Limburgs milieu STICHTING MILIEUFEDERATIE LIMBURG

Limburgs milieu 4 Een uitgave van Stichting Milieufederatie Limburg - jaargang 24 - december/januari 2011

STICHTING MILIEUFEDERATIE LIMBURG

Presentatie smoelenboek tijdens achterbandag Kantklossen, zonnecellen en Cradle-to-Cradle Meer grip op je uitgaven met de EnergieWeter Milieufederatie organiseert twee inspiratiedagen over stilte Extra voorwaarden waterkrachtcentrale Borgharen Overconsumptie vraagt om extra planeten Zonnecollector wint 500.000 euro in Green Challenge Aanpak zure regen: effectief milieubeleid

C O L O F O N Limburgs Milieu is een uitgave van Stichting Milieufederatie Limburg Samen met de circa honderd bij haar aangesloten organisaties zet de Milieufederatie Limburg zich in voor natuur, een gezond leefmilieu en voor het realiseren van ecologische duurzaamheid in Limburg. Hoofdredactie en eindredactie: Monique Demarteau Aan dit nummer werkten mee: Sandra Akkermans, Lieveke Duijvestijn, Gert-Jan van Elk, Harry van Huet, Jan Kluskens, Wim Kuipers, Carlijn van Tijen, Frank Vermeij, Ester Wolters, Toine Wuts Vormgeving & drukwerk: SHD Grafimedia, Swalmen Abonnementen en adreswijzigingen: Limburgs Milieu verschijnt vier maal per jaar. Een jaarabonnement kost €12,50. Betaling geschiedt middels acceptgiro of automatische incasso. Natuuren milieuorganisaties die bij de Milieufederatie zijn aangesloten, ontvangen het tijdschrift gratis. Wil je een abonnement? Gebruik de abonneebon in dit tijdschrift of stuur een e-mail met daarin je naam en adresgegevens naar: a.malskat@ milieufederatielimburg.nl Redactionele bijdragen: Bijdragen kunnen alleen na overleg met de redactie worden ingediend. Auteurs zijn verantwoordelijk voor de inhoud van hun artikel. Plaatsing van een artikel hoeft niet te betekenen dat de vermelde meningen

De Nationale Postcode Loterij is medefinancier van diverse projecten van de Milieufederatie Limburg.

de visie van de redactie of van de Milieufederatie

Het uitgeven van Limburgs Milieu wordt mede

Limburg weerspiegelen.

mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage Redactieadres:

van de Provincie Limburg.

Stichting Milieufederatie Limburg Gevestigd in Het GroenHuis Godsweerderstraat 2 6041 GH ROERMOND T 0475 - 386 410 F 0475 - 386 459

NIEUWSBRIEF

www.milieufederatielimburg.nl

De Limburgse Milieufederatie heeft ook een digitale nieuwsbrief. Deze nieuwsbrief

[email protected]

bevat het laatste nieuws over natuur en milieu in Limburg en wordt gemiddeld eenmaal per maand verstuurd. Je kunt je voor deze nieuwsbrief opgeven via: Limburgs Milieu is gedrukt op FSC-papier

2 limburgs milieu

WWW.MILIEUFEDERATIELIMBURG.NL

Inhoud

4

Kort nieuws



5

Presentatie smoelenboek tijdens achterbandag

6 Greencarscompany geeft het goede voorbeeld Een paraplu voor nieuwe abonnees

7 Zonnecollector wint 500.000 euro in Green Challenge



8

Column Wim Kuipers



9

Aanpak zure regen: effectief milieubeleid



10

Kantklossen, zonnecellen en Cradle-to-Cradle



12

IJzeren Rijn blijft de gemoederen bezighouden



13

Win een natuuragenda 2011



14

Waar ben jij? Ongeveer twee bomen achter je!



16

Sterrentellers tellen meeste sterren op de Veluwe

17 Meer grip op je uitgaven met de EnergieWeter Vier miljoen euro subsidie voor verbetering luchtkwaliteit

18 Kort nieuws

19 Handtekeningenactie Natuurmonumenten voor behoud natuur Milieufederatie organiseert twee inspiratiedagen over stilte 20 Extra voorwaarden gesteld aan bouw waterkrachtcentrale Borgharen 22 Meerderheid Provinciale Staten voor Buitenring Parkstad Provincie stopt subsidie projecten landelijk gebied 23 Onderzoek naar klimaatverandering Nieuwe website duurzameburen.nl

24

Voortgang verdrogingsbestrijding in natte natuur zichtbaar



26

Kort nieuws

27 Overconsumptie vraagt om extra planeten Weer- en klimaatproject voor jeugd wordt voortgezet

28 Het GroenHuis

33 Waterambassadeurs in Limburg Water Natuurlijk tegen indirecte verkiezingen waterschappen

34

Wabo moet vergunningverlening vereenvoudigen



37

Hoe zit het ook alweer met verlichting in de glastuinbouw?

38 Week van Het Nieuwe Werken groot succes Tjerk Wagenaar nieuwe directeur Natuur en Milieu

39

Site-seeing Stichting Milieufederatie Limburg 3

Kort nieuws Milieufederatie op Twitter

toekomstige ontwikkelingen in de Westelijke Mijnstreek en in het

De Milieufederatie Limburg is sinds november te vinden op het

bijzonder op en rond Graetheide’. De avond wordt ingeleid door

sociale netwerk Twitter. De Milieufederatie ziet Twitter als een

Jan de Koning (L1-TV) en vindt plaats in het Multifunctioneel

digitaal platform om snel korte en actuele berichten te verspreiden

Centrum in Berg aan de Maas. Aanvang is om 19.30 uur.

onder haar achterban. Wie zich wil aanmelden voor de berichten

Tijdens de avond komen onder meer de plannen voor de bouw van

van de Milieufederatie via Twitter kan dit doen via de url: http://

een OPAC (ondergrondse energieopslag) op Graetheide ter sprake.

twitter.com/_S_M_L_ of via het Twitterlogo op de website van de

Tevens wil het Graetheidecomité bespreken of de reservering van

Milieufederatie.

200 hectare op Graetheide als potentieel industrieterrein in 1970 nog steeds in het POL gehandhaafd moet blijven. Daarnaast is er

Reserveer voorlichting over klimaatadaptatie

aandacht voor de thema’s woningbouw en natuur. Is grootschalige

‘Klimaatadaptatie’ is één van de nieuwe woorden die in 2009 in

woningbouw in het buitengebied van de Westelijke Mijnstreek met

onze taal opdoken. Binnen korte tijd is het woord vast onderdeel

het oog op de in gang gezette bevolkingskrimp, nog gewenst? Moet

geworden van het vocabulaire van milieuorganisaties, overheden en

een ecologische verbindingszone tussen de Maas en het Limbrich-

bedrijven. Maar wat betekent ‘klimaatadaptatie’ precies. Wat voor

terbos gerealiseerd worden?

gevolgen hebben de klimaatveranderingen wereldwijd? In Nederland, in Limburg en in je directe leefomgeving? Tijdens de gratis

Provincie Limburg wint duurzaamheidsmeter

bijeenkomst ‘Klimaatadaptatie in Limburg’ krijg je informatie,

De Provincie Limburg heeft de eerste duurzaamheidsmeter trofee

praktische tips en adviezen om met de veranderende klimaatom-

gekregen. Provincies kunnen meedoen aan de duurzaamheidsmeter

standigheden om te gaan. De voorlichting, die is opgezet in een

door vragen in te vullen. Limburg kon als enige provincie het

samenwerkingsverband tussen de Milieufederatie Limburg en de

grootste deel van die vragenlijsten positief invullen. Limburg is

Provincie Limburg, is vanaf januari 2011 te boeken via de website

daarmee koploper wat betreft plannen op het gebied van duurzame

van de Milieufederatie, per e-mail [email protected] of

ontwikkeling.

via het secretariaat van de Milieufederatie, tel. 0475 - 386 410. De twee uur durende voorlichting is bedoeld voor groepen volwassenen

Miljoenen voor aanpak bevolkingskrimp Parkstad

(sportclub, buurtvereniging, etcetera). Er zijn voor de deelnemers

De overheid (rijk, provincie en Parkstad) stelt 44 miljoen euro

geen kosten aan verbonden.

beschikbaar voor aanpak van krimp in de Parkstad-regio. Met dat geld worden leegstand en verloedering in de wijken tegengegaan. Dat betekent vaak sloop van oude woningen van corporaties. Maar ook in het particuliere woningbestand ontstaat leegstand vanwege de moeilijke woningmarkt. Hogescholen werken samen in aanpak bevolkingskrimp Hogeschool Zuyd (Heerlen), de Hanzehogeschool (Groningen) en Hogeschool Zeeland gaan samenwerken om de bevolkingskrimp in hun regio’s goed aan te pakken. Ze houden in Heerlen onder meer een werkconferentie over de afname van de bevolking. De gebieden waarin de scholen liggen, Zuid-Limburg, Noord-Nederland en Zeeuws-Vlaanderen, hebben als eerste met die krimp te maken.

Prehistorisch edelhert opgegraven in Nederweert Archeologen hebben in de nabijheid van de Tungelroyse Beek in Nederweert een relatief compleet skelet van een edelhert uit 9.000 voor Christus opgegraven. Volgens de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed gaat het om een bijzondere en zeer zeldzame vondst uit het begin van de Midden-Steentijd. Uit onderzoek blijkt dat het hert destijds is gedood tijdens een jachtpartij. De toenmalige bewoners hielden zich naast visvangst onder meer bezig met de jacht op paarden en rendieren. Graetheidecomité organiseert discussieavond Het Graetheidecomité organiseert in samenwerking met de Milieufederatie Limburg op woensdag 16 februari een openbare discussieavond. Thema van de discussie is: ‘Natuur of industrie: 4 limburgs milieu

Presentatie smoelenboek tijdens achterbandag Met ruim 80 vertegenwoordigers van aangesloten natuur- en milieuorganisaties ging de Milieufederatie Limburg op 9 oktober op stap. De aanwezigen namen deel aan een korte boottrip over de Maas en een wandeling door het pittoreske Eijsden. Bovendien werd ‘het smoelenboek’ gepresenteerd. Edmond Staal van stichting Het Limburgs Landschap kreeg het eerste exemplaar overhandigd. Het smoelenboek is een handige adreswijzer waarin alle bij de Milieufederatie aangesloten groepen zijn vertegenwoordigd met uitgebreide informatie. ,,Het boekje is een prima middel voor de aangesloten groepen om met elkaar te kunnen netwerken,” aldus directeur Hans Heijnen van de Milieufederatie.,, In één oogopslag kun je zien met welke onderwerpen de groepen zich bezighouden. Daarbij geeft het een overzicht hoe divers de aangesloten clubs zijn. Het boekje is speciaal gemaakt voor onze leden en zal ook alleen aan (nieuwe) leden worden verstrekt.” Enquête De inhoud van het smoelenboek is gebaseerd op een enquête die de Milieufederatie eind 2009 heeft gehouden onder de 92 bij haar aangesloten groepen (respons 88 procent). Naast het actualiseren van de contactgegevens is in de enquête ook dieper ingegaan op algemene kenmerken van de achterban.

onderzocht. Van de aangesloten groepen kent 89 procent Limburgs Milieu, het kwartaaltijdschrift van de Milieufederatie. De waarde-

Het overgrote deel van de groepen houdt zich bezig met milieu (83

ring voor het tijdschrift is groot. Liefst 83 procent geeft een dikke

procent) en natuur (75 procent). Daarbij richt 93 procent van de

voldoende voor het blad.

aangesloten groepen zich op het beschermen van de natuur en 73

Zo’n 77 procent van de aangesloten groepen brengt regelmatig een

procent op beleidsbeïnvloeding. Ook is er aandacht voor educatie

bezoekje aan de website. De (gratis) digitale nieuwsbrief is bekend

(71 procent), bezwaarprocedures (59 procent) en actievoeren (34

bij 59 procent van de groepen. Die lezers (75 procent) zijn evenwel

procent).

tevreden met de nieuwsbrief.

Foto’s: Monique Demarteau

De groepen zijn aangesloten bij de Milieufederatie Limburg voor advies (73 procent), samenwerking (69 procent), juridische onder-

De groepen geven aan zich sterk betrokken te voelen bij de Milieu-

steuning (64 procent) en kennisuitwisseling (61 procent). 81 procent

federatie Limburg (81 procent). Het liefst zien ze de Milieufederatie

van de aangesloten groepen is tevreden met de contacten met de

in de rol van beleidsbeïnvloeder (43 procent) en overlegpartner (41

Milieufederatie, niemand geeft aan ontevreden te zijn.

procent). Verder scoren hoog: voorlichting (39 procent), juridisch

De communicatiemiddelen van de Milieufederatie zijn eveneens

advies (30 procent) en actie voeren (17 procent). Monique Demarteau Milieufederatie Limburg

Stichting Milieufederatie Limburg 5

Greencarscompany geeft het goede voorbeeld Greencarscompany in Venlo doet mee aan het project Laat Het Donker Donker. Dit is een initiatief van de Natuuren Milieufederaties waarbij het behoud van de oerkwaliteit duisternis een grote rol speelt. Gemeenten en bedrijven worden gevraagd om kritisch naar hun lichtbeleid te kijken. Daarbij is de focus gericht op reclame- en sierverlichting. Het bedrijf Greencarscompany is er van overtuigd dat nieuwe

te willen doen aan het project Laat Het Donker Donker. Zij zullen

energie-bronnen de toekomst hebben. Fossiele brandstoffen raken

de komende jaren hun verlichtingsbeleid onder de loep nemen en

uitgeput en vervuilen ons milieu. Greencarscompany biedt allerlei

waar mogelijk kiezen voor milieuvriendelijkere alternatieven of

vormen van elektrisch transport aan van scooters tot bedrijfswa-

het geheel doven van verlichting tijdens de nachtelijke uren.

gens. Ook installeren zij laadstations, die speciaal ontwikkeld zijn voor het laden van elektrische voertuigen. Deze laadstations zijn gemaakt van kunststof en 100% recyclebaar. Zo dragen zij bij aan een betere, milieuvriendelijkere, stillere en groenere leefomgeving. Het bedrijfspand van de Greencarscompany is gevestigd in Venlo. Aan de buitenkant van het pand wordt in plaats van verlichting door belettering reclame gemaakt. In de showroom worden gedurende de nacht de lichten gedoofd. Hierdoor is Greencarscompany een prima voorbeeld voor het project Laat Het Donker Donker. Ook verschillende gemeenten hebben inmiddels toegezegd mee

Samen voor een mooi en duurzaam Limburg? Dat kan! Als je een abonnement neemt op het tijdschrift Limburgs Milieu, steun je namelijk de Milieufederatie Limburg met haar doelstellingen. Samen met de circa honderd bij haar aangesloten organisaties zet de Milieufederatie zich in voor natuur, een gezond leefmilieu en het realiseren van ecologische duurzaamheid in Limburg. Een jaarabonnement op Limburgs Milieu kost 12,50 euro. Je krijgt het blad dan ieder kwartaal thuisgestuurd. Als je een abonnement neemt vóór 1 februari 2011, krijg je als welkomstgeschenk een fraaie Milieufederatie-paraplu met houten handgreep. Reden te meer om nú abonnee te worden op het leukste ‘groene’ tijdschrift van Limburg en jouw bijdrage te leveren aan een mooi en duurzaam Limburg.

o Ja, ik neem een abonnement op het Limburgs Milieu voor 12,50 euro per jaar Naam

:

Adres:

:

Postcode

:

Woonplaats : Telefoon

:

E-mail

:

Abonnementen kunnen elk gewenst moment ingaan en worden aangegaan tot wederopzegging. * Als je je e-mailadres invult, ontvang je automatisch de gratis digitale nieuwsbrief van de Milieufederatie Limburg die maandelijks wordt verstuurd.

✁

Deze bon in een ongefrankeerde envelop opsturen naar: Milieufederatie Limburg Antwoordnummer 10053 6040 XT Roermond

Handtekening:

6 limburgs milieu

Datum:

Zonnecollector wint 500.000 euro in Green Challenge De in China woonachtige Scot Frank heeft met zijn draagbare en betaalbare zonnecollector ‘SolSource’ de Postcode Lottery Green Challenge 2010 gewonnen. Frank wint met deze duurzame uitvinding de hoofdprijs van 500.000 euro. Erevoorzitter van de jury prins Friso van Oranje-Nassau maakte de Amerikaanse winnaar bekend. Scot Frank is dolgelukkig met zijn prijs. ,,Dit is een geweldige opsteker, we hebben de afgelopen vijf jaar proef gedraaid op locatie in China. Met dit prijzengeld kunnen we ons product eindelijk op grote schaal gaan produceren”. De SolSource is een licht en opvouwbaar apparaat dat geschikt is om te koken, te verwarmen, te verlichten en om mobiele telefoons op te laden. De zonnecollector maakt een eind aan luchtverontreiniging door houtvuurtjes binnenshuis. Met de SolSource zijn mensen geen uren meer kwijt aan het sprokkelen van hout. Het apparaat wordt lokaal geproduceerd en kost slechts 10 euro. Daarom is het vooral voor mensen in ontwikkelingslanden een uitkomst. Naast de hoofdprijs kende de jury een

soort houtskool. Behalve als brandstof om

Voor de productie van houtskool worden

runner-up prijs van 200.000 euro toe aan

te koken en te verwarmen is biochar te

doorgaans namelijk veel bomen gekapt.

Jason Aramburu. Deze Amerikaan ontwik-

gebruiken als kunstmest. De uitvinding

kelde een gemakkelijk verplaatsbare oven,

voorkómt dat het afval gaat rotten en CO2

Uit de hele wereld ontving de Nationale

die landbouw- en dierlijk afval onder

en methaan uitstoot. Ook gaat Aramburu’s

Postcode Loterij inzendingen voor de

extreme hitte verbrandt tot biochar, een

uitvinding, de ‘Re:char’, ontbossing tegen.

Postcode Lottery Green Challenge. Vijf daarvan bereikten de finale. ,,Het is zeer inspirerend om mee te maken dat zoveel jonge, ondernemende en getalenteerde mensen zich inzetten voor een duurzame wereld. De bereidheid samen te werken aan een oplossing van het CO2-probleem neemt toe en dat vind ik een geweldige ontwikkeling”, aldus juryvoorzitter prins Friso. Briljante, groene ideeën blijven vaak op de plank liggen. Voor het vierde achtereenvol-

Foto’s: Roy Beusker

gende jaar maakt de Postcode Lottery Green Challenge het mogelijk dat juist deze geniale plannen een groot publiek bereiken. De wereldwijde wedstrijd moedigt mensen aan op een creatieve manier na te denken over milieuvriendelijke toepassingen. Stichting Milieufederatie Limburg 7

Column Wim Kuipers Foto: Fotobureau Kuit, Roermond

Siberische gevoelstemperaturen Dat had ik goed voorspeld in mijn vorige column… dat er

je heel erg duidelijk zijn. Zeker als milieubeweging. Maak

geen aparte minister voor het milieu zou komen. Milieu is

duidelijk waar het echt om gaat. Wat is duurzaamheid precies?

uit – schreef ik. Helaas helaas, maar waar ligt dat aan? Ik heb

Is hout duurzamer dan gerecycled polyester? Moet je dan niet

naarstig de kranten nagespeurd of milieu misschien als een

100.000 arbeidsgerechtigden naar het bos brengen, gewapend

linkse hobby wordt gezien, zoals cultuur. Niet kunnen vinden

met een handzaag? Maar wat betreft die milieubeweging: zijn

of dat zo is. Het kan ook zijn dat de media milieuproblemen

die milieuclubjes niet vreselijk versnipperd? Zou er estebleef

niet zo belangrijk vinden. Kan ik me eerlijk gezegd niet

een beetje eenheid kunnen komen? En dan geen eenheid die

voorstellen als je ziet waarover wel bericht wordt. Bijvoorbeeld

in dagenlange vergaderen AFGESPROKEN is. Nee! Graag een

weeralarm als er meer dan drie centimeter sneeuw dreigt. Of:

eenheid zoals die in het militaire jargon bestaat. Noem het voor

Natuurmonument De Posbank, aan de rand van de Veluwe, was

mijn part een gevechtseenheid. Task Force. Om dat te zijn, hoef

de dagen voor Sinterklaas afgesloten voor bezoekers. Waarom?

je niet eens een vijand te hebben die je naar het leven staat. We

Gladde paden, zei de gemeente Rheden. Kans op vallende

zijn bijvoorbeeld in Afghanistan om daar goed te doen, om dat

takken. Dat stond serieus in de krant, evenals een artikel over

land te helpen weer een menswaardige natie te worden. Hoezo

‘Siberische gevoelstemperaturen’ hoewel de thermometer op dat

vijand?

moment zo’n min vier graden aangaf. ‘Hoe zit dat dan met de

Iedereen wil natuurlijk dat ook daar meisjes naar school

opwarming?’ vragen Henk en Ingrid zich af.

mogen, met of zonder hoofddoek. Maar hoeveel van onze

Ik vind dat een terechte vraag, want de kortstondige oprisping

jongens moeten daarvoor sneuvelen? Is dertig genoeg? Dat

van Moder Maas werd dramatisch verslagen. De Limburgse

antwoord is natuurlijk niet te geven. Idem dito gaat het wat

correspondent van Trouw en NRC deelde mee tijdelijk aan zee te

betreft milieuproblemen. Niemand wil overstromingen, noch

wonen……in Borgharen! Opwarming? Nee hoor, de romancier en

het uitsterven van de helft van alle diersoorten (hoewel ik daar

toneelcriticus Kester Freriks zag bij Beesel paarden in het water

niet zo heel zeker van ben). Maar wat is ons dat waard? Ik vind

staan, en wist meteen dat er iets mis was. Hij ontwaarde op

dat de milieubeweging daar antwoorden op moet geven. Daar

televisie een soort stal in de buurt van het water. Ik citeer: ,,Die

is een eenheid voor nodig! Samen optrekken, op basis van een

vierkante meters beton, steunend op betonnen fundamenten,

uitgekiend verhaal. Samen met het bedrijfsleven bijvoorbeeld.

kunnen niet anders dan de natuurlijke bewegingen van water

Goedwillend bedrijfsleven dan. En met boeren, en

verstoren.” Geen idee wat dat met de Maas te maken heeft?

middenstanders. Die hebben meer met milieu te maken dan

Freriks weet het blijkbaar ook niet, want hij heeft het over

subsidiërende ambtenaren. Ik ben van mening dat er dan weer

‘natuurlijke waterbergingen, zoals kolken en wielen achter de

uitstraling komt. Imago! Het gaat weer ergens over. En wij

dijken’, die rücksichtslos vernietigd zijn. Waar? In Beesel! In

zijn erbij betrokken. Ik wil graag nog een voorbeeld noemen:

Borgharen!

voetbal. Enorme salarissen, corruptie, wedstrijden die niet om

Lieve natuurorganisaties, vertel me nu eens hoe het precies zit.

aan te zien zijn (maar wel dankzij onze belastingcenten worden

En leg ook nog eens duurzaamheid uit. Ik zag de volgende kop

uitgezonden). Het draait allemaal om: geld, geld, geld. Het WK

in een Limburgse krant: Zevenheuvelenloop kan nóg duurzamer.

voetbal is voor het koest houden van het volk. In een corrupte

Behoorlijk artikel – in omvang dan. Aan het woord komt Ronald

maatschappij en in de woestijn. Dat alles doet de voetballerij

Veerbeek, directeur (!) van de groene Zevenheuvelenloop, een

geen zichtbare schade. NOS, politiek en Ingrid voelen wat Henk

steeds klimaatneutraler evenement, zegt hij. Wat bedoelt hij

belangrijk vindt. En nu het milieu dus.

daarmee? De deelnemers kregen een T-shirt van gerecycled polyester. Misschien gemaakt - aldus de trotse directeur – van ‘de flesjes sportdrank van vorig jaar’. ‘Dat is grappig’, zal Henk tegen Ingrid zeggen. Maar verder hebben ze er niets mee. Moet dat dan? Ach, ik laat me niet leiden door die Zwei. De politiek wel. Soms een beetje veel, ben ik bang. En dus moet 8 limburgs milieu

Wim Kuipers

Aanpak zure regen: effectief milieubeleid zonder schade aan economie De bossen zijn niet doodgegaan. Niet omdat zure regen destijds geen echt probleem was - zoals nu soms wordt beweerd - maar omdat de overheid tijdig maatregelen trof waardoor onomkeerbare effecten op grote schaal konden worden voorkomen. Daarmee is het verzuringsbeleid een voorbeeld van effectief milieubeleid waarvan de economie geen nadeel ondervond, zo concludeert het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in de studie ‘Zure regen – een analyse van dertig jaar verzuringsproblematiek in Nederland’. Voor de verzuring spelen drie stoffen een belangrijke rol: zwaveldioxide, stikstofoxiden en ammoniak. Zwaveldioxide komt vrij door kolencentrales, raffinaderijen en industrie. Stikstofoxiden zijn het gevolg van gemotoriseerd verkeer en ammoniak is afkomstig uit mest. Ondanks de groei van de industriële productie, van het aantal afgelegde autokilometers en van de varkensstapel - en daarmee de mest - in de afgelopen dertig jaar, is de uitstoot van zwaveldioxide met liefst 90% gedaald en die van stikstof en ammoniak gehalveerd. De Europese aanpak zorgde voor een kosteneffectieve verdeling van de lasten en voorkwam verstoring van de concurrentieverhoudingen. Door de succesvolle, zeer forse vermindering van emissies aan de bron (per auto, varkens en energiecentrale) zijn de gevreesde effecten van zure regen

kolen op gas heeft bijgedragen aan een

maatregelen in de jaren tachtig, toen er

achterwege gebleven.

sterke daling van de uitstoot van zwavel-

over het verzuringsprobleem nog weinig

dioxide. De invoering van de driewegkataly-

kennis bestond. Met de wetenschappelijke

De uitstoot van zwaveldioxide is internatio-

sator heeft een belangrijke bijdrage geleverd

kennis van nu kan gesteld worden dat geen

naal aangepakt, doordat de Europese Unie

aan de afname van uitstoot van stikstof-

van de ingevoerde maatregelen achteraf

de kolencentrales verplichtte het rookgas te

oxiden. Dankzij de Europese regelgeving

onterecht is genomen.

ontzwavelen. Ook de overschakeling van

voor uitlaatgasemissies zijn sinds het begin van de jaren negentig vrijwel alle nieuw

Uit de studie van het Planbureau blijkt dat

verkochte auto’s in Nederland uitgerust met

de verzuring in Nederland nog doorgaat,

Planbureau voor de Leefomgeving

zo’n katalysator.

hoewel aanmerkelijk minder snel dan in het

Het Planbureau voor de Leefomgeving

De ammoniakuitstoot is gehalveerd sinds

verleden. De bomen staan er nog steeds

(PBL) is het nationale instituut voor

boeren verplicht zijn hun land emissiearm te

maar met name de vegetatie onder de

strategische beleidsanalyses op het gebied

bemesten. Hierbij wordt de mest niet in een

bomen onderging de afgelopen decennia

van milieu, natuur en ruimte. Het PBL

brede waaier over het land uitgespreid maar

grote veranderingen. Bosanemonen,

draagt bij aan de kwaliteit van de

in sleufjes in de grond gebracht of in smalle

daslook, orchideeën en andere kenmerkende

politiek-bestuurlijke afweging door het

stroken op de bodem gelegd.

bosplanten zijn verdrongen door grassen,

verrichten van verkenningen, analyses en

Overigens spelen ook marktontwikkelingen

bramen en brandnetels. De grote hoeveel-

evaluaties waarbij een integrale benade-

een belangrijke rol. Door goede bedrijfsvoe-

heid aan stikstof en ammoniak in de lucht

ring voorop staat. Het PBL is voor alles

ring slaagde de industrie er in energie te

speelt een belangrijke rol bij het verlies van

beleidsgericht. Het verricht zijn onderzoek

besparen, waardoor de uitstoot van

deze soorten. Vergelijkbare veranderingen in

gevraagd en ongevraagd, onafhankelijk en

zwaveldioxide en stikstofoxiden omlaag

de vegetatie zijn ook zichtbaar in heide,

altijd wetenschappelijk gefundeerd.

ging. De overheid formuleerde deze

duinen en vennen. Stichting Milieufederatie Limburg 9

Kantklossen, zonnecellen en Cradle-toCradle: een (on)mogelijke combinatie?  

Kantklossen en zonnecellen is een combinatie die je niet snel tegenkomt. Een oer-Hollandse oude ambacht gecombineerd met hightech zonneceltechnieken. Dat zijn de uitgangspunten voor het interieurproduct waar ontwerpers Kim van Bakel en Linda van Neerven uit Venlo hard aan werken in het kader van een Cradle-to-Cradle project van de Milieufederatie Limburg en de Natuur en Milieufederaties. De ‘droom’ van Kim en Linda is het ontwerpen van een inte-

is een simpel blaadje van een boom. Als je goed kijkt, zie je een

rieurproduct dat mooi is om naar te kijken en dat tevens de

mooie nervenstructuur die het blad zijn eigen karakter geeft. En

lucht zuivert, zoals planten dat doen met behulp van fotosyn-

dat willen ze graag laten terugkeren in hun werk. ‘En de kant-

these. Dat is kortweg het proces waarbij planten met behulp

klostechniek leent zich hier uitstekend voor’, aldus Kim en Linda.

van zonlicht en water, koolstofdioxide omzetten in zuurstof en glucose. Helaas staat het onderzoek naar kunstmatige fotosyn-

De stap naar Cradle-to-Cradle is een logische stap voor beide

these nog in de kinderschoenen en worden de eerste successen

ondernemers. Ze voelen zich betrokken bij het wel en wee van

pas verwacht over tientallen jaren. Maar daarop willen de twee

‘Moeder Aarde’ en willen ook een positieve bijdrage leveren aan

jonge ontwerpers niet wachten. Om toch gebruik te maken van

haar gezondheid. Kim en Linda willen de producten die ze gaan

de energie van zonlicht, gaan ze de nieuwste technieken en

maken en de wijze waarop ze gebruikt gaan worden verande-

materialen op het gebied van zonne-energie toepassen.

ren. ‘Afval is voedsel’ en het ‘sluiten van kringlopen’ zijn twee kernbegrippen van Cradle-to-Cradle en vormen een belangrijk

Kim van Bakel en Linda van Neerven zijn ontwerpers die hun in-

uitgangspunt bij het ontwerpen van hun nieuwste product. Ze

spiratie vinden in de natuur. Hun motto is niet voor niks: ‘Nature

willen een interieurproduct maken dat in de technosfeer volledig

is our role model’. Structuren die in en uit de natuur ontstaan,

hernieuwbaar is en zonder problemen in de biosfeer terecht mag

hebben een natuurlijke aantrekkingskracht op hen. De schoon-

komen. Bovendien moet het energie opleveren en last but not

heid van deze structuren vinden ze ongekend; alsof een vakman

least een aanwinst zijn voor het interieur. Kortom: een interes-

alles uiterst precies heeft gebeeldhouwd. Een voorbeeld hiervan

sante uitdaging!

1 0 limburgs milieu

Foto’s: Richard Fieten Het persoonlijke doel van de ontwerpers is meer inzicht te

van de Hogeschool Zuyd, TNO, Helianthos NUON, Agentschap

krijgen in het gedachtegoed van Cradle-to-Cradle. Ze zijn vast-

NL en anderen. Het is de vraag of de markt een transparante

beraden dit nog vrij nieuwe concept verder te ontwikkelen en

zonnecelfolie die volledig in het kantkloswerk geïntegreerd kan

stevig te verankeren in hun werk en vakmanschap. Wat ze zeker

worden, kan leveren. Maar ook dat hoort bij Cradle-to-Cradle:

niet van plan zijn, is achter een hype aan te lopen. Ook willen

de markt uitdagen om nieuwe en innovatieve materialen én

ze voorkómen dat het complexe eisenpakket van de Cradle-to-

producten te leveren.

Cradle filosofie hun motivatie en creativiteit in de weg staat. Dat is voor hen ook een van de redenen geweest om mee te doen aan het project ‘Cradle-to-Cradle in de praktijk’ van de Mileufe-

Sandra Akkermans Milieufederatie Limburg

deratie Limburg en de Provinciale Milieufederaties. Kim en Linda staan aan het begin van een lange weg. Bij aanvang van het project was nog niet precies duidelijk wat het eindproduct moest gaan worden. Ze twijfelden tussen een kledingsstuk of een interieurproduct. Maar aangezien interieurdesign de core-business is van beide ontwerpers, is uiteindelijk gekozen voor een innovatief kantklosjuweeltje voor in het interieur! ,,Qua kennis en kunde staan we nog aan het begin van een lange weg naar Cradle-to-Cradle in de praktijk. Onze motivatie gaat er echter voor zorgen dat we ons doel gaan bereiken”, aldus Kim en Linda. Vol overgave hebben ze zich gestort op het beheersen van de kantklostechniek. In Museum De Kantfabriek te Horst krijgen ze les van een ervaren rot in het vak. Daarnaast zijn er verschillende onderzoeken uitgevoerd naar de materialen die hierbij gebruikt kunnen worden. Ook hebben ze zich verdiept in het kleuren van de garens op een milieuvriendelijke manier. De grootste uitdaging is toch wel het toepassen van zonnecellenfolie in hun kantkloswerk. Met name de zoektocht naar de zonnecelmaterialen kost veel tijd en energie. Ze hebben inmiddels contact gezocht met het lectoraat Nieuwe Energie Stichting Milieufederatie Limburg 11

IJzeren Rijn blijft de gemoederen bezighouden Continuing story Een continuing story is een voortdurend verhaal, er valt altijd wel wat over te schrijven. Hetzelfde geldt voor televisieseries. Vroeger had je al soaps die eeuwig leken te duren, zoals Peyton Place. Tegenwoordig heten ze Goede Tijden Slechte Tijden of Onderweg Naar Morgen. Waar die series over gaan, weet ik niet. Laat staan wanneer en hoe ze ooit zijn begonnen. Datzelfde zullen nieuwe lezers van het

al in de jaren ‘70 hadden aangegeven niet

regeringen van de drie betrokken landen en

tijdschrift Limburgs Milieu misschien denken

veel interesse te hebben in die spoorlijn. Zij

andere organisaties argumenten bedenken

over de IJzeren Rijn. Wat is dat voor iets?

zagen het waarschijnlijk als een reservelijntje,

die hen op dat moment passen. Meer vervoer

Waar hebben zij het over? Is dat een vaargeul

eventueel in te zetten bij calamiteiten of

via spoorlijn in plaats van via snelweg is

of een spoorweg? Daarom is het goed om

tijdens werkzaamheden aan de Montzenlijn.

prima, zeker als er al een spoorlijn ligt. Maar

eens pas op de plaats te maken en even stil te blijven staan bij hoe het allemaal ooit begon.

‘economie gaat voor natuur’ en ‘de kortste Pas in 1994 of 1995 kwam vanuit België het

weg is de beste weg’ , zijn natuurlijk geen

verzoek om de spoorlijn weer te openen. Toen

argumenten die hout snijden.

De IJzeren Rijn is een spoorverbinding die

waren in Nederland echter al de natuurge-

omstreeks 1870 is aangelegd. De spoorweg

bieden Meinweg en Weerter- en Buddler

Echte keuzes zijn nog steeds niet gemaakt.

kwam voort uit verplichtingen tussen Neder-

Bergen aangewezen als Natura 2000-gebied

Wel worden vaak ad hoc-besluiten genomen.

land en België, toen onze provincie Limburg

en was het niet meer zo eenvoudig om de

Okee, niet door die gemeente, doe maar door

definitief bij Nederland werd gevoegd en

spoorlijn te heropenen. Tevens zijn burgers

die. Niet door de Meinweg, liever langs de

een groot deel van Vlaanderen bij België. De

tot nieuwe inzichten gekomen. We leggen

Bab52. Toch maar niet de Bab 52/N280-va-

Belgen wilden een goede transportverbinding

tegenwoordig geen goederenspoorlijn meer

riant, maar liever de Bab40/A67-variant. Oh

tussen de haven van Antwerpen en de havens

aan door stads- en dorpskernen. De IJzeren

nee, ook niet, want die is te duur. Uiteindelijk

aan de Rijn in Duitsland. Aanvankelijk was

Rijn loopt immers wel door steden en dorpen.

blijf je zo maar wat aanmodderen en blijft

er een plan om een vaarweg aan te leggen

Niemand wil een goederenspoorlijn door zijn

het dossier doorsudderen. Een continuing

via het toenmalige kanton Sittard. Na een

tuin of vlak langs zijn woonhuis. En zo zijn

story dus!

dertig jaar durende discussie - ja, ook in de

wij nu al vijftien jaar bezig om de juiste plek

negentiende eeuw duurden infrastructurele

te vinden voor een IJzeren Rijn tracé. België

Met af en toe een klein beetje nieuws. On-

projecten lang - is uiteindelijk gekozen voor

houdt vast aan het historische tracé. Neder-

langs kregen de tegenstanders van de IJzeren

een spoorlijn door Roermond en de Meinweg.

land wil - ingegeven door zijn koopmans-

Rijn een onverwachte medestander. De

Rotterdam had al de Rijn vanuit Duitsland,

geest - zo min mogelijk investeren in een

Industrie en Handel Kamer (Duitse Kamer van

Antwerpen kreeg de IJzeren Rijn.

spoorlijn waar het land zelf geen profijt van

Koophandel- red.) heeft gepleit vóór de aan-

heeft. En Duitsland…. Tja, wat wil Duitsland?

leg van de IJzeren Rijn. Nu er gekozen moet

De IJzeren Rijn is heel intensief gebruikt

De Duitsers hebben altijd gezegd dat waar de

worden, geeft zij de voorkeur aan verdub-

tot de Eerste Wereldoorlog. Nederland was

spoorlijn aan hun grens komt, zij dit traject

beling en elektrificering van de verbinding

destijds neutraal en niet bij de oorlog betrok-

overnemen.

Venlo-Dülken. Blijkbaar is een verbinding

ken. Dat betekende tevens dat geen militaire

tussen Venlo en de Rijnhavens belangrijker

troepen of andere transporten tussen oor-

Maar een weloverwogen keuze waarom de

dan een verbinding met Antwerpen via het

logslanden over het neutrale Nederlandse

IJzeren Rijn weer ingebruikgenomen moet

historische tracé van de IJzeren Rijn. Als er

grondgebied vervoerd werden. In de Eerste

worden gebaseerd op vooraf opgestelde

een keuze gemaakt moet worden, komt de

Wereldoorlog hebben de Duitsers daarom

criteria heeft nooit plaatsgevonden. Welke

rationaliteit naar boven. Tot dat moment is

in allerijl de Montzenlijn als vervanger voor

goederen willen wij vervoeren? Hoeveel gaan

elke verbinding er een, nodig of niet.

de IJzeren Rijn aangelegd. De glorietijd van

wij vervoeren? Gaan wij wel of niet door de

de IJzeren Rijn was daarmee ten einde. De

dorpskernen? Wordt het enkel een goederen-

spoorlijn is nog wel gebruikt tot 1992, maar

spoorlijn zoals de Betuwelijn of moet er ook

ver beneden haar capaciteit. Vlak daarna is

personenvervoer mogelijk zijn? Als je vooraf

de IJzeren Rijn ontmanteld, nadat de Belgen

geen criteria stelt, gaan de elkaar opvolgende

1 2 limburgs milieu

Toine Wuts Milieufederatie Limburg

Win een exemplaar van de Agenda Natuurbeleving 2011 Topfotograaf Ruben Smit laat je dagelijks genieten van de natuur met sfeervolle foto-impressies, tips en overpeinzingen. De weekagenda Natuurbeleving 2011 nodigt je uit om tijd vrij te maken voor de natuur en er zelf op uit te trekken. Doe mee aan de prijsvraag en win een exemplaar! ‘Heel voorzichtig nader ik het edelhert. Zijn

Elke week komt er nieuw fenomeen aan

fotograaf ook ecoloog. Zijn foto’s staan

oogopslag toont een hoge adrenalinespie-

bod, van een roerdomp in een rietkraag, een

regelmatig in nationale en internationale

gel. Onrustig kijkt hij om zich heen. Dan

verlaten uiterwaardenlandschap of een veld

tijdschriften zoals National Geographic en

toch plotseling een ferme brul. Oerkreten

vol bosanemonen.

Grasduinen. In 2005 was hij BBC Wildlife

klinken in echo uit het naburige bosje. Ge-

Fotograaf Ruben Smit weet de natuur

Photographer of the Year in the categorie

kraak van takken. Een hinde schiet weg. Ik

telkens weer op een indrukwekkende manier

diergedrag.

zie de ademwolken uit zijn bek nawalmen’.

vast te leggen; soms sprookjesachtig, dan

De Agenda Natuurbeleving 2011 is een luxe

weer mystiek of juist abstract. Elke maand

bureau-agenda waarin informatie en in-

De Agenda Natuurbeleving 2011 laat je

geeft hij tips over planten en dieren die zich

spiratie samenkomen. Stijlvol vormgegeven

dagelijks genieten van natuur en foto-

juist nu laten zien of landschappen die deze

en in een duurzame uitvoering. Ideaal voor

grafie. Natuurbeleving staat hierin centraal.

maand op hun mooist zijn. Smit is behalve

kantoor, thuis of onderweg.

prijsvraag Geef het goede antwoord op de onderstaande vraag en maak kans op een Natuuragenda 2011. De Milieufederatie Limburg en uitgeverij KNNV verloten drie exemplaren onder de goede inzenders. Vraag: De astronomische winter begint op het noordelijk halfrond op 21 december en eindigt op 20 of 21 maart, wanneer de zon ‘s middags loodrecht boven de evenaar staat. Rond 23 september aan het einde van de zomerperiode gebeurt dit nogmaals. Hoe noemt men dit tweemaal jaarlijks terugkerende fenomeen waarbij de zon loodrecht boven de evenaar staat? Auteur en fotograaf: Ruben Smit A. Equinox B. Ecliptica C. Hemelequator

Uitgave: KNNV Uitgeverij www.knnvuitgeverij.nl

D. Epoche ISBN 978 90 5011 327 4 Stuur het antwoord op deze vraag per briefkaart vóór 20 januari 2011 naar: Milieufederatie Limburg t.a.v. Limburgs Milieu Godsweerderstraat 2 6041 GH Roermond of stuur een e-mail naar: [email protected]

Genaaid gebonden full colour stevige kaft met leeslint milieuvriendelijk gedrukt op FSC-papier 128 pagina’s 19 x 18 cm € 14,95

o.v.v. Limburgs Milieu / Natuuragenda Bestellen: [email protected] Vermeld volledige naam- en adresgegevens. De drie winnaars krijgen de agenda eind

Ook verkrijgbaar in de boekhandel

januari automatisch thuisgestuurd. Stichting Milieufederatie Limburg 13

Waar ben jij? Ongeveer twee bomen achter je! Ruim 25.000 mensen omarmden de duisternis op 30 oktober 2010. Kwam het door het droge en heldere weer met een prachtige sterrenhemel? Tijdens de zesde Nacht van de Nacht is opnieuw een record gevestigd. Meer dan 25.000 mensen, onder wie veel kinderen, namen deel aan zo’n 300 ‘duistere’ activiteiten verspreid over alle provincies. Meer dan ooit konden ze genieten van de pracht van de nacht, mede omdat 130 gemeenten en ruim 100 bedrijven duizenden lampen doofden. Het aantal deelnemers aan dit jaarlijks terugkerende evenement vertoont elk jaar opnieuw een stijging. Ook in Limburg was de Nacht van de Nacht weer een groot succes.

het sterrenbeeld Draak te zien. Leuk weetje: de tweede ster van

De gemeenten Beek, Brunssum, Kerkrade, Leudal, Mook en Mid-

de staart van het steelpannetje (Grote beer) heeft een bij-ster, die

delaar, Nederweert, Vaals en Weert doofden aanstraalverlichtingen

heel vaag te zien was. Vroeger gebruikten zeevaarders dit als een

van kerken en kunstwerken, schakelden een deel van de straatver-

oogtest. Als je deze ster kon zien, waren je ogen prima.

lichting uit, zetten de stadsverlichting eerder op de nachtstand en

In Kasteelpark Born vertelde Henk Bril over de geschiedenis van

doofden verlichting bij gemeentehuizen. Er zijn in de provincie 25

sterrenbeelden en hij toonde waar de zomerdriehoek en het

activiteiten georganiseerd, die door ongeveer 1.500 volwassenen

herfstvierkant te vinden zijn. Ook gaf hij uitleg over welke heldere

en kinderen zijn bezocht.

sterren er aan de hemel staan en hoe ze als herkenningspunt gebruikt kunnen worden. Natuurlijk ontbraken vallende sterren en

Sterren kijken

kometen niet in het verhaal.

Op veel plekken in de provincie kon je naar sterren kijken en door het heldere weer zijn er veel bijzondere waarnemingen gedaan. Zo

Experiment mobiele telefoons

kon je in Maastricht, Roermond en het Leudal de planeet Jupiter

Midden in het bos bij Spaubeek is een klein experiment gedaan.

met vier manen zien en een vallende ster die dwars door de Grote

Iedereen met een mobieltje werd gevraagd die tegelijkertijd aan

Beer suisde. In Asselt waren het sterrenbeeld Zwaan en de kop van

te zetten. ‘Wat een licht geven die dingen als je ogen gewend zijn

1 4 limburgs milieu

aan het donker van de nacht’, was een veelgehoord commentaar.

Persoonlijk verslag van Saskia Verkooijen uit

Verder werd tijdens een wandeling nog een ransuil en een bosuil

Swalmen

gespot evenals tientallen glimwormpjes. Onder het genot van

Het is 19.00 uur en dus al aardig donker in het klimbos. Via

warme chocomelk met speculaas kon er nog nagepraat worden.

verschillende parcoursen kun je van boomtop naar boomtop

De commentaren waren zeer positief: ‘spannend om in het donker

klimmen. Mijn mama en ik kiezen onze eerste route en staan

te lopen’, ‘als ik maar niet val, want ik zie niks (tenminste in het

een paar minuten later wat onzeker op een plateau, enkele

begin, want het wende snel)’, ‘bijzonder om met je voeten te

meters boven de grond. We lopen over wiebelende balken,

voelen’, ‘het is nergens helemaal stil’, ‘wat een prachtige sterren-

schuifelen zijwaarts over een touw, klimmen door tonnen

hemel’. Dat het een succes was, bleek uit de vele verzoeken voor

en dat allemaal in het donker en hoog in de lucht. Het voelt

een volgende avondwandeling.

vreemd en onhandig. Om me heen hoor ik allemaal ‘oei’s en aah’s’ en soms ook al een voorzichtig ‘joehoe’. Op een rustpunt

Heksen

in de boomtop neem ik even de tijd om te genieten. Het is

In Brunssum konden de 160 deelnemers genieten van een heel

donker en helder en de sterren zijn goed te zien. Het is een

andere Nacht van de Nacht. Daar stonden twee heksen op de

aparte ervaring om zo hoog te staan terwijl je niets in je

Brunssummerheide soep te koken. In Asten konden de wandelaars

omgeving ziet. Je moet vertrouwen op je tast en gehoor, want

luisteren naar verhalen van meester Prikkebeen en de heks. In

ons lampje gebruiken we alleen om het touw te zekeren. En

het bos bij Sevenum is door vertelster Mien Wijnhoven een mooi

dan, net als ik een beetje gewend ben geraakt om als een aap

verhaal verteld over de maan en de uil. Op de Brunssummerheide

door de bomen te klimmen, komt de volgende uitdaging: een

en bij het Geuldal kon gewandeld worden met een Nachtwacht als

tokkelbaan. De kabel verdwijnt in het duister, het eindpunt is

mystieke gids in het donker. De geheimzinnige Nachtwacht nam

niet te zien. Met kriebels in mijn buik klik ik mijn touw vast en

de wandelaars mee om de geheimen van het donker te ontdekken.

ga op het randje van een plateautje zitten. Als een vleermuis op zijn eerste vliegles, zoef ik de duisternis in. Wat onhandig

Kanotocht

land ik op het volgende plateau, maar ik heb het gehaald! Een

De deelnemers aan de kanotocht in Asselt kregen informatie over

uur later klimmen we vol zelfvertrouwen door de boomtoppen

de bevers die in dit gebied voorkomen. De dieren zelf zijn helaas

en ook het tokkelen wordt leuk. Om me heen klinken steeds

niet gezien, maar wel de vele vraatsporen en doorgeknaagde

meer joehoe’s, hoera’s en wow’s en er klinkt applaus als ie-

wilgen. Aan het eind van de avond ging de wind helemaal liggen

mand een moeilijk stuk heeft gehaald. Met vermoeide spieren

waardoor het water leek op een spiegel. De deelnemers vonden

en een blauw scheenbeen, maar vol trots gaan we na afloop

het prachtig om in het water de weerspiegeling te zien van Jupiter

van deze geslaagde avond met ons klimdiploma naar huis.

en de Grote Beer. Ook voeren ze soms door de eerste flarden van vanaf oevers neerdalende nevels. De jeugdige deelnemers vonden het zelfs een ‘beetje spooky’. Nachtdieren In Nacht van de Nacht in Stein stond in het teken van de nachtdieren. Tijdens de wandeling werd kennisgemaakt met allerlei nachtdieren. Vooral de kinderen waren zeer enthousiast. In Sevenum genoten de deelnemers van een uilenshow waarbij ze deze nachtdieren van dichtbij konden bewonderen. In Maastricht was een nachtvlinderopstelling gemaakt. Helaas zijn hier ondanks alle getroffen voorzieningen (het laken, de lichtbak en de ingesmeerde bomen) geen nachtvlinders gevangen. Wel zijn een aantal vliesvleugeligen, een bruine herfstuil, een zwartstipvlinder en een boomsprinkhaan gespot. In Born luisterden een groep mensen met een batdetector naar vleermuizen. In Helden werd de omtrek van een eeuwenoude kastanjeboom gemeten. Hiervoor waren zes mensen nodig, die hand in hand om de boom heen gingen staan. De omtrek kwam uit op ruim zeven meter.

Ester Wolters Milieufederatie Limburg Stichting Milieufederatie Limburg 15

Sterrentellers tellen meeste sterren op de Veluwe De Natuur en Milieufederaties en Stichting Natuur en Milieu organiseerden in oktober en november de Nacht van de Nacht Sterrentelling om mensen te laten ontdekken hoe helder de sterrenhemel in hun eigen woonomgeving is. Aan de oproep om sterren te tellen werd enthousiast gehoor gegeven. Noord-Holland en Gelderland spanden de kroon met 143 respectievelijk 137 sterrentellingen. Een goede plek om sterren te bekijken is de Veluwe. Ook het oosten

tegen te gaan. Dit kan door minder en slimmer te verlichten.

van Drenthe en Zeeuws-Vlaanderen scoren hoog. Weinig sterren

Zo kan in veel gevallen de verlichting van straatlantaarns worden

zijn te zien in Rotterdam. Bij de sterrentelling stond het sterren-

gedimd of reclameverlichting vanaf middernacht worden gedoofd

beeld Cassiopeia centraal. Deelnemers onderzochten aan de hand

waardoor kunnen inwoners van Nederland weer genieten van een

van verschillende sterrenkaartjes van Cassiopeia de helderheid van

mooie sterrenhemel. Daarnaast wordt hierdoor bespaard op energie

de sterrenhemel. Circa 800 mensen deden mee aan het onderzoek

en geld.

en scanden de sterrenhemel in hun eigen woonomgeving. Het aantal zichtbare sterren aan de hemel zegt iets over de mate

De Nacht van de Nacht werd mede ondersteund

van lichtvervuiling in de omgeving. Bij veel lichthinder zie je weinig

of mogelijk gemaakt door:

sterren en bij weinig lichthinder veel. Het onderzoek bevestigt dat

Gemeente Beek, gemeente Brunssum, gemeente Kerkrade,

in de stad veel minder sterren te zien zijn dan in het buitengebied.

gemeente Leudal, gemeente Mook en Middelaar, gemeente

De oorzaak is de grote hoeveelheid kunstmatig licht, afkomstig van

Nederweert, gemeente Vaals, gemeente Weert, Kasteelpark

openbare verlichting, sierverlichting van gebouwen, kantoorverlich-

Born, Restaurant Guulke, Fun Forest, IVN Maastricht / CNME

ting en reclamemasten. Maar ook in het buitengebied verschilden

Maastricht, IVN Brunssum, IVN Spau-Beek, Bezoekerscentrum

de waarnemingen. In de buurt van kasverlichting waren duidelijk

Leudal, IVN Vijlen-Vaals, Natuurlijk Asselt, ANIMO, Natuurmo-

minder sterren te zien. Kasverlichting veroorzaakt een grote licht-

numenten, VSML, IVN Ulestraten, Milieudefensie Meerssen,

koepel aan de hemel waar je kilometers ver nog last van ondervindt.

IVN Meerssen, IVN Stein, Groengroep Sevenum, IVN Helden, IVN Asten-Someren, IVN Land van Swentibold, IVN Ubach over

De Natuur en Milieufederaties en Stichting Natuur en Milieu roepen daarom overheden en bedrijven op om onnodige verlichting

1 6 limburgs milieu

Worms, MHVS, IVN Sittard-Geleen, Staatsbosbeheer.

Meer grip op je uitgaven met de EnergieWeter Sinds eind 2010 kun je gebruikmaken van de EnergieWeter. De EnergieWeter geeft aan wat de gemiddelde energiekosten op jaarbasis zijn van bijvoorbeeld je wasmachine, televisie en computer. Voortaan worden de energiekosten ook in euro’s aangegeven op de prijskaartjes in meer dan 1.400 winkels. De winkelier helpt de consument op deze manier om een milieubewuste afweging te maken bij de aanschaf van nieuwe apparatuur. De EnergieWeter laat haarscherp zien wat

van brancheorganisatie UNETO-VNI van

overzicht van de deelnemende winkels,

het ene product aan energie verbruikt

harte ondersteunt. De EnergieWeter is van

milieutips, een toelichting op de Energie-

ten opzichte van het andere. De verschil-

toepassing op wasmachines, vaatwassers,

Weter en een lijst met veelgestelde vragen.

len kunnen behoorlijk groot zijn. Met een

wasdrogers, koel- en vriesapparaten, televi-

Inmiddels kunnen al meer dan 1.600 ap-

energiezuinige wasdroger bespaar je al

sietoestellen, desktop computers, laptops en

paraten met elkaar worden vergeleken. Alle

gauw meer dan honderd euro per jaar. Ook

monitors.

toonaangevende merken nemen deel aan de

bij computers zijn er verschillen. Laptops zijn

Ook is er een speciale website geopend,

EnergieWeter. Het aantal producten zal de

enkele tientjes aan energiekosten goedkoper

www.energieweter.nl, met daarop een

komende maanden nog toenemen.

dan desktop computers. Voor een gemiddeld gezin kan het gebruik van energiezuinige apparatuur al snel zo’n tweehonderd euro op jaarbasis schelen. De huidige energielabels op grote huishoudelijke apparaten geven de energiezuinigheid van elektrotechnische apparaten in kWh aan. De EnergieWeter gaat een stap verder. Dankzij dit instrument zien consumenten nu op de prijskaartjes in winkels en webshops hoeveel producten tijdens gebruik kosten zodat ze daarmee bij hun aankoop rekening kunnen houden. De EnergieWeter past in het overheidsbeleid dat is gericht op terugdringing van energiegebruik en CO2-uitstoot. Vandaar dat het ministerie van VROM dit initiatief

Vier miljoen euro subsidie voor verbetering lokale luchtkwaliteit Gedeputeerde Staten hebben de gemeente Heerlen een subsidie

teitsmanagement bij de tien grootste werkgevers van de gemeente

van 241.000 euro toegekend ter ondersteuning van een drietal

Heerlen.

projecten die de gemeente gaat uitvoeren ter verbetering van de

Naast Heerlen komen ook Maastricht, Sittard-Geleen, Roermond,

lokale luchtkwaliteit.

Weert en Venlo in aanmerking voor subsidies van de provincie.

De maatregelen maken deel uit van het Actieprogramma Lucht.

Deze gemeenten hebben namelijk allemaal meegewerkt aan de

Eerder subsidieerde de provincie al zeven projecten van de ge-

totstandkoming van het Limburgs Samenwerkingsprogramma

meente ter verbetering van de luchtkwaliteit. Het gaat deze keer

Luchtkwaliteit. In de regeling is in totaal bijna vier miljoen euro

om snelheidsmaatregelen in de Kouvenderstraat, een subsidiever-

beschikbaar voor deze zes gemeenten ter verbetering van de

ordening voor elektrische fietsen en de facilitering van mobili-

lokale luchtkwaliteit. Stichting Milieufederatie Limburg 17

Kort nieuws Extra investeringen in Limburgse intensieve dierhouderij

Vissers tegen waterkrachtcentrale Borgharen

‘De intensieve dierhouderij in Limburg moet de meest innovatieve en

Visstandbeheer Limburg stapt naar de rechter om te voorkómen dat

duurzame worden van Nederland’, aldus de Limburgse Land en

bij Borgharen een waterkrachtcentrale gebouwd wordt. Voorzitter

Tuinbouw Bond (LLTB). Om dat te bereiken gaan de LLTB en de

Thijs Belgers is bang dat de visstand in Limburg drastisch verslech-

Provincie Limburg extra investeren in vernieuwing, kwaliteit en

terd als de centrale er komt. Onlangs werden de bouwplannen voor

kennisontwikkeling. Dat is vastgelegd in een overeenkomst die

de energiecentrale goedgekeurd door de gemeente Maastricht. In

onlangs werd ondertekend tijdens een symposium van de LLTB. De

2013 moet de waterkrachtcentrale klaar zijn.

komende tijd wordt deze overeenkomst uitgewerkt in een concreet plan van aanpak. De Limburgse intensieve dierhouderij is goed voor

Bezuinigingen treffen aanleg natuur

13.000 banen en een jaaromzet van zo’n half miljard euro. Dat

De Provincie Limburg houdt er rekening mee dat er 100 miljoen

betekent dat het economisch belang aanzienlijk is, aldus het

euro minder van het Rijk komt voor de aanleg van groene verbin-

Wageningse instituut Alterra. De Milieufederatie Limburg is evenals

dingszones die Limburgse natuurgebieden met elkaar moeten

verschillende gemeenten betrokken geweest bij het vooroverleg.

verbinden. Natuurorganisaties en gemeenten zijn boos over de

Volgens de Milieufederatie zijn er drastische maatregelen nodig om

bezuinigingen, omdat er al bijna 20 jaar aan deze zogenoemde

de veehouderij in Limburg te verduurzamen. Daarom heeft de

Ecologische Hoofdstructuur wordt gewerkt. Ze vergelijken het met

federatie een landbouwvisie opgesteld. Een belangrijke maatregel

een nieuwe woning die wordt opgeleverd zonder dak erop. De

voor een duurzamer dierhouderij is volgens de Milieufederatie een

Milieufederatie Limburg vreest dat als de verbindingszones niet

algeheel dieren-standstill.

worden gerealiseerd dieren en planten zich minder snel kunnen verplaatsen naar nieuwe leefgebieden.

Kwaliteit Maaswater kan beter De kwaliteit van het water in de Maas is goed, maar kan nog altijd

Waterschap past beken en buffers aan

beter. Dat blijkt uit het jaarrapport van RIWA-Maas, een Euregionaal

Waterschap Roer en Overmaas in Sittard heeft de afgelopen

samenwerkingsverband van drinkwaterbedrijven die Maaswater

maanden verschillende beken en regenwaterbuffers aangepast. Dat

gebruiken om drinkwater te maken.

gebeurde op elf plekken in Midden- en Zuid-Limburg. De werk-

Volgens RIWA-Maas kan de waterkwaliteit fors verbeterd worden als

zaamheden hebben circa 400.000 euro gekost. Zo werd de water-

het water minder röntgen-contrastmiddelen of resten van genees-

toevoer naar de kasteelvijvers in Wijnandsrade vernieuwd. Ook is de

middelen bevat. Ook zouden er minder gewasbeschermingsmiddelen

Anselderbeek in Kerkrade opgeruimd en kwam er een extra tunnel

en chemicaliën uit de industrie in het Maaswater moeten komen. De

voor dieren onder de N271 in Maasbracht.

verontreinigingen dienen aan de bron te worden aangepakt, zo stellen de drinkwaterbedrijven. De Maas is een belangrijke bron voor

Maasgouw heeft beste landschapsbeheer

het drinkwater van zes miljoen inwoners in Nederland, België en

De gemeente Maasgouw is uitgeroepen tot gemeente met het beste

Frankrijk.

landschapsbeheer in Nederland. Volgens de jury scoort Maasgouw vooral goed als het gaat om de ontwikkeling van biodiversiteit.

Awacs-geluid slecht voor hart en bloedvaten

Maasgouw werd door de stichting IKL voorgedragen namens de

Blootstelling aan de decibels van de Awacs-vliegtuigen kan nadelige

Provincie Limburg. De prijswinnaar krijgt een bedrag van 5.000 euro.

effecten hebben op de gezondheid van inwoners uit Onderbanken en Brunssum. Die effecten zijn volgens de medische wetenschap vooral

Rekenkamer kritisch over stallenregeling

te zien aan het hart en de bloedsomloop, door hartinfarcten en

De Zuidelijk Rekenkamer heeft zich kritisch uitgelaten over de

verhoogde bloeddruk. Dat concludeert de GGD Zuid-Limburg na

Ruimte voor Ruimte-regeling in Noord- en Midden-Limburg. Met

onderzoek in opdracht van beide gemeenten. De meetgegevens laten

deze regeling wordt de sloop van stallen in het buitengebied

zien dat het geluid van de Awacs-toestellen evenwel niet zorgt voor

gefinancierd door de opbrengsten van nieuwe bouwkavels.

gehoorschade of verminderde leerprestaties.

Volgens de rekenkamer heeft de Provincie Limburg onvoldoende mogelijkheden om het resultaat te beïnvloeden. Daarom is niet duidelijk of de stallenregeling daadwerkelijk een ruimtelijke kwaliteitsverbetering oplevert. Ook zou de informatievoorziening van Gedeputeerde Staten te wensen over laten. Afgelopen zomer werd bekend dat er 24 miljoen euro extra nodig is voor de uitvoering van de stallensloop-regeling. Bovendien gaat de uitvoering 5 tot 10 jaar langer duren, omdat de uitgifte van woningbouwkavels door de economische crisis is gestagneerd. Provinciale Staten hebben inmiddels akkoord gegeven aan de benodigde 24 miljoen euro.

1 8 limburgs milieu

Handtekeningenactie Natuurmonumenten voor behoud natuur In november debatteerde de Tweede Kamer met staatssecretaris Bleker over de beoogde bezuinigingen op het natuurbeleid. Die zijn zo fors dat ze het einde betekenen van de aanleg van recreatiegebieden rondom de grote steden. Natuurmonumenten vindt het nieuwe

geschrapt en natuurgebieden kunnen niet

Bleker gaf aan eerst met de provincies

beleid rampzalig voor inwoners die nu al

goed worden ingericht. Voor de ontbre-

te willen praten en daarna met land-

te weinig groen om zich heen hebben.

kende schakels in natuurgebieden is nau-

bouw- en natuurorganisaties.

Er is juist veel meer behoefte aan natuur

welijks geld. Op al die facetten bezuinigt

Natuurmonumenten is daarom een hand-

dichtbij de stad. Het herstel van de natuur

de staatssecretaris zwaar.

tekeningcampagne gestart. Er zijn ruim

in Nederland wordt door de kabinetsplan-

75.000 handtekeningen opgehaald van

nen bijna onmogelijk, omdat het groene

De voorstellen en suggesties van de

het Nederlands publiek voor de bescher-

netwerk van natuurgebieden in Neder-

oppositie om de bezuiniging anders in

ming van de natuur.

land, de zogeheten Ecologsiche Hoofd-

te vullen door bijvoorbeeld meer tijd te

De petitie is op 8 december aangeboden

structuur, niet kan worden afgemaakt.

nemen, werden door de staatssecretaris

aan de fractievoorzitters van de Tweede

Robuuste verbindingszones worden

genegeerd.

Kamer.

Milieufederatie organiseert twee inspiratiedagen over stilte De Milieufederatie Limburg organiseert in 2011 twee inspiratiedagen over het onderwerp ‘stilte’. Dit gebeurt in samenwerking met het IVN Consulentschap en de Werkgroep District Kadervorming. De Milieufederatie heeft twee inspiratiedagen gepland. In Zuid-Limburg vindt die plaats op zaterdag 29 januari 2011 en in Midden- en Noord-Limburg op zaterdag 12 februari 2011. Het programma en de precieze locaties zijn straks te vinden op de website van de Milieufederatie. De programma’s van beide dagen zijn gelijk, dus deelnemers kunnen zelf kiezen welke dag het beste schikt. De inspiratiedagen zijn speciaal ontwikkeld voor mensen die reeds als (natuur) gids actief zijn en het onderwerp ‘stilte’ in hun werk willen betrekken. Maar ook mensen die (nog) geen gids zijn, maar wel geïnteresseerd zijn in het thema ‘stilte’, kunnen aan de inspiratiedagen deelnemen.

aan het beleven van stilte en rust. Deze

nen beleven, komen aan bod. Er worden

wordt vaak gevonden in de natuur. Op

lezingen gehouden, tevens worden er

Stilte is meer dan de afwezigheid van ge-

de inspiratiedagen zal de organisatie dan

verschillende ‘stilteactiviteiten’

luid. Het is een oerkwaliteit die de mens

ook uitgebreid ingaan op de beleving van

georganiseerd.

nodig heeft om tot rust en zichzelf te

stilte in de natuur. Allerlei methodieken

Het project ‘Hoor de Stilte’ wordt

komen. We zien een groeiende behoefte

om met een groep mensen stilte te kun-

gesubsidieerd door de Provincie Limburg. Stichting Milieufederatie Limburg 19

Extra voorwaarden gesteld aan bouw waterkrachtcentrale Borgharen Al sinds 2003 ligt er van Arbra BV een serieus plan op tafel voor de bouw van een waterkrachtcentrale in de Maas bij Borgharen. Dat echter tot op heden de schop niet in de grond is gegaan, ligt vooral aan de moeizame discussie tussen de initiatiefnemer en Rijkswaterstaat over de te treffen maatregelen om de vismigratie niet te verstoren. Op zich is een waterkrachtcentrale een prima manier om schone energie te produceren, maar dat mag uiteraard niet ten koste gaan van de vissen in de Maas. Inmiddels zijn de vergunningen afgegeven. Voor de Milieufederatie Limburg vormt de waterkrachtcentrale een lastig dilemma. Aan de ene kant is zij voorstander van groene energie, maar de vissen mogen daar niet de dupe van worden. In de Maas bij Borgharen ligt al jarenlang een

maar het heeft ook zijn keerzijde. In de Maas

waterkrachtcentrale, ontstaan er wel grote

stuwcomplex. In gestuwde toestand van de

liggen 7 stuwen. Deze stuwen vormen in

problemen. Het water gaat meestal niet meer

Maas kan het daar aanwezige verval van

principe niet te overwinnen obstakels voor de

over de stuw, maar stroomt met vis en al

circa 4,5 meter uitstekend worden benut

stroomopwaartse migratie van vissen, waarbij

door de turbines. Volgens de stichting

voor de opwekking van energie. De initiatief-

het vooral gaat om zalm, zeeforel en aal.

Reinwater overleeft 25 procent van de

nemer Arbra BV geeft in de vergunningsaan-

Mede om te voldoen aan internationale

passerende vissen de turbines niet en wordt

vraag aan dat de centrale een vermogen

verplichtingen heeft Rijkswaterstaat in de

10 procent dusdanig verwond dat ze

krijgt van 11 Megawatt. Deze capaciteit komt

afgelopen decennia langs de stuwen

uiteindelijk ook dood gaan. Een ongewenste

overeen met de in 1989 in gebruik genomen

vistrappen aangelegd in de vorm van

situatie dus.

waterkrachtcentrale bij Linne. De centrale

bypasses. Zo werd in 2007 de stuw bij

maakt deel uit van een nog te bouwen

Borgharen nog voorzien van een drie miljoen

Bij de te bouwen waterkrachtcentrale in

energiepark aan de noordkant van Maas-

euro kostende bekkenvistrap. Via de

Borgharen doen zich dus twee problemen

tricht, waar de waterkrachtcentrale,

vistrappen kunnen de vissen de stroomop-

voor. Allereerst ligt de recentelijk gereali-

windmolens, zonnepanelen en een biomas-

waarts gelegen paaiplaatsen bereiken.

seerde bekkenvistrap op de plaats waar de

sacentrale een totaalvermogen van 40

Inmiddels is de Maas tot ver in België

waterkrachtcentrale moet worden gebouwd.

Megawatt zullen opwekken. De waterkracht-

obstakelvrij.

Er zal een nieuwe, qua werking gelijkwaardige vistrap moeten worden aangelegd, maar

centrale zal in vergelijking met de gebruikelijke wijze van energieopwekking circa 38.000

Bij de stroomafwaartse migratie spelen de

voor een bypass rond de centrale is geen

ton aan CO2-uitstoot besparen en ontziet

vistrappen nauwelijks een rol omdat de vissen

ruimte. Er moet dus een andere oplossing

het gebruik van fossiele brandstoffen.

zich moeilijker naar de vistrap laten lokken.

worden gevonden voor de vistrap. Het

Daardoor ‘vallen’ zij meestal over de stuw,

tweede probleem is dat je moet voorkomen

Het benutten van de waterkracht voor de

hetgeen nauwelijks een probleem is. Indien

dat de stroomafwaarts migrerende vissen in

energievoorziening is positief voor het milieu,

de stuw echter gecombineerd is met een

de turbines van de centrale terechtkomen. Worden deze problemen niet opgelost, dan verminderen de vismigratiemogelijkheden op de Maas, hetgeen zowel strijdig is met de Europese Habitatrichtlijn voor het Natura 2000-gebieden, als met de vastgestelde doelen van het Stroomgebiedbeheerplan Maas (Kaderrichtlijn Water) en de Beneluxrichtlijn Vismigratie. Bovenstaande problematiek is de aanleiding geweest voor een jarenlang gekissebis tussen

Foto:’s Frank Verweij

de initiatiefnemer en Rijkswaterstaat. Centraal daarbij stonden het type vistrap dat werd voorgesteld door de initiatiefnemer (heveltrap) en het visgeleidingssysteem om de stroomafwaartse migratie op een veilige wijze langs de turbines te laten verlopen. Het 2 0 limburgs milieu

- terechte - uitgangspunt van Rijkswaterstaat

normen te halen, de rentabiliteit verder doen

was dat de huidige toestand niet mag

verminderen. Daarom heeft de federatie in

verslechteren. Uit een proef bij de water-

haar zienswijze aangegeven dat vooraf met

krachtcentrale Linne bleek echter dat de

grote zekerheid moet kunnen worden vastge-

aanvankelijk voorgestelde hevelvistrap niet

steld dat de aan te leggen voorzieningen

dezelfde werking had als de thans in

adequaat zijn. Ook Rijkswaterstaat en de

Borgharen aanwezige bekkenvistrap. Ook de

minister van Verkeer en Waterstaat eisten

resultaten van een proef met het voorge-

vooraf meer duidelijkheid over de te treffen

stelde visgeleidingssysteem in Linne vielen

voorzieningen.

tegen. Een opeenstapeling van onzekerheden

In de vergunningsvoorwaarden van de

dus. Inmiddels bemoeit ook de Tweede Kamer

ontwerp Waterwetvergunning is dat tot

zich met de vergunningverlening. Er zijn

uitdrukking gebracht.

kamervragen gesteld door VVD en Partij voor de Dieren.

systeem) nog steeds onduidelijk uitgewerkt

Begin november zijn zowel de definitieve

waren. De vergunning bevatte onvoldoende

Waterwetvergunning als de definitieve

Vergunningen

garanties om de vismigratie zonder proble-

vergunning ingevolge de Natuurbescher-

Om de waterkrachtcentrale te kunnen

men te laten verlopen. Zo vind de Milieufe-

mingswet verleend. Met tevredenheid

realiseren, zijn naast de bouw- en milieu-

deratie het niet acceptabel dat met de bouw

constateert de Milieufederatie dat Rijk en

vergunning (thans Wabo) vergunningen

van de centrale met bijbehorende voorzie-

Provincie Limburg haar zienswijze op

nodig ingevolge de Natuurbeschermingswet

ning mag worden begonnen, zonder dat er

belangrijke punten hebben overgenomen en

en de Waterwet. De eerste omdat het

vooraf duidelijkheid is over het ontwerp en

de vergunninghouder extra voorwaarden

onderhavige gebied deel uitmaakt van het

de werking van de te bouwen vistrap en het

hebben opgelegd (namelijk van te voren de

Natura 2000-gebied De Grensmaas en de

visgeleidingssysteem. De federatie heeft in

plannen laten toetsen door onafhankelijke

tweede omdat er werkzaamheden verricht

haar zienswijze aangegeven dat die plannen

deskundigen en stringente monitoringsvoor-

moeten worden in het Watersysteem. Voor de

eerst door deskundigen moeten worden

schriften). Op grond hiervan heeft de

Natuurbeschermingswet is Gedeputeerde

beoordeeld en goedgekeurd, alvorens met de

Milieufederatie de afweging gemaakt om

Staten het bevoegd gezag, voor de

bouw van de centrale mag worden begon-

niet in beroep te gaan tegen de beide

Waterwet-vergunning is dat de minister van

nen. Goedkeuring achteraf, als de bouw is

vergunningsbesluiten. Zij vertrouwt er op dat

Verkeer en Waterstaat.

begonnen of gereed is, heeft weinig zin. Er

de vergunninginstanties de vergunninghou-

moet weliswaar gemonitord worden of de

der strikt houdt aan de door hen geformu-

De Milieufederatie Limburg staat in principe

voorzieningen goed werken en de gestelde

leerde voorschriften. Als dat het geval is, kan

positief tegenover de bouw van de water-

normen voor passeerbaarheid worden

schone energie worden opgewekt, zonder dat

krachtcentrale. Elke bijdrage aan het

gehaald, maar het is een illusie om te denken

dit ten koste gaat van de vismigratie in de

terugdringen van het gebruik van fossiele

dat de centrale tijdelijk wordt stilgelegd als

Maas.

brandstoffen, ook al is deze beperkt, dient te

dit niet het geval is. Daarbij speelt een rol dat

worden toegejuicht. De Milieufederatie

de centrale nauwelijks rendabel is, waardoor

Frank Verweij

verbindt hier wel de voorwaarde aan dat de

eventuele extra investeringen om alsnog de

Milieufederatie Limburg

centrale niet mag leiden tot een achteruitgang van de vismigratiemogelijkheden en een hogere vissterfte in de Maas. Bij de

Groene energie

de gebruikelijke vormen van elektriciteits-

vergunningverlening zullen derhalve

waterkrachtcentrale

opwekking in Nederland. Deze jaarlijkse

adequate voorschriften moeten worden

De nieuwe waterkrachtcentrale in de Maas

verlaging van de CO2-emissie komt

opgenomen om die belangen voldoende te

moet straks zo’n 13.000 huishoudens van

overeen met de jaaruitstoot van 20.000 tot

beschermen.

energie voorzien. Met een vermogen van

22.000 auto’s. Daarnaast bespaart de

11 megawatt is het de grootste centrale die

waterkrachtcentrale ten opzichte van een

In juni jongstleden publiceerde de Provincie

in de afgelopen 25 jaar in Nederland is

kolencentrale jaarlijks 85 ton zwaveldi-

Limburg de ontwerp Natuurbeschermingswet

gebouwd. De bouw van de centrale kost

oxide, 75 ton stikstofoxide en 11 ton

vergunning. De Milieufederatie heeft die

zo’n 42 miljoen euro. Waterkracht is een

fijnstof. De import van olie, kolen en gas

ontwerpvergunning getoetst aan haar

van de meest milieuvriendelijke methoden

wordt blijvend verminderd. Daarmee draagt

uitgangspunten en kwam tot de conclusie

om elektriciteit op te wekken. De centrale

de centrale direct bij aan de klimaatdoel-

dat de punten waarover al jarenlang discussie

in Borgharen bespaart de uitstoot van

stellingen en levert hij een positieve

was gevoerd (de vistrap en het visgeleidings-

38.000 ton CO2 per jaar ten opzichte van

bijdrage aan de economie. Stichting Milieufederatie Limburg 21

Meerderheid Provinciale Staten voor Buitenring Parkstad Provinciale Staten van Limburg hebben op 8 oktober jongstleden ingestemd met het Inpassingsplan Buitenring Parkstad. Door dit besluit is het juridisch-planologisch mogelijk om de ringweg aan te leggen. Tal van actie-, milieu- en natuurorganisaties, onder wie de Milieufederatie Limburg en Natuurmonumenten, zijn het niet eens met de plannen. Zij willen de zaak daarom voorleggen aan de Raad van State. Het tracé van de Buitenring strekt zich uit over een lengte van 26 kilometer waardoor naast provincie en Rijk ook de gemeenten Brunssum, Heerlen, Kerkrade, Landgraaf, Nuth, Onderbanken en Schinnen betrokken zijn bij dit grootschalige project. De Buitenring Parkstad gaat minimaal 315 miljoen euro kosten. De provincie wil dat de Buitenring in 2015 klaar is. De stemming in het Limburgs Parlement was: 32 stemmen voor (CDA 18, PvdA 6, VVD 7, D66 1) en 13 stemmen tegen (SP 7, PvdA 2, GroenLinks 2, PvdD 1, SPD 1).

Provincie stopt subsidie projecten in het landelijk gebied De Provincie Limburg heeft in november een subsidiepauze afgekondigd voor het landelijk gebied. De komende periode neemt de provincie geen nieuwe subsidieverzoeken in behandeling voor natuur, landschap en landbouw. Het regeerakkoord kondigt een aantal ingrijpende bezuinigingen

duidelijkheid is over het beschikbare budget van het Rijk. De tijde-

aan op het terrein van natuurbeleid. Het gaat om bezuinigingen in

lijke subsidiestop geldt tot en met 20 maart 2011. De subsidiestop

verband met de voorgenomen herijking van de Ecologische Hoofd-

geldt echter niet voor het Subsidiestelsel Natuur- en Landschapsbe-

structuur, de beëindiging van een aantal investeringen - in het

heer, de Verplaatsingsregeling Intensieve Veehouderij en de ‘nadere

bijzonder die voor robuuste verbindingszones en recreatie rondom

subsidieregels grondkosten particulier natuurbeheer 2009-2010’.

steden - en om een algemene korting op budgetten. Hoewel de

Reeds voorliggende subsidieaanvragen worden nog op de reguliere

exacte beleidsmatige en financiële invulling nog niet duidelijk is,

manier afgehandeld.

staat vast dat de voorgenomen bezuinigingen er toe leiden dat het kabinet niet langer garant staat voor uitgaven die de provincies

Met het Investeringsbudget Landelijk Gebied droeg het Rijk in

doen en die passen binnen de geldende kaders voor het ILG. Nieuwe

2007 de regierol in het landelijk gebied over aan de provincies.

uitgaven door de provincies zijn voor eigen risico en voor rekening

Rijk en provincies maakten afspraken over de doelstellingen voor

van de betrokken organisaties.

de periode 2007-2013 op het gebied van landschap, natuur, water, landbouw, recreatie en een economisch gezond en leefbaar platte-

Om de financiële risico’s zoveel mogelijk te beperken, heeft de

land. Deze afspraken zijn vastgelegd in de Wet Inrichting Landelijk

Provincie Limburg besloten een pas op de plaats te maken en geen

Gebied. De provincies zijn volgens deze wet zelf verantwoordelijk

middelen meer beschikbaar te stellen uit het pMJP (provinciale

voor de besteding van het budget en de realisatie van de afgespro-

plattelandsgelden) en uit het ILG (rijksmiddelen) totdat er meer

ken prestaties.

2 2 limburgs milieu

Onderzoek naar klimaatverandering Binnenkort vinden in heel Europa zoetwater-experimenten plaats. Een serie experimenten start in beken in de kustlijn van Zweden tot Spanje. Daarna gaat het verder in meren tussen Zweden en Turkije. De experimenten zijn onderdeel van een

Ook de Europabrede aanpak is nieuw.

legd. Dat is om de effecten van zomer-

Europees onderzoeksproject naar reacties

In elk land worden namelijk dezelfde

droogte te meten.

van de natuur op klimaatverandering. Ze

experimenten en metingen verricht. Deze

zijn bedacht en ontworpen door Alterra,

richten zich op de drie hoofdfactoren

Het gaat om vaak eenvoudige maatre-

het onderzoeksinstituut voor de groene

van klimaatverandering op water: veran-

gelen, die de slagingskans van succesvol

ruimte van Wageningen UR, dat zelf de

deringen in temperatuur, waterstroming

beekherstel aanzienlijk doen toenemen

geplande beekexperimenten in Nederland

en voedingsstoffen. Als onderdeel van

en er eerder toe leiden dat de beken

en Duitsland voor haar rekening neemt.

de beekexperimenten worden in 2011 en

voldoen aan de eisen zoals de Europese

Dergelijke grote veldexperimenten zijn

2012 delen van beken gestagneerd en

Kaderrichtlijn Water (KRW) die stelt aan

niet eerder op deze schaal uitgevoerd.

later met behulp van bypasses droogge-

ecologische kwaliteit van binnenwateren.

Nieuwe website duurzameburen.nl  

Nederlanders worden bestookt met voorlichtingscampagnes die je moeten stimuleren om je woning te isoleren en minder energie te verbruiken. Maar waar moet je beginnen? Sinds 11 november jongstleden, de Dag van de Duurzaamheid, kan je deze vraag stellen op de nieuwe website www.duurzameburen.nl. Uit onderzoek blijkt dat mensen eerder geneigd zijn tips aan

dit inzicht. Het initiatief is een project van de Organisatie

te nemen van vrienden en kennissen dan van voorlichtende

voor Duurzame Energie (ODE), een landelijke vereniging van

instanties en bedrijven. Duurzameburen.nl is gebaseerd op

‘Burgers vóór Duurzame Energie’. Veel ODE-leden zijn thuis enthousiast bezig met duurzaam (ver)bouwen en energiebesparingen. Via de interactief opgezette nieuwe website kunnen de energiepioniers van de ODE, maar ook alle andere gelijkgezinden in Limburg, hun ervaringen en kennis delen. Niet via de zoveelste informatiebrochure, maar direct van buur tot buur. Zonnepanelen plaatsen? Voer je postcode in en kijk of er iemand bij je in de buurt woont die je hierover kan vertellen. Je krijgt dan advies van iemand uit de buurt en met praktijkervaring. Duurzame burenhulp dus. Alle informatie vind je op de website www.duurzameburen.nl

Stichting Milieufederatie Limburg 23

Voortgang verdrogingsbestrijding in natte natuur zichtbaar Natte natuurgebieden moeten nat blijven, of weer nat worden. Bij voorkeur met gebiedseigen grondwater van goede kwaliteit. Als aan het nemen van bepaalde maatregelen is voldaan, moeten natuurbeheer en tijd hun werk doen om de vegetatie te laten terugkeren. Die maatregelen moeten over vijf jaar zijn gerealiseerd. Dat is in een notendop de taak van natuurbeheerders, waterschappen, Dienst Landelijk Gebied en de Provincie Limburg. De provincie is door het Rijk gevraagd om

Om al die vragen te beantwoorden is de

de regierol in dat proces op zich te nemen.

provincie in 2003 begonnen met het

In Limburg zijn hiervoor 48 belangrijke

inrichten en monitoren van een GGOR-

natuurgebieden - de zogenaamde TOP-

meetnet**. In peilbuizen worden de

gebieden – aangewezen. Het Rijk en Europa

grondwaterkwaliteit en de -kwantiteit

hebben doelen afgesproken die uiterlijk in

gemeten en jaarlijks vergeleken met de

2015 moeten worden gehaald. Belangrijk

gestelde grondwaterdoelen voor kwantiteit

daarvoor is het GGOR/NLP*: het Gewenste

en kwaliteit. Deze doelen zijn in overleg met

Grond en Oppervlaktewater Regime. De

onder meer terreinbeheerders, waterschap-

kwantiteit én -kwaliteit. Op de helft van de

provincie heeft al in 2006 aan de water-

pen en LNV vastgesteld. Per gebied wordt

gemeten locaties bleek alleen de kwantiteit

schappen gevraagd om het GGOR op te

nagegaan of een nadere invulling van

op orde te zijn. De grondwaterkwaliteit

stellen. Inmiddels is dat complexe proces

maatregelen noodzakelijk is. Daarbij zijn

blijkt dus nog steeds een probleem: in

vrijwel afgerond. Naar verwachting wordt

zowel de inzet van het meetnet, GGOR-

tweederde van de gevallen voldoet deze

het GGOR eind dit jaar door de provincie

inzichten en (gebieds)kennis nodig.

niet. Omdat er per TOP-gebied op meerdere

vormen een belangrijke basis voor de

In 2009 zijn de laatste meetpunten van het

niet dat 21% van de TOP-gebieden voldeed.

aanpak van verdrogingsbestrijding in en

GGOR-meetnet ingericht. Sinsdien wordt in

Een tweede kanttekening die gemaakt moet

rond de 48 TOP-gebieden. Enkele voorbeel-

totaal in ruim 220 peilbuizen in de 48

worden: het jaar 2009 was klimatologisch

den van maatregelen: wateraanvoer

TOP-gebieden gemeten. Medio dit jaar is

gezien een relatief gunstig én nat jaar.

introduceren of juist laten vervallen, stuwen

hierover de eerste complete rapportage

of dammen aanleggen of juist verwijderen,

verschenen. In dit rapport is bovendien de

De evaluatie van de meetnetgegevens toont

peilbeheer en aanleg peilgestuurde

methodiek voor de beoordeling van

opnieuw aan dat grondwaterkwaliteits-

drainage.

grondwaterkwaliteit geactualiseerd,

maatregelen nodig zijn om het uiteindelijke

waardoor een meer genuanceerd beeld is

doel te realiseren. Belangrijk nieuws is dat in

Maar het uitvoeren van maatregelen is niet

ontstaan. De provincie presenteerde de

een aantal TOP-gebieden reeds genomen

genoeg. Je moet ook weten of het gewenste

resultaten in juli in Roermond aan een

vernattingsmaatregelen binnen enkele jaren

effect is bereikt. Hoe weet je waar nog meer

enthousiast gezelschap van waterschappen,

kunnen leiden tot een significante verbete-

of minder moet worden ingegrepen? Waar

terreinbeheerders, DLG en provincie.

ring van grondwaterkwaliteit, zelfs in

voldoet een gebied al aan de eisen? En heel

De resultaten waren hoopgevend. In 2009

gebieden waar de kwaliteit aanvankelijk

belangrijk: hoe weet je of het grondwater

voldeed 21% van de gemeten locaties aan

ronduit slecht was.

de goede kwaliteit heeft?

de gestelde doelen voor de grondwater-

Maar er moet nog veel gebeuren, wil de

2 4 limburgs milieu

Foto’s: Provincie Limburg

locaties gemeten wordt, betekent dit dus

goedgekeurd. De GGOR-maatregelen

meer aandacht nodig voor waterkwaliteit Eind jaren ‘80 werd al door de provincie geconstateerd dat de Limburgse natuur ernstig verdroogd is. Naar aanleiding hiervan zijn door de provincie diverse plannen gemaakt om de verdroging aan te pakken. Links en rechts werden er in de afgelopen decennia doelstelling in 2015 gehaald worden. De

weliswaar maatregelen genomen (‘het laaghangend fruit’), maar van een gestructu-

provincie streeft daarom naar een versnelde

reerde aanpak was geen sprake. Het is dan ook verheugend dat de provincie thans haar

uitvoering. Via prestatie-overeenkomsten

rol als regisseur heeft opgepakt door met de waterschappen en de terreinbeheerders

tussen provincie en terreinbeheerders,

prestatieafspraken te maken over de noodzakelijk te nemen hydrologische maatregelen

waterschappen en DLG worden afspraken

die uiteindelijk moeten leiden tot herstel van de natte natuur. De door de waterschap-

gemaakt over vernattingsmaatregelen in en

pen opgestelde GGOR-rapporten met bijbehorende maatregelenpaketten vormen

rond de TOP-gebieden. De komende jaren

daarvoor een goed uitgangspunt. Enige zorg heeft de Milieufederatie wel over de

zullen deze organisaties dan ook een grote

betaalbaarheid - en dus de haalbaarheid - van de plannen. Uit de GGOR-rapporten die

slag moeten maken in de uitvoering van de

nog door de provincie moeten worden goedgekeurd, blijkt dat er nog veel open einden

verdrogingsbestrijding in Limburg.

zitten in de begrotingen. Daarbij komt nog dat er wellicht door ingrijpende overheidsbezuinigingen minder geld beschikbaar komt voor de verdrogingsbestrijding. Doet die

Het meetnet biedt de gelegenheid de

situatie zich voor, dan zullen er prioriteiten moeten worden gesteld. Alhoewel de

voortgang en de mate van doelbereik van

Milieufederatie van mening is dat het uitgangspunt dat de gebieden in 2015 moeten

GGOR gedetailleerd en praktisch te

zijn hersteld nog steeds van kracht is, vindt zij dat als er geprioriteerd moet worden, dit

monitoren. De evaluatie van het meetnet

in een open en transparant proces gebeurt. De Milieufederatie wil hieraan graag een

heeft aangetoond dat reeds genomen

positieve bijdrage leveren.

vernattingsmaatregelen bijzonder effectief kunnen zijn. Ook daarom zijn de resultaten

Het is goed, dat de provincie een meetnet heeft ingericht dat de waterkwaliteit en

van het GGOR/OGOR-meetnet voor iedereen

kwantiteit in de TOP-gebieden kan monitoren: meten is immers weten! Dat de in het

toegankelijk via Internet. De gegevens zijn

verleden genomen maatregelen effect hebben gehad, is een voorzichtige conclusie op

te vinden op de website www.limburg.nl

basis van de in de afgelopen jaren uitgevoerde metingen. Opvallend is dat in veel

(beleid, water, verdrogingsbestrijding).

gevallen de grondwaterstanden zich weer herstellen, maar dat de waterkwaliteit

Jaarlijks verschijnt een nieuwe rapportage.

meestal nog steeds slecht is. Hierdoor is ecologisch herstel niet mogelijk en kunnen de

Voor vragen kun je terecht bij Harry

ecologische doelen niet worden gehaald. In de GGOR-rapporten van de waterschappen

van Huet, projectleider verdrogings-

wordt onvoldoende aandacht besteed aan dit aspect. De Milieufederatie vindt dat een

bestrijding Provincie Limburg, e-mail

gemiste kans! De waterschappen zijn verantwoordelijk voor de kwaliteit van grond- en

[email protected].

oppervlaktewater en dienen oplossingen aan te dragen voor kwaliteitsproblemen. Daar waar de oorzaken sterk landbouw gerelateerd zijn, mag van de Provincie Limburg en het

Carlijn van Tijen en Harry van Huet Provincie Limburg

Rijk verwacht worden dat zij samen met de betrokken partijen oplossingen bewerkstelligen. De thans ingang gezette stappen om de verdroogde natuur te herstellen worden door

* Het Waterschap Peel en Maasvallei noemt het GGOR: Nieuw Limburgs Peil (NLP). ** In natuurgebieden spreken we overigens over

de Milieufederatie als positief ervaren. Het einddoel is echter nog lang niet in zicht. Bezuinigingen liggen op de loer, terwijl er nog veel geld nodig is om de doelen in 2015 te halen. De Milieufederatie zal daarom nauwgezet de ontwikkelingen blijven volgen.

OGOR (Optimaal Grond en Oppervlaktewater Regime). Formeel speken we van OGORmeetnet.

Frank Vermeij Milieufederatie Limburg

Stichting Milieufederatie Limburg 25

Kort nieuws Limburgse natuur minder toegankelijk door

Aanmoedigingsprijs voor Limburgs natuurproject

bezuinigingen

Scouting Limburg en stichting IKL hebben de aanmoedigingsprijs

Staatbosbeheer is van mening dat de natuurgebieden in Limburg

gekregen van het Nationaal Groenfonds. Beide organisaties kregen

minder toegankelijk worden als de voorgenomen bezuinigingen

deze prijs voor de wijze waarop ze de jeugd betrekken bij het herstel

van het kabinet doorgaan. Fiets- en wandelpaden zullen niet

van het Limburgse landschap. Naast IKL en de scouting waren ook

langer worden onderhouden. Ook is er geen geld meer voor het

de projecten Heukelomse Beek en Kempenbroek genomineerd. In

opruimen van bomen. Bij de Meinweg zal de heide bijvoorbeeld

totaal dongen 89 projecten mee naar de Natuurprijs 2010. De

dichtgroeien. Natuurgebied De Peel wordt lastiger te bereiken

hoofdprijs ging naar een project in het Gelderse Varsseveld.

omdat er niet meer wordt gemaaid. De bezuinigingen gaan ook ten koste van handhaving. Dat wil

‘Ondergrondse energiecentrale niet rendabel’

zeggen dat Staatsbosbeheer bijvoorbeeld niet langer optreedt

Een rendabele exploitatie van een OPAC, een ondergrondse energie-

tegen motorcrossers in de natuur. Eerder werd al duidelijk dat de

centrale op waterkracht, is niet mogelijk. Dat zegt het Graetheide-

bezuinigingen van het nieuwe kabinet ertoe zullen leiden dat er de

comité na bestudering van berekeningen van de stichting OPAC.

komende jaren veel minder natuur in Limburg gerealiseerd wordt.

Die concludeerde onlangs dat een ondergrondse energiecentrale een economische en maatschappelijke toegevoegde waarde kan hebben

Venlo organiseert in 2012 prijsuitreiking Groenste

voor Limburg. Het Graetheidecomité keurt af dat er miljoenen euro’s

Stad Europa

worden uitgegeven aan een twee jaar durend vervolgonderzoek,

In Venlo wordt in 2012 bekendgemaakt wie zich de groenste stad

terwijl er nog zoveel vragen zijn omtrent de meerwaarde van een

en het groenste dorp van Europa mogen noemen. Venlo was in de

OPAC in Limburg. Het comité wil dat onafhankelijke deskundigen

race voor de prijsuitreiking samen met het Duitse Düsseldorf en

eerst in een korte studie bekijken of de opbrengsten waarover de

het Franse Nancy. De prijsuitreiking vindt ieder jaar plaats in een

stichting OPAC spreekt wel echt haalbaar zijn.

andere Europese stad. Voor de ceremonie, die tijdens de Floriade plaatsvindt, worden meer dan tweehonderd vertegenwoordigers uit

Driessen: Buitenring niet meer tegen te houden

heel Europa verwacht. Venlo zelf werd in 2003 uitgeroepen tot

CDA-gedeputeerde Ger Driessen vertrouwt erop dat de Buitenring

groenste stad van Europa.

Parkstad niet door de Raad van State wordt geblokkeerd. Hij gaat ervan uit dat de weg juridisch gewaarborgd is. In oktober stemde

Cradle-to-Cradle stadskantoor in Venlo

een ruime meerderheid van het Limburgs Parlement voor de aanleg

Het nieuwe stadskantoor in Venlo wordt energieneutraal en

van de ringweg die de Parkstadgemeenten met elkaar moet

volgens het Cradle-to-Cradle principe gebouwd. Het pand krijgt

verbinden. Tegenstanders van de Buitenring, onder wie de

onder meer een groene voorgevel en bestaat uit veel glas. Onder

Milieufederatie Limburg, zijn het niet eens met Driessen. Zij menen

het complex komt een parkeergarage met 450 openbare parkeer-

dat de Raad van State wel eens anders zou kunnen oordelen.

plaatsen en een fietsenstalling. Het Rotterdamse architectenbureau

Diverse actiegroepen hebben al aangekondigd de Buitenring bij de

Kraaijvanger Urbis is verantwoordelijk voor het ontwerp. Het

Raad van State te gaan aanvechten.

stadskantoor wordt gebouwd aan de Maas, tussen het Nedinscocomplex en de Maasbrug in. In 2014 moet het kantoor klaar zijn.

Nieuwe zoektocht locatie dierenwelzijnscentrum

De kosten bedragen 46 miljoen euro.

De bouw van een dierenwelzijnscentrum bij kasteel Limbricht is van de baan. De gemeente Sittard-Geleen en de Dierenbescherming

Centraal informatiepunt Q-koorts

gaan op zoek naar een andere locatie. De komende tijd worden

De Limburgse Land- en Tuinbouwbond (LLTB) wil dat op één

locaties tussen kasteel Limbricht en kasteel Wolfrath bekeken. De

centrale plek informatie wordt verzameld over bedrijven die

bouw van het centrum op de locatie bij kasteel Limbricht stuitte op

besmet zijn met Q-koorts. Hierdoor kunnen artsen adequater

veel verzet. De omwonenden vreesden een toename van geluids-

handelen en mensen tijdig waarschuwen voor de gezondheidsri-

overlast en verkeersdrukte. Ook was er verzet van diverse organisa-

sico’s. Ook de GGD’s zeggen dat zij pas goed hun werk kunnen

ties tegen het dierenwelzijnscentrum bij het kasteel, omdat het

doen als informatie over besmette bedrijven sneller bekend is. De

centrum de historische omgeving zou aantasten.

GGD’s in Limburg zijn het eens met het rapport van de evaluatiecommissie Q-koorts. Volgens de onderzoekers heeft Q-koorts onnodig lang ongestoord om zich heen kunnen grijpen. Ook werd belangrijke informatie tussen betrokken instanties onvoldoende gecommuniceerd. Volgens de GGD zijn drastische veranderingen nodig om herhaling te voorkomen. Q-koorts wordt veroorzaakt door een bacterie die met name door geiten en schapen op mensen wordt overgedragen. 2 6 limburgs milieu

Overconsumptie vraagt om extra planeten Als de wereldwijde consumptie de komende 40 jaar niet afneemt, zijn in 2050 bijna drie planeten nodig om de wereldbevolking te onderhouden. Dat schrijft het Wereld Natuur Fonds (WNF) in de nieuwste versie van het Living Planet Report, dat onlangs werd gepresenteerd. Volgens het WNF wordt sinds de jaren ‘70 jaarlijks meer hout uit

in plaats van vlees. Ook breekt het WNF een lans voor bewustzijn

bossen gekapt dan er teruggroeit en worden elk jaar meer vissen

van de waarde van de natuur. Wat is bijvoorbeeld de economische

uit de oceaan gevist dan er worden geboren. In 2007 had de aarde

waarde van een bij, die zorgt voor de verspreiding van stuifmeel in

anderhalf jaar nodig om de natuurlijke reserves aan te vullen die de

de fruitteelt? Ten slotte doet Nederland er volgens het rapport goed

mens in een jaar tijd opgebruikte. „Als we de aarde vergelijken met

aan duurzame productie en handel te stimuleren om zo de toevoer

een jaarsalaris, dan hebben we in september ons hele loon voor dat

van grondstoffen te waarborgen.

jaar al gespendeerd”, aldus WNF-directeur Johan van de Gronden. Vooral arme landen met een rijke natuur lijden onder de wereldwijde consumptie. Volgens de ‘Living Planet Index’ van het WNF is de rijkdom aan tropische soorten sinds 1970 met 60 procent gedaald. Door grootschalige houtkap verdwijnen leefgebieden en natuurlijke hulpbronnen van dieren, maar ook die van inheemse volken. Om ervoor te zorgen dat de wereld in 2050 niet twee planeten hoeft te koloniseren, stelde het WNF vier milieuvriendelijke maatregelen op voor een Nederlandse bijdrage aan het afwentelen van dat onheilspellende scenario. Ten eerste zou Nederland zich meer moeten toeleggen op de ontwikkeling en export van schone technologie. Met de ontwikkeling van schone technologie dringt Nederland de uitstoot van broeikasgassen terug, creëert het banen en versterkt het de kenniseconomie. Het WNF stelt tevens een verandering van het consumptiepatroon van de Nederlander voor. Die zou bijvoorbeeld vaker verantwoord gevangen vis kunnen eten

Weer- en klimaatproject voor jeugd wordt voortgezet Het Weer- en Klimaatproject Limburg van Leon Rademakers, weerpresentator bij L1-TV, wordt in 2011 uitgebreid en wederom gesubsidieerd door de Provincie Limburg. Het educatieve project is bedoeld voor jongeren op basisscholen en is tot stand gekomen in samenwerking met onder meer het KNMI en Meteo Limburg. Meer dan 3.000 kinderen hebben al mee-

samenleving. Naast kennisoverdracht en

na te denken over een duurzame samen-

gedaan aan dit project. Belangrijkste doel-

bewustwording van de klimaatproblema-

leving. Centraal staat wat de leerlingen zelf

stelling is leerlingen op een speelse manier

tiek zal er een interactief deel worden

kunnen doen. Welk gedrag kan veranderd

kennis te laten maken met het weer en

verzorgd door het trainingsbureau POLE.

worden en welke oplossingen zijn er voor

ons klimaat. De leerlingen worden bewust

Leerlingen gaan meedenken over de oorza-

de huidige klimaatproblematiek. Naar

gemaakt van de effecten van de huidige

ken van klimaatveranderingen en worden

verwachting zullen in 2011 circa 1.200

klimaatverandering voor mens, milieu en

door actieve werkvormen aangezet om

leerlingen deelnemen aan dit project. Stichting Milieufederatie Limburg 27

Het GroenHuis Nieuwe hoogstamboomgaarden Centraal Plateau In diverse kerkdorpen in Nuth, Meerssen, Valkenburg, Beek en Voerendaal worden 24 nieuwe hoogstamboomgaarden aangelegd. Na realisatie van deze boomgaarden zijn er in het Herinrichtingsgebied Centraal Plateau in totaal 92 nieuwe boomgaarden bijgeplant. Over vijf jaar moet de bloesem van de

rasters is onderdeel van het uitvoerings-

leert eigenaren via onderhoudssubsidies en

fruitbomen in het voorjaar nadrukkelijk

traject van de Dienst Landelijk Gebied

cursussen om zelf het reguliere beheer op

zichtbaar zijn in het landschap. Het gaat

(DLG) en wordt volledig gefinancierd door

zich te nemen. Diverse deelnemers aan de

om karakteristieke huisgaarden met hagen

de landinrichtingscommissie van het Herin-

snoei- en opfriscursussen van IKL gaan ver-

en een keur aan fruitrassen die kenmer-

richtingsgebied Centraal Plateau.

volgens deelnemen aan hoogstambrigades van eigenaren die bij elkaar snoeien. Deze

kend zijn voor het kleinschalige cultuurlandschap. De belangstelling voor het

Boomgaarden met hoogstamfruitbomen

meervoudige aanpak tot het behoud en

herstel van dit landschapsbeeld in en rond

bepalen al eeuwenlang het beeld van Zuid-

herstel van de Limburgse hoogstamboom-

de dorpen was de afgelopen drie jaar groot

Limburg. Tot zo’n veertig jaar geleden gingen

gaarden slaat aan. Steeds meer mensen

bij de inwoners van het Centraal Plateau.

veel dorpen nog schuil achter de vele

onderschrijven het belang van boomgaar-

kleinschalige huisboomgaarden met kersen,

den voor de landschappelijke aankleding

Een hele nadrukkelijke kwaliteitsimpuls

peren, pruimen en appelbomen. Door de

van dorpen, boerderijen en woonhuizen

krijgt het gehucht Grijzegrubben in de ge-

schaalvergroting en de intensivering van

in het buitengebied. Met de aanplant van

meente Nuth. Hier komen huisboomgaard-

het grondgebruik verdween de hoogstam

nieuwe boomgaarden en hagen langs de

jes en heggen, die het dorp als een groene

of maakte plaats voor laagstamplantages.

nieuwe kavelgrenzen heeft het landschap in diverse Zuid-Limburgse gemeenten weer

gordel omsluiten. IKL richtte eerder al zes huisweides in als boomgaard. Dat geldt

Snoeicursussen

ook voor Walem in Valkenburg, met vier

Sinds het begin van de jaren negentig

boomgaarden met heggen rond de kern.

spant IKL zich met steun en medewerking

Mensen die meer willen weten over snoei-

Ook de kernen Raar en Waterval (Meers-

van grondeigenaren en vrijwilligers in voor

cursussen of het aanplanten en beheren

sen) Swier, Helle (Nuth) zijn van nieuwe

het behoud van karakteristieke landschaps-

van hoogstamboomgaarden en heggen

aanplant voorzien.

elementen. Zij snoeit hiertoe achterstallige

kunnen contact opnemen met de stichting

De aanleg van de boomgaarden, hagen en

boomgaarden, plant nieuwe aan en stimu-

IKL via de website www.ikl-limburg.nl.

2 8 limburgs milieu

een forse kwaliteitsimpuls gekregen.

Praktijkcursus landschapsbeheer Onderhoud en het herstel van groen in de Limburgse buitengebieden is al eeuwenlang mensenwerk. In de toekomst zal dat niet anders zijn. Steeds meer natuur- en jeugdorganisaties (scouting) zien het werken in de Limburgse buitengebieden als een uitdaging. Actief en concreet werk dat op een hele positieve wijze zijn vruchten afwerpt. In januari start de stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen in Limburg (IKL) weer een inspirerende praktijkcursus landschapsonderhoud. Deze cursus is erg bruikbaar voor het kader van scouting en jongerenorganisaties en mensen die anderen willen betrekken bij

afgesloten met een excursie. Waar nodig

het bedrag overgemaakt worden op

het beleefbaar maken van het groene

steunt IKL de cursisten en groepen met

gironummer 52.41.531, t.n.v. stichting

erfgoed van dorpen en wijken. Naast de

verdere begeleiding of het gereedschap.

IKL Roermond, onder vermelding van

kennis en de vaardigheden die nodig zijn

‘praktijkcursus landschapsonderhoud’.

voor het het onderhoud van houtwallen,

De cursus start op woensdag 12 januari

Er kunnen maximaal 30 mensen deelnemen

poelen en knotbomen komt ook het de

in Roermond. De zes theorielessen zijn

aan de cursus. Voor informatie of

organisatie van veilige werkdagen aan bod:

op woensdagavond en de praktijklessen

aanmelding kun je contact opnemen met

een dagje werken aan een houtwal of in

op zaterdagochtend. De kosten bedragen

stichting IKL, tel. 0475 – 386 430, e-mail:

een bos. Het verruimt je blik en levert een

75 euro (incl. cursusmap) en kunnen bij

[email protected]. Of kijk op de website

belangrijke bijdrage aan het welbevinden

de eerste les worden voldaan. Ook kan

www.ikl-limburg.nl.

en de gezondheid. Jong en oud komen er al werkend achter dat zij een hele positieve bijdrage kunnen leveren aan het landschap en daarbij ook nieuwe kennis en ervaring kunnen opdoen. Voor velen is het zagen van een boom al een uitdaging op zich. Al snel groeit het inzicht dat de natuur direct reageert op dit onderhoudswerk. IKLLimburg legt vanouds verbindingen met mensen die zich met het landschap van nu en straks willen bezighouden. Van overheid tot dorpsbewoners. Van individuele boeren en burgers tot jeugd en jongerengroepen. In tien lessen komt het onderhoud van graslanden, poelen en begroeiingen met bomen en struiken aan de orde. Cursisten leren over de ecologie en het beheer, maar gaan ook met handgereedschap aan de slag. Aan het einde van de cursus kunnen de deelnemers hun eigen project voorbereiden en uitvoeren. De cursus wordt Stichting Milieufederatie Limburg 29

Het GroenHuis Afronding project buitengebied Koningsbosch In de afgelopen drie jaar is in het kader

zijn loofbomen geplant. Ook zijn de entrees

opengesteld voor wandelaars als zoge-

van het project ‘Dorpen in het Groen’

van het dorp door boomaanplant groener

naamde struinboomgaarden. Verder is met

in Koningsbosch hard gewerkt aan de

gemaakt. Naast de aanplant van groen zijn

dit project een bijdrage geleverd aan de

verbetering van het buitengebied in

er zitbanken en een picknickset geplaatst

ontwikkeling van het wandelpadenplan

samenwerking met de inwoners van de

op rustplekken voor fietsers en wandelaars.

‘Knopen Lopen’ waarin diverse routes door

kern. Ter afronding van het project is in

Twee nieuwe hoogstamboomgaarden zijn

en langs Koningsbosch gaan.

december een rode beuk aangeplant bij de oude Pastorie door kinderen van groep 7 en 8 van basisschool ’t Keuningshofke. Ook zijn er nieuwe bomen geplant langs de Kapelaan Verdonschotstraat. De kwaliteit van het buitengebied is de inwoners van Koningsbosch heel wat waard. Die conclusie trekt de projectgroep Koningsbosch In Het Groen, een samenwerkingsverband van de Dorpsraad Koningsbosch, de gemeente Echt-Susteren en de stichting IKL. In drie jaar tijd zijn er rond de dorpskern bij 38 verschillende grondeigenaren liefst 375 bomen, 1.850 meter heggen en 23 are struweel aangeplant. Het gaat daarbij vooral om authentieke huisweides met hoogstamfruitbomen. Op kruisingen van veldwegen

Win geld voor een ommetje in je eigen stad of dorp! Met de provinciale prijsvraag ‘Maak eens

houtwallen, heggen of beken. Daarmee

een ommetje’ roepen IKL en de Provincie

maken ze het ‘rondje dichtbij huis’ weer

Limburg iedereen op om wandelpaden

mogelijk. Daarnaast kunnen de inzenders

opnieuw op de kaart te zetten. Stel een

voorstellen doen om het groen in het bui-

plan op voor het beleefbaar en toeganke-

tengebied te verbeteren voor plant en dier.

lijk maken van het buitengebied en maak kans op maar liefst zesduizend euro! Het

De provincie en IKL stimuleren via deze

geld is bedoeld voor het aanbrengen van

verbinden met de inwoners van de stads-

prijsvraag niet alleen het concrete herstel

markeringspaaltjes, routebeschrijvingen,

en dorpskernen. Door het verbeteren van

van wandelpaden maar ook het omlig-

informatiepanelen en zitbanken.

de toegankelijkheid van het buitengebied

gende landschap. De Provincie Limburg en

bewijzen de uitvoerders van de ommetjes

IKL gaan in totaal 25 initiatieven voor het

Voor dorps- en wijkraden, buurtverenigin-

een grote dienst aan de samenleving. Het

herstel van wandelroutes en het groene

gen en natuur- en heemkundeclubs is deze

lokt niet alleen de in de woning ver-

erfgoed in de Limburgse buitengebieden

prijsvraag een uitgelezen kans om concreet

schanste senioren naar buiten, maar ook de

ondersteunen. Een provinciale jury onder

een ‘vergeten’ ommetje aan te leggen en in

ouders met hun kleine kinderen. Kortom,

voorzitterschap van gedeputeerde Noël

te richten. Juist door dit soort initiatieven

ommetjes nodigen uit tot beweging.

Lebens buigt zich in februari 2011 over de

ontdekken veel mensen hoe groot hun

inzendingen. Uitgewerkte plannen voor de

‘eigen achtertuin’ wel niet is.

Indieners van planvoorstellen richten zich

‘ommetjes-wedstrijd’ kunnen tot en met

Ommetjes zijn kleine wandelingen dichtbij

bij de beschrijving van het ommetje op

30 januari ingediend worden. Meer infor-

huis. Ze zijn van groot belang voor de

bestaande (onverharde) paden of herstel

matie over de wedstrijd en de spelregels:

leefbaarheid, omdat ze het buitengebied

van historische paden langs akkers,

www.ikl-limburg.nl

3 0 limburgs milieu

Scouting ziet uitdaging in herstel landschap In september stroopten meer dan 650 scouts uit Zuid-Limburg de mouwen op voor het herstel van vijf natuurterreinen en diverse landschapselementen. De werkdag vond plaats in het kader van het 100-jarig jubileum van Scouting Nederland. De scouts hebben herstelwerk verricht ten zuiden van Maastricht (D’n Observant), langs het Miljoenenlijntje in Simpelveld en Gulpen-Wittem, Valkenburg (Groeve Curfs en kalkoven Biebosch) en Voerendaal (kasteel Haeren). De werkdag wordt begeleid door lokale vrijwilligers van natuurverenigingen, die hiermee een nieuwe generatie

Door de werkzaamheden hebben de scouts

op het buitenleven een bijdrage geleverd

natuurbeheerders de weg wijzen bij het

spelenderwijs ervaren dat een mooi cultuur-

aan de vorming van de persoonlijkheid.

zicht- en beleefbaar maken van het

landschap niet vanzelf tot stand komt. Maar

De coördinatie van de natuurwerkdag met

Nationaal Landschap Zuid-Limburg.

óók dat ze op een simpele, inspirerende

Scouting Limburg was in handen van de

Daarmee bewijzen de vrijwilligers niet alleen

wijze een bijdrage kunnen leveren aan het

stichting Instandhouding Kleine Land-

een belangrijke dienst aan de scoutingjeugd,

unieke karakter van een gebied. Met zoiets

schapselementen in Limburg, IKL. Dit project

maar geven ze samen ook het signaal af dat

kan je niet vroeg genoeg beginnen, zo

is mogelijk gemaakt met steun van het

we met steun van de jeugd en andere vitale

vinden ze bij de scouting en IKL. In de pro-

ministerie van LNV, Provincie Limburg,

Limburgers de natuur óók echt mooi en

gramma’s van scouting wordt in actief sa-

de Nationale Postcode Loterij en de

beleefbaar kunnen houden.

menspel met leeftijdsgenoten, geïnspireerd

cementfabriek ENCI.

Eeuwfeest Natuurhistorisch Genootschap Het Natuurhistorisch Genootschap in

beperkte beschikbare hulpmiddelen en

en fotovallen maakt het mogelijk om ook het

Limburg vierde eind november haar

mogelijkheden werd maar een beperkt deel

onzichtbare leven van de nachtdieren waar

100-jarig bestaan met een jubileumsym-

van de natuur in de provincie Limburg onder-

te nemen. Vleermuizen worden onderzocht

posium. Tijdens dit symposium waren er

zocht.Tegenwoordig gaat dit onderzoek heel

met bat-detectoren, waarmee de ultrasone

tal van lezingen over de wijze waarop in

wat geavanceerder. Niet alleen zijn veel meer

geluiden van de dieren hoorbaar gemaakt

het begin van de vorige eeuw natuur-

mensen lid van het Natuurhistorisch Genoot-

worden. Ook bestaan er tegenwoordig kleine

waarnemingen werden verzameld.

schap - op dit moment circa 1.300 - maar er

zenders waarmee dieren gevolgd kunnen

zijn ook tal van nieuwe mogelijkheden bij-

worden.

Destijds waren vooral notabelen zoals artsen,

gekomen om inzicht te krijgen in de flora en

Waarnemingen worden nu opgeslagen op

geestelijken en leraren actief. Door de

fauna in Limburg. Onderzoek met mistnetten

internetforums waardoor ze niet alleen gearchiveerd, maar ook gedocumenteerd zijn. Niet-gedetermineerde waarnemingen kunnen door andere natuurliefhebbers via internet op naam worden gebracht. Dit gebeurt in Limburg vooral op het gebied van nachtvlinderonderzoek. Op het symposium is tevens het boek ‘Limburgse natuur in een veranderend landschap’ gepresenteerd. Dit boek heeft het Natuurhistorisch Genootschap al haar leden geschonken ter gelegenheid van haar jubileum. Stichting Milieufederatie Limburg 31

Het GroenHuis Natuurhistorisch Genootschap presenteert nieuw natuurboek Ter gelegenheid van het 100-jarig

Kaasjeskruiddikkopje en het Donker Pim-

van oorsprong een ondiepe zandrivier en

bestaan van de Limburgse natuuror-

pernelblauwtje.

de Grensmaas draagt juist een grindbed.

ganisatie Natuurhistorisch Genoot-

De Maasduinen in Noord-Limburg zijn

De Grensmaas is nooit bevaarbaar ge-

schap in Limburg (NHGL) is het boek

ontstaan in de IJstijd. Hier wordt tegen-

maakt en heeft daardoor nog een redelijk

‘Limburgse natuur in een veranderend

woordig gewerkt aan het herstel van de

natuurlijke bedding, de Zandmaas is door

landschap’ gepresenteerd. Dit boek laat

heide- en veengebieden. Wat betreft

verstuwing en normalisatie geheel van

de Limburgse natuur zien in al haar

hoogveengebied de Peel wordt vooral

karakter verandert.

facetten en gaat daarbij uitgebreid in

ingegaan op de toestand van dit gebied

op veranderingen die de afgelopen 100

voor én tijdens de ontginning. Van de

In het Leudal zijn heide- en onkruidak-

jaar in het landschap hebben plaatsge-

vennen aan de rand van de Peel is niet

kergebieden verloren gegaan, maar de

vonden.

meer veel over, hoewel het Sarsven en de

beken hebben nog niets van hun oude

Banen nog echte pareltjes vormen met tal

karakter verloren. Bever en IJsvogel

Het boek is gevuld met tientallen schitte-

van zeldzame plantensoorten.

voelen zich daar nog steeds thuis. In

rende natuurfoto’s waarvan het meren-

De Limburgse Maas heeft twee geheel

Zuid-Limburg is het areaal kalkgraslan-

deel in full-colour. Op bijna 360 pagina ’s

verschillende gezichten. De Zandmaas is

den sterk afgenomen, maar is van de

wordt de toestand van de

overgebleven gebiedjes wel meer

Limburgse natuur in de afgelo-

bekend dan ooit tevoren. Een

pen eeuw beschreven. Zo is er

laatste hoofdstuk verhaalt over

aandacht voor akkerreservaten

de vleermuizen en insecten die

waarin destijds klaprozen, ko-

zich teruggetrokken hebben in

renbloemen en kamille bloeiden,

de kalksteengroeven in Zuid-

maar ook zeldzame soorten als

Limburg.

het spiegelklokje en de handjesereprijs voorkwamen. Helemaal

Leden krijgen het boek gratis.

in het noorden van Limburg ligt

Niet-leden betalen 27,40 euro.

de Sint-Jansberg. Hier komt door

Je kunt het boek bestellen per

de grote verschillen in hoogte en

e-mail: publicatiebureau@

vochtigheid van de bodem een

nhgl.nl of per telefoon:

uitzonderlijk rijke flora voor.

0475-386470. Het boek kan ook

De rivier de Niers bij Gennep

worden afgehaald op het kan-

blijkt in feite één groot moeras te

toor van het Natuurhistorisch

zijn waar waterplanten regelma-

Genootschap, Godsweerderstraat

tig de hele beekloop verstoppen.

2 te Roermond of in het

Met de Limburgse dagvlinder-

Natuurhistorisch Museum, De

stand ging het lange tijd niet

Bosquetplein 5-7 te Maastricht.

best, maar nu worden er sedert

Je bespaart dan de portokosten

enkele jaren steeds weer nieuwe

en betaalt 19,90 euro voor een

soorten gespot, waaronder het

exemplaar.

Jongeren denken na over regionale klimaatproblematiek Het IVN Consulentschap Limburg

Leerlingen van het voortgezet onderwijs

tiek. Ze gaan daarbij samenwerken met

heeft onlangs van de Provincie

gaan zich in de klimaat¬problematiek

diverse milieu- en klimaatexperts. Het

Limburg subsidie gekregen voor het

verdiepen om zich bewust te worden van

project kent een looptijd van circa twee

ontwikkelen en uitvoeren van een kli-

de effecten van klimaatverandering. De

jaar. De jongeren presenteren in het voor-

maatmodule. Dit educatieproject sluit

scholieren worden uitgedaagd om met

jaar van 2012 hun resultaten en ideeën in

prima aan op het Actieprogramma

creatieve en verrassende ideeën te komen

het provinciehuis aan bestuurders, politici

Klimaatadaptatie.

omtrent de regionale klimaatproblema-

en maatschappelijke organisaties.

3 2 limburgs milieu

Waterambassadeurs in Limburg Twee waterambassadeurs behartigen de belangen van alle partijen die betrokken zijn bij de Limburgse waterketen: Waterschap Roer en Overmaas, Waterschap Peel en Maasvallei, Provincie Limburg, Limburgse gemeenten en Rijksoverheid. Al deze partijen dragen vanuit de landelijke wet- en regelgeving verantwoordelijkheid over een specifiek deel van het ‘Waterdossier’. De waterambassadeurs vervullen hierin een begeleidende en advise-

aandachtspunten. Om de komst van de waterambassadeurs mogelijk

rende rol. De focus ligt op het bespreekbaar maken van relevante

te maken, hebben alle betrokkenen in 2009 besloten de financie-

issues tussen de waterpartners die verbeterslagen in de weg staan.

ring van de waterambassadeurs gezamenlijk voor hun rekening te

Zo zijn onder meer afstemming, kennisoverdracht en samenwerking

nemen. De Provincie Limburg draagt hieraan 20.000 euro bij.

Water Natuurlijk tegen indirecte verkiezingen waterschappen De leden van de grootste waterschapspartij van Nederland, Water Natuurlijk, hebben zich unaniem uitgesproken tegen het kabinetsvoornemen om waterschapsbesturen voortaan via de gemeenteraden te laten kiezen. Water Natuurlijk ziet niets in een systeem waarbij de leden van politieke partijen de waterschapsbesturen aanwijzen. „Het beleid van de waterschappen moet geen speelbal worden

democratische karakter van Water Natuurlijk onderstreept, evenals

van partijpolitieke belangen en vakinhoudelijke kennis van wa-

het belang van directe invloed van de burger’ aldus een persbe-

terschapsbestuurders mag niet worden ingeruild voor politieke

richt van Water Natuurlijk.

loyaliteit”, aldus een woordvoerder van Water Natuurlijk. Gevreesd wordt dat op termijn de kwaliteit en de efficiency van het water-

Water Natuurlijk realiseert zich dat het waterbeheer niet zal

schapssysteem sterk wordt uitgehold.

ontkomen aan bezuinigingen, maar die moeten dan wel op een slimme manier worden uitgevoerd. De nu aangekondigde bezuini-

Nieuwkomer Water Natuurlijk werd bij de waterschapsverkiezin-

gingen doen volgens Water Natuurlijk afbreuk aan het effect van

gen in 2008 de grootste waterschapspartij van Nederland. De

de vele investeringen die al zijn gedaan. Tevens is er twijfel of alle

partij ziet in haar eigen succes - en dat van de andere, niet-

voornemens juridisch haalbaar zijn, omdat in Europees verband

politiek gebonden waterschapspartijen - het bewijs dat de

gemaakte afspraken niet worden nagekomen. „Als de regering

Nederlandse kiezers liever geen waterschapsbestuur willen dat

zijn voornemens doorzet, beschadigt Nederland zijn internatio-

langs politieke lijnen georganiseerd is. Water Natuurlijk houdt vast

nale imago op het gebied van het waterbeheer en daarmee ook

aan de huidige verkiezingen van de waterschappen waarbij

de positie van Nederlandse bedrijven in deze sector. Het niet

burgers zelf stemmen op kandidaten en dus directe invloed

nakomen van Europese verplichtingen leidt niet alleen tot het

kunnen uitoefenen op de besteding van de door hen opgebrachte

risico van miljoenenboetes, maar ook dreigt kapitaalvernietiging

gelden voor een efficiënt en doelmatig waterbeheer.

voor ingezette investeringen voor kwaliteitsverbetering, natuur-

Op de ledenbijeenkomst van 27 november jongstleden is besloten

ontwikkeling en waterrecreatie,” aldus een woordvoerder van

dat Water Natuurlijk een vereniging wordt. ‘Hiermee wordt het

Water Natuurlijk.

Stichting Milieufederatie Limburg 33

Wabo moet vergunningverlening vereenvoudigen Op 1 oktober 2010 is de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) in werking getreden. Doel van de Wabo is een eenvoudigere snellere vergunningverlening en een betere dienstverlening door de overheid op het terrein van bouwen, ruimte en milieu. De Wabo introduceert hiervoor de omgevingsvergunning. Juriste Lieveke Duijvestijn legt uit wat er precies gaat veranderen. Sinds 1 oktober 2010 is de Wet algemene bepalingen omge-

is van een grote kans op samenloop met andere toestemmings-

vingsrecht (Wabo) van kracht. De Wabo stelt centraal dat het

stelsels.

voor burgers en bedrijven voortaan mogelijk moet zijn via één

Dit betreft de volgende lijst met toestemmingen:

overzichtelijke procedure en bij één bevoegd gezag toestemming

• de ontheffingen van het bestemmingsplan;

te kunnen vragen voor hun activiteiten, als die van invloed zijn

• de sloopvergunning en aanlegvergunning krachtens de nieuwe

op de fysieke leefomgeving. Er zijn 25 verschillende bestaande

Wet ruimtelijke ordening;

vergunningen, ontheffingen, vrijstellingen, meldingsplichten e.d.

• de bouwvergunning;

op het terrein van milieubescherming, ruimtelijke ordening en

• de gebruiksvergunning;

monumentenzorg in één vergunningstelsel geïntegreerd.

• de ontheffing van het Bouwbesluit 2003 krachtens de

De wet kent twee vormen van integratie van de bestaande

Woningwet;

toestemmingsstelsels, namelijk een volledige en een incidentele

• de monumentenvergunning en sloopvergunning krachtens de

integratie. Er is sprake van volledige integratie als een toestem-

Monumentenwet 1988;

mingsvereiste in zijn geheel opgaat in de nieuwe wet. Deze vorm

• de milieuvergunning;

van integratie is toegepast op toestemmingsvereisten die in alle

• de melding ex artikel 8.19 van de Wet milieubeheer;

gevallen zien op plaatsgebonden activiteiten en waarbij sprake

• de mijnbouwmilieuvergunning krachtens de Mijnbouwwet.

3 4 limburgs milieu

Verder is er sprake van volledige integratie van een aantal toestemmingen uit de verordeningen van provinciën en met name van gemeenten. Dit betreft: • d e kapvergunning voor het vellen van houtopstand; • d e uitwegvergunning (ook wel inritvergunning genoemd); • d e reclamevergunning; • d e alarminstallatievergunning; • d e opslagvergunning voor roerende zaken. Incidentele integratie heeft betrekking op toestemmingsstelsels die betrekking hebben op activiteiten die soms wel en soms niet plaatsgebonden zijn. Integratie van deze toestemmingen vindt slechts plaats in gevallen waarin sprake is van samenloop met een plaatsgebonden activiteit (bijvoorbeeld een NB-wet vergunning). Bevoegd gezag Art. 2.4 lid 1 Wabo bepaalt als hoofdregel dat het college van B&W het bevoegd gezag is voor de omgevingsvergunning. Op deze hoofdregel is in het Besluit omgevingsrecht (Bor) een aantal uitzonderingen gemaakt. Bij bepaalde provinciale of nationale belangen zijn gedeputeerde staten of minister aangewezen als bevoegd gezag. De bestuursorganen die voorheen bevoegd waren om een bepaalde toestemming te verlenen, worden in het nieuwe stelsel in de gelegenheid gesteld advies uit te brengen over het desbetreffende onderdeel van de omgevingsvergunning. De Wabo kent twee verschillende voorbereidingsprocedures, de reguliere en de uitgebreide procedure. De hoofdregel is dat

Beroep in twee instanties

de reguliere procedure wordt gevolgd, tenzij art. 3.10 Wabo

Een andere verandering is het beroep in twee instanties. Indien

bepaalt dat de uitgebreide procedure van toepassing is.

de reguliere voorbereidingsprocedure wordt gevolgd dan dient de Milieufederatie eerst bezwaar te maken bij het bestuursor-

Eén procedure

gaan dat het besluit heeft genomen. De Milieufederatie kan

De grootste verandering voor de Milieufederatie is dat zij niet

vervolgens beroep bij de rechtbank en hoger beroep bij de

méér procedures hoeft te voeren ten aanzien van één activiteit.

Afdeling indienen. Als er sprake is van een uitgebreide voor-

Er kan één procedure worden gevoerd. Dit betekent wel dat

bereidingprocedure dan dient zij allereerst een zienswijze met

zij al haar bezwaren in een keer moet aanvoeren. Ook zal de

betrekking tot het ontwerpbesluit naar voren te brengen en

Milieufederatie er op moeten letten dat het bevoegd gezag alle

kan vervolgens beroep bij de rechtbank en hoger beroep bij de

inhoudelijke toetsingskaders gehanteerd heeft die van toepas-

ABrvS indienen. Het is verder van belang dat zij zoveel mogelijk

sing zijn op de betreffende activiteit.

toestemmingen van de omgevingsvergunning bestrijdt voor een succesvol beroep.

Met betrekking tot de weigeringsgronden zal er voor de werkwijze van de Milieufederatie niet veel veranderen. Inhoudelijk

Fases

verandert er namelijk niet veel. De weigeringsgronden uit

Verder dient de Milieufederatie er rekening mee te houden dat

verschillende wetten zijn overgenomen in art. 2.10 Wabo en

het mogelijk is dat een aanvrager zijn omgevingsvergunning in

verder. Er is echter wel één weigeringsgrond bijgekomen voor

fases kan aanvragen. De beschikking voor de eerste fase en de

de omgevingsvergunning met component bouwen. De omge-

beschikking voor de tweede fase vormen gezamenlijk de om-

vingsvergunning moet namelijk, naast de huidige weigerings-

gevingsvergunning. Maar ze zijn beide appellabel. Dit betekent

gronden, ook worden geweigerd als het advies van de Commis-

dat er rekening moet worden gehouden dat bezwaar en beroep

sie voor de tunnelveiligheid daartoe aanleiding geeft.

bij de eerste beschikking al mogelijk is.

Stichting Milieufederatie Limburg 35

Vergunning van rechtswege

bendebegrip. Of dit ook het geval zal zijn, dat moet worden

Ook hier zal het een en ander veranderen. Er is nu niet al-

afgewacht.

leen voor de bouwvergunning een vergunning van rechtswege mogelijk is, maar voor alle toestemmingen die met de reguliere

Crisis- en herstelwet

procedure zijn gevoerd. Dit kan betekenen dat de Milieufederatie

Art. 1:9 van desbetreffende wet bepaalt dat slechts beroep kan

vaker te maken kan krijgen met een vergunning van rechtswege.

worden ingesteld door degene wiens belang rechtstreeks bij het

Het bevoegd gezag kan de van rechtswege verleende vergunning

bestreden besluit is betrokken. De Milieufederatie dient hier de

ambtshalve wijzigen of intrekken indien er ingrijpende maat-

projecten die onder de Crisis- en herstelwet vallen in acht te

schappelijke gevolgen optreden.

nemen, hier geldt namelijk het relativiteitsvereiste. En geldt dus een andere aanpak.

Vergunningvrij We hebben ook gezien dat met de komst van de Wabo het

Als er dus sprake is van een omgevingsvergunning dan moet er

vergunningvrij bouwen wordt verruimd. Daarentegen blijven de

allereerst worden gekeken naar de hoeveelheid toestemmingen die

eisen van het bouwbesluit 2003 en de bouwverordening gelden.

opgaan in de omgevingsvergunning. Bijvoorbeeld, bouw, milieu en

Omdat er sprake zal zijn van repressief toezicht is het wellicht

een kaptoestemming. Vervolgens word er gekeken naar de weige-

mogelijk dat de Milieufederatie door middel van tips van parti-

ringsgronden/toetsingskaders die hierbij horen. De Milieufederatie

culieren de handhavende instanties kunnen wijzen op situaties

dient er op te letten dat het bevoegd gezag alle weigerings-

die in strijd zijn met bouwbesluit 2003 en de bouwverordening.

gronden hanteert. Het is van belang dat de Milieufederatie tegen

De milieufederatie kan vervolgens het bevoegd gezag om hand-

zo veel mogelijk toestemmingen van de omgevingsvergunning

having verzoeken indien dit nodig blijkt te zijn.

opkomt voor een succesvol beroep bij de rechter. Tot slot dient er te worden bepaald of de reguliere of de uitgebreide procedure

Belanghebbendebegrip

van toepassing is. De grootste gevolgen voor de werkwijze van de

In de literatuur zijn er verschillende varianten van het belang-

Milieufederatie zal in de procedure liggen.

hebbendebegrip onder Wabo aangedragen. De minister stelt dat er niets zal veranderen aan de invulling van het belangheb3 6 limburgs milieu

Lieveke Duijvestijn Milieufederatie Limburg

Hoe zit het ook alweer met verlichting in de glastuinbouw? De glastuinbouw is eigenlijk meer een industriële activiteit dan een landbouwactiviteit. Steeds meer kassen worden verlicht door speciale verlichting, zogenaamde assimilatieverlichting. Dit is kunstmatige belichting van gewassen gericht op de beïnvloeding van het groei proces van gewassen, waarvan het geïnstalleerd elektrisch vermogen op enig moment meer bedraagt dan 20 Watt/m² teeltoppervlak. Dit levert de roodgele luchten boven kasgebieden op. En het kost bovendien veel energie. Verreweg het grootste deel van het uitgestoten licht, verlaat de kas via het dak.

Assimilatiebelichting is volgens het

mei van 20.00 uur tot 24.00 uur geen

De genoemde maatregelen in de speci-

Besluit glastuinbouw altijd toegestaan

assimilatiebelichting toepast (Besluit

fieke perioden van 1 september tot 1 mei

mits men voldoet aan de voorschriften

glastuinbouwbedrijven, Bijlage II, voor-

van 20.00 uur tot 24.00 uur zijn bedoeld

van het besluit. Indien in een inrichting

schrift 1.5.5 en de toelichting M onder

om een donkere periode te creëren. Indien

3 uit staatsblad 2005, 707)

een ondernemer wegens teelttechnische

assimilatiebelichting wordt toegepast moet er tussen zonsondergang en zons-

• van zonsondergang tot zonsopgang

redenen juist in deze periode wel assimi-

opgang voldoende maatregelen worden

de gevel (Besluit glastuinbouwbedrij-

latiebelichting wil toepassen is dit alleen

getroffen met aanvullende maatrege-

ven, bijlage II, voorschrift 1.5.1.) zo

toegestaan indien hij voldoende maat-

len in specifieke perioden, om hinder

afschermen dat de licht uitstraling op

regelen getroffen heeft (door plaatsen

te voorkomen of te beperken door de

10 meter afstand met minimaal 95%

van zowel boven- als zijschermen) om

uitstoot van licht buiten de inrichting.

is verminderd en de gebruikte lampen

in de genoemde periode de uitstoot van

Maatregelen die in de kas kunnen wor-

niet zichtbaar zijn. Tegelijkertijd wordt

licht door assimilatiebelichting buiten de

den genomen zijn:

in de periode van 1 september tot 1

inrichting te voorkomen.

• van zonsondergang tot zonsopgang

mei (Besluit glastuinbouwbedrijven,

Overigens is het belangrijk voor onder-

geen assimilatiebelichting toepassen

Bijlage II, voorschrift 1.5.5 en de toe-

nemers te weten dat het tijdelijk (van

(Besluit glastuinbouwbedrijven, Bijlage

lichting M onder 3 uit staatsblad 2005,

20.00 uur tot 24.00) afschermen of met

707) of:

een te licht uitgevoerd (minder dan 95%

II, voorschrift 1.5.4.) • van zonsondergang tot zonsopgang

- van 20.00 uur tot 24.00 uur gebruik

lichtdicht) schermdoek slechts tijdelijke

de gevel (Besluit glastuinbouwbedrij-

gemaakt van een bovenscherm, zodat

maatregelen zullen zijn. Uiteindelijk mag

ven, bijlage II, voorschrift 1.5.1.) zo

via het kasdek de lichtuitstraling wordt

er uit zowel oude als nieuwe bedrijven, bij

voorkomen (met minimaal 95%)

toepassing van assimilatiebelichting, geen

afschermen dat de licht uitstraling op 10 meter afstand met minimaal 95%

- gebruik gemaakt van een boven-

is verminderd en de gebruikte lampen

scherm dat tussen de 85% en de 95%

niet zichtbaar zijn. Tegelijkertijd wordt

licht afschermt en de gehele nacht

in de periode van 1 september tot 1

dicht is.

lichtuitstraling meer zijn. Lieveke Duijvestijn Milieufederatie Limburg Stichting Milieufederatie Limburg 37

Week van Het Nieuwe Werken groot succes  De campagne ‘Het Nieuwe Werken Doe Je Zelf’ die stichting Natuur en Milieu in november organiseerde heeft ruim tien miljoen mensen bereikt. Zo’n 200.000 mensen en 2.000 bedrijven waren actief betrokken bij de campagne. Anderen deden mee via sociale media of participeerden in de quiz op de website www.hetnieuwewerkendoejezelf.nl. De campagne wil dat werknemers zelf hun werktijden mogen bepalen zodat files in spitssituaties zoveel mogelijk worden voorkómen. Voorafgaand aan de campagneweek werden mensen geprikkeld via radiospotjes en abri-posters met teksten als ‘Echte mannen staan in de file’ en ‘Flexibel werken doe je maar in je eigen tijd’. Flexibel werken maakt gelukkig, zo blijkt uit een Nipo-onderzoek dat in opdracht van de ministeries van OCW en VWS werd uitgevoerd in het kader van de campagne. De campagne wil dat Het Nieuwe Werken dé nieuwe manier van werken wordt in Nederland. Want de Foto: Sebastiaan ter Burg

voordelen zijn groot voor zowel werknemers (gelukkiger en flexibeler), werkgevers (productiviteitswinst en kostenbesparing) én het milieu (minder files en CO2-uitstoot). De campagne ‘Het Nieuwe Werken doe je zelf’ is een initiatief van Stichting Natuur en Milieu samen met een tiental partners zoals Microsoft, Centraal Beheer Achmea, NS, ANWB en Rabobank. De campagne is mede ondersteund door de Nationale Postcode Loterij.

Tjerk Wagenaar nieuwe directeur Natuur en Milieu  Per 1 december is Tjerk Wagenaar (49) aangetreden als nieuwe algemeen directeur van Stichting Natuur en Milieu. Wagenaar volgt interim-directeur Wibo Koole op. Tot voor kort leidde Wagenaar als directeur de duurzame

Natuur en Milieu heeft onlangs haar koers aangescherpt: het

warmte- en koude business van Eneco. Daarvoor was hij onder

verschil maken in een versnelde verduurzaming van de samen-

meer CFO bij SNV (stichting voor ontwikkelingsamenwerking),

leving. ,,Slimme, groene en werkzame oplossingen om dit ideaal

directeur bij de NS en adviseur bij McKinsey & Co. Hij studeerde

dichterbij te brengen,” zo meent Wagenaar. ,,Waarbij we ons ver-

natuurkunde aan de TU in Delft en bedrijfskunde in Fontaine-

binden met mensen die dit ook echt willen. Mensen uit bedrijfs-

bleau.

leven, overheid en wetenschap, daar draait het om. Veel nieuwe technieken zijn al beschikbaar. Het gaat er nu om dat we de efficiëntste en effectiefste oplossingen invoeren. Soms radicaal, soms geleidelijk. Daar willen we voor gaan staan. Hoopvol en enthousiasmerend.” Wagenaar is geraakt door Natuur en Milieu. ,,De organisatie staat midden in de samenleving. Werkt aan concrete perspectiefvolle projecten zoals Zeekracht voor schone energie uit de Noordzee, het Formule E-team voor de elektrische auto, duurzamer voedsel en ook de recente campagne voor Het Nieuwe Werken. Bij Natuur en Milieu werkt een groep mensen die het verschil wil maken. Daar sluit ik me graag bij aan.”

3 8 limburgs milieu

Site-seeing In Limburg zijn tal van interessante musea te vinden, maar dan moet je wel weten waar. Wat is er leuker dan tijdens de kerstvakantie of op een regenachtige zondagmiddag een bezoekje te brengen aan een mooie tentoonstelling of unieke expositie. Limburg kent een rijke verscheidenheid aan musea. Daarom zetten we deze keer een aantal bijzondere musea in de spotlight.

www.museumhetlandvanthorn.nl Gemeentemuseum Het Land van Thorn, gelegen in het centrum van het witte stadje Thorn, presenteert in woord en beeld de bijzondere geschiedenis van Thorn aan de hand van historische objecten en moderne multimediashows. Tip: koop een combikaart (5 euro) en bezichtig meteen ook de abdijkerk. www.natuurenmilieucentrumweert.nl Kempen~Broek is een uniek grensoverschrijdend landschap dat zich uitstrekt over de gemeenten Weert, Cranendonck, Hamont-Achel, Bocholt, Bree, Kinrooi en Maaseik. Dit bijzondere en afwisselende landschap bestaat uit meerdere aan elkaar grenzende delen, zoals www.nhmmaastricht.nl

een huis kamers heeft. Elke kamer heeft wat te bieden, straalt een

Het Natuurhistorisch Museum in Maastricht vertelt het verhaal van

eigen sfeer uit en heeft een plek waar iets extra’s te beleven valt.

de natuur in Limburg van vroeger en nu. Het museum heeft drie

Voor het IJzeren Man gebied is dat het Natuur- en Milieucentrum.

permanente exposities. Je vindt er een uitgebreide fossielen- en

Hier vind je doorlopende exposities met onder meer fossielen, bio-

gesteentencollectie. In de collectie entomologie vind je onder meer

topen, stuifzand, heide, loofbos, naaldbos en water. Tevens zijn er

mieren, termieten, sprinkhanen, krekels en vlinders. Het belangrijk-

regelmatig projecten, lezingen en excursies in het natuurgebied De

ste herbarium is dat van A. De Wever (1874-1947) uit Nuth.

IJzeren Man. Het centrum is het hele jaar geopend op zaterdag en

De Wever was in 1912 een van oprichters van het Natuurhistorisch

zondag (wisselende openingstijden). De entree is gratis.

Genootschap in Limburg. Hij legde een uitgebreide collectie planten uit heel Zuid-Limburg aan, die mede door de uitvoerige documentatie geldt als een van de belangrijkste streekherbaria uit Nederland. Op basis van dit herbarium kunnen gedetailleerde studies worden gemaakt over flora en vegetatie in het begin van deze eeuw. Daarnaast zijn er in het museum tijdelijke exposities. Virtuele rondwandelingen zijn mogelijk. Het museum is alle dagen van de week geopend (afwijkende openingstijden tijdens feestdagen). Met de museumkaart is de entree gratis. www.nederlandsmijnmuseum.eu Dertig jaar na de laatste mijnsluitingen fungeert het Nederlands Mijnmuseum in Heerlen als een centrale ontmoetingsplek voor mijnwerkers en hun familie. Het museum heeft een belangrijke edu-

www.museumdelocht.nl

catieve functie. Bezoekers kunnen virtuele excursies maken in het

Museum De Locht in Melderslo (Noord-Limburg) geeft een boeiend

ondergrondse mijnbedrijf. Geopend op werkdagen en op zaterdag.

beeld van de wijze waarop men tussen 1850 en 1950 leefde, woonde

Tijdens feestdagen is het museum gesloten.

en werkte op het Limburgse platteland. Het museum, gevestigd in een authentieke Limburgse langgevel boerderij, is het hele jaar

www.elsmuseum.nl

door geopend. Tijdens de zomerperiode is het museum alle dagen

Het Elsmuseum in Beek staat helemaal in het teken van de krui-

geopend, van november tot en met maart alleen op woensdag,

denbitter Els La Vera, ook wel Aelske genoemd. Ieder halfjaar heeft

zaterdag en zondag. Kinderen tot 4 jaar mogen gratis naar binnen.

het museum een nieuwe expositie met een bijzonder thema. In de tweede helft van 2010 is dit een expositie van IVN Spaubeek in het kader van hun 40-jarig bestaan. Uiteraard is er een proeflokaal.

Monique Demarteau Milieufederatie Limburg Stichting Milieufederatie Limburg 39

21567_Adv_ProvMilFed_210x143.indd 1

deelname.

06-10-2010 13:04:31

Alvast hartelijk dank voor uw

Voor € 10,25 per lot speelt u al mee.

aan via www.postcodeloterij.nl.

bel 0900 300 1500 (20cpm) of meld u

Meedoen is eenvoudig,

een zeldzame dagvlinder is.

oorzaak van dat de Zilveren Maan

Verdroging is er de voornaamste

bijvoorbeeld tegen verdroging.

Zo strijden De Milieufederaties

natuur, milieu en landschap.

zich in de 12 provincies in voor

De Provinciale Milieufederaties

Postcode Loterij zetten

Met steun van de Nationale

U een kans… Zij een kans

Foto: Lars Soerink/FN