Het Flevo-landschap Jaarverslag 2013
1
Inhoudsopgave A. Jaarverslag Raad van Toezicht
3
B. Directieverslag 1. Het Flevo-landschap in kort bestek 2. Doelstelling Beheer, natuur, landschap en cultuurhistorie 3. Doelstelling Voorlichting 4. Doelstelling Herstel en ontwikkeling van natuur, landschap en cultuurhistorie 5. Fondsenwerving 6. Organisatie en administratie 7. Toekomstparagraaf
5 5 9 14 18 20 21 26
Bijlagen Bijlage 1: Samenstelling Raad van Toezicht en relevante nevenfuncties Bijlage 2: Nevenfuncties en vertegenwoordigingen Directeur Het Flevo-landschap Bijlage 3: Personeel Bijlage 4: Verantwoordingsverklaring Bijlage 5: Beheerplannen en monitoring Bijlage 6: Bedrijfsvrienden Bijlage 7: Begroting 2014 Bijlage 8: Afkortingen
27 29 30 31 34 35 36 37
Het Jaarverslag volgt in zijn opbouw de doelstellingen en de algemene taken zoals gehanteerd in de CBF-verantwoording. In het jaarverslag wordt per doelstelling uiteengezet hoe de speerpunten zijn opgepakt. In het financieel verslag wordt de financiële (cijfermatige) rapportage gegeven.
2
Jaarverslag Raad van Toezicht Het jaar 2013 was voor Het Flevo-landschap markant, want er werd afscheid genomen van het oude bestuursmodel en het Raad van Toezicht-model is ingevoerd. De Raad van Toezicht wil het voormalige Bestuur en Raad van Advies ook hier - nogmaals - bedanken voor hun enorme inzet en behaalde resultaten in de afgelopen jaren. Op hun resultaten en werk zullen we samen met het managementteam kunnen voortbouwen. Voor de continuïteit zijn daarom twee leden van het vorige bestuur toegetreden tot de nieuwe Raad van Toezicht. De directeur heeft nu formeel de functie van directeur/bestuurder, waardoor de organisatie sneller en flexibeler kan reageren. De Raad van Toezicht heeft als belangrijke taak toe te zien op het door directie/bestuur gevoerde beleid en daarmee op de realisatie van de doelen van de organisatie en de daarmee samenhangende risico's. Verder is de Raad zowel werkgever als sparringpartner. De voorzitter van de Raad van Toezicht voert periodiek overleg met de directeur/bestuurder. De Raad van Toezicht heeft in 2013 vijf keer vergaderd. Daarnaast heeft de Raad van Toezicht door middel van een werkbezoek nader kennis kunnen maken met de gebieden van Het Flevo-landschap. Naast de ieder jaar terugkomende onderwerpen uit de Planning en Control-cyclus heeft de Raad van Toezicht over de volgende onderwerpen met de directeur-bestuurder intensief van gedachten gewisseld en besluiten genomen: - Vermogensbeheer, structuur bestemmingsreserves en –fondsen, de overstap naar een nieuwe accountant. - “Het Flevo-landschap anno 2013”. De positionering van de organisatie in de snel veranderende omgeving, daarbij preluderend op ons nieuwe beleidsplan voor 2015. - De 12Landschappen waarin Het Flevo-landschap samenwerkt met de andere provinciale landschappen. De Raad van Toezicht is in het bestuur van D12L vertegenwoordigd. - Werving van middelen voor de doelstellingen, o.a. sponsoring, subsidie van Provincie en anderen. - Ontwikkeling van het Programma Nieuwe Natuur in Flevoland in het bijzonder naast de ontwikkeling van het Natuur- en Landschapsbeleid op Rijks- en Provinciaal niveau. - De samenwerking met ander partijen zoals o.a. Landschapsbeheer Flevoland, LTO, Stichting ERF, Staatsbosbeheer, de culturele sector etc. De Raad van Toezicht heeft veel aandacht voor de criteria van en de discussie over goed bestuur en de Governance-regels in de non-profitsector (Goede Doelen). Ook de criteria van het CBF-keurmerk worden nauwlettend gevolgd en wij zijn daarom verheugd met het positieve oordeel van het CBF over Het Flevo-landschap. De bijdragen van de Nationale Postcode Loterij worden zeer gewaardeerd en zijn belangrijk voor het uitvoeren van onze taken. De Raad van Toezicht heeft een Audit Commissie en Remuneratie Commissie ingesteld en de reglementen voor de Raad van Toezicht, directeur bestuurder en Audit Commissie zijn vastgesteld. De Raad van Toezicht heeft waardering voor het functioneren van de directeur en de medewerkers in de nieuwe structuur. Het managementteam pakt de veranderde rol goed op. Wij willen de medewerkers dan ook bedanken voor hun inzet en het flexibel inspelen op de veranderingen, die in deze turbulente tijden van de natuurorganisaties (noodzakelijkerwijs) wordt verwacht. Belangrijk voor Het Flevo-landschap zijn de vrijwilligers. Zij hebben ook afgelopen jaar een zeer gewaardeerde en voor de organisatie onmisbare bijdrage geleverd aan de resultaten van Het 3
Flevo-landschap. Hen, de begunstigers en de bedrijfsrelaties willen wij hartelijk bedanken voor alles wat er bereikt is in het afgelopen jaar. Uit de door alle betrokkenen geleverde prestaties spreekt een grote ‘liefde’ voor natuur, landschap en de cultuurhistorie van Flevoland.
Namens de Raad van Toezicht, Harry Dijksma, voorzitter
4
Directieverslag 1. Het Flevo-landschap in kort bestek Missie - Het Flevo-landschap staat voor instandhouding en ontwikkeling van natuur, landschap en cultuurhistorisch erfgoed en investeert in duurzame ecosystemen en een vitaal landschap in Flevoland. - Het Flevo-landschap wil in een open wisselwerking met de Flevolandse samenleving mensen uitdagen tot het beleven van de natuur. Dat kan door fysiek actief te zijn in onze terreinen of thuis via smartphone, iPad of pc te genieten van wat de Flevolandse natuur te bieden heeft. - Het Flevo-landschap stelt daarom zijn gebieden open voor Flevolanders en toeristen en wil daartoe met partners diensten ontwikkelen zodat mensen ontspanning en inspiratie kunnen vinden. Dit versterkt de kwaliteit van leven en betrokkenheid van mensen. Beleidsplan 2011-2014 Het jaar 2013 was het derde jaar van het beleidsplan 2011-2014. Het Beleidsplan stelt vijf speerpunten centraal. speerpunten beleidsplan 2011-2014 1.kwaliteit in beheer
2.genieten en doen
3.regionale accenten
4.partner in de samenleving
5.nieuwe inkomsten
toelichting Het beschermen van de natuur is de hoofdtaak van Het Flevolandschap. Voor de natuur en de biodiversiteit, maar ook om mensen ervan te laten genieten. Het Flevo-landschap nodigt mensen uit om van de natuur te genieten, maar wil ook inspireren om iets voor de natuur te doen. Daartoe worden bezoekers, begunstigers en vrijwilligers meer betrokken bij de activiteiten. Sommige gebieden zijn zeer geliefd bij publiek, of hebben de potentie om dat te worden. Die gebieden worden benut om de verbinding tussen mens en natuur te versterken. Het beschermen van de Flevolandse natuur kan de organisatie niet alleen. Als regionale organisatie neemt Het Flevo-landschap de rol van bruggenbouwer op zich, zodat gezamenlijk de verbinding tussen mens en natuur kan worden versterkt. Om alle ambities waar te maken, is geld nodig. Van sommige geldstromen is de omvang in de toekomst onzeker. Daarom is Het Flevo-landschap op zoek naar nieuwe mogelijkheden om inkomsten te genereren.
Volgens voorschrift van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) zijn in dit jaarverslag en in de jaarrekening de activiteiten, de daarvoor ingezette middelen en de behaalde resultaten geordend naar de doelstellingen: • Beheer natuur, landschap en cultuurhistorie • Voorlichting en communicatie • Herstel en ontwikkeling natuur, landschap en cultuurhistorie Daarnaast zijn apart zichtbaar de kosten van • Fondsenwerving • Organisatie en administratie (ondersteuning van de doelstellingen)
5
2013 op hoofdlijnen Het Flevo-landschap kijkt terug op een intensief, en overwegend positief jaar, waarin veel is bereikt. Aan de basis van het werk van Het Flevo-landschap staan de reguliere activiteiten zoals het beheer van natuur, landschap en cultuurhistorisch erfgoed, de communicatie-uitingen, de belangenbehartiging, meedenken met overheden en de bedrijfsorganisatie. Hiermee is al vlug 75-80 % van onze middelen en capaciteit belegd. De samenleving verandert continu, Het Flevo-landschap wil daarin meegroeien. Het Flevolandschap heeft zijn plek in de Flevolandse samenleving verder verstevigd. Als maatschappelijke organisatie zijn we zichtbaar en werken samen met steeds meer andere partijen. Samen met, deels dus nieuwe, partners zijn ook plannen ontwikkeld voor het Programma Nieuwe Natuur in Flevoland. De zomeravondbijeenkomst gericht op de bestuurlijke en bedrijfsmatige stakeholders, en de regiobijeenkomsten met onze begunstigers, waren succesvol. De verbinding met andere sectoren is gezocht. De samenwerking met de agrarische sector is gegroeid en heeft onder meer geresulteerd in de Inspiratienotitie Groen Flevoland. Daarnaast zijn de banden met de culturele sector verstevigd. Tot slot zoeken we meer en meer de (ver)binding met de omwonenden van onze gebieden. De voortdurende inspanning om Flevolanders te betrekken bij ons werk, wervingsinspanningen en de vernieuwing in gebruikte methoden hebben geresulteerd in opnieuw een groei in begunstigersaantal (+4% naar 12695). Dat verheugt ons zeer, te meer omdat het tegen de landelijke trend in lijkt te gaan. We voelen dat niet alleen als waardering, maar het verstevigt ook onze stem in allerlei fora. De onzekerheden over de bijdragen vanuit de provincie zijn minder geworden nu de provincie opnieuw een meerjarige bijdrage heeft toegezegd. Het financieel perspectief voor Het Flevolandschap voor de komende jaren kan gezond genoemd worden, mede dankzij een constructieve relatie met de provincie Flevoland. 2013 per doelstelling (CBF) Doelstelling
Besteed in 2012 in euro’s
Beheer natuur, landschap en cultuurhistorie Voorlichting en communicatie Herstel en ontwikkeling natuur, landschap en cultuurhistorie Fondsenwerving en Organisatie en administratie Totaal besteed
1.576.810
1.040.521 2.662.828
818.591
6.098.750
Besteed in 2013 in euro’s (% van begroting) 1.623.238 (95%)
Besteed in 2013 als % van totale baten 36%
728.673 (105%) 1.191.357 (93%)
16%
826.368 (94%)
18%
27%
4.369.637
6
Beheer natuur, landschap en cultuurhistorie Allereerst dient wat er is goed beheerd te worden. Er is veel werk verzet met beperkte capaciteit (er waren enkele vacatures in begin van het jaar). Ondanks de personele wisselingen in de afdeling Beheer is het natuurbeheer van de 5717 ha goed uitgevoerd. In 2013 is een gedegen basis gelegd voor het werken met een planning- en evaluatiecyclus in het beheer. Actuele beheerplannen voor alle gebieden en monitoring van de ontwikkeling van gebieden staan daarin centraal. Het Flevo-landschap heeft in 2013 een Kwaliteitshandboek gemaakt en is erkend als gecertificeerd beheerder voor SNL. De voorgenomen bestedingen aan deze doelstelling zijn nagenoeg conform de begroting. Er kon zelfs meer besteed worden aan regulier beheer dan in 2012, toen een aantal grote ontwikkelprojecten juist veel aandacht vroegen. Aan deze doelstelling is 36% van de totale baten besteed. Voorlichting en communicatie Voor 2013 lag de nadruk op versterken van de identiteit en het vergroten van de betrokkenheid van organisaties en inwoners van Flevoland, met name in de speerpuntgebieden. Voor de speerpuntgebieden Schokland, Natuurpark Lelystad en Almere is conform planning gebiedsprogrammering opgezet en uitgevoerd. In deze gebieden werpt samenwerking resultaten af. Daarnaast was Het Flevo-landschap goed zichtbaar door o.a. regionale pers, Omroep Flevoland, website, social media, uitingen en evenementen. De film “De Nieuwe Wildernis’ heeft de natuurbeleving en de natuur van Flevoland sterk op de kaart gezet. Het Flevo-landschap heeft bij het maken meegewerkt in ruil voor zichtbaarheid. Dat is naar tevredenheid uitgepakt en had als spin-off o.a. vertoning aan onze vrijwilligers en korting voor begunstigers. De voorgenomen bestedingen aan deze doelstelling zijn licht hoger dan de begroting. Ten opzichte van voorgaande jaren, toen enkele grote projecten in de schijnwerpers gezet zijn en het 25-jarig jubileum gevierd is zijn de bestedingen lager. In 2013 betreft de besteding aan deze doelstelling 16% van de totale baten. Herstel en ontwikkeling natuur, landschap en cultuurhistorie Het Flevo-landschap wil ook altijd een deel van de beschikbare middelen inzetten om een impuls te geven aan de ontwikkeling van gebieden, vaak met cofinanciering. De projecten in het kader van het Provinciaal Meerjarenprogramma van de provincie Flevoland zijn alle voltooid, de doelen zijn conform opzet bereikt. Dit heeft zowel nieuwe natuur als verbetering van condities voor natuur (het biotoop), en mooie vormen van natuurbeleving opgeleverd. De voorgenomen bestedingen aan deze doelstelling zijn iets achtergebleven bij de begroting doordat voor het project Vernieuwing fietspad Knarbos geen cofinanciering beschikbaar kwam en dus niet uitgevoerd is. Aan deze doelstelling is minder besteed dan het topjaar 2012 waarin enkele zeer grote ontwikkelprojecten liepen (Archeoroute Schokland, Impuls Natuurpark Lelystad). In 2013 betreft dit toch nog 27% van de totale baten. Organisatie en administratie De dynamiek om ons heen vergt ook intern vernieuwing. Ontwikkeling van de organisatie, het bestuurlijk model, en de werkprocessen is continu aan de orde. Er was veel vernieuwing in de organisatie als gevolg van het nieuwe bestuurlijk model, de Raad van Toezicht, maar ook door komst van nieuwe medewerkers. Het MT is beter gaan functioneren. Het Flevo-landschap investeert in mensen. Er is in 2013 is organisatiebreed geïnvesteerd in scholing (medewerkers en vrijwilligers) conform het opgestelde meerjarig opleidingsplan. Toch zijn er ook zaken waarbij de ambitie niet helemaal is gerealiseerd.
7
-
-
De automatisering van de ondersteunende processen in de organisatie is nog niet op voldoende niveau. Deze processen zijn nog niet optimaal toegesneden op onze ambities en wat fondsenwerving, projectmatig werken en communicatie tegenwoordig vragen. Het vinden van nieuwe bronnen van inkomsten, maar ook sponsoring, gaat te langzaam. Dat is deels een gevolg van de recessie.
In de volgende hoofdstukken wordt dieper ingegaan op activiteiten en behaalde resultaten per doelstelling.
8
2. Doelstelling beheer, natuur, landschap en cultuurhistorie Binnen de doelstelling beheer, natuur, landschap en cultuurhistorie zijn de speerpunten ”Kwaliteit in Natuurbeheer” en “Mensen en natuur: genieten en doen” de belangrijkste. Bij deze doelstelling stelt Het Flevo-landschap twee natuuroriëntaties centraal: 1) vitale natuur voor biodiversiteit en 2) beleefbare natuur voor mensen. De afdeling Beheer focust in het natuurbeheer op ontwikkeling van biodiversiteit (verdere verrijking door aanbrengen van variatie en versterking van ecosystemen) en op toegankelijkheid van gebieden. In veel gevallen gaan biodiversiteit en natuurbeleving goed samen, maar niet altijd. Daarom wordt per natuurgebied een keuze gemaakt of biodiversiteit dan wel beleving prioriteit krijgt. Deze keuze wordt bepaald aan de hand van factoren als de abiotiek, de ligging ten opzichte van andere natuurgebieden, de nabijheid van bevolkingscentra en recreatiegebieden. Het Flevolandschap vindt het belangrijk om dit proces van keuzes maken, plannen en beheren transparant te maken en daar ook verantwoording over af te leggen. De koppeling tussen doelstelling en beheer wordt vastgelegd in een beheerplan per gebied (gemiddeld eens per 6 jaar). Dit vormt de basis voor de planning van werkzaamheden per jaar. Dat betekent dat er systematisch gepland, uitgevoerd/beheerd, gemonitord en teruggekeken wordt hoe handelingen uitgewerkt hebben. Vervolgens worden aanbevelingen gedaan en conclusies getrokken voor de volgende jaren. Resultaten 2013 besteed aan de doelstelling beheer natuur, landschap en cultuurhistorie
realisatie 2012 1.576.810
begroting 2013 1.706.412
realisatie 2013 1.623.238
realisatie 2013 als % begroting 95%
begroting 2014 1.753.244
In 2013 is 36% van de totale middelen aan deze doelstelling besteed. Door te werken met beheerplannen, het met de Landschappen gezamenlijk ontwikkelde kwaliteitshandboek t.b.v. de certificering SNL en door invoering van het gezamenlijk basissysteem voor natuur- en landschapsbeheer CMSi werkt Het Flevo-landschap permanent aan verdere professionalisering in natuurbeheer. In 2013 zijn flinke stappen gezet in het proces van beheerplanning. Dit proces kent veel vraagen beslismomenten, waarbij input van verschillende afdelingen benodigd is. De structuur van proces en document wordt steeds logischer en efficiënter. De beheerplannen voor de Ooievaar- en Reigerplas, Larserbos en Larservaartbos, en Tollebekerbos zijn vastgesteld. Het beheerplan voor de Flevohout is in samenwerking met de Stichting Robinia grotendeels gereed. De herziening van het beheerplan Schokland is vertraagd vanwege capaciteit. Voor het Toppad is vooruitlopend op 2014 de beheerevaluatie uitgevoerd. Het Flevo-landschap heeft het Kwaliteitshandboek via De 12 landschappen ingediend bij de Stichting Certificering SNL. Op 15 april heeft het bestuur van deze stichting besloten Het Flevolandschap aan te merken als gecertificeerde organisatie en het certificaat uitgereikt. Op een later moment wordt nog een module voor natuurherstel- en ontwikkelingsprojecten ontwikkeld, de voorschriften hiervoor waren nog niet bekend. Door diverse oorzaken is de oplevering van de productieomgeving van CMSI vanuit het samenwerkingsverband (SBB, NM, 5 landschappen) vertraagd, waardoor de implementatie nog slechts beperkt in 2013 kon plaatsvinden. Begin 2014 is de module Beheerplanning in gebruik en zijn de modules Vastgoed en Natuurdatabank in voorbereiding. Met de module Beheerplanning is in de praktijk proefgedraaid, de ervaringen zijn heel goed, het systeem dwingt tot concreetheid in beheermaatregelen.
9
Vanuit de regeling SNL heeft de provincie Flevoland ook in 2013 ad hoc middelen voor monitoring beschikbaar gesteld. Het project is grotendeels uitgevoerd door professionele bureaus op gebied van vogel- en flora-inventarisaties. Enkele activiteiten zijn in eigen beheer, door vrijwilligers en studenten van CAH Vilentum Almere uitgevoerd. De gebieden zijn zo gekozen dat de monitoring input levert voor de beheerplancyclus. Ad hoc vindt monitoring plaats van bijzondere soorten zoals de kwartelkoning. In Casteleijnsplas, Reve-Abbertbos, Wilgenreservaat, Wilgenbos/eiland en Greppelveld zijn broedvogels geïnventariseerd. In Vaartsluisbos, Tollebekerbos, Burchtkamp, Kamperhoek en Natuurpark Lelystad is de flora in beeld gebracht. In Burchtkamp, Kamperhoek en Natuurpark Lelystad zijn daarnaast ook libellen en vlinders geïnventariseerd. Per 2014 wordt de monitoringbijdrage toegevoegd aan de SNL-subsidie voor beheer en recreatie. Hiertoe is eind 2013 een concept monitoringplan 2014-2016 opgesteld. Vrijwilligers in beheer Het Flevo-landschap wil meer ruimte bieden aan en gebruikmaken van diensten van vrijwilligers die in het daadwerkelijke natuurbeheer actief willen zijn. In 2013 is hierop een visie ontwikkeld en zijn de eerste stappen gezet. In het kort komt het erop neer dat vanuit beheer wordt bepaald bij welke klussen vrijwilligers de beroepskrachten kunnen ontlasten of aanvullend werk kunnen doen. Deze klussen moeten vervolgens voor de vrijwilligers wel aantrekkelijk en uitvoerbaar zijn. Het plan is om deze klussen bekend te maken via een klussenlijst op de website waarop de voorwaarden (vaardigheden, aantal deelnemers, enz.) per klus worden aangegeven. In de loop van het jaar is voorzichtig gestart en de eerste ervaringen zijn positief. Inventarisatie onderhoud bruggen In de loop van de jaren zijn er met de gebieden of projecten bruggen van verschillend formaat en type mee gekomen. De beheer- en vervangkosten voor deze objecten waren onvoldoende in beeld. Met het verouderen van het bruggenbestand is het echter wel gewenst om het toekomstig (groot) onderhoud en vervanging in beeld te hebben. Daarom is door een extern bureau onderzoek gedaan naar de staat van het onderhoud en de noodzakelijke toekomstige beheermaatregelen. De uitkomsten van het onderzoek worden meegenomen in de toekomstige begrotingen. De gegevens zijn zo geïnventariseerd dat ze kunnen worden opgenomen in het geautomatiseerde beheersysteem. In 2014 zullen de eerste maatregelen uit het rapport worden uitgevoerd. Beheerareaal Onderstaande tabel geeft een overzicht van het areaal dat Het Flevo-landschap in beheer heeft.
totaal areaal in beheer (ha eigendom en erfpacht) areaal met beheervergoeding SNL (ha) beheervergoeding SNL opbrengst verpachting
realisatie 2012 5.717 4.746 981.700 265.010
begroting 2013 5.723 4.650 981.700 264.400
realisatie 2013 5.717 4.650 981.623 236.719
begroting 2014 5.717 4.746 1.002.626 249.328
SNL vergoedt in principe 84% van de gemaakte normkosten van het beheer. De vergoeding is gebaseerd op een landelijke berekening van kosten per natuurbeheertype. De kosten van het beheer waren in 2013 hoger dan in 2012. Het merendeel van de kosten betreft regulier beheer, dat jaarlijks een min of meer gelijke inspanning vraagt. De fluctuaties tussen jaren worden met name veroorzaakt door weersomstandigheden, cyclisch beheer en benodigde investeringen in terreinen. De beheerkosten zijn ook niet voor alle gebieden gelijk. De kosten zijn afhankelijk van het natuurtype en van de mate waarin gebieden recreatief worden benut. De speerpuntgebieden Natuurpark en Schokland zijn relatief duurder in beheer. De opbrengst uit verpachting is gedaald, mede doordat de voormalige landbouwkavels in Rotterdamse Hoek voor natuur zijn ingericht. 10
Moerassen en plassen (1.141 hectare) Het basisbeheer in moerassen bestaat uit peilbeheer, gefaseerd maaien riet en (lokaal) tegengaan van verbossing. In verband met het broedseizoen vinden veel werkzaamheden in moerassen in met name het derde kwartaal plaats, met name maaien van rietland, duinrietgraslanden en opschonen van greppels. Het Natura 2000 beheerplan voor de Lepelaarplassen is vastgesteld. Dit maakte de weg vrij voor het voorbereiden van de aanleg van een kade die een hogere waterstand in het westelijk rietland mogelijk moet maken. Financiering zal plaatsvinden vanuit een landelijke Natura 2000bijdrage. Met de gemeente Noordoostpolder zijn afspraken gemaakt over enkele aanpassingen die de Casteleijnsplas visueel verbinden met de nieuwe Burchtplas en de entree publieksvriendelijker maken. Hierbij zal de entree centraal aan de weg Friese Pad komen te liggen. In het Gruttoveld zijn de greppels verondiept om meer plasdrassituaties te maken voor de weidevogels. Bossen (2.825 hectare) De geplande bosomvorming voor dit jaar is grotendeels uitgevoerd. Zowel in Noord als Zuid heeft er grootschalig bosbeheer plaatsgevonden. In het Knarbos, Reve-Abbertbos, Larservaartbos, Natuurpark, Flevohout, Vaartsluisbos en de Pampushout is conform planning gedund en is randenbeheer uitgevoerd. In Midden stond omvorming van een strook bos(plantsoen) onder de hoogspanningsmasten in het Flevohout gepland. Er is echter besloten om te wachten op het beheerplan voor het Flevohout alvorens tot dit werk over te gaan. Met het oog op de veiligheid van het luchtverkeer zijn hoge bomen in de Larservaartstrook gekapt. Met de provincie Flevoland zijn afspraken gemaakt over het laten landen van boscompensatie van de Gooiseweg aan de noordzijde van de Larservaart. In het laatste kwartaal is hier 4 hectare struweel geplant. Eind 2013 zijn in het Larserbos informatiepanelen en objectnaamborden geplaatst. Ook zijn de wandelroutes bepaald en uitgezet. Het onderhoud in het Urkerbos is geïntensiveerd n.a.v. verzoeken uit de gemeente. Zo wordt bijvoorbeeld de speelweide vaker gemaaid. De decemberstorm heeft helaas ook onze bossen getroffen. Daar waar het mogelijk en gewenst was is het bos geruimd, waarbij het is gelukt om de economische schade beperkt te houden door het stormhout te verkopen. De totale houtopbrengsten voor 2013 was begroot op 128.000 euro. De realisatie liet echter een ruime verdubbeling zien van dit bedrag. Dit is veroorzaakt door de onverwachte kap in het Schokkerbos en door en hogere houtprijs. Verder is het houtcontract met de afnemer anders opgesteld waardoor betalingen op een vroeger moment binnenkomen. Teneinde meer inzicht te krijgen in het bosbeheer en de opbrengst aan hout is besloten tot het opstellen van een meerjarig houtoogstplan voor alle gebieden. Als periode is gekozen voor 6 jaar, met een doorkijk naar 20 jaar. Dit plan moet behulpzaam zijn bij de planning van de werkzaamheden, maar ook meer zekerheid bieden ten aanzien van de inkomsten uit hout voor de langere termijn. Graslanden en akkers (197 hectare) De graslanden en akkers worden in het algemeen niet zelf beheerd, maar worden – met beperkingen - verpacht. In 2013 is de jaarlijkse cyclus van verpachten versneld zodat in maart 95 % van de contracten getekend (en gefactureerd) is. Dit biedt pachter en verpachter tijdig duidelijkheid. Het project TOP-verdroging Greppelveld (zie hoofdstuk 4) was aanleiding om het gesprek met de pachters en met de Agrarische Natuurvereniging Rondom het Greppelveld te intensiveren, zodat uiteindelijk samen betere natuurresultaten worden behaald. De tijdelijke akkernatuur langs de Ibisweg (kavels voormalig Oostvaarderswold) functioneerde ook in het tweede jaar goed en wordt door vogelaars, maar ook steeds meer door omwonenden gewaardeerd. 11
Landschappelijke beplantingen (321 hectare) In de winter zijn de populieren langs de Vogelweg gekapt. Deze bomen waren aan het einde van hun leven en deels al dood. Het hout is afgevoerd, de stobben zijn gefreesd. In 2014 zullen abelen worden aangeplant als nieuwe laanbeplanting. Schokland (492 hectare) In het beheerplan voor Schokland zijn archeologie en cultuurhistorie leidend, gevolgd door landschap. Deze prioritering leidt tot beheer op maat, wat veel intensiever is dan in andere bosen graslandgebieden. Vanuit het voormalige Programma Beheer en vanuit BRIM waren middelen beschikbaar om de archeologisch waardevolle delen aanvullend te beheren. De grootste beheeropgave bij Schokland is het beperken van de rietgroei op archeologische waardevolle delen. In 2013 is in de hydrologische zone een begrazingsproef met Shetlander pony's gestart, om uit te zoeken of dit beheer een deel van het dure maaien en afvoeren kan vervangen. Op en rond de terpen en haven is twee maal gemaaid met het oog op toegankelijkheid voor publiek en belevingswaarde. De paden zijn door Triade regelmatig gemaaid. Cliënten van de zorgboerderij Hof van Schokland zijn in 2013 gestart met het helpen inzamelen en opruimen van afval. In het Schokkerbos moest ongepland fors worden ingegrepen. Een groot deel van de houtopstand daar bestond uit essen die door de Essentakziekte harder dan verwacht in conditie teruggingen. Ingrijpen was noodzakelijk omdat bij volledige sterfte het gebied onbeheerbaar zou worden en naast de natuurwaarde ook de economische waarde van het hout verloren zou gaan. Door de droge omstandigheden in juli is het gelukt om in dit doorgaans natte gebied de schade aan de gezonde vegetatie en de paden beperkt te houden. Het bos wordt in het voorjaar van 2014 nieuw ingeplant met soorten die in een nat bos gedijen. Natuurpark Lelystad (365 hectare) In het Natuurpark heeft kleinschalig bosbeheer plaatsgevonden. Op verzoek en in samenwerking met Stichting Ark zijn er tijdelijk twee otters opgevangen. Deze worden in het voorjaar van 2014 weer uitgezet door Stichting Ark. In de gesprekken met Ark is naar voren gekomen dat zij dringend op zoek waren naar een vaste opvangplek voor otters met als doel deze weer uit te zetten. Omdat Het Flevo-landschap graag bijdraagt aan het herintroduceren van de otters in Nederland, is in overleg besloten om de oude otterverblijven op het Vlindereiland weer geschikt te maken voor de opvang. Ark heeft hiervoor ook een financiële bijdrage geleverd. Om de kudde wisenten gezond te houden is in de markt een vraag naar een niet-verwante wisentstier uitgezet. Bij het beheer van de diergroepen in het Natuurpark is tegengaan van inteelt een permanent aandachtspunt. De groep edelherten was afgelopen jaren sterk gegroeid. Om de populatie beter in overeenstemming te brengen met de draagkracht van het gebied, is het aantal dieren verkleind. Dit jaar is het raster van de Przewalskipaarden conform plan vernieuwd. Dit werk is onderdeel van een grootschalig rasterplan waarin gefaseerd de rasters worden vervangen. Het nieuwe raster is niet ingegraven maar begint juist een stukje boven het maaiveld. Dit is onderhoudsvriendelijker en verlengt de levensduur. Cultureel erfgoed Het landschapskunstwerk Aardzee is frequent gemaaid en de parkeerplaats, schelpenpaden en taluds zijn onkruidvrij gehouden. De tweede toegangsbrug naar de Aardzee is geschilderd in huiskleuren. Theatergroep Suburbia heeft de Aardzee in augustus gebruikt als locatie voor de productie Blind Date. Het landschapskunstwerk vormde samen met de Vogelweg een zeer toepasselijk decor. In het Observatorium Robert Morris vond het jaarlijks festival Sunsation plaats rond de zonnewende. In het kunstwerk is veel ontsierende graffiti aangebracht. Na rijp beraad is besloten om de graffiti niet chemisch te laten verwijderen. Argumenten hiervoor waren behoud 12
van het hout, milieuoverwegingen, de kans op herhaling, en de kosten. Verwacht wordt dat de graffiti geleidelijk vervaagt. De provincie Flevoland en de gemeente Noordoostpolder bereiden de ontwikkeling van het zevende en laatste landschapskunstwerk voor. Hiervoor zijn twee locaties in de Noordoostpolder verkend, waaronder de Rotterdamse Hoek. Het Flevo-landschap heeft kwartiermakers en kunstenaar bij de verkenning geadviseerd. De keus is echter op de andere locatie gevallen. kosten cultureel erfgoed Robert Morris Aardzee havenhoofd Elburg cultuurhistorie Schokland geologisch reservaat P. van der Lijn
realisatie 2012 6.422 16.318 485 41.161 1.241
begroting 2013 9.300 22.400 7.100 51.400 3.200
realisatie 2013 3.932 16.520 2.347 60.260 607
begroting 2014 6.902 14.366 8.077 38.348 5.331
13
3. Doelstelling Voorlichting Binnen de doelstelling voorlichting zijn de speerpunten “Mensen en natuur: genieten en doen” en “het Flevo-landschap, partner in de samenleving” de belangrijkste. Voor 2013 lag de nadruk op versterken van de identiteit en vergroten van de betrokkenheid van organisaties en inwoners van Flevoland. Gebiedsprogrammering in de speerpuntgebieden (aanbieden van verschillende activiteiten) en inzet op publiciteit hadden daarbij prioriteit. Resultaten 2013 besteed aan de doelstelling voorlichting
realisatie 2012 1.040.521
begroting 2013 692.987
realisatie 2013 728.673
realisatie 2013 als % begroting 105%
begroting 2014 726.087
In 2013 is 16% van de totale middelen aan deze doelstelling besteed. Vrijwilligers Het Flevo-landschap waardeert zijn vrijwilligers en investeert in hen. Begin 2013 zijn de publieksvrijwilligers voorzien van herkenbare kleding. Er zijn drie workshops/cursussen gegeven: "Omgaan met publiek", "Bomen en struiken" en "De gebieden van Het Flevolandschap". Een deel van de kosten voor deze workshops worden gefinancierd uit het project "Groen en doen". Een beperkte groep vrijwilligers heeft ook de BHV herhalingscursus gedaan. In januari heeft de nieuwjaarsbijeenkomst plaatsgevonden en eind juni de jaarlijkse vrijwilligersdag. Daarbij is aansluiting gezocht bij de nationale Soortenzoekdag in Natuurpark Lelystad. De samenwerking met de Klankbordgroep Vrijwilligers is geëvalueerd. Besloten is dat deze zinvol is en voortgezet wordt. Het aantal vrijwilligers in beheer was in 2013 lager dan gehoopt. Dit is grotendeels veroorzaakt door vacatures in beheer, waardoor onvoldoende begeleiding voor vrijwilligers beschikbaar was.
vrijwilligers aantal vrijwilligers totaal aantal vrijwilligers bezoekerscentra, excursies en promotie aantal vrijwilligers inventarisatie terreinen aantal beheervrijwilligers
realisatie 2012
begroting 2013
realisatie 2013
begroting 2014
198
195
192
205
120 75 3
100 80 15
115 75 2
105 80 20
Bezoekerscentra De regie van de bezoekerscentra is per 2013 geheel komen te liggen bij de afdeling Marketing&Communicatie. Daar ligt ook de gebiedsprogrammering voor de speerpuntgebieden: Pampushout, Natuurpark e.o., Schokland. Dit vergde een herschikking van taken en invoering van een nieuwe werkverdeling. Dit pakt naar tevredenheid uit. In het bezoekerscentrum Natuurpark is een sterke groei in het aantal bezoekers geweest. Het nieuwe bezoekerscentrum wordt door vrijwilligers en bezoekers als positief ervaren. In bezoekerscentrum De Trekvogel is met hulp van vrijwilligers een interne verbouwing gedaan. Hiermee is er meer ruimte gecreëerd voor het houden van activiteiten. In 2013 is ook daar een sterke groei van het aantal bezoekers te zien geweest. Dit is mede te danken aan de nieuwe NS-wandeling Oostvaardersplassen. In september is samen met de gemeente meegedaan aan de Open Monumentendag. Aandacht is besteed aan de functie van De Trekvogel en het werkeiland ten tijde van de inpoldering en in relatie tot de Koude Oorlog. Er was een presentatie over ir. Lely en een van de atoomschuilkelders onder de woningen kon worden bezocht. Er zijn ca. 400 bezoekers geweest. Eind 2013 is een klussengroep van vrijwilligers voor het gebied rondom de Trekvogel gestart. 14
Vanwege het koude weer begin januari waren de bezoekersaantallen in De Gesteentetuin iets lager dan in 2013. De deelname aan de activiteiten was wel hoger. De klusdagen met de vrijwilligers in de Gesteentetuin zijn nog altijd succesvol. Gebiedsprogrammering Voor Natuurpark Lelystad is gestart met gebiedsprogrammering en promotie gericht op de doelgroepen gezinnen en senioren. Deze campagne maakte deel uit van het EFRO-project. Zeer succesvol onderdeel was de "zomersafari". Om de inwoners van Lelystad te betrekken is een billboardcampagne gehouden. Het totaal aan activiteiten heeft geleid tot een groei van 63% van het aantal bezoekers in het bezoekerscentrum. De vaste evenementen Natuurkunstpark, Uitgast (ca. 6.000 bezoekers) en Kerstmarkt (58 kramen en ca. 2.500 bezoekers) hebben ook in 2013 plaatsgevonden. In 2013 is gestart met het opzetten van activiteiten (gebiedsprogrammering) om bewoners en organisatie bij Pampushout in Almere te betrekken. Er is veel inzet gedaan op het leggen van contacten en voeren van gesprekken t.b.v. samenwerking. Er zijn grotere en kleinere activiteiten georganiseerd, zoals het aanhaken bij het POORT-festival met de oeverzwaluwwand als verrassing in het gebied, het stageproject van Echnaton (150 leerlingen), Culturele Woensdagen (in totaal 120 mensen), een fotoworkshop rond de zonsondergang, excursies “Mezenconcert” en “Uilengekras”, gesprekken met belanghebbenden, opgravingen in Poort en gesprek Archeologie, wandeling van IVN, bewonersavonden, en gesprekken met ondernemers. Over het ontwikkelplan Pampushout zijn een publieksgerichte brochure en een aparte webpagina met daarbij behorende digitale nieuwsbrief gemaakt. Doel hiervan is om bewoners te informeren, maar vooral uit te nodigen om met ideeën te komen. Voor de activiteiten is een flyer gemaakt en verspreid. De Rijksdienst Cultureel Erfgoed (RCE) heeft vanuit de Visie Erfgoed en Ruimte middelen beschikbaar gesteld voor een project met als doel Schokland te versterken op identiteit, gezonde financiën en lokaal ondernemerschap. Het project loopt van 2012 tot 2015. In 2013 stond visieontwikkeling samen met het gebied in werkateliers centraal. Dit heeft geleid tot de voor Schokland onderscheidende en perspectief biedende profilering "Schokland: tijdloos mysterie". In het najaar is in vervolgateliers gewerkt aan vertaling van dit profiel in ondernemersactiviteiten, evenementen en een programmering voor publiek. De gemeente Noordoostpolder heeft als siteholder het contract met de Rijksdienst Cultureel Erfgoed gesloten en is projectleider. Het Flevo-landschap levert expertise en een financiële bijdrage. In en rond de Gesteentetuin op Schokland zijn in 2013 naast de reguliere excursies themadagen georganiseerd. De themadagen waren "Natuur en landschap", "Geologie", en "Archeologie en historie". Naast de themadagen zijn nieuwe excursies ingezet zoals weidevogels en een avondwandeling. Om bekendheid te geven aan de activiteiten is een activiteitenkalender gemaakt en in de krant De Noordoostpolder zijn regelmatig advertenties met de komende activiteiten geplaatst. De promotie heeft eraan bijgedragen dat meer bezoekers deelnamen aan de activiteiten. In oktober zijn nieuwe bewegwijzeringborden (van de ANWB) geplaatst langs de Schokkerringweg, waarmee het bezoekerscentrum beter vindbaar is. De Veldacademie Schokland is een initiatief van Het Flevo-landschap waarbij actuele onderwerpen op informerende of opiniërende wijze worden ontsloten. In 2013 is één Veldacademie georganiseerd met als thema Archeologie en was gericht op vergroten van kennis omtrent de schatten van Schokland bij inwoners en gebruikers van het Werelderfgoed Schokland. De belangstelling was groot (50 deelnemers).
15
Zichtbaarheid Het Flevo-landschap streeft er naar om zichtbaar te zijn en continu aandacht te vragen voor natuur en landschap. De volgende PR-activiteiten en uitingen hebben daaraan bijgedragen. In april zijn opnames gemaakt in het Natuurpark voor het kinderprogramma Green-kids. De uitzending met als onderwerp Ooievaars is eind april uitgezonden. In juni hebben wethouder W. Schutte van de gemeente Noordoostpolder en Martin Jansen, directeur van Het Flevo-landschap een samenwerkingsovereenkomst ondertekend m.b.t. de Casteleijnsplas en de Wellerwaard. De ondertekening vond plaats in de Casteleijnsplas en werd gesymboliseerd met het loslaten van vlinders. Hier is door de pers aandacht aan besteed. In augustus was vanwege essensterfte forse houtkap noodzakelijk in het Schokkerbos. Voorafgaand aan de werkzaamheden is met omgeving en direct betrokkenen uitgebreid gecommuniceerd. Met als resultaat dat er begrip was voor de noodzakelijke werkzaamheden. In september heeft gedeputeerde B. Gijsberts de uitbreiding en inrichting van Rotterdamse Hoek geopend. Ook bij de opening was de samenwerking met andere organisaties en omwonenden goed zichtbaar. Hier is door de pers aandacht aan besteed. In 2013 zijn de drie edities van het magazine weer verschenen. In het tweede nummer is een uitnodiging voor deelname aan een enquête meegestuurd. Doel van de enquête was om van de begunstigers te vernemen wat zij vinden van de uitingen van Het Flevo-landschap. De respons van ruim 8% was goed. Uit de resultaten blijkt dat de begunstigers het magazine zeer op prijs stellen en het waarderen met het rapportcijfer 8. Die waardering blijkt ook uit het feit dat 93% het magazine een belangrijk onderdeel vindt van het begunstigerschap. Het magazine wordt het meest gelezen om op de hoogte te zijn van onze werkzaamheden en de activiteiten die wij doen. De resultaten worden gebruikt voor verdere ontwikkeling van het communicatiebeleid. Voor de verschillende activiteiten zijn uitingen gemaakt en persberichten verzonden. Ook is het Natuurpark in 2013 een paar keer zichtbaar geweest in verschillende landelijke televisieprogramma’s. Er zijn nieuwe infopanelen gemaakt voor het Larserbos en het Reve-Abbertbos.
overzicht gerealiseerde publieksuitingen magazine: aantal edities oplage aantal edities digitale nieuwsbrief: maandelijks wekelijks aantal verzonden persberichten
realisatie 2012
begroting 2013
realisatie 2013
begroting 2014
3 12.500
3 12.500
3 12.500
3 12.500
13
12 52 120
12 56 169
12 52 120
deelnemers aan activiteiten bezoekers bezoekerscentra aantal activiteiten (excursies, evenementen e.d.) aantal deelnemers activiteiten en evenementen aantal unieke bezoeken/bezoekers website aantal abonnees digitale nieuwsbrief .
99
realisatie 2012
begroting 2013
40.700 35.000 152 200 12.000 7500 50.000 niet begroot 3.500 niet begroot
realisatie 2013
begroting 2014
52.195 40.000 215 200 18.000 7.500 391.238 niet begroot 3.754 niet begroot
16
Overige activiteiten In het kader van de landelijke actie van het Ministerie van EZ "24 Uur voor de Natuur" zijn onze activiteiten op de website geplaatst. Op Schokland is een extra avondwandeling gehouden en samen met Landschapsbeheer Flevoland is de stoere Green-kidsdag op De Abbert georganiseerd. Voorafgaand aan een van de premières van De Nieuwe Wildernis in het Agora theater in Lelystad ontving Het Flevo-landschap een cheque ter waarde van € 6.500,- van de Rotaryclubs in Lelystad en Streekfonds Flevoland. Dit geld wordt besteed aan een educatief programma voor de watertuin in het Natuurpark. De Regiobijeenkomsten in oktober hadden als thema "Vogels van het Blauwe hart". Gastspreker was vogeldeskundige Nico de Haan. Met een opkomst van ca. 700 bezoekers waren deze Regiobijeenkomsten zeer goed bezocht. De combinatie van een inhoudelijk goed verhaal met het vertellen waar Het Flevo-landschap voor staat en aan werkt bevalt goed. Naast de reguliere activiteiten is een aantal zaken projectmatig opgepakt. Zo is in het project Extra impuls draagvlak de inzet social media, vergroot en de samenhang tussen verschillende communicatie-uitingen versterkt en een evenement gepland. In 2013 is de vormgeving van de uitingen meer op één lijn gebracht. Dit zal de komende jaren worden doorgevoerd. Mede vanwege het benodigde inwerken van een nieuwe communicatiemedewerker hebben social media en samenhang uitingen in 2013 minder prioriteit gehad. In de enquête bij het magazine is gevraagd naar het gebruik van social media onder onze begunstigers om daarmee input te krijgen voor een keuze voor verdere uitbouw. Facebook wordt door onze begunstigers het meest gebruikt. Een ruime meerderheid wil wel fan worden van een Flevo-landschappagina. Dat wordt voor 2014 verder uitgewerkt. Op 24 maart heeft het evenement "Begroet de lente" plaatsgevonden bij bezoekerscentrum De Trekvogel in Almere. Ondanks het slechte weer heeft dit evenement 260 bezoekers getrokken. Een overkoepelend Flevo-landschap-evenement heeft vanwege andere werkzaamheden niet plaatsgevonden. Een project betrof een onlineboekingssysteem. Doel is dat bezoekers van de website zich online kunnen aanmelden voor een excursie. Daarmee wordt de bereikbaarheid vergroot. Dit project kon niet worden gerealiseerd en schuift door naar 2014. Nieuwe doelgroepen In 2013 zijn verschillende activiteiten ontwikkeld om verschillende doelgroepen bekend te maken met Het Flevo-landschap en aan ons te binden. De activiteiten hebben wisselend succes opgeleverd. Voor meer inzicht in de verschillende doelgroepen is in 2013 een analyse gemaakt van onze huidige achterban in relatie tot de kenmerken van de bevolking van Flevoland. Door middel van een mailing en een huis-aan-huis folder zijn inwoners van Flevoland actief benaderd over het werk van Het Flevo-landschap. De gemaakte analyse van onze achterban in relatie tot de inwoners van Flevoland geeft aan dat er voldoende aanknopingspunten zijn om de inwoners aan ons te binden.
17
4. Doelstelling Herstel en ontwikkeling van natuur, landschap en cultuurhistorie Het Flevo-landschap participeert in processen gericht op herstel en ontwikkeling van natuur en landschap en doet dit onder andere vanuit het perspectief van biodiversiteit en natuurbeleving. Daarmee zijn de speerpunten “Kwaliteit in natuurbeheer” en “Mensen en natuur: genieten èn doen” de belangrijkste ambities binnen de doelstelling herstel en ontwikkeling van natuur, landschap en cultuurhistorie. De activiteiten hebben meestal een eenmalig karakter en worden daarom als project opgepakt. De besteding aan deze doelstelling fluctueert daardoor. Resultaten 2013 In 2013 is 27% van de totale middelen aan deze doelstelling besteed. besteed aan de doelstelling herstel en ontwikkeling natuur, landschap en cultuurhistorie
realisatie 2012
begroting 2013
realisatie 2013
begroting 2013 als % begroting
begroting 2014
2.662.828
1.283.506
1.191.357
93
947.204
In de jaren 2010-2013 heeft Het Flevo-landschap een reeks van negen projecten uitgevoerd die deel uitmaakten van het Provinciaal Meerjarenprogramma Platteland. Met tevredenheid kan worden geconstateerd dat alle projecten binnen de gestelde termijnen en met goed resultaat zijn afgerond. Veel was gericht op biotoopverbetering, o.a. anti-verdrogingsmaatregelen en andere vormen van begrazing. Dit uiteraard met de kanttekening dat niet geheel voorspelbaar is hoe natuur reageert op de inrichtingsmaatregelen. Deze wijze van programmatisch werken is zowel de Provincie Flevoland als Het Flevo-landschap goed bevallen. Het is ook dankzij de aangegane verplichtingen in het programma dat veranderend rijksbeleid geen streep door projecten heeft kunnen trekken. De bijdragen van de Nationale Postcodeloterij hebben in veel gevallen in de cofinanciering van deze projecten voorzien. Daarnaast is een aantal projecten via andere financieringsroutes tot stand gekomen. Hierna worden de belangrijkste projecten kort beschreven. Inrichting EHS Rotterdamse Hoek Nabij de Noordoostpolderdijk is 58 ha landbouwgrond omgevormd tot moeras en weidevogelland. Een kavel van een particuliere agrariër maakte hiervan deel uit. De potenties van het gebied blijken inderdaad groot. Hoewel de moerasvegetatie zich nog moet ontwikkelen, waren er in de eerste zomer al goede aantallen weidevogels aanwezig. Met steun van expertise van Landschapsbeheer Flevoland is een eerste monitoring opgezet, hieraan is tevens opleiding van eigen mensen gekoppeld (weidevogelkennis). Het gebied is ontsloten met een wandelpad langs het moeras, door het bosje, en via een bruggetje naar de dijk. Ook zijn parkeer- en informatievoorzieningen aangebracht. Gedeputeerde Gijsberts heeft op 19 september in aanwezigheid van partners en omwonenden het gebied geopend. Er was en is veel positieve belangstelling vanuit de agrarische omgeving. Het project is binnen budget afgerond, mede dankzij een voordelig eerstejaars beheer en bijdragen van Landschapsbeheer Flevoland en Waterschap Zuiderzeeland. Ontwikkelingsplan Pampushout-Zuid De Pampushout is een bosgebied dat met de komst van het stadsdeel Almere-Poort belangrijk wordt voor de stedelijke bevolking. Dit vraagt een doorontwikkeling van het oorspronkelijke polderbos naar een recreatief aantrekkelijk stadsbos. Het Flevo-landschap werkt hier sinds 2007 stap voor stap aan. In 2010 is door gemeente Almere samen met rijk, provincie en gebiedspartners een strategie voor het groenblauw casco van Almere opgesteld. In het kader van de Schaalsprong is eind 2011 een intentieovereenkomst getekend met onder meer de afspraak dat Het Flevo-landschap voor eind 2012 een Ontwikkelingsplan voor de PampushoutZuid opstelt. Dit ontwikkelingsplan is begin 2013 vastgesteld. De kern van het Ontwikkelingsplan vormen de uitbreiding van de recreatieve infrastructuur, de gouden rand, bosontwikkeling en de ontwikkeling van een centrumgebied met horeca. 18
Bij het opstellen van de begroting 2013 was ervan uitgegaan dat in 2013 naar een uitvoeringsplan zou kunnen worden gemaakt en worden vastgelegd in een Samenwerkingsovereenkomst. De besluitvorming rond RRAAM was echter vertraagd, waardoor pas eind van 2013 de samenwerkingsovereenkomst tussen rijk en regio is getekend. Helaas kon Het Flevo-landschap hierdoor in 2013 nog geen stappen zetten wat betreft fysieke maatregelen. Wel is het contact met de omgeving geïntensiveerd zoals beschreven in hoofdstuk 3. TOP-verdroging Greppelveld en TOP-verdroging Lepelaarplassen Het TOP-verdroging project Greppelveld had tot doel het verbeteren van de waterhuishouding ten behoeve van met name weidevogels. In het voorjaar zakte het waterpeil te snel weg, waardoor de voedsel- en vestigingsomstandigheden voor weidevogels dusdanig slecht werden dat de vogels na een korte aanwezigheid het gebied voortijdig verlieten. Door het plaatsen van stuwen en duikers kan de winterneerslag en de kwel in het voorjaar langer worden vastgehouden. De oorspronkelijke planning was realisatie najaar 2012. Als gevolg van een strubbeling in de vergunningprocedure, bleek dit niet haalbaar en vond de realisatie najaar 2013 plaats. Het project is binnen budget gerealiseerd. Doel van het project Lepelaarplassen was het formuleren van een maatregelpakket om de waterhuishouding in het rietland van het Natura-2000 gebied te verbeteren. Door in het voorjaar langer water vast te houden en meer peildynamiek kan weer vitaal waterriet groeien en zijn ook meer slikranden beschikbaar. Dit verbetert de condities voor moerasvogels als roerdomp en woudaap, en daarnaast voor steltlopers. Op basis van GGOR-onderzoek is besloten tot aanleg van een compartimenteringkade. De projectvoorbereiding hiervoor vond plaats binnen dit project. De realisatie van de maatregelen valt buiten het TOP-verdrogingproject en zal met financiering vanuit Natura 2000 plaatsvinden in 2014. Cultuurhistorie en natuur Laakse slenk in Hulkesteinse bos In het Hulkesteinse bos liggen resten van een oude slenk: de Laak. Langs deze slenk zijn resten van prehistorische bewoning gevonden alsook resten van een middeleeuwse kogge. In 2012 heeft Staatsbosbeheer deze slenk opnieuw uitgegraven om water in het gebied te brengen en de natuurwaarde te vergroten. Om ook de beleving van cultuurhistorie en natuur te vergroten is een avontuurlijke wandelroute met verbeeldingselementen ontwikkeld. Gebruikers zijn naast inwoners van Zeewolde vooral gasten van de verblijfsaccommodaties. In het kader van de voormalige ontwikkeling Oostvaarderswold heeft Het Flevo-landschap dit project samen met Staatsbosbeheer uitgevoerd. Omdat het beheer van het Hulkesteinse bos bij Staatsbosbeheer blijft, heeft Staatsbosbeheer de private cofinanciering ingebracht. Natuurpark Lelystad, duurzaam verbindend Dit EFRO-project met als doel een impuls voor de recreatieve voorzieningen en benutting van Natuurpark Lelystad is voor het leeuwendeel in 2011 en 2012 uitgevoerd. In 2013 zijn kinderziekten verholpen, aanvullingen gemaakt, en is een marketingactie uitgevoerd. De marketingactie is gericht op gezinnen met kinderen, jeugd, en ouderen. Hiervoor zijn verschillende nieuwe publieksactiviteiten ontwikkeld, waarvan de zomersafari het meest succesvol is (zie verder hoofdstuk 3). Vanwege de wisselingen in het restaurant is de marketingactie gericht op de zakelijke markt niet uitgevoerd. De effecten van het project zijn goed merkbaar in het park. Het aantal bezoekers in het bezoekerscentrum is flink toegenomen. Het nieuwe evenemententerrein is na enkele aanpassingen goed bruikbaar. Het project is eind 2013 binnen het budget afgesloten. Fietspad Knarbos Doel van dit project is om het fietspad in het Knarbos te revitaliseren. Cofinanciering is echter nog niet gevonden. Er is dan ook geen start gemaakt met de uitvoering van dit project. Het project wordt meegenomen in een onderhoudsplan voor alle paden van Het Flevo-landschap.
19
5. Fondsenwerving Fondsenwerving is direct gericht op het werven van middelen van particulieren en bedrijven ten behoeve van de doelstellingen van Het Flevo-landschap. Het Centraal Bureau Fondsenwerving ziet toe op de besteding van deze middelen: maximaal 25% mag worden besteed aan kosten van fondsenwerving. Naast de bijdragen van begunstigers en sponsorbedragen ontvangt Het Flevo-landschap van tijd tot tijd giften en een enkele keer een legaat. Als aandeel in een actie van derden ontvangt Het Flevo-landschap al een aantal jaren een aanzienlijk bedrag (937.000 euro) van de Nationale Postcode Loterij. Resultaten 2013 Begunstigers Er is nog steeds groei in het aantal begunstigers, ook weer ten opzichte van 2012. De doelstelling voor 2013 is ruimschoots gehaald. De groei vlakt wel af, de verschillende activiteiten die in 2013 gehouden zijn hebben niet meer in dezelfde mate als in 2012 geleid tot groei van aantal begunstigers. Het Flevo-landschap wil zijn begunstigers voordelen bieden. Daarvoor zoeken we ook samenwerking met anderen. In het tweede nummer van het magazine was een kortingsbon opgenomen voor bioscoopbezoek aan de film De Nieuwe Wildernis. Ca. 6% van de begunstigers heeft daar gebruik van gemaakt. In 2013 is een nieuwe betaalprocedure ontwikkeld i.v.m.de invoering van IBAN/SEPA. In het derde nummer van het magazine zijn de begunstigers daarover geïnformeerd. Bedrijfssponsoren Er is sprake van een doorzettende teruggang in het aantal sponsoren en de bijdragen die zij beschikbaar stellen. Zowel werving als verlengen van de contracten gaat moeizaam. Dit heeft te maken met beschikbare tijd om goed en regelmatig contact te hebben met bestaande bedrijfssponsoren. Ook spelen het moeilijke economisch tij en maatschappelijke ontwikkelingen een rol. Bedrijfsvriend Afvalzorg heeft bewoners van de wijk Waardenborg in 2013 een gratis begunstigerschap van Het Flevo-landschap aangeboden. Voor de Vriendendag 2013 zijn naast de bedrijfssponsoren ook de deelnemers aan de Streekrekening Flevoland uitgenodigd. Zij werden in de gelegenheid gesteld de film De Nieuwe Wildernis te zien. Er waren 50 deelnemers. fondsenwerving begunstigers aantal begunstigers bijdrage bedrijfsvrienden aantal bedrijfsvrienden bijdragen bijdragen giften en legaten bijdrage acties derden (Nationale Postcode Loterij)
realisatie 2012 12.245 216.191 14 25.164 2.441 937.500
begroting 2013 12.000 216.000 25 55.000 pm 937.500
realisatie 2013 12.695 217.683 12 49.018 2.160 937.500
begroting 2014 12.500 225.000 25 55.000 pm 937.500
20
6. Organisatie en administratie Voorwaarden scheppend en ondersteunend aan de doelstellingen van Het Flevo-landschap zijn er werkzaamheden die te groeperen zijn onder de kopjes "Beleid en bestuur" en "Bedrijfsondersteuning". kosten organisatie, administratie en fondsenwerving
realisatie 2012 818.591
begroting 2013 874.899
realisatie 2013 826.368
realisatie 2013 als % begroting 94
begroting 2014 767.560
In 2013 is 18% van de totale middelen besteed aan Organisatie en administratie. 6.1 Beleid en bestuur Speerpunt “Het Flevo-landschap, partner in de samenleving” is voor de productgroep beleid en bestuur de belangrijkste. Dit betekent dat er ingezet is op samenwerking met overheden, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven. Met als doel zichtbaar te zijn, maatschappelijk verankerd te zijn en daarmee een stevige (beleids)positie in te nemen. Resultaten 2013 Positie in Flevolandse samenleving Met de natuurorganisaties binnen Flevoland wordt afgestemd en samengewerkt. In het bijzonder met Landschapsbeheer Flevoland. Dit jaar is daarnaast vooral contact gezocht met de agrarische sector (LTO-Noord, BoerenNatuur, diverse Agrarische Verenigingen voor Natuurbeheer). Daarnaast wordt ingezet op het in stand houden van het netwerk, o.a. met gemeenten, provincie, waterschap, steeds ambtelijk en bestuurlijk. Landelijk wordt met de andere landschappen samengewerkt in het verband van De12Landschappen. De contacten met de culturele sector blijven waardevol. In 2013 waren Suburbia en Passie in de Polder nieuwe partners bij culturele activiteiten. In aanloop naar nieuw provinciaal natuurbeleid is deelgenomen aan verschillende werkbijeenkomsten van de provincie. Daarnaast heeft Het Flevo-landschap het initiatief genomen om met de Flevolandse organisaties (LTO, Landschapsbeheer, BoerenNatuur) onze gedachten over natuur in Flevoland te bepalen. Deze gedachten zijn neergelegd in een Inspiratienotitie Groen Flevoland, welke begin september aan Provinciale en Gedeputeerde Staten is aangeboden in de aanloop naar het Programma Nieuwe Natuur. Het gedeelde gedachtegoed vormde ook een voedingsbodem voor enkele projecten voor dit programma. De jaarlijkse zomeravondbijeenkomst gericht op onze stakeholders - bestuurlijk en het bedrijfsleven - had dit jaar als thema "Natuur in de energieke samenleving: van acceptatie naar betrokkenheid’. Het was een goed bezochte en "energieke" avond. Een inleiding bood het kenniskader. Door organisaties met ervaring in burgerparticipatie is hierop gereflecteerd. Leerpunten waren dat Het Flevo-landschap meer zijn ngo-rol kan vervullen en intermediair kan zijn tussen burger en overheid, dat burgerparticipatie een mate van regie vraagt om goede natuurdoelen te halen, en dat burgerparticipatie niet vanzelfsprekend leidt tot minder kosten. De grote winst is directe betrokkenheid en eigendomsgevoel van de burger, en daarmee draagvlak voor natuur. Omgevingsbeleid Het Flevo-landschap staat voor natuur, landschap en cultureel erfgoed, ook buiten de terreinen die Het Flevo-landschap zelf beheert. Het Regioplan Windenergie Flevoland en de landelijke structuurvisie Wind op Land vormden de aanleiding om een eigen Flevo-landschap-visie t.a.v. windenergie te formuleren. Deze is beschikbaar via de website. Met de verschillende windverenigingen is contact gelegd en heeft diverse malen overleg plaatsgevonden. 21
Op het gebied van ruimtelijke ordening heeft Het Flevo-landschap geparticipeerd in en/of gereageerd op een aantal ontwikkelingen: structuurvisies Noordoostpolder en RRAAM, bestemmingsplannen Noorderplassen (Almere), buitengebied Dronten, gebiedsontwikkeling IJsseldelta-Zuid en Marker Wadden. Speciale aandacht vroeg en vraagt het initiatief van HarvestaGG voor een biovergistingsinstallatie direct grenzend aan het Knarbos. Gebiedsontwikkeling Het Blauwe Hart Het Flevo-landschap behartigt samen met Landschap Noord-Holland, It Fryske Gea, de Waddenvereniging en de IJsselmeervereniging de kernwaarden (rust, ruimte, openheid, ecologie) van het IJsselmeergebied. De VBIJ heeft tijdens een goed bezocht symposium de nieuwe naam Het Blauwe Hart gepositioneerd. De naamsverandering heeft tot doel de rol als samenbindende kracht in coalities verder te versterken. In het kader van de Marker Wadden zijn contacten met Natuurmonumenten aangehaald. Het Flevo-landschap heeft naast de bestuurlijke en expertrol een actieve bijdrage geleverd aan de totstandkoming van het communicatieplan. Gebiedsontwikkeling Schokland Het managementplan voor het Werelderfgoed Schokland is geactualiseerd en hernieuwd vastgesteld voor de periode 2014-2019. De laatste jaren is duidelijk geworden dat het zuidelijk rivierduingebied van Schokland archeologisch bijzonder waardevol is, maar langzaam degradeert door landbouwkundig gebruik en te lage grondwaterstand. Tegelijkertijd belemmeren de voor behoud opgelegde beperkingen de landbouw. In 2013 heeft de siteholdergroep besloten om voor dit gebied met prioriteit tot een meer beschermend beheer en/of een functieverandering te komen. Een en ander is neergelegd in een Plan van Aanpak. De gemeente Noordoostpolder heeft als siteholder besloten om te trachten via het Programma Nieuwe Natuur een eerste stap te zetten. Het Flevo-landschap heeft hieraan meegewerkt, maar stelt wel de voorwaarde dat ook Rijk en andere partijen bijdragen. Programma Nieuwe Natuur In Flevoland In 2013 is door de provinciale politiek definitief een streep gezet door de ontwikkeling Oostvaarderswold. Het terugtrekkende rijksbeleid heeft de provincie Flevoland, maar ook Het Flevo-landschap en Staatsbosbeheer achtergelaten met een erfenis van voor natuur verworven maar niet ingerichte landbouwkavels, niet gerealiseerde natuurcompensatieverplichtingen, en onvrede in het gebied. Om de verlaten ontwikkeling om te buigen in een situatie met zo groot mogelijk natuur- en maatschappelijk rendement, heeft de provincie het Programma Nieuwe Natuur Flevoland gestart. Het Flevo-landschap heeft als Flevolandse natuurorganisatie, die van harte bijdraagt aan een impuls voor de Flevolandse natuur, maar ook als eigenaar van een aanzienlijk aantal verworven landbouwkavels, een aantal projectvoorstellen voor ontwikkeling van nieuwe natuur voorbereid, grotendeels samen met andere partijen als ERF, Landschapsbeheer Flevoland, gemeenten Urk en Noordoostpolder. Het Flevo-landschap heeft zelf de volgende projectvoorstellen ingediend: Noorderwold, waar natuur de stad ontmoet (samen met ERF), Een gouden rand voor de Pampushout, De Grote Trap – fietsen door natuur en landschap. Het Flevo-landschap is partner in de projecten Nieuwe grond voor natuur bij Schokland (gemeente Noordoostpolder), Van Noorderzand naar Urkerveld (gemeente Urk) en Een groene IJsselmeerdijk (Landschapsbeheer Flevoland). Streekfonds Flevoland Het bestuur van het streekfonds Flevoland, waarin Het Flevo-landschap vertegenwoordigd is, heeft in 2013 verdere stappen gezet: het budget is verdubbeld, inmiddels zijn 12 projecten ondersteund (en 15 afgewezen). Een communicatieplan is opgesteld evenals een missie/visie document. Daardoor is helderder geworden waaraan voorstellen moeten voldoen willen ze in aanmerking komen voor ondersteuning. Het gaat om o.a. mobiliseren van middenveld-burgersinitiatieven van onderop, en verbinden van initiatieven van andere sectoren aan natuur en landschap, educatie, natuurbeleving. 22
6.2. Bedrijfsondersteuning Deze productgroep omvat de voorwaardenscheppende taken voor het goed reilen en zeilen van Het Flevo-landschap: management, voeren diverse administraties, verslaglegging, secretariaat, personele zaken, ICT en facilitaire ondersteuning. Resultaten 2013 Organisatieontwikkeling Binnen de productgroep organisatie en administratie valt ook de ontwikkeling van de organisatie en de bestuurlijke ontwikkeling. Begin 2013 is het nieuwe bestuurlijk model ingegaan met een Raad van Toezicht en een Directeur-bestuurder. Naast een kennismakingsbijeenkomst hebben reguliere vergaderingen en een excursie naar de ontwikkelingen in onze gebieden in Almere e.o. plaatsgevonden. De RvT heeft een Audit Commissie en een Remuneratie Commissie ingesteld. Met het oog op de ontwikkeling van de organisatie is een nieuw Opleidingsplan 2013-2014 gemaakt, en is gestart met de uitvoering. De medewerkers van de afdelingen Beheer en Beleid&Kwaliteit hebben een in company cursus Natuurlijke begrazing (Free Nature) gevolgd. Door Landschapsbeheer is een cursus weidevogels gegeven. Daarnaast zijn cursussen gevolg gericht op herkenning van libellen en vlinders (Unie van Bosgroepen) en is deelgenomen aan de Beheerders dag van het Bosschap. De beheerdersbezoekerscentra hebben vanwege de nieuwe taakverdeling een workshop "samenwerking" gevolgd. Personeelsvertegenwoordiging Binnen Het Flevo-landschap is een Personeelsvertegenwoordiging actief, afgekort PVT. Een PVT is een ondernemingsraad voor kleine bedrijven met minder dan 50 personeelsleden. De PVT behartigt de werknemersbelangen en treedt in die hoedanigheid ook op als klankbord c.q. gesprekspartner voor de directeur. De PVT bestaat eind 2013 uit de volgende personeelsleden: Gerwin de Vries (voorzitter), Dries van Putten (lid) en Adriaan Onderwater (secretaris). De PVT heeft zes maal per jaar overleg met de directeur en organiseert eenmaal per jaar een stichtingbreed overleg waaraan naast de personeel gerelateerde onderwerpen altijd een thema gekoppeld wordt. De PVT heeft zich in 2013 beziggehouden met onder meer interne communicatie, samenwerking tussen Het Flevo-landschap en Landschapsbeheer Flevoland, en het creëren van financiële ruimte. Personele zaken In 2013 vonden enkele personele wisselingen plaats. H. Rosenberg en N. Dijkshoorn zijn met pensioen gegaan. H. Boekhoff is in dienst gekomen als terreinbeheerder. L. Boonman is als Hoofd Natuur- en Landschapsbeheer in dienst gekomen als opvolger van K. Stapensea. N. Rooze is in dienst gekomen als medewerker communicatie. personele formatie
- beheer - terreincoördinatie - marketing&communicatie - directie/beleid - administratie, secretariaat totaal
begroting 2013 in directe uren 14.885 3.737 5.812 2.641 6.810 33.885
begroting 2013 in fte’s* 11,5 2,7 4,2 1,9 5,1 25,4
realisatie 2013 in directe uren 13.412 3.364 6.386 3.157 6.838 33.156
realisatie 2013 in fte’s** 10,0 2,7 4,0 1,9 5,1 23,7
* waarvan 5,7 fte (22%) op contracten bepaalde tijd ** waarvan 7,1 fte (30%) op contracten bepaalde tijd 23
Het ziekteverzuim was in 2013 1,6%. In 2012 was het 2%. De beloning van alle werknemers volgt de beloningsstructuur van de Raam CAO Bos en Natuur Ondernemingsdeel De Landschappen. Ook de beloning van de directeur geschiede in 2013 conform de CAO Bos en Natuur Ondernemingsdeel De Landschappen. Leden van de Raad van Toezicht zijn niet bezoldigd. Aan de directeur, noch aan de leden van de Raad van Toezicht zijn leningen verstrekt. Volgens CBF richtlijn staat hieronder de bezoldiging van de directeur vermeld. De directeur is ingeschaald in schaal 12. Het jaarinkomen van de directeur blijft ruim binnen het maximum van € 140.046,-- volgens VFI Beloningsregeling. bezoldiging directie (in euro's) naam functie aard dienstverband uren (voltijds werkweek) bruto loon/salaris vakantiegeld totaal jaarinkomen sociale verzekeringslasten (werkgever) pensioenlasten totaal bezoldiging 2013
M.L.E. Jansen directeur onbepaalde tijd 37 89.816 6.739 96.555 11.701 13.024 121.280
Stages Het Flevo-landschap biedt jaarlijks plaats aan stagiairs van uiteenlopende opleidingen, maar incidenteel ook plekken om werkervaring op te doen. Doel daarbij is altijd dat beide partijen er baat bij hebben. In 2013 hebben stagiairs van Groenhorst College, AOC Groene Welle, CAH Vilentum, Van Hall Larenstein, en de Universiteit Diepenbeek (België) een meeloopstage of opdracht bij Het Flevolandschap gedaan. Dit betrof grotendeels de afdelingen Beheer en Beleid&Kwaliteit. Een stagiair is vanuit het ROC Flevoland actief geweest bij de afdeling Bedrijfsondersteuning. Daarnaast doet een persoon werkervaring op bij de afdeling Marketing&Communicatie. Financiële zaken In mei heeft de reguliere driejaarlijkse hertoetsing van het CBF plaatsgevonden. Deze is met een visitatiegesprek en bespreking van toetsingsrapport afgerond in september. Het Flevolandschap mag het keurmerk ook de komende jaren voeren. De jaarrekening en het jaarverslag 2013 zijn opgesteld conform RJ 650 (Fondsenwervende Instellingen). De baten zijn grotendeels conform de begroting met uitzondering van de opbrengst uit verkoop hout, die eenmalig aanzienlijk hoger is. De lasten wijken beperkt af van de begroting. De gerealiseerde lasten binnen de doelstelling Beheer zijn nagenoeg conform begroting. De gerealiseerde lasten voor de doelstelling Voorlichting en Communicatie zijn eveneens nagenoeg conform begroting. De gerealiseerde kosten voor de doelstelling Herstel en ontwikkeling blijven achter op de begroting omdat een project geen doorgang heeft gevonden wegens gebrek aan cofinanciering. De gerealiseerde lasten voor Organisatie en Administratie overtreffen de begroting en zijn ook hoger dan in 2012. De stijging van de personele lasten heeft te maken met het bestaan van 24
vacatures, inhuur en interne vervanging. De stijging in externe kosten vindt zijn oorzaak in advieskosten i.v.m. achterstallige betalingen. Per januari 2014 heeft een wisseling in de horeca-exploitant van het restaurant in het Natuurpark plaatsgevonden. IBAN/SEPA Het project IBAN/SEPA is uitgevoerd. Er is een nieuwe procedure gemaakt en de begunstigers zijn geïnformeerd. Begin 2014 heeft de update van Exact voor Globe en Synergy plaatsgevonden. ICT De voorgenomen automatiseringsactiviteiten zijn vertraagd vanwege later beschikbaar komen van CMSi. Dit is een door meerdere natuurorganisaties ontwikkeld hulpmiddel voor planning van beheerwerkzaamheden en monitoring van het beheer. Het project Nieuwe Software is gestart in 2012 en heeft tot doel de automatisering op een hoger peil te brengen. In 2013 is Sumatra Weburen en Rapportage aangeschaft. Per 2014 vindt de uren- en verlofregistratie hiermee plaats, worden rapportages ontwikkeld.
25
7. Toekomstparagraaf In de jaarrekening is de begroting 2014 opgenomen. Naar verwachting zijn de inkomsten in 2014 in lijn met die van 2013. Hetzelfde geldt voor de besteding van de middelen aan de doelstellingen, aan fondsenwerving en aan ondersteunende taken. In 2014 wordt evenals eerdere jaren het merendeel van de capaciteit en middelen ingezet op de doelstellingen “beheer , en herstel en ontwikkeling van natuur, landschap en cultuurhistorie” en “voorlichting”, in termen van het beleidsplan van Het Flevo-landschap: “kwaliteit in natuurbeheer” en “bieden van natuurbeleving". In 2014 wil Het Flevo-landschap de rol als maatschappelijk ondernemende organisatie verder invullen. Er zal een nieuw beleidsplan voor de periode 2015-2018 worden geformuleerd. Naast het reguliere werk waaronder gebiedsontwikkeling zal ook het Programma Nieuwe Natuur Flevoland grote inzet vragen en ontwikkelingen brengen. In 2014 zal langs diverse sporen gekeken worden naar het creëren van financiële ruimte. Het gaat daarbij zowel om zoeken naar extra opbrengsten als naar beheersen van kosten. Er wordt verder ingezet op ontwikkeling van organisatie en medewerkers, maar ook op stroomlijnen en automatiseren van werkprocessen en gegevensbeheer. Dit alles met als doel een zo groot mogelijk deel van de middelen beschikbaar te hebben voor besteding aan de doelstellingen.
26
Bijlage 1: Samenstelling Raad van Toezicht en relevante nevenfuncties De Raad van Toezicht is 30 december 2012 ingesteld, alle leden zijn per die datum aangetreden. Leden van de Raad van Toezicht zijn niet bezoldigd. Raad van Toezicht (per 31-12-2013) Dhr. L.T. van Bloois (voorzitter audit commissie) Dhr. H. Dijksma (voorzitter en remuneratie commissie) Dhr. E.D. Ekkel Mw. Y.J. Hopman (remuneratie commissie) Dhr. J.H. Sweers (audit commissie) Mw. G.N Sweringa (neven)functies dhr. L.T. van Bloois Algemeen directeur Cyclus NV Lid Raad van Toezicht zorgorganisatie Triade (Neven)functies dhr. H. Dijksma Werkzaamheden: Toezichthouder en adviseur publiek/private organisaties. Toezicht functies: Lid Raad van Commissarissen Afvalzorg NV te Nauerna, Assendelft en lid Audit commissie Voorzitter van de Raad van Toezicht van het Regiocollege Zaanstreek en Waterland, Zaandam Lid Raad van Commissarissen Beheer Flevoland Participaties BV Lid Raad van Toezicht OMALA (Ontwikkelingsmaatschappij Almere Lelystad Airport) Lid van de Raad van Commissarissen van Medrie, Stichting Dienstenstructuur Huisartsen IJssel- Vecht/Flevoland, Zwolle Lid Raad van Toezicht Omroep Flevoland, Lelystad Vice Chairman of the Board of the Supervisory Council of the Foundation Wetlands International (honorary/onbezoldigd) Bestuursfuncties: Vicevoorzitter Prins Bernhard Cultuurfonds Flevoland (onbezoldigd) Secretaris van het bestuur van De12Landschappen (onbezoldigd) Treasurer Association Wetlands International (honorary/onbezoldigd) Penningmeester Stichting RDIJ-Award, Almere (onbezoldigd) Penningmeester Corrosia Stad, Almere (onbezoldigd) Vicevoorzitter VVD Kamercentrale Flevoland (onbezoldigd) Lid comité van aanbeveling La Mascotte, opera- en operettevereniging Emmeloord (onbezoldigd) (Neven)functies dhr. E.D. Ekkel Lector Duurzame relatie Groen en Gezondheid / Programmaleider “Groene Kennis voor Burgers” van de Groene Kennis Coöperatie te Ede Nevenfuncties: Lid Ledenraad Rabobank Flevoland Lid Raad van Toezicht Nederlandse Vereniging voor de Bescherming van Dieren Lid Raad van Advies IVN – Instituut voor Natuureducatie en Duurzaamheid, Flevoland Lid Raad van Toezicht Stichting Natuurbeelden (neven)functies mw. Y.J. Hopman Geen andere nevenfuncties.
27
(neven)functies dhr. J.H. Sweers Strategisch Adviseur Rijkswaterstaat Nevenfuncties: Lid raad van Toezicht Servicecentrum Flevolandse Bibliotheken Lid Raad van Bestuur Connect Lid Algemeen bestuur Kenniskring Amsterdam (neven)functies mw. G.N. Sweringa Functie: Directeur-bestuurder Stichting Oost Flevoland Woondiensten Nevenfuncties: Lid Raad van Advies IMpact Nevenfuncties / lidmaatschappen vanuit functie directeur-bestuurder OFW: Bestuurder en voorzitter Stichting Leefbaarheidsfonds OFW Lid Raad van Advies WoonEnergie Lid Raad van Advies Aenergie Lid Raad van Advies Stichting Bouwtalent Lid Regieraad Bouw/Oost Nederland Voorzitter Werkgroep Duurzaamheid van de Regieraad Bouw/Oost Nederland Lid Groene Huisvesters, een initiatief van het ministerie BZK (lid) Plv. lid Kandidaatstellingscommissie Aedes
28
Bijlage 2: Nevenfuncties en vertegenwoordigingen directeur bestuurder dhr. M.L.E. Jansen Nevenfuncties: Lid Raad van Commissarissen Rabobank Kromme Rijnstreek Vertegenwoordigingen: • Lid Bestuur Stichting Streekfonds Flevoland • Lid bestuur Stichting Verantwoord Beheer IJsselmeer (VBIJ), per januari 2013 Stichting Het Blauwe Hart
29
Bijlage 3: Personeel Directie Dhr. M.L.E. Jansen
1,0 fte directeur
Afdeling Beleid & Kwaliteit Mw. L. van der Burgh Dhr. L. van Lier Mw. M.J.H. Rijs
2,6 fte medewerker beheerplanning senior medewerker beheerplanning hoofd beleid en kwaliteit/plv. directeur
Afdeling Natuur & Landschapsbeheer Dhr. H. Boekhoff Dhr. L. Boonman Dhr. T. Captein Dhr. R. Duijff Dhr. N. Dijkshoorn Dhr. A. Hollander Dhr. J. Horstra Dhr. J. Mulder Dhr. A. van Putten Dhr. J. Rosenberg Dhr. K.J. Stapensea Dhr. R.T.M. Timmerman Dhr. G. de Vries Dhr. M. van der Weele
11 fte terreinbeheerder hoofd natuur & landschapsbeheer medewerker terreinbeheer terreinbeheerder terreinbeheerder (tot april) medewerker terreinbeheer medewerker terreinbeheer medewerker terreinbeheer medewerker terreinbeheer terreinbeheerder Natuurpark Lelystad (tot april) hoofd terreinbeheer(tot februari) medewerker terreinbeheer medewerker terreinbeheer medewerker terreinbeheer
Afdeling Marketing & Communicatie Mw. A. Burger Dhr. J. Huijzer Mw. R. Nelis Mw. N. Rooze Dhr. G. van der Vliet
4 fte medewerker marketing beheerder bezoekerscentra hoofd marketing en communicatie medewerker communicatie beheerder bezoekerscentra en Waterlely
Afdeling Bedrijfsondersteuning Dhr. P.D. Bil Dhr. A. Onderwater Mw. W. Oudshoorn Dhr. D.H. van Putten Mw. E.C. Tolhoek Dhr. K. Visser
5,1 fte medewerker financiële administratie medewerker financiële administratie secretaresse chef de bureau secretaresse hoofd bedrijfsondersteuning/controller
30
Bijlage 4: Verantwoordingsverklaring Inleiding De Raad van Toezicht en de Bestuurder onderschrijven de drie principes van de Code Goed Bestuur voor Goede Doelen en geven in deze verantwoordingsverklaring aan hoe Het Flevolandschap hiermee omgaat. De drie principes zijn: 1. onderscheid toezicht, besturen en uitvoeren 2. Effectiviteit en efficiency van bestedingen 3. Omgang met belanghebbenden 1. Onderscheid toezicht, besturen en uitvoeren Bestuurlijke organisatie Het Flevo-landschap hanteert een in de statuten vastgelegde helder onderscheid in het toezicht door de Raad van Toezicht en het bestuur door de directeur. De Raad van Toezicht heeft daarnaast een adviserende rol voor de directeur. De directeur-bestuurder is verantwoordelijk voor de opstelling van het beleid en de uitvoering van het werk. De kaders hiervoor worden gevormd door de statutaire doelstellingen en het Beleidsplan 2011-2014. Deze worden jaarlijks uitgewerkt in een Jaarplan en Jaarbegroting, welke door de Raad van Toezicht worden goedgekeurd. De directeur is daarbij gebonden aan het Directiereglement. De leden van de Raad van Toezicht vervullen hun toezichtstaak voor een periode van maximaal 4 jaren en zijn in principe eenmaal herbenoembaar. In 2014 zal een rooster van aftreden worden vastgesteld. De leden van de Raad van Toezicht vervullen hun functie onbezoldigd, maar hebben wel recht op in hun functie gemaakte onkosten. De Raad van Toezicht vergadert minimaal tenminste vier maal per jaar. Ter voorbereiding van de vergaderingen functioneert een Auditcommissie bestaande uit twee leden van de Raad. Elke vergadering van de Raad van Toezicht is door de directeur en de voorzitter voorbereid. Ieder jaar voert de Remuneratiecommissie een functioneringsgesprek met de directeur. Dit was ook in 2013 het geval. Werkorganisatie De directeur opereert in de werkorganisatie samen met een Management Team (MT) dat wordt gevormd door de hoofden van de inhoudelijke afdelingen Beleid & Kwaliteit, Natuur- en Landschapsbeheer en Marketing & Communicatie. Het hoofd van de afdeling Bedrijfsondersteuner, tevens controller, maakt geen deel uit van het MT, maar woont de vergaderingen deels wel bij. Het MT vergadert elke veertien dagen. De afdelingen kennen elk een eigen Afdelingsoverleg. De afdelingen Beleid & Kwaliteit en Natuur- en Landschapsbeheer hebben gezamenlijk het Beheeroverleg. Het Flevo-landschap heeft een Personeel Vertegenwoordiging (PVT), bestaande uit drie leden, afkomstig uit kantoor- en buitenorganisatie. De PVT vergadert vier tot zes maal per jaar met de directeur en overlegt eenmaal per jaar met voorzitter van de Raad van Toezicht. In de werkorganisatie worden jaarlijks functioneringsgesprekken gevoerd tussen medewerkers en leidinggevenden om de medewerkers optimaal te kunnen blijven inzetten en te stimuleren zich te blijven ontwikkelen. 2. Effectiviteit en efficiency van bestedingen Gerichtheid op doelstellingen Het Flevo-landschap streeft naar een efficiënte en doelmatige besteding van de middelen voor de doelstellingen “beheer natuur, landschap en cultuurhistorie”, “herstel en ontwikkeling natuur, landschap en cultuurhistorie”, “voorlichting over natuur, landschap en cultuurhistorie” en 31
“fondsenwerving”. Zoveel mogelijk activiteiten van de organisatie zijn direct hierop gericht. Er zijn echter ook activiteiten van bestuur en werkorganisatie die voorwaardenscheppend zijn voor een goede taakvervulling ten behoeve van de doelstellingen. Het Flevo-landschap is gecertificeerd natuurbeheerder voor SNL. Dit betekent dat de werkprocessen verlopen conform het ontwikkelde Kwaliteitshandboek SNL. Planning & control cyclus Het Flevo-landschap hanteert een meerjarenbeleidsplan met een meerjarenbegroting. Jaarlijks wordt binnen het kader van het beleidsplan een Jaarplan en bijbehorende Jaarbegroting opgesteld met concrete (deels meetbare) doelen, bij voorkeur gericht op effecten dan wel inspanningen. Ten aanzien van kosten van natuurbeheer en publieksbereik worden kengetallen en prestatie-indicatoren opgenomen. Jaarverslag en jaarplan hanteren dezelfde systematiek zodat de bereikte resultaten vergeleken kunnen worden met de voornemens. Halverwege het jaar worden, wederom geënt op dezelfde systematiek, in een Halfjaarrapportage de inhoudelijke en financiële voortgang in beeld gebracht. Op basis van de aldus beschikbare gegevens worden zo nodig doelen en/of planningen bijgesteld. Deze Halfjaarrapportage wordt aangereikt aan de Raad van Toezicht, naast twee meer summiere kwartaalrapportages. De Raad van Toezicht wordt bij elke vergadering door de directeur geïnformeerd over de voortgang. 3. Omgang met belanghebbenden Het Flevo-landschap ambieert een organisatie te zijn die in open wisselwerking met de maatschappelijke omgeving opereert. Het Flevo-landschap interpreteert dit ruim. Het betreft zowel de begunstigers, sponsoren en vrijwilligers, alsook de beleidsmatige en bestuurlijke omgeving. Het Flevo-landschap informeert de belanghebbenden met diverse uitingen: website, magazine, digitale nieuwsbrief, jaarverslag, folders over terreinen en onderwerpen. Stakeholders Het Flevo-landschap betrekt de bestuurlijke en maatschappelijke omgeving bij de evaluatie en het formuleren van het beleid. Ten tijde van het formuleren van een nieuw beleidsplan consulteert Het Flevo-landschap een representatieve groep uit deze omgeving. De stakeholders worden daarnaast jaarlijks uitgenodigd voor een inhoudelijke ontmoeting, waarin in opiniërende zin wordt stilgestaan bij een actueel onderwerp uit het werk van Het Flevolandschap. Daarnaast vinden met regelmaat bilaterale contacten plaats op zowel ambtelijk als bestuurlijk niveau, en participeert Het Flevo-landschap in uiteenlopende gremia. Omgang met begunstigers en sponsoren Het Flevo-landschap heeft een beleid t.a.v. sponsoren geformuleerd. Met elke bedrijfsvriend wordt een contract afgesloten waarin prestaties en tegenprestaties worden benoemd. Jaarlijks worden de bedrijfsvrienden uitgenodigd voor een bijeenkomst waarin Het Flevolandschap laat zien welke activiteiten zijn uitgevoerd en in voorbereiding zijn, en welke rol de bijdragen van de bedrijfsvrienden hierin spelen. Daarnaast worden de bedrijfsvrienden uitgenodigd bij officiële gebeurtenissen zoals openingen en afrondingen van projecten. Jaarlijks vinden de zogenaamde regiobijeenkomsten plaats in de provincie. In deze bijeenkomsten blikt de directeur met de begunstigers en andere relaties terug en vooruit op het gevoerde beleid en de verrichte activiteiten. De organisatie beschikt over een klachtenregeling en –registratie voor externen. Deze is primair gericht op klachten over fondsenwerving en bejegening van personen, maar wordt ruim gehanteerd. De geregistreerde klachten worden met regelmaat besproken in het MT. 32
Vrijwilligersbeleid Bijna 200 vrijwilligers zetten zich in voor de doelstellingen van Het Flevo-landschap. Deels vanuit een hobby, deels uit maatschappelijke betrokkenheid. Vrijwilligers zijn actief als gastheer/vrouw in de bezoekerscentra, als rondleider in de natuurgebieden, als inventariseerder van flora en fauna, en in het beheerwerk. Met elke individuele vrijwilliger wordt een vrijwilligerscontract gesloten waarin de wederzijdse verplichtingen worden benoemd. Jaarlijks organiseert Het Flevo-landschap een brede vrijwilligersbijeenkomst waarin de directeur verslag doet van de activiteiten en plannen van de organisatie, en waarin met de vrijwilligers van gedachten wordt gewisseld. Daarnaast vinden met regelmaat bijeenkomsten plaats per bezoekerscentrum/deelgebied. In deze kleinere bijeenkomsten bespreekt de verantwoordelijke functionaris meer en detail met de vrijwilligers activiteiten en vindt zo nodig scholing plaats. In 2011 is een Klankbordgroep Vrijwilligers gevormd. Twee maal per jaar overlegt deze groep met het hoofd Marketing & Communicatie en de directeur. Interne communicatie In het MT-overleg van directeur en afdelingshoofden vindt de beleidsvoorbereiding en besluitvorming binnen de werkorganisatie plaats. In de lijn-overleggen wordt informatie binnen de afdelingen en beheereenheden uitgewisseld, en worden besluiten enerzijds voorbereid en anderzijds vertaald naar eigen operationeel handelen.
33
Bijlage 5: Beheerplannen en monitoring vastgesteld planning gereed in voor 2013 2013 2013 opstellen beheerplannen voor gebieden Flevohout Gruttoveld Heggenlandschap - De Wildwallen Kamperhoek Knarbos Landschappelijke elementen OZFL Larserbos Larservaartbos Lepelaarplassen Ooievaarplas - Reigerplas Pampushout Priembos Reve-Abbertbos Rotterdamse hoek Schokland Stichtse putten Tollebekerbos Toppad Wilgenbos en Wilgeneiland Winkelse zand
x
planning 2014
x
x x
2012 x 2012 2007
x x x
x x x x
x
x
2006 2012 2012 2004 2012
x
x
x
x x
x x
x
x x x
realisatie 2013
monitoring in gebieden Burchtkamp Casteleynsplas Greppelveld Kamperhoek
onder handen
insecten OB
Natuurpark Lelystad Reve-Abbertbos Tollebekerbos Wilgenbos en -eiland Wilgenreservaat
OB OB
broedvogels flora/vegetatie structuur OB OB OB OB OB OB
EB
OB OB
EB EB
EB
EB = eigen beheer, OB = onderzoeksbureau
34
Bijlage 6: Bedrijfsvrienden van Het Flevo-landschap Bedrijfvrienden
Gouden Vriend
Afvalzorg Holding
x
Zilveren Vriend Vriend
Project periode Vriend 2004-heden
Hak & Rein Vos Notarissen
x
2002-heden
Haje Restaurants
x
2003-heden
De Waard Grondverzet
x
2007-heden
Zweverink Bosbouw bv
x
2012-heden
Meeuwsen ten Hoopen
x
2002-eind 2013
Heldoorn Eggels Notarissen
x
2005-juni 2013
Rabobank Almere
x
2012-heden
Rabobank Flevoland
x
2012-heden
Rabobank Noordoostpolder Urk
X
2012-heden
Arfman Hekwerk
x
2009-heden
De Friesland Zorgverzekeraar
x
2009-heden
GDF/Suezz Zweverink
x x
2009-aug 2013 2012-juli 2013
sponsoren om niet Bedrijfskring Lelystad WTC Almere
35
Bijlage 7: Begroting 2014
36
Bijlage 8: Afkortingen CBF CMSi EHS GGOR MT NM PMJP POP PVT RRAAM RCE RvT SBB SNL VER VFI
Centraal Bureau Fondsenwerving Conservation Management Systeem interactief Ecologische Hoofdstructuur Gewenst Grond- en Oppervlaktewater Regime ManagementTeam Natuurmonumenten Provinciaal Meerjaren Programma Platteland Europees Programma Ontwikkeling Platteland PersoneelsVertegenwoordiging Rijk Regio Amsterdam Almere Markermeer Rijksdienst Cultureel Erfgoed Raad van Toezicht Staatsbosbeheer Subsidiestelsel Natuur- en Landschapsbeheer Visie Erfgoed en Ruimte Vereniging van Fondsenwervende Instellingen
37
38
INHOUDSOPGAVE 1
Vergelijking begroting met exploitatie 2013
40
JAARREKENING 2013 A B C D E
Balans per 31 december 2013 Staat van baten en lasten over 2013 Kasstroomoverzicht 2013 Toelichting op balans per 31 december 2013 Toelichting op staat van baten en lasten over 2013
41 43 44 45 58
OVERIGE GEGEVENS F G
Ondertekening van de jaarrekening Controleverklaring
66 67
BIJLAGE(N) 1 2 3 4 5
Overzicht te vorderen subsidies Specificatie pMJP-subsidie uitvoeringsprogramma 2010 t/m 2013 Specificatie projecten Nationale Postcode Loterij Overzicht vooruit ontvangen bedragen Begroting 2014
69 70 71 73 74
39
1
VERGELIJKING BEGROTING MET EXPLOITATIE 2013 Gerealiseerd 2013 € €
Begroting 2013 € €
€
Verschillen
268.861 10.179
271.000 10.000
- 2.139 179
€
BATEN Baten eigen f ondsenwer ving Donaties, sponsoring en giften Resultaat verkoop artikelen
Baten uit acties van der den Inkomsten Subsidies van over heden Subsidies van overheden
Tot aal baten LASTEN
Wer ving baten Kosten eigen fondsenwerving Or ganisatie en administr atie Kosten organisatie en administratie
281.000
- 1.961
441.247
665.027
- 223.780
2.680.547
Resultaat uit beleggingen Over ige baten
Besteed aan doelstellingen Beheer natuur, landschap en cultuurhistorie Voorlichting en communicatie Herstel en ontwikkeling natuur, landschap en cultuurhistorie
279.039
2.654.343
26.204
2.680.547
2.654.343
26.204
263.938 793.496
256.527 628.907
7.411 164.589
4.458.267
4.485.804
- 27.537
1.623.238 728.673
1.706.412 692.987
- 83.174 35.686
1.191.357
1.283.506
- 92.149
3.543.268
3.682.905
- 139.636
53.063
209.621
- 156.558
773.305
665.278
108.027
Tot aal last en BIJZ ONDERE BA TEN EN LA STEN
Exploitat ieresultaat
4.369.636
4.557.804
- 188.167
0
0
0
88.631
-72.000
160.631
Mutatie instandhoudingsreserve Het Flevolandschap 20.069 Mutatie reserve terreinbeheer -3.024 Mutatie reserve onroerend goed 71.585 Mutatie reserve herstel en ontw. Natuur, Landschap, Cultuurhistorie 0
0 -3.000 0
20.069 - 24 71.585
-69.000
69.000
Mutatie bestemmingsr eser ves
88.631
-72.000
160.631
Mutatie bestemmingsf ondsen
0
0
0
Resultaat na bestemmingsreserve & fondsen
0
0
0
40
A
BALANS PER 31 DECEMBER 2013
ACTIVA 31 december 2013 € €
31 december 2012 € €
VASTE ACTIVA Mater iële vaste activa Bedrijfsmiddelen Direct in gebruik voor de doelstelling
1.369.559 386.054
1.453.345 436.951 1.755.613
1.890.296
Financiële vaste activa Langlopende vordering in het kader van de doelstelling
Beleggingen
119.000
114.000 119.000
114.000
502.436
1.754.311
11.767
11.314
2.298.087
2.697.491
10.287.069
8.645.579
14.973.972
15.112.991
VLOTTENDE ACTIVA Voorr aden Bedrijfsvoorraden Vor der ingen Liquide middelen
41
PASSIVA 31 december 2013 € €
31 december 2012 € €
VRIJ BESTEEDBAAR EIGEN VERMOGEN Besteedbaar ver mogen Instandhoudings- of continuiteitsreserve Het FlevoLandschap Reserve giften, schenkingen en erfstellingen
6.273.884 86.699
6.255.975 84.539
1.752.732 258.340
1.681.147 261.364
394.498 545.540
394.498 545.540
Op lange termijn
861.223
883.544
Op korte termijn
4.801.057
5.006.385
14.973.972
15.112.991
Vastgelegd ver mogen Reserve financiering onroerend goed en materiaal Egalisatie reserve terreinbeheer Reserve herstel en ontwikkeling Natuur, Landschap,Cultuurhistorie Fondsen door derden bepaald SC HULDEN
42
B
STAAT VAN BATEN EN LASTEN OVER 2013
Gerealiseerd 2013 € €
Begroting 2013 € €
Gerealiseerd 2012 € €
268.861 10.179
271.000 10.000
243.796 7.224
BATEN Baten eigen fondsenwer ving Donaties, sponsoring en giften Resultaat verkoop artikelen
Baten uit acties van derden Inkomsten Subsidies van over heden Subsidies van overheden
Totaal baten LASTEN
Wer ving baten Kosten eigen fondsenwerving Or ganisatie en administratie Kosten organisatie en administratie
281.000
251.020
441.247
665.027
2.396.216
2.680.547
Resultaat uit beleggingen Overige baten
Besteed aan doelstellingen Beheer natuur, landschap en cultuurhistorie Voorlichting en communicatie Herstel en ontwikkeling natuur, landschap en cultuurhistorie
279.039
2.654.343
3.201.548
2.680.547
2.654.343
3.201.548
263.938 793.496
256.527 628.907
404.299 756.562
4.458.267
4.485.804
7.009.644
1.623.238 728.673
1.706.412 692.987
1.576.810 1.040.521
1.191.357
1.283.506
2.662.828
3.543.268
3.682.905
5.280.159
53.063
209.621
21.441
773.305
665.278
797.150
Totaal lasten BIJZ ONDERE BA TEN EN LA STEN
Exploitatieresultaat
4.369.636
4.557.804
6.098.750
0
0
179.412
88.631
-72.000
1.090.306
Mutatie instandhoudingsreserve Het Flevolandschap 20.069 Mutatie reserve terreinbeheer -3.024 Mutatie reserve onroerend goed 71.585 Mutatie reserve herstel en ontw. Natuur, Landschap, Cultuurhistorie 0
0 -3.000 0
167.617 -3.024 617.383
-69.000
0
Mutatie bestemmingsr eser ves
88.631
-72.000
781.976
Mutatie bestemmingsf ondsen
0
0
308.330
Resultaat na bestemmingsreserve & fondsen
0
0
0
43
C
KASSTROOMOVERZICHT 2013
Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirectie methode. 2013 €
2012 €
€
€
Kasstr oom uit oper ationele activiteiten Bedrijfsresultaat Aanpassingen voor: Afschrijvingen Mutatie voorzieningen
0 179.352 -176.214
19.301 92.378 561.932
3.138 Verandering in werkkapitaal: Voorraden en onderhanden werk Vorderingen Kortlopende schulden(excl. schulden aan kredietinstellingen
453 1.646.189 -205.238
3.209 2.491.640 -2.748.488 1.441.404 1.444.542
Kasstroom uit bedrijfsoperaties Rentebaten en soortgelijke opbrengsten Rentelasten en soortgelijke kosten Bijzondere baten Bijzondere lasten
654.310
263.938 0 0 0
-253.639 419.972 404.299 0 308.330 -128.918
263.938 1.708.480
Kasstroom uit operationele activiteiten
583.711 1.003.683
Kasstr oom uit invester ingsactiviteiten Investeringen in materiële vast activa Desinvestering in materiële vast activa Kasstroom uit investeringsactiviteiten
-81.737 37.068
-957.887 673.937 -44.669
-283.950
Kasstr oom uit f inancier ingsactiviteiten Mutatie langlopende schulden Kasstroom uit financieringsactiviteiten Mutatie geldmiddelen
-22.321
7.299 -22.321
7.299
1.641.490
727.032
44
D
TOELICHTING OP BALANS PER 31 DECEMBER 2013
Naam en vestiging De stichting heeft de naam Stichting Flevo-landschap en is statutair gevestigd te Lelystad. Inschrijving Stichting Flevo-landschap is ingeschreven onder nummer: 41023912 bij de Kamer van Koophandel voor Gooi-, Eem- en Flevoland te Almere. Doel De stichting heeft ten doel: het behoud, het beheer en de ontwikkeling van in natuurwetenschappelijk, landschappelijk en/of cultuurhistorisch opzicht waardevolle terreinen gelegen in de Provincie Flevoland, alsmede meer in het algemeen het bevorderen van het behoud en het herstel van natuur en landschap en van de zuiverheid van water, bodem en lucht in deze provincie. Dit geschiedt zowel ter wille van de natuur zelf als ten behoeve van het welzijn van de mens. Als waardevol worden mede beschouwd die voortbrengselen van menselijke werkzaamheid welk door hun ontstaanswijze, vorm, ligging of ouderdom de waarde van het landschap verhogen, in het bijzonder monumenten van geschiedenis en kunst als bedoeld in artikel 1 van de monumentenwet. Samenstelling Raad van Toezicht De Raad van Toezicht is 30 december 2012 ingesteld, alle leden zijn per die datum aangetreden. Raad van Toezicht Dhr. L.T. van Bloois (voorzitter audit commissie) Dhr. H. Dijksma (voorzitter en remuneratie commissie) Dhr. E.D. Ekkel Mw. Y.J. Hopman (remuneratie commissie) Dhr. J.H. Sweers (audit commissie) Mw. G.N Sweringa ALGEMEEN Het financieel verslag is ingericht conform Richtlijn 650 “Fondsenwervende instellingen” zoals opgesteld door De Raad voor de Jaarverslaglegging. De gehanteerde grondslagen van waardering zijn ongewijzigd gebleven ten opzichte van het voorgaande jaar, tenzij anders vermeld bij het betreffende onderdeel. Voor zover niet anders is vermeld, zijn de activa en passiva opgenomen tegen nominale waarde. De ontvangsten en uitgaven zijn toegekend aan de periode waarop zij betrekking hebben. De ter vergelijking opgenomen bedragen over het voorgaande verslagjaar zijn, waar nodig, slechts voor vergelijkingsdoeleinden aangepast.
45
ACTIVA VASTE ACTIVA MATERIËLE VASTE ACTIVA Tot 2008 vond activering plaats tegen aanschaffingswaarde onder aftrek van eventueel ontvangen specifieke doelsubsidies, verminderd met lineaire afschrijvingen, rekening houden met de verwachte economische gebruiksduur. Sinds het verslagjaar 2008 is de Richtlijn 650 “Fondsenwervende instellingen” gewijzigd op het punt van de waardering van de materiële vaste activa. De investeringen die vanaf 2008 zijn gedaan worden geactiveerd tegen aanschaffingswaarde terwijl de eventueel ontvangen specifieke doelsubsidies worden gepassiveerd als investeringssubsidie. De vrijval loopt gelijk aan de lineaire afschrijving, waarbij rekening wordt gehouden met de verwachte economische gebruiksduur. Bij verwerving van gronden worden de kosten en de daartoe ontvangen subsidie direct ten laste van het resultaat gebracht. Gebouwen en beheermaterieel De stichting heeft aan het einde van 1996 het gebouw “De Trekvogel” te Almere verworven. Met de aankoop van dit Bezoekerscentrum is ook de inventaris overgenomen. De stichting heeft medio 2000 de Centrumvoorziening gerealiseerd in het Natuurpark Lelystad. Het gebouw is voor de aanschaffingswaarde na aftrek van reserveringen in voorgaande jaren en subsidies als investering 2000 opgenomen onder de gebouwen. De afschrijving op de gebouwen vindt plaats in 25 jaar. Indien er sprake is van bestaande gebouwen wordt de afschrijvingstermijn conform de verwachte economische levensduur aangepast. De afschrijving van het beheermaterieel bedraagt 8% - 25% van de aanschaffingswaarde afhankelijk van de aard van het beheermaterieel.
46
Inventaris Dit betreft computerapparatuur en kantoorinventaris. De afschrijving bedraagt 10% - 33% van de aanschaffingswaarde. De afschrijvingspercentages zijn in de regel gebaseerd op de Algemene Subsidieverordening Flevoland (ASF). Bij enkele kantoorapparaten (computers, server en centrale printer) en enkele beheerinstrumenten, die van vitaal belang zijn voor de bedrijfsvoering, wordt in sommige gevallen, een van de ASF afwijkende afschrijvingstermijn gehanteerd. Het verloop van de materiële vaste activa is als volgt te specificeren:
2013 €
2012 €
Stand per 1 januar i Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde
2.897.787 - 1.007.491
2.642.530 - 943.806
1.890.296
1.698.724
81.737 - 37.068 37.068 - 179.352
957.887 - 702.630 28.693 - 92.378
- 97.615
191.572
2.942.456 - 1.186.843
2.897.787 - 1.007.491
1.755.613
1.890.296
Mutaties Investeringen Desinvesteringen Afschrijving desinvesteringen Afschrijvingen
Stand per 31 december Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde
47
De boekwaarden zijn per onderdeel als volgt te specificeren: Gebouwen €
Materieel €
Inventaris €
Totaal €
Stand per 1 januar i Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen
1.910.250 - 456.905
746.443 - 341.253
241.094 - 209.333
2.897.787 - 1.007.491
Boekwaarde
1.453.345
405.190
31.761
1.890.296
3.600 0 0 - 87.385
51.255 - 37.068 37.068 - 80.773
26.882
- 11.194
81.737 - 37.068 37.068 - 179.352
- 83.785
- 29.518
15.688
- 97.615
Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen
1.913.850 - 544.291
760.630 - 422.026
267.976 - 220.527
2.942.456 - 1.186.843
Boekwaarde
1.369.559
338.605
47.449
1.755.613
Mutaties Investeringen Desinvesteringen Afschrijving desinvesteringen Afschrijvingen
Stand per 31 december
FINANCIËLE VASTE ACTIVA Lening u / g De stichting heeft op 11 september 1997 een sale- en leasebackovereenkomst afgesloten met Lease Plan Nederland N.V., gevestigd te Almere. De stichting heeft haar vervoermiddelen aan Lease Plan verkocht, welke zij vervolgens van Lease Plan least. Ter financiering van deze transactie heeft de stichting gelden geleend aan Lease Plan. Over de lening wordt geen rente berekend. Als tegenprestatie wordt door de lessor korting verleend op de leaseprijs van de auto’s. De looptijd van de lening is 5 jaar. Na het verstrijken van de periode wordt de looptijd stilzwijgend verlengd voor de duur van een jaar. Aflossing of verhoging van de lening dient gelijke tred te houden met de boekwaarde van geleasde auto’s. Het verloop is als volgt: 2013 €
2012 €
Stand per 1 januari Ontvangen aflossingen Verstrekte lening
114.000 - 26.000 31.000
79.000 - 22.000 57.000
Stand per 31 december
119.000
114.000
48
Effecten De stichting heeft zich georiënteerd op passende beleggingsvormen die voldoende zekerheid bieden voor rendement met beperkte risico’s. De ter beschikking gekomen gelden zijn in 2007 belegd volgens een Beleggingsstatuut dat richting geeft aan het vermogensbeheer van het Flevo-landschap.
31-12-2013 € Obligaties SNS Obligaties Schretlen en Co
31-12-2012 €
502.436 0
1.096.436 657.875
502.436
1.754.311
De waardering vindt plaats tegen geamortiseerde kostprijs en verschillen tussen de historische kostprijs (exclusief mee gekochte couponrente en transactiekosten) worden lineair geamortiseerd. VLOTTENDE ACTIVA Voorraden 31-12-2013 €
31-12-2012 €
Winkel bezoekerscentrum Voorziening mogelijk incourant
13.262 - 1.494
12.857 - 1.543
Direct beschikbaar voor de doelstelling
11.767
11.314
Dit betreft de voorraad artikelen van het bezoekerscentrum welke voor verkoop zijn bedoeld. De voorraad is gewaardeerd tegen inkoopprijs, exclusief omzetbelasting, of lagere marktwaarde. Voor mogelijke incourantheid van de voorraden is een voorziening gevormd. VORDERINGEN Debiteuren Vorderingen op debiteuren worden gewaardeerd onder aftrek van een voorziening wegens mogelijke oninbaarheid. Een voorziening wegens mogelijke oninbaarheid is individueel bepaald. 31-12-2013 € Debiteuren Voorziening dubieuze debiteuren
31-12-2012 €
100.767 - 26.623
138.994 - 23.038
74.144
115.956
49
Subsidies Voor een overzicht van de subsidievorderingen verwijzen wij naar bijlage 1 van deze jaarrekening. 31-12-2013 € Subsidievorderingen
1.975.558
31-12-2012 € 2.430.014
In het kader van het provinciaal meerjarenprogramma is er in 2010 door Provincie Flevoland een beschikking verleend, voor zover er nog geen sprake is van realisatie, is er een subsidievordering. Overige vorderingen en overlopende activa 31-12-2013 € Rente deposito's Couponrente Overige vorderingen
31-12-2012 €
91.107 18.361 127.089
84.473 37.541 29.508
248.385
151.522
LIQUIDE MIDDELEN 31-12-2013 € Kasgelden Banktegoeden rekening-courant Spaar- en internetrekening Gelden onderweg
31-12-2012 €
3.332 680.994 9.595.872 6.871
1.566 545.070 8.093.013 5.930
10.287.069
8.645.579
50
PASSIVA EIGEN VERMOGEN Besteedbaar vermogen Instandhoudings- of continuïteitsreserve Het resultaat van de structurele baten en lasten en het afbreukrisico daarin, heeft het bestuur doen besluiten te streven naar een continuïteitsreserve. De achterliggende gedachte is, om met aangepaste activiteiten 3 tot 5 jaar te kunnen doorgaan met de instandhouding en het beheer van de natuurterreinen. Vanuit deze instandhoudingreserve wordt de continuïteit in behoud en beheer van de natuurterreinen gewaarborgd. Om deze continuïteit ook in de toekomst te kunnen garanderen, streeft Stichting Flevolandschap ernaar om jaarlijks middelen toe te voegen aan voornoemde instandhoudingreserve. De reserve is op dit moment op het niveau van 2 jaar continuïteit. Het resultaat is ten gunste van deze reserve geboekt. De aanbeveling die het Centraal Bureau Fondsenwerving geeft voor een continuïteitsreserve voor risico’s op korte termijn is 1,5 maal de jaarlijkse kosten van de werkorganisatie. De kosten van de werkorganisatie bedragen in 2013 € 3.063.184. Dit zou uitkomen op een bedrag van ca. € 4.594.776. In het beleidsplan tot en met 2018 zal het resterende deel van ca. € 1.7 mln. worden ingezet als cofinanciering voor projecten van met name ontwikkeling Nieuwe Natuur Instandhoudings- of continuiteitsreserve
31-12-2013 €
31-12-2012 €
Stand per 1 januari Dotatie Onttrekking
6.255.975 17.909 0
6.116.734 145.875 - 6.634
Stand per 31 december
6.273.884
6.255.975
Reserve giften, schenkingen en erfstellingen Giften en schenkingen van bedrijven en particulieren alsmede erfstellingen zijn in de staat van baten en lasten opgenomen onder promotionele opbrengsten en worden vervolgens opgenomen onder dotatie reserves. De desbetreffende dotaties zijn gereserveerd in een reserve voor zover de maximale omvang van de reserve nog niet is bereikt. Deze reserve kan worden aangewend ten behoeve van incidentele bestedingen die het draagvlak voor de taakuitoefening bij het brede publiek kunnen ondersteunen, of die de directe doelstelling voor de bescherming en ontwikkeling van natuur en landschap positief kunnen beïnvloeden. Bij het laatste kan bijvoorbeeld gedacht worden aan (terrein)aankopen, uitbreidingen of onderhoud waarvan de kosten niet of niet geheel worden gedekt door de reguliere subsidieverstrekkers. In overeenstemming met de aanvullende subsidiebepalingen van Provincie Flevoland is de maximale omvang van deze reserve bepaald op € 158.823.
51
Reserve giften, schenkingen en erfstellingen
31-12-2013 €
31-12-2012 €
Stand per 1 januari Dotatie Onttrekking
84.539 2.160 0
82.098 2.441 0
Stand per 31 december
86.699
84.539
Vastgelegd vermogen Reserve financiering onroerend goed en materieel Alle gebouwen en inventaris zijn benodigd voor de bedrijfsvoering/doelstelling. Het Flevo-landschap investeert zelf in de aankoop van nieuw materieel, waarover ook wordt afgeschreven. Het fonds zal mede worden aangewend voor ARBO-gerelateerde investeringen bij de aanschaf van nieuw materieel. Aan zowel terreinen, gebouwen als aan publieksfaciliteiten (o.a. bezoekerscentra en ontvangstlocaties) dienen regelmatig onderhouds- en herstelwerkzaamheden van enige omvang plaats te vinden. Teneinde over voldoende middelen te beschikken op het moment van periodiek onderhoud dient jaarlijks een reservering ten laste van de exploitatie te worden gebracht. Voorts dient jaarlijks een reservering ten laste van de exploitatie plaats te vinden teneinde op termijn vervangende investeringen in onroerende goederen te kunnen realiseren. In 2013 is de vervangingswaarde van de onroerende goederen toegenomen. De verzekeringswaarde van de gebouwen die om niet zijn verkregen bedraagt € 5.539.919 De dotatie in 2013 is ontstaan uit de aanschaf materieel die heeft plaatsgevonden. Reserve financiering onroerend goed en materiaal
31-12-2013 €
31-12-2012 €
Stand per 1 januari Dotatie Onttrekking
1.681.147 90.384 - 18.799
1.057.648 667.230 - 43.732
Stand per 31 december
1.752.732
1.681.147
52
Egalisatie reserve terreinbeheer Teneinde fluctuaties in de jaarlijkse beheerkosten zelfstandig te kunnen opvangen, zonder dat daarbij aanvullend aanspraak op externe middelen behoeft te worden gedaan, acht de stichting het wenselijk een reserve op te bouwen. Dit kan zich voordoen: •
•
•
•
•
bij overname van (tijdelijke) beheerverplichtingen en/of van onderhouds- en herplantverplichting voor een aantal terreinen en verhardingen. De daarbij bedongen afkoopsommen worden in eerste aanleg gepassiveerd en middels evenredige jaarlijkse vrijval ten gunste van de exploitatie gebracht over een periode van tien jaar. De kosten van het regelmatig onderhoud alsmede de overige uit de verplichtingen voortvloeiende lasten worden bekostigd uit de exploitatie van het betreffende jaar; indien terreinen om ruimtelijkeordeningsredenen verkocht of terug geleverd dienen te worden, moeten compensatie aankopen worden gerealiseerd. Compensatie dient zorgvuldig plaats te vinden en realisatie is afhankelijk van aanbod op de grondmarkt, van relatie met beheergebieden van het Flevo-landschap en of nieuw gedachte natuurontwikkeling. De financiële compensatie die ontvangen is, wordt gestort in deze reserve. Middelen zullen worden ingezet voor compensatieaankopen en inrichting daarvan en het bekostigen van de daarvoor noodzakelijke proceskosten; als het kappen en afvoeren van oude of zieke beplanting niet direct gevolgd kan worden door nieuwe aanplant. Opbrengst uit houtverkoop landschappelijke beplanting wordt dan gelabeld voor herinvestering in de vervanging van de landschappelijke beplanting. Vanaf het jaar 2000 ontvangt het Flevo-landschap bijdragen in het kader van de subsidieregeling Programma Beheer (regeling SN) en vanaf 2010 in het kader van de nieuwe Subsidieregeling Natuur en Landschap (SNL). Voor de beheergebieden worden contracten gesloten met een looptijd van zes jaar. Na afloop van de contractperiode dienen natuurdoelen gerealiseerd te zijn. Dotatie aan de reserve wordt gerealiseerd door in jaren met een gunstig exploitatieresultaat het overschot toe te voegen aan de reserve.
Reserve terreinbeheer
31-12-2013 €
31-12-2012 €
Stand per 1 januari Dotatie Onttrekking
261.364 0 - 3.024
264.388
Stand per 31 december
258.340
261.364
- 3.024
Reserve herstel en ontwikkeling Natuur, Landschap Cultuurhistorie Voor de voorbereiding en begeleiding van projecten van natuurherstel en natuurontwikkeling zijn financiële middelen benodigd, dit betreft met name de ontwikkeling van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Het Flevo-landschap heeft hiervoor een bestemmingsreserve ingericht. Voor projecten waar cofinanciering een vereiste is of anderszins geen financiering is te verkrijgen kunnen middelen aan deze reserve worden onttrokken ten behoeve van planvorming, - voorbereiding en planbegeleiding. Het Flevo-landschap verwacht in komende jaren in toenemende mate geconfronteerd te zullen worden met aan water gerelateerde vraagstukken. Uit deze reserve zullen bestedingen kunnen worden verricht die niet uit andere hoofde gedekt kunnen worden op 53
het vlak van vergroten hydrologische kennis, planvorming, voorbereiding en uitvoering van herstel en ontwikkeling van waterbeheersingsmiddelen. Bij de uitvoering van projecten voor natuurherstel en natuurontwikkeling heeft het Flevolandschap baten gerealiseerd uit onder meer verkoop gewas en uitkomende grond. Deze baten zijn bestemd ten behoeve van de realisatie van ecologische inrichtingsprojecten binnen terreinen van het Flevo-landschap.
Reserve herstel en ontwikkeling Natuur, Landschap,Cultuurhistorie
31-12-2013 €
31-12-2012 €
Stand per 1 januari Dotatie Onttrekking
394.498 0 0
424.449
Stand per 31 december
394.498
394.498
- 29.951
Fondsen door derden bepaald Stichting Flevo-landschap heeft de taak en doelstelling inzake het behoud en beheer van het voormalig havenhoofd Kop van 't Ende overgenomen van Stichting Herstel Kop van 't Ende. Daartoe is in 1994 de ondergrond overgedragen. Van de voormalige Stichting Herstel Kop van 't Ende en de Provincie Flevoland zijn destijds middelen verkregen ten behoeve van toekomstige kosten van beheer en onderhoud van het havenhoofd onder de voorwaarde dat het openbaar gebied permanent toegankelijk zal blijven. Het maximum van dit fonds was bepaald op € 90.000. In 2009 is het maximum opnieuw bepaald in verband met de realisatie van het herstel van het Havenhoofd. Deze is per 2009 op basis van de werkelijke investeringen (ter grootte van € 300.000) verhoogd tot de benodigde cofinanciering van € 150.000. Op Schokland zijn in 2000 investeringen in recreatie- en beheerinfrastructuur gerealiseerd met behulp van subsidies van overheden. Gelijktijdig bij verkrijging van de investeringsmiddelen is een permanente instandhoudingverplichting voor de infrastructuur overeengekomen. Daartoe zijn van de overheden, die gebiedspartner zijn in het Gebiedsgericht Beleid Schokland, subsidies verkregen ter dekking van het langjarige beheer en onderhoud van de infrastructuur op Schokland. Het maximum van dit fonds is bepaald op € 100.000. De realiserende partij van het Windpark Zuidlob heeft bij het in gebruik nemen eenmalig een bedrag van €308.330 aan het Flevo-landschap gedoneerd. Het Flevo-landschap dient deze middelen te besteden aan behoud en versterking van de kwaliteit van de Ecologische Hoofdstructuur gebieden (EHS), primair in de Zuidlob Fondsen door derden bepaald
31-12-2013 €
31-12-2012 €
Stand per 1 januari Dotatie Onttrekking
545.540 0 0
237.210 308.330
Stand per 31 december
545.540
545.540
54
LANGLOPENDE SCHULDEN
Investeringssubsidie Langjarige overeenkomsten
31-12-2013 € 815.070 46.153
31-12-2012 € 857.072 26.472
861.223
883.544
Investeringssubsidie Stelselwijziging/Foutherstel: In 2011 is een investeringssubsidie van de Nationale Postcode Loterij direct als bate verantwoord en hiervoor was tot en met ultimo 2012 een bestemmingsreserve gevormd. Dit is hersteld in 2013 en is derhalve verantwoord als investeringssubsidie onder de langlopende schulden. Jaarlijks valt ten gunste van het exploitatie resultaat een evenredig deel vrij. In het jaar 2013 zijn de vergelijkende cijfers van 2012 hiervoor aangepast. Het verloop is als volgt: Invester ingssubsidie 31-12-2013 €
31-12-2012 €
Stand per 1 januari Dotatie Onttrekking
857.072 0 - 42.002
758.596 105.544 - 7.068
Stand per 31 december
815.070
857.072
Langjarige overeenkomsten In toenemende mate verzoeken derden om langjarige overeenkomsten voor het hebben, houden en onderhouden van voorzieningen in terreinen van het Flevo-landschap. Voorzover verenigbaar met de doelstellingen in de beheerobjecten worden overeenkomsten gesloten voor perioden van tien jaar. De ontvangen vergoedingen hebben betrekking op dezelfde periode. De ontvangen gelden worden ten gunste van het onderhavig reserveringsfonds geboekt. Jaarlijks valt een evenredig deel vrij om de exploitatie van het betreffende beheerobject te voeden. Het verloop is als volgt: 2013 €
2012 €
Stand per 1 januari Dotatie nieuwe overeenkomsten Vrijval
26.472 7.299 12.382
19.173 11.323 - 4.024
Stand per 31 december
46.153
26.472
55
KORTLOPENDE SCHULDEN 31-12-2013 € Nationale Postcode Loterij Vooruitontvangen bedragen Crediteuren Grondaankopen Belastingen en premies sociale verzekeringen Overige schulden en overlopende passiva
31-12-2012 €
2.086.304 309.686 331.068 1.809.930 48.151 215.916
1.590.051 988.451 307.870 1.805.641 45.546 268.826
4.801.057
5.006.385
Nationale Postcode Loterij Dit betreft overige projecten die mede zijn gefinancierd met de bijdrage van de Nationale Postcode Loterij. Mogelijk is een gedeelte hiervan langlopend. Bij het opstellen van de jaarrekening is onvoldoende inzichtelijk welk deel langlopend is, derhalve is besloten om het geheel als kortlopend te verantwoorden. Voor een overzicht van de afzonderlijke projecten van de Nationale Postcode Loterij wordt verwezen naar bijlage 2 van dit rapport. Vooruitontvangen bedragen Voor de uitvoering van projecten zijn van diverse subsidiegevers bedragen ontvangen, welke nog dienen te worden besteed. Mogelijk is een gedeelte hiervan langlopend. Bij het opstellen van de jaarrekening is onvoldoende inzichtelijk welk deel langlopend is, derhalve is besloten om het geheel als kortlopend te verantwoorden. Voor een specificatie van de te besteden bedragen per project verwijzen wij naar bijlage 3 bij dit rapport. Grondaankopen Het Flevo-landschap realiseert in het belang van de ontwikkeling van het Natuurbeleid in Flevoland diverse grondaankopen. Hiertoe ontvangt zij subsidiebijdragen van provincie en Rijk. In sommige gevallen stellen de subsidiegevers ook financiële middelen ter beschikking om bij aankoop gelijktijdig achterstallig onderhoud en dergelijke op orde te brengen. De ontvangen revenuen zijn in afwachting van de besteding toegevoegd aan de ontvangen aankoopmiddelen. 31-12-2013 € Grondaankopen Oostvaarderswold Grondaankopen Rotterdamse Hoek
31-12-2012 €
1.051.910 758.020
1.047.650 758.020
1.809.930
1.805.670
Grondaankopen Oostvaarderswold 2013 €
2012 €
Stand per 1 januari Ontvangen aankoopmiddelen Bestede bedragen voor verwerving en inrichting Aankopen kavels
1.047.620 4.289 0
1.208.368 0 - 160.748 0
Stand per 31 december
1.051.910
1.047.620
56
Grondaankopen Rotterdamse Hoek 2013 €
2012 €
Stand per 1 januari Ontvangen aankoopmiddelen Bestede bedragen voor aanpassing kavels Aankopen kavels Afrekening subsidies
758.020 0 0 0 0
758.020 0 0 0 0
Stand per 31 december
758.020
758.020
Belastingen en premies sociale verzekeringen 31-12-2013 € Omzetbelasting Loonheffing, sociale lasten en pensioenen
31-12-2012 €
10.584 37.567
12.756 32.790
48.151
45.546
Overige schulden en overlopende passiva 31-12-2013 € Vakantietoeslag Vakantiedagen Vooruitontvangen bedragen Algemene kosten Nog te betalen bedragen Overige schulden en overlopende passiva
31-12-2012 €
59.439 77.325 10.022 63.222 1.006 4.902
58.650 85.271 14.708 10.000 0 100.197
215.916
268.826
NIET IN DE BALANS OPGENOMEN VERPLICHTINGEN Operational leaseverplichtingen In verband met operational lease van bedrijfsauto’s bestaat per balansdatum een verplichting van circa € 201.249 (31 december 2012 € 195.510) In verband met operational lease van kopieermachines bestaat per balansdatum verplichting tot 1-10-2015 voor een bedrag van ca. € 11.963 (31 december 2012 € 18.799)
57
E
TOELICHTING OP DE STAAT VAN BATEN EN LASTEN OVER 2013
BATEN
2013 €
2012 €
Baten eigen fondsenwerving Donaties, sponsor ing en gif ten Donatie begunstigers Sponsoring Giften en legaten
217.683 49.018 2.160
216.191 25.164 2.441
268.861
243.796
20.154 - 9.975
15.180 - 7.956
10.179
7.224
Resultaat ver koop ar tik elen Netto-omzet Kostprijs van de omzet
Baten uit acties van derden Bijdrage Nationale Postcode Loterij lopend jaar
937.500
937.500
Besteding Nationale Postcode Loterij lopend jaar Besteding Nationale Postcode Loterij uit voorgaande jaren
167.532 273.715
488.921 1.907.295
441.247
2.396.216
58
Subsidies van overheden Subsidies van over heden Provincie Flevoland, beheer natuur en landschap (SNL) Ministerie van EZ, bosbeheer Provincie Flevoland, organisatie SFL Projectsubsidies
2013 €
2012 €
981.623 0 682.122 1.016.802
1.015.681 0 659.622 1.526.246
2.680.547
3.201.549
2013 €
2012 €
Resultaat uit beleggingen Resultaat effecten Overige rente
144.140 119.798
229.703 174.596
263.938
404.299
2013 €
2012 €
Overige baten Gewas en houtverkoop Jachtpenningen Verpachtingen Parkeergelden Gebruikersovereenkomsten Overige opbrengsten uit beheer Verhuur horecavoorziening Verhuur woonhuizen Verhuur bezoekerscentra en overige Verhuur paviljoen De Waterlely Opbrengst dieren Verhuur rugzakken en fietsen Excursies, arrangementen en kinderfeesten
263.139 22.687 236.719 40.493 71.209 11.225 56.241 14.748 18.465 27.830 4.580 4.153 22.008
188.520 22.687 265.010 34.521 65.125 33.525 59.237 13.044 17.867 32.489 6.577 1.515 16.444
793.496
756.562
59
LASTEN Besteed aan doelstellingen 2013 € Beheer natuur, landschap en cultuurhistorie Voorlichting en communicatie Herstel en ontwikkeling natuur, landschap en cultuurhistorie Totaal besteed aan doelstellingen
2012 €
1.623.238 728.673 1.191.357 3.543.268
1.576.810 1.040.521 2.662.828 5.280.159
In het directieverslag is per doelstelling een uitgebreide toelichting opgenomen. Werving baten 2013 €
2012 €
Baten eigen fondsenwerving Kosten eigen fondsenwerving
249.466 - 53.063
251.023 - 21.441
Totaal eigen fondsenwerving
196.403
229.582
21%
9%
Kosten in % van baten eigen fondsenwerving
Kosten organisatie en administratie De middelen besteed aan de productgroepen bedrijfsorganisatie en beleid/bestuur ten opzichte van de totale middelen besteed aan de doelstellingen, waarbij de grondaankopen buiten beschouwing zijn gelaten. Reden hiervoor is dat de grondaankopen sterk fluctueren over de jaren.
Totale lasten exclusief kosten verwervingen Kosten organisatie en administratie Kosten organisatie en administratie in % van totale lasten
2013 €
2012 €
4.369.636 773.305
6.098.750 797.150
18%
13%
60
LASTENVERDELING In onderstaand model wordt inzicht gegeven in de omvang en de samenstelling van de kosten van de eigen organisatie. Directe kosten die direct gemaakt zijn ten behoeve van de doelstelling of fondsenwerving zijn hieraan direct doorberekend. Op basis van de loonkosten en de overheadkosten wordt per afdeling een uurtarief berekend. De werkelijk bestede uren worden vastgelegd in een sluitend tijdregistratie systeem en tegen het berekende uurtarief doorberekend aan de betreffende bestemming.
Organisatie en administratie
Totaal 2013
Totaal 2012
€
€
€
93.720 0 0 1.066.495 0 0 0 0 31.142
16.689 0 0 0 0 0 4.002 32.372 0
352.407 8.821 49.742 1.191 0 0 20.741 333.072 7.332
1.565.825 123.350 136.080 1.471.423 0 130.640 324.044 434.874 183.400
1.562.729 123.214 122.324 2.956.106 0 161.312 669.395 374.632 129.038
728.673
1.191.357
53.063
773.305
4.369.636
6.098.750
16%
27%
1%
17%
€
€
689.521 114.529 78.401 403.415 0 129.489 3.665 59.745 144.473
413.488 0 7.938 322 0 1.151 295.636 9.685 453
1.623.238
36%
Totaal besteed aan doelstelling
Totale baten 2013 €
Fondsenwerving
Besteding doelstelling als percentage van de totale baten
€
Voorlichting en communicatie
Totaal lasten
€
Beheer natuur, landschap en cultuurhistorie Personeelskosten Afschrijvingen Huisvestingskosten Kosten uitbesteed werk Verwervingen Materieelkosten Voorlichting Algemene kosten Zakelijke lasten
Herstel en ontwikkeling natuur, landschap en cultuurhistorie
Specificatie en verdeling kosten naar bestemming
3.543.269
79%
4.458.267
61
Per soneelskosten Lonen en salarissen Overige personeelskosten
Lonen en salar issen
2013 €
2012 €
1.444.513 121.312
1.424.021 138.708
1.565.825
1.562.729
2013 €
2012 €
Brutolonen Mutatie tegoed vrije dagen Mutatie vakantietoeslag verplichting Sociale lasten Pensioen en VUT-premies
1.109.379 - 7.946 789 226.480 117.037
1.110.960 - 21.408 4.996 231.631 107.682
Ontvangen ziekengelduitkeringen
1.445.740 - 1.227
1.433.861 - 9.840
1.444.513
1.424.021
Het gemiddeld aantal werknemers bedroeg gedurende het verslagjaar 23,5 (2012: 24,6). De beloning van alle werknemers, inclusief de directeur volgt de beloningsstructuur van de Raam CAO Bos en Natuur Ondernemingsdeel De Landschappen. De beloning van de directeur geschiedde in 2013 conform de CAO Bos en Natuur, ondernemingsdeel De Landschappen. Het jaarinkomen van de directeur blijft ruim binnen het maximum van € 140.046 volgens de VFI Beloningsregeling. Leden van de Raad van Toezicht zijn niet bezoldigd. Aan de directeur, noch aan de leden van de Raad van Toezicht zijn leningen verstrekt.
Over ige personeelskosten Reiskosten en onkostenvergoedingen Veiligheidskleding- en werkkleding Opleidingen en cursussen Kantinekosten Uitzendkrachten en stagaires Overige personeelskosten
2013 €
2012 €
54.968 8.647 14.446 3.467 20.217 19.568
59.449 16.790 14.281 5.064 15.945 27.179
121.312
138.708
62
Afschrijvingen op materiële vaste activa Materiële vaste activa
2013 €
2012 €
137.350
155.909
45.383 0 80.773 11.194
70.272 7.068 69.581 8.988
137.350 - 14.000
155.909 - 32.696
123.350
123.214
Materiële vaste activa Gebouwen Parkeersysteem Materieel Inventaris
Boekresultaat
Het gepresenteerde bedrag van de afschrijvingslasten volgens de verloopstaat op blz. 8 bedraag € 179.352. Het verschil van € 42.002 met de gespecificeerde afschrijvingskosten van € 137.350 betreft het direct ten laste gebrachte bedrag aan de investeringssubsidie.
Huisvestingskosten Gas, water en elektra Onderhoud en schoonmaak Belastingen en zakelijke lasten Verzekeringen en beveiliging Overige huisvestingskosten
2013 €
2012 €
39.925 51.214 7.193 27.432 10.317
45.066 37.296 6.463 20.749 12.751
136.080
122.324
63
Kosten uitbesteed werk Werk derden Overige kosten Onderhoud en aanleg fietspaden en parkeerplaatsen Kosten dieren Uitbesteed werk projecten
2013 €
2012 €
278.612 84.438 10.068 31.986 1.066.319
237.795 72.499 21.931 30.362 2.593.518
1.471.423
2.956.106
52.831
77.247
52.831
77.247
30.315 39.137 8.356
31.155 45.791 7.118
77.808
84.064
130.640
161.312
7.218 8.602 32.500 21.222 80.272 51.773 58.233 64.224
4.725 7.709 38.788 21.237 80.852 64.862 52.570 398.652
324.044
669.395
Materieelkosten Autokosten Leasekosten
Materieelkosten Brandstof Reparatie en onderhoud Verzekeringen
Voorlichting en promotie Promotiemateriaal en nieuwsbrieven Folders en posters Vrijwilligerskosten Belangenbehartiging en representatie Magazine Promotie en representatie Bezoekerscentra Voorlichting en promotie projecten
64
Algemene kosten Kantoorbenodigdheden Accountantskosten Administratieve ondersteuning en salarisadministratie Advieskosten Telefoonkosten Accountantskosten projectafrekeningen Portikosten Bestuurskosten Abonnementen en contributies Drukwerk Automatiseringskosten Bijdrage De Landschappen Beleggingskosten Verzekeringen algemeen Overige algemene kosten Voorziening dubieuze debiteuren Kosten algemene projecten
2013 €
2012 €
4.511 36.717 4.045 34.389 33.721 0 11.354 12.994 6.656 46.844 90.231 69.195 4.881 15.263 22.504 26.624 14.946
4.666 24.243 3.398 6.202 36.111 2.915 13.422 11.016 5.118 22.392 114.398 65.767 3.034 12.226 13.407 0 36.317
434.875
374.632
174.547 8.817 36
120.765 8.238 35
183.400
129.038
0 0 0
99.326 29.592 - 308.330
0
- 179.412
Zakelijke lasten en heffingen Waterschap en keurverplichtingen Heffing Bosschap Overige zakelijke lasten
Bijzondere baten en lasten Bijzondere last bedrijfsondersteuning Bijzondere last beheer Bijzondere baar Zuidlob
65
OVERIGE GEGEVENS F
Ondertekening van de jaarrekening
66
G
Accountantsverklaring bij de jaarrekening
67
68
BIJLAGEN 1.
OVERZICHT TE VORDEREN SUBSIDIES
31-12-2013 €
31-12-2012 €
Ministerie va n E Z, inza k e projecten Schokland, ontwikkeling en beheer hydrologische zone Zuid
170.873
170.873
Subtotaal Ministerie van EZ
170.873
170.873
Provincie Flevola nd, Bijdrage verslagjaar SNL
985.553
981.623
Nog te vorderen Provincie Flevoland
985.553
981.623
Provincie Flevola nd, inza k e projecten Verwerving Rotterdamse Hoek Verwerving Oostvaarderswold Aanpassing centrumgebouw Natuurpark Uitbreiding voorzieningen Natuurpark Wandelpad Knarbos Archeologie route Schokland PMJP Projectsubsidie
38.000 - 77.515 170.000 88.300 15 0 610.332
38.000 - 77.515 170.000 88.300 15 360.000 698.717
Nog te vorderen Provincie Flevoland inzake projecten
829.132
1.277.517
Overige subsidiënten Gemeente Urk, Natuurspeelbos Urk
- 10.000
0
Subtotaal overige subsidiënten
- 10.000
0
1.975.558
2.430.013
Totaal te vorderen subsidies
69
2.
SPECIFICATIE PMJP-SUBSIDIE UITVOERINGSPROGRAMMA 2010 T/M 2013
Inrichting EHS 2010-2013 Inrichting EHS 2010-2013 Totaal Reve Abbert Rotterdamse Hoek Greppelveld Top-verdroging Schokland Top-verdroging Lepelaarplassen planvorming Totalen
Beschikking 14-04-2010 118.620,00 532.000,00 88.000,00 130.666,00 16.000,00
Besteedbaar t/m 31-12-2013 118.620,00 532.000,00 132.000,00 196.000,00 60.000,00
Besteed 31-12-2013 120.061,24 488.785,97 118.333,16 166.565,53 24.452,47
885.286,00
1.038.620,00
918.226,33
Saldo projecten 31-12-2013 1.441,2443.214,03 13.638,88 29.434,47 35.547,53 120.393,67
Bevoorschot t/m 31-12-2013 118.620,00 101.307,00 43.319,00 182.911,00 11.386,00 457.543,00
Saldo bevoorschot 31-12-2013 387.478,97 75.042,12 16.345,4713.066,47 459.242,09
Exploitatiesubsidie 2011-2013 Exploitatiesubsidie 2011-2013 Totaal Exploitatiesubsidie 2011-2013 Totalen
Beschikking 14-04-2010 2.008.556,00 2.008.556,00
Bevoorschot Saldo bevoorschot t/m 31-12-2013 t/m 31-12-2013 1.970.723,00 37.833,00 1.970.723,00
37.833,00
70
3.
SPECIFICATIE PROJECTEN NATIONALE POSTCODE LOTERIJ
Bijdrage Nationale Postcode Loterij De jaarlijkse bijdrage is als volgt bestemd:
Bestem m ing bijdr a gen Na tiona le Postcode Loterij Personele aanvulling Financiële administratie Personele aanvulling Communicatie & Marketing Bezoekerscentrum Gesteentetuin Online boekingssysteem Fondsenwerving extra inkomsten Organisatie en ontwikkeling Gebiedsprogrammering Schokland Gebiedsprogrammering Pampushout Schokland Opknappen Beheerpaden Natuurpark Roosters Przewalskipaarden Natuurpark Optimalisatie waterhuishouding Green Kids Fietspad Knarbos Ontwikkelen beheervrijwilligers Nieuwe doelgroepen BZC Gesteentetuin IBAN invoering Invoering CMSi PMJP afronding en 2014-2016 VER Schokland Programma speerpunten i.h.k.v. beleidsplan 2011 - 2014
2013 €
2012 €
55.000 55.000 0 0 0 3.933 24.348 32.980 0 86.420 0 15.130 67.536 9.132 26.726 11.000 20.000 13.420 4.550 10.000 502.325
55.000 55.000 10.000 16.460 25.880 30.000 21.720 35.080 50.000 100.000 25.000 15.000 0 0 0 0 0 0 0 0 498.360
937.500
937.500
71
De gelden van de Nationale Postcode Loterij zijn in het boekjaar als volgt aangewend:
SPECIFICATIE PROJECTEN NATIONALE POSTCODE LOTERIJ
2013
2012
2013 €
2012 €
Nog te besteden per 1 januari Bijdragen boekjaar
1.590.051 937.500
3.048.767 937.500
Besteding boekjaar
2.527.551 441.247
3.986.267 2.396.216
Nog te besteden per 31 december
2.086.304
1.590.051
31-12-2013 € Planontwikkeling Trekvogel Redding Schokland Toekomstvisie Pampushout Nieuwe software Veldacademie Schokland Uitbreiding voorzieningen Natuurpark Extra impuls draagvlak Cultuurhisorie Hulkesteinse Bos Natuurbeleving Urk Beleidsplan Aanpassing Centrumgebouw Organisatie-Ontwikkeling Marketing en Communicatie - ICT Fondsenwerving extra inkomsten M&C Nieuwproject Schokland M&C Nieuwproject Pampushout Invoering CMSi Green Kids Fietspad Knarbos Ontwikkelen beheervrijwilligers PMJP afronding en PMJP 2014-2016 BZC Gesteentetuin IBAN invoering VER Schokland Programma speerpunten i.h.k.v. beleidsplan 2011 - 2014
31-12-2012 €
10.000 9.526 9.417 14.738 30.630 106.196 4.567 0 9.610 36.222 69.856 17.468 15.292 9.167 23.413 57.741 1.259 27.657 67.331 8.406 4.550 8.265 8.937 3.519 1.532.540
10.000 9.526 9.417 10.581 25.749 115.991 14.592 21.614 2.598 36.222 120.306 17.716 15.292 1.757 19.490 34.795 0 13.494 0 0 0 0 0 0 1.110.914
2.086.304
1.590.051
72
4.
OVERZICHT VOORUITONTVANGEN BEDRAGEN
Te besteden per pr oject Planontw. Trekvogel Schokland hydrologische zone Zuid, natuurbeheer Uitgesteld werk bosomvorming Excursiekar Veldacademie Schokland Greppelveld Top-verdroging Lepelaarplassen planvorming Schokland Top-verdroging PMJP Archeoroute Schokland PMJP Natuurspeelbos Urk Rotterdamse Hoek Urkerbos recreatieve infrastructuur Staartreservaart Aanpassing centrumgebouw Beheer - Certificering SNL monitoring 2012
2013 €
2012 €
10.000 85.338 34.161 4.014 7.351 0 0 27.501 0 7.207 50.689 20.735 9.392 35.626 17.673 0
0 142.403 71.661 8.327 8.131 84.537 7.459 27.501 - 6.178 7.792 459.430 20.735 9.392 125.218 17.673 5.612
309.689
989.693
73
5. BEGROTING 2014 STAAT VAN BATEN EN LASTEN FONDSENWERVING baten eigen fondsenwerving bijdragen begunstigers bijdragen sponsors giften resultaat verkoop artikelen
225.000 55.000 0 10.000 290.000
aandeel in acties van derden subsidies overheden en anderen exploitatiesubsidies Provincie SNL (84%)
593.020
684.248 1.002.626 1.686.874 748.222 220.000
projectsubsidies resultaat beleggingen overige baten en lasten Pacht Overige terreinopbrengst Excursies en arrangementen Huur Parkeergelden Ontvangstgebouw Waterlely
249.328 208.220 25.150 85.281 45.000 40.000 652.979
SUBTOTAAL
3.308.075
totaal beschikbaar voor doelstelling
4.191.095
BESTEDINGEN Besteed aan doelstelling: Beheer natuur, landschap en cultuurhistorie Regulier: kosten personeel Regulier: externe kosten
1.146.775 606.469 1.753.244
Voorlichting Regulier: kosten personeel Regulier: externe kosten
267.294 223.525
Projecten: kosten personeel Projecten: externe kosten
90.268 145.000
490.819
235.268 Herstel en ontw. natuur, landsch. en cultuurhist. Projecten: kosten personeel Projecten: externe kosten
106.406 840.798 947.204
Besteed aan doelstellingen Kosten eigen fondsenwerving Regulier: kosten personeel Regulier: externe kosten Kosten organisatie en administratie Regulier: kosten personeel Regulier: externe kosten
3.426.535
26.132 40.000 66.132 495.933 156.725 652.658
Projecten: kosten personeel Projecten: externe kosten
21.770 27.000 48.770
Totaal besteed
4.194.095
Erfdienstbaarheden
3.000
Saldo
0
74
75
