,00

vernieuwing CRS2

2014

3 10.321,70

0,00 3.441,70 6.880,00 3.441,70

server HP ML350P incl. software

2014

3 26.475,19

0,00

0,00

800,00 10.200,00 8.825,19 17.650,00

800,00 8.825,19



subtotaal 293.830,33 243.533,44 15.566,89 34.730,00 259.100,33 Bedrijfsmiddelen (activa doelstelling) tractor J.Deere 2030 MFWD

1978

kipwagen Miedema HS-45

1993

veewagen

1995

motormaaier Agria 5500 veetransportwagen tandemas

0,00

0,00 23.193,00

5 3.865,64 3.865,64

0,00

0,00 3.865,64

5 4.305,53 4.305,53

0,00

0,00 4.305,53

1995

5 7.251,41 7.251,41

0,00

0,00 7.251,41

1997

5 3.838,98 3.838,98

0,00

0,00 3.838,98

klepelmaaier ESM 70H

2000

5 3.993,27 3.993,27

0,00

0,00 3.993,27

cultivator Rabe Blue Bird Gruber GH7 3000

2000

5

5.331,92

0,00

0,00

terreinauto Nissan King Cab 56-VZ-GH

2001

5 20.873,89 20.873,89

0,00

0,00 20.873,89

aanhangwagen Atec B1 WD-JN-70

2001

5

2.851,92

0,00

0,00

tractor Valtra 6750 Ecopower incl. frontlader

2002

10 55.373,79 55.373,79

0,00

0,00 55.373,79

tractor Valmet 900-4

2002

10 38.838,79 38.838,79

0,00

0,00 38.838,79

motormaaier BSC type 630

2003

5

3.850,00

3.850,00

0,00

0,00

3.850,00

aanhangwagen IFOR Williams WJ-PS-31

2004

3

2.176,13

2.176,13

0,00

0,00

2.176,13

Toyota Hi-lux 06-BP-FJ

2004

4 15.000,00 15.000,00

0,00

0,00 15.000,00

aanhangwagen Orbons G02 WS-BR-61

2005

3

2.772,60

2.772,60

0,00

0,00

2.772,60

Humbaur plateauwagen incl. hekwerk

2006

5

7.877,80

7.877,80

0,00

0,00

7.877,80

Böckmann veetrailer

2007

5 13.500,55 13.500,55

0,00

0,00 13.500,55

Toyota Hi-lux 72-VPN-4

2008

5 43.932,00 43.932,00

0,00

0,00 43.932,00

Nissan King Cab 02-VN-SJ

2008

3 11.000,00 11.000,00

0,00

0,00 11.000,00

schijveneg Lemken Rubin 9/300

2008

5 12.499,99 12.499,99

0,00

0,00 12.499,99

aanhangwagen Henra PL27B 91-WD-KH

2009

1

0,00

0,00

Mercedes 310D VT-BT-63

2009

3 9.200,00 9.200,00

0,00

0,00 9.200,00

AS-maaier 28/4 KAT

2009

1 2.813,53 2.813,53

0,00

0,00 2.813,53

aanhangwagen Henra PL2 89-WD-RJ

2009

1

0,00

0,00

Citroën Berlingo 07-VFH-1

2010

5 8.459,71 6.859,71 1.600,00

110

10 23.193,00 23.193,00

5.331,92 2.851,92

3.492,45

1.900,01

3.492,45

1.900,01

5.331,92 2.851,92

3.492,45

1.900,01

0,00 8.459,71



Afschrijvingen 2014

Omschrijving Gekocht in :

Afschr. Aanschafprijs



termijn in



jaren

Afschr. Afschrijving Boekwaarde t/m

2014

Afschr.

per

t/m

2013 31-12-2014

2014

Nissan KingCab NP300 8-VVS-30

2012

5 28.250,00 11.750,00

5.500,00 11.000,00 17.250,00

VW Caddy 4-VXN-01

2012

5 20.500,00 8.500,00 4.000,00 8.000,00 12.500,00

Suzuki 8-SPD-03

2013

5 12.500,00 2.500,00 2.500,00 7.500,00 5.000,00

Nissan Navara VH-629-H

2014

5 29.272,85

0,00 5.852,85 23.420,00 5.852,85



subtotaal 398.715,76 329.342,91 19.452,85 49.920,00 348.795,76 Werktuigen weidebloter VOTEX PT-3/270

1992

5 2.308,83 2.308,83

0,00

0,00 2.308,83

weidebloter VOTEX PT-3/270

1992

5 2.308,83 2.308,83

0,00

0,00 2.308,83

schijvenmaaier Moertel

1992

5 3.600,34 3.600,34

0,00

0,00 3.600,34

palenzetter Yamigav HRD3

1993

5 4.171,28 4.171,28

0,00

0,00 4.171,28

houtkloofmachine

1995

5 5.080,78 5.080,78

0,00

0,00 5.080,78

bosbouwlier Farmi JL650T

1995

5 4.533,26 4.533,26

0,00

0,00 4.533,26

palenzetter HRD 3

1997

5 5.167,59 5.167,59

0,00

0,00 5.167,59

weidebloter Perfect 275

2001

5 2.375,99 2.375,99

0,00

0,00 2.375,99

klepelmaaier Votex Roadmaster PM1906

2002

5

5.570,00

5.570,00

0,00

0,00

5.570,00

lasapparaat Miller/Genset MG 5000 generator

2006

3

2.856,00

2.856,00

0,00

0,00

2.856,00

Houtkachel

2013

5 17.121,50 3.621,50 3.375,00 10.125,00 6.996,50

Klepelmaaier Votex RM1907

2013

5 7.804,50 1.804,50 1.500,00 4.500,00 3.304,50

Ruwterrein maaier AS-MOTOR AS65/2T-KAT

2014

5

3.502,95

0,00

702,95

2.800,00

702,95



subtotaal: 66.401,85 43.398,90 5.577,95 17.425,00 48.976,85 Inventaris Kasteeltuinen

2012

1 95.000,00 95.000,00

0,00

0,00 95.000,00



Totaal-generaal : 758.947,94 616.275,25 40.597,69 102.075,00 656.872,94

111

Bijlage C-1 Projecten in uitvoering 2014 Project nummer Project omschrijving

Uitv.- kosten

Bijdragen

Saldo 31-12-2014





2002.031 Inrichting Maascorridor 2

250.947

395.345

144.398

2004.002 Einderbeek/Schoorkuilen, planvoorber.

309.917

1.112.000

802.083

2004.024 Blanke Slinklossing

5.696

2.240

-3.456

2006.014 Goedenraad Eys

9.598

7.260

-2.338

2007.005 Linnerheide akkers

4.882

273.005

268.124

2007.013 Heel - boscompensatie

20.783

123.315

102.532

2008.002 Natuurcompensatie Schandelo's broek

0

61.654

61.654

2008.027 Sluis de Gouw Vaals PIP

54.595

0

-54.595

2008.028 Boswachterwoning Hamert

616

0

-616

2008.029 Ingendael inr.&beh. parochie St. Gerlach

4.637

0

-4.637

2008.033 Fotoboek Jaap Danhof

20.129

15.260

-4.868

2009.00 Reigersbroek II venherstel

51.757

0

-51.757

2009.007 Wellerlooi Zeelberg

17.833

0

-17.833

2009.009 Inrichtingsproject Meerssenerbroek

7.552

0

-7.552

2009.013 Heerlickheid Montfort

293.599

660.000

366.401

2009.018 Ontvangstlocatie Ooldergreend 2010.002 Hoogcruts

43.659 1.526.165

0 752.963

-43.659 -773.202

2010.003 Blanke Slinklossing fs 2

66.081

72.605

6.524

2010.012 LAW Maasduinen-Nierspad

62.386

41.739

-20.647

2010.027 Verzorging paarden fam. Jansen

0

15.000

15.000

2011.052 PIP Schrevenhof

950

12.624

11.674

2011.055 Oude pastorie Beek-L.

215.955

185.000

-30.955

2011.058 Bleijenbeek Groenonderhoud

882

6.000

5.118

2.341

2011.059 Edelhertenproject

203.228

200.887

2011.060 Eindinrichting groeven Walbeckerheide

21.030

88.840

67.809

2011.061 Natuurcompensatie droompark Maasduinen

39.535

0

-39.535

2011.062 Inhaalslag stroomlijn

142.434

107.667

-34.766

2012.002 Kleine landschapselementen WM

26.248

1.000

-25.248

2012.004 Wymarsche watermolen BRIM

29.542

9.000

-20.542

2012.005 Janssenmolen Oirsbeek

55.897

32.250

-23.647

2012.007 Historische buitenplaats Neercanne

3.641

78.809

75.168

2012.008 Uitbreiding Millenniumbos

70.478

85.237

14.760

2012.009 Extra investering nat.recr.cult. vm gem. Arcen

78.042

159.453

81.411

2012.020 Historische buitenplaats Arcen (BRIM)

3.506

0

-3.506

2013.001 Kasteel Arcen BRIMM 2013-2018

132.226

0

-132.226

2013.007 Cottesen 9 BRIMM 2013-2018

843

0

-843

2013.010 Ruïne Stein

499

72.236

71.737

2013.011 Kasteel Elsloo

30.369

58.923

46.554

2013.013 Urmond windmolen

150

0

-150

2013.014 Kasteelpark Elsloo

33.578

28.920

-4.658

2013.015 Migratie Klavertje 4

14.522

16.004

1.482

2013.016 Anstel Vallei

878

0

-878

2013.020 Afwerken stort Isabellegreend

137.976

142.251

4.275

2013.021 Investeringen Kasteeltuinen 2014

436.413

600.000

163.587

2013.022 Nationaal Park Maasduinen 2013

32.402

76.800

44.398

2013.023 Inrichting Lus van Linne

0

300.000

300.000

112

Projecten in uitvoering 2014 Project nummer Project omschrijving

Uitv.- kosten

Bijdragen

Saldo 31-12-2014



2014.002 Fietspad de Voort en Ravenvennen

24.418



42.053

17.635

2014.004 Inrichting dassencompensatie Well-Aijen

11.771

0

-11.771

2014.017 Onderhoud archeologische monumenten Noord

1.304

4.458

3.154

2014.018 Inrichting Dichterbij Leefbaarheid en Groen

4.300

0

-4.300

2015.003 Puthuis Hoogcruts BRIMM

2.047

0

-2.047

2015.004 Wittemermolen BRIMM

538

0

-538

2015.013 Overige investeringen Kasteeltuinen Arcen

-16.204

0

16.204







1.571.799

Meerjarenovereenkomst Provincie Jaarschijf 2014 Voorschot Provincie

1.420.744

1.420.744

2014.009 Boshuizerbergen Effectgerichte maatregelen PAS

10.429

0

-10.429

2014.010 Weerterbos effectgerichte maatregelen

11.925

0

-11.925

2014.011 Sarven en Banen EGM PAS

9.404

0

-9.404

2014.013 Maasduinen EGM PAS

95.164

0

-95.164

2014.015 Soortenbescherming prioritaire soorten

40.554

2.500

-38.054



1.255.768

Project Maascorridor

31.907

115.911

84.004



1.538.730



4.450.302

Meerjarenovereenkomst aankopen Provincie Jaarschijf 2014

Totaal

113

Bijlage C-2

Projectenlijst 2014

Status:

Afgerond in 2014

PROJECT

PROJECT

NUMMER

OMSCHRIJVING

UITV.-

SUBSIDIES

KOSTEN BIJDRAGEN

EIGEN PROJECTBIJDRAGE

NPL Nat.Terreinen

2005.026

Planontwikkeling Walbeckerheide

6.352

6.352

2006.009

Reigersbroek inrichting

192.130

177.865

14.264

2006.035

Jammerdal inrichting

59.006

53.710

5.296

2008.004

Hamert Stalberg

23.378

14.878

8.500

2008.005

Lingsforterweg

19.803

18.813

990

2008.007

Ravenvennen Vosssenheuvel

17.843

16.951

892

2010.025

Natuurcompensatie schans Arcen

1.773

0

1.773

2012.001

Natuurcompensatie Schandelo

2.621

0

2.621

2013.008

Egypte

144.563

165.279

-20.716



Totaal

467.467

453.848

13.620

Provincie Limburg Uitv.programma

8.800.207

8.771.925

NP Maasduinen Kwaliteitsimpuls

1.092.788

849.825

28.283 210.000

32.963



Totaal Natuurterreinen 10.360.463 10.075.597

251.902

32.963

Gebouwen

2008.010 Tienhovenmolen PIP 67.105 30.000 25.000 2008.011

Wittemermolen PIP

31.423

16.727

2008.020 Wijmarsche watermolen PIP 60.168 30.000 20.000 2008.025

Tiendschuur Arcen PIP

68.245

64.793

3.452

2008.032 Goedenraad PIP 59.759 30.000 20.000 2010.014

Restauratie Koningshof RO fase

12.209

2007.017

Restauratie muren Neercanne 2

1.343.417

2012.019

Frankenhof westvleugel fase

283.105

2012.021

Landgoed Hoosden herbestemming

13.068

2014.001

Investeringen 2014 Kasteeltuinen

100.373

2015.007

Goedenraad bijgebouwen BRIMM

136.125



0 1.240.415 0

103.002

156.280

13.068

0 41.858

92.122

0



Totaal Gebouwen

2.174.997

1.466.861

419.855



Totaal 12.535.460 11.542.459

114

671.757

32.963





EIGEN PROJECTBIJDRAGE UITBESTEED Gebouwen

Robur



EIGEN

WERK PERSONEEL 6.352



161.435

30.695



45.959

13.047



17.122

6.256



12.421

7.382



13.719

4.124



1.773



2.621



142.483

2.081



403.883

63.584



8.037.301

762.906



1.032.123

60.665



9.473.307

887.156

12.105 67.105



14.696

31.423

10.168 60.168



68.245

9.759 59.759



12.209

12.209



1.343.417



51.825

75.000







100.373 2.146

283.105 13.068 100.373 136.125





213.281

75.000



213.281

75.000 11.361.604

115

1.888.297 887.156

Bijlage D Door het bestuur bestemde bijdrage Nationale Postcode Loterij 2014





Saldo

31-12-2013

Bestemd Gerealiseerd Beschikbaar/ 2014

2014

Saldo

tekort 31-12-2014

Natuur & Landschap Eigen bijdragen natuurherstel projecten

18.265

Edelhertenproject Weerterbos

50.000

Kwaliteitsimpuls Maasduinen

210.000

Geulproject Wittem Landschapsproject Echt Verwervingskosten niet subs. aankopen

25.000

103.561

41.902

1.363

1.363

50.000

50.000

210.000

0

0

50.000

50.000

50.000

20.000

20.000

20.000

8.764

8.764

167.500

262.297

Restauratie muren Neercanne

195.124

103.002

Frankenhofmolen Vaals

156.280

156.280

0

0

Watermolen Arcen

20.000

20.000

0

0

25.000

3.452

21.548

21.548

100.000

400.000

400.000

Cultuurhistorie

Tiendschuur Arcen Hoogcruts

300.000

Goedenraad Kasteel Arcen Van Tienhovenmolen

20.000

112.122

390.000

25.000

92.122 1) 0

-92.122 1) 0 390.000

390.000

25.000

0

0

Voorlichting Kinderbijlage periodiek

5.219

0

561

4.657

4.657

TV-serie (natuurlijk Limburg)

2.000

25.000

24.200

2.800

2.800

Nationaal Landschap Zuid-Limburg

2.492

2.062

430

430

Versterking positie Mailing vergroting draagvlak

17.525

Krantenadvertenties

20.000

Bezoekerscentrum Ool Actualiseren prog. gebouwenonderh.

40.000 0

44.976

12.550

12.550

8.150

11.850

11.850

100.000

100.000

100.000

2.210

2.210

15.000

12.790

1.165.466 Toelichting 1) Het saldo van overschotten en tekorten van afgeronde projecten (1) worden met elkaar verrekend

116

937.500 1.026.793 1.076.173 1.076.173

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: het bestuur van Stichting Het Limburgs Landschap. Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de in dit rapport opgenomen jaarrekening 2014 zoals opgenomen in de pagina’s 6 tot en met 26 van Stichting Het Limburgs Landschap te Lomm gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2014 en exploitatierekening over 2014 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Deze jaarrekening sluit met een eigen vermogen van € 11.237.124 en een positief resultaat van € 11.961. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met de in Nederland geldende RJ-Richtlijn voor de jaarverslaggeving 650 ‘fondsenwervende instellingen’. Het bestuur is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over het overzicht op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat het overzicht geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico's dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor opmaken de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risicoinschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de stichting. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door het bestuur van de stichting gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden. Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting Het Limburgs Landschap per 31 december 2014 en van het resultaat over 2014 in overeenstemming met de in Nederland geldende RJ-Richtlijn voor de jaarverslaggeving 650 ‘fondsenwervende instellingen’. Boxmeer, 14 april 2015 CONTOUR w.g. R.B.A.C. Aelmans MSc Registeraccountant

117

Begroting 2015 STAAT VAN BATEN EN LASTEN

2015

Begroot BATEN: Baten uit eigen fondsenwerving Contributies van Beschermers Giften en schenkingen Nalatenschappen en legaten

360.000 15.000 pm

Aandeel in acties van derden Bijdrage Nationale Postcode Loterij

pm

Subsidies van overheden Waardevermindering EHS realisatie Bijdrage derden aankopen Subsidies/bijdragen projecten Overheidssubsidies overige Waardevermindering bosaanleg

pm pm 795.000 2.794.814 56.000

Inkomsten terreinbeheer Baten uit beleggingen Overige baten

3.136.650 298.125 pm

Som der baten

7.455.589

LASTEN: Besteed aan doelstellingen Aankoop natuurterreinen

97.562

Projecten natuurterreinen/gebouwen

1.543.140

Beheer natuurterreinen/gebouwen

4.522.930

Voorlichting en belangenbehartiging

572.559 6.736.191

Werving baten Kosten eigen fondsenwerving

84.295

Kosten acties derden

10.435

Kosten verkrijgen overheidssubsidies Kosten inkomsten terreinbeheer Kosten van beleggingen

115.158 92.211 6.000 308.099

Beheer en administratie Kosten beheer en administratie

353.909

Som der lasten

7.398.200

Resultaat

118

57.389