LIMBURGS MILIEU 3 E e n u i t g a v e v a n S t i c h t i n g M i l i e u f e d e r a t i e L i m b u r g - j a a r g a n g 2 8 - s e p t e m b e r /o k t o b e r 2 0 1 4
STICHTING MILIEUFEDERATIE LIMBURG
Big Jump: springen voor de kwaliteit van water Afscheid van een langharige luis in de pels Jubileumeditie Nacht van de Nacht op zaterdag 25 oktober Effectieve geurradar geen science fiction meer Slim gebruik auto kan CO 2 -uitstoot fors verminderen Vlinders goede graadmeters van veranderingen milieu ABP moet pensioengeld fossielvrij investeren Zorgen om vervuild Maaswater
C O L O F O N Limburgs Milieu is een uitgave van Stichting Milieufederatie Limburg De Milieufederatie Limburg werd opgericht in 1971. De stichting zet zich al ruim veertig jaar in voor natuur en landschap, een gezond leefmilieu en ecologische duurzaamheid in Limburg. Zij doet dit samen met de circa honderd bij haar aangesloten organisaties. Dit werk kan de Milieufederatie doen dankzij giften, overheidsbijdragen en subsidies van onder meer de Provincie Limburg en de Nationale Postcode Loterij. Hoofdredactie en eindredactie: Monique Demarteau Aan dit nummer werkten mee: Bart Cobben, Pierre Grooten, Wim Kuipers, Math Mertens, Lily van Onna, Frans Pommé Vormgeving & drukwerk: SHD Grafimedia, Swalmen Abonnementen en adreswijzigingen: Limburgs Milieu verschijnt vier maal per jaar. Een jaarabonnement kost €12,50. Betaling geschiedt middels acceptgiro of automatische incasso. Natuuren milieuorganisaties die bij de Milieufederatie zijn aangesloten, ontvangen het tijdschrift gratis. Wil je een abonnement? Gebruik de abonneebon in dit tijdschrift of stuur een e-mail met daarin je naam en adresgegevens naar:
[email protected] Redactionele bijdragen: Bijdragen kunnen alleen na overleg met de redactie worden ingediend. Auteurs zijn verantwoordelijk voor de inhoud van hun artikel. Plaatsing van een artikel hoeft niet te betekenen dat de vermelde meningen de visie van de redactie of van de Milieufederatie Limburg weerspiegelen.
diverse projecten van de Milieufederatie Limburg. Het uitgeven van Limburgs Milieu wordt mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van de Provincie Limburg.
Redactieadres: Stichting Milieufederatie Limburg Gevestigd in Het GroenHuis Godsweerderstraat 2 6041 GH ROERMOND T 0475 - 386 410 F 0475 - 386 459 www.milieufederatielimburg.nl
[email protected]
NIEUWSBRIEF De Milieufederatie Limburg heeft ook een digitale nieuwsbrief. Deze nieuwsbrief bevat het laatste nieuws over natuur en milieu in Limburg en wordt zesmaal per jaar verstuurd. Je kunt je voor deze nieuwsbrief opgeven via: Dit magazine is geproduceerd door SHD Grafimedia onder gecontroleerde omstandigheden conform ISO 14001 Grafimedia getoetst door de SCGM, Certificaatnummer SCGM-MZ:2011.01.01
Limburgs Milieu is gedrukt op FSC-papier
2 LIMBURGS MILIEU
De Nationale Postcode Loterij is medefinancier van
WWW.MILIEUFEDERATIELIMBURG.NL Je vindt de Milieufederatie Limburg op:
Inhoud
4 Kort nieuws 5 Twee Nederlandse finalisten in Postcode Lottery
Green Challenge
6 Afscheid van een langharige luis in de pels 9 Jubileumeditie Nacht van de Nacht op zaterdag 25 oktober 10 Nieuwe website HABITAT Advocatenkantoor
Wandelboekje voor nieuwe abonnees
11 Big Jump: springen voor de kwaliteit van water 12 Column Wim Kuipers 13 Prijsvraag: Win een bijzonder bijenboek 14 Effectieve geurradar geen science fiction meer 15 Provincie vraagt aandacht voor breuklijnen in schaliegasonderzoek
16 Vlinders goede graadmeters van veranderingen milieu 17 Jouw foto in dit tijdschrift? 18 Achtste editie Boergondisch feestmaal
Nieuw project: Kippen in de stad
19 Biologisch eten tijdens de Bio10daagse Slim gebruik auto kan CO2-uitstoot fors verminderen 20 Natuur Grubbenvorst krijgt beschermde status Inrichtingsplan Mariapeel onder de loep 21 Bestuur SML zoekt penningmeester Activiteitenoverzicht 2014 22 Bijengif ook gevaarlijk voor vogels Meldpunt Wildlife Crime van start 23 Meer duurzame energie door strengere eisen kolencentrales Nieuwe coöperatie De Groene Wijk Duurzaam in oprichting
24 Tweede Kamer wil betere bescherming drinkwaterbronnen 25 Stimuleringsregeling ‘asbest eraf, zonnepanelen erop’
langer en ruimer
26 Kort nieuws 27 ABP moet pensioengeld fossielvrij investeren 28 Energieakkoord in cruciale fase, nú leiderschap nodig 29 Grote dieren worden met uitsterven bedreigd 30 Meer dan 600 zienswijzen voor POL 2014 32 Red de leefomgeving van unieke Limburgse diersoorten 33 Agrarisch natuurbeheer Zuid-Limburg staat voor grote uitdaging
34 Zorgen om vervuild Maaswater 35 Site-seeing Stichting Milieufederatie Limburg 3
Kort nieuws GEMEENTE BEESEL GAAT ZELF ENERGIE OPWEKKEN De gemeente Beesel gaat zijn eigen elektriciteit opwekken. Op het dak van het gemeentehuis en van de gemeenteloods liggen nu 230 zonnepanelen. Gezamenlijk leveren deze panelen jaarlijks ruim 55.000 kilowatt uur op. Beesel wil zich profileren als duurzame gemeente. In 2011 werd Beesel al eens uitgeroepen tot duurzaamste gemeente van Nederland. ECOLOGISCH HERSTEL VOOR DE TUNGELROYSEBEEK De Waterschappen Peel en Maas en De Dommel en zinkfabriek Nyrstar (Budel) slaan de handen ineen om verder ecologisch herstel van de Tungelroysebeek mogelijk te maken. De twee waterschappen BIJZONDERE VUURVLINDER GESPOT IN ZUID-LIMBURG
hebben al eerder maatregelen genomen, zoals het schoonmaken
In Zuid-Limburg is een bijzondere vuurvlinder gezien, aldus de
van de bodem en het herinrichten van de beek. Omdat zinkprodu-
Vlinderstichting. De vlinder die in Limburg is waargenomen is de
cent Nyrstar water loost op de Tungelroyse beek, is het nodig dat de
kleinste vuurvlinder, de zogenoemde carueli. De carueli heeft zijn
waterkwaliteit voortdurend in de gaten wordt gehouden.
leefgebied in de Ardennen. Het is nu voor het eerst dat de carueli in Nederland is gezien. In delen van Overijssel en Friesland komt een
ZELDZAME SPIN GESPOT IN ZUID-LIMBURG
andere vuurvlinder voor, de batava.
Langs de Geul in Zuid-Limburg is onlangs de beekpiraat gevonden. De beekpiraat is een zeldzame wolfspin die reeds meer dan 100 jaar
WILDE DIEREN MAKKELIJK HERKENNEN MET DE ROOFDIERAPP
niet meer in Nederland voorkwam. Dat meldt de website Natuur-
Sinds kort is een nieuwe roofdierapplicatie verkrijgbaar. De app is
bericht.nl. De beekpiraat werd ontdekt tijdens een excursie van
speciaal bedoeld om wilde dieren makkelijker te herkennen. Volgens
Jongeren in de Natuur. Verder onderzoek moet uitwijzen of bij de
ARK Natuurontwikkeling is de app in eerste instantie voor boswach-
Geul meer beekpiraten voorkomen. De spin komt uitsluitend voor
ters en mensen die voor hun hobby of werkzaamheden met dieren
op beschaduwde grindstrandjes langs snelstromende beken.
werken. De app biedt een overzicht van pootafdrukken, uitwerpselen en kenmerken van alle West-Europese roofdieren, alsmede tips om een waarneming van een roofdier goed vast te leggen. De app is gratis verkrijgbaar in de Google Play Store en de iTunes App Store. RANAVIRUS UITGEBROKEN IN NATUURGEBIED DE DRIESTRUIK Natuurgebied De Driestruik bij Melick is in juli afgezet vanwege een uitbraak van het Ranavirus. De ingangen van het gebied zijn met hekken afgezet en er staan waarschuwingsborden. Het Ranavirus is een besmettelijke amfibieënziekte. Kikkers, padden en salamanders die met het virus in aanraking komen, krijgen inwendige bloedingen. De meeste dieren overleven de besmetting niet. De zeldzame knoflookpad die in het gebied leeft, is een van de besmette diersoorten. De ziekte is niet gevaarlijk voor mensen, honden en
PROEF MET ELEKTRISCHE AUTO’S IN SITTARD-GELEEN
vogels. De Driestruik is afgezet om te voorkomen dat de ziekte zich
De gemeente Sittard-Geleen zoekt deelnemers voor een nieuw
verspreid naar het Meinweggebied. Dat is het meest soortenrijke
project waarbij elektrische auto’s worden gedeeld. Dit najaar stelt
amfibieëngebied van Nederland.
Sittard-Geleen daarvoor tien elektrische auto’s ter beschikking. Overdag worden de auto’s gebruikt door medewerkers van de
ZENDERTJES VOOR VLIEGEND HERT
gemeente, Zuyd Hogeschool en bedrijven. ‘s Avonds en in de
Door vliegend herten met zendertjes uit te rusten, wil Natuurmonu-
weekenden kunnen inwoners van Sittard-Geleen gebruikmaken van
menten de zeldzame kever gaan monitoren. Medewerkers van
de elektrische auto’s. De auto’s staan bij speciaal aangelegde
Natuurmonumenten vangen de kevers, plakken een zendertje op de
oplaadstations. Na een online reservering kan de bestuurder de
beestjes en laten ze daarna weer los. De informatie uit het
auto meenemen middels een smartcard of smartphone. De kosten
onderzoek wordt gebruikt om te kijken of er meer leefgebieden
van de proef bedragen 235.000 euro. Bij succes wordt het project
kunnen worden ingericht voor het vliegend hert. In Nederland komt
vanuit Sittard-Geleen verder uitgerold in Zuid-Limburg. De
het dier nog slechts op vier plekken voor. In Limburg is dat bij
Stichting Limburg Elektrisch (SLE) voert het project uit namens de
Schinnen en in de buurt van Mook.
gemeente Sittard-Geleen.
4 LIMBURGS MILIEU
Twee Nederlandse finalisten in Postcode Lottery Green Challenge De Nederlandse start-ups Bluerise en One Nights Tent staan in de finale van de Postcode Lottery Green Challenge. Bluerise ontwikkelt een technologie om energie op te wekken uit warmteverschillen in zeewater en One Nights Tent is de producent van recyclebare tenten voor festivals. Zij nemen het op tegen drie andere finalisten uit Frankrijk, Verenigd Koninkrijk en Vietnam. De groene ondernemers presenteren hun plannen tijdens de
als gevolg. Devin Malone is medeoprichter van One Nights Tent,
finale in Amsterdam aan de jury onder leiding van de Britse Ellen
een bedrijf dat recyclebare tenten produceert. Festivalgangers
MacArthur, ex-solo zeilster en oprichter van de Ellen MacArthur
kunnen de spullen online bestellen en ter plekke ophalen
Foundation. Ook industrieel ontwerper Marcel Wanders en
op het festivalterrein. Na afloop recyclet One Nights Tent de
internetondernemer Alexander Klöpping nemen plaats in de jury.
kampeertenten.
De winnaar van de Postcode Lottery Green Challenge ontvangt 500.000 euro om zijn of haar product of dienst verder te
ARTHUR KAY
ontwikkelen en op de markt te brengen.
(1991, VERENIGD KONINKRIJK): BIO-BEAN LTD
De Nationale Postcode Loterij zoekt met de Postcode Lottery
Arthur Kay is oprichter van
Green Challenge voor het achtste jaar op rij naar nieuwe
Bio-bean, een bedrijf dat twee
producten of diensten die de uitstoot van broeikasgassen
biobrandstoffen wint uit koffiedik:
verminderen. Doel van deze internationale wedstrijd is briljante
biodiesel en brandbare biopellets.
groene ideeën toegankelijk te maken voor een groot publiek.
Deze biobrandstoffen zijn te gebruiken voor de energievoorziening
Dit jaar werden er 324 groene ondernemersplannen uit
van gebouwen en transportsystemen. Bio-bean speelt in op de
57 verschillende landen ingestuurd. In september 2014 maakt
behoefte aan de productie van schone, goedkope en lokale energie
de jury tijdens de finale in de Westergasfabriek in Amsterdam
en een verantwoorde inzameling van afvalstoffen.
bekend wie de hoofdprijs van 500.000 euro wint. Daarnaast is er een runner up prijs van 200.000 euro voor één of twee andere
PIERRE-YVES COUSTEAU
veelbelovende finalisten.
(1982, FRANKRIJK): TURBOSAIL
DE FINALISTEN
Pierre-Yves Cousteau is oprichter van TurbosailTM. Dit bedrijf
DIEGO ACEVEDO
ontwikkelt een verticale vleugel die
(1982, DELFT, NEDERLAND):
op het dek van zeeschepen wordt
BLUERISE
geplaatst. Deze vleugel creëert een
Diego Acevedo is medeoprichter
aerodynamische kracht die het zeeschip lift en extra vooruit stuwt.
van Bluerise. Zijn bedrijf ontwikkelt
Dit levert een gemiddelde brandstofbesparing van 30 procent op.
een technologie om energie op te wekken uit warmteverschillen in
TRANG TRAN
zeewater. Bluerise stelt tropische eilanden en kustgebieden in staat
(1987, VIETNAM):
om volledig zelfvoorzienend te zijn in hun energieconsumptie
FARGREEN
en tot 90 procent te besparen op het energieverbruik van
Veruit de meeste rijst in de wereld
koelsystemen.
wordt in Azië geproduceerd. In deze regio is verbranding de meest
DEVIN MALONE
gangbare methode voor het afvoeren
(1983, AMSTERDAM,
van plantenresten. Hierdoor komt
NEDERLAND):
elk jaar een enorme hoeveelheid broeikasgassen vrij. Trang Tran
ONE NIGHTS TENT
is medeoprichtster van Fargreen. Haar bedrijf werkt nauw samen
Jaarlijks kamperen miljoenen
met lokale rijstboeren en gebruikt het stro van rijstplanten als een
mensen op muziekfestivals. Maar
voedingsbodem voor champignonkweek. Dit voorkomt de uitstoot
als de muziek stopt, laat 1 op de 4
van broeikasgassen en stelt boeren in staat hun inkomsten met 50
kampeerders zijn kampeerspullen achter met een heleboel afval
procent te verhogen. Stichting Milieufederatie Limburg 5
Afscheid van een langharige luis in de pels Toine Wuts heeft na ongeveer 15 jaar werken bij de Milieufederatie Limburg afscheid genomen vanwege gezondheidsredenen. De Milieufederatie verliest hiermee een gedreven luis in de pels, die dag en nacht met de bescherming van natuur en landschap bezig was. Antonius Martinus Johannes Gerardus Wuts
medemens op een plezierige en geduldige
Zijn liefde voor de snelle autosport stond in
(bouwjaar 1960) kwam in 1998 in dienst bij
manier proberen te overtuigen van gewenst
schril contrast met zijn dagelijkse mobili-
de Milieufederatie Limburg als coördinator
milieuvriendelijk gedrag. Geduld stond bij
teitsgedrag: hij verplaatste zich bij voorkeur
van het Samenwerkingsverband Milieuvoor-
Toine voorop. Mensen veranderen hun ge-
per fiets en openbaar vervoer, als privé-auto
lichting Limburg (SMVL). Hij volgde Frank
drag immers niet van het ene op het andere
bezat hij tot voor enkele jaren een hoog
Zanderink op, die directeur werd van de
moment. Gedrag en bewustwording kun je
bejaarde Toyota Crown waarmee hij in een
Kleine Aarde in Boxtel. Het SMVL bundelde
niet opleggen, mensen moeten over vol-
sukkeldrafje naar zijn bestemmingen reed.
de voorlichtingsactiviteiten en voorlichters
doende informatie beschikken, zodat ze na
Met de cruise control ingesteld op 80 km per
van het IVN-Limburg, het Consulentschap
verloop van tijd gaan inzien dat hun gedrag
uur en met een koelkastje vol versnaperin-
Natuur en Milieu Educatie, Milieukwartet,
op milieugebied veranderd moet worden.
gen binnen handbereik. Deze oldtimer werd
Milieukompas, Stichting Steunpunt Milieu-
later ingeruild voor een veel milieuvriende-
netwerken en de Milieufederatie Limburg,
AUTORACES
lijkere hybride Toyota.
uit overtuiging dat voorlichting kan leiden
Dat gold ook voor Toine zelf. Opgegroeid in
Eén van de grotere langlopende dossiers,
tot milieuvriendelijker gedrag van mensen.
een Swalmens gezin waarvan de vader een
waarmee Toine zich bij de Milieufederatie
Onder de inspirerende leiding van Toine werd
autogarage runde, werkte hij geruime tijd
Limburg heeft beziggehouden, was het
aan tal van groepen voorlichting gegeven op
als chef werkplaats in het ouderlijk garage-
racecircuit bij Venray. Zijn verzet tegen dit
diverse terreinen, zoals biologisch eten, milieu-
bedrijf. Als hobby beoefende hij in die tijd de
racecircuit deed in eerste opzicht vreemd
vriendelijke siertuin, duurzaam klussen,
autosport; hij nam actief deel aan verschil-
aan, als liefhebber van en oud-deelnemer
gezond binnenmilieu en energiebesparing.
lende autorally’s verspreid over Europa. Op
aan de autosport. Maar hij had op zich niets
De uitdaging om bij de Milieufederatie te
latere leeftijd volgde hij in Amsterdam een
tegen autoraces. Zijn bezwaar betrof de
komen werken kwam voort uit de wens van
opleiding HBO-milieukunde aan een leraren-
locatie waar de wedstrijden werden
Toine om zijn milieubesef uit te dragen; de
opleiding.
gehouden, in een waardevol natuurgebied
6 LIMBURGS MILIEU
(onderdeel van de Ecologische Hoofdstruc-
MILIEUGEWETEN
tuur) nabij Venray. Dat de locatie door een
Toine was jarenlang het milieugeweten
simpele en dubieuze grenscorrectie vervol-
van de Milieufederatie. Hij had aandacht
gens net buiten de EHS kwam te liggen, deed
voor de interne milieuzorg, zogezegd. In
daar niets aan af. Talloze procedures van de
de beginjaren van het GroenHuis - het
Milieufederatie en inwoners leidden tot een
bedrijfsverzamelgebouw waarin de Milieu-
jarenlange patstelling. Uiteindelijk is met
federatie kantoor houdt naast andere
name door de bemoeienis van Toine en een
‘groene’ organisaties zoals Natuur Historisch
lokale milieuorganisatie een voor alle partijen
Genootschap Limburg, Stichting Instand-
acceptabele oplossing gevonden. Er kwamen
houding Kleine Landschapselementen in
goede geluidswerende voorzieningen en er
Limburg (IKL), IVN, Ons WCL en Grenspark
vond een ruime natuurcompensatie plaats.
Maas-Swalm-Nette - richtte hij een werkgroep op met mensen uit genoemde
LANGE ADEM
organisaties met als doel om bij de
Omdat zijn interesse steeds meer naar
gezamenlijke inkoop van producten toch
beleidsbeïnvloeding bleek uit te gaan, is Toine
vooral te letten op milieu- en ecologisch
na verloop van tijd beleidsmedewerker bij de
verantwoorde producten, zoals gerecycled
Milieufederatie geworden. In eerste instantie
toiletpapier. Ook de relatiegeschenken van de
op de werkvelden energie, gemeentelijk
Milieufederatie moesten volgens hem altijd
milieubeleid en milieuvoorlichting, maar al
verantwoord en zoveel mogelijk biologisch
snel ook op andere vlakken zoals mobiliteit
zijn. Als Toine naar een receptie ging, nam
en ruimtelijke ordening. Daarbij hadden
hij steevast een fles biologische wijn mee.
ingewikkelde en langlopende onderwerpen
Met kritiek van zijn collega’s dat deze wijn
zijn voorkeur, zoals de Buitenring Parkstad
vaak niet te zuipen is, was hij meestal snel
Limburg en de IJzeren Rijn. Niet de meest
klaar: een gegeven paard moet je niet in de
eenvoudige dossiers. Dat vergde strategisch
bek kijken!
inzicht, een goede politieke antenne en
En dat Toine het niet snel koud had, heb-
een lange adem. Toine was op zijn best als
ben zijn directe collega’s ook geweten. De
hij zich kon vastbijten in een onderwerp.
thermostaat op zijn kamer stond altijd op
Overleggen en afstemmen met inwoners
standje één, ook bij strenge vorst in de
en lokale natuur- en milieuorganisaties,
winter. Kamergenoten die blauw aanliepen
doorspitten van vuistdikke ordners en
van de kou moesten zich niet aanstellen. Die
beleidsplannen, lobbyen bij ambtenaren en
moesten maar een extra trui aantrekken of
bestuurders, met deze activiteiten was Toine
zich een kop warme koffie of thee inschenken.
in zijn element. Daarbij geholpen door een
Voor zijn persoonlijke ecologische voetafdruk
uitstekend geheugen ontpopte hij zich als
hoeft hij zich dan ook helemaal niet te scha-
een uiterst lastige luis in de pels voor plan-
men. Zijn eigen energiemaatschappij hoefde
nenmakers die het niet goed voor hadden
nog net geen geld op hem bij te leggen.
met natuur en milieu. Dat leidde vaak tot heftige reacties van politici, beleidsmakers en
HARD WERKEND EN SOCIAAL
projectontwikkelaars en in sommige gevallen
Te midden van de in grijs of blauw kostuum
zelfs tot persoonlijke bedreigingen aan zijn
gestoken beleidsmakers, bestuurders en poli-
adres. Maar daardoor liet Toine zich niet
tici was Toine een opvallende verschijning.
uit het veld slaan, dat was ‘all in the game’.
Wars van uiterlijk vertoon in zijn gewone
Hij ging stoïcijns door met plannen- en
kloffie, in bezit van een in de vorige eeuw
beleidsmakers op andere gedachten te bren-
modern lange, maar intussen door de tijd
gen. Ja, hij kon vasthoudend zijn, onze Swal-
ietwat ingehaalde en uitgedunde, haarcoupe.
mense milieuridder. Zijn kracht zat daarbij in
Op kantoor hing jarenlang een colbertje aan
zijn omgang met mensen; op beminnelijke
de kapstok, voor het geval hij onverwacht
wijze op basis van argumenten proberen de
over een of ander onderwerp geïnterviewd
tegenpartij te overtuigen. Daarbij de ander
zou worden door een regionale tv-ploeg en
altijd in zijn waarde latend.
hij er netjes uit wilde zien. Hij belichaamt Stichting Milieufederatie Limburg 7
voor veel mensen nog steeds het cliché beeld
Dat leidde wel eens tot verrassingen. Zoals
(hindoeïstische gezondheidsleer uit India)
van een langharige geitenwollen sokken
die keer dat Toine een psychiatrische patiënt
goeroe in om zijn leef- en eetpatroon
milieuactivist. En dat terwijl hij zelfs hartje
die toevallig in het GroenHuis was beland,
gezonder te maken. Dat leverde soms verras-
winter met blote voeten in zijn schoenen
behulpzaam was. Iets later ontving de
sende taferelen op. Op bezoek bij hem thuis
op het werk verscheen. Maar langharig wil
Milieufederatie een handgeschreven brief
in Swalmen kreeg je steevast een of andere
in geval van Toine niet zeggen werkschuw.
van diezelfde patiënt met de boodschap dat
obscure theesoort voorgeschoteld en kon hij
Hij was dag en nacht bezig met zijn werk.
hij verliefd was geworden op die ‘aardige
enthousiast vertellen over recepten die hij
Zijn telefoon maakte vaak overuren. Mensen
en sociale man met zijn mooie lange blonde
van zijn Indiase leermeester had gekregen.
konden hem gerust om middernacht bellen.
haren en blauwe ogen’.
Om vervolgens Toine bij andere gelegen-
Mailtjes stuurde hij vaak nog later in de
heden aan te treffen met een lekker Belgisch
nacht op momenten waarop de meesten
GEZONDHEID
biertje en een Frans kaasplankje, want ja, dat
allang op één oor liggen. Zijn eetpatroon
Al die jaren van keihard werken, weinig
is zo lekker en je moet je niet alle geneug-
was navenant onregelmatig. Als het zo
beweging en een onregelmatig eetpatroon
ten des levens ontzeggen! En hij ging wat
uitkwam, at hij warm, ook al gebeurde dat
hebben uiteindelijk hun tol geëist. Een paar
meer bewegen: fietsen in de bossen rondom
soms na 24.00 uur. Wat dat betreft had
jaar geleden kreeg Toine forse hartklach-
Swalmen en een paar keer per week sporten
hij het levensritme van een student. Aan
ten. Een duidelijk signaal van zijn lichaam
onder begeleiding om zijn conditie wat op
afspraken vóór 10.00 uur ’s ochtends had hij
om voortaan niet meer zoveel hooi op zijn
te krikken.
een broertje dood.
vork te nemen. Volgens zijn arts moest hij
Maar uiteindelijk bleken zijn hartklachten zo
Naast zijn werk bij de Milieufederatie -
het veel rustiger aan gaan doen. Maar dat
serieus dat hij zijn werk bij de Milieufede-
volgens zijn arbeidscontract 28 uur in de week,
zit niet in de aard van het beestje, zoals
ratie tot zijn grote verdriet niet langer kon
maar in de praktijk maakte hij veel meer uren
gezegd vindt hij het bijzonder lastig om nee
uitoefenen. Op zaterdag 4 oktober neemt hij
- had hij nog vele andere bezigheden. Hij was
te zeggen. Met pijn in zijn hart werden het
afscheid tijdens een ongetwijfeld zeer druk
secretaris (en later voorzitter) van de Milieu
avondwerk bij de Milieufederatie en zijn
bezochte receptie. Dat betekent dat hij nu
en Heemkunde Vereniging Swalmen, ook
politieke activiteiten op een laag pitje gezet.
een andere invulling zal moeten geven aan
deed hij politieke werkzaamheden op
Toine schakelde een of andere Ayurvedische
zijn leven. Maar Toine kennende zal dat ook
gemeentelijk en provinciaal niveau. Hij is zelfs
wel lukken. Hij is niet iemand die voortaan
nog een tijdlang gemeenteraadslid geweest
achter de geraniums gaat zitten. Waar zijn
in de voormalige gemeente Swalmen.
gezondheid dat toelaat, is er ongetwijfeld
Dat vond Toine belangrijk: een betaalde
ruimte om zijn vrijwilligersactiviteiten -
baan van ‘beperkte’ omvang, die hem van
waarschijnlijk wel op een lager pitje - voort
voldoende inkomsten voorzag om er zijn
te zetten. En de medewerkers van de Milieu-
eigen - nogal sobere - leefstijl op na te
federatie zullen te allen tijde een beroep op
houden en die hem ruimte verschafte om
hem kunnen doen voor raad en advies.
daarnaast nog allerlei vrijwilligerswerk uit te voeren. Daarbij kon hij moeilijk nee zeggen.
Toine, het ga je goed. Bedankt voor je jaren-
Misschien nog een erfenis van zijn vroegere
lange inzet voor milieu, natuur en landschap
werk in het autobedrijf van zijn vader, waarbij
in Limburg!
klantvriendelijkheid en omgaan met mensen van diverse pluimage voorop stonden. 8 LIMBURGS MILIEU
Bart Cobben Milieufederatie Limburg
Jubileumeditie Nacht van de Nacht op zaterdag 25 oktober In de nacht van zaterdag 25 oktober op zondag 26 oktober organiseren de Natuur en Milieufederaties voor de tiende keer de Nacht van de Nacht. Met deze jubileumeditie vragen de federaties nóg meer aandacht voor de duisternis in ons land. De Nacht van de Nacht trekt jaarlijks veel enthousiastelingen die wandelingen organiseren en daarbij de deelnemers laten zien hoe mooi de nacht is. Ze vertellen wat lichtvervuiling doet met het (nacht)ritme van dier en mens, picknicken in het donker of kijken samen naar de sterrenhemel. Hoe meer bedrijven en gemeenten meedoen en hun onnodige verlichting doven, hoe beter. Het doven van grote lampen die kerken en gebouwen aanstralen, spaart bovendien ook nog eens energie en geld. De Milieufederatie Limburg wil met de tiende editie van de Nacht van de Nacht een stevig signaal afgeven. Want waar is het nog donker? Nederland is een van de meest verlichte landen ter wereld en wordt elk jaar drie tot zes procent lichter. Echte duisternis is er bijna niet meer te vinden. Hierdoor wordt het zien van een prachtige sterrenhemel steeds zeldzamer en raakt het ritme van (nacht)dieren en mensen verstoord. De Milieufederatie Limburg maakt zich daar zorgen over. Met de organisatie van de Nacht van de Nacht willen Foto’s: Photograag©
de Natuur en Milieufederaties duisternis in Nederland terugkrijgen en onnodige lichthinder en energieverspilling tegengaan. Mensen bewust maken van de schade die de lichtvervuiling aanbrengt is een eerste stap. Dat is waarom vrijwilligers tal van activiteiten in heel Limburg organiseren tijdens de Nacht van de Nacht. Niet alleen mensen hebben last van teveel licht. Voor de meeste dieren is het een ramp. De meeste diersoorten in Nederland zijn
Vorig jaar deden dertig organisaties mee aan de Nacht van de Nacht
‘s nachts actief en als de natuur om je heen opeens verlicht wordt,
in Limburg. Het activiteitenaanbod was divers: nachtfotografie,
veranderen alle evenwichten. Opeens kan je prooi jou zien of ben je
nachtklimmen, sterren kijken, wandelen in de duisternis. Sommige
zelf zichtbaar.
activiteiten trokken meer dan 100 deelnemers. Diverse gemeenten en bedrijven doofden hun lichten en gaven zo het signaal af dat lichtvervuiling hun aandacht heeft. DOE MEE EN MELD JE AAN! De Milieufederatie Limburg streeft in 2014 - het jubileumjaar - naar een extra donkere Nacht van de Nacht. Ze roept dan ook iedereen op om onnodige verlichting te doven in de nacht van 25 oktober. Kan het lichtplan van jouw gemeente of bedrijf beter én energiezuiniger? Wat kunt je als organisatie doen om je omgeving bewust te maken van lichtvervuiling? Organiseer zelf een nachtwandeling, een cursus nachtfotografie of een presentatie over nachtdieren! En is het nodig om zo veel verlichting te laten branden of kan de verlichting eerder uit? Ook na 25 oktober? Meld jouw activiteit aan op de website van Nacht van de Nacht (www.nachtvandenacht.nl) bij ‘activiteiten’. Gemeenten en bedrijven kunnen zich eveneens aanmelden op de website (menu ‘licht uit bij’). Voor meer informatie kun je contact opnemen met Lily van Onna van de Milieufederatie Limburg, telefoon 0475- 386410. Stichting Milieufederatie Limburg 9
Nieuwe website HABITAT Advocatenkantoor Aangesloten groepen kunnen bij de Milieufederatie Limburg aankloppen voor juridische ondersteuning. De Milieufederatie vindt het namelijk belangrijk om haar achterban met raad en daad bij te staan in complexe dossiers en juridische vraagstukken op het gebied van onder meer ruimtelijke ordening, milieu en natuurbescherming. Sinds eind 2012 werkt de Milieufederatie Limburg samen
adviseren welk product het beste bij de hulpvraag past. Een
met HABITAT Advocatenkantoor. Dit kantoor ondersteunt de
overzicht van deze producten staat op onze nieuwe website
Milieufederatie bij het adviseren van haar achterban inzake
www.omgeving.nl.”
juridische kwesties. Inmiddels hebben alle partijen ervaring opgedaan met de advisering via de juridische helpdesk. HABITAT is vervolgens aan de slag gegaan om maatwerk te kunnen bieden aan groepen en burgers. De Limburgse advocate Angela Mohnen is daar nauw bij betrokken. Ze werkte al eerder met de Milieufederatie samen toen ze van 1997 tot 2007 werkzaam was bij Buro Rechtshulp in Venlo (later advocatenkantoor Zuid-Oost Nederland). Daar verleende ze eveneens milieurechtsbijstand aan groepen en particulieren. Met haar werkzaamheden bij HABITAT Advocatenkantoor zet zij deze lijn voort. ,,Uit de praktijk blijkt dat groepen en burgers liefst zelf willen nagaan aan welk product ze behoefte hebben. Daarom biedt HABITAT adviesproducten aan tegen een vaste prijs. Natuurlijk kan ons kantoor of de Milieufederatie Limburg
Een abonnement op het Limburgs Milieu? Dat kan! Graag zelfs, want met het abonnement steun je de Milieufederatie Limburg met haar doelstellingen. Samen met de circa honderd bij haar aangesloten organisaties zet de Milieufederatie Limburg zich al ruim 40 jaar in voor natuur en landschap, een gezond leefmilieu én duurzaamheid in Limburg. Een jaarabonnement op Limburgs Milieu kost 12,50 euro. Je krijgt Limburgs Milieu dan ieder kwartaal thuisgestuurd. Als je een abonnement vóór 1 december 2014 neemt, ontvang je als welkomstgeschenk het wandelboekje ‘In de voetsporen van Eli Heimans’ t.w.v. 12,95 euro.
o Ja, ik neem een abonnement op het Limburgs Milieu voor 12,50 euro per jaar Naam : Adres: : Postcode : Woonplaats : Telefoon : E-mail : Abonnementen kunnen elk gewenst moment ingaan en worden aangegaan tot wederopzegging.
✁
Deze bon in een ongefrankeerde envelop opsturen naar: Milieufederatie Limburg Antwoordnummer 10053 6040 XT Roermond Handtekening: Datum:
10 LIMBURGS MILIEU
Big Jump: springen voor de kwaliteit van water Aandacht vragen voor schoon water, dat is het streven van de Big Jump. Dat lukte prima op zondag 13 juli toen in Nederland én in heel Europa duizenden mensen om klokslag 15.00 uur in het water sprongen. Met de jaarlijkse ‘sprong’ wordt aandacht gevraagd voor de kwaliteit van ons water. Deze keer vond de Big Jump plaats in het
plekken). In Roosteren-Maaseik - waar de
zelf duurde slechts enkele minuten.
Maaswater, want de Milieufederatie Lim-
Maas Nederland en België samenbrengt
Voor één keer kon er in de Maas worden
burg organiseerde het evenement aan de
- werd het Europese beleid voor schone
gesprongen. Toevallige passanten op de
oever van de Maas bij Roosteren-Maaseik
beken, rivieren en Noordzee ondersteund
Pater Sangersbrug en langs de Maas (aan
(nabij de Pater Sangersbrug) waar België en
met een gezellige familiehappening op
de kant van Maaseik) werden door de
Nederland verbonden zijn door diezelfde
zondagmiddag 13 juli.
swingende klanken van de sambaband naar
Maas. Door de samenwerking van Vlaamse
de locatie gelokt. In totaal waren er zo’n
en Nederlandse partners had de Limburgse
En een happening was het! Alle organi-
driehonderd bezoekers die een honderdtal
Big Jump dit jaar een grensoverschrijdend
serende partners presenteerden zich met
dappere springers aanmoedigden bij de
karakter. Water kent immers geen grenzen.
(kinder)activiteiten en stands met informa-
‘jump’ in het koude Maaswater. Het was
tie en aandacht voor onder meer: water-
een succesvolle Big Jump - met een goeie
Van Vlaamse zijde waren de partners van
kwaliteit, waterdiertjes, wandelroutes,
samenwerking tussen de partners - waarop
de Milieufederatie: het Regionaal Land-
chemische bestrijdingsmiddelen en plastics in
de Milieufederatie met een tevreden gevoel
schap Kempen en Maasland vzw en de stad
het water. De Kayakvereniging uit Maaseik
kan terugkijken.
Maaseik. De Nederlandse partners waren:
en de Belgische Vliegvisvereniging gaven
Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer,
presentaties en de Sportvisserij Limburg
Stichting VVV Zuid-Limburg, ARK Natuur-
had een informatieve stand. Vooraf aan de
MAAS
ontwikkeling, Rijkswaterstaat, Instituut
sprong werd door wethouder Peter Pustjens
De Big Jump is zeker niet bedoeld om
voor Natuureducatie en Duurzaamheid
(gemeente Echt-Susteren) en schepen
het zwemmen in de Maas te promoten.
(IVN), Waterschap Roer en Overmaas en de
Raf Didden (stad Maaseik) het belang van
Wil je weten waar je veilig kunt
gemeente Echt-Susteren. Gezamenlijk werd
samenwerking voor schoon water en een
zwemmen, kijk dan op de website
aandacht gevraagd voor een schone Maas.
schone Maas benadrukt.
www.zwemwater.nl of download de app
En met die schone Maas wordt bedoeld:
Om klokslag 15.00 uur werd de sprong
Zwemwater (voor Android en Apple).
Maaswater van goede kwaliteit voor
gewaagd onder grote belangstelling
Hoe de toestand van het water in de
mens en milieu, zonder bestrijdingsmid-
van de pers en met tromgeroffel van de
Maas, de beken en het grondwater op
delen, hormoonstoffen en microplastics,
aanwezige sambaband. Voor jong en oud
dit moment is en welke maatregelen
én Maasoevers die vrij zijn van zwerf- en
een bijzondere ervaring. De ‘jump’ werd
worden genomen om uitvoering te
drijfvuil. Een schone Maas zit vol vis, is
vanwege veiligheidsmaatregelen begeleid
geven aan het Europees beleid kun je
geschikt voor drinkwater én is veilig als
door boten van de Maaseikse brandweer en
zien op de website
zwemwater (op de daarvoor bestemde
Kayakvereniging. De symbolische ‘sprong’
www.waterkwaliteitsportaal.nl.
Stichting Milieufederatie Limburg 11
Foto: Fotobureau Kuit, Roermond
Column Wim Kuipers Heerlijke dakpreisoep MH17, Oekraïne, Poetin, Gaza en IS: in de maanden dat
zorgen ervoor dat Moeder Aarde nog een tijdje door kan draaien
Nederland op vakantie was, is het land veranderd - vindt althans
- de hoogmoedigen. Wat denken ze wel, dat Moeder Aarde weet
de hoofdredacteur van Trouw. Ik toeter: de wereld stond op
heeft van hun gekrabbel? Moeder merkt daar niets van. Wat
zijn kop, maar DWDD was nergens te bekennen (voor ware
merkt ze helemaal van al onze opgewondenheid?
buitenmensen: DWDD betekent De Wereld Draait Door, een tv-
Ach, dat kunnen we niet weten. Zoals we niet kunnen weten
programma van de Vara, maar toen het spannend werd zullen
wat Moeder hebben kan. Ik lees over enorme rampen als we
makers op een veilig tropisch strand gedacht hebben: draai
niet… Juist, de boodschap is: we moeten ons bij die lieden
maar door wereld, wat bomt ons dat helemaal). Heb ik wat… Ja!
aansluiten, anders loopt het slecht af met ons en de aarde.
Ik vind het een wat arrogante titel - zo van: ook al draaien er
Sjei mich meuch. Ik zal ze een regeltje van de dichter Lucebert
100.000 kilo tomaten en paprika’s door, daar merken we in ons
mailen, die de mens zag als een broodkruimel (…) op de rok van
Gooie Gooi niets van, de wereld draait gewoon door.
het universum. Maar die kruimelaars laten me weten (althans:
Niet iedereen denkt dat de wereld nog heel lang door draait.
dat voel ik zo) dat ik een verrader ben, een misdadiger als ik
Tussen het nieuws door bereikten mij mails over stadslandbouw
niet meedoe om heerlijke (staat boven het recept) dakpreisoep
in Maastricht (de gemeente heeft een terrein aan de rand
te maken. Door mijn schuld, door mijn…, omdat op ons balkon
van de stad over), en over een cursus permacultuur. Dat is
nog altijd een tafel en twee stoelen staan. Onder mijn bureau
iets als permanente cultuur - verder weet ik het nog niet; het
kan wat anders liggen dan lege drankflessen. Ik bedoel: dat
gaat in elk geval niet over kersen aan de kerstboom. Ik wilde
dreigen, dat opgeheven vingertje van die nieuwe gelovigen,
meer weten, surfte wat (heet dat nog zo?) en kwam heel wat
die Rampstadfundamentalisten… Zwam niet! Helaas, ze gaan
gesomber tegen. De wereld gaat naar de gallemiezen, en wij
door: ‘Veel boeren zullen op dit moment nog sceptisch over de
gaan mee, als we tenminste niet…
verticale boerderij denken. Er is geen ontkomen aan. Er moet in
Gelukkig is er een volk opgestaan dat Moeder Aarde gaat
de toekomst verandering komen om land terug te winnen en dat
redden: de verticale boeren of stadslandbouwers. Wacht:
terug te geven aan de natuur.’ Zo, we zijn er weer - die domme
proeft u iets van ironie, heeft de spot van DWDD ook mij
boeren: een gazon en een bos zijn natuur, een veld suikerbieten
aangeraakt, hoewel ik wekelijks slechts zeven, acht kijkminuten
niet.
scoor? Bepaald niet. Ik zie veel liever iemand in zijn volkstuin
Inmiddels zijn er slimmere boeren verschenen. Onder het recept
dan voor de tv. Ik praat met merels, vlinders en kevers. En de
staat nuchter vermeld: ‘In totaal staat 6,9 miljoen vierkante
daklandbouw? Prima! Ik sta pal voor het kleine, de achterhoek,
meter van de kantorenvoorraad op dit moment fysiek leeg.’ Daar
de zijkant… Gebruik de randen en waardeer het marginale, lees
kunnen we dus… Ik moet vandaag nog naar de notaris om een
ik. Ik was mijn tijd vooruit, al heb ik nooit een pootaardappel,
stichting op te richten voor een uniek herdenkingsmonument,
boon of zonnebloempit in een bh gestopt. Ook daar heb ik geen
om de grootste natuurramp aller tijden waardig te kunnen
moeite mee, want ik leer nieuwe woorden als dakprei, plukfruit
delen: het uitsterven van de dino’s.
en voedselbos. Ik begrijp dat een moestuin op het dak nieuwe
Maar als dat niet gebeurd zou zijn, dan draaide de wereld
werkgelegenheid schept - handwerk, want je kunt met de
waarschijnlijk saai en eentonig door zonder dakpreisoep, en
huidige zware machines niet in de lift. Stadslandbouw is goed
zonder ons, arme broodkruimels.
voor ons, ik citeer: ‘Binnen enkele weken hadden de mensen een modderpoel veranderd in een educatieve beleeftuin met kruiden, vergeten groenten, plukfruit en bloemen waar vlinders op afkomen.’ Ik weet niet hoe hoog vlinders vliegen, maar laat maar: die verhaaltjes doen het goed bij DWDD. Beleeftuin: het lijkt de vaderlandse tranen-tv wel. Waar ik niet zo goed tegen kan, is het doemdenken van die lieden. Zij helpen het wereldvoedselprobleem mee oplossen, ze 12 LIMBURGS MILIEU
Wim Kuipers
Prijsvraag: Win een bijzonder bijenboek Op 4 juli zijn twee nieuwe boeken over bijen gepresenteerd bij Naturalis. Bijen staan de laatste tijd sterk in de belangstelling. Ze spelen namelijk een belangrijke rol als bestuivers, zowel in de landbouw als in de natuur. Het gaat niet goed met de honingbij, waardoor men zich zorgen maakt over de bestuiving van bijvoorbeeld appels, peren en bessen. Het is niet algemeen bekend dat in ons land, naast de honingbij, ruim 350 andere soorten wilde bijen voorkomen. Ook met deze groep gaat het niet goed, vooral door de afname van bloeiende planten. In het boek ‘Gasten van Bijenhotels’
gastheer te leggen en oorwormen te zien
Beide boeken worden uitgegeven door EIS
deelt Pieter van Breugel zijn kennis over
schuilen in de nestgangen. Het boek van
Kenniscentrum Insecten en andere onge-
bijenhotels. De laatste jaren plaatsen steeds
Breugel staat vol met tips en informatie
wervelden en Naturalis Biodiversity Center.
meer mensen een nesthulp voor bijen in
over bijenhotels en haar gasten. Win een
Naturalis is het meest bekend bij het grote
hun tuin. Hiermee worden belangrijke
gratis exemplaar van dit interessante boek
publiek als familiemuseum, met gemiddeld
bestuivers een handje geholpen en boven-
door mee te doen aan de prijsvraag.
256.000 bezoekers per jaar. Verder is het
dien levert het uren kijkplezier in de tuin
een internationaal opererend onderzoeks-
op. Het is bijzonder leuk om metselbijtjes
Daarnaast verscheen in juli het boek
centrum.
vol stuifmeel af en aan te zien vliegen,
‘Bijenplanten, nectar en stuifmeel voor
De ruim 120 onderzoekers en 200 gastonder-
parasietvliegen en goudwespen te zien
honingbijen’. In dit boek zijn de ervaringen
zoekers die aan Naturalis Biodiversity
loeren om hun ei in het nest van een
van de Leidse hobby-imker Arjen Neve
Center verbonden zijn, houden zich bezig
samengevat. Hij raakte gefascineerd door
met het beschrijven, begrijpen en verklaren
de bijzondere relatie tussen planten en
van biodiversiteit en geodiversiteit. Aan
bijen. Sinds 1980 besteedde hij duizenden
de basis van het museum en dit onder-
uren aan het observeren van bijen en hoe
zoekscentrum ligt de in twee eeuwen
Geef het goede antwoord op de
zij zich gedragen op verschillende soorten
opgebouwde nationale collectie van maar
onderstaande vraag en maak kans op
bloemen. Het boek bevat pentekeningen en
liefst 37 miljoen planten, dieren, fossielen
een exemplaar van het boek ‘Gasten van
beschrijvingen van 230 plantensoorten.
en gesteenten.
PRIJSVRAAG
Bijenhotels’. De Milieufederatie Limburg en EIS Kenniscentrum/Naturalis verloten drie exemplaren onder de goede inzenders.
Gasten van Bijenhotels Pieter van Breugel Formaat 21 x 30 cm 512 pagina’s, hardback
Tot welke superfamilie behoren alle soorten bijen?
ISBN 9789076261096 Prijs 27,50 euro
A. Apoidea
excl. 6,75 euro verzendkosten
B. Muridae C. Simiae D. Canidae
Uitgever: EIS Kenniscentrum Insecten en andere ongewervelden, Naturalis Biodiversity Center Leiden.
Stuur het antwoord op deze vraag per
Te bestellen bij:
briefkaart vóór 1 december 2014 naar:
[email protected]
Milieufederatie Limburg t.a.v. Limburgs Milieu Godsweerderstraat 2 6041 GH Roermond of stuur een e-mail naar:
[email protected] o.v.v. Limburgs Milieu/Bijenboek Vermeld volledige naam- en adresgegevens. De winnaars krijgen het boek automatisch thuisgestuurd. Stichting Milieufederatie Limburg 13
Effectieve geurradar geen science fiction meer Uit de literatuur blijkt dat door de snelle ontwikkeling van de techniek over pakweg een of twee jaar systemen beschikbaar komen die objectieve geurwaarnemingen kunnen uitvoeren. De waarnemingen worden automatisch verwerkt tot geurcirkels. Deze ‘geurradars’ kunnen worden opgeladen naar iPhones, iPads en dergelijke. Zelfdenkende en analyserende computerchips (de zogenoemde cognitieve chips) gaan een belangrijk rol spelen in het meten en analyseren van geurcomponenten. IBM introduceerde in 2011 de zelflerende computerchip die een
Ondanks haar belangrijke bijdrage aan de economie van Nederland
grote rol zal spelen in meetsystemen met kunstmatige intelligentie
wordt de veehouderij in toenemende mate geconfronteerd met
zoals geurnetwerken. Adamant Technologies ontwikkelde twee jaar
klachten van de bevolking. De zorgen van niet-agrarische platte-
later voor de iPhone een processor die geurmonsters kan analyseren
landsbewoners over milieu- en gezondheidsproblemen veroorzaakt
en de daaruit volgende resultaten kan digitaliseren. De verwachting
door emissies nemen toe. Er bestaat duidelijk behoefte aan
is dat deze applicatie binnen een jaar voor circa 100 dollar op de
objectieve en continue monitoring van geur- en stankproblemen.
markt komt. Hierdoor kan een mobiel meetnetwerk groeien dat
Gezien de snelle ontwikkeling in software en hardware zullen die
gevoed wordt door burgerparticipatie. Voor belangenorganisaties
systemen binnen een paar jaar beschikbaar zijn. Hiermee kunnen
ligt er een grote kans om hierin een hoofdrol te gaan spelen. Zij
lokale overheden, omwonenden, belangenorganisaties en onder-
moeten het initiatief nemen om de geurinformatienetwerken op te
nemers op basis van harde meetgegevens met elkaar in overleg
starten en de centrale dataverwerking te beheren. Op grond van de
treden wat hopelijk leidt tot een effectief geurmanagement en
objectief gemeten data kan met betrokkenen worden gesproken
tot duidelijke afspraken over handhaving.
over geurnormen, geurhinderbestrijding en handhaving. Men schept de mogelijkheid tot driehoeksoverleg tussen belangenorganisatie,
De blootstelling aan geuroverlast veroorzaakt op lange termijn
overheid en ondernemer, maar dan gebaseerd op harde cijfers.
veelal ongewenste reacties bij mensen: emotionele stress, ademhalingsproblemen, hoofdpijn, misselijkheid en braken. De
Het momenteel ontbreken van geschikte geurmeetinstrumenten
ontwikkeling van geurbestrijding door geavanceerde technologieën
veroorzaakt het probleem dat lokale overheden de emissienormen
gaat gelukkig steeds verder. Denk bijvoorbeeld aan luchtwassers en
niet eenduidig kunnen definiëren en handhaven. Dit leidt tot
koolfilters die geregenereerd kunnen worden. Maar het evalueren
spanningen in de verhouding tussen burger en ondernemer. Door de
van de doeltreffendheid van de bestaande geurbestrijdingstechno-
snelle technologische ontwikkelingen zal geurmeting binnenkort
logieën en methoden om de inzet te controleren, staat nog in de
echter even betrouwbaar zijn als bijvoorbeeld snelheidsmeting. De
kinderschoenen. Dit komt met name doordat er geen geschikte
geurflitspaal is geen science fiction meer.
betrouwbare en objectieve methode bestaat voor het kwantificeren
14 LIMBURGS MILIEU
van de geurcomponenten die risico’s veroorzaken of als zeer onaangenaam worden ervaren. De huidige meettechnieken zijn te kostbaar. De huidige geurmeetmethoden zijn op lokale menselijke waarnemingen gebaseerd. Deze resultaten zijn dus vatbaar voor persoonlijke vooroordelen. Menselijke panelleden zijn duur, zij kunnen geen continue meetprogramma bezetten en er is sprake van spreiding in het beoordelen van de waarneming. Gasmonsters kunnen wel instrumenteel geanalyseerd worden, maar dit is kostbaar. Het resultaat is moeilijk te vertalen naar menselijke geurervaring. Er zijn momenteel talloze publicaties beschikbaar waarin proefopstellingen en meetresultaten worden beschreven voor het op
computersysteem vertaald naar geursterkten en geurervaringen, op
afstand monitoren en analyseren van geuremissies afkomstig uit de
een schaal die varieert van afstotelijk tot aangenaam. Het systeem
veehouderij of mestverwerking. In 2011 verscheen een Canadees
kan worden gekalibreerd door de resultaten te vergelijken met
proefschrift met als titel ‘Remote Monitoring and Analyzing
menselijke waarnemingen en ervaringen. Indien men de data
Livestock Farm Odour Using Wireless Electronic Noses’. Men gaat uit
koppelt aan metingen van een weerstation waarin luchtsnelheid,
van een netwerk van (draadloze) elektronische sensorneuzen. Door
temperatuur en neerslag zijn verwerkt, kan ook de verspreiding van
de snelle ontwikkeling in geïntegreerde elektronicacomponenten en
de geurcomponenten worden berekend. Een effectieve geurradar is
nanotechnologie kan de concentratie van verschillende geurcompo-
dus in de maak.
nenten per locatie door deze elektronische ‘neuzen’ worden Math Mertens
gemeten. In software programma’s die uitgaan van kunstmatige intelligentiemodellen worden deze metingen in een centraal
Vrijwilliger Milieufederatie Limburg
Provincie vraagt aandacht voor breuklijnen in schaliegasonderzoek De Provincie Limburg wil dat in het onderzoek naar schaliegas de risico’s en effecten van boringen en winningen bij breuklijnen goed worden onderzocht. Limburg kent tal van breukzones, zoals de Roerdalslenk. De provincie wil ook weten wat de
is onherstelbare schade opgetreden
Limburgse gemeenten hebben zich
mogelijke negatieve effecten zijn op
aan natuur en milieu. Ook raakte het
schaliegasvrij verklaard onder meer Leudal,
bijvoorbeeld toerisme en recreatie en
grondwater ernstig vervuild. Verschillende
Roerdalen, Weert en Sittard-Geleen.
op de vestiging van bedrijven. Het provinciebestuur schreef de brief naar het bureau dat onderzoek doet naar de effecten van schaliegaswinning in Nederland. Het onderzoek wordt uitgevoerd in opdracht van minister Kamp van Economische Zaken. Het Limburgs Parlement nam in 2013 de motie aan dat proefboringen naar schaliegas in Limburg niet mogen worden uitgevoerd zolang niet overtuigend is bewezen dat dit veilig gebeurt. Ook mag het milieu niet onherstelbaar beschadigd worden. De Milieufederatie Limburg is tegen schaliegasboringen. Bij winningen elders (zoals in de Verenigde Staten) Stichting Milieufederatie Limburg 15
Vlinders goede graadmeters van veranderingen milieu Veranderingen in de vlinderfauna blijken op verrassende wijze inzicht te geven in veranderingen in onze leefomgeving. Dat stelt de Wageningse entomoloog en medewerker van De Vlinderstichting Michiel Wallis de Vries na onderzoek in het recente nummer van het wetenschappelijk tijdschrift Basic and Applied Ecology. Het effect van stikstof (uit kunstmest of
baarheid daarin een belangrijke rol speelt.
uit neerslag uit de lucht) op voedsel en het
Stikstof heeft eveneens een hoofdrol als
VLINDERS
microklimaat voor rupsen zijn van grote
bepalende factor voor de groei van dieren
De veldparelmoervlinder is een
invloed op de vlinders in Noordwest-Europa.
en planten, en daarmee ook voor het
vlindersoort die door afhankelijk-
Veranderingen in landgebruik, klimaat en
microklimaat waarin de rupsen van vlinders
heid van schrale graslanden met
stikstofdepositie worden als de belangrijkste
verkeren. Stikstof was vroeger schaars en de
een warm microklimaat zeldzaam is
sturende factoren voor de kwaliteit van onze
meeste vlindersoorten zijn daarom aange-
geworden. De gehakkelde aurelia is
natuurlijke omgeving beschouwd.
past aan een weinig productieve omgeving
een van de weinige soorten die het
die niet zo snel verandert. In een stabiele
nu goed doen, omdat hij mobiel is
De verschillende invloeden op soorten-
omgeving is de noodzaak om je goed te
en juist een voedselrijke omgeving
gemeenschappen kunnen worden ontrafeld
kunnen verspreiden niet zo groot. Dat is nu
nodig heeft.
door naar de eigenschappen van soorten te
allemaal aan het veranderen; door landbouw,
kijken. ,,Daarbij komt men vaak niet verder
verkeer en industrie is stikstof in steeds
dan de cirkelredenering dat specialisten het
grotere delen van de wereld geen beperkende
moeilijk hebben en generalisten steeds alge-
factor meer. Dat is terug te zien in de veran-
mener worden,” zegt Michiel Wallis de Vries,
dering van de vlinderfauna, meent Wallis de
buitengewoon hoogleraar Ecologie aan de
Vries. ,,De snel groeiende en mobiele soorten
Wageningen University. ,,Die cirkel hebben
van een stikstofrijke omgeving nemen nu in
we nu doorbroken met een uitgebreide ana-
aantal toe en verspreiden zich over een groter
lyse van de eigenschappen van dagvlinders
gebied. Anderzijds hebben de langzaam
in Noordwest-Europa en dat heeft verras-
groeiende vlindersoorten, afkomstig van
sende inzichten opgeleverd.”
voedselarme milieus, het nu dubbel moeilijk.
De inzichten uit het onderzoek kunnen
Niet alleen verdwijnt hun leefgebied, maar
goed worden gebruikt om indicatoren voor
Uit zijn onderzoek naar de eigenschappen
omdat ze minder mobiel zijn, hebben ze het
biodiversiteit beter te koppelen aan veran-
van Europese dagvlinders concludeert Wallis
ook nog extra moeilijk om uit te wijken naar
deringen in milieu en landschap. (Bron: De
de Vries dat onder meer voedselbeschik-
geschikte plekken elders”.
Vlinderstichting)
16 LIMBURGS MILIEU
Jouw foto in dit tijdschrift? Ben jij iemand die graag de natuur intrekt om foto’s te maken? En zou je het leuk vinden als je foto’s gepubliceerd worden? Stuur ons dan jouw mooiste foto door. Wij plaatsen jouw beste natuurfoto in een volgende editie van Limburgs Milieu. Uiteraard met naamsvermelding. De foto’s moeten gemaakt zijn in Limburg en natuur, milieu of
Stuur je foto per e-mail naar:
[email protected]
landschap als thema hebben. Alleen digitaal aangeleverde foto’s
o.v.v. ‘foto Limburgs Milieu’.
(>3 MB) worden geplaatst. Geef tevens een korte omschrijving
Onderstaande prachtige natuurfoto van een wilgenkatje is
van de foto.
in maart 2014 gemaakt door Robert Reiters in de buurt van
Door je foto in te sturen, geef je de Milieufederatie Limburg
Maastricht. De bloem van de wilg heeft de vorm van een katje
toestemming om deze eenmalig te plaatsen in dit tijdschrift,
en groeit uit de zijknoppen van een eenjarige twijg.
vrij van vergoeding maar uiteraard altijd met naamsvermelding.
Stichting Milieufederatie Limburg 17
Achtste editie Boergondisch feestmaal Onder de naam ‘Boergondisch feestmaal’ vindt dit jaar voor de achtste keer de landelijke campagne plaats om mensen op culinaire en educatieve wijze kennis te laten maken met biologisch eten uit de eigen omgeving. Boer, boerin en chef-kok verwelkomen hun gasten aan mooi gedekte lange tafels in de wei, stal of boerenschuur. Sommige koks koken dit jaar niet alleen met
heer, maakt onderdeel uit van het culinaire
Erf en het Netwerk Biologische InfoCentra.
de verse biologische oogst van de boerderij
programma. Het thema ‘wild’ voegt dit jaar
Het is gericht op duurzaam consumeren,
maar zetten ook wilde planten en wilde
bijzondere en unieke smaken toe.
het bewustmaken van de oorsprong van ons
ganzen op het menu. Een excursie over de
Het Boergondisch feestmaal is een initiatief
voedsel en het verbinden van ‘smaak,
landerijen, met de boer of tuinder als gast-
van biologische boeren, Stichting Van Eigen
authenticiteit en regionaliteit’ met producten van biologische boerenbedrijven uit de eigen regio. Informatie over het Boergondisch feestmaal, de boerderijen en de reserveringsmogelijkheden zijn te vinden op de website www.vaneigenerf.nl. Ruim 7.500 mensen waren de afgelopen acht edities te gast op verschillende
Foto: Maria van Boxtel
boerderijen door heel Nederland. Ze kregen een rondleiding bij de biologische boer en schoven aan voor een smakelijke maaltijd. Ook bedrijven boekten een feestmaal als exclusief arrangement voor een jubilaris, bij een afscheid of om speciale klanten te fêteren.
Nieuw project: Kippen in de stad Afgelopen zomer opende Jort Kelder de eerste miniRondeelboerderij genaamd ’t Ei-land op de Zuidas in Amsterdam. Tweehonderd kippen bevolken nu het zakelijke hart van Nederland. Het project toont dat je midden in een stadse omgeving verantwoord - ecologisch, diervriendelijk en winstgevend - grootschalig kippen kunt houden. Het doel van ’t Ei-land is om consumenten te laten zien dat
Rondeeleieren hebben zowel de goedkeuring van de Dieren-
duurzame voedselproductie en duurzame energie prima samen
bescherming (drie sterren Beter Leven) als het Milieukeurmerk.
kunnen gaan in de stad. Het miniRondeel is een ontmoetingsplek
Samen met biologische eieren is dit ei daarom een verantwoorde
voor bedrijven, buren, duurzame initiatieven en voorbijgangers
keuze. Het miniRondeel wekt zelf stroom op met zonnepanelen, de
die meer willen weten over duurzame voedsel- en energie-
kippen krijgen duurzaam geproduceerd kippenvoer en de vruchtbare
productie. In en rondom het miniRondeel worden de komende
tuinmest wordt gebruikt voor moestuintjes. (Bron: Natuur & Milieu)
gehouden. Niet iedere kip is geschikt voor de stad. Het gebruikte ras, het Franse NOVO-generation, is een kip met een rustig karakter. De kip is echter levenslustig genoeg om geen schuwe kip te zijn. De kippen komen uit een opfokstal waar klimaat, licht en gewenning aan de stadse natuur al heeft plaatsgevonden. Opvallend detail: alle kippen in ’t Ei-land heten Toos. Wie wil, kan een kip adopteren. De eieren zijn exclusief verkrijgbaar bij Albert Heijn en worden onder meer verwerkt door La Place, KLM en Hutten catering. 18 LIMBURGS MILIEU
Foto: Bas Arps
twee jaar activiteiten, evenementen, exposities en workshops
Biologisch eten tijdens de Bio10daagse Wie van écht lekker en gezond eten houdt, kan van 18 t/m 27 september zijn hart ophalen. Tien dagen lang is het extra genieten van biologisch eten in de supermarkt, de speciaalzaak en bij de boer. Er zijn allerlei leuke acties waarbij mooie prijzen te winnen zijn en je kunt profiteren van aantrekkelijke aanbiedingen. Kookliefhebbers kunnen meedoen aan een kookwedstrijd, er is een spaaractie met biologische keurmerken en je kunt stemmen op je favoriete bio-product en bio-winkel. De meest inspirerende inzendingen worden beloond met heerlijke biologische boodschappenpakketten van 50 euro. ‘Samen eet het lekkerst’ is dit jaar het thema van de Bio10daagse. Eten is voor de meeste mensen niet iets functioneels, maar een sociale en leuke bezigheid. Ook willen steeds meer mensen weten waar hun voedsel vandaan komt en zoeken veel consumenten het contact met de producent op. Daarom staan samen koken, samen eten en samen op de fiets naar de boer centraal. Ook het zoeken naar combinaties van producten, smaken en gerechten die goed samengaan, krijgt volop aandacht tijdens de Bio10daagse. Meer info vind je op de website: www.bio10daagse.nl.
Slim gebruik auto kan CO2-uitstoot fors verminderen Door de auto slimmer te gebruiken kan de CO 2 -uitstoot van het Nederlandse wagenpark met enkele tientallen procenten omlaag, aldus Milieu Centraal. Nederland moet daarom veel meer inzetten op zuinig autogebruik. Het economisch bureau van ING publiceerde vorig jaar een rapport waaruit bleek dat de CO 2 -uitstoot per gereden kilometer van het Nederlandse wagenpark in de afgelopen twintig jaar nauwelijks is gedaald, hoewel nieuwe auto’s steeds zuiniger worden. Een zuinige rijstijl alleen bespaart gemiddeld
De uitstoot van koolstofmonoxide (CO),
open ramen te rijden alvorens de airco in
tien procent brandstof. Zo’n rijstijl kenmerkt
koolwaterstoffen en roetdeeltjes (fijnstof)
te schakelen. Airco’s met climate control
zich door enkele eenvoudige handelingen:
kan door airco zelfs meer dan verdubbelen.
verhogen het brandstofverbruik minder dan
schakel zo vroeg mogelijk over naar een
Een automobilist bespaart dus veel brand-
gewone airco’s, doordat ze uitschakelen als
hogere versnelling tijdens het rijden en rijd
stof door de airco alleen in te schakelen
de gewenste temperatuur is bereikt.
daarna met een gelijkmatige snelheid met
als het echt nodig is. De temperatuur in de
een laag toerental in de hoogste versnelling.
auto daalt al snel door enkele minuten met
Ruim een op de drie autoritten is korter dan
De juiste bandenspanning bespaart circa drie
vijf kilometer. Juist korte autoritten in de
procent brandstof en dus ook CO2-uitstoot.
stad zorgen voor extra brandstofverbruik en
Milieu Centraal raadt aan om maandelijks de
uitstoot van vervuilende stoffen zoals CO2,
bandenspanning te controleren
doordat de motor nog koud is en er vaak
Door hoge snelheden te vermijden, bespaart
wordt opgetrokken en afgeremd (bijvoor-
een automobilist daarbovenop nog eens
beeld bij stoplichten). Door deze ritten te
veel brandstof. Bij een snelheid van 100
vervangen door de fiets kan gemiddeld
kilometer per uur is de CO2-uitstoot twintig
honderd euro per auto per jaar bespaard
procent lager dan bij 120 kilometer per uur.
worden aan brandstofkosten. Het gaat dan
De besparing ten opzichte van 140 kilome-
om zo’n 185 kilo CO2. Op die manier kan de
ter per uur is zelfs ruim veertig procent. Een ingeschakelde airconditioning verhoogt
CO2-uitstoot van het Nederlandse wagenpark met nog eens acht procent omlaag.
het brandstofverbruik met circa 30 procent.
(Bron: Milieu Centraal) Stichting Milieufederatie Limburg 19
Natuur Grubbenvorst krijgt beschermde status De natuur rondom Landgoed De Steegh in Grubbenvorst krijgt de goudgroene status, de hoogste natuurwaarde in de provincie Limburg. Opvallend is dat het landgoed ligt in een gebied waar ook een nieuwe megastal is gepland met 30.000 varkens en 1,1 miljoen kippen. De intentieverklaring om het gebied de goudgroene status te geven is op 22 augustus ondertekend door alle betrokken partijen. Dat zijn Waterschap Peel en Maasvallei, de gemeente Horst aan de Maas, landgoedeigenaar Breukers en de Provincie Limburg. Landgoed De Steegh is een uniek stuk
ontwerp POL 2014 wordt een gedeelte
Noord-Limburg. Het is een fraai uitloop-
van het landgoed betiteld als goudgroene
gebied voor de kern Grubbenvorst en tevens
natuur, het overige als zilvergroene natuur.
de verbinding naar het natuurgebied Kalden-
Volgens gedeputeerde Patrick van der Broeck
broek. De Provincie Limburg kent de natuur
voorziet het nieuwe POL in de behoefte om
rondom het feeërieke landgoed nu de hoogste
zowel kwetsbare natuur te beschermen als in
natuurstatus toe. Het is het eerste project in
het stimuleren van ontwikkelingen.
Limburg waarbij het nieuwe beleid voor het
Landgoed De Steegh maakt deel uit van het
herbegrenzen van natuurzones zichtbaar
uitvoeringsprogramma Maasgaard. Het be-
wordt. Het toekennen van de goudgroene
houdt zijn unieke karakter zonder ingeklemd
status aan 5,93 hectare van het in totaal
te worden binnen de grootschalige ‘rode’
13,67 hectare omvattende landgoed geeft
ontwikkelingen die in de regio plaatsvinden
aan deze natuur de hoogste prioriteit.
zilvergroen en bronsgroen. Goudgroen staat
zoals de omstreden megastal in Grubben-
De Limburgse natuur wordt in het nieuwe
voor de ‘parels’ van de Limburgse natuur.
vorst. Het landgoed blijft een oase van rust
Provinciaal Omgevingsplan (POL 2014)
Deze categorie krijgt de hoogste prioriteit. In
waar natuurontwikkeling en natuurbeleving
verdeeld in drie categorieën: goudgroen,
het door Gedeputeerde Staten vastgestelde
vrij baan krijgen. (Bron: Provincie Limburg)
Inrichtingsplan Mariapeel onder de loep Op initiatief van de Provincie gaat Staatsbosbeheer samen met omwonenden en Waterschap Peel en Maasvallei het inrichtingsplan voor de Mariapeel (een hoogveengebied van 1.400 hectare in Horst aan de Maas) nog eens onder de loep nemen. Daartoe wordt een adviescommissie in het leven geroepen onder leiding van oud PvdA-Tweede Kamerlid Servaas Huys uit Grubbenvorst, tevens oud-voorzitter van de landinrichtingscommissie Peelvenen. Doel van het inrichtingsplan is om de hoogveenvorming in de Mariapeel weer te reactiveren. Maar de voorgestelde maatregelen stuiten op weerstand van de omgeving. Omwonenden hebben veel moeite met de voorgestelde boskap en vrezen bovendien overlast van muggen door de voorgestelde waterpeilverhoging. Gedeputeerde Patrick van der Broeck wil helderheid verkrijgen over wat er leeft. ,,Welke alternatieven zijn er, hoe wordt gedacht over de doelen en de inrichting van de Mariapeel? Laten we met elkaar om de tafel gaan zitten en een open gesprek aangaan”. Vandaar het initiatief van de Provincie Limburg om een commissie in te stellen. Het voorstel is inmiddels omarmd door de betrokken partijen. De eerder ingediende vergunningaanvragen - in het kader van de Waterwet, de
De commissie zal bestaan uit vertegenwoordigers van: stichting
Wet natuurbescherming en de omgevingsvergunning - worden door
Behoud Natuurlijk Helenaveen, dorpsraad Griendtsveen, Werkgroep
partijen ingetrokken. Districtshoofd Marniks Maris van Staatsbosbe-
Behoud de Peel, gemeente Horst aan de Maas, Waterschap Peel en
heer benadrukt: ,,Het landinrichtingsplan is het uitgangspunt, Natura
Maasvallei, Staatsbosbeheer en de Provincie. De eerste bijeenkomst is
2000 doelen worden door alle partijen eveneens onderkent, nu nog
gepland in september. De opdracht is te komen tot een eensluidend
op een goede manier de maatregelen oppakken zodat het eindresul-
advies over de inrichting van de Mariapeel. Deze zal dan het huidige
taat haalbaar wordt”.
plan vervangen. (Bron: Provincie Limburg)
20 LIMBURGS MILIEU
STICHTING MILIEUFEDERATIE LIMBURG
Samen voor een mooi en duurzaam Limburg
Bestuur Stichting Milieufederatie Limburg zoekt penningmeester (m/v) De Milieufederatie is dé provinciale belangenbehartiger voor natuur, milieu en landschap in Limburg. Tevens bundelt zij alle krachten in Limburg die de omslag naar een duurzame samenleving willen verwezenlijken. Dat doet zij samen met circa 100 natuur- en milieuorganisaties in Limburg. Het bestuur van de Stichting Milieufederatie Limburg is belast met het besturen van de Milieufederatie en wordt daarin bijgestaan door een professioneel bureau van tien medewerkers dat zetelt in het GroenHuis in Roermond. Op dit moment heeft het Dagelijks Bestuur een vacature voor een penningmeester. INHOUD VAN DE FUNCTIE
WAT BIEDEN WIJ?
Als penningmeester ben je op financieel gebied de gesprekspartner
- De kans om je in te zetten voor natuur, milieu en landschap in
van de directeur en de accountant, waarbij je toezicht houdt op de hoofdlijnen. Je vergadert vijf keer per jaar met het dagelijks bestuur en drie keer per jaar met het algemeen bestuur van de Milieufederatie.
Limburg; - De mogelijkheid om actief te werken aan verbetering van de eigen leefomgeving; - De gelegenheid nieuwe mensen te ontmoeten en je netwerk uit
WIE ZOEKEN WIJ? - Je hebt bij voorkeur ervaring met financieel beleid van (non) profitorganisaties; - Je hebt ervaring met het op afstand besturen van een bureauorganisatie die over een professionele afdeling financiën beschikt;
te breiden; - Een onkostenvergoeding voor het bijwonen van de vergaderingen; - Een gratis abonnement op het tijdschrift Limburg Milieu; - Een jaarlijks bestuursuitstapje.
- Je hebt kennis en inzicht in financiële processen, weet de overige bestuurders te adviseren over jaarrekening, begroting e.d. Weet
MEER INFORMATIE
welke informatie nodig is om financieel beleid te volgen en te
Heb je interesse in deze bestuursfunctie bij de Milieufederatie
controleren;
Limburg of wil je meer informatie, neem dan contact op met de
- Je voelt je betrokken bij lokale natuur- en milieuorganisaties in de
voorzitter, Marieke Kruit, tel. 077-474 18 23 of e-mail:
[email protected]
regio.
ACTIVITEITENOVERZICHT 2014 Natuur en milieu zijn volop in beweging. Onderstaand vind je een overzicht van activiteiten en evenementen die de Milieufederatie in 2014 organiseert. Voor meer informatie over deze activiteiten, kun je de Milieufederatie op Twitter of Facebook volgen.
Oktober 04-10 Achterbandag
Oktober 25-10 Nacht van de Nacht
Tijdens de Nacht van de Nacht worden op honderden plaatsen in Nederland activiteiten georganiseerd die de schoonheid van echte duisternis benadrukken. De Nacht van de Nacht is een jaarlijks terugkerend evenement en wordt georganiseerd door De Natuur en Milieufederaties. Dit jaar vindt de jubileumeditie plaats. Voor de 10de keer kan iedereen genieten van de duisternis tijdens de Nacht van de Nacht.
D e Milieufederatie Limburg organiseert jaarlijks een leerzame en interessante bijeenkomst voor de aangesloten groepen. Dit jaar is het thema: Grensmaas.
04-10 Afscheidsreceptie Toine Wuts Zo’n 15 jaar werkte Toine Wuts bij de Milieufederatie Limburg. Op zaterdag 4 oktober neemt hij - wegens gezondheidsredenen - afscheid van de federatie. De receptie is alleen voor genodigden.
Stichting Milieufederatie Limburg 21
Bijengif ook gevaarlijk voor vogels Niet alleen bijen sterven massaal door de schadelijke effecten van landbouwbestrijdingsmiddelen, ook vogels lopen groot gevaar. Onderzoekers hebben een verband gevonden tussen het gebruik van de middelen en de lokale achteruitgang van vogels als de spreeuw, veldleeuwerik, boerenzwaluw en ringmus. Vijf Nederlandse biologen hebben hun bevindingen gepubliceerd in het
land, blijken in bepaalde gebieden sterk terug te lopen. Daar waar
wetenschappelijke tijdschrift Nature. Ze stellen vast dat er minder
imidacloprid in het oppervlaktewater boven de 20 nanogram per liter
vogels zijn in gebieden waar insecticiden in hoge concentraties in
komt, neemt het aantal vogels af. Eén nanogram is een miljardste gram.
oppervlaktewater zitten. Op plaatsen met lagere concentraties gebeurt
Hoe meer insecticide in het water, hoe groter de afname van vogels. In
dat niet of veel minder. Volgens de wetenschappers is dit een buiten-
enkele gebieden, zoals het Westland, worden door de waterschappen
gewoon alarmerende trend en moeten zo snel mogelijk maatregelen
hoge concentraties imidacloprid in het water aangetroffen, soms tot
worden genomen. Vogelbescherming Nederland heeft geschokt
1.000 nanogram per liter. Dat is vijftien keer het toegestane maximum.
gereageerd op de uitkomsten van de studie. De organisatie vraagt de politiek om het schadelijke landbouwgif imidacloprid per direct te
Imidacloprid is bekend geworden als ‘bijengif’. Het zenuwgif wordt
verbieden
wereldwijd op grote schaal toegepast in de landbouw ter bestrijding
Zeker vijftien vogelsoorten die deels afhankelijk zijn van het boeren-
van insecten in de land- en tuinbouw. Imidacloprid wordt al jaren in verband gebracht met bijensterfte. Om dit uit te zoeken is er in de EU per 1 december 2013 een verbod van twee jaar ingesteld op het gebruik van het middel op (bloeiende) gewassen die voor bijen aantrekkelijk zijn. Volgens de Nederlandse biologen is het huidige EU-moratorium op de toepassing van imidacloprid te beperkt. Volgens hen zitten er te hoge concentraties in het oppervlaktewater waar de insecten opgroeien die voedselbron zijn voor vele organismen. Dus niet alleen voor vogels. Bayer, de Duitse fabrikant van imidacloprid, trekt de studie in twijfel. Volgens het bedrijf hebben de onderzoekers onvoldoende gekeken naar andere mogelijke oorzaken van dalende vogelpopulaties, zoals klimaatverandering en voeding. (Bron: Nature en Trouw)
Meldpunt Wildlife Crime van start Wildlife crime komt niet alleen voor in het buitenland, maar gebeurt ook in eigen land. Met enige regelmaat komen er meldingen binnen dat dieren moedwillig gedood of gevangen worden. Of dat hun nesten vernield worden. Waarschijnlijk is dit slechts het topje van de ijsberg. Hoe vaak en waar wildlife crime plaatsvindt is nog onduidelijk. Daarom is het meldpunt www.wildlifecrime.nl opgericht. Wildlife crime is de Engelse benaming voor
zangvogels (putters, sijsjes, vinken) zijn vaak
slachtoffer worden. Ze kunnen ernstig ziek
het schade aanrichten aan in het wild
slachtoffer van wildlife crime. Eén van de
worden, gewond raken of zelfs doodgaan
levende dieren, in Nederlandse vaktaal:
redenen dat mensen wilde dieren doden, is
door bijvoorbeeld gif te eten dat bestemd is
vervolging wilde fauna. Regelmatig krijgen
om andere dieren zoals jachtwild, weide-
om roofvogels te doden, ook kunnen ze in
buitengewoon opsporingsambtenaren
vogels, pluimvee of duiven te beschermen.
een klem of val lopen. Meer informatie vind
(boa’s) en politieagenten meldingen van
Het Burgermeldpunt Wildlife Crime moet
je op de website www.wildlifecrime.nl.
wilde dieren die vervolgd zijn. Toch weten
inzicht verschaffen in wat waar gebeurt en
we niet exact hoe vaak het voorkomt. Dit
in welke omvang. Ook wil het meldpunt
komt omdat daders hun illegale activiteiten
opsporingsinstanties en overheden voorzien
goed weten te verbergen en omdat
van informatie zodat zij gericht actie
vervolging vaak lastig te herkennen is. Met
kunnen ondernemen. Het verstoren, doden
name dieren als buizerd, havik, torenvalk,
of vangen van wilde dieren is immers
kiekendief, steenmarter, vos, das, roek en
strafbaar. Ook huisdieren kunnen ongewild
22 LIMBURGS MILIEU
Meer duurzame energie door strengere eisen kolencentrales Milieuorganisaties zijn verheugd dat minister Kamp van Economische Zaken strengere eisen stelt aan kolencentrales. ,,Omdat de oudere, vervuilende centrales niet kunnen voldoen aan de nieuwe eisen, betekent dit dat ze zullen moeten sluiten”, aldus Tjerk Wagenaar, directeur Natuur & Milieu. De vervuilende kolencentrales zijn natuur- en
met de mededingingswet. ‘Dit alternatief
plaatsing van windmolens en zonnepanelen
milieuorganisaties (onder wie de Natuur en
doet recht aan de doelen in het energieak-
in ons land en als gevolg daarvan minder
Milieufederaties) al langer een doorn in het
koord’, zo meent Kamp. In 2020 wil het
oog. Zij pleiten voor een schone energievoor-
kabinet 14 procent van alle energie in
CO2-uitstoot”, aldus de minister. Volgens Kamp hebben bijna alle betrokken partijen
ziening in Nederland. ,,De strenge nieuwe
Nederland duurzaam opwekken. ,,We zetten
aangegeven dat ze meewerken aan de
eisen nekken die vervuilende centrales, want
de komende jaren daarom flink in op
plannen.
zij kunnen nooit hieraan voldoen. Zo komt er ruimte voor schone, nieuwe energiebronnen. Door de rendementseis op te schroeven en in de wet te verankeren, kiest de minister voor de minder vervuilende alternatieven”, aldus een woordvoerder van Greenpeace. Minister Kamp komt uitgerekend nu met strengere eisen voor kolencentrales om alsnog de milieuwinst te boeken waarop was gerekend in het energieakkoord waarin staat dat ‘vijf oudere kolencentrales dichtgaan’. Sluiting mag echter niet van de Autoriteit Consument & Markt, omdat dat strijdig is
Nieuwe coöperatie De Groene Wijk Duurzaam in oprichting In 2013 is op initiatief van de wijkraad De Groene Wijk - waartoe de wijken Douve Weien en Caumerveld in Heerlen behoren - het initiatief genomen om te onderzoeken of en hoe duurzaamheid in de wijken bevorderd zou kunnen worden. Vervolgens is in samenspraak met de gemeente Heerlen een en ander verder in gang gezet. In eerste instantie is ingezet op twee sporen, namelijk het zoeken van
bemiddelen bij het aanbieden van energiebesparende producten en
geïnteresseerden voor een werkgroep duurzaamheid en het peilen van
diensten aan individuele leden en bij het gezamenlijk inkopen van
de interesse van de inwoners van de wijken voor zonnepanelen. Een
energie en/of producten en diensten;
werkgroep kon snel geformeerd worden en deze is aan de slag gegaan
- De Groene Wijk Duurzaam wil een lokaal energiebedrijf organiseren
met een actie rondom de zonnepanelen. De respons op het thema
met als doel het bevorderen van het gebruik van windenergie,
zonnepanelen was bemoedigend genoeg om na afsluiting hiervan door
zonne-energie en andere vormen van duurzame energie; ook wil het
te praten over verdere mogelijkheden. Een tweetal enquêtes inzake
met en voor zijn leden duurzame initiatieven uitvoeren en onder-
duurzaamheid zijn onder de buurtbewoners verspreid. De werkgroep
steunen, zodat de leden onder gunstige condities duurzame energie,
heeft een document vervaardigd over waarom, wat en hoe de
warmte of andere producten kunnen afnemen en produceren.
coöperatie het wil aanpakken om duurzaamheid in de wijken te bevorderen.
Of deze ambities waargemaakt kunnen worden, is in hoge mate
Al deze initiatieven vinden plaats onder de naam De Groene Wijk
afhankelijk of dit weerklank vindt bij de inwoners van de wijken en
Duurzaam. Daarbij hanteren de initiatiefnemers de komende tijd de
niet te vergeten de bevlogenheid en vasthoudendheid van de
volgende ambities:
werkgroep(leden). De werkgroep heeft er zin in en wil aan de slag om
- De Groene Wijk Duurzaam verricht (markt)onderzoek naar (nieuwe)
de ambities de komende tijd invulling te geven. Hiertoe is contact
mogelijkheden van verduurzaming, geeft waar mogelijk/nodig
gezocht met een aantal partijen waaronder Zuyd Hogeschool en
technisch en financieel advies hieromtrent en doet aan voorlichting;
Mijnwater BV. Binnenkort zal een besluit worden genomen over de
- De Groene Wijk Duurzaam heeft als doel het onderzoeken, kiezen en
prioriteiten voor eind 2014 en 2015. Stichting Milieufederatie Limburg 23
Tweede Kamer wil betere bescherming drinkwaterbronnen De Tweede Kamer heeft onlangs twee moties aangenomen waarmee drinkwaterbronnen beter worden beschermd. Naar aanleiding van een motie van Jacobi (PvdA) en Van Veldhoven (D66) krijgt drinkwater in de Structuurvisie Ondergrond (STRONG) die in 2015 verschijnt, de status van nationaal belang. Daarnaast wordt de juridische verankering van de bescherming van drinkwaterbronnen grondwater en oppervlaktewater ten behoeve van de drinkwatervoorziening, geregeld dankzij een motie van Smaling (SP). Drinkwater wordt voortaan meegenomen
de ondergrond waarin drinkwatervoorzie-
Volgens Vewin zouden de gebiedsdossiers
in ruimtelijke plannen voor de onder-
ning bovenaan staat”, aldus een woord-
wettelijk verankerd moeten worden in
grond. Dat is cruciaal, want ook energie
voerder van Vewin.
de Omgevingswet. In de Tweede Kamer
(bijvoorbeeld schaliegas) wordt door
Uit diverse recente rapporten blijkt dat de
is daarom aan de minister gevraagd de
sommige partijen gezien als nationaal
kwaliteit van drinkwaterbronnen onder
doorwerking van de gebiedsdossiers te
belang. Door drinkwater dezelfde status
druk staat. De Beleidsnota Drinkwater die
verankeren en het instrument wettelijk
te verlenen, kunnen de belangen beter
in april verscheen, meldt dat spoedig extra
vast te leggen. Ook moet een betere
worden beschermd. Minister Kamp van
maatregelen nodig zijn om de kwaliteit van
ruimtelijke bescherming van winningen
Economische Zaken beloofde in juni tijdens
drinkwaterbronnen veilig te stellen.
via bestemmingsplannen van gemeenten
een Kamerdebat waterwingebieden en
Het RIVM publiceerde dit voorjaar het
geborgd worden.
grondwaterbeschermingsgebieden tot een
evaluatierapport gebiedsdossiers drink-
Het veilig stellen van drinkwaterbronnen
maximale diepte van 1.000 meter vrij te
waterwinningen. In dit rapport is de
dreigt in Nederland tussen wal en schip te
stellen voor schaliegaswinning. Of dat voor
kwaliteit van alle drinkwaterwinningen
vallen. Doordat Drinkwaterwet en de Wet
de bescherming van drinkwaterbronnen
(236 stuks) beoordeeld. Tevens is in kaart
Bodembescherming niet goed op elkaar
voldoende is, moet nog blijken.
gebracht welke maatregelen nodig zijn om
aansluiten, is er onduidelijkheid over de
De Vereniging van Drinkwaterbedrijven Ve-
de kwaliteit te behouden of te verbeteren.
noodzaak om maatregelen te treffen. Het
win is blij met de steun vanuit de Tweede
De resultaten zijn alarmerend. Uit de
ministerie van Infrastructuur en Milieu
Kamer. ,,Minister Schultz heeft altijd
evaluatie blijkt dat voor circa de helft van
onderzoekt hoe de afstemming tussen de
gezegd dat zij drinkwater als nationaal
alle winningen maatregelen nodig zijn.
verschillende wetten kan worden verbeterd.
belang ziet, maar het was nergens juridisch
Daarvoor zijn uitvoeringsprogramma’s
Verder is het milieubeschermingsbeleid
vastgelegd. Daar komt nu verandering in,
opgesteld.
onvoldoende verankerd in lokaal ruimtelijk
maar we zijn er nog niet. Een duurzame
Vewin wijst er verder op dat de gebieds-
beleid. Hierdoor is er onvoldoende aandacht
drinkwatervoorziening vraagt ook om een
dossiers geen enkele wettelijke verankering
voor de bescherming van drinkwaterbronnen
gebruiksladder c.q. verdringingsreeks voor
hebben, waardoor deze te vrijblijvend zijn.
als nieuwe ruimtelijke activiteiten worden ontwikkeld. Het feit dat water nu de status van nationaal belang heeft gekregen, is een stap in de juiste richting. In recent verschenen nota’s worden diverse maatregelen genoemd om drinkwaterbronnen te beschermen. Zo is er behoefte aan concrete handvatten over wat er wel en niet is toegestaan binnen grondwaterbeschermingsgebieden. Ook de kwaliteit en afwerking van boringen in het algemeen en ondergrondse energiesystemen in het bijzonder moet worden gereguleerd. Daarnaast kan de inventarisatie en aanpak van illegale bodemenergiesystemen bedreigingen in kaart brengen. Ook microverontreinigingen (zoals restanten van geneesmiddelen) moeten aangepakt worden. Ten slotte is een algehele reductie van gewasbeschermingsmiddelen en nitraat essentieel. (Bron: Waterforum Online)
24 LIMBURGS MILIEU
Stimuleringsregeling ‘asbest eraf, zonnepanelen erop’ langer en ruimer De huidige Stimuleringsregeling ‘asbest eraf, zonnepanelen erop’ is verruimd en verlengd om het beoogde resultaat van 4 miljoen vierkante meter asbestsanering te behalen. Vanaf 1 juli kunnen naast agrariërs ook voormalige agrarische ondernemingen en eigenaren van een voormalig agrarisch bouwblok gebruikmaken van de aangepaste regeling. Om ervoor te zorgen dat zoveel mogelijk asbest wordt verwijderd, is door de provincies gezocht naar mogelijkheden om tussentijds het effect van de regeling te vergroten. Ook is onderzocht wat de effecten zijn van het tussentijds wijzigen van de regeling op reeds lopende aanvragen en reeds afgeronde aanvragen. Op basis van deze onderzoeksresultaten is besloten om de subsidieregeling in de provincie Limburg te verruimen. Bert Kersten, gedeputeerde voor duurzaamheid en energie, is verheugd over de aanpassing van de Stimuleringsregeling. ,,Nu wordt een bredere doelgroep bereikt. Daarnaast wordt de terugverdientijd van de zonnepanelen korter en dus een stuk aantrekkelijker. Ik nodig dan ook de Limburgers die door deze wijziging nu wél in aanmerking komen, van harte uit om van deze regeling gebruik te maken”. De wijzigingen zijn: - De subsidie is verhoogd van 3 euro naar 4,50 euro per m² asbest dak; - Minimum oppervlakte van 400 m² is verlaagd naar 250 m² te saneren asbest dak; - Plaatsingseis van minimaal 15 kW-piek is verlaagd naar
Voor de nieuwe doelgroepen handhaaft de provincie een
5 kW-piek zonnepanelen;
subsidieplafond van 30 procent. Hiermee blijft de regeling in
- Maximale subsidiebedrag per aanvrager is verhoogd van
hoofdzaak gericht op actieve agrarische bedrijven. Door de
7.500 naar 15.000 euro; - De looptijd van de regeling is met een jaar verlengd. Dit
aanpassing krijgt een grotere groep inwoners van het buitengebied echter de mogelijkheid om met subsidie asbest te
betekent dat de uitvoering van de regeling loopt tot en met
saneren, voordat het voorgenomen wettelijke verbod op
31 december 2015;
bezit van asbest in 2024 ingaat.
- De doelgroep is verruimd naar voormalige agrariërs en
Meer informatie over de regeling en de wijzigingen kun je
eigenaren van een voormalig agrarisch bouwblok.
vinden op de website www.limburg.nl/asbestvanhetdak.
Stichting Milieufederatie Limburg 25
Kort nieuws LIMBURGS PARLEMENT WIL NIEUW BELEID DUURZAME ENERGIE Het Limburgse provinciebestuur moet nog dit jaar komen met nieuw beleid voor duurzame energie. Het Limburgs Parlement heeft daarover bijna unaniem een motie van D66 en GroenLinks aangenomen. Alleen PVV stemde tegen. Aanleiding voor de motie zijn enkele grote projecten voor duurzame energie die niet van de grond komen. Het gaat onder meer om twee energiecentrales in Maastricht en Venlo. Daarvoor heeft de provincie 7,5 miljoen euro subsidie uitgetrokken. Ook het groene restwarmtenet in SittardGeleen stagneert. Andere nieuwe projecten zouden kunnen zijn: het verduurzamen van bestaande gebouwen en woningen en het fabriceren van biogas van mest en andere agrarische restproducten. DUURZAME FACELIFT VOORMALIG BELASTINGKANTOOR ROERMOND
WATERSCHAP LUIDT NOODKLOK NA EXTREEM WEER IN JULI
De eigenaar van het voormalige belastingkantoor aan de Godsweer-
Waterschap Roer en Overmaas heeft de noodklok geluid na de
dersingel heeft het initiatief genomen om het gebouw en de
hevige regenval in juli. Volgens het waterschap moet er meer
omgeving daarvan te transformeren in een duurzame, prettige
aandacht komen voor kleinere beekjes. Ook moeten er meer
woon- en werkomgeving. Samen met de gemeente, de provincie,
buffergebieden komen die onder water kunnen lopen bij overstro-
NS, Veolia en andere eigenaren in het gebied krijgt het gebouw een
mingen als gevolg van hevige regenval. Watermanagement verdient
duurzame impuls. Aspecten die worden betrokken bij de transfor-
een plek hoog op de agenda van de overheid, aldus het waterschap.
matie zijn: energiebesparing, energieopwekking, hergebruik van
De verwachting is dat extreme weersomstandigheden vaker kunnen
materialen en groene gevels.
voorkomen door het veranderende klimaat.
(advertentie)
U een kans… Zij een kans De Nationale Postcode Loterij is de grootste goededoelenloterij van Nederland. Sinds 1989 is ruim 4,1 miljard euro geschonken aan 90 organisaties die zich inzetten voor de bescherming van mens en natuur. Met de bijdrage van de loterij kunnen De Natuur- en Milieufederaties zich in de 12 provincies voor natuur, milieu en landschap inzetten. Waardoor bijvoorbeeld zeldzame dagvlinders kunnen blijven bestaan.
Meedoen is eenvoudig,
21766 Adv_Nat&MilFed_210x143 AvS.indd 1
26 LIMBURGS MILIEU
Foto: Lars Soerink/FN
bel 0900 300 1500 (10cpm) of meld u aan via www.postcodeloterij.nl. Voor € 11,75 per lot speelt u al mee. Alvast hartelijk dank voor uw deelname.
11-04-14 09:55
ABP moet pensioengeld fossielvrij investeren Zeventien maatschappelijke organisaties - onder wie De Natuur en Milieufederaties - roepen Nederlands grootste pensioenfonds ABP op te stoppen met het investeren van Nederlands pensioengeld in de fossiele industrie zoals olie-, kolen- en gasbedrijven. De oproep is een initiatief van Fossielvrij NL dat begin september een brief stuurde naar het bestuur van ABP. De brief is onder meer ondertekend door
hun geld uit fossiele brandstoffen te
De komende maanden zullen de ver-
Oxfam Novib, Greenpeace en Milieudefensie.
divesteren.
schillende ondertekenaars van de brief
Alle ondertekenaars hebben samen een
een duidelijke stem laten horen voor
achterban van ongeveer 1 miljoen mensen.
,,Met de uitkomsten van het VN-rapport
de transitie naar een duurzame, fossiel-
Zij wijzen het ABP op haar maatschappelijke
in het achterhoofd is het niet alleen
vrije economie. Zo doen verschillende
verantwoordelijkheid en vragen het fonds
onaanvaardbaar maar ook kortzichtig
organisaties mee aan de ‘Peoples
geld terug te trekken uit bedrijven zoals
om in de fossiele industrie te investeren”,
Climate Mobilisation’ van 19 tot en met
Shell, Exxon Mobil en Chevron. De onder-
aldus Liset Meddens, coördinator Fos-
21 september. Voorafgaand aan de
tekenaars van de brief maken zich niet
sielvrij NL. ,,Bovendien ligt er een enorme
speciale VN-klimaattop in New York
alleen zorgen over klimaatverandering,
kans voor het ABP om de transitie naar
komen wereldwijd mensen in actie.
maar wijzen het ABP ook op de risico’s
een duurzame en fossielvrije economie
In Nederland worden diverse acties en
van de carbon bubble. Deze koolstofzeep-
te versnellen. Degenen die aangesloten
evenementen georganiseerd. Deze worden
bel laat zien dat er naast maatschappe-
zijn bij het ABP moeten hun persoonlijke
afgesloten met een spetterend sloteve-
lijke risico’s ook financiële risico’s kleven
macht niet onderschatten. Iedereen kan
nement op 21 september in Amsterdam.
aan het investeren in olie, kolen en gas.
bijdragen aan een fossielvrij ABP door
Dit evenement - de ‘Amsterdam Climate
Zo blijkt uit recente berekeningen dat 60
simpelweg van je te laten horen via de
March’ - is georganiseerd door Urgenda
tot 80 procent van de fossiele reserves
sociale media of een mailtje te sturen aan
in samenwerking met diverse partners bij
in de grond moet blijven om te kunnen
het bestuur.”
Eye in Amsterdam.
voldoen aan de wereldwijde afspraak de mondiale temperatuurstijging tot maximaal 2°C te beperken. In het in augustus uitgelekte eindrapport van de IPCC (de klimaatcommissie van de VN) wordt de urgentie voor direct ingrijpen om dat doel te halen onderstreept. Aandelen van beleggers in de fossiele voorraden dreigen hierdoor stranded assets te worden en hun waarde te verliezen. Daarmee komen ook de pensioenen van bijna drie miljoen ABP-pensioengerechtigden in gevaar. Het ABP is de grootste Nederlandse vermogensbeheerder met een totaal beheerd vermogen van 300 miljard euro. Daarvan wordt momenteel ongeveer 10 miljard euro geïnvesteerd in de olie-, kolen- en gasindustrie. Naast de eerder genoemde financiële risico’s, neemt het draagvlak voor investeringen in de fossiele industrie af. Wereldwijd groeit de groep mensen die oproept tot fossielvrije investeringen snel. Ook zijn er veel instellingen die zich hierbij aansluiten. Zo hebben de Wereldraad van Kerken, de British Medical Association en de Stanford University recent besloten Stichting Milieufederatie Limburg 27
Energieakkoord in cruciale fase, nú leiderschap nodig De samenwerkende natuur- en milieuorganisaties - onder wie Natuur & Milieu, Milieudefensie, Wereld Natuur Fonds en de Natuur en Milieufederaties - zeggen dat nú leiderschap nodig is om de doelstellingen uit het vorig jaar gesloten energieakkoord te halen. Dit zeggen zij in een reactie op de eerste rapportage over de voortgang van het energieakkoord dat Ed Nijpels presenteerde als voorzitter van de borgingscommissie die toeziet op de naleving van de gemaakte afspraken. ,,Een aantal belangrijke hobbels moet nú worden genomen.
Kamp de mogelijkheid openhoudt om de subsidieregeling voor
We zien dat daar op dit moment te weinig vooruitgang wordt
duurzame energie in de toekomst ook te gebruiken voor
geboekt. Het is cruciaal dat werkgevers, decentrale overheden
projecten in het buitenland, is dat in strijd met de afspraak
en verantwoordelijke bewindslieden voortvarend doorgaan met
uit het energieakkoord om juist de Nederlandse economie een
het uitvoeren van de afspraken. De ambities van het akkoord
impuls te geven met duurzame investeringen.
zijn stevig en de tijd kort, dus we kunnen ons geen vertraging veroorloven”, zo zeggen de organisaties.
Windmolens op zee zouden al in 2020 een substantiële bijdrage kunnen leveren aan schone energie. Half april kondigde minister
Bij het sluiten van het energieakkoord eind augustus 2013
Kamp een tijdelijk uitstel aan in de vergunningverlening van
kwalificeerden de milieuorganisaties en groene werkgevers het
windmolenparken op zee. Om in 2020 een bijdrage te kunnen
akkoord als een noodzakelijke impuls voor de groene economie,
leveren aan de schone energiemix is uitstel ongewenst, aldus de
maar ook als een compromis. Negen maanden is er hard gewerkt
milieuorganisaties. Daarom vragen ze van alle partijen om dit
aan de uitvoering. Op deelonderwerpen is belangrijke vooruit-
uitstel ongedaan te maken.
gang geboekt, zoals de vervroegde sluiting van oude kolencentrales, de structuurvisie ‘wind op land en wind op zee’ en de
Ook van energiebesparing in de energie-intensieve industrie
subsidieregeling voor isolatie in de huursector. Toch loopt de
komt tot nu toe weinig terecht, terwijl in het akkoord is toe-
uitvoering van het energieakkoord op cruciale onderdelen achter.
gezegd een flink deel van de voorgenomen energiebesparingsdoelstelling te verwezenlijken in deze sector. Uit analyses blijkt
Zo is het creëren van werkgelegenheid een belangrijke doel-
dat de energie-intensieve industrie besparingsopties laat liggen
stelling uit het energieakkoord. Bedrijven en burgers moeten
waardoor het besparingstempo al jaren terugloopt. Convenanten
daarvoor duidelijkheid hebben van de overheid zodat zij gaan
tussen het bedrijfsleven en de overheid worden matig nageleefd,
investeren. Dan ontstaat dynamiek in bijvoorbeeld de bouw- en
terwijl de bedrijven wel fiscale voordelen genieten. Vooral de
installatiebranche en uiteindelijk werkgelegenheid. Nu minister
brancheorganisaties staan op de rem.
28 LIMBURGS MILIEU
Grote dieren worden met uitsterven bedreigd Er breekt een tijdperk van massale uitsterving aan, waarschuwen Amerikaanse biologen van de Stanford University in het wetenschappelijke tijdschrift Science. Volgens hun berekeningen zal tussen de 16 en 33 procent van de diersoorten voorgoed uit het dierenrijk verdwijnen. Vooral grote dieren als olifanten worden met uitsterven bedreigd, aldus de onderzoekers. Dat dieren uitsterven, is geen nieuw fenomeen. In de afgelopen vijfhonderd jaar hebben zo’n 320 diersoorten het loodje gelegd. De overgebleven soorten slonken met 25 procent. Waar het uitsterven voorheen waarschijnlijk het gevolg was van klimaatveranderingen en inslaande kometen, speelt de mens bij het huidige verlies een aanzienlijke rol. In de afgelopen 35 jaar verdubbelde het aantal mensen op deze planeet. En het is vooral deze enorme bevolkingsgroei die het dierenrijk parten speelt. Om al die mensen te huisvesten, worden er massaal bossen
al snel een graslandschap. Knaagdieren
Tot nu toe zijn er vijf momenten van mas-
gekapt, met alle gevolgen van dien. De
namen het gebied over, droegen ziektes
saal uitsterven bekend. Zo’n 251 miljoen
ontbossing heeft dramatische consequen-
met zich mee en verspreidden die onder
jaar geleden vond de grootste massa-
ties voor dieren.
andere dieren. Door de ontbossing kregen
extinctie plaats. Toen stierf 95 procent
jagers en stropers vrij spel waardoor er
van alle zeedieren en liet 70 procent van
Het zijn vooral grote diersoorten (zoals
nog meer dieren het leven lieten.
alle gewervelde dieren op het land het
olifanten, ijsberen en neushoorns) die het
Het uitsterven van dieren is een vicieuze
leven. Zo’n 65 miljoen jaar geleden vond
onderspit gaan delven. Ze zijn door hun
cirkel. Er treedt een verlies op aan
de laatste plaats, waarschijnlijk door
grootte een makkelijk prooi voor jagers en
ecosystemen waarin dieren een belangrijke
een ingeslagen komeet. Alle dinosauriërs
verliezen door de ontbossing hun leef-ge-
rol spelen. Daar moet ook aandacht aan
werden toen van de aardbodem gevaagd.
bied. Ook planten ze zich op minder grote
worden besteed.
(Bron: Trouw/ANP).
schaal voort. Ze maken slechts een klein percentage uit van het dierenrijk, maar hun verdwijning heeft een groot effect op
NEDERLANDSE NATUUR TOONT VOORZICHTIG HERSTEL
het voortbestaan van andere diersoorten.
Veel planten- en diersoorten in Nederland zijn sinds 1950 sterk achteruitgegaan. Maar
En zelfs op dat van de mens. Toen in Kenia
nieuwe gegevens van bijna 1.800 soorten duiden op een omslag in deze trend. Veel
in een bepaald gebied giraffes, zebra’s en
inheemse soorten gingen vanaf 1995 namelijk niet verder achteruit of zelfs iets vooruit.
olifanten verdwenen, werd de omgeving
In zeven soortgroepen samen is per saldo het aantal bedreigde soorten iets afgenomen. Dat blijkt uit een analyse van het CBS. De natuur in Nederland staat al lang onder druk door vernietiging van leefgebied, vermesting en verdroging en meer recent ook door klimaatverandering. Veel planten- en diersoorten zijn daardoor in de knel gekomen. Maar in de afgelopen twintig jaar zijn tegenmaatregelen genomen. Niet alleen is op grote schaal uitstoot van milieubelastende stoffen teruggedrongen, maar ook zijn veel gebieden op de schop genomen om natuurwaarden te herstellen. Tot dusver was echter niet erg duidelijk hoe het er op landelijke schaal voorstaat. Na vele jaren waarin achteruitgang van de natuur is gemeld zien we nu voor het eerst een verbetering over een breed spectrum van soortgroepen. Al zijn de oorzaken van verbetering nog niet duidelijk, wel zijn er aanwijzingen dat dit mede het resultaat is van de natuur- en milieubeschermingsmaatregelen in de laatste decennia. De verbetering is echter nog heel gering en meer dan één op de drie soorten in Nederland wordt momenteel nog bedreigd. (Bron: CBS) Stichting Milieufederatie Limburg 29
Meer dan 600 zienswijzen voor POL 2014 Bij de Provincie Limburg zijn in mei en juni ruim 600 zienswijzen binnengekomen als reactie op de ontwerpen van het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL 2014) met het bijbehorende milieueffectrapport, de Omgevingsverordening en het Programma verkeer en vervoer. Tijd om de balans op te maken. Tweederde deel van alle zienswijzen gaat
werken. Ook zijn er veel vragen over de
De komende tijd wordt bekeken tot welke
over de zoneringen goudgroen, zilvergroen
status van de kaarten en over de ruimte
aanpassingen de zienswijzen leiden. Ook
en bronsgroen en de consequenties daarvan
die gemeenten krijgen om in bestemmings-
worden de zienswijzen met beantwoording
voor de ontwikkeling van individuele
plannen grenzen preciezer vast te leggen.
opgenomen in de Nota van zienswijzen.
bedrijven, vaak met het verzoek om de
De geboden ruimte wordt gewaardeerd,
Deze nota wordt op 28 oktober aanstaande
zonering lokaal aan te passen. Deze worden
maar roept ook de nodige vragen op, zoals:
in Gedeputeerde Staten vastgesteld en op
meegenomen bij de uitwerking van het
wat gebeurt er met de regeling Limburgs
21 november besproken in de Statencom-
natuurbeheerplan dat in het derde kwartaal
Kwaliteitsmenu?
missie Ruimte, Infrastructuur en Financiën. Uiteindelijk zal dit leiden tot het defini-
van 2014 gereed is. In reacties van medeoverheden en stake-
Er zijn ook de nodige zienswijzen over de
tieve POL dat uiterlijk 12 december door
holders wordt waardering uitgesproken
ontwerp Omgevingsverordening. Zo zijn er
Provinciale Staten behandeld zal worden.
voor het gezamenlijk doorlopen van
nogal wat kritische kanttekeningen bij de
het proces (de ‘co-creatie’). Er blijkt op
beoogde regeling in de verordening die het
COMMISSIE MER
hoofdlijnen draagvlak voor de weg die de
hergebruik van leegstaande (monumentale)
De Commissie MER heeft het milieueffect-
Provincie Limburg met het nieuwe POL
gebouwen moet bevorderen. Die brengt een
rapport voor het ontwerp Provinciaal
wil inslaan. Het positieve advies van de
forse onderzoeklast met zich mee en schiet
Omgevingsplan Limburg 2014 beoordeeld.
Commissie MER maakt duidelijk dat de
daarmee zijn doel voorbij. Ook de regeling
Zij vindt dat de milieueffecten grotendeels
keuzes voldoende onderbouwd zijn.
die ervoor moet zorgen dat er zo min moge-
goed zijn beschreven. Met het POL 2014
Het principe van dynamisch voorraad-
lijk belemmeringen ontstaan om natuurbeken
worden de doelen voor een groot deel van
beheer krijgt brede steun. Duidelijk wordt
opnieuw in te richten (herstel natuurlijk
de thema’s (wonen, land- en tuinbouw)
wel dat er nog veel vragen zijn over hoe
karakter, zoals meandering) leidt tot een
behaald. Natuur blijft echter een aandachts-
dit principe in de praktijk moet gaan
groot aantal vragen en onduidelijkheden.
punt. De onafhankelijke commissie MER
30 LIMBURGS MILIEU
adviseert over de inhoud en de kwaliteit van milieueffectenrapporten. Zij stelt voor ieder project een werkgroep van onafhankelijke deskundigen samen. Het POL 2014 nodigt gemeenten uit om een flink aantal vraagstukken in regionaal verband uit te werken. Voor de thema’s wonen, bedrijventerreinen, kantoren, detailhandel, land- en tuinbouw, energie en vrijetijdseconomie zet de Provincie Limburg in op regionale visies die de basis moeten vormen voor afspraken tussen gemeenten en provincie. Als basis hiervoor bevat het POL - anders dan het vorige POL - uitgewerkte regiovisies voor Noord-, Middenen Zuid-Limburg. Deze zijn samen met de gemeenten opgesteld en zijn dan ook gezamenlijke visies. Meer informatie over het POL vind je op de website www.limburg.nl/ pol2014. (Bron: Provincie Limburg)
DYNAMISCH VOORRAADBEHEER
middenveld en/of marktpartijen. Die visies moeten duidelijk
Nieuw in het POL 2014 is de term dynamisch voorraadbeheer.
en niet-vrijblijvend zijn met oog voor realiteit en flexibiliteit
Dynamisch voorraadbeheer is een (overheids)interventie die
(dus in overleg aan te passen bij nieuwe ontwikkelingen). De
bedoeld is om in het geval van falende marktwerking de markt
samenhang met overkoepelende regionale visies (zoals de POL-
te prikkelen om kwaliteit te realiseren. De provincie gaat deze
regiovisies) of programma’s moet goed in de gaten gehouden
aanpak hanteren voor woningen, bedrijventerreinen, kantoren,
worden. De in te zetten instrumenten zijn niet in beton gegoten,
winkels, campings en land- en tuinbouwbedrijven. Essentie ervan
indien nodig kunnen ze worden aangepast of aangescherpt.
is dat in regionaal verband door gemeenten niet-vrijblijvende
De regionale visies en programma’s worden vastgelegd in
afspraken worden gemaakt over noodzakelijke interventies.
bestuursovereenkomsten tussen gemeenten en de Provincie
Die gaan over ambities en opgaven, gezamenlijke principes
Limburg. De Provincie borgt ze in de Omgevingsverordening. De
en -werkwijzen. De precieze aanpak kan per thema en regio
essentie van de regeling is dat bestemmingsplannen niet in strijd
uiteenlopen.
mogen zijn met gemaakte regionale afspraken.
Centraal in het dynamisch voorraadbeheer staan drie typen
Aan het begin van het traject wordt in een intentieovereenkomst
interventies.
de aanpak vastgelegd. Wanneer is de visie klaar? Wie is
1. Werken aan de kwaliteit van de bestaande voorraad
de trekker? Welke partijen zijn erbij betrokken? In deze
(bijvoorbeeld renovatie, herstructurering, het nemen van
overeenkomst wordt ook vastgelegd dat een aantal basisprincipes
energie- en duurzaamheidsmaatregelen). Onderdeel hiervan
uit het POL als uitgangspunt voor de regionale visie worden
vormt de aanpak van de bestaande leegstand.
overgenomen. Uitzondering is Wonen Zuid-Limburg vanwege
2. Waar mogelijk schrappen van harde plannen die niet de
de urgentie van het vraagstuk. Daar voorziet een verordening in
beoogde toevoeging van kwaliteit opleveren. Het kan ook gaan
sturing van de woningmarkt in de overgangsfase als er nog geen
om tijdelijke andere functies.
visie en afspraken liggen.
3. Onder voorwaarden ruimte bieden voor het toevoegen van
Faciliterende instrumenten - zoals monitoring en kennisdeling -
goede nieuwe voorraad, maar dan wel in combinatie met het
en financiële instrumenten (bijvoorbeeld een transitiefonds)
schrappen van bestaande voorraad.
vormen eveneens onderdeel van de aanpak. Het gaat uiteindelijk natuurlijk om de realisatie van de ambities en opgaven uit de
Regionale visievorming (Noord-, Midden- en Zuid-Limburg)
visies volgens de afgesproken werkwijze. Het is belangrijk om het
staat centraal met betrokkenheid van het maatschappelijke
doel daarbij steeds scherp voor ogen te houden.
Stichting Milieufederatie Limburg 31
Red de leefomgeving van unieke Limburgse diersoorten Wil je graag iets doen voor de hazelmuis of de geelbuik- en vroedmeesterpad? Dat kan als je over gronden beschikt in het hiertoe aangewezen agrarische gebied (buiten de EHS) in Zuid-Limburg. Omdat de inrichtingsmaatregelen voor 90 procent gefinancierd worden door de provincie, kun je met bijvoorbeeld de aanleg van een struweelhaag of een bosrand met struiken of met de aanleg van kleine poeltjes in combinatie met stapelmuurtjes en rommelige hoekjes bij een erf een nuttige bijdrage leveren aan het voortbestaan van deze voor Limburgse begrippen zeer unieke diersoorten. Vanaf 2016 komen bovengenoemde
liggen in: Onderste Bos/Roebelsbosch via het
elementen in aanmerking voor een beheers-
Geuldal, Grote Bos/De Molt via het plateau
vergoeding vanuit het nieuwe stelsel Agrarisch
van Heijenrade, Schweibergerbos/Elzetterbos
Natuurbeheer. Met de maatregelen wordt
via het Geuldal bij Dal Bissen en Hurpesch.
tevens voldaan aan de inzet van het agrarisch
De hier voorgestelde nog te realiseren
landschapsbeheer dat een meer ecologische-
verbindingsroutes liggen nagenoeg allemaal
en maatschappelijke invalshoek gaat krijgen.
in het agrarische cultuurland. Daarom worden
Inherent hieraan is dat als het ware in het
agrariërs en particuliere grondgebruikers
agrarische cultuurlandschap letterlijk een
gezocht die hun medewerking hieraan willen
‘brug’ ontstaat. Dit is het leefgebied voor niet
verlenen via het geschikt maken van het
alleen de genoemde diersoorten maar ook
biotoop in de randen van hun percelen. Dat
voor alle hierbij horende planten (klaprozen,
kan op een aantal manieren:
korenbloemen, boerenwormkruid, wilde Ber-
- door het aanleggen van een struweelhaag
tram) en andere diergroepen zoals vlinders, zoogdieren en vogels. Dit agrarisch domein kan via overhoeken, akkerranden, kleine landschapselementen, bloemrijke hooilanden
in de randzone van een akker of weiland; - door een bestaande scheerhaag uit te laten groeien tot struweel; - door een boerenbos zo te behandelen dat
- kleine poeltjes van beton of lage, ronde betonnen drinkbakken; - karrensporen die met blauwe klei gevuld worden en in een soort cascade liggen; - stapelmuurtjes van grove (voorzijde)
maar ook extensief ingerichte boerenerven
er een soort hakhout overblijft. Hiertussen
en fijnere stenen die afgedekt zijn met
de verbinding vormen voor alle in deze streek
groeien vanzelf weer struiken.
worteldoek zodat de openingen ertussen
gelegen natuurterreinen. Hierbij is een goede
in stand blijven.
samenwerking tussen agrariërs en water-
De aanleg van zulke elementen wordt
Ook hier geldt weer dat de aanlegkosten
schap, terreinbeheerders, gemeenten, IVN,
voor 90 procent uit dit project vergoed. De
voor 90 procent vanuit het project worden
jagers, landgoedeigenaren en particulieren
overige kosten kunnen middels een eigen
gedekt. In overleg kan bezien worden hoe de
met stukjes grond onontbeerlijk.
bijdrage ingebracht worden, bijvoorbeeld
overige kosten betaalbaar blijven. Voor de
het plantklaar maken van de randstrook
instandhouding van beide voornoemde ele-
of het zelf transporteren van het hout of
mentgroepen geldt een termijn van 10 jaar.
andere vrijwillige inzet. Vanaf 2016 komen
Met bovengenoemde maatregelen wordt
al deze elementen in aanmerking voor een
voldaan aan de inzet van het agrarische
beheersvergoeding uit het nieuwe stelsel van
landschapsbeheer dat vanaf nu een meer
Agrarisch Natuurbeheer.
ecologische- en maatschappelijke invalshoek moet hebben. Inherent hieraan is dat als het
GEELBUIK- EN VROEDMEESTERPAD
ware in het agrarische cultuurlandschap let-
De geelbuik- en vroedmeesterpad zijn kies-
terlijk ‘klaar overs’ komen.
keurig wat hun voortplantingswaters betreft.
Voor meer informatie kun je terecht op de
Die moeten niet te diep zijn, maximaal 0,5
website www.natuurrijklimburg.nl.
meter diep en niet groter dan 2 vierkante
Wil je meedoen om de hazelmuis en de pad-
meter. De padden hebben al leefgebieden in:
den een betere leefomgeving te bezorgen,
HAZELMUIS
Schiepersberg/Savelsbos via landbouwper-
neem dan contact op met Pierre Grooten
In grote delen van Zuid-Limburg komt de
celen ten oosten van Cadier en Keer, Groeve
van de Mergellandcorporatie per e-mail:
hazelmuis voor. De hazelmuis wordt ook wel
Blom/’t Rooth via Bemelen en Wolfhaag/Ra-
[email protected], of
‘aapje’ genoemd omdat hij zich al springend
ren rondom het Wahlwiller graftencomplex.
telefoon 06 -18385318.
en klauterend beweegt in de struiken en
Hier zijn de aan te leggen elementen in de
daarbij z’n staart mede gebruikt als balanceer-
genoemde boeren-verbindingszones onder
stok. De kerngebieden van dit zoogdiertje
meer:
32 LIMBURGS MILIEU
Pierre Grooten Mergellandcorporatie
Agrarisch natuurbeheer Zuid-Limburg staat voor grote uitdaging In grote delen van het Zuid-Limburgse buitengebied vind je akkers, weilanden, en rondom de dorpen hoogstamboomgaarden. In de beekdalen zie je fraaie rijen knotbomen. In de hellende gebieden zijn het de bosjes, graften en struwelen maar ook de holle wegen die voor mens, plant en dier een aantrekkelijke leefomgeving vormen. Hoe overleven de agrariërs en de natuur in deze streek ná 2016? Actuele steunregelingen zoals de Subsidieregeling Natuur en Landschapsbeheer SNL en de Groen Blauwe Diensten (GBD), vormen het huidige kader waarmee een groot deel van het onderhoud aan deze kleine landschapselementen wordt vergoed. Er zijn dan ook al vele beheerovereenkomsten afgesloten met onder meer de Provincie Limburg (via IKL) voor een periode van zes jaar. Zowel agrariërs als particulieren kunnen nog steeds een lopende overeenkomst verlengen of een nieuw GBD-contract afsluiten (met uitzondering van drie gemeenten in Zuid-Limburg die niet meedoen). De organisatie van het agrarisch natuur- en landschapsbeheer komt vanaf 1 januari 2016 bij de provincie te liggen. Deze heeft Natuurrijk Limburg aangewezen als het collectief voor deze provincie. De Mergellandcorporatie (het samenwerkingsverband tussen agrariërs en natuurbeschermers in Zuid-Limburg) neemt uitvoerende
IVN, jagers, landgoedeigenaren, particulieren met stukjes grond en
werkzaamheden voor haar rekening. Daarnaast wordt er gewerkt
waterschap is nodig. De Mergellandcorporatie zal zich de komende
aan het nieuwe Beheerplan Natuur en Landschap dat op 2016
tijd, mede met ieders inbreng, inzetten om zoveel mogelijk wensen
ingaat. Bijdragen en suggesties zijn hierbij welkom. Belangrijke
op de kansenkaart van de Provincie Limburg te krijgen. Deze
aandachtspunten zijn:
kansenkaart vormt op haar beurt de basis voor het nieuwe
• De overheadkosten moeten lager zodat er meer geld is voor de
Beheerplan Natuur en Landschap Zuid-Limburg dat vanaf 2016 de
aanleg en het beheer van elementen en percelen;
basis vormt voor alle nieuwe beheersovereenkomsten.
• Aanpassing van de beheerpakketten zodat geïnteresseerde agrariërs en particulieren kunnen participeren; • Precieze invulling van de pakketten.
Voor meer informatie kun je terecht op de websites www.natuurrijklimburg.nl en www.mergellandcorporatie.nl. Wil je meedenken over het nieuwe Beheerplan Natuur en Landschap Zuid-Limburg,
Het agrarische domein kan via akkerranden, kleine landschapsele-
neem dan contact op met Pierre Grooten van de Mergellandcorpo-
menten, bloemrijke hooilanden en extensief ingerichte boerenerven
ratie, per e-mail:
[email protected] of telefoon: 06 -18385318.
de verbinding vormen voor alle in deze streek gelegen natuurterreinen. Het is duidelijk dat boeren dit niet alleen voor elkaar kunnen krijgen. Samenwerking met terreinbeheerders, gemeenten,
Pierre Grooten Mergellandcorporatie
Stichting Milieufederatie Limburg 33
Zorgen om vervuiling Maaswater Ook in 2013 zijn vervuilende stoffen zoals geneesmiddelen aangetroffen in het Maaswater. Dit blijkt uit het jaarrapport ‘De kwaliteit van het Maaswater in 2013’ van RIWA-Maas, het internationale samenwerkingsverband van drinkwaterbedrijven die Maaswater gebruiken als bron voor de drinkwaterbereiding. Uit recent onderzoek blijkt dat geneesmiddelen in zeer lage
De Nederlandse regering heeft onlangs in de Beleidsnota
gehaltes voorkomen in geproduceerd drinkwater. Om een goede
Drinkwater aangekondigd dat maatregelen onderzocht worden
kwaliteit te behouden pleit RIWA voor normen voor deze
die zich richten op preventie (zuivering van afvalwater) en
stoffen in het oppervlaktewater, zodat minder medicijnresten
bronaanpak (de productie). Geneesmiddelen komen pas na
in de rivieren terechtkomen. In 2013 werden - net als in vorige
gebruik in het oppervlaktewater terecht. De aanpak van de
jaren - de streefwaarden overschreden in ruim 10 procent van
problematiek vergt internationale afstemming. Het stroom-
de metingen voor geneesmiddelen, röntgencontrastmiddelen
gebiedbeheerplan van de Maas dat eind 2014 in de Inter-
en hormoonverstorende stoffen. Dit zijn stoffen waarvoor nog
nationale Maascommissie moet worden vastgesteld, biedt
geen normen voor het voorkomen in oppervlaktewater bestaan.
hiervoor een uitgelezen kans.
De belangrijkste oorzaak van deze verontreiniging is het gebruik van medicijnen in huishoudens en ziekenhuizen.
Ondanks de dalende trend in normoverschrijdingen van gewasbeschermingsmiddelen in het Maaswater blijven deze
Het drinkwater dat wordt gemaakt van Maaswater is dankzij
stoffen problematisch. Het onkruidbestrijdingsmiddel glyfosaat
selectieve inname van rivierwater en toegepaste zuiverings-
overschrijdt al jaren in circa 20 procent van de metingen de
technieken nog steeds veilig en betrouwbaar. Recent onderzoek
normen voor oppervlaktewater. RIWA is dan ook zeer verheugd
wijst uit dat de gehaltes in drinkwater zodanig laag zijn dat de
dat de Tweede Kamer in Nederland in maart besloten heeft tot
risico’s op gezondheidsschade verwaarloosbaar klein zijn. Toch
een verbod op chemische onkruidbestrijding op verhardingen
pleit RIWA ervoor om de problematiek van geneesmiddelen
en sportterreinen. De organisatie hoopt dat ook het particu-
bij de bron aan te pakken om zo ook in de toekomst op een
liere gebruik wordt verboden. Daarmee behoren normover-
natuurlijke manier van Maaswater betrouwbaar drinkwater te
schrijdingen voor glyfosaat in het rivierwater voorgoed tot het
kunnen maken. Voorkómen is immers beter dan genezen.
verleden.
34 LIMBURGS MILIEU
Site-seeing Op internet zijn tal van interessante websites te vinden, maar dan moet je wel weten waar. Deze keer zetten we websites met het thema ‘gratis’ in de spotlight. Limburgs Milieu tipt de leukste websites.
WWW.GRATISAFHALEN.NL
WWW.GRATIS.NL
Onder het motto ‘spaar het milieu en help een ander’ timmert
Deze website wijst je op
deze website hard aan de weg. Het is een soort Marktplaats maar
tal van gratis aanbiedin-
dan alleen met gratis producten. De producten zijn onderverdeeld
gen en geld-terug acties.
in tal van categorieën zoals meubels, computer, huis en tuin,
Soms krijg je iets gratis
speelgoed en elektronica. Door te recyclen, krijgen tweedehands
als je een enquête invult,
spullen een nieuw leven. Als je zelf spullen gratis wilt weggeven,
ook kun je gebruikmaken
kun je die op de website zetten. Het plaatsen van advertenties is gratis. Je moet wel eerst een account aanmaken.
van promoties van fabrikanten of krijg je een gratis product als je een verzekering of een proefabonnement afsluit. De website wordt dagelijks geupdate. In de top 5 vind je de beste aanbiedingen van het moment.
WWW.HALLMARK.NL Verstuur eens een milieuvriendelijke e-card in plaats van de papieren kaart met postzegel. Voordeel is dat je kunt kiezen uit tal van leuke kaarten voor diverse gelegenheden (verjaardag, bruiloft, geboorte, kerstmis) en dat die e-card bovendien gratis is. Er zijn mooie, grappige, opvallende, moderne en klassieke kaarten. Ook zijn er interactieve kaarten. Je stuurt (of ontvangt) dan een e-card met een animatie of geluidsfragment waaraan je zelf actief kunt meedoen. Op de achterkant van iedere kaart is er ruimte voor het plaatsen van een uitgebreide persoonlijke boodschap.
WWW.GRATISVOORVROUWEN.NL De mannen hebben pech, want deze website is alleen bedoeld voor vrouwen. De site biedt een uitgebreid overzicht van allerlei leuke en lekkere gratis producten, van parfumproefjes tot hoestpastilles en van tijdschriften tot dvd’s. Bij de meeste acties geldt op=op. Je moet er dus tijdig bij zijn!
WWW.ALLESVOORNIKS.NL
WWW.DOWNLOAD.COM
Ook op allesvoorniks.nl vind je tal van gratis
Gratis software voor je computer
producten en spullen. Handig is dat de web-
vind je op de website download.
site met privacy symbolen aangeeft hoeveel
com. Probeer nieuwe versies van
informatie je over jezelf moet prijsgeven bij
virusscanners of mp3-spelers. Ook
het aanvragen van de aanbiedingen. Vaak
vind je er gratis games en fotobe-
moet je namelijk je persoonlijke gegevens
werkingsprogramma’s. De top 20 van
invullen in een formuliertje. De leukste gratis
de meest populaire downloads wordt
aanbiedingen krijgen het label ‘top product’.
regelmatig geupdate.
De website wordt dagelijks vernieuwd. Stichting Milieufederatie Limburg 35
www.nachtvandenacht.nl
STICHTING MILIEUFEDERATIE LIMBURG
De Nacht van de Nacht: samen op avontuur in de duisternis
Organiseren jullie ook iets tijdens de Nacht van de Nacht?
25 oktober 2014
