Jaarverslag. Jaarverslag. Stichting. Het Noordbrabants Landschap. natuur dichtbij huis

Jaarverslag

Jaarverslag

’09

’09

Stichting Het Noordbrabants Landschap

natuur dichtbij huis

1

Stichting

Het Noordbrabants Landschap

Natuurbehoud met het Brabants Landschap Elke provincie heeft een organisatie die zich richt op aankoop en beheer van natuurgebieden in

die provincie. In Noord-Brabant is dat het Brabants Landschap. De twaalf Provinciale Landschappen werken samen in de stichting Unie van Provinciale Landschappen (De 12Landschappen).

De afzonderlijke en zelfstandige Landschappen hebben allemaal hetzelfde doel: behoud, be-

heer en ontwikkeling van de natuur. De twaalf Landschappen hebben samen ruim 100.000 ha

natuurterrein in eigendom en beheer. Tevens is het Brabants Landschap via het Coördinatiepunt

Landschapsbeheer aangesloten bij Landschapsbeheer Nederland, waarin de provinciale organisaties voor landschapsbeheer samenwerken.

Sinds 1932 strijdt het Brabants Landschap voor het behoud van natuur- en landschapsschoon in de Provincie Noord-Brabant. Ruim 32.000 gezinnen steunen het Brabants Landschap daarbij. Het Brabants Landschap heeft nu ruim 17.000 ha natuurterrein in eigendom. Deze natuur terreinen worden aangekocht met subsidie van Rijk en Provincie en worden op basis van

zorgvuldig opgestelde beheers- en inrichtingsplannen beheerd en ontwikkeld. Daarnaast

onderneemt het Brabants Landschap tal van activiteiten om begrip te kweken voor het behoud

van een typisch Brabantse natuur. Het Brabants Landschap tracht dit doel te bereiken door middel van het uitgeven van voorlichtingsfolders, lesbrieven, natuurtijdschriften en door het voeren van acties voor het behoud van bedreigde planten, dieren en landschappen. Tevens worden wandelroutes uitgezet en excursies georganiseerd.

Brabants Landschap geeft ook voorlichting over aanleg en beheer van kleine landschaps

elementen zoals houtwallen, erfbeplantingen, houtsingels, natuurvriendelijke oevers en kikker poelen. De aanleg hiervan kan in het kader van de provinciale ‘Beleidsregel subsidie natuur en landschap’, waarvan de uitvoering (middels mandatering) is ondergebracht bij het Brabants

Landschap, eveneens financieel worden ondersteund. Ook voert het Brabants Landschap enkele

regelingen voor agrarisch landschapsbeheer uit. Voorts coördineert het Brabants Landschap het vrijwillig landschapsbeheer en het vrijwillige soortenbeheer (weide- en akkervogels en uilen) in de Provincie Noord-Brabant.

Het Brabants Landschap werkt samen met vele organisaties. Eén van de belangrijkste is de

Nationale Postcode Loterij. In 2009 ontvingen de twaalf provinciale Landschappen gezamenlijk

een bedrag van 11,2 miljoen euro uit de netto-opbrengst van de loterij. Het is dus een belangrijke bron van inkomsten voor de twaalf provinciale Landschappen en het samenwerkingsverband De12Landschappen. Ook Landschapsbeheer Nederland, het samenwerkingsverband van de

provinciale stichtingen Landschapsbeheer ontving een aanzienlijke bijdrage van de Nationale

Postcode Loterij. In 2009 heeft het Brabants Landschap in totaal een bedrag van 1.176.380 euro ontvangen. In 2009 werd 256 miljoen euro uitgekeerd aan 75 goede doelen op het gebied van mensenrechten, ontwikkelingssamenwerking en natuur-, landschap- en milieubescherming. Dankzij de bijdragen van de Nationale Postcode Loterij is het Brabants Landschap in staat projecten op te starten die anders nooit gerealiseerd zouden worden.

2

’09

Jaarverslag

Stichting Het Noordbrabants Landschap Statutair gevestigd te ’s-Hertogenbosch Stichting Het Noordbrabants Landschap (Brabants Landschap) Landgoed Nemerlaer, Haaren

Correspondentie-adres:

Postbus 80, 5076 ZH Haaren Telefoon: 0411 62 27 75

E-mail: [email protected]

Website: www.brabantslandschap.nl

mei 2010


Brabants Landschap

Brabants Landschap heeft het keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving voor verantwoorde fondsenwerving en -besteding.

Inhoud

Inleiding

3

1

Kernactiviteiten terreinbeheer

4

1.1 Inleiding 1.2 Aankoop 1.3 Beheerplanning 1.4 Beheer 1.5 Inrichtingsprojecten 1.6 Inventarisatie en monitoring

2

Kernactiviteiten landschapsbeheer

2.1 2.2

2.4 2.5 2.6 2.7

Inleiding Uitvoering provinciale Beleidsregel subsidie natuur en landschap Gebiedsgerichte projecten agrarisch natuur- en landschapsbeheer Uitvoeringsprojecten soortenbeheer Cultuurhistorie en archeologie Vrijwillig landschapsbeheer Groenloket

3

Draagvlakvergroting

2.3

4 4 6 9 13 15

18 18 19 19 21 22 23 23

24

3.1 Voorlichting 3.2 Fondsenwerving 3.3 Samenwerking 3.4 Beleid en beleidsbeïnvloeding

24 26 27 29

4

Organisatie

31

4.1 4.2 4.3 4.4 4.5

Bestuur Personeel Leden Algemeen Bestuur Relevante nevenfuncties Personeelsbezetting

31 33 34 35 36

5

Bijlagen

5.1 5.2 5.3 5.3

Specificatie Natuurterreinen Overzicht projecten Overzicht monitoring Verantwoordingsverklaring CBF

6 Financieel jaarverslag 2009

Samengevoegde balans Samengevoegde staat van baten en lasten Toelichting Accountantsverklaring Begroting 2011

37 37 38 39 40

42 43 44 45 63 64

Inleiding

’09

Van de nood een deugd maken Voor u ligt het 77ste jaarverslag van het

Brabants Landschap. Het jaar 2009 is in vele

opzichten een belangrijk jaar geweest. In het

eerste kwartaal stond Nederland midden in de

crisis en werd voor iedereen voelbaar wat de nega-

tieve kanten van globalisering zijn. Wat deskundigen op

het gebied van natuur en milieu al jaren geroepen hebben,

werd nu ook op economische wereldschaal voelbaar. We zijn onderling afhankelijk: een beslissing genomen aan de ene kant van de wereld kan grote gevolgen hebben voor de rest. Ook Brabants

Landschap zal in de toekomst geconfronteerd worden met de bezuinigingen in overheidsland en het is nog maar de vraag of het aankoopvolume van 2009 ook in 2010 gehaald zal kunnen worden. Een nog groter probleem is dat de economische crisis het topje vormt van een ijsberg. De

ecologische crisis waarvan de economische crisis slechts een symptoom is, is vele malen ernstiger en het stoppen van de aantasting van de natuur zal meer tijd en inzet vragen dan het oplossen van de economische problemen.

Brabants Landschap zou echter Brabants Landschap niet zijn als we achter en onder de twee cri-

ses niet nieuwe kansen en mogelijkheden zien. Kansen en mogelijkheden om Brabant duurzamer te maken en biodiversiteit ruimte te geven. Kansen om in een tijd van globalisering Brabantse

identiteit zichtbaar te maken door de combinatie van natuur- en cultuurhistorie. Nieuwe allianties worden gesmeed, oude partnerschappen worden onderhouden en - indien nodig - nieuw

leven ingeblazen. De samenwerking met particulieren, maatschappelijke organisaties en (semi-)

overheden heeft tal van beleidsinitiatieven, beheersvormen en promotieactiviteiten opgeleverd. Het Brabants Landschap probeert ‘context gedreven’ te werken. Dat wil zeggen: oren en ogen

goed openhouden, gespitst zijn op kansen en mogelijkheden met een organisatie die ‘lean and

mean’ is en met ondersteuning van tweeduizend (!) vrijwilligers. In het najaar van 2009 is er een themavergadering geweest van het algemeen bestuur. In deze vergadering werden de bouwstenen aangedragen voor een nieuwe notitie voorlichting. Juist omdat het Brabants Landschap ook een stichting van en voor de Brabanders wil zijn en blijven. Juist omdat we alle kansen willen

benutten om die Brabanders - jong en oud, autochtoon en allochtoon, dorpelingen en stedelingen - kennis te laten maken met de natuur en het belang van natuurbescherming.

Veel mensen kijken naar de werkelijkheid als was het een leeglopende feestzaal met volle asbak-

ken, gebroken glazen en morsige kleedjes. Na ons de zondvloed! Brabants Landschap heeft in het afgelopen jaar echter weer volop nieuwe perspectieven mogen ontdekken in de vele initiatieven die op grote maar ook op kleine schaal genomen zijn. Dat heeft meer van een frisse lentewei in de voorjaarszon!

Namens het bestuur, Dr. Frank Petter, secretaris

Stichting


1 Kernactiviteiten terreinbeheer 1.1 Inleiding

1.2 Aankoop

Elke provincie heeft een organisatie die zich richt op

Het werk van het Brabants Landschap heeft de afgelo-

cie. In Noord-Brabant is dat het Brabants Landschap.

het beheer van de eigen terreinen heeft het landschaps-

aankoop en beheer van natuurgebieden in die provin-

pen 10 jaar een sterke verbreding doorgemaakt. Naast

De twaalf Provinciale Landschappen werken samen in

beheer en de daarmee samenhangende samenwerking

de stichting Unie van Provinciale Landschappen (De

met andere partijen in het landelijk gebied meer accent

12Landschappen). De afzonderlijke en zelfstandige

gekregen. Niettemin blijft de eigendomsverwerving

landschappen hebben allemaal hetzelfde doel: behoud,

van belangrijke natuurgebieden één van onze centrale

beheer en ontwikkeling van de natuur. Brabants Land-

doelen. Aankoop maakt niet alleen behoud en ontwik-

schap strijdt al sinds 1932 voor het behoud van natuur-

keling van natuur- en landschapswaarden op de eigen

en landschapsschoon in Brabant.

terreinen mogelijk, maar geeft Brabants Landschap ook

een sterke positie in het ruimtelijk krachtenveld

Brabants Landschap bezit ruim 17.000 ha na-

van de Provincie. Bovendien levert het

tuurterrein. Deze terreinen worden aange-

veel expertise op die wordt inge-

kocht met subsidie van Rijk en Provincie.

zet bij de samenwerking met

Op basis van zorgvuldig opgestelde

en advisering aan boeren en

beheer- en inrichtingsplannen

landeigenaren

worden ze vervolgens beheerd en

ontwikkeld. Naast behoud, herstel

Verwervingen De beleidsmatige inspan-

en ontwikkeling van natuur en land-

ning van Provincie, water-

schap is de bevordering van recreatie

schappen en natuurorga-

in de vrije natuur één van de kerndoe-

nisaties heeft in 2009 zijn

len van het Brabants Landschap.

5

3

1 2

4

Projecten

4

3

Aankopen

1

1

Beleven

1

Baest-Noord

2

Nestven

2

Uitbreiding Hugterheide

3 Fort Altena & Fort Bakkerskil

3

Enclaves Mortelen/Scheeken

4

4

Enclave Valkenhorst

5

Uitbreiding Fort Altena

Mattemburgh

4 2

Jaarverslag

vruchten afgeworpen.

’09

de aankopen. Deze aankopen werden

Door het Brabants

mogelijk door gericht aankoopbeleid

Landschap is een op-

in het kader van de Natte Natuurparel

pervlakte van 417 ha

en door een grote inzet van onze ei-

verworven. In totaal

gen medewerkers. De uitbreiding van

heeft Brabants Land-

Fort Altena betreft een bosgebied waar

schap hiermee 17.059 ha

de vorige eigenaar ooit een wegrestau-

in eigendom en beheer (zie

rant had willen ontwikkelen. Ondanks

bijlage 1 voor een specificatie).

het terughoudende aankoopbeleid van de

De belangrijkste aankopen waren

Provincie voor bestaande natuur, kon Brabants

landgoed Baest-Noord (108 ha), uitbrei-

Landschap het toch aankopen omdat het gebeurde in

(64 ha), enclave Landgoed Valkenhorst (6 ha) en uitbrei-

schap. De enclave in het landgoed Valkenhorst tenslotte

ding Hugterheide (181 ha), enclaves Mortelen/Scheeken ding Fort Altena (12 ha).

De verwerving van Landgoed Baest-Noord betreft bos-

samenwerking met een particuliere koper en het waterbetreft een boomkwekerij midden in het landgoed.

sen en landbouwgronden in het beekdal van de Beerze.

Ontwikkelingen

Baest in samenhang met het beekherstelproject van de

met het inschakelen van particulieren bij de verwerving

een bosgebied van de gemeente Cranendonk dat aange-

vlakte van 75 ha verspreid over de provincie is aange-

Deze zijn aangekocht van het particuliere Landgoed

Beerze ter plaatse. De uitbreiding van Hugterheide is

kocht kon worden in samenhang met een gemeentelijke natuurcompensatieplicht bij het bedrijf Budelco. De

verwervingen in de Mortelen/de Scheeken zijn bijzonder daar het hierbij gaat om niet minder dan 23 verschillen-

18.000

h ectares

In 2009 is ook daadwerkelijk een begin gemaakt

van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Een opperboden aan particuliere partijen. In 2010 zal blijken in

hoeverre er inderdaad zakelijke overeenkomsten met

particuliere partijen opgesteld kunnen worden voor een effectieve realisering van de EHS. Het Brabants Land-

oppervlakte

17.059 ha

17.000 16.000 15.000 14.000 13.000 12.000 11.000 10.000 9.000 90

91

92

93

94

95

96

97

98

99

00

01

02

03

04

05

06

07

08

09

5

Stichting


schap is, in samenwerking met het Brabants Particulier Grondbezit (BPG) en de ZLTO, bereid deze daarbij met

raad en daad terzijde te staan. Als gevolg van de econo-

en beheerplannen. Deze worden vastgesteld door de

Beheercommissie. De grotere inrichtingsprojecten wor-

mische crisis doemen er echter ook donkere wolken op

den eveneens door de Beheercommissie behandeld.

delen voor aankoop en inrichting. We moeten er voor de

bestuursleden en medewerkers van het Brabants Land-

als het gaat om de beschikbaarheid van financiële mid-

komende jaren vanuit gaan dat het aankoopvolume van 2009 niet meer gehaald zal worden. In de loop van 2010 zal blijken hoever de aangekondigde bezuinigingen bij

de verwerving van de EHS zullen doorwerken. Ondanks

de op handen zijnde bezuinigingen zullen we onze aan koopinspanningen de komende jaren onverminderd

voortzetten. De genoemde samenwerking met BPG en

ZLTO is hierbij van belang. Het Brabants Landschap laat geen exclusieve rechten gelden op de EHS-realisering. Dit betekent tevens dat er in Brabant geen tegenstel-

lingen tussen partijen zijn op dit punt. Voorts is het van grote betekenis dat het Brabants Landschap de exper-

tise voor grondverwerving in eigen huis heeft. De ‘eigen’ aankopen zullen weer belangrijker worden ten opzichte van de DLG-doorleveringen.

1.3 Beheerplanning Voor de beheerplannen zijn de thematische beheervi-

De commissie bestaat uit onafhankelijke deskundigen, schap. Zie voor de samenstelling van de commissie het

hoofdstuk ‘bestuur’. In 2009 kwam de beheercommissie 5 keer bijeen, waarbij diverse beheerplannen, projec-

ten en beheerthema’s zijn behandeld. In verband met voortgang, keuzes en belangen van andere betrokken partijen wordt de commissie in een vroeg stadium bij

projecten betrokken. De adviezen spelen bij de strategische keuzes een belangrijke rol. Hierbij gaat het om

fundamentele afwegingen, toetsing van beheervisies

en waken voor bedrijfsblindheid. Terreinbezoek vormt een belangrijk onderdeel van de werkzaamheden. De volgende onderwerpen werden besproken en veelal bezocht: beheerplan Zoomland, beheerplan De Vilt,

projectevaluatie Riels Laag, inrichtingsplan Natte Na-

tuurparel De Brand, visie Markiezaat-Mattemburgh en

notitie faunabeheer. Daarnaast is de Beheercommissie geraadpleegd over een breed scala aan projecten.

Actualisatie Beheerplan Zoomland Het oude beheerplan van Zoomland was vastgesteld

sies het uitgangspunt. Deze zijn voorbereid door de Be-

in 1986. Omdat het gebied de nodige ontwikkelingen

Voor de terreinen worden de beheerplannen vastgesteld

is een nieuw beheerplan opgesteld. Zoomland kan wor-

heercommissie en vastgesteld door het Hoofdbestuur. door de Beheercommissie. Het uitgangspunt voor de

6

beheerplanning wordt gevormd door de beheervisies

had doorgemaakt en nieuw beleid was ontwikkeld,

den ingedeeld in vier landschapstypen met de daarbij

Jaarverslag

horende specifieke natuurwaarden. Het betreft:

˘ landgoedkern met een kenmerkende lanenstructuur

en oude landgoedrelicten;

˘ natuur van hoge zandgronden met eikenstrubben-

bos op stuifzanden, heideterreintjes en gemengde (naald)loofbossen;

˘ moerassig mozaïekcomplex met een dynamisch

mozaïek van open water, rieten biezenmoeras,

’09

De commissie concludeerde tevens dat het

toekomstig beheer een belangrijke rol speelt in

het wel of niet halen van de doelstellingen en dat het

belangrijk is de ontwikkelingen goed te volgen en om daarmee tijdig het beheer te kunnen bijsturen.

Projectevaluatie Riels Laag De Beheercommissie heeft de wens geuit om te

moerasstruweel en vochtige vegetaties;

gaan kijken naar een project dat al langer geleden werd

coulissenlandschap.

en om de projectdoelstelling te vergelijken met het hui-

˘ extensief agrarisch landschap met een kleinschalig

Verdroging als gevolg van grondwaterwinning is al

lange tijd een probleem. Er zijn al wel enkele maatre-

gelen ter verbetering genomen. Het gebied heeft ook

een bijzondere paddenstoelenflora en is belangrijk voor diverse holenbroeders en vleermuizen (oude lanen).

De commissie is van mening dat het beheerplan goed

en gedegen in elkaar zit. Op enkele detailopmerkingen na (aandacht voor enkele specifieke soorten, gewenst

nader hydrologisch onderzoek, mogelijkheden van omvorming van ‘slecht bos’ naar heide) die nog worden

verwerkt, wordt het plan dan ook goedgekeurd. Verder

wordt geconcludeerd dat het beheerplan goed aansluit op de Natura 2000-doelstellingen.

Opstelling Beheerplan De Vilt De Vilt is een oude meanderboog van de Maas die

in de laatste periode van de laatste ijstijd langs natuurlijke weg werd afgesneden van de rivier. Deze situatie is uniek voor Noord-Brabant. Na de afsnijding van de

Maas ontwikkelde De Vilt zich tot een open veenmoe-

ras. Door instroom van voedselrijk water en daling van de grondwaterstand na 1960 verslechterde de waterkwaliteit in ernstige mate en verbosten de oevers.

In 2009 en 2010 wordt een grootschalig natuurherstel

uitgevoerd. Door het verwijderen van de sliblaag en een deel van het broekbos ontstaan mogelijkheden voor de regeneratie van (hoog)veen en brede rietkragen.

Een belangrijk vraagpunt is het toekomstige beheer van het voormalige broekbos. Na het verwijderen van het

bos met wortel en kluit zou dit deel zich moeten door-

uitgevoerd, om te zien hoe de ontwikkeling is geweest

dige beeld. Er is voor gekozen om het Riels Laag-Noord te bezoeken, een project dat circa 10 jaar geleden is

uitgevoerd. Dit gebied maakt onderdeel uit van Natura 2000-gebied Regte Heide & Riels Laag. In 1999 is een inrichting- en beheervisie opgesteld. Het streefbeeld

is een moerassige zone met zeggevegetaties, moerasstruwelen en zwak gebufferde vennetjes die via nat

schraalland overgaan in vochtig tot droog structuurrijk

grasland. In 2000 is gestart met het ontgraven van circa 70.000 m3 deklaag over een oppervlakte van 19,5 ha.

Tevens is een deel van het veraarde veen afgegraven.

De Leij is bewust gehandhaafd in de huidige loop om

het risico van inundaties met voedselrijk water zo laag mogelijk te houden. Door het verondiepen van sloten,

het opstuwen van de Leij en het verlagen van het maaiveld zou weer kwel kunnen uittreden in het Riels Laag.

Momenteel vindt er een beheer van maaien en afvoeren plaats (deels met een zogenaamde wetlandtrack waarbij de insporing minimaal blijft). Ondanks het feit dat

hier weinig vooronderzoek heeft plaatsgevonden naar bijvoorbeeld fosfaatverzadiging, karakteristieken van

uittredend water en zaadbank, is hier toch een geslaagd

project gerealiseerd. Het gebied herbergt een zeer waardevolle flora en is ook rijk aan vogelsoorten. Met het

voortzetten van het huidige beheer is de verwachting dat aan de instandhoudingdoelstellingen van Natura 2000 kan worden voldaan.

De commissie is enthousiast over de behaalde natuurresultaten.

Inrichtingsplan Natte Natuurparel De Brand Gedurende de afgelopen 10 jaar hebben in en rond

ontwikkelen tot een veenmoeras. De vraag is welke be-

De Brand veel ontwikkelingen plaatsgevonden. Belang-

ting wilgenbroek te voorkomen. Tijdens het veldbezoek

parel De Brand waarin de hydrologie van het terrein

heermaatregelen nodig zijn om een ontwikkeling richspreekt de commissie haar voorkeur uit voor maaien

en afvoeren in het najaar. Mogelijk kan het aflaten van water dit beheer vergemakkelijken.

rijk is met name de start van het project Natte Natuurflink zal verbeteren. Inmiddels is het eerste onderdeel hiervan, het graven van de Endekeloop, uitgevoerd.

Belangrijke winst zit in het tegengaan van overstro-

7

Stichting


mingen met voedselrijk beekwater en het opheffen

van grote barrières. In de kern van het gebied wordt

Door vertrek van de pachter van de boerderij Hil-

de grondwaterstand verhoogd. Via een regelbare stuw

dernisse en de vrijgekomen boerderij Lindonk wordt

terstand in het noordelijk deel te reguleren. Het actief

wen te zoeken in samenhang met de villa en oranjerie

in de Zandkantse Leij wordt het mogelijk actief de wa-

verlagen van de waterstand ten behoeve van maaiwerkzaamheden heeft niet de voorkeur van de commissie.

De bijzondere kwaliteiten rechtvaardigen de inzet van

speciale maaiapparatuur. Een belangrijk aandachtspunt voor de komende jaren vormt de bosflora. Accumulatie

van eikenblad speelt waarschijnlijk een rol in de achteruitgang van karakteristieke en zeldzame soorten. Via

het beheer zal hier actief op worden ingespeeld, onder

andere door het inbrengen van andere loofsoorten zoals linde. Eikenbos op rabatten heeft ook een cultuurhis-

torische waarde. Nagegaan zal worden of op bepaalde

plaatsen (in De Brand of elders) dit type actief behouden kan worden. Na afronding van het inrichtingsplan Natte Natuurparel De Brand zal een definitief beheerplan

worden opgesteld. Hierin wordt ook de spanning tussen integraal beheer en cultuurhistorie nadrukkelijk meege-

het wenselijk geacht nieuwe functies voor deze gebouMattemburgh en het bezoekerscentrum Kraaijenberg.

Naar aanleiding hiervan is aan een stedenbouwkundig bureau opdracht gegeven voor de opstelling van een

samenhangende visie ten behoeve van nieuwe functies van de bestaande gebouwen in deze objecten. Deze

visie vormt daarmee een bouwsteen voor de later op

te stellen planologische onderbouwingen in het kader van de nog te volgen bestemmingsplanprocedures. In

het licht hiervan spelen andere aspecten als recreatie,

landbouw en natuur in deze visie dan ook een beperkte rol. Deze functies zijn zover uitgewerkt dat een goede

afweging en samenhangende functiekeuze voor de ge-

bouwen mogelijk wordt. Ook vanuit exploitatieoogpunt is een goede synergie tussen de economische aspecten van de diverse gebouwen van belang.

nomen.

De commissie vindt het belangrijk het thema natuur

In het terrein bezocht de commissie het deel tussen

gemaakt te worden dat de exploitatiekeuzes voor de

Brandse Steeg en de Zandleij. Onder andere de Ende-

keloop, het eikenbos op rabatten, het uitgevoerde bos-

randbeheer, de groeiplaatsen van bospaardenstaart en de Zandleij zijn hierbij bekeken. De commissie deed de

suggestie delen van de te dempen Zandleij te beplanten met linde en es.

8

Visie Markiezaat-Mattemburgh

in de visie nog verder uit te diepen. Er dient inzichtelijk gebouwen niet leiden tot onevenredige schade aan de natuurkwaliteiten van de gebieden. Bij de keuze voor

het landbouwkundig gebruik van de vrijgekomen percelen wordt het belangrijk geacht een bestemming te kiezen

Jaarverslag

’09

die zowel nu als in de toekomst geen zaken blokkeert.

houtprijzen in 2008, bleven de prijzen ook in

houden dat we hier te maken hebben met een gebied

nen begrote houtopbrengsten niet gehaald. In diverse

De commissie vindt het belangrijk om in gedachte te

met unieke abiotische omstandigheden, ook al zijn deze sterk achteruitgegaan.

1. 4 Beheer Het gaat bij het beheer om de reguliere onderhouds-

2009 laag. Hierdoor werden de in de werkplan-

objecten is aandacht besteed aan het verwijderen van

Amerikaanse vogelkers (o.a. Vloeiweide en Krabbebosschen). Deze soort heeft een negatieve invloed op de

gewenste natuurlijke verjonging van inheemse boom soorten. In diverse objecten (onder andere Pompveld, Mortelen en De Brand) werden kleine delen hakhout

teruggezet. Bij de instandhouding van dit areaal hak-

werkzaamheden in de natuurterreinen: een kernacti-

hout worden veel particulieren ingeschakeld.

gebieden zijn de doelstellingen en beheermaatregelen

Op enkele landgoederen is aandacht besteed aan het

Hieronder wordt in hoofdlijnen het uitgevoerde beheer

verse Vughtse landgoederen zijn stinzeplanten geplant,

viteit van Brabants Landschap. Voor de verschillende vrij gedetailleerd vastgelegd in de beheerplannen. beschreven.

Bos en houtwallen (7.500 ha) Op Zoomland en Buitenlust zijn dunningen uitge-

voerd op basis van de overeenkomst met ‘Boswinst’.

Door deze samenwerking met een bosbouwondernemer en een adviesbureau wordt in een aantal objecten ge-

durende 5 jaar op een gestructureerde wijze door dun-

ningen gewerkt aan structuurverbetering en verhoging van de natuurwaarden en een aantrekkelijker bos. Voor West-Brabant betreft het alle Brabantse Wal landgoe-

deren met uitzondering van Mattemburgh. Ook in OostBrabant werd een grote oppervlakte bos gedund. Het

betrof de objecten Groote Slink, Hugterheide, Valken-

horst, Herbertusbossen en Oude Hondsberg. Het ging

hierbij om ongeveer 253 ha. Na de sterke daling van de

beheer en herstel van de historische structuren. Op diparkbomen verjongd, ‘parkgazons’ gemaaid en het

maaisel afgevoerd en minder gewenste bomen geveld.

Op het Pompveld werd met de inschakeling van derden een flinke oppervlakte griend gehakt. In opdracht van

Brabants Landschap heeft een gespecialiseerd bureau het lanenbestand op Landgoed Heeswijk beoordeeld

met als doelstelling het duurzaam in stand houden van de historische laanstructuren. De lanen op het land-

goed zijn mede door het patroon (4 rijen) en de hoge

leeftijd cultuurhistorisch van belang. Er zijn boorkernen genomen van enkele bomen en er is een jaarringanalyse uitgevoerd. Een boom uit de hoofdtoegangslaan

bleek rond 1839 te zijn geplant en had 170 groeiringen. De jongste laan dateert uit 1950. De kwaliteit blijkt in

het algemeen nog redelijk tot goed. Hierdoor worden

grootschalige verjongingsingrepen nog niet noodzake-

9

Stichting


lijk geacht. In de rapportage zijn belangrijke

werkzaamheden door

herstel- en beheeradviezen uitgeschreven.

de beperkte financiële

In de komende jaren zullen de voorgestelde

middelen van de OBN-

maatregelen worden uitgevoerd.

regeling beperkt tot

een geringe oppervlakte.

In veel objecten worden jaarlijks grote aantal-

len knotwilgen geknot. Vrijwilligersgroepen spelen

hierbij een heel belangrijke rol. Met name in de klein-

In diverse objecten heb-

ben vrijwilligers(groepen)

zich weer ingezet voor het open

schalige cultuurlandschappen (bijvoorbeeld Mortelen,

houden van de heide door het afzetten van jonge grove

zijn knotwilgen kenmerkende bomen met grote land-

lijke kleinschalige beheerwerkzaamheden zijn van grote

Scheeken, Dommeldal, Nuenens Broek en Pompveld)

schappelijke waarde. Voor de steenuil vormen dit tevens goede broedlocaties.

In Midden-Brabant is de populier een karakteristieke

boomsoort met een hoge cultuurhistorische en land-

schappelijke betekenis. Brabants Landschap besteedt

dennen en berken. Tevens is kleinschalig geplagd. Dergewaarde voor het behoud en de ontwikkeling van karak-

teristieke planten- en diersoorten (onder andere klokjesgentiaan, heidekartelblad en levendbarende hagedis).

Grasland (6.300 ha) De graslanden binnen de objecten worden aan-

in diverse objecten aandacht aan het behoud en herstel

gemerkt en beheerd als natuurterrein. Het beheer is

ruim 200 populieren als nieuwe kavelgrens geplant in

gronden zijn de natuurkwaliteiten veelal nog gering en

van de populier in kavelgrensbeplantingen. In 2009 zijn de Mortelen en de Scheeken.

omvangrijk en divers. Voor de recent verworven cultuuris een verschralingsbeheer in combinatie met een specifieke inrichting noodzakelijk.

Heide (1.100 ha) Het beheer van de heideterreinen richt zich op be-

houd van het open karakter en verdere ontwikkeling van open en rijk gestructureerde droge en natte heidevege-

taties. In enkele heideterreinen vindt extensieve seizoenof jaarrondbegrazing met runderen en paarden plaats. Ook hier blijven aanvullende, kleinschalige werkzaamheden noodzakelijk, met name kleinschalige plag- en

maaiwerkzaamheden. Het plaggen van vergraste delen wordt mogelijk gemaakt door gebruik te maken van de subsidieregeling OBN natuur. In 2009 bleven de plag-

10

Het overgrote deel van de graslanden wordt beheerd

door middel van seizoensbeweiding en inschaarovereenkomsten met agrariërs. Door deze samenwerking met individuele agrariërs kan op een goede wijze in-

vulling gegeven worden aan de realisering van de na-

tuurbeheertypen droog en vochtig bloemrijk grasland (Subsidiestelsel Natuur en Landschap). In totaal gaat

het hierbij om ruim 370 inschaarovereenkomsten met agrariërs en meer dan 4000 stuks jongvee. Om deze

inscharing in goede banen te leiden wordt jaarlijks vele

Jaarverslag

’09

kilometers veeraster onderhouden. Op nieuw verworven

enkele objecten kan het maaisel van perce-

gebracht, waarvoor zoveel mogelijk inrichtingssubsidies

Jakobskruiskruid niet meer als veevoer worden

gronden in diverse objecten worden nieuwe rasters aanworden aangevraagd in het kader van het Subsidiestelsel Natuur en Landschap.

Voor een geringe oppervlakte grasland met een goede

abiotische uitgangssituatie en duurzaam gericht beheer is de ontwikkeling richting nat of droog schraalland

mogelijk. Hiervoor is veelal een aangepast (maai)beheer of een specifieke inrichting (afvoer van de fosfaatrijke

len grasland vanwege de hoge dichtheid van

afgezet. Door de giftige werking van deze plant moet

het maaisel ter compostering worden afgevoerd. In veel objecten zijn in graslanden nieuwe poelen aangelegd ter verbetering van het voortplantingsbiotoop voor amfibieën.

Akkers (300 ha) Een klein deel van de cultuurgronden wordt op cul-

bovenlaag) noodzakelijk. Voor de echte schaalgras-

tuurhistorische gronden als akker beheerd. Het gaat hier

overgegaan tot twee keer maaien per jaar. Hier staat de

kercomplexen op de hoger gelegen dekzandruggen. Met

landen wordt maaibeheer toegepast en soms wordt

ontwikkeling van de botanische kwaliteit centraal. De

belangrijkste objecten met schraallanden zijn Nuenens

Broek/Breugelse Beemden, Mortelen, Nemerlaer, Groote Beerze en Herbertusbossen. In totaal is in 2009 ruim 35 ha, verdeeld over diverse objecten, met een zogenaamde wetlandtrack gemaaid en afgevoerd.

In enkele grotere objecten worden delen door jaarrondbegrazing met runderen en/of paarden beheerd. Voorbeelden hiervan zijn Pannenhoef (IJslandse paarden), Keent (Schotse Hooglanders), Kraaijenbergse Plassen (Galloways en Exmoor ponys) en Mortelen/Scheeken (Aberdeen Angus en IJslandse paarden).

In diverse objecten is sprake van een toename van

pitrus. Deze soort veroorzaakt een minder gewenste

verruiging en blokkeert de ontwikkeling van botanische waarden. Om deze ontwikkeling tegen te gaan is er in

diverse objecten aanvullend gemaaid en afgevoerd. In

om oude akkers die deel uitmaken van de vroegere ak-

behulp van de toepassing van de zogenaamde toeslag-

rechten kan deze dure exploitatiewijze worden voortgezet. Zowel landschappelijk als natuurwetenschappelijk biedt dit akkerbeheer een grote meerwaarde. Door

veel recreanten wordt de kleurenpracht van klapro-

zen, korenbloemen en andere groene braak positief

beoordeeld. Het streven is erop gericht de vrijkomende

producten op een duurzame en maatschappelijk verantwoorde wijze af te zetten. Onderdeel hiervan is de sa-

menwerking met De Halm te Heeswijk-Dinther (biologische muesli). Dit jaar is de samenwerking met verschillende biologische agrariërs (afzet granen, luzerne en

levering van biologische stalmest) verder uitgebouwd. Brabants Landschap is deelnemer in een onderzoeks-

project waarin samenwerking met biologische agrariërs en onderzoek naar tijdelijke inzet ruilgronden voor de biologische productie (combinatie tussen biologisch

product, fosfaatverlaging en aantrekkelijk landschap)

centraal staan. In dit kader worden ook enkele percelen

11

Stichting


middels kortlopende pachtovereenkomsten aan biologische bedrijven met Skal-licentie uitgegeven.

Water en moeras (1.800 ha) Veelal betreft het hier onderhoudswerkzaamheden

van sloten in het kader van de jaarlijkse schouw door

de waterschappen. Het gaat hier om vele tientallen kilometers. Om verruiging door het achter-

blijvende maaisel tegen te gaan wordt op steeds meer plaatsen overgegaan tot

verwijdering hiervan. Het gaat daarbij om forse kostenposten. In enkele objecten waar (hydrologische) inrichtingsmaatregelen zijn uitgevoerd en de oorspronkelijke gronden

oppervlaktewaterstanden zijn her-

steld, is het normale jaarlijkse beheer

geïntensiveerd en daarmee ook duurder

geworden. Een voorbeeld hiervan is het ge-

bied van de visvijvers in het object Valkenhorst.

Om de natuurkwaliteit te behouden moet jaarlijks riet gemaaid worden, het boomkikkerbiotoop onderhou-

den (gemaaid) worden en de kaden houtvrij gehouden

worden. In samenspraak met de waterschappen wordt

in diverse objecten op steeds meer delen van hoofdwaterlopen een verschralingsbeheer uitgevoerd. Zeker in

jaar in verschillende terreinen nieuwe informatiepa-

nelen geplaatst. In het hoofdstuk ‘voorlichting’ wordt

ingegaan op enkele bijzondere activiteiten voor recreanten.

Schade en overlast Steeds meer heeft Brabants Landschap te maken

met illegale vuilstort (bouwen sloopafval, afval van

hennepteelt, stort van asbest e.d.). Niet alleen kost dit Brabants Landschap geld en tijd maar leidt dit soort

zaken ook tot ergernis bij de recreanten. Dit geldt zeker ook voor het illegaal gebruik van wegen en paden door

motorcrossers. Helaas wordt tegen dit soort zaken nauwelijks nog opgetreden door de politie. Er is duidelijk behoefte aan meer handhaving van de ‘groene wet-

ten’. De voor Brabants Landschap werkzame bijzondere opsporingsambtenaren (BOA’s) hebben meer onder-

steuning nodig. Mede als gevolg van het grote aantal

binnengekomen klachten heeft de Provincie het project Samen Sterk in het buitengebied opgezet. Samen met Provincie, gemeenten en terreinbeheerders zijn er in Zuid-Oost Brabant extra handhavers ingezet.

Gebouwen Jaarlijks vindt groot en klein onderhoud plaats aan

gebieden met botanische doelstellingen is dit van groot

de gebouwen die Brabants Landschap in bezit heeft. In

veelal projectmatig en gebiedsgericht opgepakt. Veelal

pacht zijn uitgegeven. In 2009 werd aan 21 gebouwen

belang. Specifieke inrichtingswerkzaamheden worden vervullen de waterschappen hierbij de trekkersrol.

Recreatie Het reguliere beheer van de recreatieve voorzienin-

gen bestaat vooral uit het onderhoud van de wandel- en

12

ruiterroutes (bebording, poortjes). Daarnaast zijn dit

totaal betreft het 150 gebouwen, waarvan er 42 in erfonderhoud gepleegd, voor een totaalbedrag van

€ 689.000. Enkele grotere onderhoudsprojecten waren: ˘ de omvangrijke renovatie van het bedrijfsgedeelte

van Pachtboerderij Buitenlust. Deze wordt begin 2010 afgerond;

Jaarverslag

˘ boerderij De Benedenhof op Landgoed Tongelaar is

verder aangepast voor Horeca-doeleinden. Voorts is

het woongedeelte opgeknapt en het rieten dak hersteld;

˘ op Landgoed Mattemburgh is voor de vergunning

van de tijdelijke voorziening van keuken en toilet-

groep ten behoeve van de horeca verlenging aangevraagd. Voor de restauratie van de villa en de tuinmanswoning is een restauratieplan opgesteld en zijn vergunningen aangevraagd. De restauratie

wordt in 2010 gerealiseerd. In het kantoor in Haaren

is de expositieruimte verbouwd tot archiefruimte en de zolder is verbouwd tot een kantoorruimte voor Landschapsbeheer.

1.5 Inrichtingsprojecten Ook dit jaar is een groot aantal projecten opgestart of uitgevoerd. Onder projecten verstaan wij activiteiten

die niet regulier zijn, een verandering veroorzaken, een welbepaald begin- en eindpunt hebben, budgettaire

en kwaliteitsvereisten hebben en beperkt zijn in tijd.

Bij deze projecten wordt gebruik gemaakt van diverse

subsidieregelingen. Voor de eigen bijdrage van Brabants Landschap wordt gebruik gemaakt van de bijdrage van de Nationale Postcode Loterij en het Onderhoudsfonds

natuurgebieden. Een overzicht van de projecten is opgenomen in bijlage 2. Van enkele projecten volgt hier een korte omschrijving.

Venherstel Beleven Bij dit venherstelproject, gestart najaar 2008, is 85

hectare landbouwgrond ingericht als natuur, waarbij

’09

onder meer twee vennen zijn terugge-

bracht. Het grootste deel van de 120.000 m3

vrijkomende grond is beschikbaar gesteld aan de

landbouw. De meest schrale grond, uit de diepere delen, is gebruikt om de overgangen van hoog naar laag geleidelijker te maken, een restauratie van de oorspronke-

lijke situatie. Bij de ontginning in de jaren ’20 namelijk werden deze overgangen ‘afgekapt’ om met de vrijko-

mende grond het ven te dempen. Wat 100 jaar geleden een groot ven geweest moet zijn, was door ontginning verworden tot een komvormige laagte, doorsneden

door diepe watergangen die het gebied ernstig deden

verdrogen. Met het dempen, omleiden en verondiepen

van de waterlopen wordt ingezet op herstel van een zo natuurlijk mogelijk, duurzaam watersysteem. Daarbij

hoort het fluctueren van de waterstand met de seizoenen. Bestudering van het bodemprofiel (met grondboringen) bracht namelijk aan het licht dat het Beleven

een ondiepe terreindepressie was die in natte periodes

een flinke omvang kende, maar in warmere zich in omvang beperkte tot een aantal natte kernen. Fluctuatie, en dus het droogvallen van venoevers, zo toont recent wetenschappelijk onderzoek aan, is van groot belang

voor een goede ontwikkeling van de voedselarme ven-

vegetatie. In een continu gevuld ven vinden ongewenste chemische processen plaats, die van een voedselarm

ven een voedselrijk kunnen maken. Periodieke droogval zet andere chemische processen in werking die zorgen voor blijvende voedselarmoede. Het streefbeeld bij dit project is een afwisseling van open water, rietkragen,

moerassen, open natte bloemrijke graslanden en gesloten randbeplantingen op de hogere droge delen. Bij de

werkzaamheden is bewust rekening gehouden met cultuurhistorische patronen als de vele ouderwetse zand-

13

Stichting


paden die nog door het gebied lopen. Via deze paden en

Fort Bakkerskil, Fort Altena en ook Fort Giessen, alle

goed toegankelijk voor de natuurliefhebber.

uit van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Dit was een

een vogelkijkhut is het gebied straks na oplevering weer

Venherstel Nestven In samenwerking met de gemeente Hilvarenbeek,

Bosgroep Zuid en Landinrichtingscommissie De Hilver

is in 2009 de planvorming opgestart om te komen tot herstel van het Nestven. Slechts de helft van dit voormalige ven lag binnen de grenzen van de Ecologische

Hoofdstructuur (EHS). In overleg met de betrokken par-

tijen is besloten om de begrenzing hier te verruimen om volledig venherstel mogelijk te maken zodat de hoge

natuurpotenties hier tot hun recht kunnen komen. De

komende tijd worden diverse onderzoeken uitgevoerd

en vergunningen aangevraagd, zodat straks door middel van 30.000 m grondverzet het ven weer in oude 3

glorie kan worden hersteld.

Fort Altena en Fort Bakkerskil Rondom de forten Altena en Bakkerskil zijn de af-

gelopen jaren veel werkzaamheden uitgevoerd en zal

verdedigingsgordel van forten tussen de Zuiderzeekust bij Muiden en de Biesbosch. Deze linie werd van 1815

tot begin twintigste eeuw aangelegd om de ‘Vesting

Holland’ voor aanvallen vanuit het zuiden en oosten te

beschermen. Vanuit de forten, die op de hogere punten

lagen, kon via een sluizensysteem het omringende land

onder water worden gezet. Dit zou vijandelijke legers de doorgang moeten beletten.

Na aankoop in 2003 van Fort Altena, werd met Ge-

meente Werkendam en Provincie gezocht naar een

nieuwe functie. Die werd gevonden. Voor bezoekers uit

het noorden moet het fort de recreatieve poort tot Brabant worden. De voormalige militaire gebouwen zijn in samenwerking met de Kwartiermeesters ingericht om er te kunnen eten, drinken, vergaderen en exposeren. Daarnaast biedt Fort Altena in haar VVV servicepunt

toeristische informatie over de streek, de Nieuwe Hollandse Waterlinie en Brabants Landschap.

de komende jaren nog veel werk worden verzet. Het

Voor de forten Altena en Bakkerskil, is in 2009 hard

ontsluiting en de forten zelf. Medio juni is gestart met

stemmingsplannen. Beide forten waren ten tijde van de

betreft hier werk aan de terreinen rondom de forten, de de herstelwerkzaamheden op Fort Bakkerskil, gelegen tussen Werkendam en Nieuwendijk. Drie loodsen zijn

gesloopt, de gracht wordt uitgediept en de wallen worden in ere hersteld. Tevens zal gewerkt worden aan een betere ontsluiting.

14

beheerd door Brabants Landschap, maken onderdeel

gewerkt om te komen tot concrete restauratie en herbeaankoop in matige toestand. Voor projecten als deze is

het van het grootste belang om naast restauratie te zorgen voor een nieuwe bestemming. Een nieuwe bestemming geeft als het ware een tweede leven aan het fort en is derhalve essentieel in het voortbestaan van deze

Jaarverslag

’09

gebouwen. Voor Fort Altena is de eerder beschreven

aanpak. Om deze reden is dit project ont-

krijgt een Bed & Breakfastfunctie. Voor Fort Bakkerskil is

(België) en Mattemburgh (Nederland). Het doel

horeca en toeristische functie gekozen, Fort Bakkerskil

inmiddels de financiering rond, terwijl voor Fort Altena

dit nog niet helemaal gelukt is. Vanwege het feit dat dit soort projecten veel geld kost, is het noodzakelijk het

herstel gefaseerd aan te pakken. Brabants Landschap

hoopt beide projecten in 2010 daadwerkelijk te kunnen opstarten.

Europese samenwerkingsprojecten Brabants Landschap werkt momenteel samen met

diverse partijen in twee Europese projecten binnen

het Interreg IV programma. Door deze projecten wordt

internationale samenwerking gestimuleerd waarbij de

wikkeld rond de landgoederen Roosendael

is om richtlijnen van ‘best practices’ op te stellen die in

de toekomst ook toegepast kunnen worden op andere

landgoederen in Vlaanderen en Nederland. Het project resulteert in de opwaardering van het landschappelijk

en historisch erfgoed en de versterking van de natuur-

waarden. Aangezien de landgoederen toegankelijk zijn

voor het publiek zal deze opwaardering ook een positie-

ve invloed hebben op het bezoekersaantal en een groter draagvlak creëren voor het behoud.

Uitvoeringsprojecten soortenbeheer Binnen de beleidsregel Uitvoering Soortenbeleid

projectpartners van elkaars ervaringen kunnen leren.

van de Provincie Noord-Brabant heeft Brabants Land-

projecten, ‘Solabio’ en ‘In de Ban van Buiten – Finale en

afgerond. De beleidsregel maakt het mogelijk om finan-

Concreet neemt Brabants Landschap deel aan twee Ouverture’.

Aan het project ‘SOorten en LAndschappen als dragers

voor BIOdiversiteit’ of kortweg Solabio nemen in totaal 27 partners deel uit 5 Vlaamse en 3 Nederlandse pro-

vincies. Het natuurlijke leefmilieu staat onder druk. Het verlies aan biodiversiteit, zowel mondiaal als regionaal,

wordt momenteel nog steeds niet afgeremd. Tijdens het project zullen de partners allerlei concrete maatregelen

uitvoeren in waardevolle landschappen in de grensregio Vlaanderen-Nederland om biodiversiteit te behouden en te vergroten. De aandacht gaat hierbij uit naar be-

dreigde soorten. Brabants Landschap voert binnen dit

project, dat behalve door Europa mede wordt gefinan-

cierd door de Provincie Noord-Brabant, zowel onderzoek als concrete acties uit. Voorbeelden zijn onderzoek naar

diverse plantensoorten, de haalbaarheid van vergroting van het oppervlak schrale graslanden en de aanleg van poelen en geschikt leefgebied voor kamsalamander en boomkikker. Het project duurt drie jaar.

In de Ban van Buiten – Finale en Ouverture heeft betrekking op de samenwerking met het Kempens Landschap.

Uit een voorgaand Interreg-project waarin de ervaringsuitwisseling tussen de twee landschapsstichtingen cen-

traal stond, bleek dat zowel Kempens Landschap als Brabants Landschap met een gelijksoortige problematiek

te maken hebben bij de herwaardering, ontwikkeling en

ontsluiting van landgoederen. Het duurzaam behoud en kwalitatief beheer vraagt om een gemeenschappelijke

schap een aantal projecten in aanvraag, in uitvoering of ciering te krijgen voor soortspecifieke maatregelen. De

Provincie heeft hiertoe actieplannen laten opstellen op het gebied van soorten en habitats. Op termijn lijkt dit echter over te gaan in een zogenaamde leefgebiedenbenadering. Voorbeelden van projecten die binnen deze beleidsregel zijn of worden uitgevoerd, zijn aanleg van

poelen voor de kamsalamander, hydrochemisch onderzoek ten behoeve van schraalland-

herstel in de Herbertusbossen, herintroductie van het korhoen en diverse maat-

regelen ten behoeve van de boomkikker.

1.6 I nventarisatie en monitoring Jaarlijks worden op veel van onze terreinen inventarisaties verricht. Dit gebeurt in het kader van de voorberei-

ding van projecten. Al dan niet op verzoek van Brabants

Landschap worden de meeste inventarisaties op vrijwillige basis uitgevoerd door individuele vrijwilligers en

natuurverenigingen. Voor deze inventarisaties worden betredingsvergunningen afgegeven. In 2009 jaar zijn

er ruim 100 inventarisaties uitgevoerd, wat beduidend

meer is dan in 2008, toen een kleine 70 inventarisaties zijn uitgevoerd.

15

Stichting


Waarnemingen zijn waardevolle gegevens die een

voor de stand van deze soort. Naar aanleiding van de

Brabants Landschap probeert door beheermaatregelen

groep dat het aantal knoppen van de klokjesgentiaan is

maatstaf kunnen zijn voor de kwaliteit van de natuur.

de natuur te verbeteren en wat is nu een mooier com-

pliment voor ons werk dan het bewijs dat het in de terreinen van het Brabants Landschap over het algemeen goed gaat met de biodiversiteit en daarmee met de natuur.

waarnemingen in 2009 concludeerde de vlinderwerk-

toegenomen, maar dat de hoeveelheid eitjes in de loop der jaren is gedaald. De hoop is gericht op 2010, omdat

de klokjesgentiaan in steeds grotere aantallen voorkomt op de Regte Heide.

Monitoringssoorten Neterselsche Heide In bijlage 3 is een beknopt overzicht opgenomen van de in 2009 uitgevoerde inventarisaties. Deze lijst is

monitoringsmethode ten behoeve van het Subsidie-

aangeleverde inventarisaties. Hier volgt een korte sa-

opdracht gegeven om onderzoek uit te voeren naar de

afgeleid van de afgegeven betredingsvergunningen en menvatting van enkele rapportages:

Gentiaanblauwtje Regte Heide De vlinderwerkgroep van Natuurvereniging ‘Ken

en Geniet’ is sinds 1997 actief bezig met het inventariseren van gentiaanblauwtjes op de Regte Heide. Deze

zeldzame en zeer bedreigde vlindersoort vliegt in lage

dichtheden en is vrij onopvallend. De kleine witte eitjes die op de paarse bloem van de klokjesgentiaan worden gelegd, vallen echter zeer goed op. Door het jaar-

lijks tellen van het aantal eitjes kan het gevonden aantal van jaar op jaar vergeleken worden en is het

aantal eitjes een goede maat

16

In het kader van de ontwikkeling van een provinciale

stelsel Natuur en Landschap heeft Brabants Landschap aanwezigheid en verspreiding van monitoringssoorten

op de Neterselsche Heide. De beheertypen die hiervoor zijn onderzocht zijn droge, vochtige/natte heide. Met

betrekking tot de onderzochte beheertypen kan worden gesteld dat op basis van de aanwezigheid van moni-

toringssoorten (planten, vlinders, reptielen, amfibieën

en broedvogels) het grootste deel van de beheertypen een matige tot goede kwaliteit heeft. Met name de

vochtige/natte heide haalden een zeer hoge score bij

dit onderzoek. Om het gebied geschikter te maken voor o.a. vinpootsalamander, klokjesgentiaan en beenbreek wordt geadviseerd om het plaggen te verminderen en

het gebied te maaien dan wel extensief te laten begrazen.

Jaarverslag

Broedvogelinventarisatie Landgoed Nemerlaer De vogelwerk-

groep van IVN

Oisterwijk voert al

enkele jaren vogelin-

ventarisaties uit op Ne-

merlaer. In 2009 hebben zij

in overleg met Brabants Landschap

gekozen voor een broedvogelinventarisatie van het

zuidelijk deel van Nemerlaer, daar de laatste uit 1987

dateerde. In het rapport wordt aandacht besteed aan de

mogelijke effecten van het beheer op de soortenrijkdom en aantallen broedvogels. Voor wat betreft de waarne-

mingen kan gezegd worden dat bepaalde soorten minder aangetroffen zijn dan werd verwacht (nachtegaal, gekraagde roodstaart, graspieper, geelgors, veldleeuwerik, huismus, bonte vliegenvanger), terwijl andere

boven verwachting scoorden (kleine bonte specht, fitis, boompieper, tuinfluiter). De vogelwerkgroep adviseert

naar aanleiding van de resultaten om dood hout niet te

kappen, omdat deze veel insecten herbergen die dienen als voedsel voor matkoppen en diverse spechten. Daar-

naast beveelt zij aan om waar mogelijk op akkers graan te verbouwen als voeding voor geelgors, veldleeuwerik en gele kwikstaart en om het bestand aan muizen te verhogen voor uilen. Tot slot wordt aanbevolen om

het nog resterende prikkeldraad en schrikdraad te vervangen door vlechtstroken, wat voor een natuurlijke

’09

Overige bijzondere waarnemingen Naast uitgebreide verslagen ontvangt Bra-

bants Landschap ook een groot aantal losse waarnemingen, die natuurlijk ook van harte welkom zijn. Hieronder enkele bijzondere waarnemingen:

˘ op de Nulandse Heide is een aantal zeer zeldzame

paddestoelen gevonden, onder andere de indigoboleet (Gyroporus cyanescens) en de echte tolzwam (Coltricia perennis);

˘ op de Oude Hondsberg bij het Galgeven is het elzen-

mos (Pallavicinia lyelli) aangetroffen. Deze mossensoort is zeer zeldzaam in Brabant;

˘ in de Blauwe Kamer zijn enkele weinig algemene

bosplanten aangetroffen, waaronder dubbelloof en koningsvaren;

˘ op Landgoed Zoomland is

door middel van onderzoek met ‘fotovallen’ het voor-

komen van de boommarter bevestigd. Deze bedreigde soort kon op

meerdere plaatsen worden vastgesteld;

˘ op De Vilt zijn een visarend,

een houtsnip en diverse malen een waterral waargenomen;

˘ op de Braakhuizensche Heide blijkt been-

breek nog altijd zeer talrijk aanwezig, getuige een groeiplaats van tenminste duizend exemplaren.

afscheiding zorgt en nestgelegenheid biedt.

Heidekartelblad en beenbreek op de Pannenhoef In opdracht van Brabants Landschap is er op de

Pannenhoef een onderzoek verricht naar (potentiële)

groeiplaatsen van heidekartelblad en beenbreek, twee zeer zeldzame plantensoorten. Heidekartelblad was talrijk aanwezig op diverse plaatsen, de soort is de

afgelopen jaren aanzienlijk toegenomen. Beenbreek

werd helaas niet aangetroffen. Tijdens de inventarisatie stuitten de medewerkers van het adviesbureau op diverse exemplaren van de in Brabant zeer zeldzame

grassoort bevertjes. De Moerputten (’s-Hertogenbosch)

was tot nu toe één van de weinig bekende vindplaatsen van deze soort in onze provincie.

17

Stichting


2 Kernactiviteiten landschapsbeheer 2.1 Inleiding Het Coördinatiepunt Landschapsbeheer is het onderdeel

gestuurd op zowel een uitvoerings- als gebiedsgerichte

instandhouding en verhoging van de natuur- en land-

mogelijkheid om samen te werken met vele partijen in

van Brabants Landschap dat zich primair richt op de

schapskwaliteiten in de agrarische gebieden. Het Coördinatiepunt verzorgt een groot deel van de uitvoering

van het provinciaal beleid voor natuur- en landschapsbeheer buiten de Ecologische Hoofdstructuur (EHS),

waaronder de uitvoering van de provinciale Beleidsregel subsidie natuur en landschap, de uitvoering van rege-

het landelijk gebied komt tot uiting in alle onderdelen

van het werkveld. Er is nadrukkelijk voor gekozen om te fungeren als aanjager en initiator voor partijen en de

uitvoering van de projectwerkzaamheden grotendeels uit te besteden.

lingen op het gebied van groene en blauwe diensten,

De drie coördinatoren landschapsbeheer en de mede-

weidevogelbescherming, specifieke soortbeschermings-

gebiedsmedewerkers. Deze gebiedsmedewerkers zijn

het vrijwilligerswerk (landschapsonderhoud, uilen- en maatregelen), alsmede advisering en voorlichting.

De werkzaamheden zijn vastgelegd in de in 2003 met

de Provincie gesloten Overeenkomst Landschapsbeheer Noord-Brabant 2003-2010. In 2009 zijn hieraan twee taken toegevoegd:

˘ uitvoering van de regeling ‘Herstel en behoud van

werker soortenbeheer worden ondersteund door drie

vooral actief bij de ‘voorlichting aan de keukentafel’. De Provincie vergoedt aan Brabants Landschap de kosten

voor de personele inzet (voor 2009 8,5 fte) en 2/3 van de

overhead ten behoeve van de in de samenwerkingsovereenkomst vastgelegde taken; 1/3 van deze overheadkosten neemt Brabants Landschap voor eigen rekening.

monumentale lanen’ op particuliere landgoederen;

Over het werk van het Coördinatiepunt verschijnt een

twee jaar).

Provincie, wordt dit verslag ook als communicatiemiddel

˘ uitvoering van het provinciale Groenloket (pilot van

Jaarlijks wordt op basis van deze overeenkomst en het

provinciale beleid (o.a. reconstructie, programma Mooi Brabant) een werkplan opgesteld.

Het Coördinatiepunt kenmerkt zich als een kleine, slagvaardige organisatie met korte lijnen naar de doelgroe-

pen. De betrokkenheid ligt hoofdzakelijk bij de vertaling van beleid naar uitvoering. Er is een ruime kennis en

ervaring binnen de organisatie opgebouwd, waardoor advies op maat kan worden gegeven. Hierbij wordt

18

aanpak. Het benutten van de aanwezige kennis en de

apart jaarverslag. Naast de verantwoording richting

gebruikt naar vrijwilligersgroepen, gemeenten en waterschappen. Ten behoeve van de vrijwillige weidevogelbe-

scherming en de uilenbescherming worden jaarlijks aparte monitoringsverslagen uitgegeven. Als klankbord voor het

Coördinatiepunt bestaat een overleggroep met vertegenwoordigers van diverse maatschappelijke organisaties, Provincie en waterschappen. In elk overleg wordt een

actueel thema besproken. In 2009 waren dat ontwikke-

lingen op het gebied van vrijwillig landschapsbeheer en landschapsprojecten in relatie tot cultuurhistorie.

Jaarverslag

’09

2.2 U itvoering provinciale Beleidsregel subsidie natuur en landschap

dinatiepunt in samenwerking met

Het Coördinatiepunt geeft namens de Provincie uitvoe-

ganiseerd over de voortgang en het functioneren

ring aan de provinciale subsidieregeling ‘Beleidsregel

subsidie natuur en landschap’. Deze regeling bestaat uit de volgende onderdelen:

˘ kleinschalige projecten;

˘ ecologische verbindingszones;

˘ ontsnippering van gemeentewegen;

˘ herstel en behoud van lanen op particuliere land-

goederen.

bindingszones’ in 2008, heeft het Coör-

de Noord-Brabantse Waterschapsbond en de

Provincie op 30 januari 2009 een symposium georvan EVZ’s. Dit symposium, gehouden op het hoofd-

kantoor van Waterschap De Dommel in Boxtel, werd druk bezocht en kreeg veel aandacht in de pers. Het omvangrijke rapport ‘Evaluatie van 11 gerealiseerde ecologische verbindingszones in Noord-Brabant’

werd bij deze gelegenheid aangeboden aan gedeputeerde Onno Hoes en aan de dijk- en watergraven.

Ontsnippering Kleinschalige projecten Van de Beleidsregel wordt veelvuldig door parti-

culieren gebruik gemaakt. Het gaat hierbij om erfbe-

plantingen, herstel en aanleg van kleine landschapselementen, kleinschalige natuurontwikkeling, aanleg van

poelen, biotoopverbetering voor kwetsbare soorten en ondersteuning van vrijwilligersgroepen. Voorwaarde

is dat hiervoor geen gebruik kan worden gemaakt van

bijdragen uit andere regelingen, zoals bijvoorbeeld het

Groen Blauw Stimuleringskader en Programma Beheer

/ Subsidiestelsel Natuur en Landschap. In 2009 zijn 250 kleinschalige projecten gesubsidieerd. Als het aantal

gerealiseerde beplantingen (bosplantsoen) op en buiten erven wordt getotaliseerd komt de oppervlakte op maar liefst 21,5 ha.

Ecologische verbindingszones Sinds de Tweede Bestuursovereenkomst Water (2007) ver-

loopt de financiering van de zogenaamde natte ecologische verbindingszones niet

meer via het Coördinatiepunt

maar rechtstreeks via de water-

schappen. Het Coördinatiepunt

blijft wel betrokken bij de realisatie

van deze EVZ’s. Daarnaast is er in 2009

een Werkgroep EVZ geformeerd, bestaande uit

In 2009 werden 29 projecten ten behoeve van ont-

snippering van gemeentewege gesubsidieerd. Het Sa-

menwerkingsverband Regio Eindhoven (SRE) heeft een inventarisatie gemaakt van knelpunten in diverse gemeenten in haar werkgebied. Het Coördinatiepunt heeft daarbij inhoudelijk geadviseerd. SRE is voornemens om de gemeenten door

een subsidie in de kosten van aanleg tegemoet te komen.

Lanen In 2009 werden er 8

lanenplannen ingediend.

De subsidie hiervoor is in-

middels toegezegd. Daarnaast

werd subsidie verstrekt aan het

uitvoeringsplan voor lanenherstel op Landgoed Velder.

2.3 G ebiedsgerichte projecten agrarisch natuur- en landschapsbeheer

vertegenwoordigers van de 4 waterschappen, Pro-

Gebiedsgerichte projecten zijn veelal meerjarige projec-

worden de bestaande werkwijze en nieuwe ontwik-

tiepunt is met name betrokken bij:

vincie en het Coördinatiepunt. In deze werkgroep kelingen rond EVZ’s besproken en afgestemd. De

subsidiëring van de droge EVZ’s blijft wel onderdeel van het takenpakket van het Coördinatiepunt. Als

vervolg op het project ‘Monitoring Ecologische Ver-

ten die niet onder de Beleidsregel vallen. Het Coördina˘ Groen Blauw Stimuleringskader;

˘ Project Agrarisch Landschapsbeheer; ˘ Deltaplan voor het Landschap; ˘ Nieuwe landgoederen.

19

Stichting


Groen Blauw Stimuleringskader Het Coördinatiepunt is intensief betrokken bij het

Mede dankzij het succes van de Streekrekening is

Groen Blauw Stimuleringskader. Dit is een subsidierege-

Het Groene Woud in 2009 door het ministerie van LNV

aan de slag te gaan met agrarisch landschapsbeheer. In

Landschap). De activiteiten van de pilot concentreren

ling voor agrariërs en overige particulieren om actief

twee gebieden is het Coördinatiepunt verantwoordelijk voor de veldcoördinatie. In de Brabantse Delta, een gebied met 9 gemeenten, verzorgt het Coördinatiepunt

de veldcoördinatie. In het Land van Heusden en Altena

heeft het Coördinatiepunt in overleg met de Agrarische Natuurvereniging Altena-Biesbosch een veldcoördi-

nator aangesteld. In de andere gebieden verzorgt het

Coördinatiepunt de inhoudelijke ondersteuning van de (externe) veldcoördinatoren.

Onze provincie loopt met deze regeling ver voor op

de andere provincies. In 2009 hebben 43 gemeenten

financiële middelen beschikbaar gesteld om agrariërs

en andere particuliere grondeigenaren een beloning te geven voor landschapsbeheer. Met de ondertekening

van het 10e gebiedscontract is er inmiddels een bedrag

van ruim 14 miljoen euro beschikbaar voor het sluiten

van overeenkomsten voor landschapsbeheer met grondeigenaren. Eind 2009 waren er maar vier gemeenten in de provincie die niet voornemens zijn om met het Stimuleringskader aan de slag te gaan.

Project Agrarisch Landschapsbeheer Eind 2006 is gestart met dit project, waarbij de co-

ördinatie, administratie en uitbetaling in handen is van

het Coördinatiepunt. Voor de uitvoering van het project is een samenwerkingsovereenkomst met de ZLTO ge-

sloten. In 2009 zijn 74 overeenkomsten gesloten. Bij 14

daarvan is sprake van functieverandering, waardoor het landschapselement een definitieve natuurbestemming heeft gekregen.

20

Deltaplan voor het Landschap

aangewezen als Pilot financiering landschap (Deltaplan zich op het gebied Moerenburg-Heukelom, gelegen

tussen Tilburg en Oisterwijk. Doel is het ontwikkelen en uitvoeren van een (financierings)systematiek die ervoor

zorgt dat agrariërs perspectief houden (en in het gebied hun bedrijf uit blijven oefenen) en het landschap ver-

sterkt wordt. Het Coördinatiepunt is bij de planvoorbe-

reiding betrokken geweest. In 2010 zal de uitvoering ter

hand worden genomen. Belangrijkste onderdeel hiervan is het maken van agrarische bedrijfslandschapsplannen waar de mogelijkheden voor landschapsversterking worden onderzocht. Bij een bedrijfslandschapsplan

waarin aan deze versterking in voldoende mate wordt

voldaan en waarbinnen rekening wordt gehouden met burgerparticipatie (educatiemogelijkheden) en bij een

bedrijfsvoeringen waar rekening wordt gehouden met het houden van ‘koeien in de wei’, zal getracht worden

via het oprichten van een grondpot, extra gronden aan de bedrijfsvoering te voegen.

Nieuwe landgoederen Het aantal nieuwe initiatieven voor nieuwe landgoe-

deren was in 2009 beperkt. Dit heeft alles te maken met de economische crisis. We kunnen gelukkig wel constateren dat de procedures van de meeste projecten die al opgestart waren gewoon doorlopen. In verhouding is

nog maar een beperkt aantal projecten gestaakt. Voor

het grootste project in onze provincie – Landgoed Kraai-

veld – is in december het nieuwe bestemmingsplan door de gemeente vastgesteld. Naar verwachting zal in 2010, na 7 jaar van voorbereiding, gestart worden met de aanleg van dit nieuwe landgoed.

Jaarverslag

2. 4 U itvoeringsprojecten soor tenbeheer Het soortenbeheer richt zich nadrukkelijk op bedreigde

en kenmerkende soorten van het agrarisch cultuurlandschap. Belangrijke onderdelen hiervan zijn: ˘ weide- en akkervogelbescherming; ˘ uilenbescherming; ˘ zoogdieratlas;

˘ meldingsnetwerk klachtafhandeling vleermuizen en

steenmarters.

Weide- en akkervogelbescherming Weidevogelbescherming is één van de projecten

in Brabant die het Coördinatiepunt structureel ondersteunt. De vrijwillige weidevogelbescherming heeft

hierin het grootste aandeel. Vierenveertig weidevogel-

groepen met in totaal 725 leden beschermen de nesten van weidevogels op percelen van ruim 1200 agrariërs. Daarnaast worden er pilotprojecten uitgevoerd om ervaring en kennis op te doen met nieuwe maatre-

gelen om weidevogels te beschermen. In 2009 heeft

het Coördinatiepunt samen met de Provincie, ZLTO en

’09

afgelopen jaren pilot-projecten gedraaid om ervaring

op te doen met akkervogelbescherming. In 2009 bleek

dat de kansen voor deze maatregel in Brabant erg groot zijn. Via verschillende projecten, waaronder ‘Uitgesteld bewerken op bouwland’, ‘Randen voor akkervogels in

Riel’ en ‘Stimulering akkervogels in het Brabantse zeekleigebied’, probeert het Coördinatiepunt samen met

andere partijen maatregelen te ontwikkelen die uitvoer-

baar zijn in moderne akkerbouwgebieden.

Uilenbescherming Jaarlijks zijn ruim 250 vrijwilligers actief bezig met

de bescherming van steenuil en kerkuil. Voor deze vrijwilligers werd op 20 mei in Berkel-Enschot de jaarlijks

terugkerende jaaravond uilenbescherming gehouden. Met een provinciale subsidie konden voldoende nestkasten worden gemaakt voor de steenuil en kerkuil.

Deze kasten zijn geplaatst op geschikte locaties. Tevens

zijn er twee nieuwsbrieven gemaakt over uilenbescherming in Brabant.

Zoogdieratlas In 2009 ondersteunde het Coördinatiepunt de ont-

Arcadis gewerkt aan de omvorming van het gesubsidi-

wikkeling van een nieuwe zoogdieratlas. Omdat een

Natuur- en Landschapsbeheer. In 6 gebieden in Brabant

makers van groot belang is, willen de Zoogdiervereni-

eerd weidevogelbeheer in het nieuwe Subsidiestelsel

zijn begrensde gebieden vastgesteld waarbinnen collectief weidevogelbeer mogelijk is. In nieuwsbrieven

worden beschermers maar ook andere geïnteresseerden geïnformeerd over actuele ontwikkelingen en opmerkelijke feiten over weidevogels. Het afgelopen jaar is voor

de nieuwe vrijwilligers in Asten, Vught en Teteringen de

cursus weidevogelbescherming gegeven. Nieuw in 2009

nieuwe atlas voor zowel natuurbeschermers als beleids ging, Brabants Landschap, de Provincie Noord-Brabant, het Natuurmuseum Brabant en Vleermuiswerkgroep

Noord-Brabant de zoogdieren op basis van kilometerhokken beter in kaart brengen. Hiervoor zijn vrijwilli-

gersgroepen gestimuleerd en geholpen om waarnemingen van zoogdieren door te geven.

was de cursus kuikenherkenning en monitoring. De

Meldingsnetwerk klachtafhandeling vleermuizen en steenmarters

Verspreid door Brabant heeft het Coördinatiepunt de

Het Coördinatiepunt, de Zoogdiervereniging en de

cursus is op 7 locaties in Noord-Brabant gegeven.

21

Stichting


Provincie werken aan

een netwerk voor het

melden en afhandelen van klachten,

veroorzaakt door vleermuizen en steenmarters.

Mensen weten

vaak niet goed waar

ze met hun klacht

terecht kunnen. Om in

deze leemte te voorzien,

wordt momenteel een net-

werk opgezet bestaande uit des-

kundige vrijwilligers. Nadat in 2008 de

gemeenten in Oost-Brabant zijn benaderd gebeurde dit in 2009 met de gemeenten in West-Brabant. Inmiddels participeren 23 gemeenten in het netwerk en fungeren 38 vrijwilligers als eerste contactpersoon in hun regio voor de afhandeling van klachten of meldingen.

22

2.5 C ultuurhistorie en archeologie Het behoud van cultuurhistorische of archeologische waarden is vaak onderdeel van diverse projecten op

het gebied van landschapsbeheer. In 2009 is dit aan de orde geweest bij het ontwikkelen van ‘ommetjes’, door

gebruik te maken van oude structuren (kavelgrenzen of kerkepaden). Cultuurhistorische elementen die tot voor kort verborgen waren voor het publiek worden weer in beeld gebracht. Daarbij wordt ook samengewerkt met

organisaties als Brabants Cultureel Erfgoed en Brabants Kenniscentrum Jeugd (‘K2’). In 2009 kwam het boekje ‘Nieuw Geld door Oud Goed’ uit, met praktische tips over (nieuwe) economische dragers voor historische

landgoederen. Het is bedoeld om landgoedeigenaren

ideeën aan te reiken. Het boekje is een uitgave van de Stichting Cultuurhistorie West-Brabant en kwam tot

stand met steun van de Provincie en het Coördinatiepunt.

Jaarverslag

2.6 V rijwillig landschaps beheer Het Coördinatiepunt zorgt voor de provinciale coördinatie van het vrijwillig landschapsbeheer. Het betrekken

van vrijwilligersgroepen bij landschapsbeheer (circa 70, vaak onderdeel van natuurwerkgroepen/IVN) zorgt in

belangrijke mate voor maatschappelijk draagvlak. Daarnaast leveren deze groepen een grote bijdrage aan de

uitvoering van landschapsbeheer door het beheer van landschapselementen bij agrariërs en particulieren.

Opening van het vrijwilligersseizoen De opening van het vrijwil-

ligersseizoen vond in 2009

plaats op 17 oktober in de

pas geopende schaapskooi aan de rand van het Wijboschbroek. Er konden

170 deelnemers worden verwelkomd, afkomstig van 26 groepen. Rien

Rijken gaf een inkijk in

de activiteiten van zijn

vereniging. Het brede

scala aan activiteiten en de

grote inzet van de vele vrijwil-

ligers, waaronder de bouw van

de schaapskooi, waren voor Brabants

Landschap aanleiding om aan het NMC Schijndel de

Hageheldprijs uit te reiken. Het tweede deel van de ochtend werd verzorgd door het Coördinatiepunt. ’s Mid-

dags werd een excursie gehouden in het Wijboschbroek.

Natuurwerkdag Op zaterdag 7 november werd voor de negende

’09

keer de landelijke Natuurwerkdag georganiseerd. In

Brabant was het een groot succes met 1200 deelnemers, verspreid over 40 locaties. Hoewel de dag werd geor-

ganiseerd door het Coördinatiepunt, werd niet alleen in onze eigen terreinen gewerkt, maar ook in die van

Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, gemeenten en particulieren.

Maatschappelijke stages Vanaf 2012 worden middelbare scholieren vanaf 15

jaar verplicht maatschappelijke stages te verrichten, 72 uur voor vwo-ers, 60 voor havo-leerlingen en 48 voor

vmbo-ers. Om deze stages ook op het vlak van natuur en landschap mogelijk te maken, zoekt het Coördinatiepunt naar een ‘Groene Coalitie’, waar organisaties

op het gebied van natuur en landschap deel van willen gaan uitmaken. Gestreefd wordt naar 20 uur per leer-

ling per jaar, in groepen van 20 leerlingen verspreid over 20 locaties in Brabant. De maatschappelijke stage biedt de jeugd een goede gelegenheid om in contact te ko-

men met natuur en landschap en geeft hen de mogelijkheid om kennis te maken met het vrijwillig natuur- en landschapsbeheer.

2.7 Groenloket Met ingang van 2009 is het ‘Groenloket’ geopend.

Vanaf maart is het telefoonnummer feitelijk operationeel geworden en is er 239 keer gebruik gemaakt van

het nummer. De ervaring leert dat wanneer de Provincie een regeling onder de aandacht brengt (wijziging na-

tuurbeheerplankaart, stimulering particulier natuurbeheer) extra telefoontjes binnen komen. Via de website van het Groenloket met bijhorend e-mailadres zijn er ongeveer 90 e-mails met vragen binnengekomen.

23

Stichting


3 Draagvlakvergroting 3.1 Voorlichting

schap en lid van het Dagelijks Bestuur van Waterschap

Voorlichting is het middel om draagvlak onder de bevol-

tieadviseur, mevrouw A. Kelderman, voorlichter van het

king te verwezenlijken. Voor Brabants Landschap is dit belangrijk om een drietal redenen:

1. Om het publiek te laten inzien dat het behouden,

Brabants Landschap en ing. J. Baan, directeur Brabants Landschap.

herstellen en ontwikkelen van natuur en landschap

De heer Baan gaf aan dat de veranderde verhouding

essentiële ecosystemen omwille van de kwaliteit

scherming van natuurgebieden en de vergrijzing van de

(kerndoelen) nodig zijn voor het voortbestaan van van leven van toekomstige generaties.

2. Om begrip te krijgen voor het feit dat bovenstaande kerndoelen alleen te realiseren zijn als natuur een privaatrechtelijke bescherming heeft.

3. Om aan te tonen aan de subsidie- en fondsenverstrekkers (o.a. provincie) dat Brabants Landschap grote publieke aandacht heeft.

Notitie voorlichting Het is in toenemende mate van belang op creatieve

wijze plannen te ontwikkelen voor verankering van de achterban en het potentieel aan natuurbeschermers

te binden als begunstiger. Om die reden is eind 2008

tijdens de Hoofdbestuursvergadering de behoefte geuit

tussen stad en platteland, de veranderde kijk op de be-

mensen die zijn opgegroeid met de natuurbescherming, vragen om vernieuwde inzichten in het vergroten van het draagvlak voor de natuur- en landschapsbescherming.

Volgens mevrouw Dielissen ligt de uitdaging in de toekomst om de identiteit van Brabants Landschap te ver-

talen in aanspreekbare communicatiemiddelen en deze

te koppelen aan potentiële doelgroepen. Hierbij moet in

ogenschouw genomen worden dat de huidige generatie jongeren een bombardement aan informatie over zich heen krijgt, over weinig kennis beschikt (en/of weinig behoefte heeft aan kennis) en erg weinig tijd heeft.

om het huidige voorlichtingsbeleid onder de loep te

De heer Van Leeuwen gaf eerst een korte introductie

2009 is hierover verder gesproken in de themavergade-

gaat om beleid. Het is geen doel op zich, maar een instru-

nemen en waar nodig te vernieuwen. In het najaar van

ring van het Algemeen Bestuur. Deze vergadering diende als voeding voor een nieuw op te stellen beleidsnotitie die in 2010 door het Hoofdbestuur zal worden

vastgesteld. Vier sprekers gaven hun visie op het thema voorlichting. Dit waren mevrouw mr. J.H.C. Dielissen,

lid van het Algemeen Bestuur van het Brabants Land-

24

Brabantse Delta, de heer Th. van Leeuwen, communica-

over de betekenis van communicatie:‘Communicatie

ment bij het bereiken van gestelde doelen’. Zijn aanbevelingen zijn om juist de jongeren in de samenleving te bereiken in de leeftijdsgroep van 8 tot 12 jaar en 13

tot 18 jaar. Deze doelgroepen en andere potentiële zullen dan wel met nieuwe taalvormen via hedendaagse

middelen bereikt moeten worden (beleveniseconomie).

’09

Jaarverslag

Daarnaast ziet hij vooral kansen in sterkere profilering

De Dag van het Landschap (voorjaar) en

van de achterban (ambassadeurs etc.). Als afsluiting gaf

groot belang voor het vergroten van het draag-

van het Brabants Landschap en sterkere mobilisering hij mee: ‘Behoud het goede en vernieuw!’

de Week van het Landschap (najaar) zijn van

vlak en het versterken en onderhouden van de relaties met de achterban. De ‘Week’ is voornamelijk bedoeld

Mevrouw Kelderman, vertelde naar eigen ervaring dat

Brabants Landschap onder jongeren nauwelijks bekend is. Organisaties als het WNF en Natuurmonumenten

scoren aanzienlijk hoger qua naamsbekendheid. Vol-

om iets extra’s aan te bieden aan de begunstigers en

om lokaal begunstigers te werven. De ‘Dag’ is bedoeld

om regionaal de naamsbekendheid van Brabants Landschap te vergroten.

gens haar liggen op dit punt voldoende kansen om het tij te keren en is dit uiterst noodzakelijk. ‘De jeugd van

Traditiegetrouw werd op 13 april 2009, Tweede Paasdag,

draagvlak voor particuliere natuurbeschermingsorgani-

bieden werden 36 excursies gehouden (3 excursies per

nu bepaalt straks het politieke debat’. Onvoldoende saties zal het bestaan daarvan in gevaar brengen.

De uitkomst van de discussie tijdens de vergadering van

het Algemeen Bestuur was om een tweesporenbeleid te

de Dag van het Landschap gehouden. In 12 natuurgegebied) onder leiding van deskundige IVN-gidsen en

medewerkers van het Brabants Landschap. Naar schatting deden er 5.000 mensen mee.

gaan voeren. Enerzijds betekent dit de huidige achter-

Met ongeveer 3.000 bezoekers was de Week van het

len en uitdiepen en betrekken waar mogelijk. Anderzijds

De ‘Week’ werd op landgoed Haanwijk gehouden, on-

ban behouden met de bestaande communicatiemiddehoudt dit in met nieuwe innovatieve middelen andere

doelgroepen gaan aanboren, waarbij in eerste instantie ingezet moet worden op meer naamsbekendheid. De ambitie ligt hoog en zal alleen haalbaar zijn door sa-

Landschap in september 2009 een succes te noemen.

der de rook van ’s Hertogenbosch. Er was dan ook sterk ingezet op de fietsende recreant vanuit de stad naar het achterliggende land met het thema ‘Kunst-, cul-

tuur- en natuurbeleving dicht bij de stad’. Het eerste

menwerking met andere partijen in het groene veld.

weekend hadden we wat last van de Zondag Waterdag, georganiseerd door Waterschap De Dommel in Boxtel. Veel mensen gingen daar naar toe aangezien dat een

Werven en binden begunstigers Het werven en binden van begunstigers gaat niet

eendaags evenement was. Het tweede weekend maakte

vanzelf. Vanuit betrokkenheid probeert Brabants Land-

dit ruimschoots goed. De activiteiten waren dit jaar niet

schap het publiek aan zich te binden. Vandaar dat

‘werven en binden’ niet als twee losstaande onderwerpen worden gezien, maar als onlosmakelijk met elkaar

verbonden. Dit probeert Brabants Landschap te bereiken via het inzetten van verscheidene communicatiemiddelen en het organiseren van diverse activiteiten die

gecentreerd op één locatie maar verspreid over twee locaties, verbonden door een wandelroute. Door de

variëteit van het programma kwam een aantal mensen meerdere malen een bezoek brengen aan de ‘Week’.

Naast de vaste items in het programma, fiets- en wandelroute, tentoonstelling en nestkastjes timmeren,

hierna voor 2009 zijn beschreven.

waren er tevens activiteiten georganiseerd aansluitend

Begunstigers Overzicht van de ontwikkelingen in aantal begunstigers van de laatste vijf jaar

2005

2006

2007

2008

2009

Januari

33.137

33.207

33.051

33.314

32.967

Afmeldingen

1.926

1.922

1.786

1.730

1.812

33.314

32.967

Aanmeldingen

1.996

33.207

1.766

33.051

2.049

1.383

1.015

32.170

25

Stichting


op het thema. Voor kinderen was er o.a. het schatgraven

schappen, Provincie en de aangesloten vrijwilligersgroe-

Sterrenbosch. Voor de scholen in de omgeving is er een

pen weidevogelbescherming als uilenbescherming een

bij Haanwijk en het beschilderen van de nestkastjes op leerroute op Haanwijk uitgezet.

In 2009 werd er ook samenwerking gezocht met maatschappelijke organisaties in de buurt en aansluiting

gezocht met andere activiteiten en evenementen. Een

voorbeeld hiervan is de samenwerking met de Hertogboeren in het kader van de Week van de Smaak.

aparte digitale nieuwsbrief. Deze biedt ruimte aan zo-

wel zeer actuele als sterk inhoudelijk getinte bijdragen.

In 2009 werden onder andere de volgende onderwerpen behandeld: onderzoek ecologische verbindingszones, zoogdieratlas, natuurwerkdag, symposium nieuwe

landgoederen, opening vrijwilligersseizoen, maatschappelijke stages en randen voor akkervogels.

Jaarlijks wordt een excursieprogramma opgesteld

Naast de reguliere middelen als de website en persbe-

Daarnaast worden vooral de beheerders regelmatig

campagne geweest tijdens de Dag - en de Week van het

dat wordt gepubliceerd in het mededelingenblad.

benaderd om groepen rond te leiden. Hieraan wordt

wanneer mogelijk gehoor gegeven. In 2009 is een begin gemaakt om de excursies meer aan te laten sluiten op thema’s die in het blad worden beschreven.

Communicatiemiddelen Een belangrijk middel om te communiceren met de

achterban is het mededelingenblad. Ons blad kenmerkt zich door hoge inhoudelijke kwaliteit, diepgang in de

onderwerpen en de verzorgde vormgeving. De volgende

richten in regionale kranten is er een grote advertentieLandschap. Daarnaast is gedurende de maanden mei,

juni, juli en augustus een fotowedstrijd gehouden in sa-

menwerking met De 12Landschappen, ondersteund met

een advertentiecampagne in de landelijke dagbladen. In Brabant hebben ongeveer 300 mensen meegedaan aan de fotowedstrijd. De prijsuitreiking vond plaats tijdens de Week van het Landschap. De winnende foto werd een week lang op streekbussen getoond.

thema’s kwamen in 2009 onder andere aan bod: beek-

3.2 Fondsenwer ving

natuur, venherstel, aardkundige monumenten, vogel-

pen, die niet onder reguliere subsidieregelingen vallen is

herstel, grote zoogdieren, de toestand van de Brabantse kijkhutten en Brabantse landschapskunstenaars.

De website is in 2009 gebruikt om nieuws- en persberichten te publiceren. Ook is informatie geplaatst over

de voortgang van de diverse uitvoeringsprojecten. Wel

Voor het uitvoeren van bijzondere projecten en aanko-

Brabants Landschap afhankelijk van bijdragen uit giften en fondsen van derden.

Richtlijnen CBF-keur Vanaf 1 juli 2008 is het nieuwe Reglement van het

is geconstateerd dat de website niet meer volledig

CBF-keur van kracht. De implementatie van de Code

kelijkheid. De opdracht is om in 2010 met een plan voor

In de opgestelde verantwoordingsverklaring legt het Al-

voldoet aan de huidige informatiebehoefte en toeganeen nieuwe website te komen.

De nieuwsbrief landschapsbeheer verschijnt tweemaal per jaar en wordt verzonden naar gemeenten, water-

26

pen. Daarnaast verschijnt voor zowel vrijwilligersgroe-

Wijffels voor Goede Doelen vindt plaats in het CBF-Keur. gemeen Bestuur verantwoording af over drie algemeen geldende principes:

1. scheiden van uitvoeren, besturen en toezichthouden; 2. bevorderen van efficiëntie en doelmatigheid;

Jaarverslag

’09

3. duidelijk zijn over de omgang met belanghebbenden.

Beckers vertegenwoordigd. De inhoudelijke aansturing

Deze verantwoordingsverklaring is op 4 juni 2010 door

leg). De directeur, ing. J. Baan, vertegenwoordigt hierin

het Algemeen Bestuur vastgesteld.

Stichting Ons Landschap De Stichting Ons Landschap stelt zich ten doel finan-

gebeurt door het DRO (directeuren-rentmeestersover-

het Brabants Landschap.

Landschapsbeheer Nederland De provinciale organisaties voor landschapsbeheer

ciële ondersteuning te vinden bij bedrijven, instellingen

zijn verenigd in het samenwerkingsverband Land-

teiten van Brabants Landschap die buiten de reguliere

Dijk vertegenwoordigt het Coördinatiepunt Landschaps-

en particulieren ten behoeve van projecten en activi-

subsidieregelingen vallen. Door toezeggingen van een

vijftiental bedrijven is een substantieel begin gemaakt

met de beoogde fondsvorming. In de komende jaren zal

met veel energie verder gewerkt worden aan het binden van bedrijven aan deze Stichting.

Nationale Postcode Loterij Jaarlijks ontvangt het Brabants Landschap een aan-

zienlijke bijdrage van de Nationale Postcodeloterij. In

2009 ontvingen we via De 12Landschappen een bedrag van € 1.041.667. Het Coördinatiepunt ontving via Landschapsbeheer Nederland een bedrag van € 134.713.

Deze extra financiële middelen worden besteed aan

bijzondere projecten. In veel gevallen wordt het ingezet als co-financiering. Hierdoor komt extra geld beschik-

baar waarmee bijzondere projecten gerealiseerd kunnen worden.

3.3 Samenwerking De 12Landschappen Via De 12Landschappen praten de 12 provinciale Land-

schappen met één mond met het Ministerie van LNV en

schapsbeheer Nederland. Mevrouw E.M.M. Peters-van

beheer in het Algemeen Bestuur van Landschapsbeheer Nederland. De heer ing. H.J. van Ingen vertegenwoordigt Brabants Landschap in het directeurenberaad.

Vrijwilligers Bij het beheer van de natuurgebieden ontvangt het

Brabants Landschap veel steun van vrijwilligers. Zij in-

ventariseren, monitoren, maken verslagen en zijn actief met het uitvoeren van praktische beheermaatregelen. Ook bij de voorlichting ontvangt het Brabants Landschap veel steun van vrijwilligers. Zonder de gidsen

– vrijwilligers! – van het IVN en andere natuurverenigingen zouden wij genoemde manifestaties nooit kunnen organiseren. Zij vormen een onmisbare schakel bij het

vergroten van het draagvlak voor natuurbehoud. Er zijn ruim 2.000 vrijwilligers actief voor het Brabants Landschap.

Maatschappelijke organisaties Brabants Landschap werkt veelvuldig samen met

diverse maatschappelijke organisaties op het gebied van natuur, landschap en natuureducatie. Hieronder worden de belangrijkste vermeld.

met het IPO. Het bestuur van De 12Landschappen wordt

Via het maandelijks natuurbeschermingsoverleg wordt

aangesloten provinciale Landschappen. Voor het me-

tuurmonumenten, Staatsbosbeheer en Brabants Parti-

gevormd door bestuurlijke vertegenwoordigers van de

rendeel zijn dit de voorzitters. Het Brabants Landschap werd hierin in 2009 door vice-voorzitter prof. dr. Th.

samengewerkt met de Brabantse Milieufederatie, Na-

culier Grondbezit. Hierin zijn tevens het Ministerie van

LNV en de Provincie Noord-Brabant vertegenwoordigd.

27

Stichting


Doel is afstemming te plegen en samen te werken op gebied

van ruimtelijk beleid, waterhuishouding, natuur- en

landschapsbeleid en milieuvraagstukken. De heer ing. J. Baan is voorzitter van dit

overleg. Met Brabants Parti-

culier Grondbezit wordt spe-

cifiek samengewerkt op het

gebied van de lanenregeling en

bij de certificering in het kader

van het Programma Beheer.

De samenwerking met de ZLTO als organisa-

wordt intensief samengewerkt met de Provincie NoordBrabant. De aankopen worden gesubsidieerd door de Provincie en ook bij de exploitatie ontvangen we een

bijdrage van € 53 /ha voor de kosten van overhead en waterschapslasten. Het landschapsbeheer wordt uitgevoerd met hoofdzakelijk provinciale middelen. Het

Brabants Landschap neemt deel aan vele vormen van

beleidsoverleg met de Provincie Noord-Brabant, zowel

op bestuurlijk als op ambtelijk niveau. De belangrijkste beleidsvelden zijn: natuur (EHS, Natura2000), land-

schap, ruimtelijke ordening, waterbeleid en ontsnippe-

ring. Een belangrijk project van de Provincie is de Reconstructie van het Landelijk Gebied.

tie vindt voornamelijk plaats via het Coördinatiepunt

Met de meeste Noord-Brabantse gemeenten is jaarlijks

natuur- en landschapsbeheer. In verband met de Re-

Deze contacten zijn geïntensiveerd bij de inwerking-

Landschapsbeheer bij diverse regelingen voor agrarisch constructie is er regelmatig bestuurlijk overleg. Samengewerkt wordt er ook bij de uitvoering van de Recon-

structie en bij de uitvoering van het Project Agrarisch

Landschapsbeheer. Periodiek vindt overleg plaats van

voorzitters en directeuren van de ZLTO en de natuurorganisaties.

Met het Natuurmuseum Brabant in Tilburg en het IVN

contact via het Coördinatiepunt Landschapsbeheer.

treding van het Stimuleringskader Groene en Blauwe

Diensten. Ook met de gemeenten waarin terreinen van het Brabants Landschap liggen, is jaarlijks contact. Met de gemeenten Tilburg, ’s-Hertogenbosch en Breda is

regelmatig zowel ambtelijk als bestuurlijk overleg over respectievelijk de Groene Mal, Groene Delta en Groene Tafel.

wordt samengewerkt in het project ‘Natuurlijk Brabant’,

Met de waterschappen wordt veelvuldig samengewerkt

teiten van de betrokken organisaties gebundeld worden

dinatiepunt Landschapsbeheer maakt deel uit van de

een natuureducatieproject waarin alle educatieactivi-

ingezet in een bepaald gebied. Ook de BMF is hierbij betrokken. Daarnaast wordt regelmatig samengewerkt bij het voorbereiden van nieuwe tentoonstellingen. Leden

van het Brabants Landschap hebben gratis toegang tot

bij de verwerving en inrichting van de EHS. Het Coör-

Werkgroep EVZ, waarin met de waterschappen en de

Provincie wordt gewerkt aan de realisering van Ecologische Verbindingszones langs waterlopen.

het Natuurmuseum Brabant.

Aanspreekpunt voor het Brabants Landschap bij het

Hoewel het Brabants Landschap een provinciale orga-

LNV Den Haag verlopen via De 12Landschappen.

nisatie is, wordt er toch samengewerkt met het in Tilburg gevestigde ECNC (European Centre for Nature Conservation), met name in het Brabant European Partnership (BEP) en rond het thema biodiversiteit.

(Semi-)overheden Met verschillende (semi-)

overheden wordt nauw samengewerkt, zowel op gebied van

beleid/beleidsontwikkeling als

bij de uitvoering van projecten.

28

Zowel bij het terreinbeheer als bij het landschapsbeheer

Ministerie van LNV is de Directie Zuid. De contacten met

Met Dienst Landelijk Gebied (DLG) wordt samengewerkt bij de

aankopen in de EHS en bij de uitvoering van regelingen voor Landschapsbeheer.

De aankoopactiviteiten

worden besproken in het Aankoopoverleg, waarvan behalve het Bra-

bants Landschap en DLG

ook Provincie, Ministerie

van LNV, Natuurmonu-

Jaarverslag

menten en SBB deel uitmaken. Het Brabants Landschap voert het secretariaat voor het Aankoopoverleg. DLG doet voor het Brabants Landschap de EHS-aankopen

voor zover die zijn gelegen in Landinrichtingsprojecten en in integrale reconstructieprojecten in uitvoering.

Met Rijkswaterstaat Noord-Brabant is periodiek overleg. Samengewerkt wordt bij de aanleg van ecoducten en compensatieprogramma’s.

3. 4 B eleid en beleids beïnvloeding Het overheidsbeleid heeft een grote invloed op de

activiteiten van Brabants Landschap. Belangrijke ont-

wikkelingen worden om deze reden gevolgd. Wanneer

daar aanleiding toe is wordt door middel van overleg of inspraak gebruik gemaakt van de mogelijkheden hier invloed op uit te oefenen.

Provincie Per 1 juli 2008 is de Wet Ruimtelijke Ordening in

ingediend op het voorontwerp Structuurvisie Ruimtelijke Ordening.

In opdracht van de Provincie zijn er aankoopplannen

opgesteld voor gebieden waar de grondmobiliteit zeer

laag is en er weinig uitzicht is op verbetering. Met name de Natte Natuurparels krijgen hierbij prioriteit omdat hierdoor inrichtingsprojecten kunnen worden uitge-

voerd. Voor 55 van de 96 Brabantse Natte Natuurparels

is via deze aankoopplannen voorzien in een actieve programmatische aanpak van de grondverwerving. In 2008 is besloten dat binnen het gehele gebied waar het plan betrekking op heeft, kan worden aangekocht op basis van volledige schadeloosstelling. Als allerlaatste middel wordt de mogelijkheid van onteigening achter de hand gehouden. Brabants Landschap is trekker van

het aankoopplan MortelenScheeken.

werking getreden. Deze wet heeft belangrijke verande-

In april 2008 is de Provincie

overheden. De rol van de Provincie hierin is in belang-

Stimulering Particulier Natuurbeheer.

ringen teweeggebracht in de verhoudingen tussen de

rijke mate gewijzigd doordat de goedkeuringsbevoegdheid van bestemmingsplannen is komen te vervallen. De nieuwe wet verplicht overheden tot het opstellen

van een structuurvisie, waarin hun belangen en doelen

zijn omschreven, het ruimtelijk beleid wordt vastgesteld en waarin tevens aangegeven is welke instrumenten ingezet worden om die te realiseren. Anders dan het Streekplan bevat een structuurvisie geen bindende

beleidsuitspraken voor derden. Dat is wel het geval bij

een Verordening waarin sommige delen van het beleid zoals de EHS, dwingend zullen worden voorgeschreven

voor gemeentelijke bestemmingsplannen. De Provincie Noord-Brabant heeft een Interimstructuurvisie vastgesteld, waarin ruimtelijk beleid uit het Streekplan

goeddeels is overgenomen. Nu wordt de definitieve structuurvisie voorbereid. De Verordening Ruimte

fase 1 wordt dit voorjaar vastgesteld, de Verordening

Ruimte fase 2 – op basis van de nieuwe structuurvisie

– volgt later. Brabants Landschap heeft samen met de Brabantse Milieufederatie, Natuurmonumenten en

Staatsbosbeheer een zienswijze ingediend op de ont-

werp-Verordening Ruimte. Met dezelfde organisaties en

Brabants Particulier Grondbezit is tevens een zienswijze

’09

gestart met het actieprogramma

Hierin staan maatregelen om particulier

natuurbeheer mogelijk te maken en te vergemak-

kelijken. Landelijk is afgesproken dat 40% van de nog

vorm te geven nieuwe natuur tot stand komt via parti-

culier natuurbeheer. In Brabant betreft dit 5.800 hectare. Eerder is al gebleken dat bij ongewijzigd beleid deze

doelstelling waarschijnlijk niet zal worden gehaald. Het actieprogramma zet in op twee lijnen om hier verandering in te brengen. Enerzijds wordt gestreefd naar een

betere informatievoorziening over de beschikbare instrumenten. Anderzijds wordt onderzocht op welke punten

het bestaande instrumentarium kan worden aangepast. Een van de maatregelen is het in de gelegenheid stel-

len van particulieren om gronden binnen de EHS aan te kopen. In 2009 is dit voor het eerst mogelijk gemaakt. Door DLG aangekochte gronden die niet logischerwijs (vanuit beheerefficiëntie) aan Brabants Landschap,

Natuurmonumenten of Staatsbosbeheer doorgeleverd moeten worden, zijn middels een advertentie te koop aangeboden.

Eind 2008 is door de Provincie het ontwerp provinciaal waterplan 2010-2015 ter inzage gelegd. Hierin wordt

29

Stichting


aangegeven waarop in de planperiode wordt ingezet

nen ook een groot aantal belangrijke terreinen van het

berging, verdrogingsbestrijding en beek- en kreekher-

Brand en de Leemkuilen, Pompveld en de heideterreinen

op het gebied van onder andere waterkwaliteit, waterstel. Brabants Landschap heeft in februari 2009 samen met de Brabantse Milieufederatie, Brabants Particulier Grondbezit, Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer gebruik gemaakt van de mogelijkheid tot inspraak.

Hierbij is met name aangestuurd op het vasthouden van de aandacht voor verdrogingsbestrijding en een hogere ambitie wat betreft verbetering van waterkwaliteit.

Rijk In 2006 is een bestuursovereenkomst gesloten

tussen Rijk en Provincies betreffende het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG). Alle budgetten voor het

landelijk gebied zijn in dit kader gebundeld en overgedragen aan de Provincies. Het Programma Beheer, het

subsidiestelsel voor natuurbeheer en voor agrarisch natuurbeheer, maakt onderdeel uit van het ILG en is daarmee ook gedecentraliseerd. Rijk en Provincies hebben afgesproken dat het huidige Programma Beheer ver-

vangen wordt door een ander, eenvoudiger stelsel voor de financiering van het natuurbeheer, dat per 1 januari 2011 ingevoerd zal worden. Deze nieuwe regeling is de Subsidieregeling voor natuur- en landschapsbeheer

en beekdalen in de Kempen. De Provincie heeft ervoor

gekozen, ten aanzien van de negen gebieden waarvoor

zij het bevoegde gezag is, de beheerplannen (in concept) op te stellen voordat de Minister de aanwijzingsbesluiten vaststelt. In zeven van deze Natura 2000-gebieden liggen eigendommen van Brabants Landschap. Medio

2008 is voor elk van deze gebieden een gebiedsproces gestart om te komen tot een beheerplan. In juli 2009 zijn de concept-beheerplannen aangeboden aan de

Minister, vergezeld van adviezen ten aanzien van de

ontwerp-aanwijzingsbesluiten. In het najaar van 2009 is begonnen met het vervolgtraject om de concept-

beheerplannen aan te passen tot ontwerp-beheerplannen. Het Rijk heeft voor de gebieden waarvoor zij het bevoegde gezag is, deze keuze niet zo gemaakt. Voor

deze gebieden geldt dat het beheerplan uiterlijk drie

jaar na het vaststellen van het aanwijzingsbesluit moet zijn opgesteld. In drie van deze Natura 2000-gebieden liggen eigendommen van Brabants Landschap. Voor

twee van deze drie beheerplannen is het proces in 2009 opgestart.

(SNL). Onder regie van het Interprovinciaal Overleg (IPO)

In de op te stellen beheerplannen wordt in omvang,

met het uitwerken van de nieuwe regeling, waarbij als

worden gerealiseerd. Ook wordt het bestaande gebruik

wordt de stelselwijziging voorbereid. In 2008 is gestart

eerste stap een uniforme natuurtaal, de index natuur en landschap, is opgesteld. Vervolgens is in 2009 een begin gemaakt met het omzetten van de bestaande natuur-

gebiedsplannen naar beheertypenkaarten (actuele situatie) en ambitiekaarten (gewenste situatie).

Europa Begin 2007 zijn de ontwerp-aanwijzingsbesluiten

voor de Natura 2000-gebieden ter visie gelegd. Het

betreft in Noord-Brabant in totaal 21 gebieden, waarbin-

30

Brabants Landschap gelegen zijn, zoals Markiezaat, De

ruimte en tijd uitgewerkt waar de doelstellingen zullen (binnen en buiten het gebied), waarvan vaststaat dat

het niet strijdig is met de doelstellingen, in het beheer-

plan opgenomen. Een belangrijk thema is de stikstofdepositie afkomstig van veehouderij, verkeer en industrie. In september 2009 is een convenant stikstof en Natura 2000 onderschreven door de Brabantse partijen, waaronder Brabants Landschap, die betrokken zijn bij de

uitwerking van deze problematiek. Het convenant en de bijhorende aanpak sturen aan op een substantiële vermindering van stikstofdepositie.

Winnende foto (Regte Heide) fotowedstrijd 2009. Fotograaf: G. van Hoek.

Jaarverslag

’09

4 Organisatie 4 .1 Bestuur Het Brabants Landschap is een stichting met een be-

stuur en directie. Het bestuur bestaat uit een Hoofdbestuur en een Algemeen Bestuur. Belangrijke taken van

het Hoofdbestuur zijn het interne toezicht op het door de directie gevoerde beleid, het nemen van besluiten

voor aankopen, het vaststellen van de Meerjarenraming, het financiële beheer en beleidsnotities.

Het Algemeen Bestuur bestaat uit een brede vertegen-

woordiging van de Brabantse maatschappelijke geledingen. De leden hebben een klankbord- en signaleringsfunctie richting Hoofdbestuur en directie.

In 2009 kwam het Algemeen Bestuur twee maal bijeen. De eerste vergadering vond plaats op 5 juni 2009 en

aanwezigen op deze bijzondere overdracht en de nadere samenwerking in de toekomst.

werd gehouden op Landgoed Baest, waar het bestuur

Daarnaast werden de vaste agendapunten behandeld

Mortel, eigenaar van het landgoed. Voorafgaand aan

het jaarverslag 2008, de jaarrekening en de Meerjaren

hartelijk werd ontvangen door de heer J.H.L. van de

de vergadering vond een excursie plaats over Landgoed

Baest en langs de Beerze, waar het natuurherstelproject

hermeandering van de Beerze werd bekeken. De heer W. de Jong, beheerder en de heer ing. J. Schep, districtbeheerder leidden de excursie.

Aan het begin van de vergadering werd stilgestaan bij het overlijden van de heer Victor Bakker op 28 maart

2009, voorlichter van het Brabants Landschap. De heer Bakker was sinds 1973 werkzaam voor het Brabants

Landschap. Hij was van grote betekenis als beelddrager van de stichting. Uit respect werd een minuut stilte in acht genomen.

Een bijzonder moment in de vergadering was de akte-

passering door notaris K. Flink van notariskantoor Her-

tijdens de jaarvergadering zoals de goedkeuring van

raming 2009-2012 en het rooster van aftreden en herbenoeming.

Volgens rooster traden af:

• De heer prof. dr. Th. Beckers te Tilburg

• Mevrouw drs. C.J.F.M. Corsten-Hulsmans te Breda • De heer drs. W.N. van den Dries te Helvoirt • De heer dr. R. Gaymans te Made

• De heer ir. E.H.J.M. de Groot te Uden • De heer M.Th.J.M. van Lith te Eersel • De heer jhr. R.H. Loudon te Heeze

• De heer drs. A.L.M. Nelissen te ’s-Hertogenbosch • De heer mr. E. Penninx te Berlicum

• De heer drs. P. van Poppel te Vught

• De heer drs. A.R. Wolters te Tilburg

mans en Schuttevaer uit Utrecht ten overstaan van de

De heer mr. E. Penninx trad terug op eigen verzoek. De

en de heer drs. E. van Dijk, voorzitter van het Brabants

heer Penninx een boekwerk en een boeket als dank voor

heer J.H.L. van de Mortel, eigenaar van Landgoed Baest Landschap. Hiermee werd 108 ha bos en cultuurgrond overgedragen van Baest aan het Brabants Landschap.

De heer J.H.L.van de Mortel wilde deze gronden uitsluitend aan het Brabants Landschap overdragen omdat

hij het vertrouwen heeft dat alleen Brabants Landschap deze gronden op de juiste wijze kan beheren. Na de

ondertekening werd een toast uitgebracht door alle

voorzitter, de heer drs. E. van Dijk, overhandigde de

zijn inzet. De heer Penninx was lid van het Algemeen

Bestuur sinds mei 1995. De overige afgetreden bestuursleden werden op voordracht van het Hoofdbestuur herbenoemd.

Eén van de te herbenoemen bestuursleden was de heer prof. dr. Th. Beckers, vice-voorzitter, tevens lid van het

31

Stichting


Hoofdbestuur. In die hoedanigheid kon de heer Beckers

dering. De voorzitter bedankte haar voor haar inzet en

limiet van 12 jaar. Het Hoofdbestuur, bij monde van

verband al afscheid genomen van het Hoofdbestuur. In

niet meer worden herbenoemd vanwege de statutaire de voorzitter, stelde voor aan het Algemeen Bestuur

dispensatie te verlenen aan de heer Beckers en de termijn met nog één maal vier jaar te verlengen om de

continuïteit in het Hoofdbestuur en in het bestuur van

De 12Landschappen, waar hij onlangs was benoemd tot bestuurlijk vertegenwoordiger van het Brabants Landschap, te waarborgen. Binnen deze vier jaar zal er een

opvolger benoemd worden. De vergadering ging una-

haar plaats werd voorgedragen door het Hoofdbestuur de heer dr. F.A. Petter te Woudrichem, lid van het Alge-

meen Bestuur sinds 6 juni 2008. Het Hoofdbestuur acht hem een goede opvolger vanwege zijn ruime bestuur-

lijke ervaring en betrokkenheid bij natuur en milieu. De

vergadering ging bij acclamatie akkoord met de benoeming van de heer Petter tot secretaris.

niem akkoord met het verlenen van dispensatie, waar-

Op 19 oktober werd de Themavergadering van het

kan aanblijven.

‘Voorlichting bij het Brabants Landschap’ op de agenda

door de heer Beckers nogmaals een periode van vier jaar

Als kandidaatlid voor het Algemeen Bestuur werd voorgedragen door het Hoofdbestuur de heer M.A. Fränzel te Hoogerheide. De heer Fränzel stelde zich even voor

aan het Algemeen Bestuur op verzoek van de voorzitter. Hij vertelde dat hij als burgemeester van de gemeente Woensdrecht zeer betrokken is bij de natuurbescherming vanwege het feit dat zijn gemeente voor een

groot deel gelegen is in Natura 2000-gebied. In verband hiermee heeft hij kennis gemaakt met het werk van

Algemeen Bestuur gehouden waarbij het onderwerp stond. Als sprekers waren uitgenodigd mevrouw mr.

J.H.C. Dielissen, lid van het Algemeen Bestuur van het Brabants Landschap en lid van het Dagelijks Bestuur van Waterschap Brabantse Delta en de heer Th. van

Leeuwen, communicatieadviseur. Ook mevrouw A. Kel-

derman, voorlichter van het Brabants Landschap, en de heer ing. J. Baan, directeur, gaven een lezing over het

huidige beleid op gebied van voorlichting bij het Brabants Landschap.

Brabants Landschap, dat hij van harte ondersteunt.

Het Hoofdbestuur vergaderde zes maal in 2009. De

In de samenstelling van het Hoofdbestuur vond een

voorstellen de Meerjarenraming 2010-2013, nieuwe

wijziging plaats. Secretaris mevrouw A.M. Demmers-

van der Geest trad af als bestuurslid vanwege het aan-

vaarden van een nieuwe betrekking uit hoofde waarvan zij geen nevenfuncties mag uitoefenen. Zij was lid van het Algemeen Bestuur en Hoofdbestuur sinds novem-

ber 2002 en was secretaris vanaf 6 juni 2003. Mevrouw Demmers kon helaas niet aanwezig zijn op de verga-

32

haar deskundige bijdrage als secretaris. Zij had in kleiner

belangrijkste agendapunten waren naast de aankoopMeerjarenovereenkomst Landschapsbeheer met de

Provincie Noord-Brabant, Coördinatiepunt Landschaps-

beheer, de Verklaring van Linschoten en kwaliteitshandboek natuurbeheer (Certificering). In totaal werden 32 aankoopvoorstellen beoordeeld in 2009.

Hierdoor kon in 2009 417 ha toegevoegd worden aan het eigendom van de stichting.

Jaarverslag

’09

Het Hoofdbestuur werd in 2009 gevormd door de heer

man als voorlichter met ingang van 14 april

(vice-voorzitter), de heer drs. L.W.J. Mertens (penning-

tot 1 april 2009 de werkervaringsplaats ingevuld.

drs. E. van Dijk (voorzitter), de heer prof. dr.Th. Beckers

meester), de heer dr. F.A. Petter (secretaris vanaf 5 juni 2010), mevrouw drs. J.L.M. Baartmans en de heer drs. P.V.I.M. Wolff.

De Beheercommissie werd in 2009 gevormd door

drs. P.V.I.M. Wolff (voorzitter), mevrouw drs. K. Albers, drs. R. Buskens, dr. H.K.M. Moller Pillot, prof.mr. P.C.E.

2009. De heer ing. G.C.P. van de Sande heeft

Per 1 september 2009 werd mevrouw S. van Loon aan-

genomen ter invulling van deze vacature. Per 1 augustus 2009 is de heer

J. Pruijssen, bosbaas in West-Brabant, beheereenheid Pompveld e.o. met de VUT gegaan. De heer Pruijssen was in dienst vanaf 1 januari 1974.

van Wijmen, ir. G.H.P. Dirkx, de heer ing. J. Baan, de heer

In 2009 vierden twee medewerkers hun 25-jarig dienst-

over de behandelde onderwerpen in de Beheercommis-

toezichthouder, 25 jaar in dienst. Op 1 december 2009

ing. H.J. van Ingen en de heer ir. A. Simons. Informatie sie vindt u onder het hoofdstuk ‘Beheerplanning’.

4 .2 Personeel

verband. Op 10 juli 2009 was de heer J.T.F. van Opstal,

was de heer G.J.M. Derks, terreinmedewerker Oost-Brabant, eveneens 25 jaar in dienst.

De heer A.M. van Houts, terreinmedewerker Oost-Brabant, was op 1 september 2009 12,5 jaar in dienst.

Per 31 december 2009 waren er 51 medewerkers met een

In het verslagjaar werd de Nieuwjaarsbijeenkomst voor

schap, waarvan 8 part-time. De belangrijkste mutaties in

den op 9 januari. De excursie liep door de landgoede-

vast dienstverband werkzaam bij het Brabants Landhet personeelsbestand worden hieronder vermeld.

Vanwege het overlijden van de heer V. H. Bakker op 28

maart 2009 is in dienst getreden mevrouw A.B.J. Kelder-

de medewerkers van het Brabants Landschap gehou-

ren Haanwijk en Sterrenbosch en was bijzonder mooi

vanwege het schitterende winterse landschap. Daarna

werd vergaderd in een restaurant in Den Bosch waarbij de medewerkers werden geïnformeerd over de ontwik-

kelingen op gebied van aankoop, beheer en personeelsbeleid. De sportmiddag werd gehouden op 10 juni en

vond plaats in Wintelre. Na de voetbalwedstrijd werd de middag afgesloten met een barbecue. Het personeelsfeest vond plaats op 18 september en werd gehouden

in Oirschot en omgeving. Zowel bij de sportmiddag als

bij het personeelsfeest waren ook meerdere oud-personeelsleden met partners aanwezig.

Personeelsbeleid De stichting kent een personeelsvertegenwoordi-

ging die enkele keren per jaar bijeenkomt onder voorzitterschap van de directeur. Vanuit het Hoofdbestuur is

een Personeelscommissie samengesteld die het perso-

neelsbeleid volgt en stuurt. Er is een interne en externe klachtenregeling opgesteld. Daarnaast bestaat er een regeling met betrekking tot opleidingsfaciliteiten. Op het gebied van arbo, veiligheid en VCA-certificering

worden door Brabants Landschap bijscholingscursussen georganiseerd. Tenminste eenmaal per twee jaar worden er functioneringsgesprekken gevoerd. Haaren, mei 2010

ing. J. Baan, directeur

33

Stichting


4 .3 Leden Algemeen Bestuur Ere-voorzitter: mr. F.J.M. Houben mevr. drs. M. Abrahams te Best

mevr. drs. K. Albers te Maarheeze

mevr. drs. J.L.M. Baartmans* te ’s-Hertogenbosch J.J.M. Bakker te Sleeuwijk

prof.dr. Th.A.M. Beckers* te Tilburg (vice-voorzitter) mevr. A. van den Berg te Bergen op Zoom

mr. M.E.B.M. van Bouwdijk Bastiaanse te Haaren drs. P.H.M. Burgering te Breda ir. J.C. Carp te Son en Breugel

mevr. drs. C.J.F.M. Corsten-Hulsmans te Breda

mevr. A.M. Demmers-van der Geest* te Best (secretaris t/m 5 juni 2009) mevr. mr. J.H.C. Dielissen te Breda

drs. W.N. van den Dries te Helvoirt

drs. E. van Dijk* te Ulvenhout (voorzitter) dr. F.J.M. Ellenbroek te Tilburg mr. C.R.L.R.M. Ficq te Vught

M.A. Fränzel te Hoogerheide dr. R. Gaymans te Made

ing. A.B. Gijtenbeek te Haaren

mevr. drs. M. Greve-Stuart te Eindhoven ir. E.H.J.M. de Groot te Uden mevr. L. Keijsper te Heeze

dr. J.G. Kloosterboer te Eindhoven mr. M.W. Kramer te Ulvenhout mr. W.R. Ligtvoet te Nuenen M.Th.J.M. van Lith te Eersel jhr. R.H. Loudon te Heeze

B.H.P.J.M. de Louweren te Breda

drs. L.W.J. Mertens* te Ulvenhout (penningmeester) ir. C.M.M. Molle te Valkenswaard dr. H.K.M. Moller Pillot te Tilburg

drs. A.L.M. Nelissen te ’s-Hertogenbosch drs. G.J. van Nuland te Dongen

mevr. E.M.M. Peters-van Dijk te Drunen

dr. F.A. Petter* te Woudrichem (secretaris vanaf 5 juni 2009) drs. W. Philips te Eindhoven

drs. P.H.M. van Poppel te Vught

prof.dr. G. Rooijakkers te Alphen a/d Maas drs. J. Schipper te Breda

ir. A.J.A.M. Segers te Vught

prof.dr.ir. F.W. Sluijter te Heeze

jhr.mr. E. Speeckaert te Wouwse Plantage dr. J. van der Straaten te Tilburg prof.dr. P.A. Verheijen te Tilburg

dr. L.H.A.M. Vehmeijer te Eindhoven

drs. A.A.J. Wintjes te Sint-Michielsgestel drs. P.V.I.M. Wolff* te Eindhoven drs. A.R. Wolters te Tilburg

prof. mr. P.C.E. van Wijmen (erelid) te Breda *lid Hoofdbestuur

34

Jaarverslag

’09

4 . 4 R elevante nevenfuncties Mevrouw drs. M. Abrahams

Mevrouw drs. K. Albers Mevrouw drs. J. Baartmans-van den Boogaart J.J.M. Bakker

Prof.dr. Th. Beckers

Mevrouw A. van den Berg Mr. M.E.B.M. van Bouwdijk Bastiaanse Ir. J.C. Carp

Mevrouw mr. J.H.C. Dielissen

lid Algemeen Bestuur Waterschap De Dommel, lid Streekraad Groene Woud, bestuurslid MEC Eindhoven ecoloog,

lid Beheercommissie Brabants Landschap bestuurslid Stichting Kasteel Heeswijk

lid Gebiedscommissie Wijde Biesbosch

voorzitter Landschapsbeheer Nederland

voorzitter Stichting Vrienden van de Westbrabantse Waterlinie, bestuurslid Nationaal Restauratiefonds

bestuurslid Brabants Particulier Grondbezit

bestuurslid Federatie Noordbrabants Monumentenoverleg voorzitter IVN Son en Breugel

loco dijkgraaf Waterschap Brabantse Delta,

bestuurslid Noordbrabantse Waterschapsbond, lid Reconstructiecommissie De Baronie,

lid Landinrichtingscommissie Weerijs Zuid, Drs. W.N. van den Dries Drs. E. van Dijk

Dr. F.J.M. Ellenbroek Mr. C.R.L.R.M. Ficq M.A. Fränzel

Mevrouw drs. M. Greve-Stuart Ir. E.H.J.M. de Groot

Mevrouw L. Keysper Dr. J.G. Kloosterboer Jhr. R.H. Loudon

Dr. H.K.M. Moller Pillot Drs. A.L.M. Nelissen Dr. G.J. van Nuland

Mevrouw E.M.M. Peters-van Dijk Dr. F.A. Petter

Drs. P.H.M. van Poppel

Ir. A.J.A.M. Segers

Prof.dr.ir. F.W. Sluijter Drs. A.A.J. Wintjens Drs. P.V.I.M. Wolff Drs. A.R. Wolters

Prof.mr. P.C.E. van Wijmen

coördinator natuur- en landschaps-educatieproject Spoorzoekers bestuurslid Stichting Kasteel Heeswijk

secretaris Stichting Natuurmuseum Brabant, commissaris Brabant Water NV

directeur Natuurmuseum Brabant

bestuurslid Stichting Kasteel Heeswijk

vice-voorzitter Belgisch-Nederlands Grensoverleg, voorzitter bestuurlijke kerngroep Aviolanda natuurgids

lid Raad van advies IVN Noord-Brabant,

lid Dagelijks Bestuur Waterschap Aa en Maas. IVN gids

lid Algemeen Bestuur Waterschap de Dommel vice-voorzitter ECNC

lid Beheercommissie Brabants Landschap voorzitter Stichting Kasteel Heeswijk, lid Raad van Advies Rijkswaterstaat directeur Brabant Water

lid Algemeen Bestuur Landschapsbeheer Nederland voorzitter Monumentenfederatie Noord-Brabant, voorzitter Taskforce Biodiversiteit

lid provinciaal omgevingscommissie,

lid Algemeen Bestuur Waterschap De Dommel voorzitter Stichting Het Bewaarde Land

commissaris Brabant Water NV en Nederlandse Waterschapsbank lid Algemeen Bestuur Waterschap De Dommel, bestuurslid Brabants Particulier Grondbezit vice-voorzitter Stichting Kasteel Heeswijk

voorzitter Beheercommissie Brabants Landschap lid Duurzaamheidsraad Noord-Brabant voorzitter Raad Landelijk Gebied,

lid Beheercommissie Brabants Landschap

35

Stichting


4 .5 Personeelsbezetting Kantoor Haaren ing. J. Baan, directeur-rentmeester

dr. M.A. Caspers, medewerker voorlichting (part-time)

mw. drs. E.H.W. van Gompel, directiesecretaresse (part-time) ir. E.J. van Haaften, beleidsmedewerker

ing. H.J. van Ingen, plaatsvervangend directeur-rentmeester mw. A.B.J. Kelderman, voorlichter (part-time)

mw. A.M.D. Mallien-Jansma, balie/administratief medewerkster (part-time) mw. A.A.J.C. Mulders-Boers, administratief medewerkster (part-time) W.H.A. Peters, cartograaf-arbocoördinator

mw. J.M.G.H. van der Sande-van de Ven, directiesecretaresse (part-time) J.J.H. Schilders, bouwkundig medewerker

D.A.J. Schilleman, juridisch-economisch medewerker ir. A.W. Simons, projecten beheersplanmedewerker

mw. P.J.J. IJpelaar-van Mierlo, balie/administratief medewerkster (part-time) J.J.M. van Zeeland, administrateur

Buitendienst District West

Landschapsbeheer

K.A. Elshout, terreinmedewerker

ing. C. Larosch, administratief medewerker Landschaps-

W.M.J.M. de Jong, beheerder

M. Renes, gebiedsmedewerker Oost-Brabant

F. W.J.M. Kolsters, terreinmedewerker

ing. F.J.M. ter Schure, coördinator Oost-Brabant

H. Mos, terreinmedewerker

A.P.T. Stoop, gebiedsmedewerker West-Brabant

J.J.H. van Doormaal, terreinmedewerker

ing. G.C.F. Braat, coördinator West-Brabant

J.P.M. Hop, bosbaas

beheer/PAL

D.J. de Jonge, terreinmedewerker

E.A. Rijken, coördinator Midden-Brabant

K. Koopmans, beheerder

ir. J. Sloothaak, medewerker soortenbeheer

J.T.F. van Opstal, toezichthouder

C.J.L.M. Voets, gebiedsmedewerker Midden-Brabant

J. Schenkeveld, terreinmedewerker

Tijdelijke medewerkers

J.H. Vink, terreinmedewerker

Mw. S. van Loon, medewerkster GIS/cartografie

B. Pörtzgen, assistent beheerder ing. J. Schep, districtsbeheerder

District Oost

H.J.M. Burgers, terreinmedewerker M.G.M. de Bijl, beheerder

G.J.M. Derks, terreinmedewerker

ing. M.F. Fliervoet, districtsbeheerder A.M. van Houts, terreinmedewerker

M.M.J.W. Kapteijns, terreinmedewerker T.C. de Mol, beheerder

M.J.B. Philipsen, terreinmedewerker T.J.M. Quekel, beheerder

W.F.J.R. van Schipstal, terreinmedewerker

W.P.J. Schrauwen, terreinmedewerker (part-time) G.L.M. Traa, beheerder

B.R.H. Vervest, terreinmedewerker  

36

Werkervaringsplaats:

J. Pruijssen jr., terreinmedewerker

Jaarverslag

’09

5 Bijlagen 5 .1 Specificatie Natuur terreinen stand per 31-12-2009 Annanina’s Rust Astensche Aa Beleven/Dal van de Reusel/Zwartven Blauwe Kamer Boslust/Zurenhoek Braakhuizensche Heide/Kreylse bos Brand/Brokkenbroek Brestbosch/Vilt Buitenlust Dommeldal/Dommelbeemden/Nuenens Broek Eikenhorst Gasthuiskamp Geregt Gorp de Ley/Abcoven Groote Beerze/Neterselsche Heide/Baest Groote Slink/Bunthorst/Krim Gijzenrooij/Stratumsche Heide Haanwijk/Pettelaer/Sterrenbosch/Dooibroek Heeswijk Heinis Herbertusbossen Hugterheide Karregat/Nulandsche Heide Keent/Reekse Bergen Kleine Beerze Landschotsche Heide Leemputten Mattemburgh/Markiezaat/Groot Molenbeek/Hogerwaard Mortelen/Scheeken Mortelven Nemerlaer/Uilenbroek Ooijevaarsnest/Regte Heide/Riels Laag Oude Hondsberg/Kerkeindsche Heide Pannenhoef Pax (Lage Oosters) Pompveld/Fort Altena/Fort Giessen/Groesplaat/Witdammen Roode Weel/Oudland/Pottersbos Rovertsche Heide Ruweeuwsels Sijp Tongelaar/Kraaijenberg Valkenhorst/Groote Heide/Heezerven Venrode/Zegenwerp Vloeiweide/Krabbebosschen Wargashuyse/Helvoirts Broek Zevenhutten Zoomland 175 eiken met voorpootrecht te Heesch Totaal

in hectares 273 49 247 36 281 146 523 317 124 460 58 74 44 95 731 642 236 252 110 26 630 411 42 226 123 206 114 2.441 1.583 7 207 862 523 704 36 509 171 478 25 131 673 1.157 182 244 259 87 303 1 17.059

37

Stichting


5 .2 Overzicht projecten Opgestart, uitvoering -Fort Altena

Ontsluiting Fort Altena (POP/ILG)

-Diverse objecten

Bestrijding Amerikaanse Vogelkers (PSN)

-Diverse objecten -Diverse objecten -De Brand

(NP Loonse en Drunense Duinen)

Plaggen vergraste heide (OBN)

Aanleg poelen en zoommantelvegetaties, maaien rietland en nat schraalland

-Nemerlaer

Herstel NNP De Nemer/Essche Stroom (WS De Dommel)

-Fort Bakkerskil

Walherstel Fort Bakkerskil (POP/ILG)

-Diessens Broek -Regte Heide -Zurenhoek -Nemerlaer -De Vilt

-Nuenens Broek &Mortelen -Nuenens Broek &Mortelen Planvorming

Natuurontwikkeling Diessens Broek (ILG)

Herintroductie Korhoen (Soortenbeleid/ILG) Herstel stuifzand (PSN/Soortenbeleid)

Aanleg poelen Kamsalamander (soortenbeleid) Herstel NNP De Vilt, fase II (OBN)

Extra maaien t.b.v. verschraling (Interreg)

Bodemchemisch onderzoek t.b.v. schraallanden (Interreg)

-Leemkuilen

Herinrichting terrein Steenfabriek e.o.

-Dal van de Kleine Beerze

Natuurontwikkeling Kleine Beerze

-Diverse objecten

-Dal van de Groote Beerze -Dal van de Groote Beerze -Fort Altena

-Fort Bakkerskil

-Landgoed Mattemburgh ten

Natuurcompensatie A2 Leenderheide en Batadorp Natuurontwikkeling Bladel – Westelbeers Natuurontwikkeling Westelbeers - Baest Restauratie en herbestemming Restauratie en herbestemming

Restauratie diverse gebouwen, bouw nieuwe overwinteringsplaats kuipplan-

-De Brand

Aanleg Boomkikkercorridor

-Nestven

Herstelplan Nestven

-Beleven

Afgerond

Planvorming beekherstel Reuseldal

-Pompveld

Inrichting NNP Bakse Kade – Eendenveld (ILG)

-De Brand

Aanleg poelen en zoommantelvegetaties, maaien rietland en nat schraalland

-Diverse objecten (NP Loonse en Drunense Duinen)

Aanleg poelen (PSN)

-Rovertse Heide

Venherstel Groot Ven, fase I (ILG/Landinrichting De Hilver)

-Hugterheide

Bosrandontwikkeling i.s.m. Stichting Limburgs Landschap (Leefgebiedenbena-

-Beleven

dering Ministerie van LNV)

Herstel Beleven

-De Vilt

Herstel NNP De Vilt, fase I (OBN)

-Herbertusbossen

Haalbaarheidsstudie herstel schraallanden

-Tongelaar

-Mortelen/Valkenhorst -Nemerlaer

-Zurenhoek

-Fort Altena & Bakkerskil

38

Aanleg poelen (PSN)

Anti-verdrogingsmaatregelen Tongelaar (WS Aa & Maas) Haalbaarheidsstudie herintroductie Boomkikker Aanleg poelen Kamsalamander Herstel stuifzand

Onderhoudsplan achterstallig onderhoud

Jaarverslag

’09

5 .3 Overzicht monitoring Aerlese Peel/Groote Beerze Alle objecten Alle objecten Alle objecten Alle objecten Beleven Braakhuizense Heide Brand Brand/Leemputten Brand/Leemputten Brand/Leemputten Brand/Leemputten Brand/Leemputten Gijzenrooische Zegge Gijzenrooische Zegge Groote Heide Groote Heide Groote Heide/Regte Heide Groote Slink Heinis Herbertusbossen Herbertusbossen/Hugterheide Karregat Karregat Karregat Karregat/Valkenhorst Keent Keent Kraaijenbergse Plassen Krim Krim Landschotse Heide Lange Bleek Mariëndal Mariëndal/Tongelaar Mattemburgh Nemerlaer Nemerlaer Nemerlaer Neterselsche Heide Oude Hondsberg/Regte Heide/Brand Pannenhoef Regte Heide Regte Heide Regte Heide Regte Heide Regte Heide Tongelaar Tongelaar Valkenhorst Valkenhorst Valkenhorst Valkenhorst Venrode Vilt

Flora Flora Flora Fauna Flora Weidevogels Boomvalk Abiotiek Amfibieen/Vogels Flora Insecten Paddenstoelen Amfibieen Weidevogels Boomvalk Boomvalk Amfibieen Insecten Flora Amfibieen Amfibieen Boomvalk Amfibieën Flora Amfibieen Fauna Vogels Flora en Fauna Flora en Fauna Vlinders Amfibieën Flora Amfibieën Flora en Fauna Vleermuizen Flora Insecten Insecten Vogels Flora en Fauna Flora en Fauna Vogels Insecten Paddenstoelen Gentiaanblauwtje Vlinders Korhoen Archeologie Archeologie Boomvalk Amfibieën Libellen Vogels Flora en Fauna Vogels

Hr. H. van Loon Hr. B. Maes Hr. D. Blok - Provincie Noord-Brabant Hr. P. Verbeek - Natuurbalans-Limes Divergens Hr. Van Loon Weidevogelgroep Reusel- de Mierden Hr. J. van der Spek - Werkgroep Roofvogels Nederland Hr. H. Schoonderwoerd – Silve Hr. F. van Erve Hr. H. van Loon Hr. K. van Brakel - KNNV Insectenwerkgroep Hr. L. Rommelaars RAVON diverse personen Hr. En Mw. Goldberg Hr. J. van der Spek - Werkgroep Roofvogels Nederland Hr. J. van der Spek - Werkgroep Roofvogels Nederland Hr. O. Metten – RAVON Hr. D. Schut - Natuurbalans-Limes Divergens Hr. L. van den Berg - Radboud Universiteit Hr. R. van Himbergen – RAVON Hr. W. van Doorn – RAVON Hr. J. van der Spek - Werkgroep Roofvogels Nederland Hr. H. Huysmans – RAVON Hr. L. van den Berg - Radboud Universiteit Hr. R. van Himbergen – RAVON Hr. H. van Kleef Hr. P. Derks - Vogelwerkgroep IVN Mw. H. van den Ancker – Geomorphologie & Landschap Hr. S.B. de Boer – Merletcollege Hr. T. van den Elsen - IVN Bakel Stichting Natuur De Specht Hr. L. van den Berg - Radboud Universiteit Hr. W. van Doorn – RAVON Hr. Lobel - IVN Grave Hr. H. Huitema – VZZ Hr. L. van den Berg - Radboud Universiteit Hr. D. Schut - Natuurbalans-Limes Divergens Hr. K. van Brakel - KNNV Insectenwerkgroep Hr. M Maas - IVN Oisterwijk Mw. H. van den Ancker - Geomorphologie & Landschap Hr. P. van Ruth Hr. H. Oome - Vogeltrekstation Heteren Hr. K. van Brakel - KNNV Insectenwerkgroep Hr. L. Rommelaars Vlinderwerkgroep Ken en Geniet Hr. S. Ens – Vlinderstichting Mw. L. van den Bremer - SOVON Hr. J. de Wit en Hr. J. Kusters Hr. L. Theunissen Hr. J. van der Spek - Werkgroep Roofvogels Nederland Hr. O. Metten – RAVON Hr. T. Termaat – Vlinderstichting Mw A. van der Ende - KNNV Eindhoven Mw. N. van Heesch ea. Mw. M. van Amstel

39

Stichting


5.4 V erantwoordingsverklaring Stichting het Noordbrabants Landschap, C BF Het Algemeen Bestuur van de stichting Het Noordbra-

bants Landschap (hierna te noemen als Brabants Landschap) onderschrijft de Code Goed Bestuur voor Goede

het Mededelingenblad).

Doelen en de daaraan verbonden algemeen geldende

Het algemeen bestuur bestaat uit een brede vertegen-

gegeven hoe de volgende drie algemeen geldende princi-

gen (bestuur, cultuur, wetenschap, bedrijfsleven, na-

principes. In deze verantwoordingsverklaring wordt aanpes binnen Brabants Landschap zijn geïmplementeerd.

1. De wijze waarop de functie ‘toezicht houden’ wordt gescheiden van het ‘besturen’ dan wel van de ‘uitvoering’;

2. De wijze waarop aan een optimale besteding van

middelen wordt gewerkt zodat effectief en doelmatig wordt gewerkt aan het realiseren van de doelstelling;

3. De wijze waarop Brabants Landschap streeft naar

optimale relaties met belanghebbenden, informatie verschaft en wensen, vragen en klachten verwerkt.

Ad.1. Onderscheid toezicht, besturen en uitvoeren

woordiging van de Brabantse maatschappelijke geledintuur- en milieuverenigingen). Leden van het algemeen

bestuur worden benoemd op voordracht van het hoofdbestuur. Het algemeen bestuur heeft een klankbord- en

signaleringsfunctie richting hoofdbestuur en directie en stelt de hoofdlijnen van het beleid vast.

Het algemeen bestuur benoemt uit haar midden de

leden voor het hoofdbestuur voor een zittingsperiode van 4 jaar (maximaal 2x hernoembaar).

Het algemeen bestuur komt twee keer per jaar bijeen.

In het voorjaar wordt het jaarverslag en de jaarrekening vastgesteld. In het najaar vindt een thematische verga-

dering plaats waarin beleidsthema’s worden besproken en richtinggevende kaders worden vastgesteld.

Het Brabants Landschap is een stichting met een be-

Ad 2 Effectiviteit en efficiency van bestedingen

stuur en een algemeen bestuur. Belangrijke taken van

gebied van beleid en beheer (van directiestatuut, de

stuur en directie. Het bestuur bestaat uit een hoofdbehet hoofdbestuur zijn het interne toezicht op het door

de directie gevoerde beleid en het nemen van besluiten

voor aankopen, het vaststellen van de Meerjarenraming, het financiële beheer en beleidsnotities. De bestuurlijke en uitvoerende taken met betrekking tot de dagelijkse

zaken zijn via mandatering opgedragen aan de directie.

In het door het bestuur vastgestelde directiestatuut zijn de verantwoordelijkheden en afstemming tussen bestuur en directie nader omschreven en vastgelegd.

De directie hanteert bij de uitvoering van haar taken de kaders zoals die zijn vastgelegd in de door het hoofd-

bestuur vastgestelde beleidsvisies (onder andere visies voorlichting, recreatie, gebouwen en graslandbeheer).

Tevens wordt door de directie gebruik gemaakt van een drietal commissies;

de Personeelsvertegenwoordiging (overleg tussen de directie en een personeelsvertegenwoordiging), de

Beheercommissie (een door het bestuur ingestelde onafhankelijke commissie onder voorzitterschap van een

lid van het hoofdbestuur die het bestuur en de directie adviseert bij natuurwetenschappelijke vragen en be-

heervisies/beheerplannen beoordeelt en vaststelt), de

40

Redactiecommissie (stuurt en begeleidt de inhoud van

De door het bestuur vastgestelde beleidsnotities op het beheercommissie tot de visies graslandbeheer, soortenbeheer en communicatie) vormen de richtinggevende kaders voor het doelmatig, effectief werken en een

verantwoorde, optimale besteding van de beschikbare middelen.

Binnen deze kaders wordt gewerkt aan de realisering van de statutair vastgelegde doelstellingen.

Op basis van de jaarlijks door het bestuur vastgestelde

meerjarenraming (incl. toelichting) worden de jaarlijkse werkplannen en projectplannen opgesteld.

Ook de beleidsvisies en beheervisies en beheerplannen

voor de terreinen vormen hiervoor een belangrijke basis. De bestedingen van de middelen worden getoetst aan

deze vastgelegde visies en plannen. Hierbij spelen kos-

tenefficiëntie, standaardkostprijzen, goede projectvoorbereiding en aanbestedingsbeleid een belangrijke rol.

Een uitgebreide projectenadministratie (voorbereiding, offertes, aanbesteding, uitvoering en rapportages)

vormt daarbij een essentiële rol, ook in lerend opzicht.

Evaluatie van de uitvoering van activiteiten vindt plaats via de actualisering van beheerplannen, beheervisies, de input van de beheercommissie (vier keer per jaar)

Jaarverslag

’09

en redactiecommissie (eenmaal per jaar), de evaluatie

doelgroep wordt de inhoud, kwaliteit en communicatie-

en interne overlegkaders als stafoverleg (maandelijks),

De door het bestuur vastgestelde beleidsnotitie voor-

van de uitvoering van projecten (projectadministratie)

beheerdersoverleg (tweemaal per jaar met alle beheerders), districtbeheerdersoverleg (maandelijks) en overleg landschapsbeheer (maandelijks).

Evaluatie omvat ook de ecologische monitoring. Hierbij spelen een nulmeting (opgenomen in de beheerplannen), omissies (vermeld in de beheerplannen) en pro-

jectmonitoring (effectmonitoring) een belangrijke rol. In het kader van de omvorming van het Programma

Beheer wordt voor de verschillende beheertypen een

monitoringsprotocol ontwikkeld. Brabants Landschap tracht bij deze monitoring zoveel mogelijk natuurver-

enigingen in te schakelen. Deze ecologische monitoring vormt een belangrijke input bij de herziening van beheerplannen en aanpassingen van beleidsnotities.

Ad 3 Omgang met belanghebbenden

Door de brede maatschappelijke verankering van en

de aanwezigheid van het Coördinatiepunt Landschapsbeheer binnen het Brabants Landschap is er een grote diversiteit aan belanghebbenden.

De stichting streeft naar een open dialoog. Het brede

veld belanghebbenden is te verdelen in contribuanten,

schenkers, vrijwilligers (weidevogelgroepen, uilengroepen, landschapsbeheergroepen, IVN-afdelingen, vrij-

willigers bij het beheer), overheden, maatschappelijke organisaties, onderzoeksinstituten, bedrijven, opleidingsinstituten, agrariërs en particulieren.

Iedere doelgroep vraagt een specifieke benadering. Per

wijze bepaald en regelmatig tegen het licht gehouden.

lichting en communicatie vormt hierbij een belangrijke basis.

Input van ideeën, opmerkingen, vragen en klachten vindt onder meer plaats via de website (reacties en

vragen), het Mededelingenblad, de Nieuwsbrief van het Coördinatiepunt Landschapsbeheer, de cursussen voor

de vrijwilligers landschapsbeheer en soortenbeheer, de Overleggroep Landschapsbeheer (twee keer per jaar,

platform maatschappelijke partijen voor het werk van het Coördinatiepunt Landschapsbeheer).

Ook via het bij Brabants Landschap ondergebrachte

Groenloket komt een scala aan vragen en reacties over het brede veld van natuur en landschap binnen.

Met betrekking tot de behandeling van externe klach-

ten heeft het bestuur een klachtenprotocol vastgesteld. Binnenkomende klachten worden conform dit protocol geregistreerd en behandeld.

Omdat Brabants Landschap in de volle breedte van het

natuur- en landschapsbeheer wil werken dus zowel binnen de natuurgebieden als in de agrarische gebieden,

kiest de stichting voor een open dialoog met alle maat-

schappelijke partijen die in het buitengebied actief zijn. De brede samenstelling van het algemeen bestuur is in dit licht een logische keuze.

Om als stichting deze rol als initiator en bruggenbouwer te kunnen blijven spelen is een open dialoog van essentieel belang.

Vastgesteld door het Algemeen Bestuur d.d. 4 juni 2010.

41

Stichting


’09 Financieel

Jaarverslag


Brabants Landschap

Jaarverslag

’09

Samengevoegde balans 31 December 2009 in 1.000 euro

31 December 2008 in 1.000 euro

AACCTTIIVA VA Materiële vaste activa Financiële vaste activa

Voorraden Vorderingen en overlopende activa

496

334

58

58

554

392

36

40

4.611

4.409

Effecten

5.649

4.810

Liquide middelen

23.555

24.715

Totaal

33.851

33.974

34.405

34.366

p aSs Ss Ii VA va PA Reserves en fondsen - reserves . continuïteitsreserve

2.541

1.255

. bestemmingsreserve

16.063

16.318 18.604

17.573

7.883

7.986

26.487

25.559

Langlopende schulden

6.765

571

Kortlopende schulden

1.153

8.236

34.405

34.366

- fondsen . bestemmingsfondsen

43

Stichting


Samengevoegde staat van Baten en Lasten 2009 WERKELIJK in 1.000 euro

2009 BEGROTING in 1.000 euro

2008 WERKELIJK in 1.000 euro

b at e n

Baten

Subsidies aankopen natuurgebieden met opstallen

8.243

4.000

7.704

Diverse subsidies

9.049

5.180

4.657

Opbrengsten beheer en projecten

2.393

2.369

3.118

645

566

840

1.197

pm

1.200

Baten uit eigen fondsenwerving Aandeel in acties van derden Overige baten

10

Financiële baten Totaal baten

1.850

1.014

861

1.187

22.551

12.976

20.556

lasten

Lasten

Besteed aan doelstellingen Aankopen natuurgebieden met opstallen

8.350

4.000

7.918

onderhoud natuurgebieden en opstallen

4.311

4.408

4.194

Landschapsbeheer

4.835

3.583

3.431

Projecten

2.138

pm

1.340

Voorlichting

728

562 20.362

678 12.553

17.561

Besteed aan werving baten Kosten verkrijging subsidies overheden

140

146

136

Kosten eigen fondsenwerving

71

66

85

Kosten acties van derden

15

14

11

156

60

1.849

Overige kosten Financiële lasten

74

Besteed aan beheer en administratie Totaal lasten r e s u lta at Resultaat

5

225

456

291

2.306

804

839

789

21.622

13.683

20.656

929

-707

-100

b e st e m m i n g r e s u lta at 2 0 0 9 Toegevoegd of onttrokken aan de continuïteitsreserves Toevoeging aan de exploitatiereserve

1.286

-292

-807

Onttrekking uit het fonds activa doelstelling

-380

Onttrekking uit het fonds begunstigers

-21

Totaal toevoeging aan de continuïteitsreserves

1.286

-292

-1.208

Toegevoegd of onttrokken aan de bestemmingsreserves Onttrekking uit reserve erfpachtkoopsommen

-523

282

Toevoeging aan reserve verbetering kwaliteit natuurterreinen

268

269

Totaal onttrekking uit de bestemmingsreserves

-255

1.970 259 551

2.229

Toegevoegd of onttrokken aan de bestemmingsfondsen Onttrekking uit bestemmingsfonds landschapsbeheer

-406

-986

-1.608

248

pm

322

Toevoeging aan steunfonds Ons Landschap

14

20

Toevoeging aan bestemmingsfonds bepaald door derden

42

Toevoeging aan bestemmingsfonds NPL gelden Toevoeging aan bestemmingsfonds Ons Landschap

44

121 44

Totaal toevoeging aan de bestemmingsfondsen

-102

-966

-1.121

Totaal verdeling resultaat

929

-707

-100

Jaarverslag

’09

Financieel jaarverslag 2009 Toelichting op de balans en de staat van baten en lasten 2009 Algemeen

De Stichting Het Noordbrabants Landschap (hierna genoemd Brabants Landschap) heeft ten doel het behoud en de ontwikkeling van natuur- en landschapsschoon in de provincie Noord-Brabant. Zij realiseert deze doelstelling door

aankoop, inrichting en beheer van natuurgebieden, landgoederen en landbouwgronden met reservaats- of natuurontwikkelingstatus, alsmede via taken op het gebied van landschapsbeheer.

De bestuurssamenstelling van het Brabants Landschap staat op bladzijde 32 van dit verslag. De Stichting Ons Landschap (hierna genoemd Ons Landschap) is, los van het Brabants Landschap, in 1944 door particulieren opgericht met als doel het bevorderen en in stand houden van landschapsschoon voornamelijk in westelijk

Noord-Brabant. In 1983 zijn de doelstelling en statuten van Ons Landschap aangepast en wel om uitsluitend middelen te verwerven voor Brabants Landschap. In 2008 is hier ondersteuning door het bedrijfsleven aan toegevoegd. Het bestuur van Ons Landschap wordt gevormd door drs. E. van Dijk, voorzitter; ing. J. Baan, secretaris; drs. L.W.J.

Mertens, penningmeester en mr. M.E.B.M. van Bouwdijk Bastiaanse, bestuurslid. Ons Landschap heeft in dit verslagjaar een voordelig resultaat van € 56.612 en een balanstotaal van € 1.268.310 bestaande uit gronden, een woning, effecten en liquide middelen. Het eigen vermogen van Ons Landschap bedraagt € 1.234.333.

In de samengevoegde balans en de samengevoegde staat van baten en lasten zijn de jaarrekeningen van Brabants Landschap en Ons Landschap ineen geschoven. De twee hiervoor genoemde stichtingen zijn statutair gevestigd te ’s-Hertogenbosch en houden kantoor te Haaren op landgoed Nemerlaer.

De nieuwe versie van de “Richtlijn 650 Fondsenwervende instellingen”, welke per 1 januari 2008 van kracht is geworden, is bij het opmaken van deze jaarrekening gevolgd. Voor de kostenverdeelstaat is een andere berekening

toegepast dan in 2008 en dit is grotendeels de verklaring voor enkele, in verhouding kleine, verschillen in de kostenvergelijking van 2009 ten opzichte van 2008.

Tenzij anders vermeld worden de activa en passiva gewaardeerd tegen de nominale waarde.

Toelichting op de balans Materiële vaste activa

In de jaarrekening wordt het totale bezit aan gronden en gebouwen gewaardeerd op het symbolische bedrag van

1.000 euro omdat de onroerende bezittingen duurzaam aan het economische proces onttrokken zijn en bij eventuele verkoop de ontvangen overheidssubsidies gerestitueerd moeten worden.

De investering in de woning van Ons Landschap wordt gewaardeerd op aanschaffingswaarde onder aftrek van af-

schrijving welke wordt berekend volgens de rechtlijnige methode op basis van de geschatte levensduur. De gronden en de woning van Ons Landschap zijn op de balans opgenomen omdat ze niet gesubsidieerd zijn.

De overige investeringen van Brabants Landschap worden gewaardeerd op aanschaffingswaarde onder aftrek van afschrijving welke wordt berekend volgens de afschrijvingsmethode “Sum of the year digits” op basis van de geschatte levensduur. Voor de dienstauto’s en de tractor is er rekening gehouden met een restwaarde.

45

Stichting


Natuurgebieden met opstallen, direct aangewend in het kader van de doelstelling in 1.000 euro

in 1.000 euro

Eigendom, cq erfpacht per 31 december 2008 16.641.80.59 ha

1

Uitbreiding in 2009 416.95.11 ha

8.699 8.700

Gefinancierd: a. Aankoopsubsidies van Rijk en Provincie in 2009 b. Gefinancierd uit eigen middelen

8.239 460 8.699 1

Eigendom, cq erfpacht per 31 december 2009 17.058.75.70 ha

Bedrijfsmiddelen, benodigd voor de bedrijfsvoering in 1.000 euro

in 1.000 euro

Boekwaarde 13 dienstauto's per 31 december 2008

173 34

Aanschaffing 2 dienstauto's in 2009

207 Afschrijving 2009 voor 15 dienstauto's

51 156

Boekwaarde 15 dienstauto's per 31 december 2009 Boekwaarde inventaris voor automatisering per 31 december 2008

10

Aanschaffing voor automatisering in 2009

205 215

Afschrijving 2009 voor automatisering

59

Boekwaarde inventaris voor automatisering per 31 december 2009

156

Boekwaarde gronden Ons Landschap 2008 en 2009

69

Aanschafwaarde 1 woning Ons Landschap in 1989 Afschrijving op basis van 3 % van de aanschafwaarde tot en met 2008 Afschrijving 2009

100 47 2 49

Boekwaarde 1 woning Ons Landschap in 1989

51

Boekwaarde inventaris voor huisvesting per 31 december 2008

21

Aanschaffing voor huisvesting in 2009

42 63

Afschrijving 2009 voor huisvesting Boekwaarde inventaris voor huisvesting per 31 december 2009 Boekwaarde 1 tractor per 31 december 2008 Aanschaffing tweedehands tractor voor de Mortelen in 2009

17 46 5 13 18

Afschrijving 2009 voor 2 tractoren Boekwaarde 2 tractoren per 31 december 2009 Boekwaarde inventaris voor administratie per 31 december 2008

46

2 16 2

Afschrijving 2009 voor administratie

1

Boekwaarde inventaris voor administratie per 31 december 2009

1

Totaal materiële vaste activa per 31 december 2008

334

Totaal materiële vaste activa per 31 december 2009

496

’09

Jaarverslag

Financiële vaste activa Lening verstrekt in het kader van de doelstelling

Ons Landschap heeft in 2005 een geldlening verstrekt tot en met december 2020 voor de aanschaf van een kudde runderen aan V.O.F. Het Groene Woud-rund waarmee begrazing aan weerszijden van de natuurbrug over de A2

wordt gerealiseerd. De eerste 5 jaar is de lening aflossingsvrij tegen 4% rente, daarna moet de lening in 10 jaarlijkse termijnen worden afgelost tegen een opnieuw vast te stellen rentepercentage.

31-12-2009 in 1.000 euro Lening u.g. van Ons Landschap aan V.O.F. Het Groene Woud-rund

31-12-2008 in 1.000 euro

58

58

Voorraden 31-12-2009 in 1.000 euro Voorraad handboeken voor toekomstige begunstigers, gewaardeerd tegen kostprijs

31-12-2008 in 1.000 euro

36

40

Vorderingen en overlopende activa Provincie Noord-Brabant 31-12-2009 in 1.000 euro

31-12-2008 in 1.000 euro

Subsidies - grondaankopen - afrekening project planuitwerking inrichting EHS Pompveld

2.260

1.805

189

- project parkeervoorziening Fort Altena

150

- project sloop loodsen, herstel wallen en aanpassing ontsluiting Fort Bakkerskil

108

- afkoop pacht

78

- project realiseren boomkikkerbiotopen in diverse gebieden

55

- afrekening project aanleg beplanting, basisbiotoop en poelen in district oost

38

- procesomkering Natura 2000

35

78

- project restauratie Fort Altena

31

- project soortbeschermingsplan Korhoen

27

- gedeelte voorschot project aanleg pad voor mindervaliden Neterselsche Heide

27

4

- project soortenbeheer Ecologische Hoofd Structuur

21

33

- project maaiveldverlaging moeras/rietland Tongelaar

18

- landschapsbeheer

10

449

- afrekening Interreg project uitkijktoren Dommeldal

6

6

- project realisatie boomkikkercorridor Brand

5

- project herstel Nestven Rovertse Heide

5

- project aanleg beplantingen en afrasteren nieuw eigendom in diverse gebieden

2

- project aanleg singels Dommeldal

1 3.066

2.375

47

Stichting


Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit 31-12-2009 in 1.000 euro

31-12-2008 in 1.000 euro

Subsidies - diverse projecten OBN-natuur 2007 en 2009

369

275

- grondaankopen

160

471

39

39

- afkoop pacht - project aanleg beplanting, basisbiotoop en poelen in district oost

35

- project maaiveldverlaging schraallandontwikkeling Nuenens Broek

22 568

842

Overige vorderingen en overlopende activa 31-12-2009 in 1.000 euro Nog te ontvangen intrest

31-12-2008 in 1.000 euro

653

495

Erfpachtkoopsom en materialen uit voorraad Groot Molenbeek

52

52

Nalatenschappen

19

105

Grondbank, vrijgekomen grond project kreekherstel Hoogerwaardpolder

89

Centraal Orgaan opvang asielzoekers, tegemoetkoming sloopkosten Volkshogeschool Nemerlaer in 2002

85

Rijkswaterstaat, project monitoring natuurbrug A2 Mortelen

62

Gemeente Boxmeer, project aanleg natte natuurparel

30

Rijkswaterstaat, project monitoring natuurcompensatie A2 Batadorp Valkenhorst Diverse debiteuren, vooruitbetaalde kosten algemeen en overlopende activa

Totaal vorderingen en overlopende activa

29 253

245

977

1.192

4.611

4.409

Effecten

Het beleggingsbeleid is duurzaam, risicomijdend met een brede spreiding en zonder hoofdsomrisico.

Vandaar dat de middelen voor een groot gedeelte worden aangehouden in de vorm van liquiditeiten.

Deze worden, afhankelijk van de rentemarkt, bij diverse bankinstellingen weggezet op marktcondities

in de vorm van deposito’s, spaargelden en dergelijke. De effecten zijn gewaardeerd op de marktwaarde. 31-12-2009 in 1.000 euro

31-12-2008 in 1.000 euro

Ter beurze genoteerde duurzame aandelen met hoofdsomgarantie en met een aanschafwaarde van € 3.450.000 Obligaties met een aanschafwaarde van € 2.428.228

3.158

3.041

2.491

1.769

5.649

4.810

Liquide middelen 31-12-2009 in 1.000 euro Banken Deposito Kas

48

31-12-2008 in 1.000 euro

17.904

18.564

5.651

6.151

0

0

23.555

24.715

’09

Jaarverslag

Reserves en fondsen Continuïteitsreserve Exploitatie reserve

Deze reserve dient om eventuele toekomstige exploitatietekorten uit hoofde van natuurbeheer op te kunnen vangen. in 1.000 euro

in 1.000 euro

Stand exploitatiereserve per 31 december 2008

1.255

Voordelig saldo 2009 onderdeel beheer

1.346 1.346 2.601

Nadelig saldo 2009 onderdeel projecten

60 60 2.541

Totaal continuïteitsreserve per 31 december 2008

1.255

Totaal continuïteitsreserve per 31 december 2009

2.541

Bestemmingsreserves Reserve erfpachtkoopsommen De reserve dient om eventueel de mogelijkheid te benutten erfpachtkoopsommen terug te kopen. In 2009 is de index van het Kadaster voor een eengezinswoning in Noord-Brabant met 6,2 % gedaald ten opzichte van 2008. Naast de herwaardering van de panden door de prijsontwikkeling, dienen ook de verplichtingen veroorzaakt

door waardestijgingen na investeringen door erfpachters te worden opgenomen. In dit verslagjaar zijn er geen investeringen door erfpachters gedaan. In 2009 is er 1 nieuwe verplichting bijgekomen, 1 woning op Venrode voor € 10.000.

in 1.000 euro Stand erfpachtkoopsommen per 31 december 2008 Een nieuwe erfpachtkoopsom

in 1.000 euro 8.529

10 10 8.539

Herwaardering erfpachtkoopsommen 2009 voor € 532.747

533 533 8.006

49

Stichting


Onderhoudsreserve natuurgebieden met opstallen

Deze reserve dient ter dekking van mogelijke toekomstige aanspraken en/of verplichtingen. In samenhang met

het uitbreidend terreinbezit wordt Brabants Landschap regelmatig geconfronteerd met juridische procedures. Ter

dekking van de proceskosten en de verplichtingen tot schadevergoeding heeft Brabants Landschap een weerstandsreserve nodig die in verhouding staat tot de omvang van het terreinbezit. Hiervoor wordt de onderhoudsreserve aangewend.

31-12-2009 in 1.000 euro Onderhoudsreserve natuurgebieden met opstallen

4.979

31-12-2008 in 1.000 euro 4.979

Reserve verbetering kwaliteit natuurterreinen

Als gevolg van de verslechtering van het milieu zullen in de toekomst, naar verwachting, aanzienlijke bedragen nodig zijn voor het zo goed mogelijk instandhouden van de natuurlijke en landschappelijke waarde van de bezittingen.

Bovendien verplicht de aanwezigheid van mogelijke bodemverontreiniging tot saneringsmaatregelen. Hiervoor is de reserve verbetering kwaliteit natuurterreinen bedoeld.

31-12-2009 in 1.000 euro Reserve verbetering kwaliteit natuurterreinen, in dit verslagjaar een dotatie van € 268.334. De dotatie is gerelateerd aan het aantal hectaren in eigendom per ultimo van het verslagjaar. Het bedrag per hectare is geïndexeerd.

3.078

31-12-2008 in 1.000 euro

2.810

Totaal bestemmingsreserves per 31 december 2008

16.318

Totaal bestemmingsreserves per 31 december 2009

16.063

Bestemmingsfondsen Landschapsbeheer

Naast de beheer- en voorlichtingactiviteiten gericht op het eigen bezit en de Brabantse bevolking zijn de werkzaamheden van het Coördinatiepunt Landschapsbeheer bedoeld voor de ontwikkeling van het landschap in eigendom

van particuliere eigenaren en lagere overheden. Het Coördinatiepunt voert de beleidsregel subsidie natuur en land-

schap uit, waarvoor de middelen door de provincie Noord-Brabant ter beschikking worden gesteld. Van de provincie

worden ook subsidies voor overhead, weidevogelbeheer en herverdeling van rijksmiddelen ontvangen. Verder wordt via Landschapsbeheer Nederland jaarlijks een bedrag ontvangen van de Nationale Postcode Loterij (NPL) bestemd voor speciale projecten. In het bestemmingsfonds Landschapsbeheer is per ultimo 2009 een bedrag van € 214.657

bestemd voor toekomstige bestedingen NPL Landschapsbeheer. Alleen al in dit verslagjaar is er voor 1,4 miljoen euro uit het fonds onttrokken voor ecologische verbindingszones.

31-12-2009 in 1.000 euro Het nadelig saldo landschapsbeheer in 2009 bedraagt € 405.755

50

4.143

31-12-2008 in 1.000 euro 4.549

’09

Jaarverslag

NPL gelden

Van de 1,9 miljoen euro aan NPL gelden die Brabants Landschap kan besteden is er 0,8 miljoen euro

gekoppeld aan nog lopende projecten. Ruim 1 miljoen euro verwacht Brabants Landschap nodig te hebben voor eventuele tekorten op toekomstige projecten zoals restauratie en herbestemming van Fort Altena en Fort Bakkerskil en de sloop van de steenfabriek in de Leemputten.

31-12-2009 in 1.000 euro Niet bestede NPL gelden voor € 247.721

31-12-2008 in 1.000 euro

2.132

1.885

Bestemmingsfonds Ons Landschap

Het bestemmingsfonds Ons Landschap bestaat uit de algemene reserve van Ons Landschap. in 1.000 euro Stand fonds Ons Landschap per 31 december 2008 Voordelig saldo 2009 van Ons Landschap

in 1.000 euro 1.133

42 42 1.175

Bestemmingsfonds bepaald door derden

Dit fonds is in het leven geroepen omdat een nalatenschap werd ontvangen met de bepaling het geld te bestemmen voor de aankoop van een natuurterrein, zo mogelijk in de omgeving van Heeze. 31-12-2009 in 1.000 euro Nalatenschap bestemd voor aankoop natuurterrein

375

31-12-2008 in 1.000 euro 375

Steunfonds Ons Landschap

Dit fonds is in 2008 ontstaan vanuit ontvangen bijdragen van bedrijven. in 1.000 euro Stand fonds Ons Landschap per 31 december 2008 Dotatie ontvangen bijdragen bedrijven in 2009

in 1.000 euro 44

35 35 79

Timmerwerk, verlichting en aanleg parkeerplaats bezoekerscentrum Kraaijenberg

21 21 58

Totaal bestemmingsfondsen per 31 december 2008

7.986

Totaal bestemmingsfondsen per 31 december 2009

7.883

51

Stichting


Schulden Langlopende schulden met een verwachte looptijd langer dan 1 jaar 31-12-2009 in 1.000 euro Vooruitontvangen subsidie Provincie voor het landschapsbeheerproject stimulering natuur- en landschapswaarden in de agrarische gebieden

31-12-2008 in 1.000 euro

6.287

Vooruitontvangen subsidies grondaankopen Provincie alsmede terug te betalen subsidies

355

397

Door te betalen subsidie voor pachtafkopen aan Waterschap de Aa

96

96

Vooruitontvangen subsidies grondaankopen Rijk alsmede terug te betalen subsidies

27

27

Vooruitontvangen contributies van leden voor het leven

0

1 50

Waarborgsom voor aankoop in de Leemputten 6.765

571

Kortlopende schulden 31-12-2009 in 1.000 euro

31-12-2008 in 1.000 euro

Vooruitontvangen subsidies grondaankopen Provincie alsmede terug te betalen subsidies Renteschenking aan Streekrekening Het Groene Woud

365

370

152

236

Terug te betalen subsidie Provincie project soortbeschermingsplan Korhoen

12

Afrekening excedentenregeling pensioen 2009

11

35

Vooruitontvangen huren

8

9

Vooruitontvangen subsidie Provincie voor het landschapsbeheerproject stimulering natuur- en landschapswaarden in de agrarische gebieden

6.907

Terug te betalen subsidie Provincie projecten Nationaal Park L & Dr. duinen 2007

13

Vooruitontvangen subsidie Provincie projecten Nationaal Park L & Dr. duinen 2008 Diverse crediteuren en te betalen kosten

6 605

660

1.153

8.236

Niet uit de balans blijkende verplichtingen

Bij de aankoop van het landgoed Heeswijk in 1997, waarbij Kasteel Heeswijk met directe omgeving in eigendom

bleef van de gelijknamige stichting, zijn er afspraken gemaakt over de verwerving van het kasteel bij de opheffing van de Stichting Kasteel Heeswijk. Teneinde de historische band tussen kasteel en landgoed blijvend te kunnen

waarborgen is er aan Brabants Landschap een optierecht tot koop verleend, waarbij Brabants Landschap zich garant stelt voor verplichtingen van de Stichting Kasteel Heeswijk tot maximaal € 45.000.

Toelichting op de staat van baten en lasten Baten Subsidies aankopen natuurgebieden met opstallen

Voor de verwerving van natuurgebieden met opstallen verkrijgt Brabants Landschap voornamelijk haar middelen uit subsidies van de Provincie Noord-Brabant en incidenteel van het Rijk.

52

’09

Jaarverslag

2009 werkelijk in 1.000 euro Verwerving natuurgebieden met, indien van toepassing, opstallen

2009 begroting in 1.000 euro

8.243

2008 werkelijk in 1.000 euro 7.704

4.000

Verwervingen van Baest, de Hugterheide en de Mortelen veroorzaken voornamelijk de verschillen met de begroting. Zie ook de toelichting bij de aankopen natuurgebieden en opstallen.

Diverse subsidies

Subsidies voor beheer en landschapsbeheer zijn voornamelijk afkomstig van de Provincie Noord-Brabant, de subsidie voor Programma Beheer en overlevingsplan natuur komen momenteel van het Rijk. Van het VSB fonds hebben we

een bijdrage ontvangen voor de groene corridor Oirschotse Dijk. Incidentele subsidies zijn afkomstig van waterschappen, gemeenten en bedrijfsleven. De subsidie voor Programma Beheer wordt verkregen via voorschotten. Fysieke veldcontroles door het Rijk veroorzaken wijzigingen in de voorschotten. De bevoorschotting van de subsidie voor Programma Beheer wordt na 6 jaar via afrekeningen definitief.

2009 werkelijk in 1.000 euro



Projecten - groene corridor Oirschotse Dijk, VSB fonds

450

- overlevingsplan natuur 2005 tot en met 2009

345

- parkeervoorziening Fort Altena

194

- planuitwerking inrichting EHS Pompveld

189

- sloop loodsen, herstel wallen en aanpassing ontsluiting Fort Bakkerskil

169

- onderhoudsplan achterstallig onderhoud Fort Altena en Fort Bakkerskil

140

179

18

- realiseren boomkikkerbiotopen in diverse gebieden

76

- aanleg beplanting, basisbiotoop en poelen in district oost

45

- restauratie Fort Altena

31

- aanleg pad voor mindervaliden Neterselsche Heide

23

- maaiveldverlaging moeras/rietland Tongelaar

18

- soortbeschermingsplan Korhoen

15

- realisatie boomkikkercorridor Brand

11

14

- soortenbeheer Ecologische Hoofd Structuur

9

33

17

39

- inrichting omgeving natuurbrug A2 Mortelen

55

- aanleg oever Dommeldal

18

- maaiveldverlaging schraallandontwikkeling Nuenens Broek

16

- diverse projecten

8

Totaal projecten

1.723

Landschapsbeheer Programma Beheer

16 pm

405

4.132

2.597

1.482

1.601

1.620

1.598

Beheer

925

888

886

Afkoop pachtrechten Heeswijk

398

Toeslagrechten 2007, 2008 en 2009

234

Afkoop landinrichtingsrente

24

Gemeenten

12

99 65

-4 154

10

Interreg via Kempens Landschap voor drukken handboek 2007

12 25

9.049

5.180

4.657

53

Stichting


Voor landschapsbeheer krijgt Brabants Landschap volgens de overeenkomst voor de diverse regelingen en voor de

overhead op jaarbasis van de Provincie Noord-Brabant ongeveer 2,5 miljoen euro. Voor de overhead is er van de Pro-

vincie in 2008 € 602.103 aan exploitatiesubsidie ontvangen en in 2009 € 585.713. In 2008 is er voor herstel en aanleg € 170.000 ontvangen en in 2009 € 1.403.438. Voor de ecologische verbindingszones is er in 2008 € 74.910 ontvangen en in dit verslagjaar € 1.239.717. Voor ontsnippering is er in 2008 € 68.255 ontvangen en in 2009 € 238.862. Vanwege

de hoogte van de reserve landschapsbeheer voor verbindingszones en ontsnippering heeft de Provincie een gedeelte van onze toezeggingen wel gereserveerd maar niet overgemaakt.

Opbrengsten beheer en projecten 2009 werkelijk in 1.000 euro



Pachten en huren

1.345

1.309

Cultuurgronden

647

640

1.287 755

Houtverkopen

241

400

394

Afkoopvergoeding voor inrichting en beheer natuurcompensatiegronden HSL

90

Project monitoring natuurcompensatie A2 Batadorp Valkenhorst

26

Melkquota

12

12

Tegemoetkoming beheer maasoevers Keent

9

18

Excursies Mattemburgh

3

3

Schadevergoeding bagger op percelen Fort Altena

1

14

29

Schadevergoeding peilopzet stuw Grave Tongelaar

302

Geleverde grond project kreekherstel Hoogerwaardpolder

110

Tegemoetkoming sloopkosten Volkshogeschool Oisterwijk Nemerlaer

85

Vergoeding monitoring project inrichting omgeving natuurbrug A2

62

Bijdrage voor anti-verdrogingsmaatregelen project Pompveld

16

Schadevergoeding poort Mattemburgh Diverse opbrengsten

12 19

20

19

2.393

2.369

3.118

De post cultuurgronden is lager dan in 2008 vanwege € 77.000 minder opbrengst gewassen en € 32.000 minder

ontvangen inscharingen van vee. In 2008 is er nog meer hout verkocht tegen hoge houtprijzen, in 2009 is er minder hout verkocht voor lagere houtprijzen.

Baten uit eigen fondsenwerving 2009 werkelijk in 1.000 euro Contributie begunstigers

Nalatenschappen

Donaties, giften en schenkingen

Netto-omzet verkopen; boeken en diverse artikelen

486


150

516 pm 50

495 184 162

645

566

841

9

0

2

Kostprijs verkopen; boeken en diverse artikelen Brutoverlies verkopen: boeken en diverse artikelen Totaal baten uit eigen fondsenwerving

54


-3 0

0

-1

645

566

840

’09

Jaarverslag

Aandeel in acties van derden

Dit verslagjaar heeft Brabants Landschap € 1.041.667 ontvangen van de Nationale Postcode Loterij. Niet bestede NPL gelden voor € 247.721, dit bedrag is toegevoegd aan de NPL gelden.




Bijdrage Nationale Postcode Loterij voor projecten - sloop loodsen, herstel wallen en aanpassen ontsluiting Fort Bakkerskil - ecologische verbindingszone de Vilt, OBN-natuur 2007 - anti-verdrogingsmaatregelen landgoed Tongelaar

100 60

23

51

- inrichtingsplan venherstel Rovertsven

50

- ontwerp kas Mattemburgh

39

- maaiveldverlaging Nuenens Broek

12

18

- voorziening parkeerplaats Fort Altena

9

24

- renovatie wegen landgoed Tongelaar

6

- onderhoudsplan achterstallig onderhoud Fort Altena

150 38

- diverse projecten Totaal projecten

327

253

Bijdrage Nationale Postcode Loterij gereserveerd voor komende jaren

248

322

Bijdrage Nationale Postcode Loterij voor voorlichting

240

125

Bijdrage Nationale Postcode Loterij voor verbouwing kantoor- en archiefruimte

190

Bijdrage via Landschapsbeheer Nederland van Nationale Postcode Loterij bestemd 135

135

Bijdrage Nationale Postcode Loterij voor jaarlijkse bijdrage aan de 12Landschappen

voor Coördinatiepunt Landschapsbeheer

37

92

Bijdrage Landschapsbeheer Nederland voor diverse regelingen

20

23

Bijdrage Nationale Postcode Loterij voor beheer

250 1.197

pm

1.200

Overige baten 2009 werkelijk in 1.000 euro Een nieuwe erfpachtkoopsom dit verslagjaar, 4 erfpachtkoopsommen in 2008



10

1.850

Financiële baten 2009 werkelijk in 1.000 euro



Intrest

586

500

847

Intrest landschapsbeheer

142

100

203

Intrest obligaties

88

109

88

Ongerealiseerde koerswinst aandelen

117

173

Ongerealiseerde koerswinst obligaties

60

47 2

Gerealiseerde koerswinst obligaties 1.014

861

1.187

Vanwege de stijging van onze liquiditeiten is de intrest in 2009 hoger dan begroot maar in vergelijking met 2008 lager vanwege de gedaalde rentetarieven.

55

Stichting


Lasten Besteed aan doelstellingen Aankopen natuurgebieden en opstallen 2009 werkelijk in 1.000 euro Verwerving van natuurgebieden met (indien van toepassing) opstallen, voor een overzicht zie bijlage 5.1 op bladzijde 37 van dit verslag


8.350


4.000

7.918

Verwervingen van Baest, de Hugterheide en de Mortelen veroorzaken voornamelijk de verschillen met de begroting. Zie ook de toelichting bij de subsidies aankopen.

Onderhoud natuurgebieden en opstallen 2009 werkelijk in 1.000 euro Uitbestede werkzaamheden inclusief materialen Personeelskosten



2.098

1.873

1.779

1.505

1.602

1.432 56

Huisvestingskosten

12

14

Kantoorkosten

21

25

18

Vervoerskosten

72

73

92

341

515

523

5

6

2

159

200

232

Heffingen en verzekeringen Bestuur Algemene kosten Afschrijvingskosten

98

100

60

4.311

4.408

4.194

Het totaalbedrag aan uitbestede werkzaamheden ligt in dit verslagjaar € 319.000 boven het kostenniveau van 2008

De overschrijding wordt veroorzaakt door de verbouwing van de voormalige onverwarmde expositieruimte en zolder in het kantoor in Haaren naar een verwarmde en geïsoleerde archiefruimte en een kantoorruimte voor Landschapsbeheer voor een bedrag van € 190.000. Dit bedrag wordt betaald van het in 2009 ontvangen bedrag van de Natio-

nale PostcodeLoterij. Een andere incidentele verbouwing van € 155.000 betreft een gebouw op landgoed Tongelaar.

Een eenmalig hogere afrekening van de energielasten voor een bedrag van € 29.000 op het landgoed Mattemburgh in 2008 vormt de voornaamste verklaring voor de sterk gedaalde huisvestingskosten ten opzichte van 2008. Een andere verdeling van de huisvestingskosten in de kostenverdeelstaat is de oorzaak voor de rest van deze daling.

Deze andere verdeling van de kosten is ook de oorzaak van de lagere vervoerskosten en algemene kosten en de hogere post bestuur ten opzichte van 2008.

De waterschapslasten zijn fors gedaald van € 386.000 in 2008 naar € 89.000 in 2009 en daardoor zijn de heffingen

en verzekeringen dit verslagjaar beduidend lager. Dit was ten tijde van het opstellen van de begroting nog niet voorzien.

De afschrijvingskosten zijn voornamelijk hoger vanwege een vernieuwing van de automatisering door nieuwe hardware en software voor de server en voor de werkplekken. Tevens is er een nieuwe afgesloten serverruimte gerealiseerd.

56

’09

Jaarverslag

Landschapsbeheer De kantoorkosten, de huisvestingskosten en de overige kosten van beheer zijn voor 1/5 deel doorberekend naar de kosten landschapsbeheer.




Diverse regelingen landschapsbeheer (uitbestede werkzaamheden incl. materialen) - herstel en aanleg landschapselementen

301

350

308

- ecologische verbindingszones

2.654

1.500

1.207

- ontsnippering gemeentewegen

431

450

486

29

pm

1

- diverse projecten NPL-gelden landschapsbeheer Nederland

124

pm

192

- project agrarisch landschapsbeheer

621

500

475

59

pm

70

- herstel en behoud landgoedlanen

- soortenbeheer - groen blauw stimuleringskader - groenloket

11 1

1

- klimaatbosjes Subtotaal diverse regelingen landschapsbeheer (uitbestede werkzaamheden inclusief materialen)

11 4.231

2.800

2.751

465

630

520

- huisvestingskosten

14

17

8

- kantoorkosten

38

38

36

- vervoerskosten

32

32

35

- heffingen en verzekeringen

14

30

2

2

2

1

24

20

73

- personeelskosten

- bestuur - algemene kosten - afschrijvingskosten

15

14

5

4.835

3.583

3.431

Bij het vergelijken van de jaarbedragen van de onderdelen ecologische verbindingszones en ontsnippering moet re-

kening worden gehouden met het feit dat het hier relatief weinig projecten betreft met hoge bedragen. Een project meer of minder kan reeds een groot verschil betekenen.

Voor de landgoedlanen wordt naar schatting totaal € 79.000 uitgegeven waarvan nu voor € 30.000 is gerealiseerd. Voor de NPL-gelden wordt het verschil met 2008 met name veroorzaakt door het knoflookpad Cranendonck en de evaluatie van ecologische verbindingszones.

Het project agrarisch landschapsbeheer wordt verspreid over een aantal jaren uitgevoerd waarbij het uitgavevolume per jaar behoorlijk kan afwijken.

Soortenbeheer is in 2008 voornamelijk hoger door de aanschaf van meer materialen voor nestkasten.

Een gewijzigde verdeling in de kostenverdeelstaat ten opzichte van 2008 van de personeelskosten, de huisvestingskosten, heffingen en verzekeringen en de algemene kosten is grotendeels de oorzaak voor de verschillen. De afschrijvingskosten zijn voornamelijk hoger vanwege de investeringen in de automatisering.

57

Stichting


Projecten 2009 werkelijk in 1.000 euro



Verwerving natuurgebied - groene corridor Oirschotse Dijk, VSB fonds

349

Projecten (uitbestede werkzaamheden inclusief materialen) - overlevingsplan natuur 2005 tot en met 2009

412

- sloop loodsen, herstel wallen en aanpassen ontsluiting Fort Bakkerskil

341

247 8

- parkeervoorziening Fort Altena

203

27

- onderhoudsplan achterstalling onderhoud Fort Altena en Fort Bakkerskil

93

200

- groene corridor Oirschotse Dijk, VSB fonds

89

83

- realiseren boomkikkerbiotopen in diverse gebieden

74

25

- restauratie Fort Altena

55

34

- aanleg pad voor mindervaliden Neterselsche Heide

51

4

- anti-verdrogingsmaatregelen landgoed Tongelaar

51

- inrichtingsplan venherstel Rovertsven

50

- soortbeschermingsplan Korhoen

49

5

- aanleg beplanting, basisbiotoop en poelen in district oost

41

91

- ontwerp kas Mattemburgh

39

- planuitwerking inrichting EHS Pompveld

38

- maaiveldverlaging moeras/rietland Tongelaar

18

1

- restauratie Fort Bakkerskil

13

4

- maaiveldverlaging schraallandontwikkeling Nuenens Broek

12

147

34

- herinrichting terrein steenfabriek, Provincie

133

- kreekherstel Hoogerwaardpolder - diverse projecten Subtotaal projecten (verwerving natuurgebied en uitbestede werkzaamheden inclusief materialen) personeelskosten - huisvestingskosten

74 50 2.028

150 pm

1.267

59

51

7

2

- kantoorkosten

14

8

- vervoerskosten

3

0


7

0

- bestuur

1

1

11

11

- algemene kosten - afschrijvingskosten

8 2.138

0 pm

1.340

Bij het vergelijken van de jaarbedragen van de projecten moet rekening worden gehouden met het feit dat het relatief weinig projecten betreft met hoge bedragen. Een project meer of minder kan reeds een groot verschil betekenen.

Een gewijzigde verdeling in de kostenverdeelstaat ten opzichte van 2008 van onder meer de personeelskosten en de overige kosten is grotendeels de oorzaak voor de verschillen.

58

’09

Jaarverslag

Voorlichting 2009 werkelijk in 1.000 euro



Voorlichting (uitbestede werkzaamheden inclusief materialen) - mededelingenblad

193

207

194

- dag van het landschap inclusief wervingsadvertenties

126

pm

144

- week van het landschap inclusief wervingsadvertenties

72

pm

70

- bezoekerscentrum Kraaijenberg Bergen op Zoom

28

30

6

- printkosten pasjes begunstigers en onderhoud software begunstigersadministratie

21

21

21

- boek landgoederen

12

10

- overige kosten

65

61

22

Subtotaal voorlichting (uitbestede werkzaamheden inclusief materialen)

517

329

457

- personeelskosten

142

147

170

- huisvestingskosten

11

12

3

- kantoorkosten

11

11

15

- vervoerskosten

1

1

4


6

10

0

24

20

56

- afschrijvingskosten

4

4

0

- financiële lasten

7

5

728

562

- bestuur

1

- algemene kosten

678

De personeelskosten waren hoger begroot vanwege een dubbele bezetting tijdens de inwerkperiode van de nieuwe voorlichter. Vanwege het overlijden van V. Bakker waren de personeelskosten lager dan begroot.

Een gewijzigde verdeling in de kostenverdeelstaat ten opzichte van 2008 van de huisvestingskosten tot en met de financiële lasten is grotendeels de oorzaak voor de verschillen.

De afschrijvingskosten zijn tevens hoger vanwege investeringen in de automatisering.

2009 werkelijk Totaal besteed aan doelstellingen in % van het totaal aan baten

2009 begroting

90,3%

2008 werkelijk

96,7%

85,4%

Besteed aan werving baten Kosten verkrijging subsidies overheden 2009 werkelijk in 1.000 euro Personeelskosten



122

125

120

Huisvestingskosten

4

5

3

Kantoorkosten

6

7

7

Vervoerskosten

6

6

6

Heffingen en verzekeringen

1

1

Afschrijvingskosten

1

2

140

146

136

Een gewijzigde verdeling in de kostenverdeelstaat ten opzichte van 2008 van de huisvestingskosten tot en met de afschrijvingskosten is de oorzaak voor de verschillen.

59

Stichting


Kosten eigen fondsenwerving 2009 werkelijk in 1.000 euro Uitbesteed werk



1

Kantoorkosten Algemene kosten

1

2

68

62

1

2

71

66

Afschrijvingskosten

85 85

Een gewijzigde verdeling in de kostenverdeelstaat ten opzichte van 2008 van het uitbesteed werk tot en met de afschrijvingskosten is de oorzaak voor de verschillen.

2009 werkelijk Totaal kosten eigen fondsenwerving in % van baten uit eigen fondsenwerving

2009 begroting

11,0%

2008 werkelijk

11,7%

10,1%

Kosten acties van derden 2009 werkelijk in 1.000 euro Personeelskosten



13

11

10

Kantoorkosten

1

2

1

Vervoerskosten

1

1

15

14

11

Overige kosten 2009 werkelijk in 1.000 euro Renteschenking aan Streekrekening Het Groene Woud

156



60

Vergoeding investering erfpacht pand Heerenbeek

263

Afkoop pachtrechten Mattemburgh 156

60

De renteschenking aan Streekrekening Het Groene Woud is lager vanwege een daling van de rente. In de begroting was rekening gehouden met een lager saldo van het landschapsbeheerproject stimulering natuur- en landschapswaarden in de agrarische gebieden.

60

236 1.350 1.849

’09

Jaarverslag

Financiële Lasten 2009 werkelijk in 1.000 euro



- ongerealiseerd koersverlies aandelen

200

- ongerealiseerd koersverlies obligaties

48

8 0

- gerealiseerd koersverlies obligaties Subtotaal koersverlies beleggingen

48

- kosten vermogensbeheer

23

4

208 16

- bankkosten

2

1

1

- rente vanwege nabetaling loonheffing

1 5

225

74

Over 2009 bedroeg de ongerealiseerde koerswinst op de obligaties € 61.228 en de ongerealiseerde koerswinst op aandelen € 116.935, deze bedragen zijn verantwoord onder de financiële baten.

Voor de begroting over 2009 is er gerekend met een positief koersresultaat op de beleggingen voor een totaalbedrag van € 173.000 dat eveneens is verantwoord onder de financiële baten.

De kosten van vermogensbeheer zijn substantieel gestegen ten opzichte van 2008 voornamelijk vanwege de provisie voor de aankoop van obligaties voor Ons Landschap. De kosten van vermogensbeheer zijn te laag begroot.

Beheer en administratie 2009 werkelijk in 1.000 euro Uitbesteed werk



2

Personeelskosten

701

723

Huisvestingskosten

19

22

14

Kantoorkosten

38

45

82

Vervoerskosten

35

37

14

4

4


739

12

Algemene kosten

-90

Afschrijvingskosten

5

8

18

804

839

789

Een gewijzigde verdeling in de kostenverdeelstaat ten opzichte van 2008 van het uitbesteed werk tot en met de afschrijvingskosten is de oorzaak voor de verschillen.

2009 werkelijk Gemiddeld aantal personeelsleden uitgedrukt in fulltime arbeidsplaatsen

2009 begroting 47

2008 werkelijk 50

47

De bestuurders van Brabants Landschap hebben in 2008 geen enkele vergoeding ontvangen en in 2009 alleen voor

reis- en verblijfkosten € 1.636 ontvangen. Er zijn geen leningen, voorschotten en garanties aan hen verstrekt. In 2009

bedroeg het jaarsalaris van de directeur inclusief vakantietoeslag en ziektekostenvergoeding € 106.879, de pensioenlasten bedroegen € 36.344 en de sociale lasten € 8.567.

61

62

Aankopen natuurgebieden

12

21

72

341

5

159

98

Huisvestingskosten

Kantoorkosten

Vervoerskosten


Bestuur

Algemene kosten

Afschrijvingskosten

Totaal kosten

4.311

41

Overige personeelskosten

8.350

183

Pensioen- en VUT-lasten

Financiële lasten

1.281

Landschaps- beheer

Salarissen en sociale lasten

4.835

15

24

2

14

32

38

14

11

74

380

Projecten

4.231

2.138

8

11

1

7

3

14

7

3

6

50

1.679

Voorlichting

2.098

728

7

4

24

6

1

11

11

4

14

129

517

Subsidies overheden

349

140

1

1

6

6

4

3

16

103

Eigen fondsenwerving 71

1

68

1

1

15

1

1

0

2

11

in 1.000 euro

Acties van derden

in 1.000 euro

156

156

in 1.000 euro

Overige kosten

in 1.000 euro

74

74

in 1.000 euro

Financiële lasten

in 1.000 euro

804

5

4

35

38

19

20

89

592

2

in 1.000 euro

Beheer en adm.

in 1.000 euro

21.622

81

132

442

8

373

150

130

67

82

384

2.546

8.528

8.699

in 1.000 euro

Totaal 2009

in 1.000 euro

13.628

10

130

307

8

560

150

130

70

80

385

2.796

5.002

4.000

in 1.000 euro

Begroting 2009

8.350

in 1.000 euro

20.656

225

83

2.216

5

537

151

167

86

110

399

2.505

6.254

7.918

in 1.000 euro

Totaal 2008

Uitbesteed werk (incl. matverbr.)

Verwerving natuurgebieden

Onderhoud natuurgebieden

in 1.000 euro


Stichting

Kostenverdeelstaat van Brabants Landschap en Ons Landschap

Aan het Hoofdbestuur van Stichting Het Noordbrabants Landschap

Jaarverslag

Accountantsverklaring

’09

Verklaring betreffende de samengevoegde jaarrekening Wij hebben de in dit verslag opgenomen samengevoegde jaarrekening 2009 van Stichting Het Noordbrabants Landschap te

accountantsverklaring

’s-Hertogenbosch, bestaande uit de samengevoegde balans per 31 december 2009 en de samengevoegde staat van baten en lasten over 2009 met de toelichting gecontroleerd. Verantwoordelijkheid van het Hoofdbestuur Het Hoofdbestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het opmaken van de samengevoegde jaarrekening die het ver-

mogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag, beide in overeenstemming met Richtlijn voor de jaarverslaggeving Fondswervende Instellingen (RJ 650). Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en

getrouw weergeven in de samengevoegde jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de samengevoegde jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren

dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de samengevoegde jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de samengevoegde jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de samengevoegde jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne be-

heersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gege-

ven omstandigheden adequaat zijn, maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de stichting. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het hoofdbestuur van de stichting heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de samengevoegde jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel

Naar ons oordeel geeft de samengevoegde jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stichting Het Noordbrabants Landschap per 31 december 2009 en van het resultaat over 2009 in overeenstemming met de Richtlijn voor de jaarverslaggeving Fondswervende Instellingen (RJ 650). Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393 lid 5f BW melden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de samengevoegde jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Maastricht, 18 mei 2010 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. Origineel getekend door: M.T.H. Baltessen RA

63

Begroting 2011 Baten

in 1.000 euro

Subsidies aankopen natuurgebieden met opstallen

4.000

Diverse subsidies

6.682

Opbrengsten beheer en projecten

2.191

Baten uit eigen fondsenwerving

540

Aandeel in acties van derden

500

Overige baten

100

Financiële baten

400

Totaal baten

Lasten

14.413

in 1.000 euro

Besteed aan doelstellingen Aankopen natuurgebieden met opstallen

4.000

Onderhoud natuurgebieden en opstallen

4.266

Landschapsbeheer

3.810

Projecten

500

Voorlichting

628 13.204

Besteed aan werving baten Kosten verkrijging subsidies overheden Kosten eigen fondsenwerving Kosten acties van derden Overige kosten Financiële lasten

146 39 15 116 16 332

Besteed aan beheer en administratie

877

Totaal lasten

14.413

resultaat

Verdeling resultaat

0

in 1.000 euro

Toegevoegd aan de continuïteitsreserves Toevoeging aan de exploitatiereserve

192

Totaal toevoeging aan de continuïteitsreserves

192

Toegevoegd aan de bestemmingsreserves Toevoeging aan reserve verbetering kwaliteit natuurterreinen

288

Totaal toevoeging aan de bestemmingsreserves

288

Toegevoegd of onttrokken aan de bestemmingsfondsen Onttrekking uit bestemmingsfonds NPL gelden Toevoeging aan bestemmingsfonds Ons Landschap Totaal onttrekking uit de bestemmingsfondsen Totaal verdeling resultaat Begroot aantal personeelsleden uitgedrukt in fulltime arbeidsplaatsen: 46 fte’s

64

-500 20 -480 0

Stichting


Brabants Landschap Penning De Brabants Landschappenning is voor het eerst uitgereikt in 1994.

De penning wordt toegekend aan personen die zich op uitzonderlijke wijze verdienstelijk hebben gemaakt voor de natuurbescherming in de provincie Noord-Brabant.

De Brabants Landschappenning - 9 cm in doorsnee, ruim 400 gram zwaar en in fraai brons gegoten - is een werkstuk van de Helmondse kunstenaar Jos Reniers. De penning is uitgereikt aan: 1994: ing. A.B. Gijtenbeek, directeur van het Brabants Landschap van 1975 t/m 1994; thans lid Algemeen Bestuur.

1996: jonkheer mr. E.W.J. van Weede van Dijkveld, bestuurslid van het Brabants Landschap van 1943 t/m 1983, secretaris van 1948 t/m 1969, erelid van het bestuur van 1983 tot en met 2000 (overleden 30-03-2000).

1997: drs. M.C.A. Klinkenbergh, bestuurslid van het Brabants Landschap van 1967 t/m 1997, voorzitter van 1974 t/m 1997, erelid van 1997 t/m 2005 (overleden 9-06-2005).

2001: mevr. A. Raadsen, van 1983 tot en met 2000 verantwoordelijk voor de jeugdbijlage van het tijdschrift van het Brabants Landschap.

2002: B. van Polen, journalist/schrijver op het gebied van natuur, landschap en milieu (overleden 24-04-2004).

2003: mr. F.J.M. Houben van 1969 tot 1987 secretaris van het bestuur van het Brabants Landschap;

ere-voorzitter vanaf 1987; commissaris van de Koningin in de provincie Noord-Brabant van 1987 tot en met 2003.

2003: dr. H.K.M. Moller Pillot, bioloog/onderzoeker; vanaf 1968 bestuurslid van het Brabants Landschap; van 1973 tot 1997 lid van het Hoofdbestuur; vanaf 1977 lid van de Beheercommissie van het Brabants Landschap.

2005: H.J. van Hoof, oprichter van Stichting Behoud Handelse Bossen en de grote animator achter Stichting ‘Landschap Bakel – Gemert’. Gedreven vrijwilliger.

Colofon Foto’s: Brabants Landschap, H. Smeding, C.A.M. Pheninckx, H. Fiolet, J.M.J. Schouten, G. van Hoek, H. Pijnenburg, G. Franzen (De Gelderlander), C. van Rijswijk (Buiten-beeld), J. Pilon (Foto Natura), J. Vermeer.

42

Vormgeving:

Linda van Eijndhoven, x-hoogte, Tilburg

Drukwerk:

Drukkerij Gianotten

Uitgave:

Stichting Het Noordbrabants Landschap

Postbus 80, 5076 ZH Haaren

Telefoon: 0411-622775

E-mail: [email protected]

Internet: www.brabantslandschap.nl

Jaarverslag. Jaarverslag. Stichting. Het Noordbrabants Landschap. natuur dichtbij huis

Recommend Documents