januari 2009 STICHTING MILIEUFEDERATIE LIMBURG

Limburgs milieu 4 Een uitgave van Stichting Milieufederatie Limburg - jaargang 22 - december/januari 2009

STICHTING MILIEUFEDERATIE LIMBURG

Duurzaam ondernemen is hip Interview met L1-weerman Thijs Zeelen Vierde Nacht van de Nacht een groot succes WNF: Nederlanders leven op de pof Groene omroep LLiNK vecht om te overleven Kaarten uit het POL op je PDA of mobiele telefoon Zelfs een zwart dak kan groen zijn Win een boek: Onze toekomst op een warmere planeet

C O L O F O N Limburgs Milieu is een uitgave van Stichting Milieufederatie Limburg Jaargang 22 nummer 4 | december/januari 2009 Redactieadres: Stichting Milieufederatie Limburg Gevestigd in Het GroenHuis Godsweerderstraat 2 6041 GH ROERMOND T 0475-38 64 10 F 0475-38 64 59 www.milieufederatielimburg.nl [email protected] Samenstelling en redactie: Monique Demarteau Aan dit nummer werkten mee: Sandra Akkermans, Robert Bibo, Gert-Jan Elk, Hans Heijnen, Olaf op den Kamp, Jan Kluskens, Wim Kuipers, Mario Ogrinc, Anneke Vorstenbosch, Marieke Wingens, Ester Wolters, Toine Wuts Abonnement: Limburgs Milieu verschijnt 4x per jaar. Een jaarabonnement kost €12,50. Met deze bijdrage

De Nationale Postcodeloterij is medefinancierder van

steun je de doelstellingen van de Milieufederatie

diverse projecten van de Milieufederatie Limburg.

Limburg. Samen met de meer dan 100 bij haar aangesloten organisaties zet de Milieufederatie zich

Het uitgeven van Limburgs Milieu wordt mede

in voor natuur, een gezond leefmilieu en voor het

mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage

realiseren van ecologische duurzaamheid in Limburg

van de Provincie Limburg.

en de aangrenzende Euregio. Gebruik de abonneebon in dit blad of stuur een e-mail met daarin de persoonlijke gegevens naar: [email protected] Betaling geschiedt middels acceptgiro of automatische

NIEUWSBRIEF

incasso. Organisaties die bij de Milieufederatie zijn

De Limburgse Milieufederatie heeft ook een digitale nieuwsbrief. Deze nieuwsbrief

aangesloten, ontvangen het tijdschrift gratis.

bevat het laatste nieuws over natuur en milieu in Limburg en wordt gemiddeld eenmaal per drie weken verstuurd. U kunt zich voor deze nieuwsbrief opgeven via:

Vormgeving & drukwerk: SHD Grafimedia, Swalmen Limburgs Milieu is gedrukt op 100% kringlooppapier

2 limburgs milieu

WWW.MILIEUFEDERATIELIMBURG.NL

Inhoud 4

Kort nieuws

5

Interview met L1-weerman Thijs Zeelen

7

Groene omroep LLiNK vecht om te overleven

8

Nieuw meldpunt voor landschapsverrommeling

9

Water Natuurlijk wint meeste zetels waterschapsverkiezingen

10

WNF: Nederlanders leven op de pof

12

Zelfs een zwart dak kan groen zijn

14

Column Wim Kuipers

15

Vierde Nacht van de Nacht een groot succes

19

IJzeren Rijn

20

Nieuwe website IJzeren Rijn

21

Win een boek: Onze toekomst op een warmere planeet

22

Duurzaam ondernemen is hip

24

Interview met André Vollenberg van Behoud de Parel

26

‘Over Grenzen’: een voorbeeldig project

27

GroenHuis - Herstelplan Limburgse Maasheggen

28

GroenHuis - Natuurwerkdag - Natuuronderzoek in Limburg

29

GroenHuis - Praktijkcursus landschapsbeheer - Cursus Meinweggids

30

GroenHuis - Burenhulp voor het landschap - IVN in Mooi Limburgs scheurkalender - IKL aan het werk in Koningsbosch

31

ENCI

33

Kaarten uit het POL op je PDA of mobiele telefoon

34

Plant en dier profiteren van natuurontwikkeling langs Maas

35

Site-seeing

Stichting Milieufederatie Limburg 3

Kort nieuws

607 (46 procent) hun mening hebben gegeven. Deze respons is veel te

Afscheid bestuursleden SML

gering, zeker voor een panel. De deelnemers aan een panel melden zich

De Milieufederatie Limburg heeft in december afscheid genomen van twee

namelijk doorgaans vrijwillig aan. Waarom doet 54 procent van het panel

bestuursleden. Penningmeester Harrie Houben (50) uit Beek (rechts op de

niet mee aan de Buitenring-enquête? De meest voor de hand liggende

foto) en algemeen bestuurslid Evert Prast (65) uit Baarlo stappen uit het

verklaring is dat deze meerderheid gewoon geen interesse heeft voor de

bestuur. De nieuwe penningmeester wordt Wil Hodzelmans (62) uit Sint

Buitenring. En van de respondenten heeft 29 procent geen mening of

Joost (links op de foto). Otto Plantema (60) wordt voor een tweede termijn

interesse. Hoe representatief is die uitkomst dan?

benoemd als bestuurslid.

De vraag aan de geïnterviewden of men ‘verwacht de Buitenring te gebruiken’ vervult een centrale rol in dit onderzoek. Deze vraag is echter een non-item en meet niet wat het zegt te meten. Een aanzienlijk deel van de Buitenring betreft immers een aanpassing van bestaande wegen. Dus zal bijna 100% van de huidige automobilisten in Parkstad van die Buitenring gebruik (moeten) gaan maken. Dat doen ze immers nu ook al. Daar hoef je dus niet naar te vragen. Maar er is meer: het verhaal wordt zelfs onjuist als je vervolgens bij de conclusies het gebruik van de weg gelijk stelt aan het-voorstander-zijn van de Buitenring. Op die manier is van elke automobilist in Parkstad een voorstander van de Buitenring te maken. Daarnaast zijn de vragen op sommige punten suggestief. De enquête schetst overwegend de positieve aspecten van de randweg en laat dan de ondervraagde personen kiezen. De vragenlijst promoot met name de economische voordelen. Vragen in een enquête mogen niet sturend zijn en

Congres over duurzaamheid in Industrion

de respondent naar een bepaald antwoord dwingen. Vragen moeten

In het Industrion in Kerkrade vindt op woensdag 28 januari 2009 een

neutraal en eenduidig geformuleerd zijn. In antwoorden dienen zowel

congres plaats rond de Limburgse Dag van de Duurzaamheid. Het congres

positieve als negatieve keuzes gelijkelijk voor te komen. Het is dus fout om

is bedoeld voor iedereen die geïnteresseerd is in duurzame ontwikkeling en

in een enquête 5 vragen te stellen met de antwoordmogelijkheden: 2x mee

is toegankelijk voor gemeentebesturen, overheidsorganisaties, particuliere

eens en 3x mee oneens. Je krijgt dan altijd een 40% (on)eens en 60%

bedrijven, waterschappen, milieuverenigingen, hogescholen en universitei-

(on)eens uitkomst.

ten in de provincie Limburg. Aangeboden wordt een leerzame mengeling

De vragen zijn zo gesteld dat de voorkeuren voor de Buitenring stelselmatig

van demonstraties (praktijkvoorbeelden), lezingen en workshops. Het

positief overkomen en de bezwaren negatief. De enquête bestaat uit zeven

congres wordt georganiseerd door de Milieufederatie Limburg in

stellingen: in vijf ervan worden de voordelen uitgelegd, in twee stellingen de

samenwerking met het Regional Centre of Expertise Rhine Meuse,

nadelen voor de natuur. Stellingen over nieuwe knelpunten of betere

gemeente Kerkrade, COS Limburg, stichting Urgenda en het Industrion zelf.

alternatieven zijn (met opzet?) weggelaten.

Meer informatie vind je op de website: www.duurzaamheidloont.org

‘Er zijn mensen die zeggen dat (……) Brunssummerheide gaat aantasten’ is zo’n suggestieve formulering. Het valt mij op dat een dergelijke formulering

Reactie Anton Kantebeen op enquête MGL

alleen is gebruikt bij de vraag over natuurbehoud. Bij de vragen naar

In Dagblad De Limburger stond op 22 november jongstleden een artikel

economische voordelen stelt men directe vragen. De vraag over de

over een internet-enquête inzake de Buitenring Parkstad, die de krant

voordelen voor de economie zou dan eerlijkheidshalve net zo geformuleerd

heeft laten uitvoeren door RMI Fullservice Marktonderzoek. De kop van het

dienen te worden als de vraag over de natuur: ‘Er zijn mensen die zeggen

artikel luidde ‘Meerderheid vóór Buitenring’. Volgens de schrijver van het

dat de aanleg van de buitenring Parkstad Limburg de regionale economie in

artikel Jos van den Camp vindt een meerderheid van de bevolking (52

Parkstad Limburg een impuls zal geven’. Je stelt dan een ietwat gelijke vraag,

procent) in Parkstad Limburg de aanleg van de geplande Buitenring Park-

maar krijgt een heel ander antwoord. En wat te denken van de vraag die

stad een ‘(heel) goed plan’. Negentien procent van de inwoners noemt het

begint met ‘volgens sommigen’. Hiermee suggereer je op voorhand een

plan ‘(heel) slecht’. De overige respondenten (29 procent) weten er te weinig

minderheidsmening. Dat schrikt mensen af.

van of hebben geen mening. Eind november ontving de Milieufederatie

Dan is er nog de vraag over de optimalisatie van de bereikbaarheid. Het

Limburg een zeer uitgebreide reactie op deze enquête van Anton

gaat hier over de bereikbaarheid per auto. Waarom stel je dan ook geen

Kantebeen van de stichting MilieuNetwerk Brunssum en Onderbanken en

vraag over de bereikbaarheid voor fietsers en wandelaars? Denkt men na

deskundige (beroepshalve werkzaam in de statistische gegevensverwer-

aanleg van de Buitenring (die als snelweg vele wijken van elkaar zal

king). Een samenvatting van deze reactie vind je hieronder.

afsnijden) vanuit de wijk met de hond nog even gemakkelijk het veld in te

,,Mijn belangrijkste punt van kritiek is de abnormaal lage respons bij dit

kunnen lopen? Een relevante vraag lijkt mij.

panelonderzoek. In onderzoeksland haalt men bij steekproeven meestal een

Er zijn dus talloze punten die niet zorgvuldig zijn meegenomen. De juiste

respons van meer dan 65%. Een goede steekproef is groot van opzet (circa

verhouding tussen voorstanders en tegenstanders van de Buitenring komt

4.000 personen) en is representatief als de geïnterviewden aselect

uit dit onderzoek beslist niet naar voren. Op de conclusies in het kranten-

getrokken zijn. In dit geval zijn 1.461 personen benaderd van wie slechts

artikel valt daarom veel af te dingen.”

4 limburgs milieu

L1-weerman Thijs Zeelen: het Limburgse gezicht van de Klimaatstraatfeestcampagne Het Nationale Klimaatstraatfeest loopt als een trein. Sinds de start van de campagne op 1 oktober jongstleden hebben zich in Nederland al 900 straten aangemeld. Vooral in de provincies Zuid- en Noord-Holland stromen de aanmeldingen binnen (samen goed voor meer dan 250 aanmeldingen). Na een wat stroeve start in Limburg komen er ook hier wekelijks straten bij. Inmiddels staat de teller op 45 en aanmelden kan nog tot 31 maart. Met SBS 6-weerman Piet Paulusma als

lucht. Bij opstijging koelt die lucht,

boegbeeld van de landelijke Klimaatstraat-

condenseert daar en veroorzaakt vervolgens

feestcampagne is het niet vreemd dat ook

regen. Het weer blijkt dus inderdaad aan

Limburg nu een weerman heeft als

verandering onderhevig. Wat de gevolgen

ambassadeur van het klimaat. Thijs Zeelen

voor het klimaat zullen zijn, is moeilijk te

(40), meteoroloog en weerman bij L1, is

voorspellen. Volgens mij is het allemaal niet

sinds november betrokken bij het Limburgse

zo erg als sommigen ons willen doen

Klimaatstraatfeest. Door zijn beroep is hij

geloven. Maar ja, ik ben meteoroloog en

natuurlijk als geen ander op de hoogte van

houd me alleen bezig met het weer.

de toestand van ons klimaat. ,,Het weer is

Klimaatonderzoek behoort niet tot het

een onderdeel van het klimaat. Het is dan

werkveld van een weerman.”

ook logisch dat ik de ontwikkelingen op de voet volg. In Limburg zijn al sinds 1988

Samen met Rob van der Giessen (gespeciali-

klimaatveranderingen gaande. De gemid-

seerd luchtvaartmeteoroloog) bestiert

delde jaartemperatuur is momenteel 1,2

Zeelen het bedrijf Meteo Limburg BV in

graad hoger dan in de twintig jaren ervóór.

Bunde. Daarnaast is hij bekend als een van

Het voorjaar begint eerder en de winters

de weermannen van de regionale omroep

worden steeds zachter. De verwachting

L1. Zijn specialisatie is landbouwmeteorolo-

volgens wetenschappers is dat de tempera-

gie. Het is haast vanzelfsprekend dat hij

tuur tot 2050 nog 1 à 2 graden zal stijgen.

voor deze richting heeft gekozen. Zijn

Dat betekent voor Nederland dat we straks

ouders hebben immers een akkerbouwbe-

jaarlijks meer dan 50 dagen zullen hebben

drijf c.q. varkenshouderij. Als kind vond hij

van 25 graden of meer. Ook zal er in kortere

het al leuk om pa en ma te helpen op de

periodes meer regen vallen. Warme lucht

boerderij. Hij was al op jonge leeftijd

bevat immers meer waterdamp dan koude

gefocust op de invloed van het weer op het boerenbedrijf. ,,Je bent als boer heel erg afhankelijk van de weersomstandigheden. Ik hield daarom altijd precies bij hoe het weer zou worden, zodat wij onze werkzaamheden hierop konden afstemmen. Beetje bij beetje ging ik me er steeds meer in verdiepen. Tijdens mijn studie aan de Universiteit van Wageningen ben ik in aanraking gekomen met het beroep van weerman. Daar hielden we namelijk altijd weerpraatjes voor de regionale omroep Gelderland. Dat beviel zó goed dat ik in die richting ben doorgegaan. Met de komst van L1 in Limburg vond ik een werkgever dicht bij huis.” Stichting Milieufederatie Limburg 5

Het Nationale Klimaatstraatfeest Met het Nationale Klimaatstraatfeest viert heel Nederland feest voor een beter klimaat! Iedereen in Nederland kan zich aanmelden op de website www.

Zijn grote voorbeeld is de in 2003 overleden

log op een rijtje. En dat zijn er heel wat. Zelf

klimaatstraatfeest.nl. Tot 31 maart 2009

Belg Armand Pien, die zijn bekendheid en

wil Zeelen graag een steentje bijdragen om

kunnen aangemelde straten punten

immense populariteit te danken heeft aan

C02-emissies te besparen, volgens weten-

verdienen met energiebesparingen. Per

het feit dat hij meer dan 37 jaar weerman

schappers zijn die dé grote oorzaak van ons

provincie wordt er straks één winnaar

was bij de Belgische publieke omroep BRT.

broeikaseffect. Op zaterdag 29 november

bekendgemaakt. Dat is uiteraard de

Met zijn guitige uitstraling en grappen over

was hij daarom aanwezig op de Markt in

straat met de meeste punten, oftewel

het weer (‘mijn weerberichten kloppen

Sittard samen met de Milieufederatie

met de meeste energiebesparingen. Hoe

altijd, alleen het weer houdt zich er niet

Limburg, de Milieugroep Sittard-Geleen en

meer buren er mee doen hoe beter, want

aan’) hield hij van 1953 tot 1990 miljoenen

de Sittardse wethouder Ruud Guyt voor de

dat levert extra punten op. Hoe meer

Belgen aan de buis gekluisterd. Zijn

officiële Limburgse aftrap van het Klimaat-

klimaatpunten er verzameld worden en

bekendste visuele grappen bestonden erin

straatfeest. Naast informatiestands van de

hoe meer buren in de straat meedoen,

- uit schaamte voor een zoveelste foute

Fietsersbond, de Milieugroep Sittard-Geleen

hoe groter de kans dat de straat één van

weersvoorspelling - het weerbericht te

en de Milieufederatie was er gelegenheid

de 500 klimaatstraatfeesten wint. Of de

presenteren met een roodgekleurd gezicht

voor het publiek om Segways (elektrische

superhoofdprijs! Een straatfeest op 16

of zelfs zonder hoofd. Ook was hij scheutig

step-red.) uit te proberen. Tot aan het

mei 2009 met een optreden van een

met weerspreuken als ‘Een herfst zonder

Nationale Klimaatstraatfeest op 16 mei

bekende Nederlander! Meedoen is

stormen is als een vrouw zonder vormen’.

2009 zal Zeelen zich blijven inzetten voor

simpel en gratis. De eerste 3.000

Hoewel weerspreuken bij weermannen

het klimaat. ,,We hebben allemaal baat bij

personen die zich aanmelden krijgen een

horen als slagroom op een toetje, heeft

een aangenaam leefklimaat. Zonder files en

welkomstpakket thuisgestuurd.

Zeelen er persoonlijk niet veel mee.

met een mooie natuur om te recreëren. Alle

Meer informatie vind je op de website:

,,Spreuken zijn puur bedoeld als amusement.

beetjes helpen, maar hoe meer we doen

www.klimaatstraatfeest.nl

Het leukt het weerpraatje op. Ik heb wel een

voor het klimaat hoe beter natuurlijk.”

favoriete spreuk. Die valt toevallig samen met mijn naamsdag, namelijk St.-Mathies geutj eine heite stein in het ies. Wat betekent: als het gaat dooien, is de winter afgelopen.” Medio december is het nieuwe boek van Zeelen ‘Door Waer en Wind’ uitgebracht via het Mooi Limburgs boekenfonds. In het 160 pagina’s dikke boek staan naast (toch weer die) weerspreuken tal van aardige weetjes en een selectie van prachtige foto’s die Zeelen dagelijks krijgt toegestuurd door L1-kijkers. Ook de weerextremen komen in het boek uitgebreid aan bod. Zeelen zet alle weerextremen sinds de Tweede Wereldoor6 limburgs milieu

Foto’s: Luc Hommes

Monique Demarteau Milieufederatie Limburg

Groene omroep LLiNK vecht om te overleven De groene omroep van Nederland LLiNK heeft vóór 1 april 2009 150.000 leden nodig om te mogen blijven uitzenden. Het is erop of eronder en daarom voert de omroep de komende maanden actie om zoveel mogelijk nieuwe leden te werven. Tanja Lubbers is sinds 1 maart de nieuwe algemeen directeur van LLiNK. Zij realiseert zich dat de tijd dringt, maar heeft er het volste vertrouwen in dat het gaat lukken. ,,Mijn grootste uitdaging”, zo noemt

kreeg de meeste stemmen. Met het geld kan

directeur Tanja Lubbers het zelf. Nu heeft

ze nu 100.000 mensen in India en Mozam-

Publieke omroep

haar omroep LLiNK zo’n 100.000 leden. Daar

bique voorzien van schoon drinkwater.

Om in Nederland een publieke omroep te starten, heb je 50.000 leden nodig. Om als

moeten er dus nog eens 50.000 bij, wil de kleine omroep haar programma’s blijven

Met haar acties laat LLiNK zien dat de

omroep te kunnen blijven bestaan, moeten

uitzenden. Het afgelopen jaar heeft in het

omroep er daadwerkelijk is voor iedereen

dat na drie jaar 150.000 leden zijn. De

teken gestaan van de ledenwerfactie met als

met idealen. Dat beaamt ook presentatrice

jongste publieke omroepen LLiNK (100.000

hoogtepunt de live uitzending op 20

Floortje Dessing: ,,LLiNK inspireert kijkers en

leden) en MAX (140.000 leden) moeten

november jongstleden. In die ledenwerf-

luisteraars om zelf een bijdrage te leveren

voor 1 april 2009 deze sprong maken. Een

show haalde LLiNK alles uit de kast om het

aan een betere wereld en een mooiere

lidmaatschap van een omroep kost € 5,73

publiek te verleiden de groene omroep te

toekomst. Het zou toch zonde zijn als daar

per jaar. LLiNK stort voor elk nieuw lid

ondersteunen. Bovendien gingen die avond

een einde aan zou komen.”

bovendien 2 euro in een actiefonds. Uit dat fonds worden ideeën betaald om het leven

vijf goede doelen met in totaal 100.000 euro naar huis. Lubbers is tevreden over het

Maar dat zou dus zomaar kunnen gebeuren

beter, groener of eerlijker te maken. Met je

verloop van de show. ,,Mensen die lid

als de omroep niet vóór 1 april volgend jaar

lidmaatschap van LLiNK help je dus niet

worden, helpen niet alleen de omroep, maar

150.000 leden heeft. Voor LLiNK is het de

alleen de omroep, maar steun je ook een

samen maken alle leden ook de wereld weer

komende maanden pompen of verzuipen.

goed doel! Aanmelden kan via de website

een stukje beter. De actie heeft ons een

Lubbers: ,,Ik zet me volledig in om ervoor te

www.llink.nl of telefonisch: 010 – 288 22 22

hoop nieuwe leden opgeleverd. Hoeveel

zorgen dat deze ‘kleinste omroep met de

precies kan ik niet zeggen, want we zijn nog

grootste idealen’ door kan gaan met het

druk aan het tellen en iedere dag melden

maken van zinvolle programma’s. Dat doe ik

zich nieuwe leden aan. Wij zijn er nog lang

vanuit mijn eigen overtuiging, alsmede

niet, maar in ieder geval zijn we op de

omdat wij de enige omroep zijn die

goede weg.”

consequent natuur en milieu op het programma heeft staan. Ik denk namelijk dat daar wel degelijk behoefte aan is. We hopen dan ook dat iedereen met hart voor het milieu lid wordt. Als we ons doel halen, maken alle leden bovendien kans op mooie

Over LLiNK

prijzen in de Groene Loterij, zoals ballon-

LLiNK is dé natuur-milieu omroep van

vaarten, elektrische scooters en als

Nederland. In haar programma’s is veel

Met de ledenwerf-actie ‘Verander de wereld

hoofdprijs een hybride Smart cabrio.”

aandacht voor de thema’s economie,

met een filmpje - LLiNK helpt met een ton’,

Lubbers, die voorheen onder meer werkte bij

ecologie, armoede en de rechten van mens

plaatsten in september en oktober zo’n 150

Oxfam Novib en de VPRO, vindt het

en dier. In september 2005 begonnen de

leden hun eigen goede doel of oplossing

spannend om juist nu directeur te zijn van

uitzendingen met twee uur televisie en

voor een betere wereld middels een filmpje

LLiNK. ,,Het is een omroep die constant in

negen uur radio per week. Presentatrice

op de LLiNK-website. Alle LLiNK-leden

beweging is. Ik houd van uitdagingen en

Floortje Dessing (voorheen Veronica en RTL

stemden vervolgens op deze persoonlijke

concrete doelstellingen. Wat dat betreft, zit

5) is in 2007 aangetrokken als het gezicht

goede doelen en zo bleven vijf filmpjes over.

ik hier prima op mijn plek. Ik hoop dan ook

van de omroep. Ze presenteert het

In de Ledenwerfshow werd de winnaar

dat de omroep genoeg leden zal werven,

reisprogramma 3 Op Reis, samen met

gekozen. Tijdens de spannende finale won

zodat ik dit werk kan blijven doen.”

Sebastiaan Labrie en Froukje Jansen (zie foto). Andere populaire LLiNK-programma’s

Irene Kruizinga de hoofdprijs van 75.000 euro voor haar waterpompprojecten. Haar filmpje ‘Red levens met schoon drinkwater!’

Monique Demarteau Milieufederatie Limburg

zijn: Warzone, Aanpakken en Wegwezen, De Milieuridders en Eet Smakelijk. Stichting Milieufederatie Limburg 7

Nieuw meldpunt voor landschapsverrommeling De Provinciale Milieufederaties zijn in oktober gestart met de campagne ‘Verknipt Landschap’ en met het bijbehorende meldpunt op de website www.verkniptlandschap.nl. Via deze website kunnen inwoners van

wat in welke provincie als verrommeling

of fietsend naar de sportclub kun je de

elke provincie melden waaraan zij zich

wordt ervaren. Ook kan er via de website

verrommeling zien toenemen. De insteek

storen in het landschap. Alle meldingen

gereageerd worden op meldingen.

van de campagne is om op zoek te gaan

worden gebruikt om concrete oplossin-

naar mogelijke oplossingen. Het is nu

gen voor een mooier landschap in beeld

Duidelijk

zaak om bestaande verrommeling aan te

te brengen.

Joris Hogenboom, directeur van de

pakken en nieuwe aantasting te voor-

Natuur en Milieufederatie Utrecht

komen. Om dat te kunnen moeten we

Tot 31 januari 2009 kun je nog ‘le-

en direct betrokken bij de campagne

eerst een volledig beeld zien te krijgen.

lijke plekken’ in Limburg melden op

Verknipt Landschap, vertelt: ,,Dat veel

Waaraan storen mensen zich het meest?

de website van Verknipt Landschap.

mensen zich storen aan verrommeling

Welke landschappen worden als ‘lelijk’

De meldingen worden per provincie

is inmiddels duidelijk. Al reizend met de

ervaren? Daarvoor is dit meldpunt in het

verzameld. Zo wordt geïnventariseerd

trein of auto, wandelend met de hond

leven geroepen.”

Een abonnement op het Limburgs Milieu? Dat kan! Graag zelfs, want met het abonnement steun je de Milieufederatie Limburg met haar doelstellingen. Samen met meer dan 100 bij haar aangesloten organisaties zet de Milieufederatie Limburg zich in voor natuur, een gezond leefmilieu en het realiseren van ecologische duurzaamheid in Limburg en de aangrenzende Euregio. Een jaarabonnement op Limburgs Milieu kost 12,50 euro. Je krijgt Limburgs Milieu dan ieder kwartaal thuisgestuurd. Als je een abonnement neemt vóór 1 maart 2009, krijg je als welkomstgeschenk De Klimaatgids toegestuurd. Een handig en leuk boekwerkje met interviews en columns van BN-ers, meer dan 60 cartoons, voordeelbonnen en veel energiebesparende tips.

o Ja, ik neem een abonnement op het Limburgs Milieu voor 12,50 euro per jaar Naam

:

Adres:

:

Postcode

:

Woonplaats : Telefoon

:

E-mail

:

Abonnementen kunnen elk gewenst moment ingaan en worden aangegaan tot wederopzegging.

✁

Deze bon in een ongefrankeerde envelop opsturen naar: Milieufederatie Limburg t.a.v. Annie Malskat Antwoordnummer 10053 6040 XT Roermond Handtekening:

8 limburgs milieu

Datum:

Water Natuurlijk wint meeste zetels bij waterschapsverkiezingen De speciaal voor de waterschapsverkiezingen opgerichte ‘groene’ lijst Water Natuurlijk heeft bij de waterschapsverkiezingen in november de meeste zetels gewonnen (100 van 502 zetels). De lijst ziet de winst als ‘een grote stap voorwaarts in het streven om de belangen van natuur en recreatie een volwaardige rol te geven in de waterschappen’. Water Natuurlijk bezet straks dus 101 zetels in de waterschappen in Ne-

Uitslag verkiezingen waterschap Peel en Maasvallei

derland. Dat zijn er meer dan de christendemocraten hebben. Die moeten het doen met ‘slechts’ 89 zetels. In Limburg was de lijst Waterbelang

Belangengroepering

Aantal stemmen Aantal zetels

(CDA) echter de grote winnaar. Zij behaalden maar liefst 22 van de 32 zetels, Water Natuurlijk krijgt in Limburg 6 zetels.

Lijst 1: ChristenUnie

1.757

0

Het door Jan Terlouw gelanceerde en door hoogleraar Jaap Besemer aan-

Lijst 2: Waterbelang Horst-Helden-Beesel

13.834

3

gevoerde Water Natuurlijk is tevreden met het behaalde resultaat. Alleen

Lijst 3: Waterbelang Venray en Maasduinen 11.512

3

betreurt de lijst de lage opkomst en het relatief grote aantal ongeldige

Lijst 4: Water Natuurlijk

10.892

3

stemmen. ‘Een belangrijk leermoment voor de toekomst’, zo verwoordde

Lijst 5: De Maaslanders

4.670

1

een woordvoerder van Water Natuurlijk de teleurstelling.

Lijst 6: Waterbelang

De PvdA belandde met 60 zetels op de derde plaats, de VVD eindigde op



15.650

3

vier met 59 zetels. De Algemene Waterschapspartij, ChristenUnie, SGP,

Lijst 7: VVD

4.968

1

Werk aan Water en de Partij voor de Dieren stelden teleur en wisten

Lijst 8: Waterbelang Venlo

7.740

2

71.023

16

Land van Weert en Leudal

maar weinig zetels in de wacht te slepen. Het was dit jaar voor het eerst dat er overal in Nederland tegelijk

Totaal

gestemd kon worden en dat groepen en partijen aan de verkiezingen meededen. De opkomst was - evenals in voorgaande jaren - erg laag en

Namens Water Natuurlijk nemen drie personen plaats in het

lag op gemiddeld 24 procent. Bovendien waren veel van de schriftelijk

algemeen bestuur van waterschap Peel en Maasvallei:

uitgebrachte stemformulieren ongeldig, omdat mensen hun geboortejaar

- Sjraar Roelofs uit Maasbree

niet of verkeerd hadden ingevuld.

- Otto Plantema uit Nederweert

Ook premier Jan Peter Balkenende reageerde na afloop van de verkiezin-

- Henk van Dijck uit Kessel

gen teleurgesteld op het lage opkomstpercentage. Hij wil laten onderzoeken waarom de opkomst zo laag was. Om meer mensen te laten stem-

Uitslag verkiezingen waterschap Roer en Overmaas

men, wordt er geopperd om de verkiezingen in het vervolg via internet te laten verlopen. Het was de bedoeling dat mensen in 2008 al via internet

Belangengroepering

Aantal stemmen Aantal zetels

konden stemmen, maar omdat dit niet veilig bleek, is daarvan afgezien. Andere mogelijkheden om meer stemmers te trekken, zouden kunnen

Lijst 1: ChristenUnie

zijn: de waterschapsverkiezingen combineren met de gemeenteraadsver-

Lijst 2: Waterbelang Roerstreek

kiezingen of indirecte verkiezingen houden, zoals bij de Eerste Kamer.

Lijst 3: Algemene Waterschapspartij

3.960

0

11.841

1

2.742

0

21.526

3

Lijst 5: VVD

11.259

2

Lijst 6: Waterbelang Parkstad

24.237

3

REACTIE WATER NATUURLIJK

Lijst 7: Waterbelang Maastricht

12.609

2

„Water Natuurlijk bedankt iedereen die een stem heeft uitgebracht op de

Lijst 8: Waterbelang Heuvelland

15.083

2

‘groene waterschapspartij met hart voor blauw’. Alle mensen die zich de

Lijst 9: Water Natuurlijk

20.715

3

123.972

16

Lijst 4: Waterbelang Westelijke Mijnstreek

afgelopen maanden hebben ingespannen om dit mooie resultaat te behalen, willen wij heel hartelijk bedanken! De lijst heeft met exact 100 zetels landelijk

Totaal

de beste score en heeft in tien van de 26 waterschappen de meeste stemmen gekregen. Wij zien dit als een succes en als een grote stap voorwaarts in het

Namens Water Natuurlijk nemen drie personen plaats in het

streven om de belangen van natuur en recreatie een meer volwaardige rol

algemeen bestuur van waterschap Roer en Overmaas:

te geven in de waterschappen. Wij betreuren de lage opkomst en het relatief

- Walter Uitterhoeve uit Voerendaal

grote aantal ongeldige stemmen. We zien het als een belangrijk leerpunt voor

- Jeanette Quadvlieg-van Dam uit Bingelrade

de toekomst, maar op dit moment is het een gegeven.”

- Thijs Belgers uit Vlodrop Stichting Milieufederatie Limburg 9

Wereld Natuur Fonds: Nederlanders leven op de pof Nederlanders consumeren de natuurlijke hulpbronnen - zoals hout, vis, schoon water en vruchtbare grond - sneller dan de aarde kan aanvullen. Ze leven en consumeren alsof ze twee wereldbollen tot hun beschikking hebben. Ons land teert daarbij niet alleen in op zijn eigen natuurlijke kapitaal, maar put vooral ook de reserves elders op onze planeet verder uit. Zo wordt een groene schuldenlast opgebouwd. Deze treurige en uiterst alarmerende conclusie staat in de eerste Nederlandse editie van het Living Planet Report 2008 van het Wereld Natuur Fonds (WNF). Het rapport dat op 28 oktober jongstleden

persoon per jaar. Daarmee staat ons land

van tijd: ,,Om een economische ramp te

is gepresenteerd, geeft een helder inzicht

op de zevende plek van de wereldranglijst

voorkomen, investeren we in één weekeind

in de toestand van onze aarde. Met die pla-

voor vleesconsumptie.

twintig miljard euro. Om een natuurlijke

neet is het slecht gesteld. De rijkdom aan

ramp te voorkomen, doen we eigenlijk

diersoorten is in de tropen de afgelopen 35

Voornemens

jaar gehalveerd. Rondom Latijns-Amerika is

,,Nederland neemt steeds meer groen

zelfs sprake van een daling van 76 procent.

krediet op, maar vergeet een afbetalings-

De Ecologische Voetafdruk (zo noemt het

Het ecologische verbruik van de gemid-

regeling te treffen met de aarde,’’ aldus

WNF het ecologische verbruik) meet de

delde wereldburger wordt steeds groter en

WNF-directeur Johan van de Gronden.

omvang van de menselijke consumptie op

leidt tot klimaatverandering, overbevissing,

,,Opeenvolgende regeringen stapelen het

aarde. Het meet de hoeveelheden land en

ontbossing en vervuiling.

ene goede voornemen op het andere. Maar

zee (uitgedrukt in mondiale hectares) die

helemaal niks.’’

het blijft bij goede voornemens. Sinds 1991

nodig zijn om onze consumptie, infrastruc-

De Nederlandse editie van het Living Planet

wordt bijvoorbeeld al gesproken over het

tuur, CO2-uitstoot en afval te absorberen.

Report brengt verschillende grondstoffen

tegengaan van de import van fout hout.

Als we alle beschikbare landen en zeeën

in kaart die van groot belang zijn voor de

We zijn nu zeventien jaar verder en dat

eerlijk zouden verdelen over de wereld-

Nederlandse markt en die een flinke impact

is nog steeds niet geregeld. De huidige

bevolking, dan is per persoon 2,1 hec-

hebben op de biodiversiteit elders in de

kredietcrisis leert ons dat leven met een

tare beschikbaar. Nederlanders gebruiken

wereld, zoals soja, hout, koffie en vis. Dan

schijnzekerheid op termijn fout loopt.’’

gemiddeld 4,4 hectare, dat wil zeggen dat er twee aardbollen nodig zijn als alle

blijkt dat ons land tot zijn nek in de groene schulden zit. Zo is Nederland, op China na,

De allerarmsten op aarde worden nu al

aardbewoners onze levensstijl zouden

de grootste importeur ter wereld van soja.

geraakt door de natuurcrisis. Zij zijn voor

overnemen. Als je kijkt naar een gemiddeld

Ruim tweederde van de geïmporteerde

hun dagelijkse bestaan direct afhankelijk

verbruik van een wereldburger dan zijn er

soja komt uit Brazilië. Een groot deel wordt

van natuurlijke grondstoffen. Nederland

op dit moment al 1,3 aardbollen nodig om

verwerkt in veevoer. De Nederlander eet

zelf voelt de gevolgen nog niet zo. Volgens

iedereen van onze levensstijl te voorzien.

dan ook veel vlees: gemiddeld 86 kilo per

Van de Gronden is dat slechts een kwestie

Als we op deze voet doorgaan, betekent

1 0 limburgs milieu

dit dat we twee aardbollen nodig hebben in 2035. Twee jaar geleden ging het Living

Vergelijkingen

Planet Report 2006 er nog vanuit dat dit

• Een gemiddelde Amerikaan heeft voor zijn levensstijl 9,43 mondiale hectare nodig.

pas in 2050 het geval zou zijn.

Zou iedereen leven als een gemiddelde inwoner van de Verenigde Staten dan zijn er 4,8 aardbollen nodig.

ruimte

• Een gemiddelde Chinees heeft voor zijn levensstijl 2,11 mondiale hectare nodig.

De Nederlandse editie van het Living

Zou iedereen leven als een gemiddelde inwoner van China dan zijn er 1,02 aard-

Planet Report laat zien dat de mens steeds

bollen nodig.

meer ruimte op aarde nodig heeft om in

• Een gemiddelde Brit heeft voor zijn levensstijl 5,32 mondiale hectare nodig. Zou

zijn behoeften te voorzien. Daardoor is er

iedereen leven als een gemiddelde inwoner van Groot-Brittannië dan zijn er 2,05

steeds minder plek voor de natuur. Door

aardbollen nodig.

de Nederlandse levensstijl staan planten en

• Een gemiddelde Nigeriaan heeft voor zijn levensstijl 1,34 mondiale hectare nodig.

dieren zwaar onder druk. Om deze bood-

Zou iedereen leven als een gemiddelde inwoner van Nigeria dan zijn er 0,65 aard-

schap kracht bij te zetten, heeft het Wereld

bollen nodig.

Natuur Fonds op 29 oktober jongstleden

• Een gemiddelde Malinees heeft voor zijn levensstijl 0,5 mondiale hectare nodig.

1.600 panda’s (het huidige aantal panda’s

Zou iedereen leven als een gemiddelde inwoner van Mali dan zijn er 0,2 aardbollen

op aarde) op het Museumplein in Amster-

nodig.

dam geplaatst. Om 10.30 uur ’s ochtends stonden de panda’s - gemaakt van papier-

Bron: Living Planet Report 2008 van het WNF te Zeist

maché - op hun plek. Vervolgens heeft het WNF de Nederlandse editie van het Living Planet Report 2008 aangeboden aan Hans Alders, voorzitter van de Taskforce Biodiversiteit en Natuurlijke Hulpbronnen. Deze unit moet het kabinet concrete suggesties aanreiken voor het behoud van de biodiversiteit en voor het duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen op lange termijn. In verband met het verschijnen van het rapport heeft het Wereld Natuur Fonds op 29 oktober een website gelanceerd: www. wnf.nl/voetafdruk. Hier kun je zelf testen hoeveel ruimte nodig is voor je levensstijl. Ook vind je er tips om je verbruik te verkleinen. Monique Demarteau Milieufederatie Limburg

Stichting Milieufederatie Limburg 11

Zelfs een zwart dak kan groen zijn De gemeente Leudal had afgelopen jaar een heuse primeur. De oude dakbedekking van de VSO-school De Ortolaan in Heythuysen is geheel verwerkt in een nieuwe daklaag. Geen verspilling van oude materialen dus, maar hergebruik van het oude materiaal volgens het Cradle to Cradle principe. Geen afval, geen C02. Het is een simpel idee, maar technologisch

een eerste stap in de goede richting gezet.

gezien is het een hoogstandje. Voor het

Nu bekijkt de jonge fusiegemeente

besluit om het oude dak van de school te

duurzame mogelijkheden voor het nieuwe

hergebruiken, kreeg de gemeente Leudal op

gemeentehuis van Leudal. ,,Momenteel

de Bedrijven Kontakt Dagen in Maastricht in

werken we vanuit vijf gemeentehuizen. Het

oktober jongstleden het eerste CO2-reduc-

is de bedoeling dat we die sluiten en alle

tiecertificaat in de provincie Limburg dat

afdelingen gaan centraliseren. Daar bespaar

betrekking heeft op bitumenhergebruik.

je natuurlijk een hoop energie en ruimte

Wethouder van Milieu, Piet Verlinden, is er

mee. Wij kiezen voor een op maat gesneden

apetrots op. ,,Wij willen als gemeente graag

gemeentehuis, dat wil zeggen dat we niet

het goede voorbeeld geven naar bedrijven

groter bouwen dan strikt noodzakelijk is. We

en burgers. Daarom hebben we ervoor

zullen erop toezien dat bij de bouw zoveel

gekozen om ons als groene en duurzame

mogelijke duurzame materialen gebruikt

gemeente te profileren. Niet alleen met

worden.”

mooie woorden op papier, maar ook in onze daden. We gaan bewust op zoek naar

subsidiepotje

projecten die gerealiseerd kunnen worden

De gemeente Leudal houdt ook rekening

binnen het duurzaamheidprincipe. Daarom

met inwoners die initiatieven ontplooien op

willen we het hier ook zeker niet bij laten. Ik

het gebied van duurzaamheid. Zo is er

hoop dat de gemeente in de toekomst nog

60.000 euro gereserveerd voor stimulerings-

vaker de kans krijgt om initiatieven op dit

premies voor investeringen in zonnepanelen,

gebied te ontplooien.”

warmtepompen en dergelijke. De bodem van het subsidiepotje komt in zicht doordat

Met de milieuvriendelijke dakbedekking van

al meer dan 30 mensen een subsidieaan-

de VSO-school De Ortolaan is in ieder geval

vraag hebben ingediend. De Rabobank doet er vervolgens nog een schepje bovenop en

heeft. Om te beginnen dus hier in de eigen

geeft een extra premie van 500 euro. Samen

gemeente.”

Leudal

met Essent voert de gemeente het bespaar-

De gemeente Leudal is een jonge

plan uit met als uiteindelijke doel een

zwart gras

fusiegemeente in Midden-Limburg

besparing van 3.000 ton CO2. Daarnaast zijn

Het milieuvriendelijke dak van de VSO-

met circa 37.000 inwoners. De

ook een duurzaam inkoopbeleid en

school De Ortolaan in Leudal is geplaatst

gemeente is per 1 januari 2007

duurzaam bouwbeleid in de beleidsplannen

door Brandsma Dakservice BV uit Schinnen.

ontstaan uit een fusie van de

van de gemeente opgenomen. Alle

Het bedrijf is gespecialiseerd in moderne

voormalige dorpen Roggel en Neer,

gemeentelijke gebouwen nemen groene

daksystemen en heeft daarbij duurzaamheid

Heythuysen, Hunsel en Haelen. De

elektriciteit en groen gas af. Kortom, Leudal

hoog in het vaandel staan. Onder het label

organisatie is nog volop in ontwikke-

werkt op alle fronten aan zijn imago als

REM (Roof Eco Mark) levert het bedrijf

ling. In 2010 moet er een nieuw

milieuvriendelijke gemeente. Verlinden

duurzaam presterende dakconcepten.

centraal gemeentehuis zijn herrezen

speelt daar als milieuwethouder een

Eigenaar Roel Brandsma noemt die daken

aan de rand van Heythuysen. Met het

centrale rol in. ,,Het gemeentebestuur heeft

ook wel eens gekscherend ‘zwart gras’.

Duurzaamheidprogramma 2008-2011

het Duurzaamheidprogramma 2008-2011

Oude bitumen daken worden gerecycled

dat de veelzeggende titel ‘Leudal en

vastgesteld. Daarin staat globaal beschreven

middels het zogenoemde BiELSo proces

het klimaat: verandering!’ draagt, wil

wat we in de komende jaren willen

(Bitumen End of Life Solutions-red.), een

de gemeente zich de komende jaren

realiseren. Het is in het belang van huidige

door TNO getoetste techniek om oude

inzetten om zich te profileren als

en toekomstige generaties dat wij verstan-

bitumen daken een nieuwe bestemming te

duurzame en groene gemeente.

dig omgaan met wat deze planeet te bieden

geven in de gebouwde omgeving met als

1 2 limburgs milieu

resultaat een substantiële CO2-reductie.

Niet alle milieuvriendelijke daken zijn gelijk,

Door hergebruik van de oude bitumen

zo benadrukt Brandsma. ,,Allereerst zou ik

materialen ontstaan nieuwe dakbedekkin-

graag een onderscheid willen maken tussen

gen met hoge kwaliteitsnormen.

milieuvriendelijke daken en duurzaam presterende daken. Traditionele systemen

recyclen

kunnen door hun levensduur en isolatie-

Brandsma verwacht dat bitumen daken

waarde ook een milieuvriendelijk karakter

steeds vaker hergebruikt zullen gaan

hebben. Met duurzaam presterende daken

worden. ,,Duurzame daken worden steeds

gaan we nog een stapje verder. Je moet dan

populairder. Het is daarom maar goed dat

denken aan daken die warmte-energie

het recyclen steeds sneller en eenvoudiger

opwekken, fijn stof binden, water bufferen,

gaat. Allereerst wordt de bestaande bitumen

CO2 reduceren of stikstofoxide (Nox) omzet-

dakbedekking onderzocht op haar eigen-

ten. Dit zijn prestaties die bijdragen aan

schappen. Als recycling mogelijk is,

daadwerkelijke probleemoplossingen, terwijl

daksystemen

ontmantelen we het dak. Tijdens deze

ik bij de term milieuvriendelijk eerder denk

Momenteel zijn er verschillende

werkzaamheden scheiden we de vrijkomen-

aan daken die geen schade veroorzaken aan

duurzaam presterende daksystemen te

de bouwstoffen. Alle recyclebare materialen

het milieu maar er ook niets wezenlijks aan

krijgen:

worden apart aangeboden aan de afvalver-

toevoegen.”

- Dakbanen voor platte en flauw hellende daken met geïntegreerde

werking. De bitumen delen worden vervolgens middels het BiELSo proces

Brandsma stelt dat er voor ieder dak een

flexibele PV-panelen.

verwerkt tot de grondstof van een nieuw

goede duurzame oplossing te vinden is.

- Fine Dust matten zijn met moszaden

dakmateriaal, uiteraard van hoogwaardige

,,Algemeen geldt dat zeker. Voor ieder

geïnjecteerde matten die op vrijwel

kwaliteit. De gemeente Leudal was erg

probleem kan een specifiek dak de oplossing

alle daken toegepast kunnen worden,

enthousiast over deze technieken. Het past

zijn. Je moet daar compenseren waar de

daar ontkiemen en fijn stof opvangen.

ook precies binnen haar ambitieuze

problematiek speelt. Het totale dakopper-

- Daksystemen met ingebouwde

beleidsplannen op het gebied van duur-

vlakte in Nederland bedraagt ongeveer 600

sensoren om waterhoogtes te kunnen

zaamheid. Wij hebben zelf contact gezocht

miljoen vierkante meter. Er is dus voorlopig

meten en zodoende de waterhoeveel-

met Leudal om onze manier van werken te

voldoende plek om een bijdrage te leveren

heid op het dak regelen.

introduceren. De gemeente zag onze manier

aan het milieu.”

- Coatings met eigenschappen die schadelijk NOx uit de lucht omzetten

van werken direct zitten. Dat was dan ook meteen de basis voor een goede samenwerking. Het resultaat mag er zeker zijn.”

Monique Demarteau Milieufederatie Limburg

in onschadelijke stoffen die wegspoelen met de regen. - Daken die warmte en kou op het dakoppervlak middels leidingsystemen afvoeren in de bodem en daar opslaan totdat ze via warmtepompen weer teruggehaald worden. - Hellende daken met betonnen dakpannen die door een toevoeging in de betonmortel NOx uit de lucht omzetten in onschadelijke stoffen die wegspoelen met regenwater. - Daken die gebufferd water gedoseerd kunnen afstaan aan de riolering of aan wegen, die door het hierdoor ontstane vochtgehalte stof vasthouden. - Bitumen daken die geproduceerd worden uit gerecyclede daken of wegen en die dus besparen op fossiele grondstof verbruik, zonder kwaliteitsconcessie. Stichting Milieufederatie Limburg 13

Links Markdenken

Foto: Fotobureau Kuit, Roermond

Column Wim Kuipers

En zo geschiedt het dat ik op een grauwe novemberochtend naar

was vastgelopen. Rutte - ironisch genoeg ook VVD - redde! Zijn

mijn werkkamer stap om deze column te versturen. Op de overloop

Limburgse maten willen de subsidies aan milieubewegingen kritisch

verneem ik via de televisie in de slaapkamer een wereldprimeur. In

herzien. Vooral de in hun ogen ‘rotte tomaat’ Milieufederatie Lim-

Netwerk zal VVD-leider Mark Rutte gaan vertellen wat Groenrechts

burg. Die club mag volwaardig meepraten over beleidsplannen en

nou precies inhoudt. Die term heeft hij drie maanden eerder al ge-

voornemens, maar als ‘de hetzers’ het met een beslissing niet eens

lanceerd, maar ik had er verder niets meer over gehoord. Opgevre-

zijn, gaan ze op kosten van de gemeenschap die beslissing bij de

ten door de kredietcrisis waarschijnlijk.

rechter aanvechten, zo klaagt de Markpartij. En dat hoort niet! Mag dat dan niet? Zeker wel. Dat moet zelfs. Een bestuurlijk besluit

Maar nu is het zover. Ik moet mijn column toch herschrijven en zit

is immers geen wet. Rechters kunnen de overheid altijd corrigeren,

’s avonds vol verwachting met een nieuw schrijfblok plus vulpen

prikkelen en aan het denken zetten. Met respect voor democratisch

(het is tenslotte Rutte) voor de buis. Helaas, veel wijzer ben ik er

genomen besluiten. Het valt me namelijk op dat de oprisping van

niet van geworden. De VVD-leider staat in een tomatenkas met nog

de provinciale afgevaardigden zowat samenvalt met de conster-

groene tomaten. Da’s ook logisch: de rooie tomaten zijn immers de

naties over de gesubsidieerde Amsterdamse milieugroep Stichting

mascottes van de SP. Ik luister naar de tomatist, de mark(t)man die

Openbare Ruimte, die constant procedeert tegen arme varkensboe-

‘warmte uit de aarde pompen geweldig duurzaam’ vindt. Een beetje

ren die bivakkeren aan de rand van de Peel. Die varkens verspreiden

begrijp ik de boodschap van Groenrechts: helemaal niet consumin-

weinig welriekende geuren. Geuren die de actievoerders echter

deren, maar slimmer consumeren. Voorbeeld: als alle auto’s op elek-

nooit bereiken in Amsterdam! De Raad van State oordeelde daarom

triciteit rijden, dan mogen de Chinezen en Indiërs een miljard auto’s

rechtmatig dat die stichting niet meer welkom is, omdat ze alleen

hebben – vanwege de CO2-uitstoot. Hoe ze aan al die elektriciteit

maar procedeert. ‘Maar dat is een heilig moeten’, bazelt woord-

komen, is hun probleem.

voerder Valentijn Wösten, deelraadskandidaat PvdA in de Baarsjes in Amsterdam, want ‘in agrarische gemeenten als Venray (!) worden

Allez, het is me algauw duidelijk dat je niet na twaalf minuten Net-

veehouders uiterst welwillend behandeld vanwege een nauwe

werk meester in het Groenrechts kunt zijn. Maar de relatie van links

verwevenheid van lokale politiek met de lokale agrarische belangen’.

met milieu is me ook al een tijd niet duidelijk. Ik lees in dagblad

Zoiets noemen we democratie. Toch?

Trouw over linkse waarden. Anti-kernenergie en klimaatbescherming worden genoemd. Onduidelijkheid troef. Klimaat beschermen,

Oké, ik wil best aannemen dat wij Limbo’s gered dienen te worden

wat betekent dat? Begint het KNMI straks een eigen politieke

door verlichte zieltjes uit stadsdeel de Baarsjes. Geen probleem. Ik

partij? Zijn er echt mensen die denken dat het VVD’ers geen bal

voel me zelfs ontspannen. Misschien wil ik ook wel eens aan de

kan schelen als Nederland onder water loopt, omdat ze toch geld

waterschapsverkiezingen meedoen of zoiets. Ik verneem uit de krant

genoeg hebben om zich hoog en droog in Haiderland te vestigen?

dat de linkse partijen, verenigd in de lijst Water Natuurlijk, voor na-

Waar ze dan in klederdracht gaan golfen - zo clicheert men hier.

tuurlijk water zijn. Ontroerend. Het Julianakanaal en de wereldbe-

Het kan trouwens nog erger. Als je ook maar een beetje twijfelt

roemde Amsterdamse grachten zijn geen natuurlijk water. Evenmin

aan de toekomstige waterhoogten, ben je al snel rabiaat rechts.

als gegraven vijvers vol dierlijk leven. Niet natuurlijk is het ook om

En wat is er links aan ‘weg met kernenergie’? Ik heb vernomen dat

zeewater niet z’n gang te laten gaan, maar er wat tegen te doen.

kernenergie tegenwoordig heel wat schoner is dan onze traditionele

,,Natuurlijk water is H2O. Jullie dus!’ roep ik tegen de regendrup-

energiebronnen. Weliswaar niet duurzaam, maar ja, je kunt niet

pels die langzaam over de herfstige ruiten beginnen te kronkelen.

alles hebben. Liever de mijnen open dan kerncentrales? Wordt het

En ik besef meteen: zo moet de milieubeweging gaan denken! Niet

misschien toch nog wat met FortuRoda.…

links, niet rechts, maar zich baseren op wiskunde, natuurkunde en bewijsbare biologie. En de politiek dan? Politiek is besliskunde op

Ik wil trouwens ook nog wat zinnigs zeggen over de oprisping van

basis van rooie neuzen tellen (stelling E. Vogelaar).

met name de VVD in het Limburgs Parlement. Dat was tevens het thema van mijn oorspronkelijke column, waarin ik eerlijk gezegd 1 4 limburgs milieu

Wim Kuipers

Vierde Nacht van de Nacht groot succes in Limburg De vierde Nacht van de Nacht die op 25 oktober is gehouden, is zeer succesvol verlopen. Middels dit speciale project vragen De Provinciale Milieufederaties en stichting Natuur en Milieu aandacht voor de schoonheid en het belang van donkere nachten.

In Limburg zijn in totaal 24 activiteiten georganiseerd rond het thema

duizenden lichten gingen uit. In totaal trokken 25.000 mensen er in

‘duisternis’. Ruim 1.400 deelnemers hebben ervaren hoe indrukwek-

het donker op uit. Er waren 250 activiteiten in alle provincies. Ook

kend het is om opgeslokt te worden in het donker en hoe (kunst-)

gemeenten (120 in totaal) en bedrijven hebben zich ingezet om de

licht de omgeving kan verstoren. Naast natuurorganisaties namen

nacht donkerder te laten worden. In de Dom (Utrecht), de Euromast

ook gemeenten deel aan de Nacht van de Nacht. Brunssum, Weert,

(Rotterdam) en alle vestigingen van IKEA ging het licht uit, evenals in

Maastricht, Horst aan de Maas, Beek, Leudal, Roermond en Roerdalen

en rondom honderden kantoren, kerken, bruggen, torens en monu-

hebben de verlichting bij gemeentehuizen en monumenten gedoofd.

menten. De Provinciale Milieufederaties en Stichting Natuur en Milieu

In Maastricht kwamen ruim 400 belangstellenden op de activiteiten

zijn dan ook zeer tevreden met de enorme, nog steeds groeiende,

af. In Roerdalen is tijdens de Nacht van de Nacht in de zorgcentra met

aandacht voor dit eerbetoon aan de schoonheid van de donkere

zaklantaarns gewerkt. Bij de molen Verbeek, eveneens in Roerdalen,

nacht. Het uiteindelijke doel is dat gemeentes en bedrijven perma-

zal de verlichting ook de rest van het jaar een uur eerder worden

nent aandacht hebben in hun beleidsplannen voor het belang van de

gedoofd. Een positief effect van de Nacht van de Nacht!

duisternis. Het doven of dimmen van verlichting levert niet alleen een flinke energiebesparing op, het is ook beter voor mens en dier.

De Limburgse Nacht van de Nacht werd mogelijk gemaakt door meer dan 100 vrijwilligers. Zij hebben meegeholpen om 25 oktober suc-

Volgend jaar is de Nacht van de Nacht op zaterdag 24 oktober. Wil je

cesvol te laten verlopen. Zij verdienen dan ook een pluim en worden

meer informatie over de Nacht van de Nacht, kijk dan op de website

hartelijk bedankt voor hun inzet!

www.laathetdonkerdonker.nl

De Nacht van de Nacht is overigens ook in de rest van Nederland een groot succes geworden. Er was een recordaantal bezoekers en

Ester Wolters Milieufederatie Limburg

Stichting Milieufederatie Limburg 15

Foto: Sissel Skramstad / AFV Het Motief

de directe aanleiding voor ons om mee te doen. Theo Maessen heeft tijdens een korte pauze op het eiland veel hemellichamen aangeduid: Grote Beer, Poolster Cassiopea, etc. Ook heeft hij het verschil tussen een ster en een planeet uitgelegd. Erg leerzaam. Vanaf het water is erg goed waar te nemen dat het eigenlijk helemaal niet meer donker is in de omgeving van Asselt.” IVN Vijlen (wandeling), 2 deelnemers ,,Er waren slechts twee deelnemers in Vijlen, maar gelukkig vonden zij het een hele belevenis en hebben ze het als zeer interessant ervaren.”

Reacties van organisatoren en

der geval te dimmen. Tot ieders grote ver-

deelnemers in onze provincie

bazing en die van de aanwezige wethouder

Milieu- en Heemkundevereniging Swal-

en raadsleden, baadde het gemeentehuis

men (wandeling), 22 deelnemers

IVN Hoensbroek (wandeling),

toch nog in een zee van licht. Geweldig

,,Swalmdalgids Frans Tegels had zich ver-

40 deelnemers

dat weinig mensen gebruikmaakten van

stopt in het bos en de deelnemers moesten

,,De wandelaars hebben in Hoensbroek

hun zaklamp. Gezamenlijk liepen we zo stil

- zich oriënterend op muziekgeluiden -

ervaren hoe storend het is als een andere

mogelijk het park uit naar het Kelmonder-

proberen hem te vinden. In het bos heb

wandelaar je met een zaklamp tegemoet

bos. Schuifelend gingen we steeds dieper

je het gevoel dat je volledig de weg kwijt

loopt, als in de verte een auto zijn lichten

de duisternis in, waar iedereen een eigen

bent. Bomen zijn amper te onderscheiden,

over het landschap laat schijnen en hoe

plekje kon uitzoeken om een paar minuten

net als de andere wandelaars. Na enig

het strooilicht van de stad tegen de sluier-

in volledige stilte door te brengen. Het is

gestruikel en veel geroep (waaronder oeh’s

bewolking weerkaatst en de hele omgeving

geweldig dat dit met zestig aanwezigen

en aah’s en opmerkingen als ‘waar zijn jul-

verlicht. De deelnemers hebben aan den

wonderwel lukte. Echter toen redelijk

lie’ ‘ik zit vast in de braamstruiken’, ‘pas op

lijve ondervonden hoe hinderlijk dit is

dichtbij een koe begon te loeien, schoot

boomwortels’ of ‘gat in de grond’) raak je

voor dieren die in veel gevallen afhankelijk

menigeen in de lach.”

beetje bij beetje gewend aan de duister-

zijn van de duisternis. Iedereen was onder

nis. Bij de muziek aangekomen, staat daar

de indruk en de gidsen hebben genoten

IVN Brunssum & Onderbanken i.s.m.

alleen een wandelstok en een hoed. Gids

van de reacties van het publiek. Sommige

Judoclub Brunssum (spokentocht),

Frans komt vanaf de andere kant van het

deelnemers hebben aangegeven speciaal

84 deelnemers

veld aanlopen met twee verlichte balletjes

naar Hoensbroek te komen omdat ze het

,Wij hadden een spannende speurtocht

aan een koord. Hij laat de balletjes een

in voorgaande jaren ‘ook erg interessant’

uitgezet. Zo’n 28 vrijwilligers hielpen mee

soort vuurvliegdans doen. Indrukwekkend

vonden.”

in de functie van keukenhulp tot spook. De kop soep na afloop was erg lekker.

IVN Spaubeek (wandeling),

Nog voor het einde van de avond werd

60 deelnemers

al gevraagd of we volgend jaar weer iets

,,Klokslag half zeven werd iedereen welkom

organiseren.”

geheten. Allereerst werd er een korte uitleg gegeven over het hoe en het waarom van

Natuurlijk Asselt (kanotocht),

deze activiteit en is er gememoreerd aan

10 deelnemers

het feit dat het gemeentebestuur van Beek

,,De tocht was een groot succes. We

dit jaar zeer actief heeft meegedaan aan

hebben de lichtreclame van onder meer

de oproep om het licht uit te doen of in ie-

Mediamarkt laten zien. Die mast is tevens

1 6 limburgs milieu

de nachtdieren, over hoe ze leven. Langs het pad zien we ineens glimwormpjes oplichten. Het riviertje de Swalm loopt als een zilveren slang door het landschap. De duisternis is indrukwekkend. Om naar verse beversporen te kijken, moeten we nog een avontuurlijk stukje lopen, vlak langs het riviertje. We krijgen nog een voel- en een proefopdracht. Voor de proefopdracht kregen we stukjes biologische appel. In het

Foto: Sissel Skramstad / AFV Het Motief

tafereel in het donker. Frans vertelt over

donker proef je goed het verschil tussen de verschillende soorten. Alle zintuigen - voelen, ruiken en proeven – worden door de duisternis enorm verscherpt. De wandeling is afgesloten met een kop Shiitake soep. Al met al een zeer geslaagde avond! Alle

Bij het kleine kapelletje Berenbos ontsta-

,,Wij hadden een geweldige avond voor 24

deelnemers van jong tot oud hebben ervan

ken de kinderen een kaarsje. Daarna gingen

volwassenen en vier kinderen en samen

genoten.”

we naar abdij Rolduc, waar een lichtshow

met sterrenkundevereniging Galileo. De re-

werd opgevoerd. Het hele binnenplein was

acties van de deelnemers waren postief en

IVN Kerkrade (sagentocht),

sfeervol verlicht en op de grasperken ston-

ook de organisatie vond het een geslaagde

24 deelnemers

den tientallen kaarsen. Aan de voet van de

avond. Al met al is het zeker voor herha-

,,Nadat alle deelnemers, waaronder acht

abdij, bij de vijvers, werd het verhaal van

ling vatbaar.”

kinderen in de leeftijd van 4 tot 12 jaar, in

Ailbertus, de stichter van Rolduc, verteld.

de historische watermolen waren welkom

Via het donkere Bosquet zijn we naar de

Natuur en Milieugroep ANIMO, Mook

geheten, ging iedereen op weg naar de

wijngaard gelopen. Hier werd in het kader

(wandeling en sterren kijken),

donkere wegen rondom het Berenbos. Daar

van de Euregionale 2008 een concert

35 deelnemers

dook uit de duisternis een geheimzin-

met alpenhoorns gegeven. Ook werden er

,,De reacties na afloop waren erg positief.

nige monnik met een lantaarn op, die een

verhalen over burcht Rode verteld. Het bos

We hadden dan ook gunstige weersom-

spannend verhaal over de Bokkenrijders

werd verlicht door fakkels. Het was al met

standigheden en een heldere sterrenhemel.

vertelde. Zwijgend en zonder zaklantaarns

al een geslaagde avond, vol spannende

Volgend jaar doen we graag weer mee.”

werd de tocht vervolgens voortgezet. Het

indrukken en met het gevoel dat de nacht

was erg donker, alleen de sterren gaven

nog echt donker kan zijn.”

Centrum van Natuur en Milieu Educatie, Leudal (wandeling en sterren kijken),

licht. Aan het einde van de weg was het verlichte Kerkrade goed te zien. Het con-

IVN Ubach over Worms (wandeling en

37 deelnemers

trast met de duisternis was overweldigend.

sterren kijken), 28 deelnemers

,, We hebben alleen maar enthousiaste reacties ontvangen. Er was dan ook een gevarieerd programma-aanbod. Deelne-

Kleurwedstrijd Nacht van de Nacht

mers konden kiezen voor een avondexcursie om de invloed van kunstlicht op natuur

De Nacht van de Nacht kleurwedstrijd

te ontdekken. Er werd een DVD vertoond

heeft vier winnaars opgeleverd.

over zon, aarde en maan. Ook kon er naar

De mooiste kleurentekeningen zijn

de sterrenhemel worden gekeken. We had-

gemaakt door:

den dit jaar voor het eerst sterrenkijkers. Omdat het een redelijke heldere nacht was,

- Naomi Selder uit Roermond (4 jaar)

waren er aardig wat sterren en planeten

- Lian Peeters uit Leeuwen (6 jaar)

te zien.”

- Jasmina Moukri uit Roermond (7 jaar) - Samira Moukri uit Roermond (8 jaar) De prijswinnaars hebben hun prijs inmiddels thuisgestuurd gekregen. Stichting Milieufederatie Limburg 17

lijke tocht), 110 deelnemers ,,We hebben een avontuurlijke tocht georganiseerd door het donkere bos. Met vier groepen hebben we de route gelopen.

Foto: Jan Koeman

Stichting De Marke Venray (avontuur-

De deelnemers waren erg enthousiast, voor de kinderen was het spannend doch ook wel vermoeiend. Op enkele plaatsen was de lichtvervuiling goed te zien, vooral in de buurt van een nabijgelegen industrieterrein.”

we ons georiënteerd en met GPS hebben

nachtgedicht

we Fort Sint Pieter in het donker gezocht. Groengroep Sevenum (beklimming kerk-

De lichtvervuiling door Luik, Maastricht

Op trage voeten komt zij sluipen

toren en wandeling), 97 deelnemers

en kleine dorpen in de omgeving is enorm.

zij belooft ons duisternis

,,De bezoekers vonden het heel erg leuk.

Daar zou echt iets aan gedaan moeten

waar de taal gefluister is

Eerst was er de mogelijkheid om de

worden.”

en kleur in zwartgrijs weg kan kruipen

prachtig uitzicht hebt over de nachte-

IVN Land van Swentibold, Brunssum

haar slanke vingers willen reiken

lijke omgeving. Tot in Duitsland kun je de

(nachtwandeling), 48 deelnemers

naar de schemer van de dag

windmolens zien. Ook kun je er goed zien

,,De ruim twee uur durende wandeling was

die zich nog even tonen mag

hoe de omgeving door kasverlichting wordt

erg in trek. Met toestemming van Natuur-

op voorwaarde dat hij zal wijken

verstoord. Daarna was er een wandeling

monumenten mochten we door het Lim-

verdeeld in drie groepen. We zijn begonnen

brichterbos lopen. Onderweg is aandacht

maar de dag kan zich niet sluiten

in het Blakterbeekpark en daarna zijn we

besteed aan het thema Nacht van de Nacht

zijn ogen nu kunstmatig fel

gelopen langs de Molenbeek. Door mensen

en de verlichting rond het bos, die steeds

zijn stem voortdurend even schel

van de Groengroep en de Vogelwerkgroep

verder oprukt. Verder werden er gedich-

het licht van binnen heerst nu buiten

is informatie verstrekt over het landschap

ten over dieren voorgedragen, hebben we

en de nachtvogels, waaronder natuurlijk de

vleermuizen gespot met een bat-detector

de nacht valt stil tot gele wolken

uilen. Aansluitend waren er lekkere koffie

en hebben we de sterrenhemel bekeken.”

het duister heeft geen luister meer

kerktoren te beklimmen, vanwaar je een

de hemel wemelt nimmer weer

en wafels met warme kersen. Wij denken dat er veel begrip is gekweekt bij de deel-

Gemeente Maastricht / Trajekt, Maas-

nemers voor het belang van de duisternis.

tricht (diverse activiteiten),

Ze zien nu in dat duisternis en nachtstilte

400 deelnemers

de Grote Beer stond er altijd

belangrijke waarden zijn.”

,,De activiteiten in Maastricht zijn zeer

maar hij laat zich niet meer vinden

goed bezocht. Er waren zo’n 400 deel-

en zoekend tast ik als een blinde

Centrum voor Natuur en Milieu Educa-

nemers die op de Markt luisterden naar

ben voorgoed mijn noorden kwijt

tie, Maastricht, 75 deelnemers

de toespraak van wethouder van Milieu,

,,De deelnemers waren erg enthousiast en

Wim Hazeu, en het openingslied. Andere

hoe kan een dag een dag nog heten

geïnteresseerd, daardoor hebben de zeven

activiteiten waen: het doven van de vlam

als zijn tegenpool ontbreekt

gidsen er ook veel plezier aan beleefd.

van Minckelears, een fietsfluistertocht, de

omdat men steeds meer licht ontsteekt

Tijdens de excursie natuurwaarnemingen

vertelling van een griezelverhaal, de verto-

zo zou ik duizend vragen weten

hebben we een aantal dwergvleermuizen

ning van de film Earth en een candle-light

met de bat-detector gevolgd, glimwormen

avond met muzikale omlijsting. Daarnaast

als dag niet meer in nacht verandert

gezien en braamsprinkhanen gehoord.

waren er ook avondexcursies in Meerssen,

is zwart en zwoel en zweet voorbij

Middels de Poolster en het kompas hebben

Valkenburg en Helden.”

een lichtvlek tussen jou en mij

van werelden die haar bevolken

en ik blijf ik en jij de ander Karin de Jonge

1 8 limburgs milieu

IJzeren Rijn Continuing story Is het eindpunt van de IJzeren Rijn in zicht? Zo’n vier jaar geleden startte ik met deze column. De kop van mijn eerste bijdrage luidde: ‘IJzeren Rijn in beslissende fase’. Op dat moment stond de Tweede Kamer namelijk op het punt een besluit nemen over de opdracht aan het Hof van Arbitrage. We zijn nu alweer een paar jaar verder en anno 2008 is het advies van het Hof eindelijk vertaald in een onderzoek naar de kostenverdeling tussen Nederland en België. Een beslissing lijkt nabij, althans afgaande op de krantenberichten in november jongstleden. Is het eindpunt van de IJzeren Rijn in

echt meegedaan in deze discussies totdat

Betuwelijn? Ik mag aannemen dat de poli-

zicht? Zo’n vier jaar geleden startte ik

minister Wittke in de verkiezingen beloftes

tici een besluit willen nemen op basis van

met deze column. De kop van mijn eerste

ging doen: ‘Geen treinen over het histo-

werkelijke en reëel te verwachten kosten,

bijdrage luidde: ‘IJzeren Rijn in beslissende

risch tracé door Dalheim en Wegberg’.

zonder dat die uitgaven in de toekomst

fase’. Op dat moment stond de Tweede

verdubbelen of erger.

Kamer namelijk op het punt een besluit

Ligt er nu een definitief besluit, is de ham-

nemen over de opdracht aan het Hof van

vraag. Nee, nog niet! Want die bevoegd-

Daarnaast moet in de besluitvorming

Arbitrage. We zijn nu alweer een paar jaar

heid ligt bij de Tweede Kamer. De proce-

nog de afweging gemaakt worden of De

verder en anno 2008 is het advies van het

dure is in 2001 stopgezet, nadat burgers

Weerter- en Budelerbergen en De Meinweg

Hof eindelijk vertaald in een onderzoek

hun mening over de MER hadden gegeven.

(beide Natura2000 gebieden) geen signifi-

naar de kostenverdeling tussen Nederland

Je zou kunnen veronderstellen dat de

cante en nadelige gevolgen van de IJzeren

en België. Een beslissing lijkt nabij, althans

draad na zeven jaar gewoon weer wordt

Rijn ondervinden. Indien dat wel het geval

afgaande op de krantenberichten in no-

opgepakt. De verdeling van de kosten is

is - wat ik zeker verwacht - dan dient

vember jongstleden.

bekend. Het bedrag dat België Nederland

er eerst gekeken te worden of er geen

moet betalen, is berekend. Wat houdt de

alternatieven voor handen zijn. Na alle

Wanneer men de krantenartikelen echter

opening van de IJzeren Rijn tegen? Dat is

afwegingen, inclusief een besluit van de

goed bestudeert, is dat nog maar zeer

de MER-studie van 8 jaar oud. Die geldt

Eerste en Tweede Kamer, kunnen burgers

de vraag. De betrokken ministers geven

namelijk nog steeds. Op zijn minst zullen

en lagere overheden nog gebruik maken

namelijk allemaal een verschillende uitleg.

er aanvullingen moeten plaatsvinden.

van hun democratische rechten om, indien

Minister Inge Vervotte van België zegt

Misschien moet er zelfs een geheel nieuwe

nodig, een juridische procedure te voeren

duidelijk dat er geen overeenstemming is

MER-procedure worden opgestart, gezien

tot aan het Europese Hof.

bereikt over het alternatief. Volgens haar

de vele ontwikkelingen in de streek, de

is het logisch dat er dan weer teruggegre-

nieuwe wetgeving en het feit dat de ‘oude’

Het Samenwerkingsverband IJzeren Rijn

pen wordt naar het historisch tracé. Onze

MER gebaseerd is op 43 treinen per dag

(met onder meer de Milieufederatie, de

eigen minister Camiel Eurlings is ervan

en de ministers inmiddels spreken over 70

gemeente Roermond en de Provincie

overtuigd dat gekozen zal worden voor het

treinen per dag. Daarnaast heeft de Euro-

Limburg) heeft steeds aangedrongen om in

historisch tracé met een omleiding rond

pese Commissie op vragen van GroenLinks

te zetten op een breed en nieuw onder-

Roermond en een tunnel door de Meinweg.

en de Groenen in het Europees Parlement

zoek. Laat dat oude verdrag uit 1839 niet

“De tussenoplossing” noemt hij dit zelf.

geantwoord dat in alle drie de betrokken

zo bepalend zijn! Dat stuk geschiedenis

En Duitsland, of beter gezegd Nordrhein-

landen een MER-studie moet plaatsvinden.

belemmert een objectieve en duurzame

Westfalen, in de persoon van minister

De Belgische en Duitse burgers hebben

oplossing voor de toekomst. De Belgen

Oliver Wittke, vindt het onbegrijpelijk dat

per slot van rekening dezelfde rechten op

brengen echter telkens als zij enige ver-

een 19de eeuws boemellijntje de voorkeur

beschermende maatregelen als de Neder-

traging vermoeden het oude verdrag weer

heeft om straks grote Europese transporten

landers.

in stelling. Deze starheid zou hen nog wel

te gaan verzorgen.

eens kunnen opbreken. Het eindpunt van Uiteraard kan en zal gelijktijdig met een

de IJzeren Rijn kan dan namelijk straks heel

België heeft altijd ingezet op het histo-

nieuwe MER-studie onderzoek verricht

goed bij het beginpunt in Antwerpen lig-

risch tracé en vindt Nederland een notoire

moeten worden naar de maatschappelijke

gen en blijven liggen!

dwarsligger. Onze zuiderburen zijn steeds

kosten en baten. De Tweede Kamer zal toch

van mening geweest dat een kleine reno-

niet dezelfde wankele aannames accep-

vatie voldoende is. Duitsland heeft nooit

teren zoals destijds bij het besluit rond de

Toine Wuts Milieufederatie Limburg Stichting Milieufederatie Limburg 19

Samenwerkingsverband steekt website IJzeren Rijn in nieuw jasje De officiële website van het samenwerkingsverband IJzeren Rijn Midden-Limburg, www.wakkervandeijzerenrijn.nl, heeft een ingrijpende facelift ondergaan. Op vrijdag 29 november ging de vernieuwde website online tijdens een presentatie in hotel Sankt Ludwig in Roerdalen, vlakbij het historische tracé van de IJzeren Rijn.

De website informeert bezoekers over de

Duisburg. Naast nieuwtjes over de laatste

inspanningen en acties van het samen-

ontwikkelingen inzake de IJzeren Rijn, kan

werkingsverband, dat naast de Milieufe-

je in een uitgebreid archief duiken. Via een

deratie Limburg bestaat uit de gemeenten

filmpje worden bezoekers geattendeerd op

Cranendonck, Weert, Leudal, Roermond

de mogelijkheid een mooie wandeling te

en Roerdalen, de Provincie Limburg, de

maken langs de IJzeren Rijn. De wandeling

Kamer van Koophandel Noord- en Midden

voert zowel over Nederlands als over Duits

Limburg en Staatsbosbeheer. De betrok-

grondgebied door het fraaie nationaal park

kenen willen dat het historische tracé van

De Meinweg en de Dalheimer Busch. De

de IJzeren Rijn niet wordt gereactiveerd

route kan via de website worden uitge-

en dat er naar een goed alternatief wordt

print.

gezocht.

inlichten over de wandeling en die tevens Er zijn twee startpunten voor de wan-

verwijzen naar de website www.wakker-

Op de website kan je via een chrono-

deling: één bij hotel Sankt Ludwig in

vandeijzerenrijn.nl.

logisch overzicht een beeld krijgen van

Roerdalen (NL) en één bij de Dalheimer

de geschiedenis van deze internationale

Mühle in Wegberg (D). Bij deze startpunten

goederenspoorlijn tussen Antwerpen en

staan informatieborden, die de wandelaar

Mario Ogrinc

Foto: Mario Ogrinc

Gemeente Roermond

2 0 limburgs milieu

Onze toekomst op een warmere planeet Het boek ‘Zes graden, onze toekomst op een warmere planeet’ beschrijft de gevolgen van een opwarming van de aarde met 1 tot en met 6°C. Schrijver Mark Lynas (35) zet als eerste alle wetenschappelijke scenario’s op een rij.

Wat moeten wij ons voorstellen bij een

belen. Drastische maatregelen zijn vereist.

is in de winkel verkrijgbaar als kettingboek,

warmer klimaat? Al bij een stijging van 1ºC

Maatregelen die veel verder gaan dan alle

dat wil zeggen voor het zachte prijsje van

teisteren extreme droogtes ‘graanschuur

huidige ingrepen.

5 euro. De bedoeling is dat kopers een

Amerika’ en geselen tropische orkanen de

extra exemplaar kopen om dat vervolgens

Middellandse Zee en omringende landen.

Schrijver en journalist Mark Lynas is tevens

cadeau te doen aan familie, vrienden en

Voorbij 2ºC wordt de opwarming onom-

milieubeschermer. Hij studeerde geschie-

kennissen.

keerbaar. Bij 3ºC verbrandt het Amazone-

denis en politicologie aan de Universiteit

gebied. Daarna barst het voor het milieu

van Edinburgh en was redacteur van de

zeer schadelijke broeikasgas methaan uit

OneWorld.net website tot 2000. Vervolgens

de Siberische permafrost en later uit de

schreef hij in 2005 het boek Het nieuwe

diepzee. Bij 6ºC komen we terecht in de

weer/De gevolgen van klimaatverandering.

Mark Lynas: Zes graden, onze toekomst op een warmere planeet vertaling Fransje de Waard i.s.m. Maurits Groen Milieu & Communicatie

hel. Het is dus noodzaak koste wat kost te voorkómen dat de opwarming boven

Een dvd van de film Zes Graden verschijnt

de 2ºC uitkomt. We zitten nu al op een

tegelijk met dit boek bij National Geograp-

verhoging van de gemiddelde temperatuur

hic Channel. Zes Graden won zomer 2008

van 0,75ºC en de thermische traagheid van

de prijs voor het beste wetenschapsboek

de planeet gaat dat sowieso nog verdub-

van de Royal Society in Engeland. Het boek

Uitgeverij Jan van Arkel www.hitte.nu isbn 978 90 6224 476 8 paperback, 360 pagina’s, € 5,–

win een boek Geef het antwoord op de onderstaande vraag en maak kans op een exemplaar van Zes Graden. De Milieufederatie Limburg en Uitgeverij Jan van Arkel verloten drie exemplaren onder de goede inzenders. In welk jaar won Al Gore de Nobelprijs voor de Vrede? Stuur het antwoord op deze vraag per briefkaart naar: Milieufederatie Limburg t.a.v. Limburgs Milieu Godsweerderstraat 2 6041 GH Roermond of per e-mail naar: [email protected] o.v.v. Zes Graden wedstrijd Limburgs Milieu Vermeld volledige naam- en adresgegevens. De winnaars krijgen het boek automatisch thuisgestuurd. Stichting Milieufederatie Limburg 21

Duurzaam ondernemen is hip Steeds meer bedrijven kiezen voor duurzaam ondernemen. Duurzaam ondernemen - ook wel maatschappelijk verantwoord ondernemen genoemd - is gericht op de balans tussen economische prestaties (profit), respect voor de mens (people) en ecologische randvoorwaarden (planet). Door maatschappelijke betrokkenheid te tonen, geven bedrijven iets terug aan de samenleving. Nederlandse bedrijven nemen vaak het voortouw op dit gebied. Bij duurzaam ondernemen staan dus de

lijk verantwoorde ondernemers bij tot een

nemingen uit alle branches. Met meer dan

economische, sociale en milieubelangen

betere wereld.

120 leden vormen we een groot netwerk

centraal. Duurzame ondernemers kijken

met als doel informatie en kennis uit te

verder dan alleen naar hun winst- en

Ook in Limburg zijn duurzame bedrijven

wisselen over duurzaam ondernemen. Het

verliescijfers, zij hebben oog voor de

actief. Niet voor niks stonden de Bedrijven

leeft enorm, de ondernemers willen er

gevolgen van hun bedrijfsactiviteiten voor

Kontakt Dagen - die in oktober in het

graag mee aan de slag.”

mens en milieu. En niet alleen voor de

Mecc in Maastricht zijn gehouden - in

huidige gevolgen daarvan, maar ook voor

het teken van ‘duurzaam ondernemen’.

En dat blijkt uit de praktijk, want regel-

de gevolgen in de toekomst. De overheid

Opvallend is dat alle branches zijn ver-

matig halen Limburgse ondernemingen de

stimuleert bedrijven om duurzaam te

tegenwoordigd. Volgens Marjolein Smit,

krantenkoppen met hun milieuvriendelijke

opereren. Daarnaast spoort zij burgers aan

adviseur regiostimulering van de Kamer

aanpak. Zo tekende Gaiapark Kerkrade

om duurzaam te consumeren.

van Koophandel in Maastricht, hebben

Zoo eind oktober een convenant met FSC

bedrijven in Limburg meer interesse voor

Nederland, de internationale organisatie

Op mondiaal gebied liggen er grote

duurzaam ondernemen dan een paar jaar

die verantwoord bosbeheer stimuleert en

milieuproblemen te wachten op een

geleden. ,,Momenteel loopt de belangstel-

certificeert. Met het ondertekenen van

structurele oplossing. Denk aan de

ling een beetje terug vanwege de finan-

deze overeenkomst heeft het dierenpark

energieproblematiek, de mobiliteitspro-

ciële crisis, maar ik ben ervan overtuigd

formeel de keuze voor hout en papier met

blemen en de global warming. Maat-

dat dit maar tijdelijk is. De bewustwording

FSC-keurmerk vastgelegd. Ook leveran-

schappelijk verantwoord ondernemen is

is groot bij de ondernemers, met name

ciers van het dierenpark worden verzocht

voor bedrijven vaak niet langer een optie,

de grotere bedrijven voelen zich verant-

met FSC-gecertificeerd materiaal te gaan

maar harde noodzaak. Daarbij is duur-

woordelijk. Cradle to Cradle is natuurlijk

werken.

zaam ondernemen niet alleen goed voor

helemaal het toefje op de taart. Wat dat

De drukkerij van de Milieufederatie Lim-

ons milieu, maar ook voor bijvoorbeeld

betreft is de provincie Limburg een kop-

burg, SHD Grafimedia, gaat eveneens voor

armoedebestrijding. Door werknemers in

loper. Kijk maar naar papierfabriek Van

groen. Na aanschaf van een chemievrije

ontwikkelingslanden goede arbeidsvoor-

Houtum of bierbrouwer Gulpener. In onze

plaatverlichter zet de drukkerij uit Swal-

waarden te bieden, dragen maatschappe-

Cradle to Cradle community zitten onder-

men een nieuwe stap in het ecologisch

2 2 limburgs milieu

2009 groene stroom. De verpakkingen worden zoveel mogelijk gefabriceerd uit gerecyclede materialen. Kortom, duurzaam ondernemen lijkt intussen meer te zijn dan alleen een trend. Bedrijven worden bovendien publiekelijk afgerekend als ze ‘fout’ bezig zijn, daarentegen ontvangen ze lof als ze het ‘goed’ doen. Het milieu vaart er intussen wel bij en dat is waar het uiteindelijk allemaal om gaat. Monique Demarteau Milieufederatie Limburg verantwoord produceren van drukwerk.

de bedrijven vervolgens bij TNT afkopen.

Als eerste drukkerij in Limburg en Noord-

Het postbedrijf verdubbelt vervolgens de

Brabant heeft het bedrijf zowel een FSC-

bijdragen van de deelnemende klanten.

als een PEFC-keurmerk.

Alle inkomsten gaan naar een project met

Met milieuvriendelijke dakconcepten

groene stroom in India. Onder meer het

timmert het bedrijf REM (Roof Eco Mark)

ministerie van VROM laat op deze wijze al

uit Schinnen hard aan de weg. Tijdens de

zijn post klimaatneutraal versturen.

Bedrijven Kontakt Dagen in Maastricht heeft het bedrijf zichzelf aan het grote

Zelfs McDonald’s, dat ooit het imago had

publiek voorgesteld. Voor een basisschool

van milieuonvriendelijk bedrijf, heeft het

in de gemeente Leudal heeft REM in

duurzaam ondernemen inmiddels hoog in

samenwerking met Brandsma Dakservice

het vaandel staan. De gebruikte vissoorten

een bitumen dak gemaakt, dat volledig

zijn allemaal afkomstig van leveranciers

bestaat uit gerecyclede materialen.

uit de duurzame visserij. De koffie kent het UTZ-keurmerk. Dat garandeert dat de

Fair trade

koffiebonen duurzaam zijn geproduceerd,

Ook buiten onze provinciegrenzen

met oog voor het milieu en onder goede

gaan bedrijven overstag voor duurzaam

omstandigheden voor de koffieboeren en

ondernemen. Sinds kort biedt Konink-

hun gezinnen. In de salades zitten alleen

lijke Verkade alleen nog maar ‘fair trade’

nog scharreleieren en ook het varkens-

chocoladerepen aan. Het Max Havelaar

vlees is diervriendelijk geproduceerd. Alle

keurmerk garandeert dat de cacaoboe-

restaurants gebruiken vanaf 1 januari

ren die de grondstoffen leveren voor de Verkade-producten een eerlijke prijs ontvangen. Hierdoor kunnen Afrikaanse boeren op een duurzame manier werken aan een bestaan zonder armoede. Ook TNT timmert hard aan de weg op het gebied van maatschappelijk verantwoord ondernemen. De onderneming heeft al diverse maatregelen genomen die moeten leiden tot een CO2-neutrale bedrijfsvoering. De zakelijke klanten kunnen via het bedrijf klimaatneutraal hun post versturen. Op een speciale website kunnen zij berekenen hoeveel CO2 hun postzending uitstoot. Deze emissie kunnen Stichting Milieufederatie Limburg 23

Behoud de Parel: ‘Megastallen doodsteek voor kleine boeren’ Vereniging Behoud de Parel uit Grubbenvorst is een van de nieuwste aangesloten milieugroeperingen bij de Stichting Milieufederatie Limburg. Behoud De Parel wil de leefbaarheid van Grubbenvorst en omgeving op een goed niveau houden en waar nodig verbeteren. Momenteel is de vereniging actief tegen

dynamische wijze. Vollenberg groeide op

vraag me echt af waarom de biologische

de komst van megastallen in de buurt

in Castenray, ging na de MULO naar de

landbouw niet meer wordt gestimuleerd.

van Grubbenvorst. Er zijn hier namelijk

middelbare tuinbouwschool en de HEAO

De doelstelling van tien procent biologi-

vergevorderde plannen voor de ontwik-

en startte in 1979 zijn eigen bedrijf. Hij

sche landbouw van de voormalige minis-

keling van een Nieuw Gemengd Bedrijf

voelt zich erg thuis in Grubbenvorst,

ter Veerman van Landbouw, Natuurbeheer

(NGB) met 33.000 varkens en 1,2 miljoen

maar de nieuwste ontwikkelingen in zijn

en Voedselkwaliteit wordt niet gehaald.”

kippen. Behoud de Parel heeft onlangs

woonplaats baren hem ernstig zorgen.

een burgerinitiatief georganiseerd met

,,Vroeger had elk dorp zijn dorpssmid. Nu

Volgens Vollenberg zijn de megastal-

als motto: ‘JA tegen boerenlandbouw,

zijn er nog maar een paar ijzerverwer-

len de doodsteek voor de kleine boeren.

NEE tegen megastallen’. In het kader van

kers. In de landbouw gaat het dezelfde

,,Dan bedoel ik kleine boeren met circa

dit initiatief heeft Behoud De Parel 4.000

kant op. De consument heeft nog het

4.000 tot 5.000 varkens. Varkens en

handtekeningen opgehaald en vervolgens

beeld van de kleinschalige boer op zijn

kippen zitten veel te dicht bij elkaar in

aangeboden aan Provinciale Staten van

boerderij. Dit wordt nog geromantiseerd

de landbouwontwikkelingsgebieden, de

Limburg. De Milieufederatie Limburg heeft

door programma’s als Boer Zoekt Vrouw.

zogenoemde LOG’s. Dit brengt gezond-

begrip voor het verzet van de actiegroep,

De werkelijkheid is echter heel anders.

heidsrisico’s met zich mee. Het is dan ook

maar huldigt zelf een ietwat afwijkend

De moderne boerenbedrijven, zoals de

niet de vraag óf er weer een uitbraak

standpunt. De Milieufederatie hanteert

megastallen, zijn in feite grote fabrie-

van varkenspest of vogelpest aankomt,

inzake megastallen namelijk het ‘nee, ten-

ken. Dat staat haaks op het beeld dat de

maar wannéér.“ Dit laatste bevestigen de

zij- principe’. Dit houdt in dat de federatie

consument heeft. Deze megaveehoude-

onderzoekers Frits van der Schans en Eric

niet akkoord gaat met de vestiging van

rijbedrijven hebben geen enkele relatie

Hees in hun rapport ‘Megastallen Nader

een dergelijk bedrijf tenzij er aan allerlei

meer met de omgeving. De sector wordt

Bekeken’ uit juni 2008. Ook zij zijn van

randvoorwaarden wordt voldaan, onder

overeind gehouden door megasubsidies.

mening dat de risico’s met betrekking tot

meer wat betreft de emissies van fijn stof

Voedingsstoffen als graan worden gehaald

diergezondheidsproblemen kleiner wor-

en ammoniak, alsmede ten aanzien van de

uit landen die de grondstoffen juist zelf

den, maar de gevolgen van een eventuele

landschappelijke inpassing.

het hardst nodig hebben. Hierdoor zijn de

uitbraak groter.

natuurlijke verhoudingen volledig zoek. Voorzitter van Behoud de Parel is André

Het concept Nieuw Gemengd Bedrijf is in

In de omgeving van Grubbenvorst is

Vollenberg. Hij is tuinder van beroep

principe goed. Op kleine schaal kun je het

95% van de inwoners fel tegen de komst

en teelt op zo’n 17 hectare grond in

zelfs zien als een milieuverbetering. Maar

van de megastallen. Zij vinden dat de

Grubbenvorst groente op biologisch-

niet zoals de plannen er nu voorliggen. Ik

gezondheid van mens en dier zwaarder

2 4 limburgs milieu

Actiegroep tegen megastallen strijdbaar Actiegroep Behoud de Parel spant een juridische procedure aan als het Limburgs Parlement het burgerinitiatief tegen de megastal in Grubbenvorst afwijst. Ze is het niet eens met het standpunt van gedeputeerde Ger Driessen. Die vindt dat de ontwikkeling van megastallen juist kansen biedt op het gebied van milieu en landschap. Daarnaast kan het ook de groei van de economie bevorderen. De actiegroep zette in september met een burgerinitiatief het onderwerp op de provinciale agenda. moeten wegen dan de belangen van

„Ieder varken brengt zo’n tien kilogram

Er werden 4.000 handtekeningen tegen de

enkele industriëlen. Om hun stem te

vlees op. Daarnaast worden er jaarlijks

plannen ingediend. Op 19 december neemt

laten horen, organiseren ze tal van acties,

ongeveer 9,6 miljoen kippen geslacht.

het Limburgs Parlement een definitief

waaronder recentelijk de handtekenin-

Eén kip levert ongeveer 2 kilo vlees op,

besluit.

genactie. Vollenberg vervolgt zijn betoog:

in totaal dus een jaarproductie van zo’n

,,Een megastal hoort hier in Limburg niet

1 miljoen kilogram varkensvlees en 20

thuis. Als we in Nederland al zulke grote

miljoen kilogram kippenvlees. Dit komt

vleesfabrieken willen, dan moeten die op

overeen met zo’n duizend vrachtwagens

industrieterreinen staan, bijvoorbeeld bij

vol, een behoorlijk aantal dus.”

de havens van Delfzijl. Komt zo’n bedrijf

Bron: L1 nieuws, 12 november 2008

dringen, maar als argument voor veehouderijen om steeds meer dieren op stal

er toch, dan moet je rekening houden

uitstoot

te zetten. Omdat het aantal dieren dus

met de omliggende dorpen. Inwoners die

Ook wat de ammoniakuitstoot betreft is

groeit, blijft de ammoniakuitstoot gelijk,

directe overlast ervaren, moeten compen-

Vollenberg duidelijk in zijn standpunt.

terwijl die eigenlijk zou moeten dalen.

satie krijgen. De effecten op de omgeving

,,Om uitstoot van ammoniak zoveel

Dat is erg jammer, want die moderne

en de economie moet je van tevoren

mogelijk tegen te gaan, moeten versnip-

technieken kunnen juist helpen om onze

onderzoeken, niet daarna. Voorkómen is

perde bedrijven ammoniakwassers gaan

leefomgeving gezonder en leefbaarder te

immers beter dan genezen. Veel gevolgen

gebruiken. Kleine stallen kunnen worden

houden.” Een conclusie die de Milieufede-

zijn nog niet onderzocht, zoals waterzui-

uitgerust met chemische wassers en grote

ratie van harte onderstreept.

vering, luchtverontreiniging, ontsluitings-

stallen met combiwassers. Deze moderne

kosten, waardedaling onroerend goed,

technieken worden echter niet toegepast

opkoopregeling, dierrechten, controle en

om de uitstoot van ammoniak terug te

Robert Bibo Milieufederatie Limburg

handhaving. Pas als je deze zaken goed onder de loep hebt genomen, kun je de effecten écht beoordelen.”

Even voorstellen

Ook de toename van fijn stof baart hem

Naam organisatie: Vereniging Behoud de Parel

zorgen. ,,De maximumnorm in Nederland

Adres:

Winterheide 3, 5971 GD Grubbenvorst

is al twee keer zo hoog als de norm die

Telefoon:

077 – 366 3296

de World Health Organisation hanteert.

E-mail:

[email protected]

Met de komst van megastallen blijven we

Website:

www.behouddeparel.nl

gegarandeerd op dit hoge niveau zitten,

Aantal leden:

180

terwijl we juist de doelstelling hebben

Doel:

Behoud de Parel wil de leefbaarheid in Grubbenvorst op een goed niveau

deze te verlagen. Het aantal ziekten gere-



houden en waar nodig verbeteren.

lateerd aan fijn stof zal mijns inziens dan

Acties:

Handtekeningenacties, juridische procedures.

ook alsmaar toenemen met de komst van

Partners:

Stichting Milieufederatie Limburg, Milieudefensie, GroenGroep Sevenum,

de megastallen.”



VROM en diverse lokale actiegroepen.

Lid SML sinds:

22 september 2008

De nieuwe megastal in Grubbenvorst

Reden aansluiting: Overlegplatform, samenwerkingsmogelijkheden m.b.t. plannen rondom

krijgt volgens Vollenberg straks een pro-



Grubbenvorst (zoals Klavertje 4, Greenportlane, zandverwerkingscen-

ductie van 100.000 slachtvarkens per jaar.



trale, etc) Stichting Milieufederatie Limburg 25

‘Over Grenzen’: een voorbeeldig project Sinds eind 2005 loopt het project ‘Over Grenzen’. Het doel is grensoverschrijdende samenwerking tussen de milieufederaties, de Bond Beter Leefmilieu (BBL) in Vlaanderen en de achterban te bevorderen. Samen met hun achterban hebben de milieufederaties in Limburg, Zeeland, Brabant en de BBL de ruimtelijke kwaliteit beoordeeld van het grensoverschrijdend park Kempen~Broek in de buurt van Weert. Het project is gesubsidieerd via de ‘Regeling Draag-

Bij de start van het project is eerst een

de Vlaamse als de Nederlandse achterban

grondige literatuurstudie verricht naar

uitgenodigd. Sprekers waren Hetty Ger-

de ruimtelijke zaken die op dat moment

ringa van de Brabantse Milieufederatie

in beide grensgebieden een rol speelden.

en Erwin Christis, projectleider van het

Vervolgens is de achterban van de Ne-

GrensPark Kempen~Broek.

Foto’s: Anneleen Mengels

vlak Natuur’ van het Ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit.

derlandse en Belgische milieuorganisaties uitgenodigd om mee te denken over de

Erwin Christis hield een passioneel betoog

invulling van de ruimtelijke kwaliteit in

over ‘zijn’ GrensPark. ,,Van 1982 tot

de grensgebieden Kempen~Broek en de

2007 heeft de ontwikkeling plaatsge-

Brabantse Wal.

vonden van grensoverschrijdend land-

teit in het GrensPark Kempen~Broek. De

Aan de hand van deze gesprekken zijn

schap naar GrensPark. Het GrensPark

grootste uitdaging ligt in de grens tussen

waardekaarten opgesteld met ruimtelijke

wordt gekenmerkt door een mozaïek

natuur en landbouw, zeker in relatie tot

kwaliteitswensen op het gebied van onder

van landschappen - droge zandruggen,

water. Het beleid volgt vaak trager in

meer natuur, recreatie, landbouw en eco-

moeraslandschappen met beekdalen,

grensoverschrijdend denken. We proberen

nomie. Deze ruimtelijke waardenkaarten

landbouwgronden, stuifzandruggen en

daar creatief mee om te gaan en proberen

zijn vervolgens voorgelegd aan de ter-

boscomplexen - maar ook een mozaïek

constant beleidsmensen uit te nodigen en

reinbeheerders van de twee grensgebie-

van mensen. Mensen die er recreëren,

te enthousiasmeren”.

den, die met hun vakinhoudelijke kennis

genieten van de natuur en die er beroeps-

de wensen verder hebben aangescherpt.

halve vertoeven onder wie biologen. Het

Een vervolg op het Over Grenzen-project

Uiteindelijk zijn alle partijen het eens ge-

brengt mensen van beide zijden van de

zou zich kunnen richten op de afstem-

worden over de ruimtelijke invulling van

grens nader tot elkaar.”

ming van beleid en beheer van de Natura-2000 gebieden, een Europees netwerk

de grensgebieden, waarna de waardekaarten definitief zijn vastgesteld.

Hetty Gerringa houdt zich vooral bezig

van natuurgebieden. Bijna 49 procent van

Het resultaat mag er zijn: twee kwaliteits-

met de opzet van de ruimtelijke kwaliteit

het GrensPark Kempen~Broek bestaat uit

kaarten van de grensgebieden Brabantse

in het GrensPark. ,,De ruimtelijke kwaliteit

Natura2000 gebied. In een vervolgtraject

Wal en Kempen~Broek met alle ruimte-

die is beoordeeld op basis van de input

kunnen de milieugroepen aan weerszijden

lijke wensen op economisch, sociaal en

van onze achterban, bestaat uit drie con-

van de grens nog meer van elkaar leren

ecologisch vlak op een rijtje.

cepten: gebruikswaarde, belevingswaarde

qua aanpak, werkzaamheden en cultuur.

en toekomstwaarde. De waardekaarten Medio dit jaar vond de eindpresentatie

geven aan wat er aan kwaliteit is in het

Op de site www.kempenbroek.eu vind je

plaats van de ruimtelijke kwaliteitskaart

gebied, wat we waar willen en waar niet.

uitgebreide informatie over het GrensPark

van het GrensPark Kempen~Broek in

We willen inzetten op een kwaliteitsim-

Kempen~Broek.

het IVN Natuur- en Milieucentrum De

puls in grensoverschrijdende recreatieve

Robert Bibo

IJzeren Man in Weert. Hierbij was zowel

routes en op het behoud van biodiversi-

Milieufederatie Limburg

2 6 limburgs milieu

Het GroenHuis Herstelplan Limburgse Maasheggen Boeren en particulieren met gronden in het Maasheggengebied spelen een cruciale rol bij het herstel en de terugkeer van de karakteristieke Maasheggen in Bergen, Gennep, Mook en Middelaar. Tot zo’n zestig jaar geleden waren de breed uitgegroeide Maasheggen gezichtsbepalend voor de Maasvallei. Niet alleen aan Brabantse zijde, maar ook in Noord-Limburg. De Maasheggen waren begin 20ste eeuw langs alle uiterwaarden van de Maas te vinden. De uitvinding van prikkeldraad betekende het einde van de heggen als perceelscheiding. Vooral in de jaren vijftig - toen er een overschot was aan prikkeldraad uit de Tweede Wereldoorlog - verdwenen de hagen meer en meer. Alleen in Brabant zijn enkele Maasheggen bewaard gebleven. De laatste jaren zet de Brabantse bevolking zich eensgezind in voor de terugkeer van de Maasheggen. Dit

Daarnaast worden herstelacties uitgevoerd

opbrengt. Bij het opstellen van de pakket-

initiatief wordt nu ook aan de Limburgse

om bestaande hagen die gevoelig zijn voor

ten is rekening gehouden met bacterie-

zijde opgepakt.

bacterievuur, te vervangen door nieuwe

vuur. Wanneer de haag afgezet dient te

hagen. Voor het herstel van deze hagen

worden in opdracht van de Plantenziek-

Diverse Noord-Limburgse gemeenten zet-

ontvangen deelnemers een inrichtingssub-

tekundige Dienst heeft dit geen gevolgen

ten zich samen met de Provincie Limburg

sidie. Ook gaat het Agrarisch Perspectief

voor de beschikking.

en inwoners in voor de terugkeer van de

Maasduinen afspraken maken met Rijkswa-

Maasheg. Hiervoor hebben Gedeputeerde

terstaat en gemeenten over het aanvragen

Het project ‘Maasheggen - de schop in de

Staten van Limburg onlangs beheerpak-

(of juist niet) van aanleg- en stookvergun-

grond’ wordt gesubsidieerd en mogelijk

ketten goedgekeurd, waardoor boeren

ningen.

gemaakt door provincie Limburg, Platteland in Uitvoering en de gemeenten Ber-

en andere grondeigenaren een passende vergoeding ontvangen voor het beheer van

Deelnemers aan de regeling krijgen voor

gen, Gennep en Mook-en-Middelaar. Met

de heggen.

het onderhoud aan de hagen een reële

agrariërs en eigenaren van Maasheggen

vergoeding gebaseerd op de Groenblauwe

in dit gebied wordt binnenkort contact

Een en ander heeft geleid tot het project

Diensten Catalogus. Het gaat om pakketten

opgenomen.

‘Maasheggen - de schop in de grond’.

van zes of twaalf jaar die respectievelijk

Wie nu al interesse heeft, kan contact

Agrarisch Perspectief Maasduinen voert

1,17 euro en 0,81 euro per meter per jaar

opnemen met Frans Blezer van Stichting

het project uit. Grondeigenaren die een

opleveren. Bovenop deze vergoeding kan

Instandhouding Kleine Landschapselemen-

bijdrage willen leveren aan het herstel van

voor het plaatsen van een raster bij de

ten in Limburg (IKL) via telefoonnummer

het gebied, kunnen hiervoor een beheers-

haag nog een extra pakket ‘raster’ worden

0475 - 386430 of mailen naar f.blezer@

pakket afsluiten.

afgesloten dat 0,50 euro per meter per jaar

ikl-limburg.nl

Stichting Milieufederatie Limburg 27

Het GroenHuis Lekker buiten werken tijdens de Natuurwerkdag Op zaterdag 1 november trokken in Limburg 800 mensen naar buiten om de handen uit de mouwen te steken voor de natuur. Tijdens de Natuurwerkdag waren op 28 plekken in Limburg vrijwilligers actief in de buitenlucht. Zo deden scouting- en studentengroepen mee, maar ook bedrijven en gemeentebestuurders werden druk aan het werk gezet. Een groep meiden uit Utrecht had een uitje naar Maastricht gepland en kwam daar op het idee om in plaats van te gaan ‘stadten’ een dagje in de natuur door te brengen. In Simpelveld werd een groep van 22 studen-

een vrije dag graag nuttig besteden en

In Nederweert werkte de gemeenteraad in

ten ingeladen in een dieselloc. Ze hooiden

werkten hard om de rails van de Miljoe-

een ven samen met een scoutinggroep. Bij

een stuk spoorberm dat eerder gemaaid

nenlijn veilig en schoon te houden. Dit om

het ven in de Houtsberg is een mooie hoek

was. Dat is zo goed bevallen dat ze beloofd

te voorkomen dat het onkruid ongestoord

voor vlinders gemaakt.

hebben volgend jaar weer van de partij te

de mooie omgeving kan overwoekeren.

zijn. De studenten van het damesdispuut

Vervolgens gingen de dames bomen zagen.

De Natuurwerkdag in 2009 vindt wederom

Luna trokken er al vroeg op uit om de

Dit was nodig om de zonnestralen vrij

plaats op de eerste zaterdag in november.

natuur een dienst te bewijzen. Zij wilden

baan te geven richting stoomlocomotief.

Natuuronderzoek

Maastricht-Lanaken (Herpetologische Studiegroep, Denis Frissen).

in Limburg

- Het Melickerven (Harry van Buggenum) - De Limburgse Natuurquiz (Olaf op den

Op zaterdag 28 februari organiseert het

Kamp & John Adams)

Natuurhistorisch Genootschap in Limburg

- De Ringslang (Herpetologische Studie

(NHGL) inmiddels alweer de twaalfde edi-

groep, Victor van Schaijk)

tie van de Genootschapsdag. De bijeen-

- Voorkomen van de gaffellibel in een ge

komst is bedoeld om een breed publiek

kanaliseerde beek (Libellenstudiegroep,

kennis te laten maken met natuuronder-

Rob Geraeds).

zoek in Limburg en natuurlijk ook met

- Terugblik/ vooruitblik inventarisatieweek

het Natuurhistorisch Genootschap.

end 2008/2009 (NHGL, Olaf Op den Kamp). - Eikelmuizen in het Savelsbos (Zoogdieren

Op het programma staan veel lezingen over

studiegroep, Jean Creuwels)

actuele onderwerpen over de Limburgse na-

- De opmars van de middelste bonte specht

tuur. Er is een uitgebreide informatiemarkt

in Limburg (Vogelstudiegroep, Jan Joost

met stands van organisaties waarmee het

Bakhuizen).

Genootschap een relatie heeft en tevens is

- Limburg in beeld (Fotostudiegroep).

er een tweedehands boekenmarkt. - Project Maas in beeld, resultaten van 15

De Genootschapsdag vindt plaats op zater-

Programma

jaar natuurontwikkeling (Gijs Kurstjens).

dag 28 februari 2009 in het Bisschoppelijk

Hieronder vind je het voorlopige program-

- Het nachtvlindermonitoringproject (Guido

College Broekhin, Bob Boumanstraat 30-32

ma. Het meest actuele programma van de

Verschoor).

in Roermond. Deze locatie ligt in Maasniel

Genootschapsdag is te vinden op de website

- Het belang van groeven in het najaar

aan de doorgaande weg richting Venlo. Het

van het NHGL, www.nhgl.nl, in het menu

voor vleermuizen (Renee Jansen)

programma begint om 10.00 uur en eindigt

‘Binnenwerk Buitenwerk’.

- De muurhagedis langs de spoorlijn

omstreeks 16.00 uur. Gratis entree.

2 8 limburgs milieu

Praktijkcursus landschapsbeheer in Roermond Voor iedereen die graag actief met

mond. De praktijklessen zijn op zaterdag-

anderen in het landschap aan de slag

ochtend van 9.00 tot 13.00 uur.

gaat, organiseert de stichting IKL in 2009

cursusProgramma 1 Introductie landschap en beheer

de praktijkcursus landschapsbeheer. De

De kosten voor deze cursus (incl. cursus-



21-1-2009

cursus is dit jaar met name gericht op

map) bedragen € 75,- en kunnen tijdens

2 Beheer van graslanden

28-1-2009

natuur en landschap rond dorpen. Naast

de eerste les worden voldaan. Ook kan het

3 Grasland praktijk

14-2-2009

het beheer en onderhoud van landschaps-

bedrag overgemaakt worden op gironummer

4 Beheer van houtachtige opstanden

elementen, oefenen deelnemers ook zelf

52.41.531, t.n.v. stichting IKL te Roermond,



25-2-2009

in het verzorgen van de instructies en de

onder vermelding van ‘praktijkcursus land-

5 Hout praktijk

28-2-2009

begeleiding van werkdagen.

schapsbeheer’.

6 Beheer van waterbiotopen 11-3-2009 7 Waterbiotopen praktijk

14-3-2009

Samen de natuur op weg helpen. Herstelwerk

Voor meer informatie en aanmelding kun je

8 Werkdagen organiseren 25-3-2009

uitvoeren aan het eigen dorpsgroen. Tijdens

bellen met de stichting IKL, tel. 0475 -

9 Werving en publiciteit

de werkdagen leren mensen elkaar en het

386444 of e-mailen naar: j.kluskens@

10 Excursie (evalueren en inventariseren)

landschap kennen. Buiten werken is gezond

ikl-limburg.nl. Zie ook de website www.ikl-



en het verfrist de geest. Leuk om te doen

limburg.nl. Het maximum aantal deelnemers

voor jong en oud. In Limburg werken allerlei

is 25 personen.

8-4-2009 25-4-2009

groepen in de natuur. Scoutings, scholen, buurtverenigingen, bedrijven en sportverenigingen zien het landschap als decor voor een leuke activiteit. Voor veel kinderen is het omzagen van een boom een uitdaging op zich. Een dagje buiten spelen onder het motto ‘we helpen de natuur . Een prachtige bezigheid. De stichting IKL wil mensen mee laten helpen bij het onderhoud van hun omgeving. Niet omdat het moet, maar omdat het leuk is! De stichting organiseert al bijna 30 jaar werkdagen. Maar liefst 7.000 deelnemers helpen ieder jaar een handje. De stichting wil mensen leren hoe ook zij landschapsbeheer op kunnen pakken en werkdagen kunnen organiseren. In tien lessen komt het onderhoud van graslanden, poelen en begroeiingen met bomen en struiken aan de orde. Verder gaan de cursisten daadwerkelijk met gereedschap aan de slag. Aan het einde van de cursus kunnen de deelnemers

Wil je ook Meinweggids worden?

hun eigen project voorbereiden en uitvoeren. Daar waar nodig ondersteunt IKL de cursisten

In januari 2009 start IVN Consulentschap

De cursus start op donderdag 22 januari in

en groepen verder bij de uitvoering van het

Limburg een cursus Meinweggids. Als je

het bezoekerscentrum van De Meinweg in

werk.

een buitenmens bent en je ervaringen en

Herkenbosch. In september wordt de cursus

kennis graag met anderen deelt, dan is

afgesloten.

Korte cursus, veel praktijk

deze cursus wellicht iets voor jou. Er zijn

Voor meer informatie over de cursus of om

In januari 2009 start een nieuwe cursus. De

nog enkele plaatsen beschikbaar.

je aan te melden, kun je contact opnemen

theorieavonden vinden plaats op woens-

met het IVN Consulentschap Limburg,

dagavond van 20.00 tot 22.00 uur in het

tel. 0475 - 386 460 of per e-mail:

GroenHuis, Godsweerderstraat 2 in Roer-

[email protected] Stichting Milieufederatie Limburg 29

Het GroenHuis Burenhulp voor het landschap

IVN in de

In Limburg zijn zes hoogstambrigades actief. Deze hoogstambrigades zijn groepen men-

Mooi Limburgs

sen die een boomgaard hebben of er simpelweg graag in werken.

Scheurkalender 2009

De groepen organiseren regelmatig werk-

stichting IKL, die de groepen met materiaal

dagen waarbij in de boomgaarden van de

en begeleiding ondersteunt. Binnenkort

De Mooi Limburgs Scheurkalender 2009

leden gesnoeid wordt. Voordeel is dat door

vinden er twee korte instructies plaats

staat vol met feiten, grappige gebeurtenis-

het samen snoeien er beter en ook meer

waarbij belangstellenden kunnen leren

sen en 365 spreuken in het Limburgse dia-

gesnoeid wordt. Ook het plezier in het

snoeien. Heb je interesse, neem dan een

lect. Ook dit jaar zijn er acht weken gevuld

werk speelt een belangrijke rol.

kijkje op de website www.ikl-limburg.nl of

door het IVN met verschillende thema’s:

De agenda van de hoogstambrigades is

neem telefonisch contact op met het IKL,

Bomen in Limburg, Landschapselementen,

terug te vinden op de website van de

tel. 0475 – 386444.

IVN-werkgroepen, Limburg op de fiets, Planten en dieren in Limburg, Amfibieën in Limburg, Natuur- en milieueducatie en Natuur-doekaarten. De Mooi Limburgs Scheurkalender is leuk om te krijgen en nog leuker om weg te geven. Een perfect cadeau voor wie Limburg ‘leef’ is. Je kunt de kalender bestellen via de website www.mooilimburgs.nl. De kalender is ook verkrijgbaar bij de boekhandel. De kosten bedragen € 8,95.

IKL aan het werk in Koningsbosch De inwoners van Koningsbosch heb-

dorpsraad Koningsbosch en de gemeente

van 165 hoogstamfruitbomen en 60 loofbo-

ben eind november flink de handen uit

Echt-Susteren uitvoert.

men. Verder is er in totaal 1.500 meter aan

de mouwen gestoken bij de aanleg van

nieuwe hagen geplaatst.

nieuw dorpsgroen. Maar liefst twintig

In het voorjaar nodigden IKL en de dorps-

percelen in en rond het dorp zijn voorzien

raad inwoners van Koningsbosch uit om

Markant oriëntatiepunt

van karakteristieke bomen en hagen.

mee te helpen met het herstel en de aanleg

Ter verfraaiing van het buitengebied gaat de

van groen in het dorp. Het enthousiasme

dorpsraad bij een wegsplitsing in Konings-

Op donderdagmiddag 20 november hebben

en de betrokkenheid van de inwoners was

bosch nog drie lindebomen aanplanten. Op

leerlingen van basisschool ’t Keuningshöfke

groot. Maar liefst negentien particuliere

termijn moet deze boomgroep uitgroeien

in het kader van Boomfeestdag twee hoog-

eigenaren én het kerkbestuur van Konings-

tot een markant oriëntatiepunt in het

stamboomgaarden aangeplant bij de kerk en

bosch grepen de uitnodiging aan om de

landschap. Wandelaars en fietsers kunnen

het kerkhof in Koningsbosch. Eén van deze

landschappelijke kwaliteit van het buiten-

binnenkort op deze plek uitrusten op een

boomgaarden is straks toegankelijk voor

gebied en de daarmee samenhangende

rustbank, die de dorpsraad nog deze winter

inwoners en recreanten. De werkzaamheden

leefbaarheid van het dorp te verbeteren. In

laat plaatsen.

vloeien voort uit het project ‘Dorpen in het

november zijn twintig percelen beplant met

Groen’, die de stichting IKL samen met de

nieuw groen. Het gaat daarbij om de aanleg

3 0 limburgs milieu

ENCI: een wirwar van procedures, vergunningen en milieueffectrapportages De ENCI is anno 2008 nog steeds spraakmakend. De afgravingen in de St. Pietersberg in Maastricht houden de gemoederen volop bezig. Voor diegenen die door de bomen het (ENCI)bos niet meer zien, volgt hieronder een overzicht van de verschillende zaken die nu lopen.

Milieueffectrapportage (MER) ontgronding

dat de ENCI niet meer beschikt over een milieuvergunning, aangezien

In september 2008 heeft de MER voor de ontgronding ter inzage

deze per 15 mei 2008 is verlopen. De MER dient dus niet alleen voor

gelegen. In dit rapport zijn de milieueffecten beschreven van het

uitbreiding van de inzet van alternatieve brandstoffen maar ook voor

verder afgraven van mergel en kalksteen in de ENCI-groeve. Er zijn

het verkrijgen van een nieuwe milieuvergunning.

diverse varianten onderzocht. Hierbij is gekeken naar verschillende einddata en afwerkwijzen. De Milieufederatie heeft hierover intensief overleg gevoerd met de bij haar aangesloten groepen ENCI-STOP en Vereniging Natuurmonumenten. Onderzoeksbureau Witteveen+Bos heeft in opdracht van Natuurmonumenten de MER beoordeeld. De conclusie van het onderzoek is dat de MER op een groot aantal punten niet voldoet en dat het gebruikte grondwatermodel onzorgvuldig en onvoldoende is gekalibreerd. Ook is er twijfel over een maatregel die in de MER is opgenomen, een zogenaamde goot aan de westrand, die ervoor moet zorgen dat het grondwater in het Jekerdal wordt opgestuwd. De werking van deze goot is hoogst discutabel. Afbouw van de winning en een ENCI-stop in 2010 is hoe dan ook de beste optie voor natuur en milieu. Dat is ook de conclusie van de MER wanneer de slecht onderbouwde goot-maatregel niet wordt meegenomen. In een reactie heeft de Milieufederatie aangegeven dat wanneer om politieke redenen wordt gekozen voor winning tot 2015, deze verdere afgraving alleen ter verbetering van de eindoplevering van de groeve in 2015 mag plaatsvinden. Er moet dan worden ingezet

De reactie van de Milieufederatie op deze startnotitie heeft voorna-

op een goedgekeurd afwerkings- en eindplan als integraal onderdeel

melijk betrekking op de vraag waarom het aantal soorten biobrand-

van de ontgrondingsvergunning. Enkel en alleen dan kunnen garan-

stoffen toeneemt. In de startnotitie wordt gesproken over biobrand-

ties worden gegeven dat het verder afgraven van een gelimiteerde

stoffen en alternatieve brandstoffen. Wij verwachten in de MER een

hoeveelheid kalksteen op een dusdanige manier plaatsvindt, dat wat

lijst van stoffen die daaronder worden geschaard.

in 2015 achterblijft optimale kansen biedt voor nieuwe natuurontwikkelingen.

Voorgenomen gedoogbeschikking De Raad van State heeft in september geoordeeld dat de milieuver-

Startnotitie MER milieuvergunning

gunning van de ENCI niet meer rechtsgeldig is en verlopen is op 15

In augustus/september 2008 heeft ook de startnotitie MER voor

mei 2008. Dat betekent dat de ENCI op dit moment opereert zonder

een nieuwe milieuvergunning ter inzage gelegen. In eerste instantie

milieuvergunning. De ENCI heeft de provincie Limburg verzocht deze

was deze MER-procedure opgestart vanwege het feit dat de ENCI

situatie te gedogen totdat de nieuwe milieuvergunning in werking

uitbreiding wenst van de inzet van alternatieve (bio)brandstoffen. Op

treedt. Dit zal zijn ergens in 2009. Op 29 oktober jongstleden heeft

10 september jongstleden heeft de Raad van State echter besloten

de provincie kenbaar gemaakt dat zij voornemens is deze situatie te

Stichting Milieufederatie Limburg 31

gedogen. Tot 27 november was het mogelijk een zienswijze tegen

In de MER voor de ontgronding staan twee plannen centraal. Het

dit voorgenomen besluit van Gedeputeerde Staten in te dienen. De

gaat om twee verschillende varianten voor de oplevering van de ENCI.

Milieufederatie Limburg heeft van deze mogelijkheid geen gebruikgemaakt, omdat de provincie aan het gedogen een aantal voorwaarden

Plan Taken

heeft verbonden. Zo gelden voor de huidige productie dezelfde voor-

In de huidige ontgrondingsvergunning, die geldt tot 1 januari 2010,

waarden als in de eerdere milieuvergunning. Daarnaast bedraagt de

dient de groeve te worden afgewerkt volgens het Plan Taken. In dit

looptijd van de beschikking een periode van 6 maanden. De Milieufe-

plan wordt overtollige dekgrond en silex tegen de wanden gestort,

deratie zal evenwel een kritische blik werpen op de nieuwe milieuver-

zodat deze aan het zicht worden onttrokken en er een betrekkelijk

gunning die de ENCI heeft aangevraagd en waarvoor momenteel een

flauwe talud ontstaat. Geïnspireerd door het Limburgse heuvelland-

MER-procedure loopt.

schap wordt vervolgens een afwisseling van graslanden, graften, hagen en bosschages aangeplant. Bij deze herinrichting wordt weinig

POL-aanvulling ENCI

rekening gehouden met de werking van natuurlijke landschapspro-

Op 18 april 2008 zijn middels een statenmotie - ingediend door

cessen en het vóórkomen van bijzondere leefgemeenschappen. Het

onder meer CDA en PvdA - Gedeputeerde Staten opgeroepen om een

zijn vooral pogingen om het Zuid-Limburgse landschap te imiteren.

POL-aanvulling voor te bereiden. Hierin moet worden geregeld dat er

In de groeve is op veel plaatsen water aanwezig. Het wegpompen van

vanaf 2015 geen winning van kalksteen meer plaatsvindt in de ENCI-

instromend water wordt gestopt zodra de mergelwinning is beëin-

groeve. De zaken staan er inmiddels echter anders voor. Het CDA in

digd. De groeve zal zich dan in de loop van circa 30 jaar vullen met

Provinciale Staten houdt niet langer vast aan 2015 als einddatum

water tot er uiteindelijk een circa 40 meter diep meer ontstaat.

voor de winning van mergel door de ENCI. De partij reageert daarmee op een motie van de gemeenteraad van Maastricht. Die wil dat

Verborgen Valleien

ergens tussen 2015 en 2020 wordt gestopt met de mergelwinning.

Bij het plan Verborgen Valleien wordt de groeve niet (of in beperkte)

Voorwaarde om 2015 los te laten is voor het CDA wel dat er binnen

mate afgewerkt, maar geheel overgeleverd aan ecologische, geo-

een paar jaar een akkoord komt over de bestemming van de groeve

morfologische en hydrologische processen. Naast het behoud van de

en de nieuwe economische activiteiten in het gebied.

kalksteenwanden ontstaat als gevolg van de principes van Verborgen Valleien een afwisselend bronnenlandschap met ondiepe stroompjes,

Toekomst

bronnen, kale kalksteenbodems, kalkrijke puinwaaiers en afwisse-

Het is duidelijk dat het dossier-ENCI nog lang niet afgerond wordt.

lende graslanden. Bij dit principe kan de groeve volgens een droge of

Het lijkt wel een ‘never ending story’. De Milieufederatie blijft de ont-

natte variant worden afgewerkt. Bij de droge variant van Verborgen

wikkelingen kritisch volgen en hoopt op een spoedig ‘happy ending’

Valleien zal na de afwerkingsfase nog continu grondwater worden

voor alle betrokkenen. Wordt vervolgd…

weggepompt. De groeve wordt hierdoor kunstmatig droog gehouden. In de natuurvariant van Verborgen Valleien wordt geen grondwaSandra Akkermans Milieufederatie Limburg

Foto’s: Anno Delmonte

3 2 limburgs milieu

ter weggepompt. Het grondwaterniveau zal hierdoor langzaamaan stijgen en de groeve zal uiteindelijk vol lopen met water.

Kaarten uit het POL op je PDA of mobieltje Navigatiesystemen zijn betaalbaar geworden. Dat is vooral te danken aan de opkomst van portable systemen, compacte apparaten die vaak in de auto worden gebruikt.

Door de opkomst van de zogenaamde

Inmiddels heeft de Milieufederatie Limburg

personal digital assistant (PDA), een soort

kaarten uit het Provinciaal Omgevingsplan

zakcomputer, alsmede het ter beschik-

Limburg bewerkt zodat ze gebruikt kunnen

king komen van de benodigde software en

worden op een PDA of mobiele telefoon

uitgebreid digitaal kaartmateriaal zijn er

met GPS, de zogenaamde POL50 kaarten.

diverse zeer zinvolle toepassingsmogelijkheden van Global Positioning System (GPS)

Deze digitale kaarten zijn in feite be-

ontstaan. In het Limburgs Milieu nr. 3 uit

werkte pdf-bestanden uit het POL , schaal

2006 heb ik al een overzicht gegeven van

1:50.000. Het gaat hierbij om de zoge-

de diverse ‘groene’ toepassingsmogelijkhe-

naamde Perspectieven kaart, de Blauwe

den met speciale aandacht voor het werk

waarden kaart, de Groene waarden kaart

van de Milieufederatie en andere organisa-

en de Kristallen waarden kaart. Deze kaar-

bestemmingen volgens het POL.

ties in het GroenHuis.

ten geven een gedetailleerd beeld van de

POL50 is te gebruiken op de PDA of mobiele telefoon met GPS wanneer je het software programma OziExplorer gebruikt. Je kunt het ook op de PC gebruiken mits OziExplorer is geïnstalleerd. POL50 is in combinatie met de TOP25 kaarten van de topgrafische dienst bij uitstek geschikt voor oriëntatie in het veld en bepaling van de provinciale bestemming op de betreffende locatie. Ter plekke kan dus een oordeel gevormd worden over het al of niet inpasbaar zijn van bijvoorbeeld een geplande rode ontwikkeling in het buitengebied. POL50 heeft 256 kleuren en wordt geleverd in OZFX3-formaat en is verkrijgbaar voor geheel Limburg verdeeld over drie kaartbladen: Noord, Midden en Zuid. Tarief Kaarten zijn voor de aangesloten groepen gratis op te vragen bij de Milieufederatie. Alleen de verzendkosten en de kosten van de CD worden in rekening gebracht. Niet-aangesloten groepen betalen per kaart 29,95 euro aan bewerkings- en administratiekosten. De drie kaarten kosten 50 euro. Hans Heijnen Milieufederatie Limburg Stichting Milieufederatie Limburg 33

Plant en Dier profiteren van natuurontwikkeling langs Maas In oktober jongstleden zijn de resultaten van het project Maas in Beeld op een symposium in de Orangerie in Roermond gepresenteerd aan meer dan 200 genodigden van provincie, gemeenten en bij het project betrokken organisaties, waaronder de Milieufederatie Limburg. De resultaten van het onderzoek tonen aan dat vele plant- en diersoorten baat hebben bij de natuurontwikkelingsprojecten langs de Maas, die de afgelopen vijftien jaar hebben plaatsgevonden. In 2005 werd gestart met het project Maas

is dan het beheer dat er vervolgens gaat

belangrijk is dat de rivier in contact staat

in Beeld met de doelstelling een beeld

plaatsvinden. Met name grind, grof zand en

met de hoger gelegen en/of hoogwatervrije

te schetsen van 15 jaar natuurontwikke-

zandige leem zijn een goede voorwaarde

gronden. Hierdoor kunnen kenmerkende

ling langs de belangrijkste rivier in onze

voor een soortenrijke natuurontwikkeling.

flora- en faunasoorten zich opnieuw vesti-

regio, de Maas. Het ministerie van LNV,

Een factor die bijdraagt aan die vegetatie-

gen in deze gebieden.

Rijkswaterstaat en partnerorganisaties als

ontwikkeling is het stimuleren van open

Dienst Landelijk Gebied en Stichting Ark

kale bodems door natuurlijke rivierwerking

Stimulans

dienden als trekkers van dit project. Het

(morfodynamiek) of door graafwerkzaam-

De geboekte successen van het project Maas

onderzoek moest een compleet beeld geven

heden, waarbij achtergelaten grindbodems

in Beeld vormen een goede stimulans voor

van de veranderingen in flora en fauna

of grof zandige bodems de meeste kansen

de vele grote rivierverruimingsprojecten

langs de Maas. Succes- en faalfactoren van

bieden. Kleibodems daarentegen resulteren

die de komende jaren nog uitgevoerd gaan

ecologisch herstel moesten in kaart worden

vaak in een minder soortenrijke vegetatie-

worden. Daarnaast worden ook lopende

gebracht. Ook was er aandacht voor hoog-

ontwikkeling.

Maasprojecten nogmaals tegen het licht ge-

waterbestrijding, delfstofwinning en andere maatschappelijke activiteiten.

houden. Het project heeft ook vele verschilMomenteel komen er weinig plekken

lende betrokken organisaties bijeengebracht.

langs de Maas voor waar zich geïsoleerde

Deze contacten kunnen worden benut voor

Uit het onderzoek blijkt nu dat er in de

laagdynamische en/of uitdrogende wateren

een effectieve uitvoering van alle aspecten

afgelopen 15 jaar een toename is van het

bevinden. Vandaar dat er wateren aange-

van de rivierverruimingsprojecten, zoals

aantal flora -en faunasoorten. Vooral de

legd dienen te worden die passen bij de

hoogwaterbestrijding, delfstoffenwinning,

riviergebonden soorten zijn in aantal sterk

natuurlijke rivierdynamiek. Dit biedt goede

natuurbeheer en stedelijke ontwikkeling.

toegenomen. Een belangrijke conclusie uit

kansen voor voortplanting van met name

het onderzoek is dat de uitgangssituatie van

amfibieën. Daarnaast laten de resultaten

natuurontwikkelingsgebieden belangrijker

van het project Maas in Beeld zien dat het

3 4 limburgs milieu

Robert Bibo Milieufederatie Limburg

Site-seeing Op internet zijn tal van leuke en interessante websites te vinden, maar dan moet je wel weten waar. Deze keer zetten we twee websites met het thema ‘dierenwelzijn’ in de spotlight. Blijf ons interessante links sturen via: [email protected]

WWW.VARKENSINNOOD.NL

WWW.PETA.NL / WWW.PETA.ORG

In de Nederlandse varkensindustrie draait alles om een zo efficiënt en

De van oorsprong Amerikaanse dierenrechtenorganisatie PETA timmert al

goedkoop mogelijke productie. Dat betekent vaak dat varkens worden

ettelijke jaren aan de weg. Onder de aanhangers van PETA (People for the

doorgefokt onder toediening van antibiotica. Ook vinden er allerlei ingre-

Ethical Treatment of Animals) bevinden zich veel bekende personen uit bin-

pen plaats ten nadele van deze dieren (staart knippen, tanden vijlen, cas-

nen- en buitenland. Veel Hollywoodsterren (onder wie Pamela Anderson,

tratie) om aan de huisvesting en de eisen van de markt te kunnen voldoen.

Keanu Reeves, Kim Basinger en Charlize Theron) en muzikanten (zoals Sir

Tel daar verveling, frustratie en allerlei gezondheidsproblemen bij op en de

Paul McCartney, Tommy Lee, Moby en Pink) dragen deze organisatie een

kwaliteit van leven van een intelligent en sociaal dier als het varken is ern-

warm hart toe. PETA noemt zichzelf de grootste dierenrechtenorganisatie

stig in het geding. In Nederland leven zo’n twaalf miljoen varkens, waarvan

ter wereld en heeft naar eigen zeggen wereldwijd meer dan 2 miljoen

liefst anderhalf miljoen in Limburg. Nederland is de grootste exporteur van

leden en aanhangers. De organisatie is tegen alle vormen van dierproeven,

varkens in Europa. Jaarlijks gaan acht miljoen biggen op transport naar

bio-industrie, het eten van dierlijke producten en jacht, alsook tegen het

het buitenland. Om ervoor te zorgen dat varkens een beter leven krijgen,

gebruik van dieren voor vermaak of als kleding, meubel of decoratie.

is stichting Varkens in Nood in het leven geroepen. Met een financiële bijdrage van 3 euro per maand word je donateur van dit initiatief en draag

De Nederlandse website van PETA ziet er aantrekkelijk uit en is voldoende

je bij aan het dierenwelzijn van de varkens in Nederland.

informatief. Er staan filmpjes op (niet geschikt voor gevoelige kijkers) en actuele nieuwtjes. Er wordt met name veel aandacht besteed aan achter-

De website www.varkensinnood.nl geeft veel informatie over de activitei-

grondinformatie, wat handig is voor kinderen die over dit onderwerp een

ten en de standpunten van de stichting. Aandacht is er onder meer voor

spreekbeurt willen houden. Desondanks steekt de site een beetje schril af

de oprichter, de op 1 mei 2008 overleden schrijver J.J. Voskuil, die samen

ten opzichte van de Amerikaanse website. Via die site kun je zelfs e-cards

met zijn vrouw Loesje tijdens de varkenspest in 1997 de basis legde voor

versturen, recepten downloaden, campagnes steunen, shoppen in de web-

Varkens in Nood. Hij mobiliseerde toen 12.000 Nederlanders om hem

winkel en een lijst downloaden van bedrijven die het dierenwelzijn hoog in

financieel te ondersteunen bij het plaatsen van grote krantenadvertenties

het vaandel hebben staan.

tegen de bio-industrie. Voskuil kreeg bij het oprichten van zijn stichting

Oprichtster Ingrid Newkirk heeft er haar eigen blog, net als celebrities die

steun van veel bekende Nederlanders, onder wie Youp van ’t Hek, Kees van

vertellen over hun vegetarisme. Ook staan er links naar het PETA-profiel op

Kooten, Jan Terlouw, Yvonne Kroonenberg en zangeres Anouk.

andere online communities zoals Facebook, Myspace en YouTube. Op het (zeer

Je kunt je op de website aanmelden voor de gratis nieuwsbrief. Tevens is

actieve) forum kan meegepraat worden over dierenzaken. Ook de kinderen

er een webwinkel waar je onder meer boeken, wenskaarten en buttons

worden niet vergeten. Voor hen is een speciale site ingericht met tal van

kunt kopen. Op de poster met de titel ‘Zijn ze niet om op te vreten?’ prijken

leuke games, wedstrijden en andere acties (wel in het Engels). PETA heeft

een sexy Georgina Verbaan en Katja Schuurman in bed met een biggetje.

zelfs een speciale tv-zender (PETA TV oftewel Animal Rights Television).

Daarnaast is er ruimte voor bijzondere recepten. Wat te denken van het volgende (gratis) recept, speciaal voor ‘notoire’ vleeseters. Benodigdheden:

CONCLUSIE

1 pasgeboren biggetje, 1 eetlepel marinade, 2 eetlepels rode wijn en 330

De Amerikaanse website is een stuk uitgebreider dan de Nederlandse. De

kilogram graan. Bereidingstijd: ca. 6 maanden.

site is zeer actueel en staat boordevol interessante informatie en leuke acties. Vooral de recepten zijn een aanrader. Wat te denken van ‘creamy cho-

CONCLUSIE

colate pudding’ of ‘black bean veggie burgers’? Voor wie liever Nederlands

De website biedt veel achtergrondinformatie die op een overzichtelijke

leest, staat er voldoende informatie over PETA op de Nederlandse website.

wijze wordt gepresenteerd. Er is veel leerzame en leuke informatie te vinden voor kinderen die varkensverhalen willen vertellen of spreekbeurten over de dieren willen houden.

Monique Demarteau Milieufederatie Limburg Stichting Milieufederatie Limburg 35

21523_Adv_ProvMilFed_210x143.indd 1

deelname.

18-11-2008 09:21:54

Alvast hartelijk dank voor uw

Voor € 9,75 per lot speelt u al mee.

aan via www.postcodeloterij.nl.

bel 0909-0033 (15cpm) of meld u

Meedoen is eenvoudig,

een zeldzame dagvlinder is.

oorzaak van dat de Zilveren Maan

Verdroging is er de voornaamste

bijvoorbeeld tegen verdroging.

Zo strijden De Milieufederaties

natuur, milieu en landschap.

zich in de 12 provincies in voor

De Provinciale Milieufederaties

Postcode Loterij zetten

Met steun van de Nationale

U een kans - Zij een kans

Foto: Lars Soerink/FN