Begrazing
het
Stichting
natuurgebieden
van
van
de
Limburgs Landschap
E.E.L.M. Staal
Omdat het beschermen
natuurgebieden
van
is het
zo
ten
van een
dat
een
van
een
behouden. Het
te
verbetering
onder
staan
mogelijk de landschappelijke
gebied
landschap
Het
wikkeling
dat
tot
blijven
dan is
Omdat
er
een
van
de
en
verzuring
Het grote probleem bij dat
wat
den. dat
in
van
niet
als
en
zelfs
in
alle
uitdroging, de
van
terreinen.
aantal
een
sterven
wor-
gevallen
mogelijk is
meer
inspanningen
schermingsinstanties
natuurbe-
van
er ten
slotte
nog
steeds organismen uit). Deze
het
inleiding geeft misschien de indruk dat
werk
loos
is.
tot
nog
de.
In
zelfs
van
toe
nutte-
zijn behaald het tegenovergestel-
er
gevallen zijn de
paar
ronduit
Zijn
de natuurbescherming
Gelukkig bewijzen de resultaten die
een
resultaten
spectaculair.
mogelijkheden
natuur-
voor
de
landschapsbescherming?
en
type beïnvloeding dat in de inleiding is
Het
genoemd is door
dien
van
grootschalig
aard
dat
ingrijpen
de
vaak
enkel
schadelijke
gevolgen beperkt kunnen worden gehouden. De
term
spraak
grootschalig lijkt misschien
met
predikt,
wat
namelijk
geval slaat de omvang heer.
van
206
in
tegen-
natuurbescherming altijd ’small is beautiful’.
term
grootschalig
de projecten dan
Misschien
duidelijkend een
de
dat
werkt.
sloot of plagde
een
De een
te
gevolg
deze ontwikkelingen
volledig herstel niet
een
(ondanks
een
op
meer
het
In
dit
op
de
type be-
voorbeeld hier boer
het
beheer
landschappen
zo
te
kwalitei-
plannen
wordt bereikt. van
door de
Nederland
mens.
vinden. Door deze historische van een
gebied dus
maar
ont-
Zuiver
zeer
na-
ont-
zelden
daarvan de dierenwereld hebben zich men
dat deze
waarden ’behouden’
noodzakelijk.
veel moeite hersteld kan
blijkt
mogelijk
beïnvloeding
meer
korte tijd vernietigd wordt,
zeer
met zeer
Het
ervan,
van
buiten de terreinen hun invloed uitoefenenwordt dat
invloeden zijn
belangrijkste
eutrofiëring
slechts
aankopen
het opzetten
aantal gebieden
waardevol vinden. Wil
actief beheer
vele factoren
een
de andere
tieve beheer nog noodzakelijker.
is
aan
natuurwetenschappelijke
en
zelfs
betekent beheren
vegetatie
wij
wat
van
mate
dan ook
er
De
als
net
of mindere
landschap
van ons
volledig ’nietsdoen’. ontwikkeld
is
Limburg
meer
blijkt
de kwaliteiten
van
tuurlijke gebieden zijn
De
inhoudt dan het
beheer.
uitgekiend Alleen
meer
veel aandacht besteed
wordt binnen de natuurbescherming
groef
ver-
vroeger
stukje heideveld
voor
ac-
mest.
De
vinden
een
door is ook
enorme
Zo kan ten
van
een
Daar-
plaats.
de natuurbescherming gedwon-
niet
men
watering
het landschap
schaal
projecten vaak groot
gen
in
huidige ingrepen
op
te zetten.
op
volstaan
meer
greppeltje,
hele waterhuishouding
het dich-
men moet om
gebied tegen
van een
met
van
te
de
ont-
de
gaan
ge-
het natuurgebied
regelen. De
graasd door dieren die daarvoor zijn ingezet (door wild wordt natuurlijk ook gegraasd). Deze
vorm
ward
met
beheer wordt de
terreinen
zich
op
grootschalig
de
maar
Deze
worden
niet
mag
vorm
Landschap
of
zijn,
die
die
daarvoor
voornamelijk
waarde hebben,
weilanden
ver-
van
veel groter areaal binnen
gebruikt. De weidegronden
schappelijke
ingreep is
op een
het Limburgs schikt
beheer
van
beweiding. Deze laatste
hebben
een
van
ge-
land-
zijn verpacht.
veebezetting die
een
gevolgen zijn dat de fluctuaties in de water-
hoger is dan in het geval
huishouding kleiner worden
doelstelling (van de grondgebruiker) is daar
kleinschalig soms
daardoor
effect hebben. Er zijn
mogelijkheden om
starten.
en
Ook
wat
betreft het
de voedsel verrijking
mogelijkheden
deze
van
voor
een
gelukkig
projecten
op te
tegengaan
van
de terreinen zijn
er
beheers-
aangepaste
Om in de sfeer
van
deze artikelenreeks
wordt hierna de verduidelijking
beheer beperkt
tot
begrazing.
Deze
te
blijhet
van
vorm
van
beheer kan echter niet los worden gezien
van
andere
de
op zet
beheersmaatregelen. Alleen door
afstemming
een
elkaar kan
van
een
alle beheersmaatregelen
verantwoord beheer
worden. De begrazing is
regel
en
geen
waarde
hoog is,
natuurwaarde
en
doel
Waarom kiest
worden
waar
de
natuur-
beheerd dat de
zo
ook
daardoor vaak
de land-
op
een
opge-
beheersmaat-
zich.
de
van
kend
het
natuurlijke
wordt
mengaan
van
het 'natuurlijke’
de
mens
aan
naar
proces
een
sa-
processen
dat ingrijpen door
heet. Het is namelijk door dat ingrij-
door
de
dat de
mens,
landschapstypen
getatietype van
gestreefd
de echte natuurlijke
en
pen
Vanzelfspre-
processen.
daarbij
ontstaan
het beheer
gekeken
voor
naar
verscheidenheid
en
dus
ook
is.
Bij
de
aan een
ve-
uitstippeling
de toekomst wordt allede historische ontwikke-
Limburgs Landschap
begrazing?
Op dit
moment
wordt in
een
aantal gebieden
Indrukwekkende Foto: Het Limburgs
van
natuurbescher-
primair
schappelijke waarde kunnen stijgen. De beïn-
reerst
voor
niet
en
ming. Die cultuurgronden
vloeding bestaat daar meer uit het begeleiden
maatregelen.
ven
produktie
begrazing. De
van
de Stichting het Limburgs Landschap
grotten
van
de
Bemelerberg.
Landschap, Venlo.
ge-
207
Foto linksboven: Dat het grazen
Limburgs Landschap
in
doende
over
het
1986 de te be-
heeft
oppervlakte uitgebreid
vol-
zegt
natuurwetenschappelijke ef-
fect. Foto:
E.E.L.M. Staal.
Foto
De
linksonder:
Strooberg,
1982.
Bemelen,
Foto: Ton Verstraelen.
Foto rechtsboven:
Onderzoeksplek Foto:
effecten
voor
van
begroeiing.
E.E.L.M. Staal.
Foto rechtsmidden: niet
Prikkeldraad,
bied te houden,
om
maar
mensen
het
om
buiten
vee er
het
ge-
binnen te
houden. Foto: E.E.L.M. Staal.
lingen
Foto rechtsonder:
het gebied.
van
De
Het
gebruik door de
derland vaak
een
is
mens
zeer
daarbij in
belangrijk
Ne-
en
gegeven.
lijk
in
deze
Het
is echter niet
oppervlakten heide is gezien niet zegd ook
van
te
grote
uit menselijk oogpunt
verantwoord
meer
en
eerlijk
ge-
financieel niet haalbaar.
met
velden dat
schaapskudden
te
trekken.
blijvende
maakt
Maar
al
over
heide-
onze
de ecologische regel
verschraling
is
belangrijk
ingrijpen noodzakelijk.
Het
is
cultuurgrond is ject is
aan
de
tuurwaarden
zijn.
principieel
niet
risch
beheer.
maar
zo
deringen ze
niet
te
vormen van ten
natuurbeheer
voorspellen is, worden nieuwe
beheer
eerst
op
kleine oppervlak-
geprobeerd.
Limburgs een
de eindsituatie bij
echter exact
nog
redenen
aandacht
op
dit
moment
aantal begrazingsprojecten lopen die
verschillend
zijn.
wordt
Twee
daarvan
zijn
zeer
er
in
niet zijn
wordt
twee
pro-
de potentiële
Dit
er
veel
van
oud
waar te nemen.
in
dit
na-
derde project agra-
Daarbij loopt dit project
aan
nog
veran-
Om de-
artikel niet
meer
besteed.
andere plaatsen lopen reeds
jaren
bewust
gesproken.
Na
aantal jaren is van
Landschap heeft
bomen
kort dat duidelijke, blijvende
scheidene
Daar
waar
hoog
Op de
springen.
te
voor
het derde
opgenomen;
cultuurgrond
op
tief
in
oorspronkelijke
halfnatuurlijke terreinen waarin voormalige
natuurbeschermingsorganisaties daar invenop
Het
de Grood.
verschilt
Zo ook ligt het niet binnen de mogelijkheden om
1969.
plaatsgemaakt
moge-
tijd dat oude gebruik volledig
continueren. Handmatig plaggen
in
struiken.
Foto: Ed
Voor het buitengebied is dat meestentijds het
agrarische gebruik.
Strooberg
schraalland heeft
begrazingsprojecten.
niet een
meer
experimenten
onderzoeksfase
gekozen
de oppervlakte
van
voor
waar
de
ver-
Hier
een
van
een
uitbreiding
grazers
kunnen
komen. Door
de
grote verschillen
jecten worden
ze
tussen
de
twee
pro-
hierna apart besproken.
in
Begrazing kalkgraslanden Zuid-Limburg Bemelerberg is
De
kalkhellingen in
de
het
naam
van
een
het gebied aangekocht
door
groep
In
mergelland.
1942
is
stichting.
onze
Hiertoe aangespoord door wijlen prof.
dr.
J.
Heimans, die tijdens zijn vele floristische reide indruk
sterk onder
zen
ke
raakte
dit unie-
van
gebied. Het gebied heet in de volksmond
’De Hei’. Nadat de scheper
verdween ging het gebied
langzaam vervilten
en
slotte
ten
verruigen, waardoor
boom-
een
ontstond. Vooral de Gevinde Kortsteel, grassoort, is in de vegetatie
zou
zag,
geen
dacht hebben. De
kenmerkten,
tig jaar
de
was
ge-
waren
natuurreser-
in de loop der jaren
ties die
door vele instanties zijn gedaan.
er
grazige vegetatie uit
en
open
door
was
struik-
en
successie
tijd
vroeger
door
vervangen
een
boombegroeiing. De achteruitgang die onderdeel
soorten
van
achteruitgang opvallend. Dit
gebleken uit dè vele inventarisa-
duidelijk
De
heide
een
zonder overdrijving uniek
het degenereren. Vooral de laatste twin-
aan
is
aantal jaren gele-
een
moment aan
vegetatietypen die dit
te noemen vaat
een
domineren
gaan
de vervilting kon optreden.
waarna
Diegene die dit gebied den
er
struikenvegetatie
en
zonderlijke vegetaties,
waren
van
die uit-
navenant.
was
De
op-
vatting binnen de natuurbescherming dat de in
natuur
kunnen
Toen
weest.
uitgingen destijds
haar
natuurgebieden
ge-
echter zelfs de aantallen achtersoorten
van
was
moest
gang
is daar zeker ook debet aan
gaan,
gebied
het
waarom
aangekocht, is resoluut
voor
een
andere aanpak gekozen. Onderzoek door, niet
te
vergeten de betrokkenheid
loog H.
Hillegers uit Cadier
daar in niet geringe In
1980 is
grote
gekozen
een
lijk van
van
scheper
Nu lopen
er
raster. te
voor
deze
met
schapen
Om deze
maken is in etappes
’De
woners
grazen
kon deze
maar
van
en
en
tot
Tot 1923 liep hier
eeuw.
struiklaag.
bezoekers
van
opriep is begrijpelijk.
kelijke
het beheer
zijn kudde schapen.
weer
boom-
waren
aan.
beheer dat in
een met
vorm
de
Keer
en
debet
overeenkwam
mate
in het begin een
mate
en
de bio-
van
dit bij de be-
streek
Toen na
moge-
Hei’ ontdaan
Dat
de
dan binnen
beheer
reacties
vier jaar be-
uit onderzoek bleek dat de
oorspron-
vegetatie grotendeels gereconstrueerd
worden werden vorm
van
de mogelijkheden
voor
beheer uitgebreid. Ook andere
delen
van het reservaat
worden
betrokken.
zingsproject
bij het begra-
Evenals
een
in erf-
pacht verkregen mergelgroeve in de buurt. De complexiteit matiek
mag
Misschien
dat
zijn plaats is. hellingen zeer
van
de natuurbeheersproble-
hierbij niet worden onderschat. een
De
enkel
voorbeeld hier
bomen en struiken die
voorkomen
zijn
voor
een
op
op
de
aantal
zeldzame vlindersoorten gastplanten. 209
Het
volledig bootnvrijmaken
lingen
dan
mag
plezieren,
een
omdat
speciale
bevoordeeld worden, verlies
van
Het
plaatsen
gegeven
de kalkhel-
soorten
maar
waar
u
daarmee
begrijpt dat het
eitjes
worden niet
kunnen
afgezet
van
aantal planteliefhebbers
van
vlinders
dat soortbeheer binnen de
tuurbescherming zelden acceptabel is, hiermee
weer
eens
is.
acceptabel
na-
wordt
verduidelijkt.
Het
Mergellandschaap
Een
de boeren in Zuid-Limburg heeft
van
probeerd
met
een
te beweiden.
type hellingen werd
is
Het
rassen
ge-
dit
experiment
tussenkomst
van een
die traditionele schaperassen
mensen
fokken
Door
succes.
geen
groep
de moderne
van
het
het
gelukt
Mergellandschaap
(een lokaal voorkomend heideschaperas) bijraszuiver terug
na
krijgen.
te
Het zijn deze schapen die ingezet worden bij de begrazing
doende
Foto rechtsbinnen: ’De
Hamert’,
een
gebied
met veel
afwisseling.
omdat
materiaal
de
op
is ui-
soort
sterk
ze
is
hellingen
vol-
en
vindt
blijven. Schapen zijn ook hier
te
ciaal geschikt
Foto: E.E.L.M. Staal.
om
spe-
maakt
de
vanwege
steile hellingen
zeer
die de steilrand kenmerken.
Foto rechtsbuiten: vee
Deze
de ’heide’.
1986.
Westmeerven,
Het
gezond
van
geschikt,
termate
eigen paadjes,
’De
Hamert’,
Op de Bemelerberg is
periode
na een
van
zes
1986. Foto:
jaar permanente begrazing,
E.E.L.M. Staal.
1986 gekozen
Foto rechtsonder: Vee bevordert
geleidelijke
overgang, ’De
Ha-
De
voor
periode
Per Foto: A. Verstraeten.
35 dieren
ongeveer
derscheiden delen van
het
landgoed
’De
Hamert’.
Om
maand zal
van een
te
voortplantingscyclus
de
is
groepen
men
De
kan
op
dan ook
20
van
groep
de drie
te on-
grazen. de
en
plantesoorten niet
regelmatig verplaatsen
een
noodzakelijk.
Dat
ruimte praktische
aan
roepen
van
dit
proble-
zal duidelijk zijn.
Stichting het Limburgs Landschap heeft
men
de
van
hectare.
per
een
voorkomen
van
schapen
door gebrek
van
de berg
van
overbegrazing
te verstoren
een
op
ingang
periodieke begrazing.
een
begrazingsdruk is 1,5 schaap
mert’, 1986.
Ligging
met
gezorgd
van een
het beschikbaar
voor
dieren worden
groep
ko-
’parkeerweide’. In de winter zal ingekrompen tot 15‘-
dieren.
Effecten
van
de
De effecten die gen
bereikt zijn,
ook
klinkt,
Twee
jaar
begrazing
tot nog
toe
spectaculair
na
soorten
zeldzame
Bij
nomen. zeven
worden
een
zeer
een
ha blijken
genoemd.
van
waarvan
zeldzame planten, reservaatsgrootte
die getallen
de oude
nieuw jasje, zijn
hogere planten,
tot
de kalkhellin-
de herintroductie
beheersvorm, zij het in 290
op
hoe clichématig dat
mogen,
nog
zestig
waarge-
van
zo’n
indrukwek-
kender. De
voor
dit
milieutype
komen
soorten
Ook werden
in
er zo’n
meest karakteristieke
grotere 25
aantallen
soorten
voor.
gevonden die
in al de eerdere inventarisaties niet voorkwamen.
Soorten
anjer,
als
Berggamander, Slanke Mantel-
Wilde
Thijm,
Echt
Duizendgulden-
kruid, Malrove, Stinkende Ballote, Stekel210
en
Kruipbrem,
Krijtogentroost,
Maanvaren,
Tandjesgras, Wilde Kruisdistel, versiteit pen
aan.
uiterste Door sen
Verscheidene
een
de
direct
zo
vinden hier de
Limburg als
strook tus-
het logisch
de
grens
Dit is echter
gesteld.
De
Berggamander komt
voor,
in België
zeker
niet
behoudens
een
weer ten
al
de
en
de
met
Krijtogentroost
pas
op
een
soor-
in groteren getalen
Berggamander zijn daar voorbeelden
Dinant
dat
Nederland zeldzame
voor
over
voorkomen.
de vegetatiety-
verspreidingsgebied.
aantal landen is
van
soorten
van
van
soorten
hun
van
grens
de ligging
aantal ten
zeldzaamheid
en
geven
de di-
van. De
zuiden
van
verscheidene plaatsen enkele andere geïsoleer-
deze rijkdom
een
aan
vegetatietypen is
er
fauna
bijzondere
zeer
in grote diversiteit
men
aanwezig.
dergelijke ko-
en
voor.
De Bemelerberg herbergt
een
denheid
milieutypen,
grint,
bodem-
aan
löss
zand
en
waaruit de bodem
gebouw. mens
Door
zijn
van
grote verschei-
enkele
In
de vegetatie.
nog
wisselwerking
vloeding door de
mens c.q.
de
zichtbare relatie
duidelijk
De
op
het
ingreep door begrazing werkelijkheid
kalk,
materialen
de Bemelerberg is
in het verleden zijn deze
structureerd.
een
en
op-
kleinschalige ingrepen van de
een
tuurverrijkende
de groeiplaats. Door
ook
Zeldzame insekten, spinnen
eerste met
verder
met
schapen is ontstaan
er
met
gezicht ’grove’
schapen blijkt in
subtiele en daardoor
beheersmaatregel.
kregen ragfijne mozaïek
ge-
de beïn-
van
struc-
Het
ver-
vegetatietypen
211
met al
de
relaties daartussen is
overduide-
een
Foto rechtsboven:
dat
lijk bewijs
de pleitbezorgers
begra-
voor
Nu
koeien
er
onder de
het op het eerste
zing het zeker bij dit project bij het recht eind
met
hadden.
een
aantal
jaren
Hamert’ ook
van ’De
dennebomen liggen is
gezicht
even
zal dat
maar
wennen,
voor
normaal
de bezoekers
zijn.
Foto: E.E.L.M. Staal.
Begrazing
natuurgebied
Hamert’
’De
’De Hamert’
is
Verder ligt
plex
van
het
in
er
een
ook is
zeer
randen
verder
en
deel uit
van
eigendom
met
Hamert’ strook
een
maakt met
na-
de
Maas
De
gebieden zijn deels
tussen
Duitsland.
met
grens
het eiken-
van
naaldbossen
uitgebreide
een
tuurgebieden,
ge-
grote complex
zeer
’De
ontginningskarakter.
de
en
rijks-
gemeenten en particulieren
van
zo-
Limburgs Landschap.
Het
beheer
in
de
periode
velden betreft uit maaien andere
door de
aankoop door
na
en
voor
een
’De
van
branden. Onder
en
De
verminderd. tot
voor
een
De
min
een
Het is
vlakte.
of
was,
die
werd
eenvormige
meer
bron
een
het opzetten
voor
van
van
begrazen
tuurlijke’
’De
de heide. naar
een
als
de
aan
beheer
worden.
In
het bosgebied
opstand
met
'na-
de rand
een
aantal
zijn.
Deze gronden zijn
omgeven
Verder het gebied in zijn
wezig. Om de beteren 212
en
structuur
de variatie
door bosschages.
de heidevelden
in
aan
begrazen. Hiertoe
voor
het
deel
en een
In
raster.
een
de vegetatie soorten
aan-
te ver-
te vergro-
van
wer-
de bos-
de heide voorzien
van
totaal
deel
een
de
was
van
oppervlakte
van
experiment 45 hectare.
eerste
Daarop zijn dertig stuks jongvee
boeren
van
uit de omgeving ingeschaard. De
van half
runderen lopen daar
mei
be-
tot
gin november. De begrazing wordt tijdens de winter stopgezet omdat het voedselaanbod in terrein
dan
te
de loop
van
vier jaar
het
fecten
gering is. werden
Dit
waargenomen.
pervlakten
uit
te
positieve efLimburgs
was voor
Landschap de aanleiding de breiden.
te
In
begrazen
honderd hectare natuurgebied
toenemen.
75
stuks
jongvee binnen
dit
raster
heeft bij
kens
opgeroepen.
dat
de
een
aan
de
eerste ook
Nu lopen
onterechte,
verwijt
natuurbeschermingsorganisaties
Limburgs ’De
Landschap
Hamert’
er
Vooral
raster.
aantal mensen vraagte-
Het,
hun terreinen afsluiten,
van
een
op-
1986 is rond de
oppervlakte toegevoegd. Daarmee kon
waar
al
werd geuit.
heeft echter vee
dat
loopt ook
deel
open-
gesteld. Door dat
middel
het
vee
honden in
voormalige cultuurgronden aanwezig die in eigen
schages
Limburgs
geva-
begrazing
Hamert’ zijn
gekozen
den de cultuurgronden,
zorg was.
grenzen.
van
is
ten
een
branden, maaien
plaggen,
voor
gestreefd
Opzet
gras-
aan struc-
variatie geregenereerd kan
Maatregelen zijn
wordt
door dit
vegetatie ontwikkelde
rieerd beheer waardoor de rijkdom en
vroeger
vanzelfsprekend dat die situatie
Limburgs Landschap
tuur
met
Daarnaast
natuurbeschermingsorganisatie
Gekozen is
ge-
Heidehaantje
structuur
in de vegetatie aanwezig
zich
het
vergrassen
het
van
1986.
Staal.
het aantal runderen
Pijpestrootje.
plagen
schade aangericht.
alles
van
gevolg dat de heidegebie-
Hamert’ gingen
ook
vanuit de
voedselverrijking
tot
Bochtige Smele hebben
heide-
deel aangetast.
Dit had vooral den
de
wat
atmosfeer, is het schrale karakter bied
Foto: E.E.L.M.
In
Limburgs Landschap bestond
Op
Heideverjonging op ’De Hamert’,
com-
rivierarm is
een
dit
van
worden gevormd door bossen
berkentype
een
’ven’ aanwezig dat in
er een
verleden
verre
weest. De
aantal laagtes
gescheiden door stuifzand-
vennen
en
ruggen
en
voor
belangrijk deel uit heidevelden bestaat.
een
als
Foto onder:
natuurgebied dat
een
niet
mogen
van roosters
wordt voorkomen
uitbreekt. De enige restrictie die
Landschap dat deel
heeft
waar
gesteld,
is
dat
de runderen lopen
worden toegelaten.
Er
blijft ech-
tief, omdat de runderen groeien, energiehuishouding materiaal is
er
uitspoeling
voor
hun
gebruiken
vervluchtiging
en
en
van
meststoffen. De effecten terrein
de begrazing zijn
van
waarneembaar.
structuurverandering Vergelijkingen
toekomst de
nog
ruim 600 hectare
over
honden
waar
In
deel
de begrazing is
van
de heidevelden bij
van
een
gro-
er
deel
het
van
aangrenzendebosgebied (30 ha) toegevoegd. totaal bedraagt de oppervlakte
hec-
145
nu
tare.
begrazen bosgedeelte is
er een
kan
overgangszone
zo
gekozen dat
ontstaan tussen
gedeelten,
liggen
beheersmaatregel
van
het bosgedeelte kent
en
hoog
droog. Deze
laag
naar
fauna
voor
het
naar
een
ontstaan
goe-
van
van
de
structuur
van
op
ren open
de
over
ze-
bosstructuur, omdat de runde-
plekken in het bos handhaven. Ook
de
van mest
voedselrijkdom plaatselijk delen
waar
meer
kening een
van
moet
kans
door de
urine zal de
toenemen.
Ande-
gegraasd wordt, zullen
verschraald worden. Dit is aspecten
dergelijke.
en
en
begrazing worden
tevens
waarmee
gehouden.
een
van
terdege Er
de re-
ongeschikte be-
een
plek binnen het
ge-
voor
de runderen zijn positief.
aanwas
van
het
vee was
voldoende.
ke
de effecten
van
voor
grote
een
stellen, het
zegt voldoende
vee. Er
is zelfs
spra-
belangstelling vanuit
de
agrarische wereld. Dat
Limburgs Landschap in 1986 de
te
be-
oppervlakte uitgebreid heeft zegt vol-
doende
over
het natuurwetenschappelijke ef-
fect. Dat er men
is
nu
koeien
op
het
maar met een
zoekers
van
liggen onder de dennebo-
eerste
gezicht
aantal jaren zal
’De Hamert’ ook
even
wennen
dat voor
de be-
normaal zijn.
bestaat
dat voorheen voedselarme gebieden mest van
de
grazers
wordt verrijkt,
een
situatie die natuurlijk ongewenst is. Door
een
geringe veebezetting
keuze
een
de heide-
overigens niet
de heidefauna kan overleven.
’ter beschikking’
over
grazen
achterlaten
voor
wil
Het feit dat de boeren uit de omgeving hun vee
de kruidlaag. Op
veroorzaken in voedselrijkdom
Dat
altijd wel
gevolgen
zullen de runderen door hun gedrag variatie
Door het
vooral
wat
al-
langere termijn kan de begrazing ook invloed hebben
deze
dan echter wel noodzakelijk. Bij be-
waar
de verbe-
voor
is
er
gen,
tering
dat
De runderen hebben gezonde jongen gekre-
bosgebied heeft de begrazing,
ker in de beginfase, betekenis
is
geleidelijk effect heeft.
dat maaien dus
bied
de soortenrijkdom.
Binnen het
Woud-
kunnen profiteren
werkt
positief
wat
een
heeft.
gevolgen
grazing is
De
lerlei evenwichtssituaties
en
heersmaatregel is. Planning binnen het sei-
overgannat
van
betekenen
overgangen
de uitgangssituatie
en
zullen
de bos-
van
Bij maaien wordt de vegetatiestructuur plot-
de
open
gevolgen
het veranderde beheer.
zoen
re
worden positieve
onder andere vlinders, Vooral
Een groot voordeel van begrazing
zeggen bos
heide en het bos. Binnen het
op
voor
seling veranderd,
Het te
gen
mogelijk.
parelmoervlinder,
de begrazing
een
maken
stukjes
vlinders die afhankelijk zijn
van
getrokken. Daarnaast is
In
afgesloten
weiden, zoals Bosparelmoervlinder
de tweede fase
ter
de
Deze
toekomst
verwacht
zijn toegestaan.
de diverse kleine afgeslo-
met
wetenschappelijke vergelijking ook in de
een
ter
dus
en
de heidevegetatie.
van
stukjes in het begrazingsproject spreken
boekdelen.
In
al in het
nu
heidekiemplan-
afgevreten pijpestrootjespollen
ten,
ten
Meer
van
het
te
voorkomen. Het
E.E.L.M.
en een
zeer
begrazen gebied netto-effect is
Staal, Stichting
het
selectieve
wordt
altijd
dat
posi-
Limburgs Landschap, postbus 696,
5900 AR
Venlo.
213
