Stichting. Het Noordbrabants Landschap. Jaarverslag. Brabants Landschap. natuur dichtbij huis. mei 2014

Jaarverslag

’ 14

Stichting Het Noordbrabants Landschap Stichting Het Noordbrabants Landschap (Brabants Landschap) Landgoed Nemerlaer, Haaren Correspondentie-adres:

Postbus 80, 5076 ZH Haaren Telefoon: 0411 62 27 75

E-mail: [email protected]

natuur dichtbij huis

Brabants Landschap

Website: www.brabantslandschap.nl

mei 2014

Natuurbehoud met het Brabants Landschap Elke provincie heeft een organisatie die zich richt op aankoop en beheer van natuurgebieden in die provincie. In Noord-Brabant is dat Brabants Landschap. Ook in de overige provincies zijn Landschappen actief. Deze afzonderlijke en zelfstandige Landschappen

hebben allemaal hetzelfde doel: behoud, beheer en ontwikkeling van de natuur. De twaalf

provinciale Landschappen werken samen in de stichting Unie van Provinciale Landschappen

(De12Landschappen). Samen hebben ze ruim 100.000 hectare natuurterrein in eigendom en beheer. Daarnaast is Brabants Landschap via het Coördinatiepunt Landschapsbeheer aangesloten bij Landschapsbeheer Nederland. Hierin werken de provinciale organisaties voor

landschapsbeheer samen. Sinds 1 juli 2014 is LandschappenNL opgericht als nieuwe, gezamenlijke organisatie van de koepels De12Landschappen en Landschapsbeheer Nederland.

Sinds 1932 strijdt Brabants Landschap voor het behoud van natuur- en landschapsschoon in de Provincie Noord-Brabant. Bijna 29.000 gezinnen steunen Brabants Landschap daarbij.

Brabants Landschap heeft ruim 17.900 hectare natuurterrein in eigendom en beheer. Deze natuurterreinen zijn aangekocht met behulp van subsidie van Rijk en Provincie en worden

beheerd en ontwikkeld op basis van zorgvuldig opgestelde beheer- en inrichtingsplannen.

Om begrip te kweken voor het behoud van typisch Brabantse natuur organiseert Brabants Landschap tal van activiteiten. Zo ontvangen alle beschermers ieder kwartaal een natuurtijdschrift, is de website voorzien van actuele informatie en worden social media ingezet om nieuws en wetenswaardigheden te verspreiden.

Ook geeft Brabants Landschap via het Coördinatiepunt Landschapsbeheer voorlichting over de aanleg en het beheer van kleine landschapselementen zoals houtwallen, erfbeplantingen, houtsingels, natuurvriendelijke oevers en poelen. Daarnaast is het Coördinatiepunt verantwoordelijk voor de uitvoering van diverse regelingen voor agrarisch natuur- en

landschapsbeheer en de coördinatie van het vrijwillig landschapsbeheer en het vrijwillig soortenbeheer van uilen, weide- en akkervogels.

Brabants Landschap werkt met veel organisaties samen. Eén van de belangrijkste is de Nationale Postcode Loterij. De Nationale Postcode Loterij keerde in 2014 in totaal 312

miljoen euro uit aan 92 goede doelen op het gebied van mensenrechten, ontwikkelingssamenwerking en natuur-, landschap- en milieubescherming.

De twaalf provinciale Landschappen ontvingen in 2014 gezamenlijk een bedrag van € 11,3 miljoen uit de netto-opbrengst van de loterij. Dit is een belangrijke bron van inkomsten

voor de twaalf provinciale Landschappen en het samenwerkingsverband De12Landschappen. Ook Landschapsbeheer Nederland, het samenwerkingsverband van de provinciale

stichtingen Landschapsbeheer ontving een aanzienlijke bijdrage van de Nationale Postcode Loterij. Brabants Landschap ontving in 2014 in totaal een bedrag van

€ 1.125.000,- (zie § 3.2 fondsenwerving). Dit geld maakt het voor Brabants Landschap

mogelijk om projecten uit te voeren die anders niet gerealiseerd zouden kunnen worden.

Het Brabants Landschap ontvangt financiële steun van de Nationale Postcode Loterij

Jaarverslag

’ 14

Stichting Het Noordbrabants Landschap Statutair gevestigd te ’s-Hertogenbosch Stichting Het Noordbrabants Landschap (Brabants Landschap) Landgoed Nemerlaer, Haaren Correspondentie-adres:

Postbus 80, 5076 ZH Haaren Telefoon: 0411 62 27 75

E-mail: [email protected]


Brabants Landschap

Website: www.brabantslandschap.nl

mei 2015

Brabants Landschap heeft het keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving voor verantwoorde fondsenwerving en -besteding.

Stichting

Het Noordbrabants Landschap

Inhoud Inleiding 1

Kernactiviteiten terreinbeheer

1.1 Inleiding 1.2 Aankoop 1.3 Beheerplanning 1.4 Beheer 1.5 Inrichtingsprojecten

2

Kernactiviteiten landschapsbeheer

2.1 Inleiding 2.2 Algehele coördinatie uitvoering groene regelingen 2.3 Veldcoördinatie 2.4 Groenloket 2.5 Ondersteuning vrijwilligersgroepen 2.6 Subsidieregeling Groen Blauw Stimuleringskader 2.7 Subsidieregeling Verbindingen en Landschap 2.8 Subsidieregeling Biodiversiteiten en Leefgebieden 2.9 Ondersteuning collectief agrarisch natuurbeheer 2.10 Overige projecten

4 4 5 6 11

13 13 14 14 14 14 15 15 16 17 17

3

Draagvlakvergroting

3.1 3.2 3.3 3.4

Communicatie Fondsenwerving Samenwerking Beleid en beleidsbeïnvloeding

4

Organisatie

4.1 4.2 4.3 4.4 4.5

Bestuur Personeel Leden Algemeen Bestuur 2014 Relevante nevenfuncties leden Algemeen Bestuur 2014 Personeelsbezetting 2014

5

Bijlagen

5.1 5.2 5.3 5.4

Specificatie natuurterreinen Overzicht projecten Verantwoordingsverklaring Stichting het Noordbrabants Landschap, CBF Toekomstparagraaf

35 36 37 40

6

Financieel jaarverslag

41

Samengevoegde balans Samengevoegde staat van Baten en Lasten Toelichting op de balans en de staat van Baten en Lasten 2014 Accountantsverklaring Begroting 2015

42 43 44 62 63

2

4

19 19 22 23 25

28 28 31 32 33 34

35

Inleiding

’ 14

Het staat er allemaal zo zakelijk en kort mogelijk

in een jaarverslag, al die activiteiten in 2014 waar

Brabants Landschap op terugkijkt. Maar in elk jaar zijn er bij

al het ‘gewone’ werk dat voortgezet wordt, ook nieuwe zaken te behartigen waar enthousiast aan begonnen wordt. Met bewondering kijk ik naar de hoeveelheid werk die verzet wordt en naar de manier waarop dat gebeurt door dat betrekkelijk klein aantal medewerkers dat Brabants Land-

schap rijk is. Op een paar bijzonderheden uit het verslagjaar mag wel even wat extra licht vallen.

Wat fijn dat na een periode van stilstand het aankoopbeleid weer kon gaan lopen in 2014. Dankzij

een samenwerking van de natuurorganisaties, ZLTO en de particuliere grondeigenaren kan gebruik worden gemaakt van het Groen Ontwikkelfonds Brabant. Hoewel hun belangen zeker niet altijd vanzelfsprekend samenvallen, slagen de partners er met deze regeling in het gemeenschappelijk belang dat de natuur is, voorop te stellen. De behartiging van het landschap en de natuur door

Provinciale en Gedeputeerde staten in de afgelopen bestuursperiode verdient grote waardering.

Een belangrijk aandachtspunt is het ontstaan van Collectieven die verantwoordelijk worden voor

het agrarisch natuur- en landschapsbeheer vanaf 2016. Er moeten gebiedsplannen tot stand komen voor Zeeland en Noord-Brabant en daar zijn veel en veelsoortige belanghebbenden bij betrokken.

Brabants Landschap doet volop mee via het Coördinatiepunt. Dat maakt daarbij dankbaar gebruik van de grote ervaring die de medewerkers al hebben opgedaan met collectieve weidevogel- en

akkervogelbeschermingsgroepen. Zij werken al jaren samen met ZLTO en de agrarische natuurverenigingen (ANV’s). Er worden na het totstandkomen van de Collectieven die vanaf 2016 verantwoordelijk worden, honderden vrijwilligers bij de uitvoering betrokken.

Dat vraagt om professionele ondersteuning en die komt er ook. De backoffice wordt, behalve door het Coördinatiepunt en door Landschapsbeheer Zeeland, behartigd door het Zeeuws Particulier

Grondgebied en dat uit Brabant (BPG), en door ZLTO. Ze hebben met elkaar een intentieverklaring getekend om tot een goede structuur te komen om de Collectieven te ondersteunen. Over taken, verantwoordelijkheden, bevoegdheden en tarieven voor dienstverlening zullen goede afspraken

gemaakt worden. Een stuurgroep moet dit gaan uitwerken. Uiteindelijk moet het ertoe leiden dat

aan de natuurkwaliteit in de beide provincies maximaal wordt bijgedragen via een efficiënte inzet van de budgetten, in overleg met de terreinbeherende organisaties (TBO’s), gemeenten en waterschappen.

Draagvlakvergroting blijft om verschillende redenen een heel belangrijk onderwerp. De ambitie op dit terrein mag niet gering zijn. Jarenlang baarde de terugloop van het aantal beschermers

zorgen. Er wordt veel door Brabants Landschap ondernomen om ervoor te zorgen dat de verheugende, maar nog lichte stijging van 2014 doorzet. De intensieve werving bij gelegenheid van de

Week van het Landschap en nieuwe initiatieven als ‘lezerswandelingen’ lijken aan te slaan. Er zijn intussen diverse groepen vrijwilligers die met elkaar een natuurgebied onderhouden. Als het om de kwaliteit van ons landschap gaat, zijn we immers allemaal belanghebbenden. Joep Baartmans, vice-voorzitter

3

Stichting


1 Kernactiviteiten terreinbeheer 1.1 Inleiding

1.2 Aankoop

Na een stagnatie van enkele jaren is in 2014

de verwerving van grond in de EHS, herdoopt tot

Het beheerareaal werd in 2014 uitgebreid met 198 ha, waar-

van 56 ha werd aangekocht en 142 ha via bruikleen en beheerruil

Brabants Natuur Netwerk, weer op gang geko-

werd toegevoegd.

men. Het Groen Ontwikkelfonds Brabant (GOB) speelt hierbij een belangrijke rol. Uitgangspunt

Via het Bidbook Groene Woud werd 42 ha aangekocht. Door een

maar ook agrarische ondernemers (via de ZLTO)

delen van het natuurnetwerk worden gerealiseerd. De flexibele

intensief aankoop- en ruilprogramma konden hier belangrijke

hierbij is dat niet alleen de natuurorganisaties

inzet van financiële middelen via het Bidbook en de inzet van

en landgoedeigenaren (via BPG) hun aandeel

ruilgronden leiden tot goede resultaten, waarbij niet alleen na-

leveren.

tuur wordt gerealiseerd maar ook de verkaveling van agrarische

Samen met de Noord-Brabantse Waterschappen

bedrijven wordt verbeterd en de waterhuishouding wordt geop-

konden er weer projecten worden uitgevoerd en

timaliseerd.

voorbereid in beekdalen en natte natuurparels.

Met het oog op de provinciale verkiezingen van

Flinke uitbreidingen vonden ook plaats in het gebied Keent. Via

naamde Manifestpartners

in de oude Maasmeander, aan ons beheer toegevoegd. Er werd

een beheerruil met het Staatsbosbeheer werd 107 ha, gelegen

18 maart 2015 hebben de zoge-

15 ha landbouwgrond in de Keentse uiterwaarden in eigendom

opnieuw een manifest

verworven. Voor deze aankoop moesten we in financiële zin

voorbereid waarin de

onze nek uitsteken. Dit was nodig om het geïntegreerde begra-

Brabantse samen-

zingsbeleid hier mogelijk te maken. Vermeldenswaard is dat de

werking op dit punt

betreffende aankoop de eerste beschikking van het GOB ople-

gestalte wordt ge-

verde, waarbij 50% van de aankoopwaarde werd gecofinancierd.

geven.

Ondertekening van de beheerruilovereenkomst Staatsbosbeheer Brabants Landschap

5

4

2 1

Nieuwe aankopen/erfpacht 1 2 3 4

4

5

Poppelse Leij Heukelom Mortelen-Scheeken Sterrenbosch Keent

3

Jaarverslag

’ 14

1.3 Beheerplanning De Beheercommissie kwam in 2014 vijf keer bijeen. Deze commissie bestaat uit onafhankelijke deskundigen,

bestuursleden en medewerkers van Brabants Landschap (zie voor de samenstelling van de commissie § 4.1 Bestuur).

De Beheercommissie besteedt voornamelijk aandacht aan projecten, beheerplannen en specifieke beheer-

thema’s. In verband met voortgang, keuzes en belangen van andere betrokken partijen wordt de commissie in

een vroeg stadium bij projecten betrokken. De adviezen spelen bij de strategische keuzes een belangrijke rol.

Hierbij gaat het om fundamentele afwegingen, toetsing van beheervisies en waken voor bedrijfsblindheid.

zijn bezocht en voorzien van advies door de Beheercommissie en inmiddels zijn uitgevoerd.

Certificaat Natuurbeheer In 2013 is Brabants Landschap door de stichting

Certificering Subsidiestelsel Natuur- en Landschaps-

beheer erkend als een gecertificeerd beheerder. Om dit certificaat te verkrijgen heeft Brabants Landschap, in

samenwerking met de andere Landschappen, een kwa-

liteitshandboek opgesteld. In dit handboek worden met name de processen vastgelegd hoe van een visieniveau naar een uiteindelijke maatregel in de terreinen wordt

gewerkt. Een belangrijke cyclus hierin is het zogenaamde ‘plan – do – check - act’.

Terreinbezoek vormt een belangrijk onderdeel van de

Toegespitst op Brabants Landschap zitten in de planfase

sproken en bezocht: Boslust, Mattemburgh, Rielloop,

is de daadwerkelijke uitvoering in de terreinen; ‘check’

werkzaamheden. De volgende projecten werden be-

Beleven, Rovertse Heide en Oude Hondsberg. Daarnaast is de Beheercommissie geraadpleegd over diverse an-

dere projecten. Hierin is ook Natura2000 een regelmatig

terugkerend thema. Ook vinden er regelmatig evaluaties plaats van projecten die in een voorbereidend stadium

18.000

hectar e

oppervlakte

de beheervisies, beheerplannen en werkplannen; ‘do’ is de monitoring en evaluatie en ‘act’ is de eventuele

aanpassing van de cyclus aan de hand van de evaluatie. Naast deze cyclus worden er in het handboek ook

procedures vastgelegd, bijvoorbeeld rondom aanbestedingen.

17.930 ha

17.000 16.000 15.000 14.000 13.000 12.000 11.000 10.000 9.000 97 98 99 00 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 14

5

Monitoring Een belangrijk voor-

deel van het verkrijgen

van het certificaat is dat

er meer uitgegaan wordt

van vertrouwen en minder van

controle, van resultaats- naar inspan-

ningsverplichting. In 2014 heeft Brabants Landschap zich ook gecertificeerd op het onderdeel ‘projecten’.

Beheerplannen

Brabants Landschap heeft voor alle terreinen be-

heerplannen. Deze beheerplannen worden opgesteld

voor een periode van 10 jaar. In die gebieden waar weinig projecten worden uitgevoerd of het eigendom niet substantieel wordt uitgebreid kan de ‘houdbaarheid’

van deze beheerplannen langer zijn. Desondanks heb-

Als onderdeel van de Subsidiestelsel Natuur- en

Landschapsbeheer en de bijbehorende certificering,

vormt monitoring van de natuurkwaliteit de laatste

jaren een vast onderdeel van de beheerplanning. In veel gebieden wordt door vrijwilligers en vrijwilligersgroepen inventarisatieonderzoek uitgevoerd. Aanvullend

hierop wordt monitoringsonderzoek uitgevoerd door externe bureaus. Het kader voor de planning en aansturing vormt de met de Provincie overeengekomen

meerjarige monitoringsaanpak. Hierbij wordt jaarlijks

een deel van de natuurgebieden op uniforme wijze ge-

ïnventariseerd, waarbij na zes jaar alle gebieden aan de beurt zijn geweest. Met de verzamelde gegevens (flora, fauna, vegetatiestructuur) wordt de kwaliteit van de onderzochte natuurbeheertypen beschreven.

ben we onder andere in het kader van het opgestelde

In 2014 zijn diverse gebieden volgens deze systematiek

plannen te gaan actualiseren. De beheerplannen Bos-

Neterselsche Heide, Groote Slink, Nuenens Broek.

handboek besloten om weer een flink aantal beheer-

lust, Oude Hondsberg, Beleven en Rovertse Heide zijn in 2015 geactualiseerd.

Werkplannen

Uit de beheerplannen volgen de jaarlijkse werkplan-

nen. Deze vormen voor de beheerders een leidraad voor

het terreinbeheer van het betreffende jaar. In 2014 is dit op een nieuwe manier aangepakt waarbij ons geauto-

matiseerde beheeradministratiesysteem een belangrijk

hulpmiddel is. De koppeling met onze certificering is op deze manier ook geborgd.

6

geïnventariseerd o.a. Markiezaat, Landschotse Heide,

1.4 Beheer Bij beheer doelen we op de regelmatig terugkerende

werkzaamheden in de terreinen. Deze beheeractivitei-

ten behoren tot de kernactiviteiten van Brabants Landschap. De jaarlijkse beheerwerkzaamheden worden

vastgelegd in werkplannen. Deze zijn gebaseerd op de

door de Beheercommissie en het bestuur vastgestelde

beheervisies en de uitwerking daarvan in de per gebied

Jaarverslag

opgestelde beheerplannen. Samen met de uit te voeren monitoring vormt dit de beheercyclus.

Bosbeheer

Jaarlijks vinden in onze terreinen dunningen plaats.

Bij het uitzetten van deze dunningen wordt naar meer-

dere aspecten gekeken. Deze aspecten zijn onder andere structuurverbetering, verhoging van de natuurwaarden, een aantrekkelijk bosbeeld en behoud van een hout-

productiefunctie. Door de dunningen op deze manier uit te voeren gaat het verhogen van natuurwaarden

samen met oogst. Bij het verhogen van de natuurwaarden wordt gekeken naar de soortensamenstelling. In

de Mortelen en de Scheeken wordt gericht omgevormd

’ 14

Bij de jaarlijkse oogst wordt ook een deel

van het hout gereserveerd voor eigen gebruik.

Bij restauratie en herstelwerkzaamheden van de gebou-

wen wordt veelvuldig gebruik gemaakt van hout uit eigen bos. Op deze manier gebruiken we gegarandeerd duurzaam hout, waarbij (letterlijk) een korte afstand wordt

afgelegd van het bos naar de toepassing. Toepassingen zijn onder andere constructiehout en vloeren. De hout-

prijs voor met name naaldhout is in 2014 iets gestegen.

Populier blijft stabiel en vrij laag. Het jaarlijkse onderhoud aan de wilgengrienden blijft een intensieve klus. Op het Pompveld is dit jaar 12 hectare afgezet. Een deel van het vrijkomende hout wordt verkocht als energiehout.

naar een meer natuurlijk bosbeeld door het inplanten

In het kader van veiligheid is ook in 2014 weer aandacht

en fladderiep.

perspectief laten we (staand) dood hout het liefst zo-

van inheemse gewenste soorten zoals linde, haagbeuk

Bij het bosbeheer krijgen ook autochtoon plantmateri-

aal en oude boskernen steeds meer aandacht. Uit recent onderzoek is gebleken dat in veel van de natuurgebie-

den van Brabants Landschap autochtoon plantmateriaal

geweest voor gevaarlijk dood hout. Vanuit ecologisch

veel mogelijk in het bos, wanneer dit echter een gevaar vormt voor wandelaars of ander verkeer wordt dit verwijderd. Dit speelt met name bij de oudere lanen.

Heidebeheer

aanwezig is. Dit plantmateriaal is derhalve optimaal

meer resistent tegen ziekten. Door bij het bosbeheer

van open en rijk gestructureerde droge en natte heide-

aangepast aan de omstandigheden ter plaatse en is

hiermee rekening te houden, hopen we het aandeel

autochtoon materiaal te kunnen handhaven en waar

mogelijk te vergroten door natuurlijke verjonging. Daar-

naast zijn in veel gebieden bosranden gekapt of gedund. Doel hiervan is het creëren van zoom-mantelvegetaties. Dit zijn open, zonnige en kruidenrijke zones die van grote waarde zijn voor bosvlindersoorten en boomkikkers.

Het beheer van de heideterreinen richt zich op be-

houd van het open karakter en verdere ontwikkeling

vegetaties. Bij de uitvoering van beheermaatregelen in

de heidegebieden wordt steeds nadrukkelijker aandacht gevraagd voor de fauna. De specifieke habitateisen

van faunasoorten worden de komende jaren nog meer geïntegreerd in de uitvoering, mede gezien de nieuwe inzichten die er zijn in het heidebeheer.

Maatregelen in heidemilieus om zowel vermesting als

7

Stichting


verzuring op duurzame

wijze te bestrijden, zijn het meest succesvol

kilometers veeraster onderhouden.

gebleken. Systeemka-

Voor een geringe oppervlakte grasland met een goede

soorten zijn hier het

vochtig of nat schraalland mogelijk. Hiervoor is veelal

rakteristieke rode lijst meest toegenomen.

De habitattypen waar

dit het makkelijkst te

realiseren is, zijn met name

natte milieus. Hydrologische

maatregelen kunnen hier zorgen

voor herstel van de buffercapaciteit. In

combinatie met plagwerkzaamheden keren in deze systemen vaak veel karakteristieke plantensoorten terug. Tevens is een van de conclusies dat met het uitvoeren

van de plagwerkzaamheden de afgelopen decennia over het algemeen het plaggen ‘op orde’ is. Plaggen moet

maatwerk zijn, waar terughoudend mee omgegaan zou moeten worden.

In enkele heideterreinen vindt extensieve seizoen- of jaarrondbegrazing met runderen en paarden plaats. Ook hier blijven aanvullend kleinschalige beheer-

werkzaamheden noodzakelijk. Deze werkzaamheden bestaan vooral uit kleinschalige plag- en maaiwerk-

zaamheden. In 2014 is slechts een beperkte oppervlakte

abiotische uitgangssituatie is de ontwikkeling richting een aangepast (maai)beheer of een specifieke inrichting

(afvoer van de fosfaatrijke bovenlaag) noodzakelijk. Verwijdering van de bovenlaag is een kostbare maatregel

die alleen verantwoord is na een positief resultaat van

een fosfaatonderzoek en waarbij ook de hydrologische condities op orde moeten zijn. Meer en meer wordt

ervoor gekozen om op afgegraven percelen maaisel op te brengen van andere schraallanden. Op deze manier

wordt de vaak reeds verdwenen zaadbank weer aangevuld. Voor de echte schaalgraslanden wordt een maaibeheer toegepast waarbij soms wordt overgegaan tot twee keer maaien per jaar. Hier staat de ontwikkeling

van de botanische kwaliteiten centraal. In 2014 is de oppervlakte schraalland, die met aangepaste apparatuur

wordt gemaaid niet substantieel toegenomen. In totaal

betreft het circa 120 hectare in o.a. de De Vilt, Tongelaar, Regte Heide, Nemerlaer, De Brand, Mortelen, Nuenens Broek, Diessens Broek en Groote Beerze. De huidige

SNL-beheervergoeding voor dit beheertype is redelijk in balans met de hoge maaien afvoerkosten.

heide geplagd. Het vrijkomende materiaal werd binnen

In diverse gebieden is sprake van een toename van pit-

vrijwilligers(groepen) in diverse objecten jonge grove

ging en blokkeert de ontwikkeling van botanische waar-

de gebieden verwerkt op akkers. Daarnaast hebben

dennen en berken afgezet om de heide open te houden. Dergelijke kleinschalige, handmatige beheerwerkzaamheden zijn van grote waarde voor het behoud en de

ontwikkeling van karakteristieke planten- en diersoor-

ten, zoals klokjesgentiaan, heidekartelblad en levendbarende hagedis. Interessant is ook de ontdekking van een tiental jonge jeneverbessen in de Herbertusbossen, een soort die zicht in Brabant nauwelijks verjongt.

Graslandbeheer

Het beheer van de graslanden is omvangrijk en

divers. Het overgrote deel van de graslanden wordt beheerd door middel van seizoensbeweiding en in-

schaarovereenkomsten met agrariërs. Door deze samenwerking met individuele agrariërs kan op een goede

rus. Deze soort veroorzaakt een minder gewenste verruiden. Om deze ontwikkeling tegen te gaan wordt er in

veel gebieden aanvullend pitrus gemaaid en afgevoerd. In enkele grotere gebieden worden delen door middel

van jaarrondbegrazing met runderen en/of paarden beheerd. Voorbeelden hiervan zijn Pannenhoef (IJslandse pony’s), Keent (Tauros rund), Kraaijenbergse plassen

(Galloways en Exmoor pony’s) en Mortelen/Scheeken

(Aberdeen Angus en IJslandse pony’s). In Keent is inmid-

dels een structurele samenwerking met stichting Taurus. Het hier gerealiseerde informatiepunt zal tevens dienst doen als slagerij en vleesuitgiftepunt. Daarnaast zijn in

veel gebieden nieuwe poelen aangelegd ter verbetering van de voortplantingsbiotoop voor amfibieën.

Akkerbeheer

wijze invulling worden gegeven aan de realisering van

hier jaarlijks om ruim 400 inschaarovereenkomsten met

heerd. Het gaat hier om oude akkers die deel uitmaken

het beheertype kruiden- en faunarijk grasland. Het gaat agrariërs en meer dan 4000 stuks jongvee. Om deze in-

8

scharing in goede banen te leiden worden jaarlijks vele

Een klein deel van de cultuurgronden wordt vanwe-

ge de hoge cultuurhistorische waarden als akker be-

van de vroegere akkercomplexen op de hoger gelegen

Jaarverslag

dekzandruggen. Voor de financiering van deze vrij dure

beheervorm zet Brabants Landschap de jaarlijks ontvangen toeslagrechten in.

’ 14

zijn soorten die het goed deden en wellicht

langzaam verspreid worden over geschikte akkers.

Beheer water en moeras De bij het akkerbeheer vrijkomende producten tracht

schappelijk verantwoorde wijze af te zetten. Dit gebeurt

houdswerkzaamheden uit aan sloten. Het gaat om vele

het Brabants Landschap op een duurzame en maatonder andere via de samenwerking met De Halm in

Heeswijk-Dinther (biologische muesli). Er wordt ge-

streefd naar een versterking van de samenwerking met de verschillende biologische agrariërs (afzet granen,

luzerne en levering van biologische stalmest). Sinds 2014

Brabants Landschap voert in het kader van de

schouwplicht van de waterschappen jaarlijks onder-

tientallen kilometers. Om verruiging door de achter-

blijvende specie tegen te gaan, wordt op steeds meer

plaatsen overgegaan tot verwijdering van het maaisel. Dit gaat gepaard met hoge kosten.

wordt bij deze producten het logo van Brabants Land-

Brabants Landschap voert in samenspraak met de wa-

de beheerrisico’s van het akkerbeheer te verminderen,

van de hoofdwaterlopen een verschralingsbeheer uit.

schap op de verpakking gevoerd. Om de beheerlast en

wordt een aantal percelen door middel van kortlopende pachtovereenkomsten aan biologische bedrijven met een Skal-licentie uitgegeven.

Het beeld van de karakteristieke bloemrijke akkers le-

vert veel positieve reacties op. Daar waar de akkers een productiefunctie hebben, proberen we zoveel mogelijk

akkerranden aan te leggen die een meerwaarde bieden

voor een gevarieerde flora. Een deel van de akkers heeft specifiek een doel voor flora en fauna en wordt niet geoogst zodat dit in de winter

voedsel biedt aan meerdere faunasoorten. Op Tongelaar zijn voor het eerst in lange tijd weer

Patrijzen waargenomen. Op een akker zijn in 2014 oude verdwenen akkerkruiden

ingezaaid. Drebs, slofhak, bolderik en valse kamille

terschappen in diverse gebieden op steeds meer delen Zeker in gebieden met botanische doelstellingen is dit van groot belang. Ook zijn samen met de waterschappen weer inrichtingsmaatregelen uitgevoerd om te komen tot de oorspronkelijke gronden oppervlaktewaterstanden. Zo werden in 2014 hydrologische

herstelmaatregelen uitgevoerd in de gebieden Heeswijk en Oude Leij (Regte Heide). Het gevolg van deze

inrichtingsprojecten is dat het normale jaarlijkse beheer vaak intensiever en specifieker is, waardoor het duurder wordt. Voorbeelden hiervan zijn De Vilt (maaien rietland en uitbreiding oppervlakte

schraalland) en Nemerlaer. Een

vergelijkbare situatie doet zich voor bij enkele vennen waar een geïnstalleerde grond-

waterpomp de toevoer van

gebufferd grondwater moet waarborgen. Dit is onder

meer het geval bij het Gal-

9

Stichting


geven en de Keijenhurk. Bij beide vennen is overigens de

waarbij Brabants Landschap intensief samenwerkte met

is grondwater in te laten stromen.

name de activiteiten voor kinderen een groot succes.

buffering zodanig hersteld dat het voorlopig niet nodig

Ten behoeve van onder andere de boomkikker vindt in een aantal gebieden een specifiek beheer plaats. Deze

soort vraagt om meer ‘pionierswateren’ die regelmatig droogvallen. Om die reden is een aantal poelen veron-

diept zodat ze eens in de 3 à 4 jaar droog vallen en makkelijk gemaaid kunnen worden en afgeschraapt. Aan de rand van Valkenhorst is een aantal nieuwe laagtes ge-

Bijzonder in 2014 was een ‘buitenbioscoop’ waarbij op

groot scherm ‘de Nieuwe Wildernis’ en de film van onze medewerker Mark Kapteijns over de Mortelen werden vertoond. De reacties waren zeer enthousiast. Voor de

infopunten en natuurpoorten wordt verwezen naar § 3.1 Communicatie.

Externe invloeden

graven specifiek voor de boomkikker. In de Groote Slink

van de kamsalamander, vinpootsalamander en heikikker.

sloopafval, huisvuil, afval van hennepteelt en drugsla-

en op Tongelaar zijn projecten uitgevoerd ten behoeve Specifieke grotere inrichtingswerkzaamheden worden

veelal projectmatig en gebiedsgericht opgepakt (zie § 1.5 Inrichtingsprojecten).

Recreatiebeheer

Naast het normale beheer en onderhoud van wan-

delen ruiterroutes werden ook dit jaar weer enkele

nieuwe informatiepanelen geplaatst. Daarnaast ver-

zorgde Brabants Landschap voor enkele gemeenten een locatie voor de boomfeestdag. Dit is een goede manier om de relatie tussen gemeente, school en Brabants

Brabants Landschap krijgt in haar objecten in toene-

mende mate te maken met illegale vuilstort (bouw- en

boratoria, asbest en dergelijke). Dit soort zaken kost veel tijd en geld, aangezien de terreineigenaar in principe verantwoordelijk is voor het opruimen van dit afval. Bovendien leiden ze tot ergernis bij recreanten. Ten

aanzien van de drugsdumpingen (90% van de landelijke dumping vindt in Noord-Brabant plaats) wordt door de

Provincie Noord-Brabant onderzocht of er een fonds kan

worden opgericht om de opruimkosten voor de eigenaar te vergoeden. Hierbij wordt ook een appèl gedaan op de rijksoverheid.

Landschap te versterken.

De invoering van het Gemeenschappelijk Landbouwbe-

De Week van het Landschap werd in 2014 gehouden op

de toeslagrechten zal de komende jaren mogelijk van

twee locaties in de Mortelen. Er waren veel activiteiten

10

diverse partijen uit de regio. Zoals ieder jaar, waren met

leid (GLB) en het daarmee gepaard gaande vervallen van financiële invloed zijn op ons graslanden akkerbeheer.

Jaarverslag

’ 14

Gebouwen

Jaarlijks vindt groot en klein onderhoud plaats aan

het gebouwenbestand van Brabants Landschap. In 2014 werd aan ruim 35 gebouwen regulier onderhoud ge-

pleegd. Daarnaast is een restauratieplan opgesteld voor het landhuis Haanwijk en zijn er ontwerpen gemaakt voor de uitbreiding van de huidige Orangerie en de

nieuwe overwinteringsplaats voor de kuipplanten op

landgoed Mattemburgh. Ook is een bouwplan opgesteld voor het infopunt in het Groot Duijfhuis.

Het totaaloverzicht van de gebouwen van Brabants

aan de voedsel- en wareneisen. De naast-

gelegen dienstwoning wordt bewoond door de

slager die ook voor het toezicht op het vee zorgt. Deze woning is geïsoleerd en gemoderniseerd. In de schuur is een infopunt gerealiseerd met een tentoonstelling

over Brabants Landschap en het oerrund Tauros. Ook is er een kleine kantoorruimte gerealiseerd voor het

ecologisch adviesbureau van Taurus. Op de oude stal

zijn zonnepanelen geplaatst zodat de hele boerderij qua elektriciteit zelfvoorzienend is

Landschap ziet er als volgt uit:

Voor het beheer en onderhoud is voor het district Oost

Overzicht gebouwen* Brabants Landschap

is ook een kantoorruimte in de schuur gemaakt voor de

regio Herbertusbossen een werkschuur opgeknapt. Er

beheerder.

*Per locatie kunnen meerdere opstallen aanwezig zijn.

Eigen gebruik

27

1.5 Inrichtingsprojecten

Gratis gebruik

10

In 2014 is een aantal projecten uitgevoerd en opge-

Erfpacht 65 Hoevepacht 17

Huur 65 Openbaar (bijvoorbeeld vogelkijkhutten)

15

Totaal 199 In 2014 zijn twee grote herbestemmingen uitgevoerd,

waaronder de herbestemming van de mobilisatieloods K op Fort Altena in Werkendam en boerderij Keent in

Ravenstein. Deze loods op Fort Altena is compleet ver-

duurzaamd en opgeknapt zodat hier grotere feesten en evenementen gehouden kunnen worden. De wanden, het dak en de vloer zijn geïsoleerd. De openingen van

de loodsdeuren zijn voorzien van glazen puien, zodat er een uitzicht is op het gerestaureerde fort. Tevens is er

een nieuwe toiletgroep en een ruimte voor een professionele keuken gerealiseerd. De loods wordt behalve door

luchtverwarming, ook door vloerverwarming verwarmd. De opwaardering van deze loods is een belangrijke factor in de exploitatie van het gehele fort.

Op Keent hebben we een boerderij verbouwd tot info-

punt voor Brabants Landschap en kantoor/ slagerij voor Stichting Taurus. Deze laatste is verantwoordelijk voor de begrazing op Keent. De runderen worden geslacht en verkocht als duurzaam vlees. De slagerij, die zich

bevindt in het schuurgedeelte van de boerderij, voldoet

start waarbij gebruik werd gemaakt van diverse sub-

sidieregelingen. Voor de eigen bijdrage van Brabants

Landschap werd geput uit de gelden van de Nationale Postcode Loterij. In de komende jaren verwacht Brabants Landschap dat, vanwege provinciale regelingen zoals Landschappen van Allure en het Groen Ontwikkelfonds, het aantal grotere projecten weer gaat

toenemen. Vanuit

het Groen Ontwikkelfonds gaat het dan met name om projecten

waarbij een koppe-

ling wordt gemaakt tussen aankoop en

inrichting, dus meer

gebiedsgerichte projecten.

Een voorbeeld hiervan is het

in 2013 gehonoreerde project ‘Bid-

book Groene Woud’. Een overzicht van de

projecten in 2014 is opgenomen als bijlage 5.2.

Van enkele projecten volgt hier een korte omschrijving.

11

Stichting


Bidbook Groene Woud

In 2013 is het Bidbook Groene Woud gehonoreerd als

voorloper van het Groen Ontwikkelfonds. In dit gebiedsgerichte project worden een aankoopplan, inrichtingsplan en leefgebiedenplan gerealiseerd. Sinds de start

van dit project is ruim 35 ha bestaande natuur en 41 ha

nieuwe natuur aangekocht. Op een groot aantal percelen zijn inrichtingsmaatregelen uitgevoerd. Daarnaast vinden specifieke maatregelen plaats in het kader van het

leefgebiedsplan Groene Woud (omvorming populierenbossen en herstelmaatregelen zwartblauwe rapunzel).

Groene Corridor

In het kader van de regeling Landschappen van Al-

lure is er subsidie beschikbaar voor onderdelen van het project De Groene Corridor, een stad – land verbinding tussen Eindhoven en Oirschot. De leiding voor de te

nemen maatregelen ligt bij beide gemeenten. Brabants Landschap speelt hier als mede-initiatiefnemer van het project een begeleidende en coördinerende rol.

als bestaande biotopen hersteld. Bij veel projecten,

waaronder dit project, lopen we steeds vaker aan te-

gen verhoogde kosten als gevolg van archeologische

verwachtingswaarden. Er moeten dan graafwerkzaamheden worden uitgevoerd onder begeleiding van een archeoloog.

Faunapassage N65

Onder de provinciale weg N65 is een faunapassage

aangelegd. Brabants Landschap heeft hier in opdracht van Rijkswaterstaat de inrichting van de aanliggende gronden, die in ons eigendom zijn, uitgevoerd. Naast

de aanleg van poelen is er een flinke landschappelijke

beplanting aangelegd. Het heeft bij dit soort projecten duidelijk een meerwaarde om een trekkende rol in de uitvoering te hebben. Daardoor kan de inrichting op detailniveau worden gestuurd.

Begraafplaats Wiegersma

Belangrijke onderdelen van het project zijn een brug

Oirschot en diverse inrichtingsprojecten in Eindhoven.

nument) in beheer gegeven aan Brabants Landschap.

voor langzaam verkeer over het Wilhelminakanaal bij

Daarnaast wordt in het kader van de burgerparticipatie samengewerkt met het IVN-consulentschap. Vanuit de

Provincie is de wens geuit om nieuwe verdienmodellen

bij dit project te onderzoeken. Naar verwachting zijn de projectonderdelen die onder Landschappen van Allure

vallen in 2017 afgerond. Het totale project zal echter een veel langere looptijd kennen.

De erven Wiegersma hebben in 2013 de begraaf-

plaats van arts en schilder Hendrik Wiegersma (rijksmoMet een subsidie van het Prins Bernhard Cultuurfonds hebben we maatregelen kunnen nemen die zowel de

uitstraling van de begraafplaats als de natuurwaarden

hebben verhoogd. De gracht is uitgebaggerd en aan de

rand van het perceel zijn Amerikaanse eiken geveld, die de omringende gracht vulden met blad. Op deze plaatsen zijn een paar duizend jonge heesters en vruchtdra-

gende struiken geplant. Zo is een natuurlijker overgang

Biotoopverbetering vinpootsalamander en kamsalamander

ontstaan tussen de aangrenzende landbouwgronden en

Vanuit de subsidie soortenbeleid zijn in de Groote

prikkeldraad bij de monumentale toegangspoort verwij-

Slink maatregelen genomen ten behoeve van de vin-

pootsalamander (en heikikker) en in Tongelaar voor de

kamsalamander. Met de uitvoering van deze projecten

12

zijn zowel nieuwe voortplantingsbiotopen gerealiseerd

de resterende hoge eiken op het grafmonument. Ook is derd en heeft het hek in de stijl van de poort een paar

vleugels gekregen zodat het ontoegankelijk blijft. In het verleden zijn er wel eens vernielingen aangericht.

Jaarverslag

’ 14

2 Kernactiviteiten landschapsbeheer 2.1 Inleiding Het Coördinatiepunt Landschapsbeheer (kortweg Coör-

een werkplan opgesteld waarin de werkzaamheden

en richt zich op de instandhouding en verhoging van de

hierbij om de uitvoering van een deel van het provin-

dinatiepunt) is een onderdeel van Brabants Landschap natuur- en landschapskwaliteiten in de agrarische ge-

bieden. Het Coördinatiepunt zoekt hierbij nadrukkelijk

de samenwerking met andere maatschappelijke organisaties zoals ZLTO, BPG, waterschappen, ANV’s, BMF, IVN en natuurverenigingen. Het Coördinatiepunt is nauw

betrokken bij een breed scala aan projecten op het ge-

bied van natuur- en landschapsbeheer in het agrarisch

cultuurlandschap. Samenwerking met andere partijen, die actief zijn in het landelijk gebied, vormt hierbij steeds meer een voorwaarde voor succes.

van het betreffende jaar worden vastgelegd. Het gaat ciaal beleid voor natuur- en landschapsbeheer buiten de EHS. Dit omvat de coördinatie van de uitvoering

van groene regelingen, groenloket en de ondersteuning van het vrijwilligerswerk. Het hiervoor jaarlijks

beschikbare aantal fte is tot eind 2017 vastgesteld op 6,5 en wordt uitgevoerd door medewerkers van het

Coördinatiepunt. Aanvullend hierop levert Brabants

Landschap een eigen bijdrage van 2 fte. Daarnaast is

er 3 fte beschikbaar voor veldcoördinatie ten behoeve

van de uitvoering van de groene regelingen. Dit onderdeel wordt uitbesteed aan ANV’s. Los van de Project-

Projectovereenkomst Coördinatiepunt Landschapsbeheer

overeenkomst voert het Coördinatiepunt specifieke

Een groot deel van de werkzaamheden van het Co-

Postcode Loterij. In het kader van het project ‘Groen

ördinatiepunt is vastgelegd in de Projectovereenkomst Coördinatiepunt Landschapsbeheer 2014-2017, die met de Provincie Noord-Brabant is gesloten. Jaarlijks wordt

projecten uit met financiering vanuit de Nationale

en Doen’ konden financiële middelen worden ingezet voor het organiseren van cursussen ten behoeve van het vrijwillig landschapsbeheer.

13

Stichting


2.2 Algehele coördinatie uitvoering groene regelingen

2.4 Groenloket

Het Coördinatiepunt verzorgt de algehele coördinatie

veld over ‘groene’ subsidies in onze provincie. Particu-

van de uitvoering van de groene regelingen. Dit betreft het ondersteunen en begeleiden van (potentiële) aanvragers, kennisuitwisseling, professionalisering van

deelnemers aan de regeling en het bevorderen van sa-

menwerking tussen partijen in het veld. Hieraan wordt

invulling gegeven door het organiseren en/of participeren in verschillende overleggen, waaronder de provin-

lieren, ANV’s, landgoedeigenaren en maatschappelijke organisaties worden zo vanuit één loket bediend. Het

Coördinatiepunt bemenst het Groenloket. Gedurende

2014 zijn ongeveer 200 vragen binnengekomen en beantwoord.

Ook de uitvoering van lopende landschapsprojecten

2.5 O ndersteuning vrijwilligersgroepen

Belangrijke aandachtsgebieden in 2014 waren de Maas-

Aan de betrokkenheid van burgers bij natuur- en land-

Moerenburg. Voor communicatie over de mogelijkheden

gerswerk vormt bij uitstek de mogelijkheid om hieraan

ciale werkgroep en stuurgroep Agrarisch natuurbeheer. en het initiëren van nieuwe projecten behoort hiertoe. heggen en het Deltaplan voor het Landschap, gebied

van de verschillende regelingen wordt gebruik gemaakt

van de website en de digitale nieuwsbrief landschapsbe-

heer. Deze laatste verscheen in 2014 voor het eerst en zal voortaan vier keer per jaar worden verstuurd.

2.3 Veldcoördinatie De veldcoördinatie heeft tot doel om potentiële subsi-

dieaanvragers op de hoogte te brengen van de mogelijk-

schapsbeleid wordt grote waarde gehecht. Vrijwilli-

invulling te geven. Voorwaarde is wel dat de desbetreffende vrijwilligers van natuurverenigingen goed worden ondersteund en er aan professionalisering wordt

gedaan. Meer dan in andere jaren is in 2014 aandacht

besteed aan instructie over het veilig werken. Hiervoor zijn cursussen gehouden over hulpverlening op geïsoleerde arbeidsplaatsen (HGA) en veilig werken met de motorzaag.

Opening vrijwilligersseizoen

heden van de diverse provinciale regelingen. Omdat in

afliepen, was het aantal veldcoördinatoren beperkt.

beheergroepen worden uitgenodigd. In 2014 werd de

2014 veel gebiedscontracten voor het Stimuleringskader Voor het collectief beheer van de SNL verliep de uit-

voering volgens verwachting. In 2014 zijn in totaal 14

veldcoördinatoren ingeschakeld en begeleid. Voor de

veldcoördinatoren was een gezamenlijke informatie-

dag georganiseerd en daarnaast is er veel individueel contact.

14

Het Groenloket geeft antwoord op vragen vanuit het

De opening van het vrijwilligersseizoen is een jaar-

lijks terugkerende activiteit, waarvoor alle landschapsopening gehouden in Oirschot, waar met bijdragen van

de Gemeente Oirschot, Stichting Food4Bees en Stichting Dommelbimd een programma over burgerbetrokkenheid werd neergezet. Er was een goede opkomst en

’s middags is een wandeling gemaakt door natuurgebied De Mortelen en langs EVZ de Heerenbeekloop.

Jaarverslag

Nationale Natuurwerkdag

Ook de jaarlijkse Natuurwerkdag is een vast onder-

deel voor veel vrijwilligersgroepen. In 2014 is deze dag

met 53 werklocaties en ruim 1.200 deelnemers zeer succesvol verlopen.

Maatschappelijke stages

Net als in voorgaande jaren is er aandacht besteed

aan maatschappelijke stages. Hierbij wordt leerlingen van scholen in het voortgezet onderwijs een praktijk-

ervaring in natuur- en landschapsbeheer aangeboden. Meestal werken hierbij een natuurorganisatie en een

vrijwilligersgroep samen. In totaal hebben hier ruim 400 leerlingen aan deelgenomen, het grootste deel groeps-

’ 14

Beheerpilot Maasheggen

In de Maasheggen is in opdracht van

de Werkgroep Maasheggen een beheerpilot uit-

gevoerd met een aantal agrarische ondernemers.

Door deze gerichte actie zijn in korte tijd overeenkomsten gesloten met 10 deelnemers voor het beheer van

bestaande heggen, de aanleg van nieuwe heggen en overige landschapselementen. Het Coördinatiepunt heeft daarbij de keukentafelgesprekken, de bedrijfsnatuur-

plannen en de rapportage van de pilot verzorgd. Deze

rapportage biedt belangrijke handvatten voor een ver-

volgaanpak met een collectieve aanpak van het beheer.

gewijs via scholen in Etten-Leur en Uden.

2.7 S ubsidieregeling Verbindingen en Landschap

2.6 S ubsidieregeling Groen Blauw Stimuleringskader

De uitvoering van de Subsidieregeling Verbindingen

Het Coördinatiepunt is verantwoordelijk voor de coördi-

gen. Het Coördinatiepunt zorgt hierbij voor het initiëren

natie van de uitvoering van het Stimuleringskader.

Naast het ondersteunen van de veldcoördinatoren (zie 2.3), is het zorgdragen voor de continuering van de gebiedscontracten een belangrijke taak. In 2014 zijn er 2

en Landschap is gericht op aanleg en herstel van landschapselementen en ontsnippering van gemeentewevan projecten en de inhoudelijke begeleiding en advisering van projecten. In 2014 werden hierbij circa 200 adviezen verstrekt en 14 EVZ-projecten begeleid.

nieuwe gebiedscontracten afgesloten, in Kempenland en de Baronie. Voor nog eens 5 gebieden zijn nieuwe gebiedscontracten in voorbereiding, welke naar ver-

wachting in 2015 ondertekend zullen worden. De totstandkoming van nieuwe gebiedscontracten is een

intensief proces waarin veel tijd wordt geïnvesteerd. Dit heeft onder meer te maken met nieuwe gebiedsindelingen, meer gebiedspartijen in een contract en de invoe-

ring van een nieuwe opzet voor kaartmateriaal en landschapspakketten.

15

Stichting


Ervenproject gemeente Bernheze

Een groot project dat grotendeels in 2014 is uitge-

voerd, betreft een ervenproject in samenwerking met de Gemeente Bernheze en de plaatselijke ZLTO-afdeling. Dit project is uitgevoerd op basis van het thema

‘Functioneel erfgroen’ van de ZLTO in combinatie met biotoopverbetering van de steenuil, de ambassadeursoort van de gemeente. Ruim 50 agrarische bedrijven deden aan het project mee.

2.8 S ubsidieregeling biodiversiteit en leefgebieden

Weidevogelbescherming

In 2014 waren 42 groepen, met samen ongeveer 700

vrijwilligers hierin actief. Er konden ruim 4.400 nesten

worden beschermd; een forse stijging ten opzichte van de voorgaande jaren. Belangrijk is dat ook het bescher-

men van jonge vogels steeds meer aandacht krijgt. Veel energie is gestopt in de begeleiding van alle groepen.

De jaarlijkse startavond, verschillende coördinatoren-

bijeenkomsten, vele groepsbijeenkomsten en het ver-

zorgen van cursussen en veldbegeleiding zijn belangrijk om een effectieve uitvoering van de beschermingsmaatregelen te kunnen garanderen.

Uilenbescherming Het belangrijkste doel van deze regeling is het be-

Coördinatiepunt richt zich hierbij specifiek op de bio-

steen- en kerkuil. De jaarlijkse startavond werd traditi-

houd en herstel van biodiversiteit Brabantbreed. Het diversiteit van het agrarische cultuurlandschap. Er

wordt getracht de leefgebieden van bedreigde soorten structureel te verbeteren zodat in de toekomst het voortbestaan van populaties van deze soorten is

gegarandeerd. De bescherming van weidevogels, uilen

men een provincie dekkend beschermingsnetwerk voor oneel goed bezocht. Dit jaar is vooral aandacht besteed aan de instructie over veilig werken en het gebruik van de verstrekte valbeveiliging daarbij.

Overige soorten

en vleermuizen neemt hierbij een belangrijke plaats

ook beschermings-

project ‘Leefgebied Agrarisch Landschap’ werd in

in, maar tevens worden er projecten uitge-

voerd gericht op een breed spectrum van an-

dere soorten.

16

De ruim 70 uilenwerkgroepen die Brabant telt, vor-

Voor diverse andere bijzondere soorten zijn in 2014

beschermingsprojecten uitgevoerd. Het succesvolle

2014 voortgezet. Bijzonder hierin was het project Erfvogels Oirschot. In samenwerking met de

Gemeente Oirschot, ZLTO, IVN en ANV zijn 70

erven geschikt gemaakt voor erfvogels zoals zwaluwen en huismussen.

2.9 O ndersteuning collectief agrarisch natuurbeheer Met collectief agrarisch natuurbeheer wordt in een

flexibel is dan het weidevogelbeheer, worden ook hierbij

aan agrarisch natuurbeheer. Het Coördinatiepunt zorgt

nen. De resultaten laten duidelijk een positief beeld zien

gebied door een groep van agrariërs samengewerkt hierbij in nauwe samenwerking met ZLTO en ANV’s

voor het maken van een gebiedsplan, aansturing van de uitvoering en de organisatie van de monitoring in

samenwerking met vrijwilligers. Communicatie met de deelnemers via nieuwsbrieven en bijeenkomsten is belangrijk in verband met de jaarlijkse bijstelling van het beheer en de ontwikkelingen in het beleid.

Collectief weide- en akkervogelbeheer

In 2014 is voor het vierde jaar op deze wijze uitvoe-

ring gegeven aan het weide- en akkervogelbeheer. Om-

dat het collectief weidevogelbeheer een hoge mate van

flexibiliteit kent, hebben de deelnemers en weidevogelgroepen inspraak op het te voeren beheer. De gegevens

jaarlijks veranderingen aangebracht in de beheerplanvan een hogere diversiteit aan akkervogels in de ak-

kerranden ten opzichte van referentiegebieden zonder randen.

Collectief landschapsbeheer

Coördinatiepunt heeft hierbij gezorgd voor het bundelen van alle aanvragen zodat hiervoor nieuwe beheercontracten konden worden afgesloten.

2.10 Overige projecten

die in het voorgaande jaar zijn verzameld, spelen hierbij een belangrijke rol. In de gebieden zorgen de veldco-

In 2014 werd voor het eerst ook het beheer van land-

schapselementen op collectieve wijze aangepakt. Het

Oprichting ‘backoffice’ voor agrarisch natuurbeheer

ördinatoren voor de vertaling van de beheerwensen

is opgedaan met deze collectieve aanpak is het positief

Grondbezit is gestart met het formeren van een back-

naar contracten met agrariërs. Nu er vier jaar ervaring

dat uit de monitoring blijkt dat er sprake is van een geleidelijke toename van de doelsoorten grutto, wulp en

tureluur. Hoewel het collectief akkervogelbeheer minder

Samen met ZLTO, Landschapsbeheer Zeeland,

Brabants Particulier Grondbezit en Zeeuws Particulier

office. Deze zal haar diensten ter ondersteuning van de uitvoering van het agrarisch natuur- en landschapsbe-

heer aanbieden aan de nieuw opgerichte collectieven in

17

Stichting


Nationale Postcode Loterij Noord-Brabant en Zeeland. Deze collectieven zijn met

van het agrarisch natuurbeheer.

werd € 187.500,- ter beschikking gesteld aan communi-

ingang van 2016 verantwoordelijk voor de uitvoering

Coördinatiepunt is de Nationale Postcode Loterij. In 2014 catie en voor kleine projecten van vrijwilligersgroepen

Vergroening nieuw Europees Gemeenschappelijk Landbouwbeleid

en natuurverenigingen. Aansprekende voorbeelden

Dit thema heeft veel aandacht gehad in 2014. Samen

onderzoek naar het broedsucces van steenuilen en een

met ZLTO en BPG is in opdracht van de Provincie het

symposium ‘Europa geeft de streek de groene ruimte’

zijn: een bijdrage aan de film over de Maasheggen, een project in het kader van het Jaar van de Patrijs.

georganiseerd. Daarnaast zijn voor verschillende doel-

groepen presentaties verzorgd. Eind 2014 is in het kader van het project Waterpoort gestart met een uitwerking

Brochure ‘Samen sterk voor het Brabantse landschap’

In 2014 is een brochure samengesteld en verspreid

van de vergroening in pilotgebied Kruislandse Kreken.

met een overzicht van de belangrijkste werkzaamheden

agrariërs uit het gebied.

mee het Coördinatiepunt samenwerkt passeren de revue.

Dit in samenspraak met Waterschap Brabantse Delta en

18

Een belangrijke financier van projecten van het

van het Coördinatiepunt. De diverse doelgroepen waar-

Jaarverslag

’ 14

3 Draagvlakvergroting 3.1 Communicatie Communicatie is hét middel om draagvlak onder de

nen we pas in 2015 vaststellen. De stijging in het aantal

dit belangrijk om:

campagne in Het Groene Woud direct na de Week van

bevolking te verwezenlijken. Voor Brabants Landschap is

het Landschap. Bij 50.000 mensen werd een persoonlijke

1 h et publiek te laten inzien dat het behouden,

herstellen en ontwikkelen van natuur en landschap (kerndoelen) nodig zijn voor het voortbestaan van belangrijke ecosystemen, die cruciaal zijn voor de kwaliteit van leven van toekomstige generaties.

2 begrip te krijgen voor het feit dat deze kerndoelen

alleen te realiseren zijn als natuur een privaatrechtelijke bescherming heeft.

3 a an de subsidie- en fondsenverstrekkers (onder

brief met informatie over de directe omgeving bezorgd. Het resultaat was bijna een verdubbeling van de prog-

nose van 600 nieuwe beschermers. Een verdienste voor

de jarenlange investering die Brabants Landschap in Het Groene Woud heeft gedaan en een bewijs dat het com-

plete welkomstpakket enorm aanspreekt, inclusief handboek, natuurfilm en wandelkaart.

Activiteiten en evenementen

andere de Provincie Noord-Brabant) te tonen dat

draagvlak heeft.

Naast de Dag van het Land-

en de Week van het Land-

schap (Tweede Paasdag)

Brabants Landschap een groot maatschappelijk

schap (najaar) organiseert

Werven en binden beschermers

aanmeldingen is mede te danken aan de zeer succesvolle

Het werven en binden van beschermers gaat niet

vanzelf. Brabants Landschap probeert het publiek vanuit betrokkenheid aan zich te binden. Vandaar dat ‘wer-

ven en binden’ niet als twee losstaande onderwerpen

worden gezien, maar als onlosmakelijk met elkaar verbonden. Om beschermers te werven en te binden zet

Brabants Landschap diverse communicatiemiddelen in en worden activiteiten georganiseerd, zoals hieronder beschreven.

Na de dalende aantallen van de afgelopen jaren konden we eind 2014 weer een kleine stijging noteren. Dit werd niet alleen veroorzaakt door het hogere aantal aanmeldingen, maar ook door het feit dat er minder afmel-

dingen waren. Of er sprake is van een trendbreuk kun-

Brabants Landschap op

en rondom zijn terreinen diverse evenementen in samenwerking met der-

den. In 2014 was dat onder

andere de Brabantse Wal Dag op Landgoed Mattemburgh.

Op diverse landgoederen waren

panden opengesteld voor de Open Mo-

numentendag in september. Onder de noemer ‘Lekker

Landschap’ doen we met de tak Landschapsbeheer mee aan het organiseren van ‘Foodwalks’. In 2014 is er in de

Vloeiweide een foodwalkroute voor de ‘Week’ uitgezet (www.foodwalks.nl). Samen met BN De Stem, Staats-

bosbeheer en Natuurmonumenten is begonnen met het aanbieden van exclusieve lezerswandelingen, inclusief

Onderstaande tabel geeft de ontwikkeling in de aantallen beschermers weer in de afgelopen vijf jaar: 2010

2011

2012

2013

2014

Januari

32.170

Aanmeldingen

753

Afmeldingen Eindtotaal

31.014

30.062

29.439

28.735

880

1.162

1.432

1.766

1.909

1.832

1.785

2.136

1.577

31.014

30.062

29.439

28.735

28.924

19

Stichting


paginagrootte redactionele aandacht voor het des-

een sneakpreview van de nieuwe natuurfilm, een spe-

vanwege dit succes worden in 2015 Brabant breed wan-

ze als eerste bij de opening van de ‘Week’ aanwezig. De

betreffende gebied. Dit bleek een schot in de roos en delingen aangeboden.

Voor beschermers van Brabants Landschap wordt

een exclusief excursieprogramma samengesteld. Dit programma wordt meegestuurd met het magazine.

Daarnaast worden de excursies sinds 2014 ook op de

website aangekondigd. Mede hierdoor is het animo voor de excursies weer gestegen. Op verzoek geeft Brabants Landschap ook rondleidingen en lezingen.

ciale beschermersexcursie en na een streeklunch waren landschapsmarkt op de eerste zondag met deelnemers

van Het Groene Woud trok veel belangstellende bezoe-

kers. Het kinderprogramma ‘Geen brug te ver’, waar kinderen via een spannend uitgezet beleef- en ontdekparcours leerden hoe dieren hun weg vinden in de natuur,

was een groot succes. Het trok 500 schoolkinderen en in de weekenden nog eens duizenden kinderen. Het totaal aantal bezoekers lag rond de 8.000. Het oogstfeest op

de laatste zondag, mede georganiseerd door ‘Het Land van Oirschot’, trok veel mensen uit de regio.

Dag van het Landschap

De Dag van het Landschap heeft als doel regionaal

Paasdag (21 april) kennismaken met Brabants Landschap

informatie over de cultuurhistorie, flora en fauna van

groten. Traditiegetrouw kan het publiek op Tweede

op 10 van zijn locaties tijdens een wandeling met een gids om 12.00, 13.30 en 15.00 uur. Met het thema ‘In

geuren en kleuren’ trok de ‘Dag’ ruim 4.000 bezoekers.

Sinds 2014 organiseren we extra kinderactiviteiten aansluitend op het thema. Mede hierdoor waren er meer gezinnen met kinderen dan in voorgaande jaren.

Week van het Landschap

De Week van het Landschap is voornamelijk bedoeld

om iets extra’s aan te bieden aan onze beschermers

en om lokaal het draagvlak te vergroten. In de laatste

volle week van september stond Het Groene Woud in

het teken van de Week van het Landschap. Op de eerste zondag hadden zich zo’n 200 personen opgegeven voor de exclusieve beschermersdag. Deze ochtend kregen zij

20

Infopunten en buitenlokalen

de naamsbekendheid van Brabants Landschap te ver-

Infopunten bevinden zich altijd in een horecage-

legenheid nabij een gebied. Bezoekers vinden hier

het desbetreffende gebied. Ook zijn er wandel- en fietsroutes verkrijgbaar. Buitenlokalen zijn speciaal bedoeld voor groepen zoals schoolklassen, buurtverenigingen,

bedrijven en vrijwilligersgroepen die georganiseerd de natuur in willen trekken.

In 2014 zijn er in samenwerking met de Gemeente Oirschot 8 horeca info-punten geopend tijdens de Week van het Landschap in Het Groene Woud, waaronder

Herberg de Schutskuil. Brabants Landschap heeft spe-

ciaal voor deze punten een horecazuil ontwikkeld met

touchscreen. Hierop is recreatieve- en natuurinformatie te vinden over de directe omgeving. Bij elk punt zijn

flyers met wandelroutes van het desbetreffende natuurgebied verkrijgbaar. Tevens is een grote wandelkaart

met 10 routes ontwikkeld. Deze routes blijken zeer aan

de knoflookpad, in de zomereditie aan de uilen in Bra-

middel voor Brabants Landschap.

Het Groene Woud en in het winternummer aan de barre

te slaan bij het publiek en zijn derhalve een prachtig PR-

Het aantal bezoekers aan het bezoekerscentrum De

Kraaijenberg blijft stijgen. Dit is mede te danken aan de

bant, in de herfsteditie aan de ontwikkelingen van 15 jaar omstandigheden van de winter.

Website en social media

extra PR die het centrum krijgt door de PR-coördinator

den georganiseerd. Een toename van activiteiten laat

ruim 80.000 gebruikers geweest waarvan ruim 40.000

van de Kraaijenberg en door de vele activiteiten die worhier dan ook een toename van bezoekers zien. In no-

vember is het centrum gesloten vanwege een grondige renovatie. Medio 2015 wordt het vernieuwde centrum

geopend in samenwerking met het nieuwe duurzaamheidscentrum Het Natuurpodium bij de Stay-Okay in Bergen op Zoom.

Steeds meer mensen weten hun weg te vinden

naar de website van Brabants Landschap. In 2014 zijn er unieke bezoekers. Tijdens de ‘Dag’ en de ‘Week’ piekt het aantal websitebezoekers naar meer dan 1.000

bezoekers per dag. Zo’n 2.500 ‘likers’ volgen Brabants

Landschap op Facebook en 1.800 via Twitter. Het social

media veldteam doet dan ook zijn uiterste best om elke keer weer met nieuwe en leuke gebeurtenissen uit het veld te komen.

Communicatiemiddelen

Naast een eigen natuurmagazine brengt Brabants

Nieuwsbrief Landschapsbeheer

Landschap ook films en boeken uit. Tijdens de ‘Week’

Het Groene Woud’, van Mark Kapteijns in première.

de nieuwsberichten en activiteiten van de website.

ging alweer de vijfde natuurfilm, De Mortelen ‘Hart van

Natuurmagazine

Een belangrijk middel om te communiceren met de

achterban is het natuurmagazine. Dit kwartaalblad kenmerkt zich door een hoge inhoudelijke kwaliteit, diep-

gang in de onderwerpen en een verzorgde vormgeving. In 2014 werd in het lentenummer speciaal aandacht

geschonken aan de herintroductie van de boomkikker en

De nieuwsbrief Landschapsbeheer is in 2014 uit-

gekomen via de digitale weg die gevoed wordt uit

Voor vrijwilligersgroepen zoals weidevogelbescher-

ming en uilenbescherming wordt een aparte, digitale

nieuwsbrief gemaakt. Deze nieuwsbrief besteedt zowel aandacht aan heel actuele onderwerpen als aan inhoudelijke thema’s. Daarnaast is er in 2014 een presenta-

tiefolder van het werk van Landschapsbeheer uitgekomen die gebruikt wordt voor voorlichtingsdoeleinden.

21

Stichting


3.2 Fondsenwerving Voor het uitvoeren van bijzondere projecten en aanko-

van bijdragen uit giften en fondsen van derden.

teiten van Brabants Landschap, die buiten de reguliere

cierd kunnen worden, is Brabants Landschap afhankelijk

Richtlijnen voor de jaarverslaglegging

Vanaf 1 juli 2008 is het nieuwe Reglement van de

CBF-keur van kracht. In dit jaarverslag wordt het Regle-

De Stichting Ons Landschap stelt zich ten doel finan-

ciële ondersteuning te vinden voor projecten en activisubsidieregelingen vallen. De stichting zoekt deze on-

dersteuning bij bedrijven, instellingen en particulieren.

Nationale Postcode Loterij

ment CBF-keur en de richtlijn 650 voor fondsenwerven-

Wijffels voor Goede Doelen vindt plaats in de CBF-Keur.

ontving Brabants Landschap via De12Landschappen een

de instellingen gevolgd. De implementatie van de Code

In de opgestelde verantwoordingsverklaring legt het Algemeen Bestuur verantwoording af over drie algemeen geldende principes:

1 scheiden van uitvoering, besturen en toezicht houden;

2 bevorderen van efficiëntie en doelmatigheid;

3 duidelijkheid over omgang met belanghebbenden.

Deze verantwoordingsverklaring is op 13 juni 2014 door het Algemeen Bestuur vastgesteld.

22

Stichting Ons Landschap

pen, die niet via reguliere subsidieregelingen gefinan-

Jaarlijks ontvangt Brabants Landschap een aanzien-

lijke bijdrage van de Nationale Postcode Loterij. In 2014 bedrag van € 937.500,-.Daarnaast ontving het Coördi-

natiepunt via Landschapsbeheer Nederland een regulier jaarlijks bedrag van € 187.500,-. Brabants Landschap en het Coördinatiepunt besteden de gelden van de Nationale Postcode Loterij aan bijzondere projecten. In veel

gevallen worden de gelden ingezet als cofinanciering.

Hierdoor komt extra geld beschikbaar om deze projecten te realiseren.

Jaarverslag

’ 14

3.3 Samenwerking Vrijwilligers

Provincie Noord-Brabant

De vrijwilligers zijn als meest

Zowel bij het ter-

betrokken achterban een onmisbare

reinbeheer als bij het

schakel bij het vergroten van het

landschapsbeheer wordt

draagvlak voor natuurbehoud. Via het

intensief samengewerkt

Coördinatiepunt zijn jaarlijks ruim 2.000

met de Provincie Noord-

vrijwilligers actief en ook bij het beheer

Brabant. Brabants Landschap

van onze natuurgebieden ontvangen we

neemt deel aan vele vormen

veel steun van vrijwilligers. Zij inventariseren,

monitoren, maken verslagen en zijn actief met het

van beleidsoverleg met de Provincie

uitvoeren van praktische beheersmaatregelen. Bij de

Noord-Brabant, zowel op bestuurlijk als op ambtelijk

van het IVN en andere natuurverenigingen dat we grote

Natura2000), landschap (agrarisch natuur- en land-

voorlichting is het te danken aan de inzet van gidsen

manifestaties als de Dag van het Landschap en de Week van het Landschap elk jaar weer kunnen organiseren.

niveau. De belangrijkste beleidsvelden zijn: natuur (EHS, schapsbeheer), ruimtelijke ordening, waterbeleid en ontsnippering.

LandschappenNL

Brabantse Milieufederatie, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en Brabants Particulier Grondbezit

Per 1 juli 2014 is LandschappenNL opgericht als

nieuwe, gezamenlijke organisatie van de koepels De-

12Landschappen en Landschapsbeheer Nederland. Land-

aangesloten partners: de provinciale Landschappen en

Brabant zijn vertegenwoordigd, worden zaken afge-

schappenNL is de ondersteunende organisatie voor de

de provinciale organisaties Landschapsbeheer. De rollen die Landschapsbeheer Nederland en De12Landschappen vervullen, zullen de komende tijd geleidelijk aan

worden geïntegreerd in LandschappenNL. Het nieuwe

samenwerkingsverband zal zich steeds meer manifesteren als dé organisatie voor het Nederlandse landschap. Ook wordt gewerkt aan de bestuurlijke organisatie

van de beide koepels. Het bestuur van De12Landschap-

Via het maandelijks Natuurbeschermingsoverleg,

waarin ook het Ministerie van EZ en de Provincie Noordstemd en wordt samenwerking voorbereid op thema’s als ruimtelijk beleid, waterhuishouding, natuur- en

landschapsbeleid en milieuvraagstukken. De heer ing. J. Baan is voorzitter van dit overleg. Brabants Landschap werkt bij inspraak op overheidsplannen en bij beleids-

beïnvloeding regelmatig samen met de ‘groene’ organisaties.

Waterschappen

pen bestaat uit bestuurlijke vertegenwoordigers van

Landschap wordt hierin door zijn voorzitter, drs. E. van

herstel veelvuldig samen met de waterschappen. Het

de aangesloten provinciale Landschappen. Brabants Dijk, vertegenwoordigd als vice-voorzitter en door

mevrouw drs. J. Baartmans als plaatsvervangend lid. De inhoudelijke aansturing gebeurt door het DRO

(directeuren-rentmeestersoverleg). Directeur van het Brabants Landschap, ing. J. Baan, vertegenwoordigt

Brabants Landschap werkt bij de verwerving en

inrichting van de EHS (natte natuurparels) en bij beekCoördinatiepunt werkt samen in de inhoudelijke advisering bij de realisering van ecologische verbindingszones langs waterlopen.

Rijkswaterstaat

hierin Brabants Landschap. In het algemeen bestuur

heer drs. A.J.M. Rombouts, lid van het Hoofdbestuur, het

gewerkt bij de aanleg van ecoducten, compensatiepro-

van Landschapsbeheer Nederland vertegenwoordigt de Coördinatiepunt Landschapsbeheer. De heer ir. E.J. van Haaften, adjunct-directeur, vertegenwoordigt het Brabants Landschap in het directeurenberaad.

Brabants Landschap overlegt periodiek met de HID

Rijkswaterstaat Noord-Brabant. Hiermee wordt samengramma’s, Ruimte voor de rivieren Stroomlijnprojecten langs de grote rivieren.

23

Stichting


ZLTO, onder andere over

Natuurmuseum Brabant

Op verschillende manie-

onderwerpen zoals (agra-

ren werkt Brabants Landschap

risch) natuurbeheer, stikstof,

samen met het Natuurmuseum

veehouderij en waterbeleid.

Brabant in Tilburg. Zo hebben we

in 2014 samen voor het project ‘Beleef-

ANV’s en collectieven

routes’ een subsidie van de Provincie binnen

gehaald. Bij elk infopunt van Brabants Landschap wordt een beleefroute-app ontwikkeld voor gezinnen die

in het agrarisch gebied. Met name het Coördinatiepunt

museum. Daarnaast hebben beschermers van Brabants

Stimuleringskader en het collectief akker- en weidevo-

aansluit op de succesvolle OO-zone van het NatuurLandschap gratis toegang tot het Natuurmuseum.

Gemeenten

Het Coördinatiepunt Landschapsbeheer heeft met

de meeste Noord-Brabantse gemeenten jaarlijks contact. Deze contacten zijn geïntensiveerd bij de inwerkingtreding van het Groen Blauw Stimuleringskader.

Met de gemeenten waarin terreinen van Brabants Landschap liggen, is jaarlijks contact.

ZLTO

De samenwerking met de ZLTO vindt voornamelijk

plaats via het Coördinatiepunt Landschapsbeheer. Dit is het geval bij diverse regelingen voor agrarisch natuur-

en landschapsbeheer zoals Stimuleringskader, collectief

werkt nauw samen met ANV’s, bij de uitvoering van het gelbeheer. Een nieuwe ontwikkeling is de oprichting

van drie agrarische collectieven. Deze samenwerkingsverbanden van ANV’s zijn gesprekspartner voor het

Coördinatiepunt bij de uitvoering van het agrarisch natuurbeheer.

ECNC

Hoewel Brabants Landschap een provinciale organi-

satie is, wordt rondom het thema biodiversiteit ook regelmatig samengewerkt met het in Tilburg gevestigde

European Centre for Nature Conservation, met name op

het vlak van het versterken van de Brabantse biodiversiteit.

Erfgoedorganisaties

agrarisch natuurbeheer en het Project Agrarisch Land-

keling is er ook regelmatig bestuurlijk overleg met de

met name rond enkele specifieke projecten.

schapsbeheer. In verband met de plattelandsontwik-

24

Agrarische natuurverenigingen spe-

len een belangrijke rol in de uitvoering van projecten

Er vindt overleg plaats met verschillende organisa-

ties op het gebied van erfgoed en monumentenzorg,

Jaarverslag

Manifestpartijen ‘Brabant buiten: Verbindingen versterken!’

In het kader van de verkiezingen voor de Provinciale

’ 14

3.4 Beleid en beleidsbeïnvloeding Provincie Noord-Brabant

Staten van 18 maart 2015 is begin 2014 het initiatief

Natuurnetwerk

festpartijen, die elkaar eerder vonden in het manifest

voering van het provinciale natuurbeleidsplan ‘Brabant,

genomen tot een nieuw verkiezingsmanifest. De manivoor de vorige Statenverkiezingen, hebben hierbij hun gezamenlijke visie op het Brabantse buitengebied

vastgelegd. Bij het manifest zijn de volgende partijen

betrokken: Brabantse Milieufederatie, Brabants Particulier Grondbezit, Toeristisch Ondernemers Platform (TOP) Brabant, ANWB, de waterschappen Brabantse

Delta, Rivierenland, Dommel en Aa en Maas, Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer, ZLTO en Brabants Land-

schap. Met het manifest richten deze organisaties zich tot de toekomstige statenleden over thema’s die een

belangrijke rol spelen in het Brabantse buitengebied,

zoals landbouw, energie, natuur en landschap, water en klimaat. Bijzondere aandacht verdienen de vrijkomende

agrarische bedrijfsgebouwen, toezicht en handhaving in het buitengebied en de vrijetijdseconomie.

In 2014 werd een belangrijke stap gezet in de uit-

uitnodigend groen’. Een grote pijler van het biodiversiteitsbeleid bestaat uit de strategie voor de realisatie

van het Brabantse Natuurnetwerk (voorheen bekend

als Ecologische Hoofdstructuur). Het Brabantse Natuurnetwerk omvat zowel de Rijks-EHS als de provinciale

EHS. De Rijks-EHS omvat alle bestaande natuur en de

nog te realiseren natuur waaraan Europese verplichtin-

gen zijn gekoppeld en is wat betreft financiering de verantwoordelijkheid van het Rijk. De provinciale EHS om-

vat de natuurambitie zonder de Europese verplichtingen en valt onder de verantwoordelijkheid van de Provincie, die samen met betrokken organisaties het gehele Brabantse Natuurnetwerk wil realiseren. Per 1 mei 2014

ging hiervoor het Groen Ontwikkelfonds Brabant (GOB) van start. In dit fonds is € 240 miljoen opgenomen voor

25

Stichting


het realiseren van de ontbrekende delen van het Na-

heid, natuur en landschap. In de Verordening Ruimte

betrokken organisaties te bekrachtigen werd op 20 mei

ontwikkelingen, worden de provinciale kaders voor dit

tuurnetwerk. Om de samenwerking tussen Provincie en 2014 een samenwerkingsovereenkomst gesloten.

Agrarisch natuur- en landschapsbeheer

Een andere belangrijke doelstelling uit het provin-

ciale natuurbeleidsplan vormde de evaluatie van de

regelingen voor agrarisch natuur- en landschapsbeheer. In de uitvoering daarvan is het Coördinatiepunt vaak

betrokken. Deze uitgebreide evaluatie verscheen medio

2014. Het beeld dat hieruit naar voren komt, is dat de inzet van Provincie gunstig afsteekt bij andere provincies door de grote inzet en de continuïteit. Het duurzaam

behoud van de Brabantse soorten is daarmee echter nog

onderwerp bepaald. Met name over de veehouderij is de Provincie uitgebreid in dialoog gegaan met maatschappelijke organisaties. Kernpunten hierin zijn de aanpak

van de overbelaste gebieden en het streven naar meer grondgebondenheid. Begin 2014 werd nieuw beleid

vastgesteld om de transitie naar een duurzame veehouderij te stimuleren. Hierbinnen nemen urgentiegebie-

den een belangrijke plaats in. In deze gebieden mogen

alleen ontwikkelingen plaatsvinden die de overlast verminderen.

Infrastructuur

niet bereikt. Ten aanzien van landschap is bereikt dat

liger is geworden. Lokaal zijn er ook positieve effecten

Eindhoven vastgesteld. In het voortraject heeft Brabants

het op veel plaatsen aanmerkelijk mooier en kleinschaop recreatie. De uitkomsten en aanbevelingen worden betrokken bij de verschillende ontwikkelingen in het agrarisch natuur- en landschapsbeheer.

Plattelandsontwikkeling

Een belangrijk overkoepelend thema bij de Pro-

vincie is plattelandsontwikkeling. De Provincie heeft

ingezet op een nieuwe koers met aandacht voor betere samenhang tussen economie, leefbaarheid, gezond-

26

waarmee de Provincie voorwaarden stelt aan ruimtelijke

Na een langdurig proces werd in oktober door de

Provincie het voorlopig voorkeursalternatief voor de Ruit Landschap, samen met de Brabantse Milieufederatie en het Platform Noordoostcorridor, aangegeven dit niet te

kunnen steunen en gepleit voor een alternatieve oplossing van de verkeersproblematiek. In november werd

door de Tweede Kamer bij de bespreking van de rijks-

bijdrage aan dit project een motie aangenomen waarin

wordt opgeroepen het plan aan te passen. Het Rijk en de Provincie zullen hiervoor met elkaar in overleg treden.

Jaarverslag

’ 14

Rijk

Op basis van het huidige kabinetsbeleid zijn enkele

maatregelen genomen waarmee eerdere bezuinigingen enigszins werden verzacht. Dit heeft geleid tot het be-

schikbaar komen van middelen voor grote natuurprojecten in het Nationale Natuurnetwerk (voorheen bekend als EHS). In 2013 en 2014 waren deze middelen echter

nog beperkt. In 2015 en 2016 komt meer budget beschikbaar. De middelen voor het beheer van de bestaande natuurgebieden zijn tot nu toe gewaarborgd.

waarin per gebied alle maatregelen en het

trekkerschap hiervan zijn vastgelegd. Op 20 mei

werden voor bijna alle Natura2000-gebieden deze

uitvoeringsovereenkomsten getekend. Aanvullend moet de aanpak van de stikstofproblematiek nog worden opgelost. Dit verloopt via de landelijke Programmatische

Aanpak Stikstof (PAS). Deze zal naar verwachting in 2015 worden vastgesteld, waarna de Natura2000-beheerplannen eveneens kunnen worden vastgesteld.

Europa

Natura2000 en de Programmatische Aanpak Stikstof

De Europese Unie nam onder de noemer Natura2000

het initiatief om de belangrijkste Europese natuurgebieden te beschermen. In Noord-Brabant liggen 21 Natura2000-gebieden, waarvan 10 overlappen

met de terreinen van Brabants Landschap. Voor alle

Natura2000-gebieden wordt een beheerplan opgesteld

waarin wordt vastgelegd hoe en wanneer de doelen voor een gebied gehaald moeten worden. Daarnaast wordt

in het beheerplan beschreven hoe wordt omgegaan met activiteiten in en rondom Natura2000-gebieden, die

negatieve effecten hebben op deze doelstellingen. Voor vrijwel alle gebieden is inmiddels een conceptbeheer-

plan opgesteld. Na een lange periode van stilstand is in 2013 dit proces weer gestart. Een belangrijk resultaat hierbij zijn de uitvoeringsovereenkomsten

Gemeenschappelijk Landbouwbeleid

Een ander belangrijk Europees dossier is het Ge-

meenschappelijk Landbouwbeleid, dat met ingang van 2015 vernieuwd wordt vormgegeven. Er komt meer

nadruk te liggen op de ‘vermaatschappelijking’. Dat

betekent dat directe inkomenssteun wordt verminderd

en dat de financiële steun meer gerechtvaardigd wordt door de meerwaarde op het gebied van voedselzekerheid en -veiligheid, leefomgeving, natuur, landschap,

milieu, klimaat en biodiversiteit. Vanuit verschillende invalshoeken en door verschillende partijen wordt op

dit moment nagedacht over het GLB. Zowel vanuit het agrarisch natuur- en landschapsbeheer als vanuit het

thema water ziet men kansen voor cofinanciering. Bra-

bants Landschap volgt de ontwikkelingen van dit dossier daarom nauwlettend.

27

Stichting


4 Organisatie 4.1 Bestuur Brabants Landschap is een stichting met een bestuur,

de nieuwe vormen van financiering en subsidiëring van

stuur, en een directie.

Algemeen Bestuur gaf haar goedkeuring aan de jaar-

bestaande uit een Algemeen Bestuur en een Hoofdbe-

Belangrijke taken van het Hoofdbestuur zijn het interne

toezicht op het door de directie gevoerde beleid, het ne-

men van besluiten over grondtransacties, het vaststellen van de Meerjarenraming en het financiële beheer. Het

Hoofdbestuur kwam zes keer bijeen in 2014. De belang-

rekening 2013, Meerjarenraming 2014-2017 en begroting 2015 en dechargeerde de penningmeester. Andere be-

langrijke agendapunten waren: de fusie van De 12Landschappen met Landschapsbeheer Nederland, stand van zaken procedure Staatssteun en de Noordoost Corridor

rijkste agendapunten waren het beleidsplan 2015-2020,

Volgens rooster traden af:

zaken VGG-procedure, Meerjarenraming 2015-2018, het

❋ Mevrouw A. van den Berg te Dinteloord

benoemingsprocedure nieuwe voorzitter, stand van

beleggingsbeleid van de stichting, fusie De 12Landschappen en Landschapsbeheer Nederland. In totaal werden 34 transactievoorstellen voor verwerving behandeld,

waaronder ook verwervingen door middel van ruiling. In totaal werd hiermee 198 hectare verworven in 2014. Het Algemeen Bestuur bestaat uit een brede verte-

❋ Mevrouw drs. M. Abrahams te Best

❋ De heer dr. F.J.M. Ellenbroek te Tilburg

❋ De heer mr. M.W. Kramer te Ulvenhout

❋ De heer dr. A.J.M. Rombouts te Rijsbergen ❋ De heer drs. J. Schipper te Breda

❋ De heer jhr. Mr. E. Speeckaert te Wouwse Plantage ❋ De heer prof.mr. P.C.E. van Wijmen te Breda

genwoordiging van de Brabantse maatschappelijke

De heer Kramer had aangegeven af te zien van herbe-

voegdheden waaronder de benoeming van de leden van

Hij was lid van het Algemeen Bestuur vanaf 1996 en

geledingen. De leden beschikken over belangrijke be-

het Hoofdbestuur, het benoemen van de voorzitter in

functie, het vaststellen van het (financiële) jaarverslag, de begroting en het beleid op hoofdlijnen. Tevens hebben zij een adviserende rol en een signaleringsfunctie richting Hoofdbestuur en directie. In 2014 kwam het

Algemeen Bestuur twee maal bijeen: op 13 juni voor de

jaarvergadering en op 30 oktober voor de najaarsverga-

dering bestaande uit een bestuurlijk en thematisch deel.

Jaarvergadering Algemeen Bestuur

Op 13 juni werd vergaderd in Loods K van Fort Altena.

De restauratie van de loods was net voltooid en de ruimte werd door het Algemeen Bestuur voor het eerst in

gebruik genomen. Voor de traditionele vroege ochtend

noeming en het bestuurslidmaatschap te beëindigen. vaak present bij de vergaderingen. Helaas kon hij bij deze vergadering niet aanwezig zijn. De voorzitter

bedankte hem voor zijn inzet. De heer Baan zegde toe

een bezoek te brengen aan de heer Kramer en hem het

Landgoederenboek te overhandigen. De overige afgetreden leden werden onder applaus herbenoemd. Ook de

heer mr. H. Hillenaar trad terug op eigen verzoek. Reden

hiervoor is dat hij vanwege een nieuwe baan vertrekt uit Noord-Brabant. Hij was bestuurslid sinds 2011 en heeft

o.a. geadviseerd inzake de overlast door motorcrossers.

Helaas kon hij niet aanwezig zijn bij de vergadering. Als dank voor zijn inzet werd de heer Hillenaar een boek toegestuurd.

excursie was weer veel belangstelling. De excursie ver-

Als kandidaatleden werden door het Hoofdbestuur voor-

de Oostwaardpolder.

•❋ De heer prof.dr. A.J.A.G. Extra te Oisterwijk. De heer

trok vanuit Fort Bakkerskil en er werd gewandeld door

In de vergadering werd het jaarverslag 2013 behandeld en goedgekeurd door het Algemeen Bestuur. Bij de behandeling van de jaarrekening 2013, Meerjarenraming

2014-2017 en begroting 2015 werd aandacht besteed aan

28

grondverwering in de Ecologische Hoofdstructuur. Het

gedragen:

Extra is hoogleraar Taal en Minderheden aan de

Universiteit van Tilburg. Tevens is hij betrokken bij

de natuur in Noord-Brabant en bij het werk van Brabants Landschap in het bijzonder.

Jaarverslag

John Carp

❋ De heer P.J.J.M. Swinkels te Breda. Hij heeft econometrie gestudeerd en is directielid van Bavaria. Hij

is betrokken bij de Brabants natuur en het werk van Brabants Landschap.

Beide kandidaten werden bij acclamatie benoemd

’ 14

Frans Sluijter

geschikte opvolger te vinden. Bij acclamatie ging de

vergadering akkoord met het verzoek tot verlenging van

de bestuurstermijn van de voorzitter, de heer E. van Dijk.

Tevens werd gevraagd aan het Algemeen Bestuur mogelijke kandidaten voor te dragen.

tot lid van het Algemeen Bestuur.

De vice-voorzitter, mevrouw J. Baartmans legde het ver-

Bestuur te overlijden. Op 11 oktober overleed op 75-jarige

de voorzitter, de heer drs. E. van Dijk, te verlengen met

Bestuur sinds 2003. Hij was onder andere actief in het

zoek voor aan het Algemeen Bestuur om de termijn van

een extra termijn van maximaal 4 jaar, onder verwijzing naar artikel 4 lid 4 van de statuten. Reden hiervoor is

dat de heer Van Dijk in de najaarsvergadering van 30

oktober statutair gezien terug moet treden als voorzitter. Door een extra termijn van de huidige voorzitter heeft het Hoofdbestuur voldoende gelegenheid een

In memoriam

In 2014 kwamen helaas twee leden van het Algemeen

leeftijd de heer ir. J.C. Carp. Hij was lid van het Algemeen verzet tegen het traject van de Noordoost Corridor door het Dommeldal. Op 21 november overleed de heer prof.

dr.ir. F.W. Sluijter op 78-jarige leeftijd. Hij was lid van het Algemeen Bestuur sinds 2007. Zij waren beiden actief

voor Brabants Landschap tot op het laatste moment voor hun overlijden. Brabants Landschap is hen dankbaar.

29

Stichting


Najaarsvergadering Algemeen Bestuur

Op 30 oktober 2014 kwam in het bestuurlijk deel van

de bijeenkomst een aantal mutaties in het Hoofdbestuur en Algemeen Bestuur aan de orde.

De heer prof.mr. J.M. Verschuuren gaf aan terug te

willen treden als lid van het Hoofdbestuur vanwege zijn

(penningmeester), mevrouw A. Dielissen (lid Algemeen

Bestuur), de heer P. Wolff (lid Algemeen Bestuur) en ing. J. Baan (directeur). Door het Hoofdbestuur is een pro-

fielschets opgesteld om tot een goede keuze te kunnen komen.

drukke werkzaamheden als hoogleraar, en af te zien van

In het thematisch deel van de najaarsvergadering werd

Verschuuren blijft lid van het Algemeen Bestuur. De

het Algemeen Bestuur. De heer J.M. Verschuuren, die een

een tweede termijn als Hoofdbestuurslid. De heer

voorzitter bedankte de heer Verschuuren voor zijn deskundige inzet als Hoofdbestuurslid en overhandigde

hem een boeket. Om de vacature in te vullen die was

ontstaan door het terugtreden van de heer Verschuuren werd voorgesteld te benoemen tot lid van het

Hoofdbestuur de heer mr. J.K.B. van Daalen, lid van het Algemeen Bestuur sinds 2010. De heer J. van Daalen is

rechter van beroep. Onder applaus ging de vergadering akkoord met de wijzigingen in het Hoofdbestuur.

De heer drs. P.H.M. Burgering had aangegeven terug te willen treden wegens leeftijd als lid van het Alge-

meen Bestuur. Hij was lid sinds 1982 en was lange tijd

de verbindende schakel met de waterschappen. Onder applaus overhandigde de voorzitter hem een boeket

en een boekwerk. Als kandidaatlid werd voordragen de

heer J.A.M. Vos te Ulvenhout. De heer Vos was dijkgraaf

en is momenteel burgemeester van de Gemeente Steenbergen. Onder applaus ging de vergadering akkoord met

het conceptbeleidsplan van de stichting voorgelegd aan

inhoudelijke inbreng had in het beleidsplan, gaf een toelichting. Hij ging in op de noodzakelijkheid van het be-

leidsplan. Het is een leidraad voor transparantie richting externe relaties, maar ook een referentiekader voor het

interne functioneren. Voor het CBF- keur dient de stich-

ting ook over een beleidsplan te beschikken. Vervolgens werden er presentaties gehouden door de directeur, de heer J. Baan, de heer A. Simons, coördinator beheer en

projecten en de heer E. van Haaften, adjunct-directeur. De heer Baan gaf een toelichting op het beleidsplan

m.b.t. de organisatie; de heer Simons m.b.t. natuur- en gebouwenbeheer en de heer Van Haaften m.b.t. landschapsbeheer, voorlichting en vrijwilligersbeleid. De

diverse opmerkingen en suggesties van de leden van het Algemeen Bestuur worden verwerkt in het beleidsplan,

waarna het in de jaarvergadering van 2015 aan het Algemeen Bestuur ter goedkeuring zal worden voorgelegd.

Beheercommissie

zijn benoeming tot lid van het Algemeen Bestuur.

In verband met de benoemingsprocedure van een

heer E. Brouwer, de heer C. Bastmeijer, de heer J. Dirkx,

nieuwe voorzitter werd op voorstel van het Hoofdbe-

stuur een vertrouwenscommissie ingesteld, bestaande uit twee leden van het Algemeen Bestuur, twee leden

van het Hoofdbestuur en de directeur. De vertrouwenscommissie wordt gevormd door mevrouw J. Baartmans

30

(vice-voorzitter), de heer M. van Bouwdijk Bastiaanse

De Beheercommissie werd in 2014 gevormd door de

heer A. Rombouts (voorzitter), mevrouw K. Albers, de de heer H. Moller Pillot, de heer J. Vogels, de heer P.

Wolff, de heer P. van Wijmen, de heer J. Baan, de heer E.J. van Haaften, de heer E. van Ingen en de heer A. Si-

mons. Informatie over de behandelde onderwerpen is opgenomen in § 1.3 Beheerplanning.

Jaarverslag

’ 14

4.2 Personeel Per 31 december 2014 waren er 51 medewerkers werk-

Op 10 januari vond de Nieuwjaarsbijeenkomst voor de

Vier van deze medewerkers maakten gebruik van de

een excursie over twee nieuwe ecoducten in Leende.

zaam bij Brabants Landschap, waaronder 12 parttimers. 55+-regeling, wat inhoudt dat ze 1 dag per week minder werken.

In het verslagjaar vonden een paar wijzigingen plaats in het personeelsbestand.

De heer ir. E.J. van Haaften is per 1 januari 2014 werk-

zaam als adjunct-directeur. Hij volgde hiermee de heer

ing. H.J. van Ingen op die per 31 december 2013 afscheid had genomen als adjunct-directeur. Tot 1 januari 2014 was de heer Van Haaften beleidsmedewerker. Als

adjunct-directeur geeft hij leiding aan het Coördinatiepunt Landschapsbeheer en voorlichting. De heer ing.

H.J. van Ingen is met ingang van 1 januari 2014 parttime werkzaam als rentmeester voor de stichting. De heer ir.

A. Simons is per 1 januari 2014 werkzaam als coördinator beheer en projecten. Tot die tijd was hij projectmedewerker.

In 2014 werden drie personen tijdelijk in dienst geno-

men. Per 1 februari werd de heer T.J. van Leeuwen aan-

genomen als projectmedewerker, fulltime. Zijn contract loopt af op 1 februari 2016. Mevrouw M.H.P. Snelting-

van Dijk werd op 1 september 2014 in dienst genomen

als medewerkster voorlichting, fulltime. Op 30 juni 2015

loopt haar contract af. Zij verving mevrouw S.C.A. Koenvan Loon, medewerkster voorlichting, in verband met ziekte en zwangerschapsverlof. Mevrouw A.G. StoopSiemons kreeg op 1 september een tijdelijk contract

aangeboden als administratief medewerkster voor het

Coördinatiepunt Landschapsbeheer. Haar contract loopt

medewerkers van de stichting plaats. Deze startte met Een van deze ecoducten vormt een belangrijke schakel voor ons natuurterrein Valkenhorst met omliggende

gebieden. Vergaderd werd in Herberg De Scheuter te

Leende. Hierbij kwamen de ontwikkelingen op het gebied van beheer-, aankoop- en personeelsbeleid aan

de orde. De sportmiddag werd op 7 mei gehouden op

Haanwijk. Er werd gevoetbald tegen de collega’s van het Limburgs Landschap. De middag werd afgesloten met een barbecue. Het personeelsfeest voor medewerkers

en oud-medewerkers met partners werd gehouden op

3 oktober in de Fazanterie te Ulvenhout. ’s Middags was

er keuze uit diverse activiteiten zoals een fietstocht door het Markdal en een stadswandeling in Breda.

Personeelsbeleid

De stichting kent een personeelsvertegenwoordi-

ging, die enkele keren per jaar bijeenkomt onder voorzitterschap van de directeur. Vanuit het Hoofdbestuur is

een personeelscommissie samengesteld die het perso-

neelsbeleid volgt en stuurt. Er is een interne en externe klachtenregeling opgesteld. Daarnaast bestaat er een regeling met betrekking tot opleidingsfaciliteiten. Op

het gebied van arbo, veiligheid en VCA-certificering worden door het Brabants Landschap bijscholingscursussen georganiseerd. Tenminste eenmaal per twee jaar worden er functioneringsgesprekken gevoerd. Haaren, mei 2015 J. Baan, directeur

af op 29 februari 2016.

31

Stichting


4.3 Leden Algemeen Bestuur 2014 Ere-voorzitter: mr. F.J.M. Houben mevr. drs. M. Abrahams te Best mevr. drs. K. Albers te Maarheeze

mevr. drs. J.L.M. Baartmans-van den Boogaart* te ’s-Hertogenbosch (vice-voorzitter) J.J.M. Bakker te Sleeuwijk

prof. dr. Th.A.M. Beckers te Tilburg

mevr. A. van den Berg te Dinteloord ir. A.C.J. Besselink te Etten-Leur

mr. M.E.B.M. van Bouwdijk Bastiaanse* te Haaren (penningmeester) ir. J.C. Carp te Son en Breugel (overleden 11-10-2014) mr. C.A.M. Collart te Leende

mevr. drs. C.J.F.M. Corsten-Hulsmans te Breda mr. J.K.B van Daalen* te Rosmalen mevr. mr. J.H.C. Dielissen te Breda

drs. W.N. van den Dries te Helvoirt

drs. E. van Dijk* te Ulvenhout (voorzitter) dr. F.J.M. Ellenbroek te Tilburg

prof.dr. A.J.A.G. Extra te Oisterwijk dr. R. Gaymans te Made

mevr. drs. M. Greve-Stuart te Heeze ir. E.H.J.M. de Groot te Uden

dr. J.G. Kloosterboer te Eindhoven mr. W.R. Ligtvoet te Nuenen

M.Th.J.M. van Lith Mpm te Eersel jhr. R.H. Loudon te Heeze

B.H.P.J.M. de Louweren te Breda

drs. L.W.J. Mertens te Ulvenhout

ir. C.M.M. Molle te Valkenswaard dr. H.K.M. Moller Pillot te Tilburg R.J. van de Mortel te Vught

drs. A.L.M. Nelissen te ‘s-Hertogenbosch drs. G.J. van Nuland te Dongen

mevr. E.M.M. Peters-van Dijk te Drunen

dr. F.A. Petter* te Bergen op Zoom (secretaris) drs. W. Philips te Eindhoven

drs. P.H.M. van Poppel te Vught

drs. A.J.M. Rombouts* te Rijsbergen drs. J. Schipper te Breda

ir. A.J.A.M. Segers te Vught

prof. dr.ir. F.W. Sluijter te Heeze (overleden 21-11-2014) jhr. mr. E.Th.P.M. Speeckaert te Wouwse Plantage dr. J. van der Straaten te Tilburg drs. P.J.J.M. Swinkels te Breda

mevr. drs. E.A. Thorissen te Eindhoven

prof. mr. J.M. Verschuuren te Oisterwijk J.A.M. Vos te Ulvenhout

drs. A.A.J. Wintjes te Sint-Michielsgestel drs. P.V.I.M. Wolff te Eindhoven ir. P.E. Wolter te Steensel

drs. A.R. Wolters te Tilburg

prof. mr. P.C.E. van Wijmen (erelid) te Breda *lid Hoofdbestuur

32

Jaarverslag

’ 14

4.4 Relevante nevenfuncties leden Algemeen Bestuur 2014 Mevrouw drs. M. Abrahams lid Algemeen Bestuur Waterschap De Dommel, lid Project Advies ComMevrouw drs. K. Albers

missie Het Groene Woud, secretaris IVN Best

ecologisch adviseur, lid Beheercommissie Brabants Landschap

Mevrouw drs. J. Baartmans-van den Boogaart bestuurslid Stichting Kasteel Heeswijk, plaatsvervangend bestuurslid Mevrouw A. van den Berg Ir. A.C.J. Besselink

De12Landschappen, lid Redactiecommissie Brabants Landschap

voorzitter Stichting Vrienden van de Westbrabantse Waterlinie directeur Dutch institute World Class Maintenance

Mr. M.E.B.M. van Bouwdijk Bastiaanse bestuurslid Streekrekening Groene woud, penningmeester Stichting Ons Landschap, directeur ABN AMRO Mees Pierson

mr. C.A.M. Collart te Leende bestuurslid en terreincommissaris Eindhovensche Golf, voorzitter kennisMr. J.K.B. van Daalen Mevrouw mr. J.H.C. Dielissen

platform Energie Neutraal Wonen in Brainport voorzitter Grondkamer Oost

programmaleider ARK Natuurontwikkeling

Drs. W.N. van den Dries bestuurslid Stichting Kasteel Heeswijk, lid Redactiecommissie Brabants Landschap

Drs. E. van Dijk penningmeester Stichting Natuurmuseum Brabant, voorzitter Stichting Ons Landschap, vice-voorzitter De12Landschappen, voorzitter Taskforce

Natuur en Economie, vice-voorzitter Provinciale Raad Gezondheid, wetDr. F.J.M. Ellenbroek Mevrouw drs. M. Greve-Stuart

houder Gemeente Alphen-Chaam

directeur Natuurmuseum Brabant voorzitter IVN Heeze-Leende

Ir. E.H.J.M. de Groot lid Raad van advies IVN Noord-Brabant, Lid Dagelijks Bestuur en AlgeDr. J.G. Kloosterboer M.Th.J.M. van Lith Dr. H.K.M. Moller Pillot

meen Bestuur Waterschap Aa en Maas, bestuurslid Water Natuurlijk lid Algemeen Bestuur Waterschap De Dommel lid Algemeen Bestuur Waterschap De Dommel lid Beheercommissie Brabants Landschap

R.J. van de Mortel voorzitter Provinciale commissie Boomfeestdag Brabant, vice-voorzitter

Stichting Landgoed Baest, burgemeester gemeente Vught, vice-voorzitter VBG

Drs. A.L.M. Nelissen lid Algemeen Bestuur Stichting Kasteel Heeswijk, voorzitter Raad van Drs. G.J. van Nuland Mevrouw E.M.M. Peters-van Dijk

Commissarissen Brainport Development BV directeur Brabant Water

lid Natuur- en Milieuvereniging gemeente Heusden

Dr. F.A. Petter voorzitter Provinciale Raad Gezondheid, burgemeester gemeente Bergen Drs. P.H.M. van Poppel

op Zoom

waarnemend voorzitter Provinciale Omgevingscommissie

Drs. A.J.M. Rombouts voorzitter Beheercommissie Brabants Landschap, bestuurslid Ir. A.J.A.M. Segers

Landschapsbeheer Nederland

commissaris Brabant Water NV en Nederlandse Waterschapsbank

Prof. dr.ir. F.W. Sluijter lid Algemeen Bestuur Waterschap De Dommel, bestuurslid Brabants Mr. E.Th.P.M. Speeckaert

Particulier Grondbezit

eigenaar Wouwse Plantage

Mevrouw drs. E.A. Thorissen lid Redactiecommissie Brabants Landschap, conservator Brabant Collectie Prof. dr. J.M. Verschuuren hoogleraar Europees- en internationaal milieurecht, hoogleraar SustainaJ.A.M. Vos

Drs. A.A.J. Wintjes Drs. P.V.I.M. Wolff Ir. P.E. Wolter

bility Center Tilburg University

waarnemend burgemeester gemeente Steenbergen lid Algemeen Bestuur Stichting Kasteel Heeswijk lid Beheercommissie Brabants Landschap coördinator Groene Corridor

Drs. A.R. Wolters directeur ECNC, voorzitter NWO Stuurgroep Biodiversiteit, CE ECNC Land & Sea Group

Prof. mr. P.C.E. van Wijmen voorzitter Raad Landelijk Gebied, lid Beheercommissie Brabants Landschap lid Redactiecommissie Brabants Landschap

33

Stichting


4.5 Personeelsbezetting 2014 Kantoor Haaren ing. J. Baan, directeur-rentmeester

dr. M.A. Caspers, medewerker redactie

mw. drs. E.H.W. van Gompel, directiesecretaresse (part-time) ir. E.A. van Haaften, adjunct-directeur

mw. E. Hassas, medewerkster financiën/administratie (part-time) ing. H.J. van Ingen, rentmeester (part-time) mw. A.B.J. Kelderman BBa, voorlichter

mw. S.C.A. Koen-van Loon BSc, medewerkster voorlichting

mw. A.M.D. Mallien-Jansma, medewerkster receptie en administratie (part-time) mw. A.A.J.C. Mulders-Boers, medewerkster administratie (part-time) W.H.A. Peters, medewerker vastgoedbeheer

mw. J.M.G.H. van der Sande-van de Ven, directiesecretaresse (part-time) ir. A.W. Simons, coördinator beheer en projecten

mw. P.J.J. IJpelaar-van Mierlo, medewerkster receptie en administratie (part-time) J.J.M. van Zeeland, hoofd financiën ir. W.L. Zonneveld, bouwkundige

Buitendienst District West

W.F.J.R. van Schipstal, terreinmedewerker

K.A. Elshout, terreinmedewerker

G.L.M. Traa, beheerder

J.J.H. van Doormaal, terreinmedewerker J.P.M. Hop, beheerder (part-time) W.M.J.M. de Jong, beheerder

D.J. de Jonge, terreinmedewerker

F. W.J.M. Kolsters, terreinmedewerker K. Koopmans, beheerder

H.C. Mos, terreinmedewerker B. Pörtzgen, beheerder

J. Schenkeveld, terreinmedewerker ing. J. Schep, districtsbeheerder J.H. Vink, terreinmedewerker

E. van der Zee, terreinmedewerker District Oost

H.J.M. Burgers, terreinmedewerker

B.R.H. Vervest, terreinmedewerker

Landschapsbeheer

ing. G.C.F. Braat, coördinator West-Brabant

mw. A.T.M. Huijden, secretaresse (part-time) ing. C. Larosch, medewerker regelingen

M. Renes, veldmedewerker Oost-Brabant

E.A. Rijken, coördinator vrijwilligers (part-time) ing. F.J.M. ter Schure, coördinator Oost-Brabant

ir. J. Sloothaak, medewerker soortenbescherming A.P.T. Stoop, veldmedewerker West-Brabant

C.J.L.M. Voets, veldmedewerker Midden-Brabant

M.G.M. de Bijl, beheerder

Tijdelijke medewerkers

ing. M.F. Fliervoet, districtsbeheerder

Mw. M.H.P. Snelting-van Dijk BComm,

G.J.M. Derks, terreinmedewerker (part-time) A.M. van Houts, terreinmedewerker

M.M.J.W. Kapteijns, terreinmedewerker T.C. de Mol, beheerder

M.J.B. Philipsen, terreinmedewerker T.J.M. Quekel, beheerder

34

W.P.J. Schrauwen, terreinmedewerker (part-time)

T.J. van Leeuwen BASc, projectmedewerker medewerkster voorlichting.

Mw. A.G. Stoop-Siemons,als administratief me-

dewerkster Coördinatiepunt Landschapsbeheer, part-time.

Jaarverslag

5 Bijlagen

’ 14

5.1 Specificatie natuurterreinen Stand per 31-12-2014 per beheerregio

in hectares

Brand: Brand, Brokkenbroek, Leemputten 674 Brestbosch: Brestbosch, Vilt, Zevenhutten 417 Dommeldal: Dommelbeemden, Dommeldal, Gasthuiskamp, Geregt, Mortelven Nuenens Broek, Ruweeuwsels, Croy 665 Groote Beerze: Baest, Groote Beerze, Kleine Beerze, Landschotse Heide, Neterselse Heide 1.133 Groote Slink: Groote Slink, Sijp, Krim 773 Heeswijk 107 Herbertusbossen: Astense Aa, Braakhuizensche Heide, Kreylse Bos, Herbertusbossen, Hugterheide 1.234 Karregat: Berkt, Karregat, Nulandse Heide 69 Keent: Keent, Mariëndal, Reekse Bergen 360 Mattemburgh: Hoogerwaard, Lindonk, Mattemburgh, Markiezaat, 2.448 Mortelen Mortelen,Oirschotse Dijk, Scheeken 1.693 Nemerlaer: Kerkeindse Heide, Nemerlaer, Oude Hondsberg, Uilenbroek 765 Pannenhoef: Blauwe Kamer,Ettense Gemeentebossen, Krabbebossen, Pannenhoef, Vloeiweide 1.001 Pompveld: Fort Altena, Fort Bakkerskil, Fort Giessen, Groesplaat, Pompveld, Pax, Struikwaard, Uppelse Molen, Witdammen 614 Regte Heide: Nieuwkerk, Ooijevaarsnest, Riels Laag, Gemeentebossen Goirle 884 Roode Weel: Oudland, Pottersbos, Roode Weel 171 Roovertse Heide: Abcoven, Annanina’s Rust, Beleven, Dal van de Reusel,Gorp de Ley, Roovertse Heide,Zwartven 1.243 Tongelaar: Kraaijenbergse Plas, Maasuiterwaarden, Tongelaar, Vogelshoek 764 Valkenhorst: Groote Heide, Gijzenrooi, Heezerven, Moerputten, Valkenhorst 1.437 Vughtse landgoederen: Eikenhorst, Helvoirts Broek, Jagershagen, Sparrendaal, Venrode, Wargashuyse, Haanwijk,Pettelaer, Sterrenbosch, Zegenwerp 733 Zoomland Boslust, Buitenlust, Groot Molenbeek, Zoomland, Zuren Hoek 745 Totaal Van de totale oppervlakte is >> in erfpacht: 2.185 hectare in beheer: 520 hectare

17.930

35

Stichting


5.2 Overzicht projecten Opgestart - planvorming -Diverse objecten natte natuurparels -Diverse objecten kleine inrichtingsprojecten -Mortelen/Scheeken ontwikkeling nat schraalland -Mortelen/Scheeken omvorming populierenbos -Valkenhorst venherstel voormalige pachtlocatie ‘Verkooyen’ -Brand ontwikkeling nat schraalland -Fort Giessen restauratie -Haanwijk Museaal landschap -Mortelen/Scheeken herintroductie Edelhert -Diverse objecten maatregelen in het kader van Natura2000 -Diverse objecten onderzoeksproject toepassen zuiveringsslib ten behoeve van natuurontwikkeling -Mortelen aanleg (spoor)ecoduct

36

Opgestart - uitvoering -Diverse objecten -Diverse objecten -Brand -Mortelen/Scheeken -Diverse objecten -Oirschotse Dijk -Mortelen/dommeldal -Mortelen -Mattemburgh -Mortelen -Mortelen/Scheeken -Diverse objecten -Heeswijk -Astense Aa -Mortelen

maaien nat schraalland bestrijding Amerikaanse vogelkers aanleg poelen en zoommantelvegetaties, maaien rietland en nat schraalland omvorming populierenbos kleine inrichtingsprojecten Groene Corridor Kloppend Hart van het Groene Woud herstelplan zwartblauwe rapunzel infocentrum De Kraaijenberg natuurcompensatie COT ‘Tregelaar’ uitvoering diverse inrichtingsprojecten Bidbook Groene Woud maatregelen in het kader van Natura2000 laanherstel restauratie begraafplaats Wiegersma aanleg (spoor)ecoduct

Afgerond -Diverse objecten -Diverse objecten -Diverse objecten -Fort Altena -Tongelaar -Valkenhorst -Groote Slink -Brand -Hoogerwaardpolder -Herbertusbossen -Keent -Wargashuyse -Nuenens Broek & Mortelen -Diverse objecten

aanleg poelen plaggen vergraste heide maaien nat schraalland herbestemming ‘loods K’ biotoopverbetering Kamsalamander Natte Natuurparel Valkenhorst biotoopverbetering Vinpootsalamander aanleg poelen en zoommantelvegetaties, maaien rietland en nat schraalland nieuwe werkschuur vernieuwing werkschuur herinrichting naar infopunt Taurus en Brabants Landschap ontsnippering N65 extra maaien t.b.v. verschraling kleine inrichtingsprojecten

Jaarverslag

’ 14

5.3 V erantwoordingsverklaring Stichting het Noordbrabants Landschap, CBF

Het Algemeen Bestuur van de stichting Het Noordbra-

Ad.1.

schap) onderschrijft de Code Goed Bestuur voor Goede

stuur en directie. Het bestuur bestaat uit een Hoofdbe-

bants Landschap (hierna te noemen het Brabants LandDoelen en de daaraan verbonden algemeen geldende principes. In deze verantwoordingsverklaring wordt

aangegeven hoe de drie algemeen geldende principes

binnen Brabants Landschap zijn geïmplementeerd. Tot slot wordt uitgelegd hoe gezorgd wordt voor de juiste

samenstelling en (het evalueren van) het functioneren van het Algemeen Bestuur, Hoofdbestuur en directie.

1. De wijze waarop de functie ‘toezicht houden’ wordt gescheiden van het ‘besturen’ dan wel van de ‘uitvoering’;

2. De wijze waarop aan een optimale besteding van

middelen wordt gewerkt zodat effectief en doelmatig wordt gewerkt aan het realiseren van de doelstelling;

3. De wijze waarop Brabants Landschap streeft naar

optimale relaties met belanghebbenden, informatie verschaft en wensen, vragen en klachten verwerkt.

4. De Wijze van samenstellen en (evalueren van het)

functioneren van het Algemeen en Hoofdbestuur en directie.

, Onderscheid toezicht, besturen en uitvoeren

Het Brabants Landschap is een stichting met een be-

stuur en een Algemeen bestuur. Belangrijke taken van

het Hoofdbestuur zijn het interne toezicht op het door

de directie gevoerde beleid en het nemen van besluiten

voor aankopen, het vaststellen van de Meerjarenraming, het financiële beheer en beleidsnotities. De bestuurlijke en uitvoerende taken met betrekking tot de dagelijkse

zaken zijn via mandatering opgedragen aan de directie. In het door het bestuur vastgestelde directiestatuut

zijn de verantwoordelijkheden en afstemming tussen bestuur en directie nader omschreven en vastgelegd.

De directie hanteert bij de uitvoering van haar taken de kaders zoals die zijn vastgelegd in de door het Hoofd-

bestuur vastgestelde beleidsvisies (onder andere visies voorlichting, recreatie, gebouwen en graslandbeheer).

Tevens wordt door de directie gebruik gemaakt van een drietal commissies; de Personeelsvertegenwoordiging

(overleg tussen de directie en een personeelsvertegen-

woordiging), de Beheercommissie (een door het bestuur ingestelde onafhankelijke commissie onder voorzitter-

schap van een lid van het hoofdbestuur die het bestuur en de directie adviseert bij natuurwetenschappelijke

37

Stichting


vragen en beheervisies/be-

heerplannen beoordeelt en

vaststelt), de Redactiecommissie

(stuurt en begeleidt de inhoud van het Mededelingenblad).

van de jaarlijks door het bestuur

vastgestelde meerjarenraming (incl.

toelichting) worden de jaarlijkse werkplan-

nen en projectplannen opgesteld. Ook de beleidsvisies

Leden van het Algemeen Bestuur worden benoemd op

en beheervisies en beheerplannen voor de terreinen

stuur heeft een klankbord- en signaleringsfunctie rich-

van de middelen worden getoetst aan deze vastgelegde

voordracht van het Hoofdbestuur. Het Algemeen be-

ting Hoofdbestuur en directie en stelt de hoofdlijnen

van het beleid vast. Het Algemeen bestuur benoemt uit haar midden de leden voor het Hoofdbestuur voor een

zittingsperiode van 4 jaar (maximaal 2x hernoembaar). Het Algemeen bestuur komt twee keer per jaar bijeen.

In het voorjaar wordt het jaarverslag en de jaarrekening vastgesteld. In het najaar vindt een thematische verga-

dering plaats waarin beleidsthema’s worden besproken en richtinggevende kaders worden vastgesteld. Ad.2.

, Effectiviteit en efficiency van bestedingen

De door het bestuur vastgestelde beleidsnotities op het gebied van beleid en beheer (van directiestatuut, de

beheercommissie tot de visies graslandbeheer, soortenbeheer en communicatie) vormen de richtinggevende kaders voor het doelmatig, effectief werken en een

verantwoorde, optimale besteding van de beschikbare middelen. Binnen deze kaders wordt gewerkt aan de

38

realisering van de statutair vast-

gelegde doelstellingen. Op basis

vormen hiervoor een belangrijke basis. De bestedingen

visies en plannen. Hierbij spelen kostenefficiëntie, standaardkostprijzen, goede projectvoorbereiding en aanbestedingsbeleid een belangrijke rol. Een uitgebreide

projectenadministratie (voorbereiding, offertes, aanbesteding, uitvoering en rapportages) vormt daarbij een essentiële rol, ook in lerend opzicht.

Evaluatie van de uitvoering van activiteiten vindt plaats via de actualisering van beheerplannen, beheervisies, de input van de beheercommissie (vier keer per jaar)

en redactiecommissie (eenmaal per jaar), de evaluatie

van de uitvoering van projecten (projectadministratie)

en interne overlegkaders als stafoverleg (maandelijks), beheerdersoverleg (tweemaal per jaar met alle be-

heerders), districtsbeheerdersoverleg (maandelijks) en

overleg landschapsbeheer (maandelijks). Evaluatie omvat ook de ecologische monitoring. Hierbij spelen een

nulmeting (opgenomen in de beheerplannen), omissies

Jaarverslag

(vermeld in de beheerplannen) en projectmonitoring

(effectmonitoring) een belangrijke rol. In het kader van de omvorming van het Programma Beheer wordt voor

de verschillende beheertypen een monitoringsprotocol

ontwikkeld. Brabants Landschap tracht bij deze monitoring zoveel mogelijk natuurverenigingen in te schake-

len. Deze ecologische monitoring vormt een belangrijke input bij de herziening van beheerplannen en aanpassingen van beleidsnotities. Ad.3.

, Omgang met belanghebbenden

Door de brede maatschappelijke verankering en de aanwezigheid van het Coördinatiepunt Landschapsbeheer binnen het Brabants Landschap is er een grote diversi-

teit aan belanghebbenden. De stichting streeft naar een

open dialoog. Het brede veld belanghebbenden is te verdelen in contribuanten, schenkers, vrijwilligers (weide-

vogelgroepen, uilengroepen, landschapsbeheergroepen, IVN-afdelingen, vrijwilligers bij het beheer), overheden, maatschappelijke organisaties, onderzoeksinstituten,

bedrijven, opleidingsinstituten, agrariërs en particulie-

ren. Iedere doelgroep vraagt een specifieke benadering. Per doelgroep wordt de inhoud, kwaliteit en commu-

nicatiewijze bepaald en regelmatig tegen het licht ge-

houden. De door het bestuur vastgestelde beleidsnotitie voorlichting en communicatie vormt hierbij een belangrijke basis. Input van ideeën, opmerkingen, vragen en

klachten vindt onder meer plaats via de website (reac-

ties en vragen), het natuurmagazine, de Nieuwsbrief van het Coördinatiepunt Landschapsbeheer, de cursussen voor de vrijwilligers landschapsbeheer en soortenbe-

heer, de Overleggroep Landschapsbeheer (twee keer per

’ 14

kunnen blijven spelen is een open dialoog van essentieel belang. Ad.4.

, Samenstelling en evaluatie functioneren

Algemeen Bestuur, Hoofdbestuur en directie

Samenstelling:

Het Algemeen bestuur bestaat uit een brede ver-

tegenwoordiging van de Brabantse maatschappelijke

geledingen (bestuur, cultuur, wetenschap, bedrijfsleven, natuur- en milieuverenigingen). Leden van het Alge-

meen Bestuur worden benoemd op voordracht van het

Hoofdbestuur. Voor de samenstelling van het Algemeen Bestuur heeft het Hoofdbestuur criteria opgesteld

o.a. bestuurlijke ervaring, beschikken over een goed

netwerk, het vertegenwoordigen van een maatschappelijke geleding en affiniteit met natuurbescherming. Verder wordt gelet op geografische spreiding over de provincie Noord-Brabant, politieke richting en verde-

ling man/vrouw. Kandidaten voor het lidmaatschap van het Algemeen Bestuur worden gescreend op basis van

de genoemde criteria. Deze criteria gelden ook voor de leden van het Hoofdbestuur met extra criteria voor de

in functie te benoemen Hoofdbestuursleden, te weten

voorzitter, vice-voorzitter, secretaris en penningmeester. De leden van de directie worden benoemd door het

Hoofdbestuur. De criteria voor benoeming worden opgesteld door Hoofdbestuur en directeur en worden tevens

besproken in de Personeelscommissie waarin voorzitter en secretaris zitting hebben.

Functioneren en evaluatie:

jaar, platform maatschappelijke partijen voor het werk

het bij Brabants Landschap ondergebrachte Groenloket

behandelen onderwerpen in de vergaderingen van het

van het Coördinatiepunt Landschapsbeheer). Ook via

komt een scala aan vragen en reacties over het brede

veld van natuur en landschap binnen. Met betrekking tot de behandeling van externe klachten heeft het

bestuur een klachtenprotocol vastgesteld. Binnenko-

mende klachten worden conform dit protocol geregis-

treerd en behandeld. Omdat Brabants Landschap in de

volle breedte van het natuur- en landschapsbeheer wil werken, dus zowel binnen de natuurgebieden als in de agrarische gebieden, kiest de stichting voor een open dialoog met alle maatschappelijke partijen die in het

buitengebied actief zijn. De brede samenstelling van het Algemeen Bestuur is in dit licht een logische keuze. Om als stichting deze rol als initiator en bruggenbouwer te

Het functioneren van het Algemeen Bestuur wordt

jaarlijks door het Hoofdbestuur geëvalueerd. De te

Algemeen Bestuur worden, door de brede maatschappelijke vertegenwoordiging, van vele kanten belicht.

Indien nodig wordt de agenda van de vergaderingen

aangepast t.b.v. door leden van het Algemeen Bestuur ingediende onderwerpen. De feedback van de leden van het Algemeen Bestuur wordt geëvalueerd in de

vergadering van het Hoofdbestuur. Het Hoofdbestuur

evalueert een maal per jaar het eigen functioneren. Het

functioneren van de directie wordt jaarlijks geëvalueerd door de Personeelscommissie.

Vastgesteld door het Algemeen Bestuur d.d. 13 juni 2014

39

Stichting


5.4. Toekomstparagraaf Beheer natuurterreinen en gebouwen.

De verwerving van terreinen in de EHS is in 2014

weer op gang gekomen. Met name in het Groene Woud zijn in het kader van het Bidbook belangrijke aankopen gedaan. Voor de komende jaren wordt een investering van € 1 miljoen per jaar uit eigen middelen voorzien.

Voor het jaar 2015 is een investering van € 2 miljoen ge-

Brabant op het gebied van landschapsbeheer zijn in 2014 geëvalueerd. De rol van het Coördinatiepunt werd positief gewaardeerd. In 2015 zitten we op een goede herijking in samenwerking met de Provincie.

Brabants Landschap in de samenleving

reserveerd vanwege het ontstane stuwmeer van door-

geprofileerde afzet van producten uit eigen terreinen

dersteuning en werving van vrijwilligers. In 2014 is hier-

leveringen. Voorts zal gewerkt worden aan een goed

zoals verwoord in het beleidsplan. Gedacht wordt aan

de verkoop van vlees o.a. in Keent en van goede kwaliteit zaaghout voor hoogwaardige toepassingen. Voor ‘’heidebier’’ en graanvlokken zijn er al initiatieven.

Landschapsbeheer

Voor het landschapsbeheer hebben we de komende

jaren een belangrijke opgave met de opzet van een

Backoffice voor de samenwerkingsverbanden van agrarische natuurverenigingen (ANV’s). In Noord-Brabant worden er 3 zogenaamde Collectieven gevormd, in

Zeeland 1. In 2014 is een samenwerkingsovereenkomst getekend tussen ons Coördinatiepunt Landschapsbe-

heer, ZLTO, Landschapsbeheer Zeeland en het Brabants en Zeeuws Particulier Grondbezit. Het Coördinatiepunt zal een flink deel van de uitvoering verzorgen. De be-

40

langrijkste bijdrageregelingen van de Provincie Noord-

Ten behoeve van onze positionering in de Brabantse

samenleving zetten we de komende jaren in op de on-

voor een medewerker vrijgemaakt. Voorts zullen we een

achterbanonderzoek uitvoeren om de kwaliteit van onze

externe communicatie op eigentijds niveau te houden. Er

zijn aanwijzingen dat we hiermee ook het aantal beschermers op peil kunnen houden. Voor de provinciale verkie-

zingen van maart 2015 hebben we opnieuw het initiatief genomen voor een manifest in samenwerking met de

‘Manifestpartners’. Het beleid is gericht op de inrichting

van acht infopunten, waarvan er nu vier zijn gerealiseerd. In 2015 wordt gestart met de inrichting van twee nieuwe infopunten, te weten in het bezoekerscentrum Kraaienberg en in het Duijfhuis.

Bijdrage Provincie

Met de Provincie Noord-Brabant wordt gesproken

over de voortzetting van de provinciale bijdrageregeling.

Jaarverslag

’ 14

’ 14 Financieel

Jaarverslag


Brabants Landschap

Stichting


Samengevoegde balans 31 December 2014 in 1.000 euro

31 December 2013 in 1.000 euro

AaCc Tt iI vVaA Materiële vaste activa Voorraden Vorderingen en overlopende activa Effecten Liquide middelen

419

904

76

87

4.141

4.599

9.739

5.519

25.786

26.451 39.742

36.656

40.161

37.560

PpAa Ss Ss iI v V aA Reserves en fondsen - reserves . continuïteitsreserve

5.169

4.947

. bestemmingsreserve

25.300

22.931 30.469

27.878

2.972

3.446

33.441

31.324

Langlopende schulden

3.251

3.526

Kortlopende schulden

3.469

2.710

40.161

37.560

- fondsen . bestemmingsfondsen

42

Jaarverslag

’ 14

Samengevoegde staat van Baten en Lasten 2014 werkelijk in 1.000 euro

2014 begroting in 1.000 euro

2013 werkelijk in 1.000 euro

baten

Baten

Subsidies aankoop natuurgebieden

2.521

4.623

546

Diverse subsidies

8.483

7.094

10.076

Opbrengsten beheer en projecten

3.499

2.370

3.112

492

560

873

1.165

1.125

1.216

Baten uit eigen fondsenwerving Aandeel in acties van derden Overige baten Financiële baten Totaal baten

390

100

86

751

563

615

17.301

16.435

16.524

lasten

Lasten

Besteed aan doelstellingen Aankoop natuurgebieden met opstallen

4.257

5.539

918

Onderhoud natuurgebieden en opstallen

5.113

4.707

4.571

Landschapsbeheer

2.437

3.214

5.640

Projecten

1.212

938

1.490

827

866

Voorlichting

13.846

825 15.264

13.444

Besteed aan werving baten Kosten verkrijging subsidies overheden

161

173

162

Kosten eigen fondsenwerving

93

75

122

Kosten acties van derden

16

18

16

Overige kosten

25

39

38

Financiële lasten

69

Besteed aan beheer en administratie Totaal lasten resultaat Resultaat

75

188

364

380

526

973

791

739

15.183

16.435

14.709

2.118

0

1.815

bestemming resultaat 2014 Voor de mutaties zie pagina 48 tot en met 52 van dit jaarverslag. Toegevoegd of onttrokken aan Reserve aankoop natuurgebieden

2.277

315

7.010

222

-266

-3.849

Reserve gebouwen inclusief ondergrond

71

100

86

Reserve beheer en ontwikkeling natuurgebieden

21 -98

16

282

-165

-1.221

Exploitatie reserve

Bestemmingsfonds Ons Landschap Bestemmingsfonds bepaald door derden

16

Bestemmingsfonds landschapsbeheer

-175

NPL gelden

-216

Totaal verdeling resultaat

2.118

20

-513 0

1.815

43

Stichting


Financieel jaarverslag 2014 Toelichting op de balans en de staat van baten en lasten 2014 Algemeen De Stichting Het Noordbrabants Landschap (hierna genoemd Brabants Landschap) heeft ten doel het behoud en de ontwikkeling van natuur- en landschapsschoon in de provincie Noord-Brabant. Zij realiseert deze doelstelling door aankoop, inrichting en beheer van natuurgebieden, landgoederen en landbouwgronden met reservaat- of natuurontwikkelingsstatus, alsmede via taken op het gebied van landschapsbeheer. Brabants Landschap is in het bezit van de ANBI status. ANBI staat voor Algemeen Nut Beogende Instelling en onder bepaalde voorwaarden van de Belastingdienst kunnen giften aan Brabants Landschap fiscaal aantrekkelijk zijn voor de giftgever. De bestuurssamenstelling van het Brabants Landschap staat op bladzijde 28 van dit verslag. De Stichting Ons Landschap (hierna genoemd Ons Landschap) is, los van het Brabants Landschap, in 1944 door particulieren opgericht met als doel het bevorderen en in stand houden van landschapsschoon voornamelijk in westelijk Noord-Brabant. In 1983 zijn de doelstelling en statuten van Ons Landschap aangepast en wel om uitsluitend middelen te verwerven voor Brabants Landschap. In 2008 is hier ondersteuning door het bedrijfsleven aan toegevoegd. Het bestuur van Ons Landschap wordt gevormd door E. van Dijk, voorzitter; J. Baan, secretaris; en M.E.B.M. van Bouwdijk Bastiaanse, penningmeester. Ons Landschap heeft in dit verslagjaar een voordelig resultaat van € 15.867 en een balanstotaal van € 1.415.820 bestaande uit gronden, een woning en liquide middelen. Het eigen vermogen van Ons Landschap bedraagt € 1.412.754. In de samengevoegde balans en de samengevoegde staat van baten en lasten zijn de jaarrekeningen van Brabants Landschap en Ons Landschap ineen geschoven. De twee hiervoor genoemde stichtingen zijn statutair gevestigd te ‘s-Hertogenbosch en houden kantoor te Haaren op landgoed Nemerlaer.

Grondslagen voor de waardering van activa en passiva Algemeen De Richtlijn 650 Fondsenwervende instellingen is bij het opmaken van deze jaarrekening gevolgd, alsmede de Richtlijn Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen, zodat Brabants Landschap houder is van het keurmerk van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF). Tenzij anders vermeld worden de activa en passiva gewaardeerd tegen de nominale waarde. Materiële vaste activa In de jaarrekening wordt het bezit aan gronden en gebouwen gewaardeerd op het symbolische bedrag van € 1 omdat de onroerende bezittingen duurzaam aan het economische proces onttrokken zijn. De uitbreidingen worden gefinancierd door middel van subsidies, uit de reserve aankoop natuurgebieden en uit het bestemmingsfonds bepaald door derden. De investering in de woning van Ons Landschap wordt gewaardeerd op kostprijs onder aftrek van afschrijving welke wordt berekend volgens de lineaire methode op basis van de geschatte levensduur. De gronden en de woning van Ons Landschap zijn op de balans opgenomen omdat ze niet gesubsidieerd zijn. De overige investeringen van Brabants Landschap worden gewaardeerd op kostprijs onder aftrek van afschrijving welke wordt berekend volgens de afschrijvingsmethode “Sum of the year digits” op basis van de geschatte levensduur. Voor de dienstauto’s en de tractoren is er rekening gehouden met een restwaarde. Voorraden De voorraden zijn gewaardeerd tegen kostprijs of duurzaam lagere actuele waarde. Vorderingen De vorderingen worden gewaardeerd tegen nominale waarde (geamortiseerde kostprijs) en de te verwachten erfstellingen en legaten worden vastgesteld aan de hand van schriftelijk vastgelegde informatie. Een voorziening voor oninbaarheid wordt bepaald op basis van de statische methode.

44

Jaarverslag

’ 14

Effecten De aandelen en obligaties worden gewaardeerd tegen de reële waarde en vervolgens tegen de actuele waarde zijnde de marktwaarde. De gerealiseerde en de ongerealiseerde koersresultaten worden verantwoord onder de post financiële baten en de post financiële lasten in de samengevoegde staat van Baten en Lasten. Liquide middelen De liquide middelen bestaan uit kortlopende banktegoeden en worden gewaardeerd tegen nominale waarde. Continuïteitsreserve Deze reserve bestaat enkel uit de exploitatiereserve en dient om eventuele toekomstige exploitatietekorten op te kunnen vangen. Bestemmingsreserve De reserve beheer en ontwikkeling natuurgebieden dient voor het niet-reguliere beheer, een eigen aandeel in natuurontwikkeling en voor de afdekking van eventuele toekomstige claims. De reserve aankoop natuurgebieden wordt aangewend om het gedeelte van de aankoopsommen voor natuurgebieden te financieren dat niet gesubsidieerd wordt. De reserve gebouwen inclusief ondergrond is bedoeld voor de aankoop van gebouwen die onlosmakelijk zijn verbonden aan de te verwerven natuurgebieden. Deze aankopen worden niet meer gesubsidieerd. De reserve erfpachtkoopsommen is er om eventueel oude erfpachtcontracten terug te kunnen kopen. Bestemmingsfondsen De bestemmingsfondsen betreffen fondsen waaraan door derden voorwaarden zijn gesteld. Uit het fonds NPL gelden (Nationale Postcode Loterij) worden tekorten van diverse projecten, van voorlichting en de bijdrage aan de 12 Landschappen betaald. Langlopende schulden De langlopende schulden zijn schulden van langer dan één jaar en bevatten in 2013 alleen vooruit ontvangen subsidies. Deze zijn gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. In 2014 is er de verplichting tot sloop van de steenfabriek bijgekomen. Kortlopende schulden De kortlopende schulden bevatten schulden en vooruit ontvangen bedragen met een looptijd die korter is dan één jaar. Deze zijn gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs.

Grondslagen voor de bepaling van het resultaat Algemeen De baten en lasten worden bepaald op de reële waarde van de tegenprestaties en toegerekend aan het jaar waarop deze betrekking hebben op basis van de verrichte prestaties. Subsidies aankoop natuurgebieden en diverse subsidies De subsidies aankoop natuurgebieden worden opgenomen in het jaar van ontvangst. De subsidie van SNL is een vergoeding voor het beheer van onze natuurgebieden en de voorschotten en afrekening worden geheel verantwoord in het jaar van ontvangst. De subsidies voor projecten worden bepaald op de reële waarde van de tegenprestaties en toegerekend aan het jaar waarop deze betrekking hebben op basis van de verrichte prestaties. Pensioenen De pensioenen van de medewerkers van Brabants Landschap zijn ondergebracht bij de Stichting Bedrijfspensioenfonds van de Landbouw (BPL). Het pensioen bestaat uit een verplichte basisregeling en een excedentregeling voor de medewerkers waarvan het loon boven de sociale verzekeringsgrens komt. Voor beide vormen van het pensioen geldt de middelloonregeling.

45

Stichting


Toelichting op de balans Materiële vaste activa Natuurgebieden met opstallen, direct aangewend in het kader van de doelstelling in 1.000 euro

in 1.000 euro

Eigendom, c.q. erfpacht per 31 december 2013 17.297 ha

472

Deactivering ruilgrond die in 2010 uit eigen middelen is betaald

472 0

Eigendom, c.q. erfpacht per 31 december 2014 17.410 ha

Bedrijfsmiddelen, benodigd voor de bedrijfsvoering in 1.000 euro

in 1.000 euro

Boekwaarde 21 dienstauto's per 31 december 2013

149 29

Afschrijving 2014 voor 12 dienstauto's, afschrijving in 7 jaar Boekwaarde 21 dienstauto's per 31 december 2014

120

Boekwaarde inventaris voor automatisering per 31 december 2013

143

Aanschaffing voor automatisering in 2014

28 171

Afschrijving 2014 voor automatisering, afschrijving in 3 jaar

94

Boekwaarde inventaris voor automatisering per 31 december 2014

77

Boekwaarde inventaris voor huisvesting per 31 december 2013

8

Aanschaffing voor huisvesting in 2014

87 95

Afschrijving 2014 voor huisvesting, afschrijving in 5 jaar

19

Boekwaarde inventaris voor huisvesting per 31 december 2014

76

Boekwaarde gronden Ons Landschap 2013 en 2014

69

Aanschafwaarde 1 woning Ons Landschap in 1989 Afschrijving op basis van 3% van de aanschafwaarde tot en met 2013 Afschrijving 2014

100 59 3 62

Boekwaarde 1 woning Ons Landschap in 2014

Boekwaarde 2 tractoren per 31 december 2013 Aanschaffing 1 10 tons aanhanger met kraan in 2014

38

3 27 30

Afschrijving 2014 voor 1 tractor en 1 aanhanger met kraan, afschrijving in 5 jaar

29

Boekwaarde inventaris voor administratie per 31 december 2013

19

Afschrijving 2014 voor administratie, afschrijving in 5 jaar Boekwaarde inventaris voor administratie per 31 december 2014

46

1

Boekwaarde 2 tractoren en aanhanger met kraan per 31 december 2014

9 10

Totaal materiële vaste activa per 31 december 2013

904

Totaal materiële vaste activa per 31 december 2014

419

Jaarverslag

’ 14

Voorraden 31-12-2014 in 1.000 euro

31-12-2013 in 1.000 euro

Voorraad Landgoederenboeken, gewaardeerd tegen kostprijs

57

64

Voorraad handboeken voor toekomstige beschermers, gewaardeerd tegen kostprijs

18

23

Voorraad handboeken voor toekomstige beschermers, gewaardeerd tegen kostprijs

1 76

87

Vorderingen en overlopende activa Provincie Noord-Brabant 31-12-2014 in 1.000 euro

31-12-2013 in 1.000 euro

Subsidies - diverse projecten

915

252

- landschapsbeheer

795

2.083

- grondaankopen

678

661

2.388

2.996

Rijksoverheid 31-12-2014 in 1.000 euro

31-12-2013 in 1.000 euro

Subsidies - grondaankopen

115

115

- diverse projecten

92

141

- toeslagrechten

81

81

288

337

Overige vorderingen en overlopende activa 31-12-2014 in 1.000 euro Nalatenschap Intrest

31-12-2013 in 1.000 euro

400

400

211

230

Erfpachtkoopsom 2011 Zoomland

100

100

Diverse debiteuren, vooruitbetaalde kosten algemeen en overlopende activa

754

536

1.465

1.266

4.141

4.599

Totaal vorderingen en overlopende activa

47

Stichting


Effecten Het beleggingsbeleid is duurzaam, risicomijdend en met een brede spreiding. Vandaar dat de middelen voor een groot gedeelte worden aangehouden in de vorm van liquiditeiten. Deze worden, afhankelijk van de rentemarkt, bij diverse bankinstellingen weggezet op marktcondities in de vorm van deposito’s, spaargelden en dergelijke. De effecten zijn gewaardeerd op de marktwaarde en het beheer van de portefeuille is uitbesteed.

31-12-2014 in 1.000 euro Obligaties met een aanschafwaarde van € 7.971.630 Aandelen met een aanschafwaarde van € 1.210.854

Aandelen met hoofdsomgarantie en met een aanschafwaarde van € 1.150.000

31-12-2013 in 1.000 euro

8.463 1.276

4.393

9.739

5.519

1.126

Liquide middelen 31-12-2014 in 1.000 euro Banken Deposito

31-12-2013 in 1.000 euro

25.786

23.701 2.750

0

Kas

0

25.786

26.451

Reserves en fondsen Verloopoverzicht reserves en fondsen Stand per 1 januari 2014

Continuïteitsreserve

Bestemmingsreserves

Bestemmingsfondsen

4.947

22.931

3.446

Totaal 31.324

Mutaties - dotatie

6.670

1.190

8.082

-4.301

-1.664

-5.965

222

2.369

-474

2.117

5.169

25.300

2.972

33.441

222

- onttrekkingen

Stand per 31 december 2014

Verloopoverzicht reserves

Continuïteitsreserve Exploitatie reserve

Stand per 1 januari 2014

4.947

Totaal

Bestemmingsreserves Aankoop natuur gebieden

Beheer en ontwikkeling natuur gebieden

11.023

4.979

6.170

21

Gebouwen inclusief ondergrond 3.929

Erfpachtkoopsommen

3.000

27.878

Mutaties - dotatie

222

-3.893

- onttrekkingen


48

6.892

479 -408

-4.301 2.591

222

2.277

21

71

5.169

13.300

5.000

4.000

3.000

30.469

Jaarverslag

’ 14

Exploitatie reserve

Deze reserve dient om eventuele toekomstige exploitatietekorten uit hoofde van natuurbeheer op te kunnen vangen. in 1.000 euro

in 1.000 euro

Stand exploitatiereserve per 31 december 2013 Voordelig saldo 2014 onderdeel projecten € 219.749

4.947 220

Gedeelte van voordelig saldo 2014 onderdeel beheer € 2.349

2 222 5.169

Totaal continuïteitsreserve per 31 december 2013

4.947

Totaal continuïteitsreserve per 31 december 2014

5.169

Bestemmingsreserves Reserve aankoop natuurgebieden

Als gevolg van de aangekondigde wijzigingen qua subsidiëring van de aankoop van natuurgebieden moet

Brabants Landschap in de nabije toekomst een gedeelte van de aankoopsommen uit eigen middelen financieren. Indien nodig wordt hiervoor de reserve aankoop natuurgebieden gebruikt.

in 1.000 euro Stand reserve aankoop natuurgebieden per 31 december 2013 Gedeelte van voordelig saldo 2014 onderdeel beheer € 3.505.648 Aankoopsubsidies voor € 2.521.348 Verkoop en ruiling natuurgebieden voor € 142.937

in 1.000 euro 11.023

3.506 2.521 143 6.170 17.193

Aankoop en ruiling van natuurgebieden voor € 3.420.946 Deactivering ruilgrond € 471.608

3.421 472 3.893 13.300

Reserve beheer en ontwikkeling natuurgebieden

Deze reserve dient voor het niet-reguliere beheer, een eigen aandeel in natuurontwikkeling en voor de afdekking van eventuele toekomstige claims.

in 1.000 euro Stand reserve beheer en ontwikkeling natuurgebieden per 31 december 2013 Gedeelte van voordelig saldo 2014 onderdeel beheer € 20.878

in 1.000 euro 4.979

21 21 5.000

49

Stichting


Reserve gebouwen inclusief ondergrond

In 2010 is naast de reserve erfpachtkoopsommen ook een reserve gebouwen gecreëerd. De reden is dat het zich in de praktijk vrijwel nooit voordoet dat een erfpachtrecht teruggekocht moet worden omdat er altijd een voor

Brabants Landschap acceptabele nieuwe bewoner gevonden wordt die het erfpachtrecht koopt. Het komt echter

wel regelmatig voor dat Brabants Landschap gebouwen moet kopen die horen bij te verwerven grond. Omdat de

aankoop van gebouwen niet meer wordt gesubsidieerd, moet Brabants Landschap dit uit eigen middelen financieren en “terugverdienen” uit de verkoop van het opstalrecht en het uitgeven van de ondergrond in erfpacht. Hiervoor wordt de reserve gebouwen benut.

in 1.000 euro

in 1.000 euro

Stand reserve gebouwen per 31 december 2013

3.929

Ontvangen erfpachtkoopsommen Zuren Hoek en Eikenhorst voor € 390.000

390

Gedeelte van voordelig saldo 2014 onderdeel beheer € 89.118

89 479 4.408

Aankoop opstallen Heerenbeek voor € 407.789

408 408 4.000

Reserve erfpachtkoopsommen

De reserve erfpachtkoopsommen wordt met een gefixeerd bedrag van 3 miljoen euro gecontinueerd om eventuele terugkoop van oude erfpachtcontracten te kunnen voldoen.

in 1.000 euro

in 1.000 euro

3.000

Reserve erfpachtkoopsommen

3.000

Totaal bestemmingsreserves per 31 december 2013

22.931

Totaal bestemmingsreserves per 31 december 2014

25.300

Bestemmingsfondsen Verloopoverzicht Fondsen

Bestemmingsfonds bepaald door derden

Stand per 1 januari 2014

Bestemmingsfonds Lanschaps beheer

Steunfonds Ons Landschap


499

606

944

1.300

-99

937

237

16

-1.154

-411

-99

-217

-174

16

400

389

770

1.316


97

Totaal

3.446

Mutaties - dotatie - onttrekkingen


1.190 -1.664


-474 97

Dit fonds is in het leven geroepen omdat een nalatenschap werd ontvangen met de bepaling het geld te bestemmen voor de aankoop van een natuurgebied, zo mogelijk in de omgeving van Heeze.

In 2013 is een nalatenschap toegezegd voor de instandhouding en aankoop van natuurgebieden.

50

2.972

Jaarverslag

in 1.000 euro Stand bestemmingsfonds bepaald door derden per 31 december 2013

’ 14

in 1.000 euro 499

Aankoop natuurgebieden 2014 € 98.236

99 400

NPL gelden in 1.000 euro Stand fonds NPL gelden per 31 december 2013 Bijdrage 2014 van de Nationale Postcode Loterij voor € 937.500

in 1.000 euro 606

937 937 1.543

Bestede NPL gelden in 2014 voor € 1.153.678

1.154 1.154 389

Landschapsbeheer

Naast de beheer- en voorlichtingsactiviteiten gericht op het eigen bezit en de Brabantse bevolking zijn de werk-

zaamheden van het Coördinatiepunt Landschapsbeheer bedoeld voor de ontwikkeling van het landschap in eigendom van particuliere eigenaren en lagere overheden. Het Coördinatiepunt voert de Beleidsregel subsidie natuur

en landschap uit, waarvoor de middelen door de Provincie Noord-Brabant ter beschikking worden gesteld. Van de

Provincie worden ook subsidies voor overhead, soortenbeheer en Groen Blauw Stimuleringskader (Stika) ontvangen. Verder wordt via Landschapsbeheer Nederland jaarlijks een bedrag ontvangen van de Nationale Postcode Loterij (NPL) bestemd voor speciale projecten.

in 1.000 euro Stand fonds landschapsbeheer Beleidsregel per 31 december 2013 Het nadelig saldo landschapsbeheer Beleidsregel in 2014 bedraagt € 202.276

in 1.000 euro 668

202 202 466

in 1.000 euro Stand fonds landschapsbeheer overhead, soortenbeheer en Stika per 31 december 2013 Het voordelig saldo landschapsbeheer overhead, soortenbeheer en Stika in 2014 bedraagt € 48.594

in 1.000 euro 255

49 49 304

in 1.000 euro Stand fonds landschapsbeheer NPL per 31 december 2013 Bijdrage 2014 via Landschapsbeheer Nederland van de NPL voor € 187.500

in 1.000 euro 21

188 188 209

Bestede NPL gelden voor Landschapsbeheer in 2014 voor € 208.721

209 209 0

51

Stichting


Bestemmingsfonds Ons Landschap

Het bestemmingsfonds Ons Landschap bestaat uit de algemene reserve van Ons Landschap. in 1.000 euro Stand fonds Ons Landschap per 31 december 2013 Voordelig saldo 2014 van Ons Landschap € 15.867

in 1.000 euro 1.300

16 16 1.316


Dit fonds is in 2008 ontstaan vanuit ontvangen bijdragen van bedrijven. 31-12-2014 in 1.000 euro Stand fonds Ons Landschap

31-12-2013 in 1.000 euro

97

97

Totaal bestemmingsfondsen per 31 december 2013

3.446

Totaal bestemmingsfondsen per 31 december 2014

2.972

Schulden Langlopende schulden met een verwachte looptijd langer dan 1 jaar

Vooruitontvangen subsidie Provincie voor het landschapsbeheerproject stimulering natuur- en landschapswaarden in de agrarische gebieden Nog te betalen sloopkosten steenfabriek Leemputten

31-12-2014 in 1.000 euro 3.102

Vooruit ontvangen subsidie Provincie voor project Natura 2000

Vooruit ontvangen subsidie Provincie voor project Bidbook Mortelen

31-12-2014 in 1.000 euro

Nog te betalen premies aan bedrijfsvereniging

104

Vergoedingen ecologische verbindingszones en ontsnippering gemeentewegen

Vooruit ontvangen van Rijkswaterstaat voor project compensatie A2 Moerputten Valkenhorst Diverse crediteuren en te betalen kosten

31-12-2013 in 1.000 euro

536

469

Nog te betalen loonheffing december 2014 aan belastingdienst

3.526

1.059

Vooruit ontvangen subsidie Provincie voor project De Groene Corridor

Vooruit ontvangen subsidie Provincie voor Landschapsbeheer, soorten agrarisch landschap

3.526

149 3.251

Kortlopende schulden

31-12-2013 in 1.000 euro

32

245

100

89

87

1.371 325

967

795

3.469

2.710

Niet uit de balans blijkende verplichtingen

Bij de aankoop van het landgoed Heeswijk in 1997, waarbij Kasteel Heeswijk met directe omgeving in eigendom

bleef van de gelijknamige stichting, zijn er afspraken gemaakt over de verwerving van het kasteel bij de opheffing van de Stichting Kasteel Heeswijk. Teneinde de historische band tussen kasteel en landgoed blijvend te kunnen

waarborgen is er aan Brabants Landschap een optierecht tot koop verleend, waarbij Brabants Landschap zich garant stelt voor verplichtingen van de Stichting Heeswijk tot maximaal € 45.000.

52

Jaarverslag

’ 14

Toelichting op de staat van baten en lasten Baten Subsidies aankoop natuurgebieden

Voor de verwerving van tot natuur om te vormen landbouwgrond verkrijgt Brabants Landschap een gedeelte van

haar middelen uit subsidies van de Provincie Noord-Brabant. Als gevolg van de herijkingsoperatie van de Ecologische

Hoofdstructuur (EHS) van het kabinet Rutte 1 en de juridische procedure van de Vereniging Gelijkberechtiging Grond eigenaren (VGG) ligt het aankoopprogramma dit jaar nagenoeg stil. Ongesubsidieerde aankopen en aankopen tegen

een symbolisch bedrag vinden doorgang en er is dit verslagjaar subsidie ontvangen voor 1,9 miljoen euro voor de sub-

sidieregeling in het kader van het Bidbook in de Mortelen. Voor een aankoop in Keent is ruim 0,5 miljoen euro opgenomen aan nog te verwachten subsidie van het Groen Ontwikkelfonds Brabant.

2014 werkelijk in 1.000 euro Verwerving natuurgebieden


2.521


4.623

546

Voor 2014 is er 100 ha. voor aankopen van natuurgebieden begroot terwijl er 56 ha. is aangekocht.

Diverse subsidies

De subsidie van SNL wordt verkregen via voorschotten. Fysieke veldcontroles door het Rijk veroorzaken wijzigingen in de voorschotten. De bevoorschotting van de subsidie van SNL wordt na 6 jaar via afrekeningen definitief. 2014 werkelijk in 1.000 euro Subsidiestelsel Natuurbeheer (SNL) Landschapsbeheer Projecten Beheer Toeslagrechten Gemeenten


4.472 2.034 1.016 851 81 29 8.483

3.294 2.861 pm 846 84 9 7.094

2013 werkelijk in 1.000 euro 4.470 4.198 316 986 79 27 10.076

De SNL is een subsidie gebaseerd op standaard kostprijzen van natuurbeheertypen. De subsidiebeschikkingen zijn toegekend voor een periode van 6 jaar en voor 2014 te laag begroot. Bij Landschapsbeheer wordt met ingang van

2014 de subsidie van de beleidsregel herstel en aanleg, ontsnippering en de ecologische verbindingszones (EVZ) door de Provincie uitbetaald in plaats van door Brabants Landschap waardoor er verschillen zijn ten opzichte van 2013 en de begroting. Voor het groen blauw stimuleringskader en de gebiedscoördinatie weide- en akkervogelbeheer was

in de begroting een pm post opgenomen en is er in 2014 € 374.618 ontvangen. Vanwege een bezuiniging op de ex-

ploitatiesubsidie van de Provincie van 15% is er in 2014 voor beheer minder ontvangen. Voor projecten is een pm post begroot en voor de restauratie van Fort Altena en Fort Giessen in het kader van cultureel erfgoed is een vordering

op de Provincie opgenomen van € 780.575. De gemeente Eindhoven heeft € 20.000 gesubsidieerd, dit bedrag is niet begroot.

Opbrengsten beheer en projecten Pachten en huren Cultuurgronden Natuurcompensatie Houtverkopen Diverse opbrengsten



1.684 715 468 456 176 3.499

1.406 610 250 104 2.370

2013 werkelijk in 1.000 euro 1.500 638 480 354 140 3.112

Bovenstaande posten zijn te laag begroot en de natuurcompensatie is niet begroot. De houtverkopen zijn hoger vanwege niet begrote houtopbrengsten in Groote Slink, Groote Heide en Kerkeindse Heide.

53

Stichting


Baten uit eigen fondsenwerving Contributie beschermers Nalatenschappen Donaties, giften en schenkingen

Netto-omzet verkopen; boeken en diverse artikelen Kostprijs verkopen; boeken en diverse artikelen

Brutoverlies verkopen: boeken en diverse artikelen Totaal baten uit eigen fondsenwerving

2014 werkelijk in 1.000 euro 435 3 61

499



451

432

46 63

401 65

560

898

8

12

-15

-37

-7

492

-25 560

873

In 2013 is er 1 grote nalatenschap van € 400.000 toegezegd. Vanwege nagekomen kosten is de post kostprijs ver kopen in 2013 hoger.

Aandeel in acties van derden

In 2014 heeft Brabants Landschap € 1.125.000 ontvangen van de Nationale Postcode Loterij waarvan € 937.500 voor Brabants Landschap en € 187.500 voor Landschapsbeheer.

2014 werkelijk in 1.000 euro Bijdrage Nationale Postcode Loterij

Bijdrage via Landschapsbeheer Nederland van Nationale Postcode Loterij bestemd voor Coördinatiepunt Landschapsbeheer Bijdrage Landschapsbeheer Nederland voor Groen en Doen

Bijdrage Prins Bernhard Cultuurfonds voor restauratie theekoepel Mattemburgh

Overige baten Erfpachtkoopsommen Zurenhoek en Eikenhorst

Gekochte erfpachtkoopsommen Zoomland en Eikenhorst

Financiële baten

54

937

937

188

188

188

40

32 59

1.165


1.125


390

100

390

100

2014 werkelijk in 1.000 euro 297 241

Ongerealiseerde koerswinst aandelen

65

119

Gerealiseerde koerswinst aandelen

24

Dividend aandelen

2 751

Gerealiseerde koerswinst obligaties


937

Intrest Ongerealiseerde koerswinst obligaties Intrest obligaties



1.216

2013 werkelijk in 1.000 euro 335

-249 86


363

434

200

166

563

615

15

3

Jaarverslag

’ 14

Lasten Besteed aan doelstellingen Aankoop natuurgebieden en opstallen Verwerving van natuurgebieden met (indien van toepassing) opstallen, voor een overzicht zie bladzijde 35 van dit verslag



4.257


5.539

918

Het stopzetten van de aankoopsubsidie veroorzaakte in 2013 het vrijwel stilvallen van de verwerving van natuurgebieden. In het kader van het Bidbook in de Mortelen is er in 2014 ruim 41 ha. aangekocht en in Keent is er een aan-

koop geweest van bijna 15 ha. De onroerende bezittingen zijn bij Brabants Landschap duurzaam aan het economi-

sche proces onttrokken, vandaar dat een aankoop, die in 2010 ten onrechte voor een bedrag van € 471.608 onder de materiële vaste activa was opgenomen, dit verslagjaar gedeactiveerd is. Er is in 2014 voor 56 ha. aangekocht terwijl er 100 ha. begroot is.

Onderhoud natuurgebieden en opstallen Uitbestede werkzaamheden inclusief materialen Personeelskosten

Huisvestingskosten Kantoorkosten

Vervoerskosten




2.797

2.412

2.324

18

20

29

1.560

1.550

33

1.534

32

80

35

80

80

Heffingen en verzekeringen

305

300

292

Algemene kosten

225

220

191

5.113

4.707

4.571

Bestuur

Afschrijvingskosten

3

3

92

2

90

84

De uitbestede werkzaamheden zijn hoger vanwege niet begrote kosten voor het infocentrum Keent. Zowel de kosten van € 612.974 voor het infocentrum en de bijdrage aan de 12 Landschappen voor een bedrag van € 72.330 (post algemene kosten) worden betaald van de bijdrage van de Nationale Postcode Loterij (NPL).

Landschapsbeheer Uitbestede werkzaamheden inclusief materialen Personeelskosten

Huisvestingskosten



1.752

2.522

14

15

544


550

4.842 655

19

Kantoorkosten

45

48

46


17

17

18

Vervoerskosten Bestuur

Algemene kosten

Afschrijvingskosten

32 1

4

28

2.437

30

24

1

1

4

27

3.214

9

26

5.640

In de post uitbestede werkzaamheden en materialen zitten diverse uitgevoerde projecten voor een bedrag van

€ 206.055 die betaald worden van de NPL en voor het project Groen en Doen zit in deze post € 31.379. Sinds 2014

wordt de subsidie van de beleidsregel herstel en aanleg, ontsnippering en de EVZ door de Provincie uitbetaald waardoor er verschillen zijn ten opzichte van 2013 en de begroting. Voor soortenbeheer is € 72.000 begroot terwijl er dit

verslagjaar € 334.652 uitgegeven is. Het Groen Blauw Stimuleringskader (Stika) was als pm post opgenomen en hier-

voor is in 2014 € 155.949 uitgegeven. De personeelskosten zijn lager omdat er ten opzichte van 2013 minder fulltimers (fte’s) op Landschapsbeheer drukken.

55

Stichting


Projecten


Uitbestede werkzaamheden inclusief materialen



1.109

835

1.376

38

40

56

7

8

10

Kantoorkosten

16

15

15

Vervoerskosten

0

1

2


8

8

9

Personeelskosten Huisvestingskosten

Bestuur Algemene kosten Afschrijvingskosten

1

1

1

22

20

11

11

10

10

1.212

938

1.490

Van de NPL bijdrage is in dit verslagjaar € 28.448 betaald aan 3 projecten. De uitbestede werkzaamheden zijn te laag begroot en alleen al de restauratiekosten van de mobilisatieloods op Fort Altena bedragen in 2014 € 746.658.

Voorlichting





450

495

482

Personeelskosten

264

260

247

Huisvestingskosten

11

12

16

Kantoorkosten

22

23

24

Vervoerskosten

5

4

2


6

6

6

Algemene kosten

52

50

26

Afschrijvingskosten

17

16

15

827

866

825

Financiële lasten

7

Voor voorlichting wordt een bedrag van € 439.925 gehaald uit de NPL bijdrage. De algemene kosten zijn verdub-

beld ten opzichte van 2013 vanwege de nieuwe gratis toegangsregeling van Kasteel Heeswijk voor beschermers van

Brabants Landschap. De hierboven genoemde financiële lasten zijn vanaf 2014 overgeheveld naar de post financiële lasten in de rubriek “Besteed aan werving baten”.

2014 werkelijk Totaal besteed aan doelstellingen in % van het totaal aan baten

56

80,0%

2014 begroting 92,9%

2013 werkelijk 81,4%

Jaarverslag

’ 14



Personeelskosten



140

153

140

Huisvestingskosten

4

4

6

Kantoorkosten

8

7

8

Vervoerskosten

7

7

6


1

1

1

Afschrijvingskosten

1

1

1

161

173

162






46

31

70

Personeelskosten

35

32

35

Huisvestingskosten

2

2

2

Kantoorkosten

3

3

5

Vervoerskosten

2

2

2


1

1

1

Algemene kosten

3

3

6

Afschrijvingskosten

1

1

1

93

75

122

De uitbestede werkzaamheden zijn te laag begroot. 2014 werkelijk Totaal kosten eigen fondsenwerving in % van baten uit eigen fondsen werving

2014 begroting

18,9%

2013 werkelijk

13,4%

14,0%

Er is dit verslagjaar een legaat ontvangen van € 3.000 waardoor de baten uit eigen fondsenwerving fors lager zijn

uitgevallen in vergelijking met de begroting en 2013. Vanwege de lagere baten is het percentage dat de verhouding weer moet geven tussen de kosten en baten van eigen fondsenwerving hoger. Het percentage mag in de toekomst niet boven de 25% uit komen.

Kosten acties van derden Personeelskosten




14

16

Kantoorkosten

1

1

14 1

Vervoerskosten

1

1

1

16

18

16

57

Stichting


Overige kosten



25

Renteschenking aan Streekrekening Het Groene Woud


39

38

De renteschenking aan Streekrekening Het Groene Woud is lager vanwege een daling van het rentepercentage

en door een afnemend saldo van het landschapsbeheerproject stimulering natuur- en landschapswaarden in de agrarische gebieden.

Financiële Lasten


- gerealiseerd koersverlies aandelen


6


5

- gerealiseerd koersverlies obligaties

5

6

- ongerealiseerd koersverlies obligaties

5

128

6

15

134

53

51

52

10

9

2

69

75

188

Subtotaal koersverlies beleggingen - kosten vermogensbeheer, dividendbelasting en buitenlandse bronbelasting aandelen -bankkosten

Over 2014 bedroeg de gerealiseerde koerswinst op obligaties € 3.067, de gerealiseerde koerswinst op aandelen € 24.265, de ongerealiseerde koerswinst op obligaties € 240.551 en de ongerealiseerde koerswinst op aandelen

€ 65.149. Deze bedragen zijn verantwoord onder de financiële baten. De bankkosten zijn hoger omdat in 2013 € 7.152 is opgenomen onder de post voorlichting en vanaf 2014 staan deze kosten bij de financiële lasten in deze rubriek “Besteed aan werving baten”.

Beheer en administratie


Uitbesteed werk Personeelskosten



2

2

2

842

701

630 26

Huisvestingskosten

23

18

Kantoorkosten

53

35

41

Vervoerskosten

41

26

28

5

4

5

7

5

6

973

791

739

Heffingen en verzekeringen Bestuur

1

Afschrijvingskosten

2014 werkelijk Beheer en administratie in % van totale lasten

2014 begroting 6,4%

2013 werkelijk 4,8%

5,0%

De gehanteerde norm in 2013 voor de kosten van beheer en administratie bedroeg 5% van de totale kosten voor het onderhoud natuurgebieden en opstallen. Deze norm is dit jaar overschreden omdat er meer fte’s zijn doorberekend aan beheer en administratie en deze extra kosten zijn te laag begroot.

58

’ 14

Jaarverslag

Personeel 2014 werkelijk Gemiddeld aantal personeelsleden uitgedrukt in fulltime (37 uur) arbeidsplaatsen

2014 begroting 49

2013 werkelijk 47

48

De bestuurders van Brabants Landschap hebben in 2013 alleen voor reiskosten € 1.134 ontvangen en in 2014 € 1.036. Er zijn geen leningen, voorschotten en garanties aan hen verstrekt.

Bezoldiging directie

Het bestuur heeft het bezoldigingsbeleid, de hoogte van de directiebeloning en de hoogte van andere bezoldigingscomponenten vastgesteld. Het bezoldigingsbeleid wordt periodiek geactualiseerd. De laatste evaluatie was in

december 2014. Bij de bepaling van het bezoldigingsbeleid en de vaststelling van de beloning wordt als basis de Raam Cao Bos en natuur ondernemingsdeel De Landschappen toegepast. Het dienstverband van de directeur betreft een contract voor onbepaalde tijd met een voltijds werkweek van 37 uur. naam

functie(s)

beloning (in euro's)

J. Baan

directeur

115.484

belastbare vaste en variabele onkostenvergoedingen (in euro's) 4.154

voorzieningen ten behoeve van beloningen betaalbaar op termijn (in euro’s)

totale bezoldiging (in euro’s)

24.614

duur van het dienstverband in het jaar (in dagen)

144.252

omvang van het dienst verband in het jaar (fte)

365

1

Bovenstaande tabel is conform de wet normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector

(WNT) en deze verantwoording is opgesteld op basis van de volgende op Brabants Landschap van toepassing zijnde regelgeving: het algemene WNT-maximum. Het bezoldigingsmaximum in 2014 voor Brabants Landschap bedraagt € 230.474.

Over externe niet-topfunctionarissen legt Brabants Landschap geen verantwoording af.

Alle leden van het algemeen bestuur en het hoofdbestuur (zie pagina 32 van dit jaarverslag) zijn onbezoldigd en Brabants Landschap heeft geen beloningen aan de bestuursleden betaald.

Kostenverdeelstaat van Brabants Landschap en Ons Landschap

De methodiek van de toerekening van de kosten is als volgt. De kosten van de 49 fte’s worden berekend door de

totale personeelskosten, huisvestingskosten, kantoorkosten en vervoerskosten verhoudingsgewijs door te boeken

naar de diverse kostensoorten. 12 Fte’s worden toegerekend naar beheer en administratie, 2 fte’s naar subsidies overheden, 0,5 fte naar eigen fondsenwerving en 0,2 fte naar acties van derden.

Van de totale kosten van huisvesting, kantoor, heffingen en verzekeringen, bestuur en afschrijvingen wordt

42,8% doorberekend naar de diverse kostensoorten. 20% Van de hiervoor genoemde kosten wordt toegerekend naar Landschapsbeheer, 10% naar projecten, 6% naar beheer en administratie, 5% naar voorlichting, 1% naar subsidies overheden, 0,7% naar eigen fondsenwerving en 0,1% naar acties van derden.

59

60

Aankoop natuurgebieden

35

18

33

80

305

3

225

92

Overige personeelskosten

Huisvestingskosten

Kantoorkosten

Vervoerskosten


Bestuur

Algemene kosten

Afschrijvingskosten

Totaal kosten

5.113

188

Pensioenlasten

4.257

214

Sociale lasten

Financiële lasten

1.123

Landschaps- beheer

Salarissen

2.437

28

4

1

17

32

45

14

17

70

98

359

Projecten 1.212

11

22

1

8

0

16

7

0

0

0

38

1.109

Voorlichting

1.752

827

0

17

52

6

5

22

11

7

22

39

196

450

Subsidies overheden

2.797

161

1

1

7

8

4

3

16

21

100

Eigen fondsenwerving 93

1

3

1

2

3

2

1

4

5

25

46

16

1

1

2

2

10

in 1.000 euro

Acties van derden

in 1.000 euro

25

25

in 1.000 euro

Overige kosten

in 1.000 euro

69

69

in 1.000 euro

Financiële lasten

in 1.000 euro

973

7

0

5

41

53

23

20

98

123

601

2

in 1.000 euro

Beheer en adm.

in 1.000 euro

15.183

69

157

331

5

343

168

181

79

83

400

502

2.452

6.156

4.257

in 1.000 euro

Totaal 2014

in 1.000 euro

16.435

75

150

336

5

337

151

164

79

80

350

450

2.422

6.297

5.539

in 1.000 euro

Begroting 2014

4.257

in 1.000 euro

14.709

195

143

281

5

332

145

175

108

98

368

467

2.377

9.097

918

in 1.000 euro

Totaal 2013

Uitbesteed werk (incl. matverbr.)

Verwerving natuurgebieden

Onderhoud natuurgebieden

in 1.000 euro


Stichting

Kostenverdeelstaat van Brabants Landschap en Ons Landschap

Jaarverslag

’ 14

61

Stichting


Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan

het hoofdbestuur van Stichting Het Noordbrabants Landschap te Haaren

Verklaring betreffende de jaarrekening

Wij hebben opdracht gekregen de in dit rapport opgenomen jaarrekening 2014 van Stichting Het Noordbrabants Landschap te Haaren te controleren. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2014 en de staat van baten en lasten over 2014 en de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen. Verantwoordelijkheid van het hoofdbestuur Het hoofdbestuur van de stichting is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven in overeenstemming met de in Nederland geldende van toepassing zijnde grondslagen voor de financiële verslaggeving, Richtlijn voor de jaarverslaggeving 650 “Fondswervende instellingen” en de bepalingen van- en krachtens de Beleidsregels toepassing WNT. Het hoofdbestuur is voorts verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als het noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten.

Verantwoordelijkheid van de accountant

Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden en het controleprotocol WNT. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan alsmede voor de naleving van de WNTeisen van financiële rechtmatigheid, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de stichting. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en de gebruikte WNT-eisen van financiële rechtmatigheid en van de redelijkheid van de door het hoofdbestuur van de stichting gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden.

Oordeel betreffende de jaarrekening

Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van Stichting Het Noordbrabants Landschap per 31 december 2014 en van het resultaat over 2014 in overeenstemming met de Richtlijn voor de jaarverslaggeving 650 “Fondswervende instellingen” en de bepalingen van- en krachtens de WNT.

Verklaring betreffende het jaarverslag

Tevens vermelden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening. Breda, 27 mei 2015 MAZARS PAARDEKOOPER HOFFMAN N.V. W.J.W. van Egeraat RA

62

Jaarverslag

’ 14

Begroting 2015 Baten

in 1.000 euro

Subsidies aankoop natuurgebieden

7.000

Diverse subsidies

6.493

Opbrengsten beheer en projecten

2.5 48

Baten uit eigen fondsenwerving

664

Aandeel in acties van derden

1.125

Overige baten

200

Financiële baten

369

Totaal baten

Lasten

18.399

in 1.000 euro

Besteed aan doelstellingen Aankoop natuurgebieden met opstallen Onderhoud natuurgebieden en opstallen Landschapsbeheer Projecten Voorlichting

9.000 5.212 1.082 1.121 818 17.233


162


69

Kosten acties van derden

15

Overige kosten

26

Financiële lasten

79 351

Besteed aan beheer en administratie

815

Totaal lasten

18.399

resultaat

Verdeling resultaat

0

in 1.000 euro

Onttrekking uit de continuïteitsreserve Toevoeging aan de exploitatiereserve

1.532

Totaal toevoeging aan de continuïteitsreserve

1.532

Toevoeging aan de bestemmingsreserves Toevoeging aan reserve gebouwen inclusief ondergrond Onttrekking uit de reserve aankoop natuurgebieden

150 -1.697

Totaal onttrekking uit de bestemmingsreserves

-1.547

Toevoeging of onttrekking uit de bestemmingsfondsen Toevoeging aan bestemmingsfonds bepaald door derden

29

Onttrekking uit bestemmingsfonds Landschapsbeheer

-14

Totaal toevoeging aan de bestemmingsfondsen

15

Totaal verdeling resultaat

0

Begroot aantal personeelsleden uitgedrukt in fulltime arbeidsplaatsen: 48 fte’s

63

Brabants Landschap Penning

De Brabants Landschappenning is voor het eerst uitgereikt in 1994. De penning wordt toegekend aan

personen die zich op uitzonderlijke wijze verdienstelijk hebben gemaakt voor de natuurbescherming in de provincie Noord-Brabant.

De Brabants Landschappenning - 9 cm in doorsnee, ruim 400 gram zwaar en in fraai brons gegoten - is een werkstuk van de Helmondse kunstenaar Jos Reniers. De penning is uitgereikt aan: 1994: ing. A.B. Gijtenbeek, directeur van het Brabants Landschap van 1975 t/m 1994; lid Algemeen Bestuur 1994 t/m 2011.

1996: jonkheer mr. E.W.J. van Weede van Dijkveld, bestuurslid van het Brabants Landschap van 1943 t/m 1983, secretaris van 1948 t/m 1969, erelid van het bestuur van 1983 t/m 2000 (overleden 30-03-2000).

1997: drs. M.C.A. Klinkenbergh, bestuurslid van het Brabants Landschap van 1967 t/m 1997, voorzitter van 1974 t/m 1997, erelid van 1997 t/m 2005 (overleden 9-06-2005).

2001: mevr. A. Raadsen, van 1983 tot en met 2000 verantwoordelijk voor de jeugdbijlage van het tijdschrift van het Brabants Landschap.

2002: B. van Polen, journalist/schrijver op het gebied van natuur, landschap en milieu (overleden 24-04-2004).

2003: mr. F.J.M. Houben van 1969 tot 1987 secretaris van het bestuur van het Brabants Landschap;

ere-voorzitter vanaf 1987; commissaris van de Koningin in de provincie Noord-Brabant van 1987 t/m 2003.

2003: dr. H.K.M. Moller Pillot, bioloog/onderzoeker; vanaf 1968 bestuurslid van het Brabants Landschap; van 1973 tot 1997 lid van het Hoofdbestuur; vanaf 1977 lid van de Beheercommissie van het Brabants Landschap.

2005: H.J. van Hoof, oprichter van Stichting Behoud Handelse Bossen en de grote animator achter Stichting ‘Landschap Bakel – Gemert’. Gedreven vrijwilliger.

2010: G.C.M. van der Kaa, gedreven vrijwilliger sinds 1972. Lid van de kerkuilen- en Vogelwerkgroep Midden-Brabant.

64

Colofon Foto’s: Brabants Landschap, David Pattyn, Dick Klees, Harry Fiolet, Henk Pijnenburg, Huub Smeding, James van Leuven, Marijn Heuts en Marco Renes Vormgeving:

Linda van Eijndhoven, x-hoogte, Tilburg

Drukwerk:

Gianotten Printed Media

Uitgave:

Stichting Het Noordbrabants Landschap

Postbus 80, 5076 ZH Haaren

Telefoon: 0411 62 27 75

E-mail: [email protected] Internet: www.brabantslandschap.nl


Brabants Landschap Adres

Postbus 80, 5076 ZH Haaren Telefoon: 0411 62 27 75 E-mail: [email protected] Website: www.brabantslandschap.nl BEZOEKAdres

Kasteelboerderij van Nemerlaer Kasteellaan 4 in Haaren

Stichting. Het Noordbrabants Landschap. Jaarverslag. Brabants Landschap. natuur dichtbij huis. mei 2014

Recommend Documents