Limburgs milieu. Een uitgave van Stichting Milieufederatie Limburg - jaargang 27 - oktober 2013 STICHTING MILIEUFEDERATIE LIMBURG

Limburgs milieu 3 Een uitgave van Stichting Milieufederatie Limburg - jaargang 27 - oktober 2013

STICHTING MILIEUFEDERATIE LIMBURG

Doe mee aan de Nacht van de Nacht op 26 oktober Provincie neemt groot risico met start aanleg Buitenring Parkstad Energie-akkoord: half ei of lege dop? Natuurontwikkeling levert bijzondere moerasplanten op Verzet tegen gedwongen onteigening Garzweiler II Nieuw leven in de Lus van Linne ‘Behoud dierrechten en melkquota veehouderij’ Ontwikkelingen N280 en N266 volgen elkaar rap op

C O L O F O N Limburgs Milieu is een uitgave van Stichting Milieufederatie Limburg De Milieufederatie Limburg werd opgericht in 1971. De stichting zet zich al ruim veertig jaar in voor natuur en landschap, een gezond leefmilieu en ecologische duurzaamheid in Limburg. Zij doet dit samen met de circa honderd bij haar aangesloten organisaties. Dit werk kan de Milieufederatie doen dankzij giften, overheidsbijdragen en subsidies van onder meer de Provincie Limburg en de Nationale Postcode Loterij. Hoofdredactie en eindredactie: Monique Demarteau Aan dit nummer werkten mee: Bart Cobben, Gert-Jan van Elk, Denis Frissen, Hans Heijnen, Olaf op den Kamp (foto cover), Ellen Luijks, Wim Kuipers, Sandi Mackowiak, Lily van Onna, Roy Renneberg, Henriëtte Stroucken, Twan Teunissen, Jelle Vegt, Amber Verbunt, Marieke Wingens Vormgeving & drukwerk: SHD Grafimedia, Swalmen Abonnementen en adreswijzigingen: Limburgs Milieu verschijnt vier maal per jaar. Een jaarabonnement kost €12,50. Betaling geschiedt middels acceptgiro of automatische incasso. Natuuren milieuorganisaties die bij de Milieufederatie zijn aangesloten, ontvangen het tijdschrift gratis. Wil je een abonnement? Gebruik de abonneebon in dit tijdschrift of stuur een e-mail met daarin je naam en adresgegevens naar: [email protected] Redactionele bijdragen: Bijdragen kunnen alleen na overleg met de redactie worden ingediend. Auteurs zijn verantwoordelijk voor de inhoud van hun artikel. Plaatsing van een artikel hoeft niet te betekenen dat de vermelde meningen de visie van de redactie of van de Milieufederatie Limburg weerspiegelen. Redactieadres: Stichting Milieufederatie Limburg Gevestigd in Het GroenHuis Godsweerderstraat 2 6041 GH ROERMOND T 0475 - 386 410 F 0475 - 386 459 www.milieufederatielimburg.nl [email protected]

diverse projecten van de Milieufederatie Limburg. Het uitgeven van Limburgs Milieu wordt mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van de Provincie Limburg.

NIEUWSBRIEF De Milieufederatie Limburg heeft ook een digitale nieuwsbrief. Deze nieuwsbrief bevat het laatste nieuws over natuur en milieu in Limburg en wordt gemiddeld eenmaal per maand verstuurd. Je kunt je voor deze nieuwsbrief opgeven via: Dit magazine is geproduceerd door SHD Grafimedia onder gecontroleerde omstandigheden conform ISO 14001 Grafimedia getoetst door de SCGM, Certificaatnummer SCGM-MZ:2011.01.01

Limburgs Milieu is gedrukt op FSC-papier 2 limburgs milieu

De Nationale Postcode Loterij is medefinancier van

WWW.MILIEUFEDERATIELIMBURG.NL

Inhoud

4 Kort nieuws



5 Met de bus ‘Energiek’ door Limburg



6 GLOEI Peel en Maas: duurzaamheid bottom-up



7 Doe mee aan de Nacht van de Nacht op 26 oktober

8 Hazelmuis mascotte euregionale samenwerking natuur Neem een abonnement op Limburgs Milieu

9 ‘Geld voor natuur gaat naar Chemelot’



10 Energie-akkoord: half ei of lege dop?



12 Diersoorten wereldwijd in de verdrukking door



klimaatverandering M  erendeel Nederlanders tegen importheffing op Chinese zonnepanelen



13 Een nieuwe toekomst in een nieuw gebouw



14 Column Wim Kuipers



15 Win dit schitterende boek over paddestoelen



16 Kort nieuws



17 Bijdrage provincie restauratie buitenplaats Kasteel Huys

Heijen Milieudefensie wil bijendodend gif uit handel



18 Verzet tegen gedwongen onteigening Garzweiler II

20 Inschrijving ‘oscars’ voor duurzaam ondernemen nu mogelijk Pensioenfondsen investeren nauwelijks in duurzame energie

21 Ontwikkelingen N280 en N266 volgen elkaar rap op



22 Nieuw leven in de Lus van Linne



23 Jouw foto in dit tijdschrift?



24 ‘Behoud dierrechten en melkquota veehouderij’



26 Het GroenHuis



29 Natuurontwikkeling levert bijzondere moerasplanten op



30 Kort nieuws

31 Activiteitenoverzicht 2013 Kort nieuws

32 ‘Provincie neemt groot risico met start aanleg Buitenring’

34 Limburg is het sterkste merk van alle provincies Inspiratieboek Kamperen en Landschap

35 Site-seeing Stichting Milieufederatie Limburg 3

Kort nieuws Boek een voorlichting, excursie of wandeling bij de

Spoor Susteren kan natuurgebied worden

Milieufederatie

Het voormalige spoorwegemplacement in Susteren kan herontwikkeld

De Milieufederatie Limburg biedt verschillende voorlichtingen,

worden tot natuurgebied. Dat blijkt uit een rapport van de gemeente

excursies en wandelingen aan. Je vindt het volledige aanbod op de

Echt-Susteren. Het rangeerterrein dat nu braak ligt, moet als voorbeeld

website van de Milieufederatie. Ook vind je hier een aanmeldformu-

dienen voor oude spoorterreinen elders in Limburg. Het rapport is

lier. In samenwerking met de beide waterschappen in Limburg biedt

gemaakt na een oproep van het Limburgs Parlement; men wilde

de Milieufederatie waterwandelingen en excursies naar rioolwaterzui-

onderzoeken of er natuurwinst te behalen valt langs Limburgse spoor-

veringsinstallaties (RWZI’s) aan. Let op: een aantal van de RWZI’s zijn

lijnen. Als de provincie het plan goedkeurt, maakt dat de weg vrij voor

de komende maanden dicht wegens werkzaamheden. Bij een aantal

herontwikkeling van andere voormalige spoorterreinen in Limburg.

wordt een ‘modulaire RWZI’ gebouwd, namelijk in Roermond, Hoensbroek en Susteren. Die installaties maken zuiveren op maat

Bijzondere dieren ontdekt in Roerdal

mogelijk en kunnen flexibel inspelen op veranderende (on)bekende

In het Roerdal is begin juni een bijzondere spin ontdekt, het

omgevingsfactoren en toekomstige (technologische) ontwikkelingen.

dubbelknotsje. Dat gebeurde volgens de site Natuurbericht.nl op de

Denk hierbij aan demografische ontwikkelingen (vergrijzing),

jaarlijkse 1000-soortendag van EIS-Nederland. Het dubbelknotsje is

afkoppelen van regenwater en klimaatverandering.

een spin die in buurlanden al voorkomt, maar in ons land nog niet eerder was gevonden. Ook werden in juni de zeer zeldzame juweelzweefvlieg, de boomslankmier en de gemarmerde oogspanner gezien. Natuurmonumenten wil onderzoek naar grond A2-tunnel Er moet extra onderzoek komen naar de kwaliteit van de grond die vrijkomt bij de werkzaamheden aan de A2-tunnel in Maastricht. Natuurmonumenten maakt zich zorgen om de kwaliteit. Daarom is de afvoer van de grond naar de ENCI-groeve stilgelegd. Bij de start van de werkzaamheden is onderzoek gedaan naar mogelijke vervuiling van de grond. Toen bleek dat er weinig aan de hand was. Toch wil Natuurmonumenten nu een nieuw onderzoek. De natuurbeheerder is bang dat er in de tussentijd wel vervuiling is opgetreden door alle

WML: drinkwater mogelijk duurder vanwege medicijnen

werkzaamheden. In totaal komt bij de werkzaamheden voor de

‘Als er op korte termijn geen maatregelen worden genomen om de

aanleg van de tunnels in Maastricht zo’n 1,5 tot 2 miljoen kuub zand

kwaliteit van het Maaswater te verbeteren, wordt het drinkwater in

vrij. Een deel hiervan wordt afgevoerd naar de ENCI-groeve, een

Limburg duurder’, aldus Waterleiding Maatschappij Limburg. WML

ander deel gaat naar het Grensmaas-project. Daar maken ze zich

reageert hiermee op het jaarrapport van RIWA-Maas waarin een

geen zorgen om de kwaliteit. Die is goed getest, aldus een woord-

aantal waterleidingmaatschappijen is verenigd. Uit dit rapport blijkt

voerder van het Grensmaas-project.

dat het Maaswater is vervuild met medicijnen en bestrijdingsmiddelen. RIWA verwacht dat de concentraties medicijnen in het water vanwege de vergrijzing de komende jaren zullen toenemen. Dat betekent dat WML meer kosten zal moet maken om het water te zuiveren wat leidt tot duurder kraanwater. Zo Ziet Limburg Dieren in oktober van start Vanaf eind oktober kunnen ondernemers in de veehouderij meedoen aan Zo Ziet Limburg Dieren. In zes lessen kijken de boeren samen met experts vooruit naar 2025 en verder. Ze gaan aan de slag met onder-

Awacs-basis nog zeker twaalf jaar open

werpen zoals ondernemersvaardigheden, milieu, dierenwelzijn en de

De Awacs-basis in Schinveld blijft zeker tot 2025 operationeel,

maatschappelijke discussie over de intensieve veehouderij. Verder

misschien zelfs tot 2030 of 2035, aldus de Duitse minister van

worden er praktijkvoorbeelden getoond en zijn er sprekers van binnen

Defensie Thomas de Maizière. De basis blijft voorlopig, omdat de

en buiten de sector die tonen wat mogelijk is, maar ook waar het fout

NAVO 800 miljoen euro heeft geïnvesteerd in modernisering. Wel

kan gaan. De Provincie Limburg, gemeenten, LLTB, Milieufederatie

moet de vertraging die is opgelopen bij het opknappen van de start-

Limburg, GGD, Dierenbescherming Limburg en HAS Hogeschool

en landingsbaan nog worden opgelost. De baan zou vorig jaar groot

ondersteunen de cursus. Aanmelden kan tot en met 27 september, via

onderhoud krijgen, maar Frankrijk weigerde mee te betalen. Volgens

Diana de Rooij van HAS Kennistransfer per e-mail: [email protected].

De Maizière is dat echter geen onoplosbaar probleem.

4 limburgs milieu

Met de bus ‘Energiek’ door Limburg Het Servicepunt Hier opgewekt van de Stichting Milieufederatie Limburg organiseerde op 21 juni jongstleden de bustour ‘Energiek Limburg’. De bustour stond in het teken van duurzaamheid en lokale duurzame energieinitiatieven. Voor de tocht waren alle milieuwethouders en -ambtenaren van Limburgse gemeenten uitgenodigd, alsmede medewerkers van de Provincie Limburg en andere betrokken organisaties die zich bezighouden met energie en duurzaamheid. Maar bij de deelnemers waren ook initiatiefnemers van duurzame plannen op energiegebied in Limburg. Al met al dus een bijzondere groep, waarvoor de bustour een uitstekende gelegenheid was om elkaar te inspireren en met elkaar te netwerken. Op het gebied van duurzaamheid en energie zijn er interessante ontwikkelingen in Limburg en het Servicepunt HIER opgewekt Limburg wil dat graag laten zien. Na het vertrek bij het GroenHuis in Roermond waar de Milieufederatie Limburg zetelt, werden drie locaties in Limburg bezocht om te laten zien wat er reeds is gerealiseerd in onze provincie, maar ook om te kijken wat de ambities zijn voor de toekomst. Het windpark in Neer is een van de gerealiseerde projecten. Sinds de eerste plannen uit 2002 zijn er sinds 2012 vier windturbines in bedrijf die in totaal gemiddeld 18 miljoen kWh groene stroom per jaar opwekken. Bovendien zijn er plannen voor een vijfde windturbine. Dit project is een initiatief van Har Geenen, Eric

energiemarkt informatie vinden over alles wat met duurzaamheid

van Eck en de coöperatie Zuidenwind. Als alles naar wens loopt,

te maken had.

wordt de vijfde turbine in de loop van 2014 in bedrijf genomen.

Vanuit Helden ging de reis verder naar Beesel, waar de groep

De deelnemers van de bustour konden luisteren naar een

werd ontvangen door wethouder Ton Verlijsdonk en enthousiaste

gepassioneerde lezing van Har Geenen over het project.

ambtenaren van de gemeente die de deelnemers uitleg gaven over

De bus ging vervolgens vanuit Neer naar Helden waar de zojuist

het project ‘De Groene Vogel’. Dit wijkproject heeft de eerste prijs

opgerichte energiecoöperatie Gloei haar eerste energiemarkt hield.

gewonnen als beste lokale besparingsidee van Agentschap NL.

Het ontstaan van Gloei en haar ideeën over duurzaamheid werd

Dit project regelt dat inwoners van buurt Heyencamp antwoord

toegelicht met een presentatie over een duurzaam bouwontwerp.

krijgen op hun vragen over energie- en geldbesparing. Maar daar

Daarna konden de deelnemers van de bustour op de drukbezochte

blijft het niet bij. Samen met verenigingen, scholen, een Islamitische organisatie en winkels uit buurt Heyencamp wordt in de komende jaren ook daadwerkelijk energie bespaard. Tijdens de tocht van de ene naar de andere locatie kregen

Foto’s: Lily van Onna/Jelle Vegt

de deelnemers van de Limburgse energie-initiatieven de gelegenheid om in een pitch van drie minuten hun projecten toe te lichten. Sommigen verhaalden over een moeizame start, anderen over de vele regels waar rekening mee gehouden moet worden. Gelukkig waren er ook succesverhalen waarbij met veel doorzettingsvermogen de duurzame doelen zijn bereikt. Al met al vonden de deelnemers van de bustour het een bijzondere middag. Het Servicepunt HIER opgewekt van de Milieufederatie Limburg gaat deze energieke bustour dan ook zeker nog eens herhalen. Lily van Onna Milieufederatie Limburg

Stichting Milieufederatie Limburg 5

GLOEI Peel en Maas: duurzaamheid bottom-up In Limburgs Milieu stellen we steeds een ander lokaal en duurzaam energie-initiatief aan je voor. Deze keer laten we GLOEI uit de gemeente Peel en Maas aan het woord. Dit duurzaamheidsplatform is een opmerkelijk burgerinitiatief in Peel en Maas: denktank, aanjager, en waar mogelijk ook uitvoerder van mens- en milieuvriendelijke plannen. De jonge coöperatie is actief in de regio Helden en stimuleert inwoners om zelf initiatief te nemen op gebied van duurzaamheid. Er zijn de laatste jaren in Limburg talloze

samen gaan voor een leefgemeenschap die

mensen enthousiast aan de slag gegaan

voorbereid is op de toekomst.

met duurzaamheid. Enthousiasme alléén blijkt echter niet genoeg: van de vele

Inmiddels heeft de jonge coöperatie al

groepen die ontstonden zijn er nog maar

ruim vijftien concrete duurzaamheidspro-

weinig over die werkelijk hun ambities

jecten mee-geïnitieerd, waarvan sommige

waarmaken. De mensen achter GLOEI Peel

al zijn afgerond en andere in een vergevor-

en Maas hebben goed gekeken naar al deze

derd stadium zijn. Zo zorgde ze voor een

initiatieven. Een paar ‘friskijkers en dwars-

duurzame en toekomstbestendige verbou-

denkers’ zetten het afgelopen jaar een pril

wing van het clubhuis van een plaatselijke

idee om tot een volwaardige coöperatie:

Jong Nederland-afdeling. De jeugdvereni-

GLOEI, een initiatief vanuit de samenleving

ging had hier aanvankelijk slechts 80 dui-

dat al vóór de officiële oprichting afgelo-

zend euro voor ter beschikking. GLOEI-lid

pen zomer een aantal mooie wapenfeiten

Huub Swillens van WY Architecten nam het

op zijn naam kon schrijven.

initiatief om hen te helpen. Inmiddels is

en milieuvriendelijke ideeën bespreken.

met een investering van 250 duizend euro

GLOEI richt zich in eerste instantie op Peel

GLOEI heeft een brede vertegenwoordiging

een duurzame verbouwing gerealiseerd.

en Maas (de regio Helden) maar wil graag

van de gemeenschap aan boord: onderne-

Verder gaat GLOEI vanaf deze herfst met

een voorbeeld zijn voor anderen, zodat er

mers in alle soorten en maten (niet alleen

een flexibel inzetbare, mobiele duurzaam-

meer soortgelijke projecten succesvol van

op het gebied van milieu en techniek maar

heidswinkel op pad. Ook is er een begin

de grond komen.

bijvoorbeeld ook marketing, personeels-

gemaakt met ‘keukentafelgesprekken’;

Henriëtte Stroucken

coaching e.d.), onderwijs (onderzoek),

inspirerende, creatieve bijeenkomsten in

Gloei Peel en Maas

overheid, burgers (met een energieneutrale

de elf kernen van Peel en Maas waarin

woning) en maatschappelijke organisaties.

inwoners en maatschappelijke partijen,

GLOEI ziet al deze mensen als burgers die

samen met GLOEI-leden, kansrijke mens-

De missie van GLOEI is het bevorderen van duurzaam denken en doen - in al haar facetten. De coöperatie stimuleert bewustwording, is aanjager van duurzaamheidsprojecten, functioneert als denktank, brengt verrassende verbindingen tot stand, kan bemiddelen bij bv. problemen rond wet- en regelgeving rond duurzaamheidsvraagstukken, en kan bestaande vastgelopen duurzaamheidsprojecten vlot trekken. Foto’s: Jelle Vegt

Neem eens een kijkje op de website voor meer informatie: www.gloeipeelenmaas.nl. E-mailen kan ook: [email protected].

6 limburgs milieu

Doe mee aan de Nacht van de Nacht op 26 oktober! In de nacht van zaterdag 26 oktober organiseren de Natuur en Milieufederaties voor de negende keer de Nacht van de Nacht. Tijdens de Nacht van de Nacht worden door het hele land activiteiten georganiseerd waarbij deelnemers de schoonheid van de nacht kunnen ervaren. Ook doven gemeenten en bedrijven onnodige verlichting en laten bekende landmarks de lampen uit voor een donkere nacht. Nederland is een van de meest verlichte landen ter wereld en

Haag deden het licht uit. In Limburg staat de Milieufedera-

wordt elk jaar drie tot zes procent lichter. Echte duisternis is

tie voor de taak de zeer succesvolle editie van vorig jaar te

bijna niet meer te vinden. Hierdoor wordt het zien van een

evenaren. De activiteiten varieerden toen van een nachtelijke

prachtige sterrenhemel steeds zeldzamer en raakt het ritme

luchtballontocht tot een lantaarnwandeling om nachtdieren

van (nacht)dieren en mensen verstoord. De Milieufederatie

te spotten. Dit jaar wil de Milieufederatie nog meer activitei-

Limburg maakt zich daar zorgen over. Zeker omdat veel van de

ten organiseren, en meer gemeenten laten deelnemen. Op de

verlichting onnodig is. Waarom worden steeds meer gebouwen,

website van de Nacht van de Nacht (www.nachtvandenacht.nl)

kerken, monumenten aangestraald met felle lampen die soms

kun je zien dat zich al diverse organisaties aangemeld heb-

de hele nacht blijven branden? Het uitzetten van de lampen

ben met activiteiten, alsmede gemeenten en organisaties die

bespaart niet alleen energie maar ook veel geld. Met de

hun verlichting doven. Maar er kunnen zich nog altijd groepen

organisatie van de Nacht van de Nacht willen de Natuur en

en mensen aanmelden. Meld jouw activiteit aan door een

Milieufederaties duisternis in Nederland terugkrijgen en

e-mail te sturen naar Lily van Onna van de Milieufederatie:

onnodige lichthinder en energieverspilling tegengaan.

[email protected]. Organiseer een nachtwandeling, een cursus nachtfotografie of geef een presentatie

Doe mee en laat het donker donker!

over nachtdieren. Je kunt ook meehelpen door tijdens de

Vorig jaar deden ruim 30.000 deelnemers mee aan een van

Nacht van de Nacht onnodige buitenverlichting te doven of

de 300 duistere activiteiten. Meer dan 100 gemeenten en

hiervoor een oproep te doen (in je straat, buurt, etcetera). Alle

bedrijven doofden onnodige verlichting. Ook bekende land-

beetjes helpen om van de Nacht van de Nacht 2013 wederom

marks zoals de Dom in Utrecht en het stadion van ADO Den

een groot succes te maken.

Stichting Milieufederatie Limburg 7

Hazelmuis mascotte euregionale samenwerking natuur De hazelmuis is de officiële mascotte van de euregionale samenwerking rondom natuur. Dit is besloten tijdens het afsluitend symposium ‘Grenzeloos groen, de natuur van vier miljoen’ van het driejarig Interegg-project Habitat Euregio 2010-2013. Habitat Euregio is een samenwerkingsverband tussen Duitsland, België en Nederland dat de belangen behartigt de vier miljoen inwoners en de natuur van de Euregio Maas-Rijn. Het symposium markeerde het einde van het project en had onder meer tot doel de bereikte resultaten te evalueren. In de periode 2010-2013 zijn tal van maatregelen uitgevoerd om natuurlijke verbindingen in de Euregio Maas-Rijn te herstellen. Verder zijn databanken rondom kwetsbare soorten opgezet. Belangrijkste conclusie was de wens om door te gaan op de ingeslagen weg en de samenwerking nog verder uit te bouwen ten bate van de natuur én de inwoners van de regio. De resultaten van het project zijn onder meer verwerkt in een film en in een brochure die een aantal deelprojecten van Habitat Euregio

die met zijn vertederende portret van een hazelmuis geen hart

toont. Tijdens het afsluitende symposium zijn de winnaars van

onberoerd liet. Dagvoorzitter Aad Blokland van Habitat Euregio riep

de fotowedstrijd gehuldigd, die in het kader van Habitat Euregio

de hazelmuis daarop uit tot officiële mascotte

was uitgeschreven. De projectprijs ging naar de Nederlandse

van de Euregionale samenwerking.

amateurfotograaf Jaco Simons, die een prachtig sfeerbeeld neerzette

Kijk via de QR code naar de film Grenzenloos

van de Anstelvallei in Kerkrade met daarin alle elementen die een

Groen. De brochure kun je downloaden op de

belangrijke rol spelen binnen het project: natuur, water en recreatie.

website www.habitateuregio.eu.

De publieksprijs ging naar de Waalse student Pierre-Henri Jenotte

(Bron: Provincie Limburg)

Een abonnement op het Limburgs Milieu? Dat kan! Graag zelfs, want met het abonnement steun je de Milieufederatie Limburg met haar doelstellingen. Samen met de circa honderd bij haar aangesloten organisaties zet de Milieufederatie Limburg zich al ruim 40 jaar in voor natuur en landschap, een gezond leefmilieu én duurzaamheid in Limburg. Een jaarabonnement op Limburgs Milieu kost 12,50 euro. Je krijgt Limburgs Milieu dan ieder kwartaal thuisgestuurd. Als je een abonnement neemt vóór 1 december 2013, ontvang je gratis het decembernummer 2013 van Limburgs Milieu, alsmede tien vellen bloemzaadpapier. Je betaalt pas voor je abonnement in 2014.

o Ja, ik neem een abonnement op het Limburgs Milieu voor 12,50 euro per jaar Naam : Adres: : Postcode : Woonplaats : Telefoon : E-mail : Abonnementen kunnen elk gewenst moment ingaan en worden aangegaan tot wederopzegging.

✁

Deze bon in een ongefrankeerde envelop opsturen naar: Milieufederatie Limburg Antwoordnummer 10053 6040 XT Roermond Handtekening: Datum:

8 limburgs milieu

‘Geld voor natuur gaat naar Chemelot’ Op 14 juni jongstleden beslisten Provinciale Staten om 2,7 miljoen euro aan de Chemelot-campus te geven. Het verzoek van het Graetheidecomité om het geld te besteden aan natuur in de omgeving van Chemelot in plaats van op het terrein zelf, werd afgewezen. Het geld zou nodig zijn voor ‘een central

worden! En als daar asfalt nodig is, kan dat

één vergadering over het uitgeven van

court, voor groen en het ontsluiten van de

volgens Provinciale Staten ook uit de pot

250 miljoen euro. De meeste statenleden

campus’. Bovenstaande regel is alle infor-

voor natuur. Het Graetheidecomité heeft

weten waarschijnlijk nauwelijks waar het

matie die de Provinciale Staten kregen over

Provinciale Staten in een brief gevraagd

geld naar toe gaat, maar toch stemden

waar het geld aan besteed wordt. Of het bij

om het bedrag van 2,7 miljoen euro te

ze voor. Een motie om beslissingen uit te

het groen gaat om een park van 10 hectare

besteden aan het verbeteren van de natuur

stellen tot de projecten verder uitgewerkt

of om enkele bomen in een vergeten hoek

rondom Chemelot. Die pleidooi heeft niet

zijn, werd alleen gesteund door SP, D66,

is niet duidelijk en wat met ontsluiting

geholpen. Alleen SP, D66 en GroenLinks

GroenLinks en PVV.

bedoeld wordt, is ook niet omschreven.

waren het met het Graetheidecomité eens,

(Bron: persbericht Graetheidecomité)

In het bedrijfsleven zou een project van

maar hun motie hierover werd door alle

1.000 euro niet eens goedgekeurd worden

andere partijen afgewezen. Het standpunt

als onduidelijk is waaraan het geld precies

van de PVV was overigens merkwaardig.

Graetheidecomité

besteed gaat worden. Bij de provincie ging

Eerst stelden ze dat er helemaal geen geld

Het Graetheidecomité is aangesloten

een meerderheid van Provinciale Staten

naar Chemelot mocht gaan. Maar toen het

bij de Milieufederatie Limburg.

(VVD, CDA, PvdA en 50plus) echter akkoord

op stemmen aankwam, koos de PVV er toch

Doel is het opkomen voor een goed

met deze blanco cheque aan Chemelot.

voor om 2,7 miljoen euro aan Chemelot te

leefklimaat in het Graetheidegebied,

geven. Dat deden ze liever dan het geld te

met aandacht voor natuur, milieu

besteden aan natuur in de omgeving.

en recreatie én het tegengaan

Het bedrag wordt betaald uit de provinciale

van de vestiging van (industriële)

pot die bestemd is voor natuurontwikkeling. Gedeputeerde Patrick van der Broeck

Tegelijkertijd beslisten Provinciale Staten

activiteiten die hiermee in strijd zijn.

stelde kort geleden nog vast dat dit geld

nog over 71 andere projecten waarvan de

Het Graetheidecomité is erkend als

alleen besteed moet worden aan pronk-

omschrijvingen even onduidelijk waren

Algemeen Nut Beogende Instelling

stukken van natuur en landschap. Chemelot

als het voorstel voor groen op Chemelot.

(ANBI).

moet blijkbaar een pronkstuk van natuur

In totaal beslisten Provinciale Staten in

Stichting Milieufederatie Limburg 9

Energie-akkoord: half ei of lege dop? Onder leiding van de Sociaal Economische Raad (SER) bereikte een groot aantal partijen deze zomer op hoofdlijnen een akkoord over de energiehuishouding van Nederland. Dit energie-akkoord kwam tot stand in samenwerking met maatschappelijke partijen, het kabinet en de sociale partners. Het is een moeizaam bereikt akkoord en de Natuur en

de Natuur en Milieufederatie Utrecht actief betrokken was bij de

Milieufederaties hebben er dan ook slechts schoorvoetend mee

totstandkoming van het akkoord. ,,Het hoofdlijnenakkoord betekent

ingestemd. De doelen die de milieuorganisaties zich hebben gesteld

dat Nederland grote stappen zet richting duurzame

zijn op veel terreinen namelijk niet of nauwelijks gehaald. ,,Toch is het

energievoorziening en een economie waarin veel minder energie

in deze economisch moeilijke tijd uniek dat investeringen zijn

wordt verspild. De vlag kan pas echt uit als de bijhorende

gevonden voor woningisolatie van huurwoningen en de bouw van

maatregelen na de zomer zijn doorgerekend. Wel staat al vast dat alle

windmolens op zee”, zo stelt Siegbert van de Velde van de Natuur en

betrokken partijen hoe dan ook een inspanningsverplichting hebben

Milieufederatie Groningen, die samen met Lot van Hooijdonk van

om maatregelen te nemen om de doelen te halen.”

CO2-uitstoot

Lokale duurzame energie

Europa wil in 2050 een CO2-reductie hebben bereikt van ten minste 80 procent ten opzichte van het niveau in 1990. Nederland

Wie bij de buren energie opwekt, bijvoorbeeld via zonnepanelen,

wil dan een klimaatneutrale energievoorziening hebben bereikt.

Daarmee wordt het samen opwekken van zonne-energie rendabel.

Belangrijk instrument daartoe is het Europees Systeem voor

Wie echter investeert in windmolens heeft niettemin behoefte aan

Emissiehandel (ETS). Dat systeem functioneert nu nog slecht. Er

zekerheid op de lange termijn. Waar de SDE+-subsidies die zekerheid

zijn teveel rechten weggegeven, er is fraude gepleegd en er is een

voor de periode van 15 jaar bieden, is het belastingvoordeel voor de

groot aanbod aan verhandelbare waterkrachtenergie. Gelukkig

gebruiker slechts vastgelegd in belastingplannen die jaarlijks worden

wordt er gewerkt aan een versterking van dat systeem, zodat het

vastgesteld. Het energie-akkoord spreekt nu over het vastleggen voor

zijn beoogde werk kan doen. Ook moet er op de rechten op

4-jarige periodes, maar ook dat is kort. Het is nog niet duidelijk hoe

CO2-uitstoot een stevig(er) prijskaartje komt te hangen.

de relatie tussen SDE+-subsidies en belastingkorting eruit gaat zien.

krijgt een belastingkorting van 7,5 cent per opgewekte kWh.

Energiebesparing Eind 2013 komt er een revolverend fonds, waarmee burgers

Er komt helaas geen verplichte norm voor de energiezuinigheid

goedkoop rendabele besparingsmaatregelen aan hun woning kunnen

van woningen en geen subsidie voor isolatie. In het akkoord is

uitvoeren, zoals een nieuwe verwarmingsketel of extra isolatie. Dat

echter afgesproken dat wanneer zachte stimulerende instrumenten

stond al in het lente-akkoord van 2012, maar werd door het kabinet

onvoldoende resultaat opleveren er in 2020 verplichtingen komen

later weer geschrapt vanwege bezuinigingen. De energiebedrijven

om de doelen alsnog te bereiken.

bereiden de financiering voor die vervolgens via de energierekening

Het bedrijfsleven heeft toegezegd ook aan energiebesparing te

kan worden terugbetaald zonder dat de maandlasten stijgen.

gaan werken. Er komt een energieprestatiekeuring die moet helpen

Daarmee kun je snel resultaat boeken. Nu moet er alleen nog een

de doelen uit de Wet Milieubeheer te bereiken en te bevorderen

manier gevonden worden om alle consumenten zover te krijgen dat

dat bedrijven maatregelen nemen om energieverspilling tegen te

ze gaan investeren. Verbetering van huurhuizen krijgt ook een flinke

gaan. Grote bedrijven gaan bedrijfsspecifieke afspraken maken.

impuls door vier jaar lang 100 miljoen per jaar beschikbaar te stellen

Wat hier uit gaat komen, zal van de ambitie van die bedrijven

aan woningcorporaties voor woningisolatie.

afhangen.

1 0 limburgs milieu

Kolencentrales Wanneer aan een aantal voorwaarden wordt voldaan, sluiten

Maasvlakte volgen. In ruil hiervoor wordt de kolenbelasting per

energiebedrijven drie oude kolencentrales die in de jaren ‘80 zijn

2016 afgeschaft. Als het doorgaat, betekent dat zeker een

gebouwd, namelijk die in Nijmegen, Zeeland en Geertruidenberg.

verbetering van het algemene rendement van de energiecentrales

In 2017 moeten de twee kolencentrales op de Rotterdamse

en een vermindering van de milieubelasting.

Duurzame energie De plannen van het kabinet om in 2020 16 procent duurzame energie op te wekken gaan niet door. De doelstelling is verschoven naar 2023. In 2020 wordt wel het Europese doel van 14 procent duurzame energie gehaald. Dit is kostenefficiënter, aldus het akkoord. Ook hoopt men op die wijze op meer innovaties. De SDE+ regeling (de overheid past per opgewekte energie-eenheid net zoveel bij dat het rendabel wordt) blijft het belangrijkste instrument om die doelen te halen. De partijen waren het er over eens dat het doel 16 procent in 2020 erg moeilijk haalbaar is. Op dit moment is het aandeel namelijk slechts 4,4 procent. In 2012 is er ten opzichte van 2011 maar 0,1 procent meer duurzame energie opgewekt. Als dat tempo doorzet, haalt Nederland in 2023 dus niet meer dan 5,5 procent. Onderzoekers van onder meer ECN Windenergie

(onafhankelijk onderzoeksinstituut voor duurzame energie-red.)

In het akkoord wordt zwaar ingezet op windenergie op zee én op

waarschuwen er al voor dat het doel 14 procent in 2020

land. Zeker ook omdat de inzet van bijstook van biomassa

onhaalbaar is. Wanneer hun voorspelling uitkomt, wacht een forse

beperkt wordt in het akkoord zal de bouw van duizenden

boete van Europa, zo voorspelt Milieudefensie.

windmolens nodig zijn om de doelen te halen. Eind januari lag er

Verder staan er gelukkig ook haalbare doelen in het akkoord.

al een akkoord tussen Rijk en provincies dat er op land in 2020

Winstpunt is dat de bijstook van biomassa beperkt wordt en dat

6.000 Megawatt aan windenergiecapaciteit moet zijn geplaatst

dit onder strenge duurzaamheidscriteria gaat vallen. Zo wordt

en op zee nog eens 4.500 megawatt. Samen is dat voldoende om

voorkomen dat hele bossen onder de vlag van duurzame energie

alle huishoudens in Nederland van duurzame stroom te voorzien.

gesubsidieerd in energiecentrales verdwijnen.

Ter vergelijking: het grootste bestaande windpark op zee (Amalia Windmolenpark van Eneco) levert 120 megawatt. Dat betekent dat er over tien jaar veertig vergelijkbare parken moeten zijn, ruim drie nieuwe per jaar. De bijdrage van Limburg daaraan is

Energieverslinders

met 95,5 megawatt overigens vrij beperkt, maar het betekent

Het principe ‘de vervuiler betaalt’ komt volgens de Natuur en

nog altijd een verviervoudiging van het huidige aantal

Milieufederaties en Milieudefensie nog te weinig uit de verf in

windmolens.

het akkoord. Zo is de kilometerheffing onbespreekbaar, blijft het rijden in leaseauto’s financieel aantrekkelijk en is er geen duidelijk maatregelenpakket afgesproken om de uitstoot van broeikasgassen door het verkeer terug te dringen. Siegbert van de Velde vindt dat er verder over gepraat moet worden. ,,In de transportsector zijn weliswaar ambitieuze doelen afgesproken voor het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen maximaal 25 megaton in 2030 - maar het bijbehorende maatregelenpakket ontbreekt nog. De milieuorganisaties achten daarbij vormen van beprijzing en aanpassingen in de huidige woonwerkverkeerregelingen onmisbaar om de doelen te halen.”

Jelle Vegt Milieufederatie Limburg Stichting Milieufederatie Limburg 11

Diersoorten wereldwijd in de verdrukking door klimaatverandering Het Wereld Natuur Fonds (WNF) voert sinds kort de campagne ‘Er is nog een Wereld te Winnen’ om iedereen te wijzen op de wereldwijde gevolgen van klimaatverandering. De meeste Nederlanders weten dat de opwarming van de aarde het voortbestaan van de ijsbeer direct bedreigt. Maar dat ook andere diersoorten in de verdrukking komen door klimaatverandering is veel minder bekend. WNF heeft een aantal iconische dier-

het sneeuwluipaard dreigt door opwar-

soorten op een rij gezet die in de nabije

ming van de Himalaya in de verdrukking

toekomst ernstig in de verdrukking dreigen

te komen. Door stroperij is een derde van

te raken door klimaatverandering. Behalve

alle sneeuwluipaarden reeds overleden.

de ijsbeer die door het wegsmelten van

Momenteel zijn er nog maar 4.000 van deze

de Noordpool zijn leefgebied letterlijk ziet

soort. Klimaatverandering zorgt ervoor dat

verdwijnen, zijn ook de Afrikaanse olifanten

termijn leiden tot het uitsterven van lokale

deze diersoort 30 procent van zijn leef-

in gevaar. Door lange periodes van droogte

olifantenpopulaties.

gebied verliest. De boomgrens verschuift

en versnippering van hun leefgebieden

Klimaatverandering raakt ook de zee-

namelijk bergopwaarts, terwijl het dier

raken zij vaker in de problemen. Ze komen

schildpad. Door stijging van de zeespiegel

voor de jacht afhankelijk is van het lege

in conflict met boeren, omdat ze land-

verdwijnen de legstranden van de schildpad

hooggebergte. Overigens dreigt ook de

bouwgebieden vernielen. Ook bezwijken

onder water. Dat is een probleem, omdat

Bengaalse tijger zijn leefgebied te verlie-

de beesten aan watergebrek. Stroperij is

zeeschildpadden na een lange reis door

zen. De dieren kunnen daardoor niet meer

veruit de grootste bedreiging voor olifan-

de oceanen naar hun geboortestrand

jagen en komen vaker in conflict met de

ten, maar ook klimaatverandering kan op

terugkeren om hier eieren te leggen. Ook

lokale bevolking, zoals vissers. (Bron: WNF)

Merendeel Nederlanders tegen importheffing op Chinese zonnepanelen Het draagvlak voor het gebruik van zonnepanelen groeit. De meeste Nederlanders (84%) vinden dat de Nederlandse overheid duurzame energiebronnen meer moet stimuleren. Een meerderheid (62%) vindt dat alle zonnestroom vrijgesteld moet zijn van energiebelasting, ook als de zonnepanelen niet op het eigen dak staan. En slechts 2 op de 10 Nederlanders is voorstander van een importheffing op Chinese zonnepanelen. Dat blijkt uit onderzoek van Motivaction in opdracht van Natuur & Milieu. Nederlanders zijn tegen de importheffing

Inmiddels hebben ruim 100.000 Nederlan-

voert; 68 procent van de mensen die nog

omdat zonnestroom dan duurder wordt

ders zonnepanelen op hun dak. Groei in het

geen zonnepanelen hebben, staat open

en banen verloren gaan. De overheid zou

aantal zonnedaken lukt alleen als de over-

voor de aanschaf hiervan. De belangrijkste

deze signalen serieus moeten nemen. ,,Zorg

heid een duidelijk en consequent beleid

obstakels zijn: de aanschafkosten (40%)

dat de transitie naar zonnestroom door

en het wonen in een huurhuis (28%).

kan zetten,’ meent Olof van der Gaag van

Slechts 3% denkt dat zonnestroom van het

Natuur & Milieu. ,,De consument wil zeker-

eigen dak duurder is dan stroom van het

heid op de zonnemarkt. Daarom moet de

energiebedrijf. Mensen die al zonnepanelen

importheffing op zonnepanelen verdwij-

hebben, zijn uitermate tevreden. Vrijwel

nen. En de vrijstelling van energiebelasting

iedereen die zonnepanelen heeft op het

zou moeten gelden voor iedereen die zelf

eigen dak zou deze aanbevelen aan anderen.

zonnestroom opwekt, ook als je dat doet op

Het onderzoek door Motivaction is uitge-

het dak van iemand anders. Mensen willen

voerd onder 828 Nederlanders tussen 18 en

zeker weten dat een investering in zonne-

70 jaar die deel uitmaken van het online

panelen kan worden terugverdiend.”

respondentenpanel van Motivaction.

1 2 limburgs milieu

Een nieuwe toekomst in een nieuw gebouw Het Centrum voor Natuur- en Milieueducatie Westelijke Mijnstreek (CNME WM) verhuist per 1 januari 2014 naar het Dierenbeschermingscentrum Limburg in Born. Vanuit Plinthos, de huidige locatie in Sweikhuizen, werden de afgelopen tien jaar vrijwel alle kinderen en tienduizenden volwassenen in de Westelijke Mijnstreek in contact gebracht met natuur, milieu en duurzaamheid. Plinthos krijgt binnenkort een horecabestemming waarbij intern flink wordt verbouwd en de kantoorruimtes verdwijnen. Voor CNME WM was Plinthos een ideale uitvalbasis voor de invulling van natuureducatie. De verschillende biotopen en landschapselementen in de directe omgeving leenden zich uitstekend voor natuurleerpaden, speurtochten en excursies. CNME WM groeide snel en naast de natuureducatie kwam er steeds meer aandacht voor milieu en duurzaamheid. CNME WM ging daarvoor de wijk in, naar vrijwel alle scholen in de regio. Foto’s: Monique Demarteau

In de toekomst zal het centrum zich verder focussen op educatie rondom duurzaamheid. Niet alleen de natuur, maar ook de thema’s water, voedsel en energie staan daarbij centraal. Voor CNME WM is samenwerking met andere organisaties belangrijk om de ambities te kunnen bereiken. Het Dierenbeschermingscentrum Limburg is een van deze partners. Ook hier hecht men veel belang aan educatie rondom natuur en duurzaamheid. Educatie over dierenwelzijn ligt bovendien in het verlengde hiervan. Zo is het thema natuur uitstekend in te vullen vanuit het oogpunt van zowel natuurbelang als dierenwelzijn. Zeker voor het basisonderwijs zijn er veel moge-

tioneel centrum met veel ruimte voor educatie, opleiding en zorg

lijkheden voor educatieve activiteiten die een combinatie zijn van

waarbij duurzaamheid een belangrijk thema is. Het nieuwe centrum

zorg voor de natuur, dieren en hun omgeving. Zorgvuldig omgaan

ligt dichtbij natuurgebied De Rollen en wordt op dit moment

met de natuur en huisdieren liggen immers in elkaars verlengde.

gebouwd; het hoogste punt is in juli jongstleden bereikt. Het wordt

Door kinderen meer kennis en inzicht te geven in de manier waarop

een duurzaam gebouw met functioneel ingerichte leslokalen en een

dieren en planten volwaardig kunnen bestaan en in de zorg die ze

multimediale leeromgeving. Hier wil het CNME WM verder groeien

nodig hebben, leren ze ook verantwoordelijkheid te dragen hiervoor.

om zo de aantrekkelijkheid van een duurzame levensstijl bij jong

Daarnaast is het prettig dat van de faciliteiten van dit nieuwe

en oud te vergroten. Plinthos zal echter ook in de toekomst een

gebouw ook andere educatieve organisaties en opleidingen gebruik

uitvalbasis blijven voor de activiteiten van CNME WM.

zullen maken. Samenwerking zal ongetwijfeld leiden tot een beter op de doelgroep afgestemd en breed aanbod van activiteiten. Dierenbeschermingscentrum Limburg in Born wordt een multifunc-

Bart Cobben Milieufederatie Limburg

Stichting Milieufederatie Limburg 13

Foto: Fotobureau Kuit, Roermond

Column Wim Kuipers Lekkere wolfsburgers Als ik de nieuwste kreten van bierbrouwer H. bij mekaar

wij (de nazaten van uw nazaten en Global Breineken) wel

op een bord zie staan: global cold en open your world,

12.000.000.000 mensen voeden. Als mensen elke dag drie

dan zie ik weer dat onze smaak zich niet langer in en

ons vlees (willen) eten - ook soepvlees, dunne plakjes op de

rond mond en neus bevindt. De medische bestseller Wij

boterham, betekent dat twee kilo en nog wat in de week.

zijn ons brein beweert dat we geen vrije wil hebben, dus

Straks dus elke week zo’n 24 miljard kilo nepvlees vervaardigen

laten we met zijn allen meehelpen definitief uit de crisis te

en vervoeren. Vlees is zwaarder dan water, het moet verpakt

komen: staatsbedrijf Breineken brengt de wolfsburger op

worden (waar doen we dat in, houten kratten - Siberië kaal?),

de wereldmarkt. Kweekvlees van wolven. We brengen de

en dan geraak ik tot de voorzichtige schatting dat voor

kindermoordenaar Canis lupus in verlegenheid, want een

duizend kilo vlees ongeveer 1,3 kubieke meter aan ruimte

kind dat drie wolfsburgers per week eet, daar is een wolf

nodig is; dat is voor de weekproductie van kweekvlees dik

vies van. Roodkapje exit. China concurreren we weg met hun

dertig miljoen kubieke meter. Met de trein vervoeren? Een

pekineesjes op de menukaart. En wat een machtige naam:

goederenwagon is veertig kuub groot, dat betekent een trein

wolfsburger, want in Wolfsburg zetelen de breinburgers van de

van Roermond via Vlodrop naar Wladiwostok - als ik het goed

grootste autoproducent ter wereld. Wat zegt u daar, zijn auto’s

berekend heb. Oei, dan moeten we hulp krijgen van duizenden

gevaarlijker voor kinderen dan wolven? Ik heb slechts twee

Poolse vrachtwagens. En hoe zit het met parkeerplaatsen,

komkommers aaneengesmeed.

opslagplaatsen, waar plaatsen we de fabrieken?

Voor ik verder ga: mag ik wel van komkommers spreken? Ik

Ik verslond daarom het betoog in de Limburgse gazetten, dat

vind van wel, gezien de verhalen die we voorgeschoteld kregen;

als kop had: Kweekvlees is niet nodig. Korte samenvatting:

verhalen als de soap dat de wolf dood uit Polen meegebracht

als je rekening houdt met ‘mondiale honger(snood)’, dan

was en ergens in het vredige, wolvenvrije Drenthe gedropt is.

denk je eerder aan het verbouwen van graan en rijst dan aan

Komkommer twee, het kweekvlees uit Maastricht. Dat leverde

kweekvlees, want vlees is een welvaartsproduct, dat straks

regelrechte visioenen op. Een journalist zag een ‘totaal ander’

alleen voor de rijken is, omdat het zwaar belast gaat worden

Nederland: zonder koeien in de wei, want je hebt voor dat

(ecotaks).

vlees nog maar enkele koeien nodig, in de achtertuin van een

Even denk je: graan = ontbossing, evenals soja; maar nee:

lab. Het duurde vier volle dagen voor een lezer reageerde:

zonne-energie blijkt de oplossing. Met veel van die energie kun

hoe komen we dan aan melk? Ach, geiten en schapen leveren

je zeewater zoet maken, zodat - ik citeer - ‘op plekken voedsel

ook wel melk, maar die schattige dieren worden natuurlijk

verbouwd kan worden waar dat nu nog onmogelijk lijkt te zijn.

verslonden door de wolven, die via de ecoducten over de A50

Midden in de woestijn bijvoorbeeld’.

(autoweg door Utrecht en de Veluwe) het dan koevrije Groene

Ik ben bang dat dit een nog verdere toekomst is dan

Hart bestormen. Sojamelk dus?

kweekvlees, en blijf daarom komkommeren. Als de mensen

Ho ho! Het verbouwen van sojabonen zorgt voor globale

eens wilden wonen waar het benodigde voedsel verbouwd

ontbossing. Nou wordt de meeste soja in veevoer verwerkt –

wordt, kostte dat voedsel nog niet de helft van wat het nu

ook voor melkkoeien, dus niet alle in Nederland geïmporteerde

kost. Helaas, die mensen trekken nu massaal naar de stad -

soja (we zijn koploper in Europa) is voor de productie van

dáár moet je zijn. Open your world. Die wereld blijkt vaak een

dat verderfelijke vlees. Moeten we daarom geiten melk laten

vuilnisbelt, en in de woestijn staat eenzaam een brouwerij.

maken van soja als we van soja ook de melkvervanger sojamelk

Global cold, your world. Altijd dat your, your. Jouw, jij alleen.

kunnen vervaardigen?

Misschien wordt het tijd de openingstijden van enkele van die

Niet zo komkommeren Kuipers. Mede door het Maastrichtse

werelden in ogenschouw te gaan nemen. Schouw niet je ogen:

kweekvlees (ook limburger geheten) raakt de aarde niet zo

open ze.

makkelijk uitgeput. Heel belangrijk, maar ik ben eens aan het rekenen geslagen. Lukt het met dat kweekvlees, dan kunnen

1 4 limburgs milieu

Wim Kuipers

Win dit schitterende boek over paddestoelen Bij KNNV Uitgeverij is onlangs het fraaie boek ‘Het leven van paddenstoelen & schimmels’ verschenen. In dit door Jens H. Petersen geschreven boek vind je alles over paddestoelen en schimmels in woord en in beeld. Doe mee aan de prijsvraag en win een exemplaar van dit bijzondere boek. Veel mensen denken bij paddenstoelen

professionals en natuurliefhebbers, maar

een boek waar je voor je plezier een

aan het najaar. Maar dat is niet helemaal

tevens een prachtig bladerboek dankzij

paar uur in gaat bladeren, en waarbij je

juist. Paddenstoelen en schimmels zijn

meer dan 800 unieke foto’s.

meegesleept wordt van de ene verbazing

het hele jaar aanwezig. Hun bestaan

naar de andere.

onttrekt zich echter grotendeels aan

Overal om ons heen wemelt het van

onze aandacht. ‘Het leven van pad-

de paddenstoelen en schimmels. Niet

Het boek bevat zoals gezegd meer dan

denstoelen & schimmels’ brengt deze

alleen in bos en veld, maar ook in onze

800 prachtige kleurenfoto’s, begeleid

verborgen wereld schitterend in beeld.

huizen, op ons lichaam en in ons eten -

door luchtige, bondige teksten. Die

Het behandelt de groepen en het spec-

en dan meestal in een vorm die je niet

beschrijven niet alleen de vorm en

taculaire vormenrijkdom wereldwijd.

ziet, bijvoorbeeld schimmeldraden of

levenswijze van de groepen (wereldwijd),

Het boek is een handig naslagwerk voor

microscopisch kleine sporen. Ze leven

maar ook manieren waarop mensen ze

verborgen en mysterieuze levens, intiem

gebruiken of ermee te maken krijgen.

vervlochten met die van andere levende

Schrijver Jens H. Peterson is een Deense

wezens. Ze verschijnen en verdwijnen

schimmeldeskundige en fotograaf. Hij

op de meest onverwachte manieren,

doceerde meer dan twintig jaar aan de

Geef het goede antwoord op de

plekken en momenten. Het leven van

Universiteit van Aarhus en publiceerde

onderstaande vraag en maak kans

paddenstoelen en schimmels brengt dit

diverse publieksboeken over padden-

op een exemplaar van het boek ‘Het

‘verborgen koninkrijk’ schitterend in

stoelen.

leven van paddenstoelen & schimmels’.

beeld. Van geleizwammen tot boleten

De Milieufederatie Limburg en KNNV

en van ‘roest’ tot ‘hoedjeszwammen’:

Ga mee op een zinnenprikkelende ont-

Uitgeverij verloten drie exemplaren

alle bekende en minder bekende soorten

dekkingsreis door deze onbekende we-

onder de goede inzenders.

passeren de revue. En dan niet als in een

reld. Geef het antwoord op de vraag en

veldgids, maar in een fraai fotoboek:

win een exemplaar van dit schitterende

Hoe heet de kabouter wiens paddenstoel

spectaculair in beeld gebracht vanuit

fotoboek dat een verrassende inspiratie-

krakte omdat hij heen en weer zat te

de meest onverwachte hoeken. Dit is

bron zal zijn voor alle natuurliefhebbers.

prijsvraag

wippen? A. Wiplala B. Paulus de Boskabouter C. Spillebeen

Het leven van paddenstoelen & schimmels Jens H. Petersen

D. Plop 268 pagina’s Stuur het antwoord op deze vraag per

full colour

briefkaart vóór 1 december 2013 naar:

genaaid gebonden

Milieufederatie Limburg t.a.v. Limburgs Milieu Godsweerderstraat 2

KNNV Uitgeverij ISBN: 978 90 5011 453 0

6041 GH Roermond of stuur een e-mail naar: [email protected] o.v.v. Limburgs Milieu/Paddestoelen en

Verkrijgbaar in de boekhandel en via KNNVuitgeverij.nl Prijs: € 29,95

schimmels Vermeld volledige naam- en adresgegevens. De winnaars krijgen het boek automatisch thuisgestuurd. Stichting Milieufederatie Limburg 15

Kort nieuws Kwaliteit Maaswater niet verbeterd Net als een jaar eerder is ook in 2012 de kwaliteitsverbetering van het Maaswater gestagneerd. Dat blijkt uit het jaarrapport van RIWAMaas, een vereniging van zes waterleidingbedrijven onder wie WML. Met name door afvalstoffen zoals medicijnen en onkruidbestrijdingsmiddelen zijn de streefwaarden vorig jaar met ruim 10 procent overschreden. RIWA waarschuwt dat als er geen maatregelen worden genomen drinkwaterbedrijven op termijn meer moeten doen om het Maaswater voldoende te filteren. ‘Deze ontwikkeling staat haaks op Europees beleid om drinkwaterbronnen zoals de Maas zo schoon te houden dat er juist minder gefilterd hoeft te worden’, aldus de

Verbod afknippen snavels verrast LLTB

betrokken drinkwaterbedrijven. Lange tijd sprak RIWA van een

De LLTB is verrast door het verbod op snavels afknippen bij pluimvee.

gestaag stijgende kwaliteit van het Maaswater. De laatste 2 jaar loopt

Dat verbod zou in eerste instantie in 2021 ingaan maar dat wordt nu

de kwaliteit terug

vervroegd naar 2018. De staatssecretaris komt daarmee tegemoet aan de wens van de Tweede Kamer. In Limburg worden miljoenen

Nunhems Zaden mag uitbreiden

legkippen gehouden. Als de dieren jong zijn wordt het puntje van de

Nunhems Zaden in Leudal mag uitbreiden. Daarvoor moet het bedrijf

snavel met infrarood verwijderd. Zo kunnen ze elkaar niet verwonden

wel 3 miljoen euro op tafel leggen voor natuurcompensatie.

in de stal. Limburgse pluimveehouders gaan op zoek naar alternatie-

Nunhems Zaden, de gemeente Leudal en de provincie tekenden

ven. Er wordt onder meer gedacht aan andere kippenrassen.

hiertoe onlangs een overeenkomst. Daarin staat dat het bedrijf tevens een kwart miljoen euro moet uittrekken voor de beveiliging van de

Toestemming voor ontgrinding Elerweert

Maas, omdat de uitbreiding in een uiterwaard wordt gebouwd,

De Vlaamse regering heeft groen licht gegeven voor de ontgrinding

tegenover de huidige locatie aan de Napoleonsweg. Daar komt 20

van de Elerweert, aan de overkant van de Maas bij Grevenbicht. De

hectare aan kassen. De Milieufederatie hoopte dat het bedrijf elders

bedoeling is dat volgend jaar begonnen wordt met baggeren in het

zou uitbreiden, maar deze lobby kreeg geen gehoor bij het bedrijf en

landbouwgebied tussen Maaseik en het dorpje Elen. De grindwinning

de politiek. Die besliste dat het bedrijf in het buitengebied van Leudal

zal zo’n vijftien tot twintig jaar duren. Daarna krijgt het gebied een

mag uitbreiden. De uitbreiding kost circa 100 miljoen euro en levert

natuurlijke bestemming, en wordt het een overloop voor de Maas.

200 arbeidsplaatsen op. GroenLinks wil meer controle op luchtwassers in veehouderij De Limburgse GroenLinks-fractie in het Limburgs Parlement wil meer controle op het gebruik van luchtwassers in de intensieve veehouderij. De fractie stelde de vragen naar aanleiding van een rapport van de provincie Noord-Brabant. Daaruit blijkt dat 1 op de 6 agrariërs een te kleine luchtwasser heeft of zelfs helemaal geen apparaat. Verder blijken de luchtwassers nogal eens uitgeschakeld te zijn. GroenLinks wil weten of dergelijke situaties ook in Limburg voorkomen. Verder stelt de partij vragen over de samenwerking tussen provincie en gemeenten bij de controle en handhaving van de luchtwassers. Luchtwassers zijn bestemd om de uitstoot van ammoniak te verminderen. Rampjaar voor roofvogels

LLTB: Natuurbeheer boeren in orde

Er zijn dit jaar fors minder roofvogels geboren. Reden daarvoor is de

De LLTB is van mening dat boeren wel degelijk de natuur goed

lange winter en een groot voedseltekort. Vooral buizerds en haviken

beheren. Daarmee spreekt de bond een adviescommissie van het

hebben het zwaar. Dat blijkt uit onderzoek van de Werkgroep

kabinet tegen. Deze commissie concludeerde dat het natuurbeheer

Roofvogels Nederland. Ook in Limburg is de situatie dramatisch. Bij

door boeren een groot fiasco is en adviseerde de staatssecretaris om

sommige soorten is het aantal broedparen gehalveerd. In de bossen

boeren die niet met verregaande milieumaatregelen bezig zijn, geen

waren er nauwelijks beukennootjes en eikels te vinden afgelopen

subsidie meer te verstrekken. De LLTB is het daar niet mee eens. ‘De

winter, hierdoor overleefden veel muizen niet. Dit had tot gevolg dat

commissie negeert nieuwe ontwikkelingen, om bijvoorbeeld de

er te weinig voedsel was voor roofvogels. Onderzoekers vonden veel

biodiversiteit te verbeteren. Er is zelfs een stichting opgericht voor

dode dieren.

natuurbeheer’, aldus de bond.

1 6 limburgs milieu

Bijdrage provincie restauratie buitenplaats Kasteel Huys Heijen Kasteel Huys Heijen (gemeente Gennep) kan in het kader van de subsidieregeling ‘Historische Buitenplaatsen’ rekenen op een bijdrage van de Provincie Limburg van circa 45 duizend euro voor het onderhoud en de restauratie van de groene karakteristieke monumentale waarden. Verder worden het park, de laan en de moestuin hersteld. Tot slot krijgen de landschappelijke elementen een opknapbeurt. Gedeputeerde Noël Lebens vind de vijftig

beurt komt het park weer tot zijn recht

landschappelijke elementen zoals lanen,

bestaande buitenplaatsen belangrijke

en kunnen de mensen uit de omgeving

hagen, tuinkamers, borders en zichtlijnen

landmarks in Limburg: ,,Stuk voor stuk

blijven genieten van deze prachtige his-

in de tuinen.

zijn het plekken om tot rust te komen

torische plek. Het restauratiewerk levert

(Bron: Provincie Limburg)

en van te genieten. In het kader van het

bovendien een bijdrage aan de werk-

landelijke ‘Jaar van de buitenplaatsen’

gelegenheid.”

in 2012, hebben we als provincie geld

Thema van het ‘Jaar van de historische

uitgetrokken om met name de groene

buitenplaatsen’ was om deze bij een

en landschappelijke elementen van de

breed publiek onder de aandacht te

buitenplaatsen te herstellen en voor de

brengen ten behoeve van het behoud van

toekomst te behouden. Ook het histo-

het cultureel erfgoed. De provincie wil

rische groen van kasteel Huys Heijen

daarbij vooral een verbinding maken tus-

wordt in dat kader opgeknapt en in oude

sen de cultuurhistorische aspecten van

staat teruggebracht. Met deze opknap-

een buitenplaats met de natuurlijke en

Milieudefensie wil bijendodend gif uit handel Milieudefensie heeft in een brandbrief aan alle filiaalhouders van Intratuin opgeroepen om al het gif dat in verband wordt gebracht met bijensterfte uit de schappen te halen. Om de oproep kracht bij te zetten is met de brief een zak honingsnoep meegestuurd ‘nu het nog kan’. Door gebruik van voor bijen schadelijk gif gaat het erg slecht met de bijenstand. De actie is onderdeel van het project ‘Sta de Bij Bij’. De brief is verstuurd door de lokale afdelingen van Milieudefensie die samen een campagne zijn gestart om bijendodend gif uit de schappen te krijgen. De verzamelde afdelingen zijn eerder al een handtekeningenactie begonnen waarin ze de oproep aan Intratuin doen. Ruim 6.500 mensen ondertekenden die oproep. ,,Intratuin kan als marktleider haar verantwoordelijkheid tonen door de schadelijke giffen niet meer te verkopen”, aldus woordvoerster Merel de Wit van Milieudefensie. Intratuin haalde eerder al drie producten uit de schappen vanwege de link naar bijensterfte. ,,Maar het gaat om veel meer producten. Wij vragen de filiaalhouders om

halen.” Het gaat onder meer om neonicotinoïden, een soort

consequent te zijn en alle gifdodende stoffen uit de schappen te

zenuwgif dat opgenomen wordt in de sapstroom van planten. De plant - alsmede nectar en stuifmeel - wordt zo langdurig giftig voor insecten. Er zijn voldoende alternatieven die Intratuin kan aanbieden voor dit gif. Vanaf december verbiedt de Europese Commissie enkele toepassingen van drie van de gifsoorten. Maar niet alle toepassingen worden verboden. Zo mogen de stoffen nog steeds verkocht worden in de vorm van biociden. Ook zijn in het politieke compromis niet alle soorten neonicotinoïden die bijdragen aan bijensterfte verboden. Stichting Milieufederatie Limburg 17

Verzet tegen gedwongen onteigening Garzweiler II De grootste Duitse Milieubond spant een bodemprocedure aan tegen de energiegigant RWE. De inzet is ‘het burgerrecht versus het mijnbouwrecht’. De uitspraak volgt in december 2013. Als Der Bund gelijk krijgt, heeft dit enorme gevolgen voor het Duitse energieprogramma. Duizenden mensen in de zogenoemde Grubenranddörfer (bij Erke-

Duitsland. Dit is het constitutionele gerechtshof in Karlsruhe, het

lenz) moeten hun huis en woonoord (Heimat) verlaten vanwege de

Bundesverfassungsgericht. Er wordt met spanning afgewacht wat

dagbouwbruinkoolwinning in het Duitse Nordrhein-Westfalen. Het

het oordeel van het gerechtshof zal zijn. Het is namelijk een span-

bruinkoolwinningsproject in dit gebied heeft als eerste het dorp

nend dilemma. De klagers willen aantonen dat de onteigeningen

Garzweiler afgegraven. Het project dankt hier tevens zijn naam

in het project Garzweiler II in strijd zijn met de grondrechten van

aan. De winning van bruinkool in Garzweiler door RWE strekt

de burger. De burger heeft recht op vrije vestiging en het recht

zich uit over twee gebieden met de projectnamen Garzweiler I en

om een beschermd thuis te bezitten, volgens de Duitse grondwet.

Garzweiler II. In totaal gaat het om een oppervlakte van in totaal

Dit geldt trouwens ook in Nederland.

120 vierkante kilometer. In dit gebied wordt ongeveer 210 meter bovenlaag afgegraven voor de mijnbouw. Dit heeft als gevolg dat

RWE beroept zich op het algemeen belang. Daarom verwijzen de

alle lokale inwoners worden onteigend.

klagers tevens naar de doelstelling van de Duitse Energiewende waarin duurzame energie belangrijker is voor het algemeen belang

Een 50-jarige inwoner uit Immenrath verzet zich hiertegen en

dan fossiele brandstofwinning. Ook verwijzen ze naar de schade

heeft samen met de grootste Duitse milieuorganisatie Der Bund

door CO2 en fijnstof bij het inzetten van bruinkool als brandstof

für Umwelt und Naturschutz verzet aangetekend. Der Bund heeft

en naar de blijvende schade aan het landschap als gevolg van de

ongeveer een half miljoen leden en wordt volledig gefinancierd

dagmijnbouw. De uitspraak van de rechtbank wordt eind dit jaar

door particuliere bijdragen. De klagers hebben hun probleem in

verwacht. Als de klagers gelijk krijgen, mag dagbouw niet zonder

juni 2013 voorgelegd aan de hoogste rechtsprekende macht in

meer worden toegepast in bewoonde gebieden.

1 8 limburgs milieu

Een tweede probleem van project Garzweiler II is de blijvende invloed op het grondwaterpeil en de waterkwaliteit in Nederland en Duitsland. Door de verlaging van het waterpeil als gevolg van de dagbouw, zullen de natuurgebieden in de omgeving worden aangetast. Omdat verschillende watervoerende lagen worden doorboord, stroomt water in de afgraving. Dit water wordt door duizend pompinstallaties die aan de rand van het afgravingsgebied staan, afgevoerd. Zij verwijderen jaarlijks 130 miljoen kubieke water. Het grondwaterpeil wordt hierdoor tot 20 kilometer in de omtrek beïnvloed. Dit heeft nadelige gevolgen voor beken en natuurgebieden in en rondom het gebied. In Nederland heeft het vooral gevolgen voor de gevoelige ecosystemen in het Natura 2000-gebied De Meinweg. De RWE tracht dit te compenseren door grondwater terug te laten vloeien in de

Betrokken dorpen bij dagmijnbouw Garzweiler II

onderliggende lagen. In De Meinweg gebeurt dit door op 25 plekken via boringen op 150 meter diepte ongeveer 4 miljoen kubieke

Door de afgravingen worden de oorspronkelijke waterhoudende

meter water per jaar te doseren. Doordat een deel van het afge-

lagen verstoord en komt het water in contact met nieuwe bodem-

graven materiaal blijvend wordt verwijderd, ontstaat er een enorm

lagen. Dit heeft ook nog eens grote invloed op de toekomstige

meer met een diepte van 180 meter, met een inhoud van 2 miljard

waterkwaliteit. Door de veranderde zuurgraad en wijziging in de

kubieke meter en een oppervlakte van 2.300 hectare. Dit meer

opgeloste mineralen zal de waterkwaliteit verslechteren. Volgens

moet kunstmatig op peil gehouden worden om de grondwater-

Der Bund is het negatieve effect op de waterkwaliteit in deze

spiegel te handhaven. Het project vraagt dus een enorme nazorg.

regio tot diep in de volgende eeuw merkbaar.

Gebeurt dit niet of onvoldoende, dan zakt het grondwaterpeil dermate drastisch dat De Meinweg sterk zal verdrogen.

Math Mertens Vrijwilliger Milieufederatie Limburg

Stichting Milieufederatie Limburg 19

Inschrijving ‘oscars’ voor duurzaam ondernemen nu mogelijk Bedrijven kunnen zich nog tot eind dit jaar inschrijven voor de prestigieuze Koning Willem I Prijs en de Koning Willem I Plaquette voor duurzaam ondernemerschap. Beide prijzen worden in mei 2014 uitgereikt. Met de Koning Willem I Prijs wordt

drie kandidaten. Deze bedrijven kunnen

Environment. Meer informatie over de

creatief en innovatief ondernemer-

zich tevens inschrijven voor de EBAE,

procedure en wijze van inschrijving vind

schap gestimuleerd. Aan de hand van

de European Business Awards for the

je op de website www.kw1prijs.nl.

de criteria durf, daadkracht, duurzaamheid, doorzettingsvermogen en innovatie worden de deelnemers beoordeeld door vier regionale selectiecommissies en het bestuur van de Koning Willem I stichting. Zowel het MKB als grote ondernemingen komen in aanmerking voor de prestigieuze ondernemersprijs. De Koning Willem I Plaquette voor duurzaam ondernemerschap beloont duurzame innovaties van kleine en grote organisaties. Organisaties met duurzaam management, duurzame internationale samenwerking, producten of diensten of duurzame productielijnen worden uitgenodigd zich in te schrijven. De vakjury beoordeelt de inzendingen en selecteert

Pensioenfondsen investeren nauwelijks in duurzame energie Nederlandse pensioenfondsen investeren nog geen half procent van hun beleggingen in duurzame energie. Van dit kleine percentage gaat het meeste geld ook nog eens naar het buitenland. Dit blijkt uit een quick scan van onderzoeksbureau Profundo in opdracht van Natuur & Milieu. De onderzochte pensioenfondsen hebben een totaal belegd vermogen van 586 miljard euro, dat is 73 procent van het totale belegde vermogen van alle Nederlandse pensioenfondsen. Het aandeel duurzame energie in Nederland moet volgens het regeer-

Werknemers hebben in Nederland vrijwel niets te zeggen over de

akkoord de komende jaren flink stijgen, van 4 procent nu naar 16

manier waarop hun pensioen belegd wordt. Dat moet volgens Natuur

procent in 2020. Hiervoor is veel kapitaal nodig. Een grotere rol van

& Milieu veranderen. Mensen zouden, net als bij verzekeringen, een

de pensioenfondsen is onmisbaar. Beleggingen in Belgische wind-

keuzevrijheid moeten hebben tussen pensioenfondsen zodat deze ook

molenparken op zee laten zien dat een rendement van 10 procent

gaan concurreren op de doelen waarin ze beleggen en investeren.

gemakkelijk gehaald kan worden, terwijl vrijwel alle risico’s zijn uitge-

Werknemers willen dit ook graag. Uit onderzoek van Motivaction

bannen. Pensioenfondsen halen dit rendement nu bij lange na niet.

(2012) blijkt dat 69 procent van de Nederlanders zelf wil kiezen bij

Ook investeringen in energiebesparing zijn uiterst rendabel. Het isole-

welk pensioenfonds men zich aansluit; 62 procent wil meer zeggen-

ren van woningen en kantoorgebouwen verdient zichzelf via een lagere

schap over de manier waarop het pensioen wordt belegd. Uit het-

energierekening terug en leidt tot meer werkgelegenheid in de bouw.

zelfde onderzoek blijkt ook dat ruim de helft van alle Nederlanders

Pensioenfondsen willen zekerheid voor hun langetermijninvesterin-

hun pensioen deels wil beleggen in windmolens en zonnepanelen.

gen bijvoorbeeld in windmolenparken op zee. Juist het ontbreken van een stabiel overheidsbeleid zorgt ervoor dat pensioenfondsen liever investeren in duurzame energie in het buitenland of in andere zaken. Meer zekerheid leidt ertoe dat pensioenfondsen hun kapitaal eerder zullen beleggen in Nederland waarmee ze tevens werkgelegenheid en economische groei in ons land stimuleren. 2 0 limburgs milieu

Ontwikkelingen N280 en N266 volgen elkaar rap op Eén van de thema’s waarmee de Milieufederatie zich bezighoudt is mobiliteit. In de provincie Limburg wordt altijd wel ergens aan een weg gewerkt of zijn er plannen voor een nieuw asfalt. Zo is de Milieuferatie onder meer betrokken bij de ontwikkelingen rond de N266 (Nederweert) en de N280 (Baexem). N266

uitgedragen zowel schriftelijk als mondeling (tijdens de themaraad

Het proces rondom de N266 zit sedert enkele weken in een stroomver-

op 28 augustus). Op 3 september volgde het raadsbesluit. Nu is het de

snelling. Voorbereidingen, overleggen van stakeholders, het Plan-MER,

beurt aan de provincie om zich te buigen over de definitieve tracé-

de afwegingsnotitie en de keuze voor een voorkeurstracé volgen elkaar

keuze. De gemeenteraad zal ook haar keuze aan de provincie bekend-

in een rap tempo op. Op 15 augustus jongstleden heeft de Milieufede-

maken. Al deze stukken samen vormen de basis waarop de Provincie

ratie - samen met andere stakeholders - een belangrijk advies moeten

Limburg uiteindelijk een besluit zal nemen over de te varen koers. Blijft

geven dat meegenomen zal worden in de besluitvorming. De Milieu-

het bestaande tracé gehandhaafd en worden hier al dan niet aanpas-

federatie is voorstander van het alternatief om het bestaande tracé te

singen gedaan? Of valt de keuze toch op de aanleg van een randweg

behouden om daarmee doorsnijding van leefgebieden van verschil-

door het fraaie buitengebied van Nederweert?

lende diersoorten te voorkomen. Daarnaast biedt geen van de nieuwe tracé’s een daadwerkelijke oplossing voor de verkeersproblemen die er spelen. Verkeerskundig is er geen enkele noodzaak om een nieuw tracé aan te leggen en wat de barrière aan de Zuid-Willemsvaart betreft, daar verschuif je slechts het probleem in plaats van dat je het oplost. Er wordt zelfs een barrière opgeworpen in het buitengebied. En dan is er natuurlijk nog het Kanaal, zodat de visuele én fysieke barrière altijd blijft bestaan. Na overleg met de stakeholders is de Milieufederatie tot de conclusie gekomen dat de meerderheid (14 van de 19) van hen voorstander is van het handhaven van het bestaande tracé. Gezamenlijk is een advies

N280

kern van Baexem) met aandacht voor het oplossen van de verkeerskun-

De besluitvorming rond de N280 is grootschaliger dan die rond de

dige problemen op diverse plekken, ruimte voor natuur en verbetering

N266 en wordt tevens over een langere tijdspanne uitgestrekt. Op dit

van de leefbaarheid. Anderen lobbyen voor een randweg door het

moment speelt met name de tracékeuze voor de N280 bij Baexem

buitengebied van de kern Baexem.

een rol. Tijdens infosessies met stakeholders, inwoners, ambtenaren en

Een meerderheid van CDA, VVD en SP in het Limburgs Parlement wil dat

politici zijn de resultaten uit de verschillende studies naar mogelijke

twee varianten N280 bij Baexem worden onderzocht. Daarmee kiest

varianten nader toegelicht. Hierdoor is het traject in een stroomver-

een meerderheid voor dezelfde lijn als de gemeenteraad van Leudal, die

snelling geraakt. De definitieve tracékeuze is momenteel nog een heikel

ook twee varianten heeft gekozen voor nader onderzoek. Daarbij gaat

punt, omdat er verschillende visies zijn omtrent de N280 bij Baexem.

het om een randweg in het buitengebied en een wegtracé vlakbij het

De Milieufederatie wil de weg handhaven op de oude plek (dichtbij de

dorp (zuidelijker dan de huidige N280). In de aanvankelijke planning

Foto: Progressief Leudal / www.progressiefleudal.nl

zou in oktober voor één tracé worden gekozen. Maar alleen PvdA, D66, OSL en de Partij voor Leefbaarheid en Democratie hielden daaraan vast. Eind september komt het provinciebestuur met een voorstel. CDA-gedeputeerde Patrick van der Broeck maakte alvast duidelijk dat hij kiest voor het nader uitwerken van beide varianten. Hij verwacht dat die uitwerking begin volgend jaar klaar is. Wanneer het definitieve besluit valt, is nog onbekend, maar de ontwikkelingen rond de N280-West zullen elkaar waarschijnlijk in rap tempo opvolgen. Roy Renneberg Milieufederatie Limburg Stichting Milieufederatie Limburg 21

Nieuw leven in de Lus van Linne Met de overdracht van 150 hectare Maasmeandergebied (Roermond) aan Stichting het Limburgs Landschap is het project ‘Nieuw Leven in de Lus van Linne’ feestelijk van start gegaan. In nauwe samenwerking met het Limburgs Landschap, de gemeenten Roermond en Maasgouw en hun inwoners heeft Ballast Nedam de afgelopen jaren een integraal plan ontwikkeld waarin natuurontwikkeling, hoogwaterbescherming en grindwinning worden gecombineerd. Het herinrichtingsgebied Lus van Linne in de Maasmeander is door grindwinning in de periode 1920 tot 1980 gevormd tot drie plassen met aangrenzend weidegebied. Op de kleilaag groeit voornamelijk gras maar vormt zich geen nieuwe natuur. Na de grote overstromingen van de Maas in 1993 en 1995 bleek zich wel nieuwe flora en fauna te ontwikkelen. Op de plekken die het meest waren beïnvloed door de rivier, vormden zich na verloop van tijd spontaan kleine natuurgebiedjes. Dit natuurlijke fenomeen vormt de basis voor het initiatief om in samenwerking met ecologen van het Limburgs Landschap een plan te maken om in combinatie met grindwinning de ontwikkeling van biodiversiteit in het gebied te stimuleren en de Maas meer ruimte te geven. Ger Frenken, directeur-rentmeester van het Limburgs Landschap is verguld met het project: ,,We zien in de praktijk dat de delfstoffensector de laatste decennia een grote ontwikkeling heeft doorgemaakt bij de planvorming. Werd er vroeger aan het einde gekeken wat er met een project gebeurde, nu is er vanaf de

diverse recreatiemogelijkheden en hoogwaterbescherming

conceptfase al met elkaar opgetrokken. Zo groeit een voldragen

bieden. De eerste fase bestaat uit ontgraving van het deelgebied

plan met grote potentie. Onze mensen hebben hun vakmanschap

bij de dorpskern van Linne en transport per drijvende bak naar

kunnen inbrengen zowel qua uitgangspunten als met betrekking

grindbewerking buiten het projectgebied. Dit deelgebied wordt

tot het vervolgbeheer. Omdat Ballast Nedam ook veel werk heeft

in 2015 ingericht opgeleverd, vooruitlopend op de rest van het

gemaakt van overleg met betrokkenen is er draagvlak ontstaan.

project. De graafwerkzaamheden starten in het najaar van 2013.

Het is een grote ingreep, maar we krijgen er iets bijzonders voor

Als in 2015 het grote aaneengesloten natuurgebied wordt over-

terug.”

gedragen, is de schakel hersteld in de ecologische hoofdstruc-

Ballast Nedam zal het gebied in de Lus van Linne gedurende de

tuur (EHS) die de Lus van Linne vormt tussen Nationaal Park De

komende 15 jaar gefaseerd herontwikkelen tot ruim 200 hectare

Meinweg aan de Duitse grens en de bossen in de Kempen. Dit

robuuste, dynamische en soortenrijke riviernatuur. Deze her-

nieuwe natuurgebied dient als groene coulisse, die de grindwin-

ontwikkeling wordt gecombineerd met de winning van circa

ning en de werkzaamheden in latere jaren grotendeels aan het

10 miljoen ton zand en grind. Het natuurgebied zal uiteindelijk

oog zal onttrekken. (Bron: Provincie Limburg)

2 2 limburgs milieu

Jouw foto in dit tijdschrift? Ben jij iemand die graag de natuur intrekt om foto’s te maken? En zou je het leuk vinden als je foto’s gepubliceerd worden? Stuur ons dan jouw mooiste foto door. Wij plaatsen de beste natuurfoto’s in een volgende editie van Limburgs Milieu. Uiteraard met naamsvermelding. De foto’s moeten gemaakt zijn in Limburg en natuur, milieu of

Stuur je foto per e-mail naar: [email protected] o.v.v.

landschap als thema hebben. Allleen digitaal aangeleverde foto’s

foto Limburgs Milieu. Je mag zoveel foto’s insturen als je wilt.

(>2 MB) worden geplaatst. Geef tevens een korte omschrijving van

Onderstaande foto is gemaakt door amateurfotograaf John Smeets

de foto. Waar is die gemaakt? En wanneer?

uit Urmond. Hij fotografeerde een wespspin (vrouwtje) ook wel

Door je foto in te sturen, geef je de Milieufederatie Limburg

tijgerspin genaamd. De spin trof hij aan in de buxus in zijn eigen

toestemming om deze te plaatsen in dit tijdschrift, vrij van

tuin. De foto werd ingezonden door zijn broer Jos Smeets uit

vergoeding maar uiteraard altijd met naamsvermelding.

Ulestraten.

Stichting Milieufederatie Limburg 23

‘Behoud dierrechten en melkquota veehouderij’ In het najaar van 2013 neemt staatsecretaris Dijksma een besluit over het melkquotum en het dierrechtenstelsel. Zelf zit Dijksma niet te springen om dierrechten, benadrukte ze tijdens een debat hierover in de Tweede Kamer. Alleen als de sector onvoldoende daadkracht toont bij het realiseren van voldoende mestverwerking, is ingrijpen volgens haar nodig. Milieudefensie, Natuur en Milieu en De Natuur- en Milieufederaties starten daarom een campagne gericht op het behoud van dierrechten. De Milieufederatie Limburg ondersteunt deze campagne. Directeur Hans Heijnen legt uit hoe belangrijk dit is. ,,In een eerdere editie van Limburgs Milieu heb ik in een artikel al eens verteld waarom de Milieufederatie Limburg van mening is dat het aantal dieren in Limburg vanuit natuur- en milieubelang niet zou mogen groeien. In Limburg zijn voldoende dieren om mee te werken en groei van de veestapel vanuit het veehouderijbelang is derhalve niet per se nodig. Inmiddels heeft onze inbreng er mede toe bijgedragen dat elk jaar de vier belangrijke parameters ammoniak, fijnstof, geur en landschappelijke kwaliteit worden bekeken. Mochten de resultaten van deze parameters niet naar tevredenheid zijn, dan worden in gezamenlijk overleg maatregelen besproken om een evenwichtige ontwikkeling van de veehouderij te stimuleren. Deze

voorzitter van de Limburgse Land- en Tuinbouwbond (LLTB), heb

afspraken zijn vastgelegd in een manifest dat ik op woensdag

ondertekend.”

19 juni namens de Milieufederatie, samen met Patrick van der

Hoewel het jaarlijks monitoren van genoemde indicatoren druk

Broeck, gedeputeerde van de Provincie Limburg, en Noud Janssen,

op de verduurzaming van de veehouderij zal bewerkstelligen, is

2 4 limburgs milieu

Kippen (x 1 miljoen)

Rundvee en varkens (x 1 miljoen) 16

110 100

Rundvee Varkens Kippen

14

90 80

12

70

10

60

8

50

6

40 30

4

20

2

10

0 1860

1870

1880

1890

1900

1910

1920

1930

1940

1950

1960

1970

1980

1990

2000

2010 2011

Dat de veestapel gelijk is gebleven (dankzij dierrechten en melkquota) blijkt uit bovenstaande grafiek. De kleine dip begin van deze

Manifest ‘evenwichtige ontwikkeling Limburgse

eeuw wordt veroorzaakt door een opkoopregeling die de belasting-

veehouderij’

betaler honderden miljoenen euro heeft gekost.

‘De Limburgse veehouderij staat voor grote uitdagingen waarin een gezonde balans nodig is tussen ontwikkelruimte en economisch rendement en verbetering van dierenwelzijn, milieu, kwetsbare natuurgebieden, leefkwaliteit van het buitengebied en maatschappelijk draagvlak. Dit vraagt een gezamenlijke inzet van ondernemers, overheid en burgers.’ Zo luidt een deel van de tekst van het manifest dat op 19 juni 2013 is ondertekend door Noud Janssen (LLTB), Hans Heijnen (Milieufederatie Limburg) en Patrick van der Broeck (Provincie Limburg). De betrokkenen beloven te werken aan de realisatie van de doelen en verklaren dat ze jaarlijks (in het derde kwartaal) een monitoringsverslag opstellen. Ook onderschrijven ze dat inspanningen nodig zijn om de uitstoot van ammoniak en fijnstof af te laten nemen, het aantal geurgehinderden te verminderen en landschappelijke kwaliteit te verbeteren. ‘Als deze tendensen onvoldoende optreden, terwijl de veestapel in Limburg toeneemt, treden we in gezamenlijk overleg

er nog een lange weg te gaan, aldus Heijnen. ,,Allereerst moeten

om te bezien welke stimulerende en/of regulerende maatregelen

de indicatoren en de nul-situatie goed worden beschreven. Hier

(direct) nodig zijn’, aldus de ondertekenaars van het manifest.

willen we nadrukkelijk onze achterban bij betrekken. Vervolgens moeten we proberen het systeem van dierrechten overeind te houden nu de regering overweegt dit vanaf 2015 af te schaffen.

Dierrechten en melkquota

Mede door de dierrechten en de melkquota is de omvang van de

Dierrechten hebben niets te maken met dierenwelzijn of de rechten

veestapel de laatste tien jaar min of meer constant gebleven.”

van een dier. Een dierrecht is het recht voor een veehouder om een dier te mogen houden. Een veehouder met 100 dierrechten, mag

Zonder dierrechten is er een groot groeipotentieel voor alle

100 dieren houden. Het stelsel van dierrechten is een instrument

veehouderijsectoren. Als deze groei daadwerkelijk optreedt, is

voor de beheersing van de omgang van de landelijke mestproductie.

het maar zeer de vraag of de duurzaamheidsdoelen nog kunnen

In de melkveehouderij hebben de boeren te maken met melkquota.

worden bereikt, zo meent Heijnen. ,,De in het manifest genoemde

Het Europees melkquotum bepaalt hoeveel kilogram melk er

indicatoren zullen op rood in plaats van op groen komen te staan,

geproduceerd mag worden in Nederland. Als het melkquotum

waardoor het heel moeilijk en heel duur zal zijn om deze met

straks in 2015 afloopt, is er geen restrictie meer op de hoeveelheid

terugwerkende kracht te herstellen. Daarom ondersteunen wij de

melk die er geproduceerd mag worden. Gevolg is dat veel

landelijke actie van Milieudefensie, Natuur en Milieu en De Na-

melkveehouders investeren in grotere stallen waarin plaats is

tuur- en Milieufederaties gericht op de Tweede Kamer en staatse-

voor meer koeien. Op dit moment staan veel van die grotere

cretaris Dijksma met als inzet het behoud van de dierrechten en

stallen nog (gedeeltelijk) leeg, maar zodra het quotum afloopt zijn

het ontwikkelen van andere verdienmodellen. De veehouderij

ondernemers van plan meer koeien te melken en daarmee meer

moet groeien in duurzaamheid, niet in aantallen beesten.”

kilogram melk te produceren. Stichting Milieufederatie Limburg 25

Het GroenHuis Grenzen Verkennen van euregionale natuur- en milieueducatie In Belgisch en Nederlands Limburg gebeurt van alles op het gebied van natuur- en

programma bestaat uit een introductie

milieueducatie in combinatie met recreatie, gezondheid, onderwijs en speelgroen.

en workshops naar keuze. Ook is er volop

Er is veel te delen, te leren en te ontdekken van en met elkaar. Daarom organiseren

ruimte voor uitwisseling en het leggen

LIMNET en IVN Limburg de bijeenkomst Grenzen Verkennen op donderdag 21

van contacten.

november van 09.30 tot 16.30 uur in het Provinciehuis in Maastricht. De uitnodiging met aanmeldformulier Wil je weten wat er speelt op het gebied

en beroepskrachten in eigen land en over

vind je op www.nmepodium.nl. Voor

van natuur- en milieueducatie? Kennis

de grens? Kom dan naar de InterLim-

meer informatie kun je contact opnemen

maken met andere Limburgse vrijwilligers

burgse NME-dag op 21 november. Het

met IVN Limburg, tel. 0475 - 386 460.

Zondag 20 oktober: excursie op de Sint Pietersberg Natuurlijk is het voor veel mensen

Vanuit de uitzichttoren bij Lichtenberg

flink klimmen vanuit het Maasdal naar

kun je de hele geschiedenis van het Zuid-

de St. Pietersberg. Maar geologisch

Limburgse landschap overzien en wordt

gezien is er geen sprake van een

duidelijk dat het ontstaan van Maastricht

berg, maar van een dalwand naar een

een geologische reden had. In de dalwan-

vlak plateau. Zo mag je eigenlijk ook

den van de Maas hebben mensen uit de

niet van ‘grotten’ spreken, maar van

steentijd vuursteen gevonden en gedolven.

onderaardse kalksteengroeven, want

Vuursteen ontstaat altijd in kalksteen,

mens vroeger zelf maakte. Het ontstaan

ze zijn immers door mensen gemaakt.

oftewel mergel. De gids zal je een prachtig

van vuursteen en de toepassing ervan

Gids Wiel Schins van de Geologische

uitzicht tonen op de uitgestrekte groeve

komen ruimschoots aan bod, tot en met

Vereniging Limburg zal het allemaal

van de ENCI waar de zwarte vuursteen-

een bezoek aan een vuurstenen Maria-

laten zien en uitleggen tijdens een

lagen als het ware uit de gele kalksteen

kapel. Je ziet ook de vindplaatsen van de

interessante excursie op 20 oktober

springen. Hij heeft fossielen uit de groeve

Mosasauriërs en de lagen waarin duidelijk

aanstaande.

bij zich en vuurstenen werktuigen die de

wordt dat de dinosaurussen uitstierven en plaats maakten voor de zoogdieren en dus ook de menselijke soort. Is het vreemd dat er ook grind ligt op de berg? Niet als je weet dat de Maas hier vroeger overheen stroomde. Al met al is de tocht op 20 oktober een zeer leerzame excursie in een uniek landschap. De organisatie is in handen van IKL die hiermee aandacht vraagt voor het verhaal en de staat van dit prachtige landschap met zijn boeiende verleden. De excursie begint om 10.00 uur en duurt tot ongeveer 13.00 uur. Startpunt is de parkeerplaats bij de ENCI, Lage Kanaaldijk 115 in Maastricht. Deelname is gratis. De wandeling is ongeveer 5 kilometer lang, redelijk pittig en niet geschikt voor kinderwagens. Voor meer informatie kun je bellen met IKL, tel. 0475 – 386 430 of neem een kijkje op de website www.ikl-limburg.nl.

2 6 limburgs milieu

Renovatie St. Jozefkapel in Rimburgerbos

In de kapel is jaarlijks een heilige mis voor de oorlogsslachtoffers van de

De trappen en natuurstenen stapelmuren van de markante St. Jozefkapel in het

Tweede Wereldoorlog met aansluitend

Rimburgerbos (Landgraaf) zijn gerenoveerd door IKL. Als bezinningsplaats is deze

een ontbijt. Verder vindt op 4 mei de

veldkapel al meer dan zestig jaar van grote betekenis voor de dorpsgemeenschap

jaarlijkse dodenherdenking plaats met

van Rimburg. Naast het herstel van de trappen is een kleine eik weggezaagd.

haar plechtigheden. Op 19 maart, de dag

De boom stond te dicht bij de kapel.

van St. Jozef, trekt een lichtprocessie met kaarsen en lampionnen naar de kapel.

De witgeschilderde veldkapel ligt op een

tot dakleien. Opmerkelijk is ook d’r Dikke

Deze traditie is in Rimburg nog steeds

plateau in het Rimburgerbos en is te

Sjtee, een grote zwerfkei die ligt naast de

springlevend.

bereiken middels een flinke klim via een

witgeschilderde kapel. Aanvankelijk wilden

onverhard pad vanuit de Lindegracht

de oud-militairen de half verzonken 9.000

De werkzaamheden door IKL aan de

dwars door het bos. De kapel met

kilo wegende kei naar het dorp vervoeren

St. Jozefkapel maken deel uit van

zadeldak en spitsboogopening is in

om er een monument van te maken.

het jaarprogramma dat IKL in nauwe

1951 door de oud-strijders van Rimburg

Vanwege het gewicht lieten ze dit idee

samenwerking met de gemeente

gebouwd. Dat gebeurde ter nagedachtenis

varen. Daarom rust de kei nog steeds op

Landgraaf en betrokken lokale

aan de Tweede Wereldoorlog. Maar ook

zijn oude plek.

organisaties heeft opgesteld.

uit dank dat het dorp de oorlog ondanks heftige gevechten zonder al te veel schade was doorgekomen. De kapel is een ontwerp van de plaatselijke architect Horst Buschouw. Met man en macht werkten omwonenden mee aan de bouw van de kapel en het pad. Maar ook de smederijen van de Foto: Henk Beckers

diverse mijnen leverden hun bijdragen. Zo kwam er materiaal en menskracht uit de Oranje Nassau, de Julia en de Laura. Vernuftig ging men ook om met afgeschreven materiaal. Zo versneed men een voormalige kolentransportband om

Beursvloer ‘Lekker Groen Doen’ in de regio Venlo Meer groen draagt bij aan het welzijn, de verbondenheid en de gezondheid van mensen en hun omgeving. Daarom organiseert IVN Limburg in samenwerking met ABN AMRO, CITAVERDE, gemeente Venlo, Kids University for Cooking en Kamer van Koophandel de maatschappelijke beursvloer ‘Lekker Groen Doen’ op 13 november 2013 in de regio Venlo. Hier ontmoeten ondernemers en maatschappelijke organisaties elkaar op het gebied van natuur, educatie, duurzame voeding en een mooie kwalitatieve leefomgeving. Ben je benieuwd hoe groen en natuur

er een groot netwerk van maatschappelijke

organisaties en ondernemers in de regio

kunnen bijdragen aan jouw doelstellingen?

organisaties en ondernemers, geeft invulling

Venlo in diensten en goederen. Dit gebeurt

Welke kansen bieden de thema’s ‘gezonde

aan maatschappelijke betrokkenheid en

met een gesloten beurs. Deals hebben

en duurzame voeding’ en ‘een mooie kwa-

doet veel inspiratie op. Kijk voor meer

betrekking op menskracht, kennis, netwer-

litatieve leefomgeving’ jouw organisatie?

informatie en om je aan te melden op de

ken, materiaal, faciliteiten en creativiteit.

Kom op 13 november van 19.00 tot 21.30

website www.lekkergroendoen.nl. Aanmel-

De beursvloer versterkt en professionali-

uur naar de maatschappelijke beursvloer

den kan tot 25 oktober aanstaande.

seert maatschappelijke organisaties door

‘Lekker Groen Doen’ (ABN Amro Venlo,

Op de maatschappelijke beursvloer ‘Lekker

het bevorderen van de samenwerking met

Keulsepoort 12, 5911 BZ, Venlo). Je spreekt

Groen Doen’ handelen maatschappelijke

bedrijven. Stichting Milieufederatie Limburg 27

Het GroenHuis IKL reconstrueert middeleeuwse bijenschans in Beesel In het Noord-Limburgse Beesel hebben medewerkers van IKL een middeleeuwse, met doornstruiken omgeven bijenschans aangelegd. Het gaat om de reconstructie van een bijenschans omringd met wallen. Men vermoedt dat in de vroege middeleeuwen vele duizenden bijenschansen in het Limburgse landschap lagen. Zoals bij veel van dit soort elementen verdwenen ze ongemerkt uit het landschap, terwijl ze vroeger een hele belangrijke economische functie hadden. Bijen zijn van oorsprong bosbewoners. Eeuwenlang zijn ze door de mens ‘bejaagd en verzameld’ vanwege de honing en de bijenwas. In de vroege middeleeuwen verleenden landheren hun horigen het recht om bijen te houden. Dat gebeurde toen nog in de bossen waar de bijenvolkeren leefden in holle bomen. Dat leidde regelmatig

Honing is altijd kostbaar geweest. Eeuwenlang was honing namelijk

tot conflicten omdat men het eigendom betwistte. Karel de Grote

het enige bekende zoetmiddel. Een goed bijenvolk was even kost-

maakte hier een eind aan toen hij bepaalde dat bijen alleen gehou-

baar als een kalf. Bijenwas was helemaal een luxeproduct. Hiervan

den mochten worden op plekken waarvan het eigendom bekend

maakte men zalf, smeersels en kaarsen. De kerk was in dit opzicht

was. De bijenvolkeren in de holle boomstronken verhuisden zo naar

een grootverbruiker en hief ook belasting over het bezit van bijen.

de eerste imkerijen. Deze bijenwoningen werden al snel vervangen

Kortom, bijen en korven waren van grote economische waarde en

door kunstmatige bijenwoningen van hout, leem, wilgentenen,

werden daarom goed beschermd. In de boerengemeenschappen

koemest en stro. Zo ontstonden de gevlochten bijenkorven van

plaatste men de korven achter opgeworpen grondwallen met

stro en buntgras.

doornige struiken en hagen. Binnen deze vierkante wallen van tien bij tien meter stonden circa 40 tot 60 bijenkorven. Voor indringers waren deze beschutte plekken moeilijk bereikbaar, maar bijen hadden duidelijk profijt van die beschutting. In Nederland zijn nog slechts op een paar plekken de restanten van bijenschansen te vinden. Deze reconstructie in Beesel is dan ook erg bijzonder. Medewerkers van IKL hebben op de aarden wallen ook struikjes aangeplant. Een lokale imker gaat straks voorlichting geven over het houden van bijen. Naar verwachting zullen met name scholen gebruik gaan maken van de educatieve bijenschans in.

Bijscholingsdag natuur- en landschapsgidsen in het GroenHuis Op zaterdag 5 oktober is er in het

bedoeld voor IVN-natuurgidsen, maar ook

GroenHuis in Roermond een bijscholings-

landschapsgidsen of anderszins geïnteres-

dag voor natuur- en landschapsgidsen

seerden zijn van harte welkom om deel te

over de mens als onderdeel van

nemen.

natuurlijke ecosystemen. Hoe beïnvloeden mensen hun omgeving, en hoe worden ze

Reserveer 5 oktober in je agenda en geef

door hun omgeving beïnvloed?

je op bij IVN Limburg door het sturen van een e-mail naar: [email protected]. Bij

In de IVN natuurgidsencursus wordt

aanmelding moet je de volgende gegevens

het cursusblok ‘Mens, Milieu en Maat-

doorsturen: naam, adres, woonplaats, tele-

schappij’ momenteel herschreven naar

foonnummer en e-mailadres. Verder indien

‘Educatie voor duurzame ontwikkeling’.

van toepassing: lidmaatschap IVN-afdeling

Deze bijscholingsdag is opgezet door de

en jaar van afronding IVN natuur- of land-

werkgroep DKV-IVN District Limburg en is

schapsgidsencursus.

2 8 limburgs milieu

Natuurontwikkeling levert bijzondere moerasplanten op Dankzij de aanleg van moeras in het Kempen ~ Broek zijn bijzondere planten teruggekeerd. Moerashertshooi, egelboterbloem, hazenzegge, pilvaren, koekoeksbloem en drijvend fonteinkruid zijn enkele van de bijzondere soorten die recent zijn gevonden in moerassige laagtes. Een mooi succes van natuurontwikkeling. Het Kempen~Broek is van oudsher een nat

Door het graafwerk kwamen oude zaden in

gebied. De naam broek verwijst hiernaar

de bodem bloot te liggen. Deze ontkiemden

en betekent natte grond. Om het gebied

dankzij voldoende water. De opgedoken

geschikt te maken voor landbouw zijn

plantensoorten laten zien dat op veel plek-

vooral in de vorige eeuw veel sloten en

ken in het Kempen~Broek oude moeras-

ontwateringsgreppels gegraven. Het geschikt

gebieden hebben gelegen. Met het herstel

maken voor agrarisch gebruik kent tegen-

van moerasgebieden keren bijzondere planten

woordig ook een keerzijde. Grote delen van

weer terug. En met de bijzondere planten,

het gebied zijn ernstig verdroogd. Dit is niet

keren uiteraard ook watergebonden dieren

alleen nadelig voor de aanwezige, kwetsbare

weer terug. De vele overgangen tussen

natte natuur, maar ook voor de landbouw-

drogere en nattere delen zijn aantrekkelijk

kundige functie zelf.

voor onder andere kikkers, salamanders en libellen. Deze trekken op hun beurt weer

Langs de Grensweg in Stramproy is moeras

roofdieren aan, zoals reigers en boomvalken.

hersteld door de ontwateringsgreppels te dempen en het historische maaiveld te

ARK Natuurontwikkeling zal ook dit najaar

herstellen. Er is een nat gebied ontstaan

weer op een aantal plekken moerasnatuur

dat dit voorjaar roze kleurde van de echte

herstellen. De werkzaamheden bestaan uit

koekoeksbloemen.

het dempen van greppels en het graven van

Doel van deze maatregelen is het vernat-

kertijd kan door het langer vasthouden

laagtes. Zo krijgt het Kempen~Broek steeds

ten en langer vasthouden van water in het

van regenwater in het Kempen~Broek

meer zijn oorspronkelijke karakter terug.

Kempen~Broek. Met het langer vasthouden

wateroverlast (en daarmee economische

van water neemt ook voor de landbouw de

schade) in stroomafwaarts gelegen gebieden

waterreserve in droge tijden toe. Tegelij-

voorkomen worden.

Denis Frissen en Twan Teunissen

Foto’s: Bob Luijks

ARK Natuurontwikkeling

Stichting Milieufederatie Limburg 29

Kort nieuws Behoud de Parel blij met maatregel megastallen Actiegroep Behoud de Parel in Grubbenvorst is blij met de beperkingen voor de bouw van megastallen. Staatssecretaris Dijksma van Economische Zaken gaat de wet aanpassen zodat gemeenten en provincies zelf mogen bepalen hoe groot een (mega)stal mag zijn als de volksgezondheid wordt bedreigd. De actiegroep wil wel dat onafhankelijk onderzoek naar de risico’s moet plaatsvinden voor de bouw van een stal. Na de uitbraak van Q-koorts en eerder al mond-en-klauwzeer, werd in Limburg veel kritiek geuit op de

Zonnig-Limburg stopt met zonnepanelen

grote en zeer grote veebedrijven, de zogenaamde megastallen.

Het Project Zonnig-Limburg dat zonnepanelen aanbiedt aan huurders van woningen, is per 1 juli van dit jaar hiermee gestopt.

Verdwenen vleermuiskolonie heeft zich verspreid

Het zonnepanelenproject wordt beëindigd omdat de markt te

Het mysterie van de verdwenen vleermuizen in Pey en Maria Hoop

onrustig is. De Europese Unie legde onlangs een importheffing

lijkt opgelost. Vijfhonderd zeldzame ingekorven vleermuizen waren

van bijna 12 procent op. Hierdoor is er veel onzekerheid over de

spoorloos. Ze zaten in Abdij Lilbosch in Pey en in het klooster in Maria

levering en prijzen van de panelen uit China. Door de onrust op

Hoop. Onderzoekers hebben nu een aantal dieren van een zendertje

de markt zijn de prijzen van zonnepanelen inmiddels met 30

voorzien zodat ze opgespoord kunnen worden. En wat blijkt, de

procent gestegen. Het project Zonnig-Limburg startte eind vorig

vleermuizen hebben zich verspreid in de omgeving. Ze zitten nu vaak

jaar. Ruim twintig woningcorporaties boden hun huurders aan

in groepjes van tien tot vijftien vleermuizen bij boerderijen waar ze

met flinke subsidie zonnepanelen op hun daken te leggen. In

insecten vangen. Waarom de vleermuizen de twee grote populaties

totaal zijn door 750 huurders zonnepanelen aangevraagd.

hebben verlaten, is voor de onderzoekers een raadsel. Kosten Buitenring hoe dan ook al 170 miljoen euro Steeds meer jonge zalmen in de Roer

Als de Buitenring Parkstad Limburg niet doorgaat, kost dat 170

Het gaat goed met de zalm in de Roer. Dat blijkt uit onderzoek van

miljoen euro. Dat staat in een brief van Gedeputeerde Staten aan

de Universiteit Wageningen. Onderzoekers hebben vastgesteld dat

het Limburgs Parlement. Die kosten zijn gemaakt voor de ontwikke-

jaarlijks 5.000 jonge zalmen vanuit de Roer naar de Maas zwemmen.

ling en de aankoop van gronden. De weg is begroot op 441 miljoen

Jonge vis die in de Roer is uitgezet, blijkt twee keer zoveel overle-

euro, maar de kosten lopen steeds verder op. Terwijl de Provincie

vingskans te hebben dan wilde zalmen. Het zalmprogramma loopt

Limburg er alles aan doet om de aanleg van de weg doorgang te

sinds midden jaren negentig. De vrijwilligers hopen dat ze de

laten vinden, heeft de Buitenring al flinke vertraging opgelopen

komende jaren steeds minder eitjes hoeven te kopen en dat ze

omdat de Raad van State een uitspraak over de aanleg voorlopig

kunnen werken met de gekweekte eitjes van de zalmen die zijn

heeft geschorst. Ze wil eerst een uitspraak van het Europese Hof van

teruggekeerd in de Roer.

Justitie afwachten. Die uitspraak laat nog zeker een jaar op zich wachten. De Provincie Limburg en de zeven Parkstadgemeenten staan echter nog steeds achter de Buitenring. Wel hebben de gemeenten laten weten niet meer geld op tafel te willen leggen als er nieuwe tegenvallers zijn. De Milieufederatie Limburg en Natuurmonumenten zijn nog steeds van mening dat de weg overbodig is en dat er andere milieuvriendelijkere en goedkopere alternatieven zijn voor de Buitenring. De milieuorganisaties wilden daarom de periode van uitstel benutten om met de provincie te komen tot een alternatieve oplossing voor de verkeersknelpunten in de regio Parkstad. Daarom hebben ze hun plan ‘Parkstad Bereikbaar, Leefbaar en Groen’ van vorige zomer nog

Provincie steunt ‘asbest-naar-zonnepaneel’

eens onder de aandacht gebracht. In een extra Statenvergadering is

Boeren die asbestdaken van hun schuren verwijderen en vervangen

een amendement om te gaan werken aan zo’n alternatief voor de

door daken met zonnepanelen, kunnen daar vanaf 1 juli subsidie voor

2x2-baans randweg in Parkstad echter verworpen. Alleen SP,

krijgen. De Provincie Limburg heeft daarvoor 1,3 miljoen euro

GroenLinks en PVV stemden voor. De coalitiepartijen houden vast

beschikbaar gesteld. Agrariërs krijgen 3 euro terug per vierkante meter

aan het oorspronkelijke plan voor de Buitenring. Zij steunden dan

verwijderde asbest. Dat is ongeveer een derde van de kosten voor de

ook een voorstel om bij de Raad van State toestemming te vragen

sanering van zo’n dak. Veel oude schuren en loodsen hebben nog een

om alvast delen van de Buitenring aan te mogen leggen, in

dak van asbest golfplaten. De regeling is bedoeld om de hoeveelheid

afwachting van een definitieve uitspraak over anderhalf jaar. De Raad

asbest te verminderen en meer duurzame energie op te wekken.

van State gaf de provincie in september toestemming hiervoor.

3 0 limburgs milieu

Activiteitenoverzicht 2013 De Milieufederatie Limburg is volop in beweging. Onderstaand vind je een overzicht van activiteiten en evenementen die de Milieufederatie in 2013 organiseert of waaraan de Milieufederatie deelneemt. Ontbreekt er een activiteit in dit overzicht? Stuur dan alle relevante informatie hierover naar: [email protected]. Voor meer informatie over activiteiten, volg de Milieufederatie op Twitter (@_S_M_L_) of Facebook.

September 24-9 Regiovergadering Maasduinen

November 09-11 Achterbandag

Bestemd voor aangesloten en niet-aangesloten groepen van de Milieufederatie in de regio Maasduinen. 26-9 Regiovergadering Westelijke Mijnstreek Bestemd voor aangesloten en niet-aangesloten groepen van de Milieufederatie in de regio Westelijke Mijnstreek.

De Milieufederatie Limburg organiseert jaarlijks een leerzame en interessante bijeenkomst voor de bij haar aangesloten groepen, ditmaal in Kerkrade. 10-11 Duurzame Dag Roermond De Duurzame Dag is een jaarlijks terugkerend evenement met tal van workshops, lezingen en exposanten. De Duurzame Dag vindt in 2013 plaats in het Citaverde College in Roermond. 14-11 Regiovergadering Parkstad Bestemd voor aangesloten en niet-aangesloten groepen van de Milieufederatie in de regio Parkstad. 15-11 Evenement HIER opgewekt 2013 In een dag alles weten over lokale duurzame energie? Kom dan naar het Evenement HIER opgewekt 2013 in de Rijtuigenloods in Amersfoort. 20-11 Regiovergadering Peel en Maas Bestemd voor aangesloten en niet-aangesloten groepen van de Milieufederatie in de regio Peel en Maas.

Oktober 07-10 Regiovergadering Maastricht en Mergelland Bestemd voor aangesloten en niet-aangesloten groepen van de Milieufederatie in de regio Maastricht en Mergelland. 14-10 Regiovergadering Nederweert Bestemd voor aangesloten en niet-aangesloten groepen van de Milieufederatie in de regio Nederweert. 26-10 Nacht van de Nacht Tijdens de Nacht van de Nacht worden op honderden plaatsen in Nederland activiteiten georganiseerd die de schoonheid van echte duisternis benadrukken. De Nacht van de Nacht is een jaarlijks terugkerend evenement en wordt georganiseerd door De Natuur en Milieufederaties in samenwerking met Natuur & Milieu.

December 04-12 Lezing Hans Heijnen (directeur Milieufederatie) Heemkundevereniging Horn

Kort nieuws Provincie wil norm voor laagfrequent geluid

Provinciegeld voor Sittards geheime tuinen

Het Limburgs Parlement wil dat er een landelijke norm komt

De provincie draagt bijna 60.000 euro bij aan het project ‘De

voor laagfrequent geluid. Het provinciebestuur moet daar bij het

geheime tuinen van Sittard’. Sittard kent veel groen met een

Rijk op aandringen, zo staat in een aangenomen motie. Die

historische betekenis binnen en buiten het centrum. De vereniging

motie is ingediend door GroenLinks. Tegen stemden PVV en één

Sittards Verleden gaat 24 van deze veelal verscholen groene

statenlid van de VVD. Volgens de motie neemt 10 procent van de

plekken met elkaar verbinden en zichtbaar maken. De bestaande

bevolking laagfrequent geluid zoals bromtonen waar; 2,5 procent

tuinen worden opgeknapt, ook wordt een bezinningstuin aange-

zou er ernstige last van ondervinden. Omdat er geen wettelijke

legd en komt er een toeristische wandelroute met bewegwijzering

regelgeving is voor laagfrequent geluid, is het lastig hiertegen

naar de tuinen. Tevens komt er ieder jaar een festival rondom de

iets te ondernemen. Het Limburgs Parlement vindt dat dit moet

tuinen van Sittard. Het eerste Geheime Tuinen Festival was op

veranderen.

zondag 23 juni jongstleden. Stichting Milieufederatie Limburg 31

‘Provincie neemt groot risico met start aanleg Buitenring’ De Raad van State heeft de Provincie Limburg op 4 september jongstleden toestemming gegeven om te starten met de aanleg van delen van de Buitenring Parkstad. De provincie had in een spoedprocedure gevraagd om te mogen beginnen met de aanpassing van een rotonde bij Avantis en de aanleg van het deel van de ringweg tussen Amstenrade en Brunssum (de zogenoemde ‘no-regret’ maatregelen). De Milieufederatie Limburg en Natuurmonumenten zijn echter van

gende wegennet, met alle negatieve gevolgen van dien voor de

mening dat aanleg van de Buitenring volgens het oorspronkelijke

verkeersveiligheid en de leefbaarheid.

plan onnodig grote schade toebrengt aan de natuur en het leefklimaat in de regio. Beide organisaties hebben vorig jaar het

De provincie is verheugd over het besluit van de Raad van State.

alternatief ‘Parkstad Bereikbaar, Leefbaar en Groen’ opgesteld dat

Wachten totdat de Raad van State al dan niet definitief groen licht

elementen bevat om de verkeersknelpunten in de regio Parkstad veel

geeft voor de volledige Buitenring kan nog zo’n anderhalf jaar duren

goedkoper op te lossen, met aanzienlijk minder schade voor natuur

en dat zou volgens de provincie tot verder toenemende kosten en

en milieu. Aanleg van de ‘no-regret wegvakken’ maakt de realisatie

een vertraging in de aanpak van de verkeersproblemen in Parkstad

van het alternatief van beide organisaties zeer moeilijk realiseerbaar

Limburg leiden.

c.q. onmogelijk. De Buitenring Parkstad houdt de gemoederen al lange tijd bezig. Op De Milieufederatie en Natuurmonumenten vinden bovendien dat de

29 juni 2012 hebben Provinciale Staten van Limburg het nieuwe

provincie een erg groot risico neemt door nu al te beginnen met de

Provinciaal Inpassingsplan ‘Buitenring Parkstad Limburg’ (PIP 2012)

aanleg van enkele delen van de weg. Als de Raad van State over

vastgesteld. Dit plan voorziet in de aanleg van een 2x2-baans

anderhalf jaar tot de conclusie komt dat de stikstofproblematiek bij

autoweg op grondgebied van de gemeenten Nuth, Heerlen,

het Geleenbeekdal en de Brunssummerheide niet opgelost kan

Brunssum en Kerkrade. De Milieufederatie Limburg, Natuurmonu-

worden en de resterende delen van de Buitenring niet aangelegd

menten, lokale natuur- en milieuorganisaties en tal van burgers

mogen worden, dan liggen er verspreid in Parkstad stukken

hebben tegen dit plan beroep ingesteld met een verzoek aan de

2x2-baans autoweg. Die wegdelen, waarvan de capaciteit veel te

Raad van State om een voorlopige voorziening te treffen.

groot is, sluiten bovendien niet of onvoldoende aan op het onderlig-

Op 16 november 2012 deed de Raad van State uitspraak.

3 2 limburgs milieu

en alvast delen van de Buitenring te mogen aanleggen. Het gaat hierbij om weggedeelten aan de noordzijde van Heerlen en Brunssum en om de aanpassing van de rotonde bij Avantis. De aanleg van deze twee weggedeelten (de zogenoemde ‘no-regret maatregelen’) leveren naar het oordeel van de provincie altijd een bijdrage aan de verbetering van de verkeersstructuur in Parkstad, ook als de Buitenring onverhoopt geen doorgang zou vinden. Op 21 augustus 2013 is dit verzoek van de provincie om opheffing van de schorsing behandeld bij de Raad van State. De Milieufederatie Limburg en Natuurmonumenten waren hierbij aanwezig samen met andere betrokkenen. Zij zijn van mening dat de provincie door steeds meer kosten te maken en werkzaamheden uit te voeren een argument wil ontlenen om de Buitenring uiteindelijk in zijn geheel te kunnen aanleggen (de zogenoemde salami-tactiek). Daarnaast bestrijden de natuurorganisaties het argument dat er op dit moment sprake zou zijn van verkeersproblemen, die worden opgelost als de Buitenring is aangelegd. De gemeente Heerlen wees de provincie zelfs op het feit dat aanleg van de ‘no-regret wegvakken’ negatieve gevolgen heeft op het onderliggende wegennet. Ook vormt de aanleg van het weggedeelte tussen Amstenrade en Brunssum een bedreiging voor het waardevolle veen-, heide- en natuurgebied De Breukberg, waar de laatste veenorchissen van Nederland voorkomen. De Milieufederatie blijft bij haar standpunt dat aanleg van de Opheffing schorsing weggedeelten Buitenring (in rood).

Buitenring volgens het oorspronkelijke plan te grote schade toebrengt aan de natuur en het leefklimaat in de regio. Zij heeft

De provincie mag niet beginnen met aanleg van de weg voordat de

samen met Natuurmonumenten vorig jaar het alternatief ‘Parkstad

Raad van State uitspraak zal hebben gedaan op de ingestelde

Bereikbaar, Leefbaar en Groen’ opgesteld, dat elementen bevat om

beroepen. Slechts een aantal voorbereidende werkzaamheden is

de verkeersknelpunten in de regio Parkstad veel goedkoper op te

toegestaan, zoals het verleggen van gasleidingen, het waardevrij

lossen, met aanzienlijk minder schade voor natuur en milieu. Aanleg

maken van percelen, het plaatsen van faunavoorzieningen, archeolo-

van de ‘no-regret wegvakken’ maakt de realisatie van het alternatief

gisch onderzoek en het slopen van gebouwen.

van beide organisaties zeer moeilijk realiseerbaar c.q. onmogelijk.

De verwachting was lange tijd dat de Raad van State in het tweede

Een weggegooide kans dus!

kwartaal van 2013 het uiteindelijke oordeel zou geven of de aanleg

De Raad van State besliste op 4 september echter anders. De

van de Buitenring wel of niet zou kunnen doorgaan. Dit oordeel is

provincie mag alvast beginnen met de aanleg van het weggedeelte

echter vertraagd. De Raad van State maakte namelijk op 24 mei van

tussen Amstenrade en Brunssum en met de aanleg van de rotonde

dit jaar kenbaar dat zij een uitspraak over het PIP 2012 aanhoudt.

bij Avantis. Voor de Raad van State is van doorslaggevend belang dat

Zij wil eerst een uitspraak afwachten van het Europese Hof van

de provincie heeft toegezegd om deze delen van het tracé niet in

Justitie over de verbreding van de A2 tussen Eindhoven en Den

gebruik te nemen voordat uitspraak is gedaan in de bodemzaak.

Bosch. In die zaak wil de Raad van State van het Europese Hof uitleg

Daarom zijn er volgens de Raad van State geen onomkeerbare

over een juiste toepassing van de Europese Habitatrichtlijn en zij

gevolgen te verwachten voor de Natura 2000-gebieden Brunssum-

verwacht dat die uitleg ook van belang is voor haar oordeel over de

merheide en Geleenbeekdal.

Buitenring.

De Milieufederatie vindt dat de provincie een groot risico neemt

Dit betekende een vertraging van de definitieve uitspraak met

door reeds te starten met de aanleg van de weg. Als de Raad van

betrekking tot het PIP 2012 met minstens één tot anderhalf jaar.

State namelijk over anderhalf jaar tot de conclusie komt dat de

Volgens de provincie zou hiermee het doel van de Buitenring - het

stikstofproblematiek bij het Geleenbeekdal en de Brunssummerheide

verbeteren van de verkeersstructuur in Parkstad – ernstig worden

niet opgelost kan worden en de resterende delen van de Buitenring

vertraagd, waardoor problemen als bereikbaarheid, leefbaarheid en

niet aangelegd mogen worden, dan liggen er verspreid in Parkstad

verkeersveiligheid nog jaren blijven voortbestaan. Daarnaast

onbruikbare stukken 2x2-baans autoweg die een negatieve invloed

betekent vertraging volgens de provincie een aanzienlijke financiële

hebben op verkeersveiligheid, leefbaarheid, natuur en milieu.

schade door verlies van Europese subsidies. De provincie trok daarom opnieuw naar de Raad van State met het

Bart Cobben

verzoek een deel van de eerder uitgesproken schorsing op te heffen

Milieufederatie Limburg Stichting Milieufederatie Limburg 33

Limburg is het sterkste merk van alle provincies Nederlanders vinden Limburg een sterk merk. Dat blijkt uit een enquête onder 11.000 Nederlanders, gehouden door merkenadviesbureau Hendrik Beerda in Amsterdam. De provincie Limburg blijft - net als bij de vorige enquête in 2011 - Noord-Brabant voor. Op de derde plek staat Gelderland. Ook doet Limburg het goed bij de steden. Bij de sterkste merknamen onder de steden komt Maastricht op de tweede plaats, na Amsterdam. En bij de landstreken staat Zuid-Limburg op plek twee, na de Veluwe. Alle uitkomsten van het merkenonderzoek zijn gepresenteerd tijdens een nationaal congres over citymarketing in Rotterdam. Het Steden en Streken Merkenonderzoek is door bureau Hendrik Beerda samen met de Universiteit Utrecht ontwikkeld. Merkkracht en imago van de 30 grootste gemeenten en alle provincies en streken zijn meegenomen in het onderzoek.

Inspiratieboek Kamperen en Landschap Veel kampeerterreinen in Limburg verstoren het landschap. In Zuid-Limburg past 60 procent slecht tot zeer slecht in de omgeving en in Noord- en Midden-Limburg 36 procent. De Provincie Limburg gaat dat nu aanpakken. Daarom verscheen onlangs het Inspiratieboek Kamperen en Landschap. De Provincie Limburg wil met dit boek

werken. Ik vind vijf niet in het landschap

kampeerterreinen in heel Limburg. Daarbij

campinghouders, gemeenten en land-

ingepaste caravans veel hinderlijker dan 20

is nadrukkelijk gekeken naar de situering

schapsarchitecten inspireren om bestaande

ingepaste caravans. We moeten kijken naar

van de camping, de verhouding met de

en nieuwe kampeerterreinen beter in het

de kwaliteit van ons landschap, niet naar

omgeving, de begrenzing, de ontsluiting,

landschap in te passen. ,,Een mooi land-

de hoeveelheid kampeerplekken.”

de voorzieningen, de groenstructuren en de verkaveling. Van der Broeck pleit voor

schap draagt in belangrijke mate bij aan de aantrekkingskracht van de provincie als

Het inspiratieboek staat bol van ideeën

een gezamenlijke aanpak. Samen met

woon- en recreatiegebied,” aldus gede-

over de combinatie van kamperen en

gemeenten wil de provincie ‘gulden regels’

puteerde Patrick van der Broeck. ,,Aan

landschap en is opgesteld op basis van een

uit het inspiratieboek halen die vastgelegd

dat mooie landschap moeten we samen

inventarisatie en een analyse van zeventig

kunnen worden.

3 4 limburgs milieu

Site-seeing Op internet zijn tal van leuke en interessante websites te vinden, maar dan moet je wel weten waar. Deze keer zetten we een aantal duurzame webshops in de spotlight. Ze zijn het bewijs dat er prachtige nieuwe producten ontstaan door recycling en milieuvriendelijke productie.

www.bespaarbazaar.nl

www.zuknitassen.nl

Bespaarbazaar.nl is een specialistische web-

De 25-jarige Daniëlle Lommen uit Roermond

shop met alles op het gebied van zonnepane-

verkoopt sinds kort kleurige tassen van

len en energiebesparing. De webshop wil voor

gerecycled plastic en papier op haar eigen

consumenten die zelf duurzame energie willen

website. De tassen worden handgemaakt door

opwekken of energie willen besparen een

Zukni, een Bajo vrouw die woont op het eiland

bron van kennis en inspiratie zijn. Op de website vind je honderden

Wangi-Wangi in Indonesië. De Bajo zijn zeezigeuners die voorna-

producten die hieraan bijdragen, maar ook vele productbeoorde-

melijk leven van visserij. Het eiland Wangi-Wangi is erg vervuild

lingen van klanten die hun ervaringen graag delen. De in Voerendaal

en er zijn geen regels om het afval te scheiden of te recyclen. De

gevestigde webshop is opgericht door Hans Schoenmakers. Na zijn

inwoners hebben veelal geen idee wat ze met het afval moeten en

opleiding HTS Energietechniek werkte hij voor verschillende advies-

zo komt alles in zee terecht.

bureaus en adviseerde hij bedrijven waar kansen voor energiebe-

Zukni daarentegen geeft het

sparing liggen. In 2007 begon hij zijn eigen shop met zonnepanelen

goede voorbeeld, want zij

en andere energiebesparende producten. Op de website kun je een

maakt tassen van weggegooide

online dakcheck doen (zo kom je er achter of je woning geschikt

materialen. Door een tas van

is voor zonnepanelen) en een lampadvies krijgen. Ook is er een

Zukni te kopen, help je in

keuzehulp zonnepane-

Nederland mee aan een schoon

len. Je kunt kiezen uit

Wangi-Wangi. Zukni verzamelt

verschillende merken en

het afval en sorteert het. Als

systemen. In 2013 is de

ze mooie en kleurige papier-

website voor de derde

tjes (koffiezakjes, melkpakken,

keer op rij verkozen tot

snoeppapier) heeft gevonden,

beste webwinkel tijdens

maakt ze er een trendy tas van. De tassen zijn allemaal verschillend

de Thuiswinkel Awards.

van vorm en kleur (altijd gevoerd met stoffen bekleding en sluiten evt. met klittenband of rits). Je kunt via Facebook zelf je favoriete tas uitkiezen. Een tas kost 10 euro (inclusief verzendkosten). Voor

www.shopjegroen.nl

meer informatie kun je ook bellen met Daniëlle, tel. 06-25119049 of

Zoek je duurzame kleding of fair trade produc-

e-mailen: [email protected].

ten? De website shopjegroen.nl verwijst naar de beste duurzame webwinkels in Nederland. En als je iets via deze website koopt, wordt een deel van de CO2-voetafdruk van je aankoop gecompenseerd door de aanplant van bomen. Je krijgt er dus gratis (een deel van) een boom bij en hoeft hier niets extra’s voor te doen. Shop Je Groen kiest alleen de beste écht duurzame producten voor je uit met een selectie die dagelijks verandert. Je kunt zoeken op categorie (wonen, gadgets, kleding, accessoires) of op merknaam. Bekende namen die verkocht worden, zijn: Alchemist, EcoZone, Fair Trade Origina, Go Green, Weleda en Zonnatura. Je vindt er praktische en hippe producten. Zo kun je er terecht voor een exclusief collier van bliklipjes of een moderne tas van gerecyclede jeans. Stichting Milieufederatie Limburg 35

21686 Adv_Nat&MilFed_210x143 AvS.indd 1

22-08-13 23:44

bel 0900 300 1500 (10cpm) of meld u aan via www.postcodeloterij.nl. Voor € 11,50 per lot speelt u al mee. Alvast hartelijk dank voor uw deelname.

Meedoen is eenvoudig,

De Nationale Postcode Loterij is de grootste goededoelenloterij van Nederland. De helft van de opbrengst is bestemd voor meer dan 80 goede doelen. Met deze bijdrage kunnen De Natuur- en Milieufederaties zich in de 12 provincies voor natuur, milieu en landschap inzetten. Waardoor bijvoorbeeld de Zilveren Maan, een zeldzame dagvlinder, kan blijven bestaan.

U een kans… Zij een kans

Foto: Lars Soerink/FN