Jaarverslag 2009 Gelderse Milieufederatie

Jaarverslag 2009 Gelderse Milieufederatie

Stichting Gelderse Milieufederatie Jansbuitensingel 14 6811 AB Arnhem Tel. 026 3523740 Fax 026 3892093 [email protected] www.geldersemilieufederatie.nl © Gelderse Milieufederatie, juni 2010

Jaarverslag Gelderse Milieufederatie 2009

pagina 1

FINANCIËLE ONDERSTEUNING De Gelderse Milieufederatie wordt ondersteund door de provincie Gelderland en de Nationale Postcode Loterij

De Nationale Postcode Loterij Tijdens het jaarlijkse Goed Geld Gala van de Nationale Postcode Loterij in februari 2009 heeft Rita Kwakkestein namens de Provinciale Milieufederaties een cheque van 2,5 miljoen euro in ontvangst genomen. De Postcode Loterij keerde in 2009 een bedrag van ruim 244 miljoen euro uit. De Postcode Loterij ondersteunt 66 organisaties, waaronder De Provinciale Milieufederaties. Minister-president Balkenende was ook aanwezig op het gala en reikte in het Kurhaus in Scheveningen namens de Postcode Loterij een aantal cheques uit aan aanwezige organisaties.

Foto: Goed Geld Gala Rita Kwakkestein (links) van De Provinciale Milieufederaties neemt uit handen van Ellen Damsma, Managing Director Nationale Postcode Loterij, de cheque van 2,5 miljoen euro in ontvangst.


pagina 2

INHOUD DOELSTELLING EN ORGANISATIE

4

VOORWOORD

5

SAMENVATTING

6

EEN GROEN GELDERLAND

7

KWALITEIT NATUUR EN LANDSCHAP

7

ZUINIG OP RUIMTE EN TEGENGAAN VERROMMELING

12

WATER

16

EEN GEZOND GELDERLAND

18

KLIMAAT EN ENERGIE

18

MOBILITEIT EN INFRASTRUCTUUR

24

MILIEUKWALITEIT

27

DUURZAAMHEID

30

SAMENWERKEN AAN HET NETWERK

31

COMMUNICATIE

31

ACHTERBAN EN GEÏNTERESSEERDE BURGERS

33

OVERLEGGEN

37

ORGANISATIE: BELEID EN ORGANISATIE

38

ORGANISATIE: INTERNE ORGANISATIE

39

DE GELDERSE MILIEUFEDERATIE IN 2010

47

VERANTWOORDING 2009 BUDGETSUBSIDIE PROVINCIE

48

VERKORT FINANCIEEL VERSLAG 2009

49

ACCOUNTANTSVERKLARING BIJ VERKORT FINANCIEEL VERSLAG

52


pagina 3

DOELSTELLING EN ORGANISATIE De stichting Gelderse Milieufederatie heeft ten doel de bevordering van natuurbehoud, landschapsbescherming en milieuzorg in de provincie Gelderland, alles in de meest ruime zin. De stichting tracht haar doel onder meer te verwezenlijken door: • De beïnvloeding van het beleid op het gebied van natuurbehoud, landschapsbescherming en milieubeheer in Gelderland, zowel door het stimuleren van dat beleid door het uitdragen van denkbeelden en het signaleren van knelpunten, als door het, op professioneel hoogwaardige en effectieve wijze, behartigen van belangen op genoemde gebieden, in en buiten rechte en met alle wettige middelen, onder meer in procedures tegen het verlenen van vergunningen en in inspraak- en besluitvormingsprocedures, alsmede tegen elk ander besluit op welk gebied dan ook waarbij schade/nadeel, direct of indirect, aan natuur en/of landschap en/of milieu kan worden toegebracht; • Het overdragen van de expertise van de stichting aan locale en regionale groepen teneinde die groepen eveneens in staat te stellen op hun beurt het gemeentelijk of regionaal beleid aldus te beïnvloeden; • Als eerste aanspreekpunt te fungeren voor inwoners, overheden of instellingen, die zich met een vraag op het gebied van landschap en milieu geconfronteerd zien. De stichting beoogt niet het maken van winst. De organen van de stichting zijn: • Het Bestuur • Raad van Advies • De werkorganisatie


pagina 4

VOORWOORD De Gelderse Milieufederatie heeft opnieuw een goed jaar achter de rug. Het jaarverslag 2009 biedt de lezer een nagenoeg volledig overzicht van alle projecten die in het afgelopen jaar zijn afgerond of gestart. De continuïteit van het werk blijkt uit de projecten die over de jaargrenzen heenlopen. Milieubeleid betreft bij uitstek lange termijnontwikkelingen, die dikwijls pas na een reeks van jaren tot zichtbare veranderingen leiden. Dat geldt voor vrijwel alle thema’s waarmee de GMF zich bezighoudt: de ruimtelijke ontwikkeling bijvoorbeeld, maar ook het landschapsbeheer. De ruimte bij en voor de rivieren, maar ook het klimaatbeleid dat ondanks tegenwind en ongefundeerde kritiek een hoge prioriteit verdient. Een groot deel van de samenleving lijkt zich - enkele jaren na de film ‘An Inconveniënt Truth’ van Al Gore - al weer minder druk te maken over de negatieve gevolgen van de uitstoot van broeikasgassen. De opwarming van de aarde baart kennelijk nogal wat mensen minder zorgen dan de bedreiging door schadelijke of gevaarlijke stoffen. Door de jaren heen zijn wellicht daarom op het terrein van de bodem- en luchtverontreiniging grotere vorderingen gemaakt dan op de moeizame weg van de duurzame ontwikkelingen. Ook de transitie naar duurzame energie, waarvoor de GMF ook in 2009 de handen nog op elkaar kreeg, verloopt minder voorspoedig dan gewenst. De realisering van 20% duurzame energie in 2020 vergt een immense inspanning, ook omdat daarbij voorkeur moet worden wordt gegeven aan zon- en wind-energie. Biomassa kan ook een behoorlijke bijdrage leveren, maar levert andere bezwaren op. Bij de productie en inzet van biobrandstoffen moet immers ook rekening worden gehouden met de beschikbaarheid van een toereikend areaal voor de teelt van voedingsgewassen. De GMF staat nog steeds borg voor een groen en gezond Gelderland op al die terreinen, waar de spanning tussen ecologie en economie moeten worden weggenomen om tot zichtbare resultaten te komen. Daarom besteedde de GMF veel aandacht aan de bevordering van het fietsen, recreatief en zakelijk, maar ook aan de stimulering van de e-scooter en het openbaar vervoer. In 2003, toen ik pas kort voorzitter was van de GMF, mocht ik aanwezig zijn bij de vestiging van een denkbeeldige halte langs de spoorlijn Nijmegen-Venlo ter hoogte van Molenhoek op de plaats waar ooit een echt station had gestaan. De GMF pleitte daar samen met geïnteresseerde burgers en andere belanghebbenden voor de (her)oprichting van een echte, uiteraard moderne halte, met parkeervoorzieningen. In het jaar 2009 is de halte een feit geworden. Meer mensen dan verwacht maken van de halte gebruik om noord- of zuidwaarts te trekken. Het is nog geen actiepunt, maar persoonlijk zou ik een soortgelijk pleidooi willen houden en resultaat willen bereiken voor het herstel van de spoorlijn Nijmegen-Kleef. De gemeente Groesbeek is geen voorstander en de lijn loopt door een natuurgebied, maar in de afweging die in dit - voorlopig nog denkbeeldige plan - gemaakt moet worden, zou ik toch de railverbinding naar Kranenburg en Kleef voorrang willen geven. Dat de recreatieve ‘fietslorry’ dan weer zou moeten verdwijnen, is jammer maar onvermijdelijk. Over afwegingen gesproken: de GMF heeft ook in 2009 vaker een afweging moeten maken tussen de voor- en nadelen van een bepaalde keuze. Denk aan de plaatsing van windmolens, die bij een deel van de achterban bezwaren oproept. Of neem de keuze tussen mega- en gewone stallen, waarbij de waarheid van het midden soms tot een ongedachte oplossing leidt. Intensieve veehouderij is inderdaad niet weg te denken uit Gelderland, maar een zorgvuldige benadering in overleg met alle belanghebbenden is wel noodzakelijk. De GMF heeft bewezen een genuanceerde oplossing te kunnen bewerkstelligen en verdedigen. Tegen die achtergrond behoeft het nauwelijks betoog dat de Gelderse Milieufederatie het beleid en het werk van 2009 wil voortzetten in de jaren die voor ons liggen. Of dat lukt, wordt bepaald door het antwoord op de vraag of de GMF ook na 2010 kan blijven rekenen op materiële en immateriële ondersteuning van de provincie Gelderland. Het groene en gezonde Gelderland verdient die steun evenzeer als de directie, medewerkers en vrijwilligers die ook in 2009 zich met hart en ziel hebben ingespannen voor het Gelders leefklimaat. Namens het bestuur dank ik hen voor wat zij in 2009 tot stand hebben gebracht. De subsidiegevers dank ik voor de materiële ondersteuning en voor de belangstelling voor ons werk. Ik reken erop, dat dit jaarverslag bijdraagt aan het begrip en de waardering voor het werk van de Gelderse Milieufederatie. Dat werk is nog lang niet af: ook dat leert het Jaarverslag 2009, dat daarmee een aansporing is om gezamenlijk verder te trekken op de weg naar een nog groener en gezonder Gelderland.

Ad Lansink Voorzitter Gelderse Milieufederatie Juni 2010 Jaarverslag Gelderse Milieufederatie 2009

pagina 5

SAMENVATTING De Gelderse Milieufederatie heeft in 2009 een succesvol jaar afgesloten. Belangrijkste resultaten per speerpunt: Kwaliteit natuur en landschap Op het gebied van behoud en verbetering van de kwaliteit van natuur en landschap zijn we erin geslaagd om inkrimping van het aantal Wet Ammoniak en Veehouderijgebieden (WAV) te compenseren met uitbreiding elders. Op het gebied van de discussie over megastallen hebben we met succes de maximale bouwblokgrootte van 1,5 ha weten uit te dragen. Op ons initiatief heeft het televisieprogramma BuitenGewoon zestien afleveringen besteed aan de verschillende Natura 2000-gebieden in Gelderland. De voorlichtingsfilm die de GMF over Natura 2000 heeft laten maken wordt inmiddels door de Provincie ingezet op alle voorlichtingsavonden over dit onderwerp. Op het gebied van het terugdringen van de ammoniakuitstoot door de veehouderij hebben we een groot aantal voorstellen gedaan waarvan er een aantal door de Provincie zijn overgenomen. Bij diverse projecten hebben we door middel van overleg concrete compensatiemaatregelen binnengehaald. Zuinig op ruimte en tegengaan verrommeling Op het gebied van zuinig op ruimte en tegengaan verrommeling hebben we ervoor gepleit dat de afspraken in de nieuw te maken structuurvisie bedrijventerreinen worden vastgelegd in een ruimtelijke verordening. Inmiddels hebben we in de geest van de nieuwe structuurvisie zienswijzen ingediend op diverse nieuwe plannen voor bedrijventerreinen in Gelderland. Het Landschapspark Danenberg wat gelijkertijd gerealiseerd gaat worden met het Betuws bedrijvenpark is door de minister van VROM gehonoreerd met een pluim en een bijdrage uit de tender Mooi Nederland. De GMF maakt zich al jaren hard voor dit gezamenlijke project. Dankzij de inbreng van de GMF, in samenspraak met onze lokale groep in de Bommelerwaard, is het aantal uitbreidingslocaties voor glastuinbouw in de Bommelerwaard beperkt en wordt de mogelijkheid geboden om solitair gelegen bedrijven te verplaatsen. Net zoals voorgaande jaren heeft de GMF meegewerkt aan het opstellen van een pilot: dorpen groeien op eigen wijze, nu in Nieuw-Dijk. Door middel van een actie met honderd mensen uit Rietmolen hebben we het laatste pijnpunt ten aanzien van de verbetering van de N18 nabij Eibergen op de politieke agenda gezet. In het kader van het project 'Laat het donker donker' heeft Rijkswaterstaat aangegeven dat de verlichting op de A50 's nachts uit moet. Klimaat en energie Op het gebied van klimaat en energiebesparing/inzet duurzame energie hebben we eveneens de nodige resultaten weten te boeken. Zo hebben maar liefst 375 straten uit Gelderland meegedaan aan het Klimaatstraatfeest waarvan vier Achterhoekse straten in de top 10. We hebben vijf klimaatdebatten georganiseerd. De opkomst varieerde van 40 tot 130 deelnemers. Bij de meeste debatten bleek dat de Provincie wel degelijk een goede rol kan vervullen, zij het per onderwerp een andere. Ook de aanpak van onderop waarbij draagvlak wordt gerealiseerd en burgers worden gestimuleerd, blijft van groot belang. Dit is met name het geval in de huursector waar het bij e-novatie van huurwoningen van groot belang is om huurdersbelangenverenigingen mee te krijgen . Op het gebied van windenergie hebben we actief gelobbyd zodat de plaatsing van windmolens in een aantal plaatsen dichterbij is gekomen zoals Overbetuwe. Met de campagne Stil Snel Schoon hebben we de e-scooter in Arnhem en Nijmegen mede op de kaart gezet. Op het gebied van mobiliteit hebben we met succes gelobbyd voor invoering van 75 stadsbussen op aardgas in Nijmegen en hebben onze acties voor opening van het station Molenhoek ook succes gehad. Participatie achterban en geïnteresseerde burgers Met onze lokale achterban en de Gelderse burgers hebben we een bijdrage geleverd aan de diverse verkiezingsprogramma’s van lokale politieke partijen. Wij hebben net zoals voorgaande jaren weer de 'Nacht van de nacht' gecoördineerd. Dit heeft geleid tot een kleine tweeduizend deelnemers, vijftien gemeenten en de provincie en negentien bedrijven. We hebben voor onze achterban een cursus Ruimtelijke Ordening georganiseerd en de landelijke site Milieuhulp.nl is dankzij de GMF geheel vernieuwd en interactief gemaakt.


pagina 6

DE GMF VOOR EEN GROEN GELDERLAND Speerpunt Kwaliteit natuur en landschap De natuur in Nederland staat onder zware druk, vooral in het landelijk gebied. Veel biodiversiteit is verloren gegaan of dreigt verloren te gaan. Aan de andere kant liggen er kansen in de natuur zelf. Door betere bescherming en beter beheer kan hier (een deel) van de bedreigde biodiversiteit toch haar plek vinden. De GMF wil zich hiervoor hard maken.

Project verbetering milieucondities Natura 2000-gebieden (lopend project) Sinds 1 oktober 2005 is de gewijzigde Natuurbeschermingswet 1998 van kracht. Deze wet moet de bescherming regelen van de Vogel- en Habitatrichtlijngebieden (samen Natura 2000-gebieden). Verzuring en verdroging vormen voor de Natura 2000 gebieden nog steeds de grootste problemen. Inbreng Nadat het landelijke toetsingskader voor ammoniak bij Natura 2000-gebieden niet langer van kracht mocht zijn, hebben we met de provincie en LTO gewerkt aan een nieuw provinciaal toetsingskader, dat geldt totdat de beheerplannen van kracht worden. Verder hebben wij aanvragen voor natuurbeschermingswetvergunning getoetst. Indien de vergunning niet in orde leek zijn wij in overleg getreden met gemeente en/of provincie. Ook hebben wij vast gewerkt aan een kader dat in de beheerplannen gebruikt kan worden. In de aanloop naar de vaststelling van het waterplan Gelderland en daarna hebben wij het belang van de wateropgave bij de TOP natuurgebieden en daarmee van een instrumentarium om de randeffecten te kunnen compenseren bij de Gelderse Staten benadrukt. Resultaat • Er is in overleg met de andere partijen (LTO, provincie) een redelijk goed provinciaal interim toetsingskaderkader ontwikkelt en per 1 juli van kracht geworden. Hierdoor is Gelderland de enige provincie waar wel vergunningen (meer dan honderd) aan agrarische bedrijven zijn verleend. Enig nadeel van het toetsingskader is dat de achtergronddepositie op provinciaal niveau niet adequaat wordt teruggedrongen. Dat moet echter wel in het kader van het beheerplan worden gerealiseerd; • In bijna alle gevallen waar naar ons idee het interim kader niet goed was toegepast, leidde overleg met overheid tot het intrekken van de vergunning en/of het wijzigen van de aanvraag; • Mede door onze inbreng liggen er ruwe schetsen voor een toetsingskader voor gebruik in de beheerplannen; • De besluitvorming over de voorgestelde beperking van de aankoopstrategie is aangehouden ten behoeve van een bredere inzet.

Draagvlak natuur vergroten en Ave N@tura 2000 (lopend samenwerkingsproject) Inbreng Samen met de terreinbeheerders en de provincie trachten we draagvlak voor de natuur te herwinnen. Hierbij richten we ons zowel op de politici als op de media en de burger. Bij het maken van de beheerplannen voor de Natura 2000-gebieden is voor elk van de Gelderse gebieden een natuurvertegenwoordiger gevonden of hebben we hiervoor zelf de verantwoording genomen. Met deze vertegenwoordigers is gedurende het jaar intensief contact geweest. Voor de beheerplannen Oost-Achterhoek, Veluwe, RijnIJssel-Waal en Binnenveld hebben we zelf deelgenomen aan het beheerplanproces. Resultaat • Er zijn zestien uitzendingen geweest van het programma Buitengewoon waarin telkens een Natura 2000-gebied, een Gelderse natuurparel, centraal stond. Aan elk van de uitzendingen is steeds een excursie in het weekend na de uitzending gekoppeld; • Er is een voorlichtingsfilm geproduceerd, waarin gebruikers in en om Natura 2000-gebieden hun ervaringen met deze gebieden beschrijven (deze film wordt nu gebruikt door de provincie Gelderland bij voorlichtingsavonden over Natura 2000); • Ons beeld, waarin we voor de Achterhoek iets meer tijd geven om de ammoniakdoelen te halen door met voorrang drastische watermaatregelen te nemen, is overgenomen door alle partijen in de provincie; Jaarverslag Gelderse Milieufederatie 2009

pagina 7

• • • •

We hebben een voortrekkersrol gespeeld in het creëren van meer ruimte voor de grondgebonden melkveehouderij; Er is een avond voor de achterban georganiseerd, waartin het belang van Natura 2000 voor het voetlicht is gebracht; Voor de uiterwaarden Rijn, Waal en IJssel en voor Binnenveld zijn afzonderlijke achterbanavonden georganiseerd met presentaties vanuit provincie en de projectorganisatie Ruimte voor de Rivier; Er is een Groene Peiler uitgezet over Natura 2000. Met de mensen die verder mee willen werken, wordt in 2010 aan vervolgacties gewerkt.

Streekcommissies en regionale ondersteuning (structureel werk) De GMF neemt deel aan de Streekcommissies en Reconstructiecommissies voor Rivierenland, Gelderse Vallei, Achterhoek-Liemers en de Veluwe. In 2009 is onder andere gewerkt aan de evaluatie van de reconstructieplannen. De GMF en de terreinbeheerders houden de vinger aan de pols: worden de reconstructieplannen ook daadwerkelijk uitgevoerd en leveren ze een bijdrage aan kwaliteitsverbetering van natuur en landschap? In Rivierenland-west is ten behoeve van de ondersteuning van de vertegenwoordiger van milieuorganisaties in de Streekcommissie, Plaatselijke Groep Leader en de Stuurgroep Nationaal Landschap Rivierengebied de klankbordgroep ‘milieu’ ingesteld (secretariaat bij GMF). De klankbordgroep in RivierenlandWest kwam in 2009 vier maal bijeen. In de klankbordgroep wordt de advisering over de verschillende bij de Plaatselijke Groep en Nationaal Landschap Rivierenland ingediende projecten besproken en worden onderwerpen uit de Streekcommissie besproken. Daarnaast bespreekt de klankbordgroep diverse ontwikkelingen in Rivierenland-West, die een bovenlokaal effect (kunnen) veroorzaken en stemt ze de inbreng tussen de verschillende milieuorganisaties onderling af. Op de Veluwe is eveneens een klankbordgroep ingesteld die vijf keer bij elkaar is gekomen. In de Achterhoek bestaat al langer een klankbordgroep: de VRA. Ook deze is vijf keer bij elkaar gekomen. Hier zijn o.a. de WAV en de evaluatie van de reconstructie besproken. Inbreng De GMF heeft bestuurlijke inbreng in de genoemde commissies geleverd en in elk van de gebieden voorbereidend overleg georganiseerd met de terreinbeheerders en achterbanorganisaties. De GMF was betrokken bij het opstellen van ontwikkelingsplannen voor enkele landbouwontwikkelingsgebieden (LOG’s). We hebben actief geparticipeerd in de herbegrenzing van de WAV-gebieden. Resultaat • Ten aanzien van bijna alle Streekcommissies zijn inmiddels klankbordgroepen vanuit de lokale groepen actief; • In de Achterhoek-Liemers is de inperking van een aantal WAV-gebieden is gekoppeld aan de uitbreiding van de WAV zones elders in de streek; • Met de terreinbeheerders en achterbanorganisaties is een gezamenlijke visie op de megastal opgesteld (groter dan 1,5 ha ofwel zo’n 7500 varkens). Het getal van 1,5 ha wordt met succes overal uitgedragen als de scheidslijn tussen gezinsbedrijf en megastal; • De evaluatie van de reconstructieplannen lijkt niet te gaan leiden tot ingrijpende wijzigingen in de plannen; • Met betrekking tot advisering stonden naast de verschillende ingediende projecten vooral de boegbeeldprojecten en enkele uitvoeringscontracten centraal. Hierop is i.h.a. positief door ons geadviseerd; • In Rivierenland-west hebben de milieuorganisaties de inspraak over de Structuurvisie Tiel, Betuwse Bloem en bedrijventerreinen onderling afgestemd. Over de Structuurvisie zijn op elkaar afgestemde inspraakreacties en zienswijzen ingediend. Helaas neemt de gemeente Tiel nog weinig van de ingebrachte zienswijzen over; • Met betrekking tot de Betuwse Bloem wordt momenteel onderzocht of we gezamenlijk met het Centrum voor Landbouw en Milieu een inbreng kunnen leveren rond duurzame laanboomteelt; • Op de Veluwe is actief input geleverd t.a.v. de inrichting van het LOG Beemte-Vaassen. Dit heeft geresulteerd in een beperkt aantal nieuwvestigingslocaties en geconcentreerde clustering aan de A50.


pagina 8

Gebiedscommissie Agrarische Enclave (Lopend project) Voor de uitvoering van het uitwerkingsplan Agrarische Enclave Uddel-Elspeet is een Gebiedscommissie ingesteld, waarin wij vertegenwoordigd zijn. In 2009 is de evaluatie van het uitwerkingsplan uitgevoerd. Alle partijen zijn het er over eens dat er onvoldoende voortgang is en dat de doelen, zowel voor landbouw, als voor natuur en landschap, onvoldoende dichterbij zijn gekomen Inbreng Wij hebben bij de evaluatie ingebracht dat er met meer creativiteit gekeken moet worden naar de mogelijkheden van het gebied. Kan functieverandering ook naar andere functies dan wonen? Hoe kun je de agrariërs nog meer verleiden tot ontwikkelingsstappen? Hoe kan op een andere manier natuur verworven worden? Resultaat • Onze inbreng wordt als mogelijk plan voor de komende jaren in de uitvoeringsgroep besproken; • Er staan nog steeds een aantal bedrijven op de nominatie om te verplaatsen; • Aan de doelstelling van 50% ammoniakreductie wordt niet getornd; • Er is nog steeds draagvak voor het proces in het gebied.

Microplanologie jaarverslag 2010 (structureel werk) Inbreng De GMF volgt de ontwikkelingen op het gebied van RO op de voet. Samen met terreinbeheerders en/of lokale groepen wordt gereageerd op plannen en worden initiatieven genomen. Resultaat Streekplanherziening EHS We hebben in samenwerking met de terreinbeheerders en lokale groepen kritisch gereageerd op de Streekplanherziening EHS. Aanleiding hiervoor was dat verschillende locaties met het oog op woningbouw en andere stedelijke ontwikkelingen uit de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) werden gehaald door de provincie. Dit zonder rekening te houden met het nee, tenzij-beleid en de Spelregels EHS. Naar aanleiding van de zienswijze van de GMF en overleg met de provincie zijn de locaties Otterlo, Hoenderloo en de Glind alsnog weer in de EHS opgenomen. Voor een aantal andere locaties bleek net geen meerderheid te zijn bij Provinciale Staten om een amendement hiertoe aan te nemen. Desondanks zal de GMF voor een aantal locaties via het ruimtelijk spoor alsnog bepleiten deze te vrijwaren van stedelijke ontwikkelingen. Voor de Streekplanherziening EHS-WAV zijn voorafgaand aan de behandeling in de Staten gesprekken gevoerd tussen de diverse actoren die ook betrokken zijn geweest in de Reconstructiecommissies Intensieve Veehouderij. De uitkomsten uit dit overleg zijn één op één overgenomen in de Streekplanherziening welke daarna door Provinciale Staten geaccordeerd is. Een en ander betekent dat een aantal locaties nader zijn begrensd. Nieuwe WRO De nieuwe WRO biedt ook een nieuw instrumentarium voor het Rijk en de Provincie. In dat kader stellen het Rijk en de Provincie respectievelijk de AMvB Ruimte en de Provinciale Ruimtelijke Verordening op. Wat betreft het eerste is een bijdrage geleverd aan de ingediende zienswijze door Stichting Natuur en Milieu. Op het ontwerp van de provinciale ruimtelijke verordening is een eigen zienswijze ingediend. Aandachtspunten in beide trajecten waren met name de bescherming van de EHS, bescherming van waterafhankelijke natuur, de juridisering van het CBS/VROM bestand bebouwd gebied, wat in feite een planologisch hulpmiddel is, en de verschillende mogelijkheden om buiten de bestaande beschermende kaders toch weer ergens bepaalde ontwikkelingen toe te staan, zoals het omzeilen van nee, het tenzijbeginsel in de EHS, het exclaveren van militaire terreinen en de mogelijkheid voor het vergeven van ruimte voor glastuinbouw buiten de concentratiegebieden. Bestemmingsplannen Buitengebied Voor verschillende gemeenten zijn in 2009 de procedures van de herziening van het bestemmingsplan buitengebied verder doorlopen of aangevangen. Het betreft onder meer Nijkerk, Brummen, Oldebroek, Ermelo en Lochem. Naar aanleiding van de ingediende bedenking tegen het bestemmingsplan MiddenWest van de gemeente Ermelo zal in 2010 nader overleg met de gemeente volgen.


pagina 9

Met de gemeente Lochem is vooroverleg gevoerd in het kader van het op te stellen voorontwerpbestemmingsplan buitengebied. Het plan voor het buitengebied van de gemeente Nijkerk werd door de provincie voor een belangrijk deel teruggefloten. Het bood te grote bouwmogelijkheden in de polder Arkemheen en onvoldoende bescherming voor de gebiedskwaliteiten van het Nationale Landschap aldaar. In voorbereiding op het nieuwe bestemmingsplan buitengebied Montferland heeft de GMF samen met Natuurelementen een inbreng geleverd in de klankbordgroep. Aandachtspunten in dit traject, maar ook in andere trajecten zijn bescherming van de EHS en het waardevol landschap, bouwmogelijkheden in beschermde gebieden, uitbreidingsmogelijkheden van de landbouw in relatie tot de reconstructieplannen, verblijfsrecreatie, en functieverandering van gebouwen. Andere plannen De gemeente Bronckhorst heeft voor het landgoed Wientjesvoort, ondanks bezwaren van de GMF en uitstel van de behandeling van het plan in de Raad, een nieuw bestemmingsplan aangenomen dat voorziet in de bouw van 35 recreatieappartementen en zes woningen in het Nationaal Landschap de Graafschap. Nagegaan wordt nu of de plannen in strijd zijn met het Streekplanbeleid voor de EHS. De gemeente Heumen heeft vrij voorbarig vergunning aangevraagd bij de Minister en verkregen om dassenleefgebied te vernielen in Heumen Noord. Dit in het kader van plannen voor woningbouw, maar deze plannen zijn nog helemaal niet uitgekristalliseerd en het is maar de vraag of gezien de beperkte woningbouwbehoefte en de teruglopende bevolking deze woningbouw wel nodig is. Samen met de Dorpsraad en Das en Boom is bezwaar aangetekend tegen de ontheffing flora- en faunawet. Bij de gemeente Rheden is om handhaving verzocht teneinde dassenleefgebied op het landgoed Rhederhof in oorspronkelijke staat te herstellen, nu de tijdelijke functie als asielzoekercentrum is beëindigd. In relatie tot de Waalsprongplannen heeft de Werkgroep Lentse Waarden voor de omgeving van Fort Beneden Lent een door de Menno van Coehoornstichting alternatief gepresenteerd aan de gemeenteraad van Nijmegen. Vanuit diverse belangengroepen, waaronder het IVN, Staatsbosbeheer en de GMF werd een inhoudelijke bijdrage geleverd.

Microplanologie cases oplossen (structureel werk) Inbreng In verschillende trajecten werd door middel van (voor-) overleg het belang van natuur, landschap en milieu behartigd. Resultaat Zo vond er in het kader van het bestemmingsplan buitengebied van de gemeente Brummen vooroverleg plaats op bestuurlijk niveau met name over de toepassing van de Plan-mer. Tevens vond bestuurlijk overleg plaats met de gemeente Nunspeet over het uitbreidingsplan Molenbeek naar aanleiding van een ingediende zienswijze. Het bestemmingsplan is naar aanleiding van het overleg aangepast. Veluwe Ten aanzien van de plannen voor de ontwikkeling van hotel Beekhuizen in Rheden is een vervolgoverleg geweest met de initiatiefnemer. Daarbij gaat het vooral over het nemen van verkeersmaatregelen ten behoeve van de das. De initiatiefnemer is van plan deze in samenspraak met de gemeente Rheden in het plan op te nemen. Enkele jaren geleden heeft de Gelderse Milieufederatie in overleg met de gemeente Rheden en voetbalvereniging Wodanseck afgesproken dat een houtsingel rond het voetbalveld zou worden ingeplant teneinde de lichtuitstraling van nieuw te plaatsen lichtmasten te beperken. Bij een veldbezoek afgelopen jaar bleek hier nauwelijks uitvoering aan te zijn gegeven. De gemeente heeft na overleg toegezegd dat alsnog een beplantingsplan zal worden uitgevoerd. Samen met het Geldersch Landschap werd bezwaar aangetekend tegen het voorgenomen plan om op een open enk bij Garderen bomenteelt te beginnen. De enk die aan verschillende kanten omringd wordt door bos blijkt een migratieroute voor grof wild te zijn. Het bezwaar leidde tot nader overleg met de gemeente en de initiatiefnemer. Uiteindelijk heeft de initiatiefnemer zijn vergunningaanvraag ingetrokken. In samenwerking met de lokale belangengroep Stichting voor Natuur- en Milieu Bescherming Putten is overleg gevoerd met de initiatiefnemers van nieuwe golfbaan de Bokhorst bij Putten. Het plan bevatte veel onduidelijkheden over de wijze van inpassing in de Ecologische Hoofdstructuur, de manier waarop rekening werd gehouden met het leefgebied van de das en de wijze waarop de vegetatie zou worden beheerd. Een en ander heeft geleid tot een schriftelijke overeenkomst met afspraken over onder meer de Jaarverslag Gelderse Milieufederatie 2009

pagina 10

rol van Stichting voor Natuur- en Milieubescherming Putten bij uitvoering en monitoring van het project, maatregelen ten behoeve van het dassenleefgebied en herstel van singels in het landschap. Met betrekking tot het Ennerveld bij Heerde, een voormalig asielzoekercentrum, zijn er voortgaande gesprekken met gemeente, Staatsbosbeheer, Geldersch Landschap en de projectontwikkelaar. Het Ennerveld ligt in de Hattemerpoort. Het past in het provinciale beleid deze locatie te saneren om daarmee de Hattemerpoort verder te kunnen ontwikkelen als verbindend element tussen de Veluwe en de IJsselwaarden. Onze inzet is om te zoeken naar mogelijkheden de locatie van het AZC uit te wisselen met een andere bouwlocatie buiten de Hattemerpoort, zodat het Ennerveld ter beschikking komt voor natuurontwikkeling. Een langdurig traject aangaande de bouw van een woning in Natura 2000-gebied in Heelsum is uiteindelijk in overleg met de provincie beslecht met een compensatieplan. Op verschillende locaties worden bomen herplant en tevens zal zonder bouwvergunning opgerichte bebouwing op termijn verdwijnen. Achterhoek Vanaf 2007 was de Gelderse Milieufederatie samen met de Milieuwerkgroep de Oude IJsselstreek betrokken in procedures aangaande de herontwikkeling van een recreatieterrein bij het Idink Bosch in Sinderen. Als uitkomst van de procedure Flora en Faunawet is bepaald dat de initiatiefnemer leefgebied voor de steenuil zal moeten compenseren. Verder zullen er ook maatregelen moeten worden getroffen om overmatige betreding van het Idink Bosch te voorkomen ter bescherming van de Das. De rechtbank in Zutphen bepaalde dat de geplaatste en nog te plaatsen stacaravans niet in strijd waren met het bestemmingsplan.


pagina 11

Speerpunt Zuinig op ruimte en tegengaan verrommeling Het Gelderse landschap verrommelt als gevolg van steeds nieuwe aanslagen voor nieuwe (agro)bedrijventerreinen, grootschalige infrastructuur en woonwijken. Maar ook op kleine schaal verrommelt het landschap sluipenderwijs. Dit komt doordat er toch zo her en der gebouwd mag worden, maar ook paardenbakken, te grote megastallen, grote reclamezuilen en windmolens verminderen de kwaliteit van het veelal kleinschalige landschap. De nieuwe wet op de Ruimtelijke Ordening biedt hierbij zowel bedreigingen als kansen. De GMF wil deze kansen grijpen om het Gelders landschap mooi te houden.

Nieuwe Wet Ruimtelijke Ordening en Van verrommeling naar kwaliteit in het landschap (samenwerkingsproject) Deze twee samenwerkingprojecten lopen vanaf 2008. Inbreng De campagne 'Verknipt landschap', die in het kader van het verromelingsproject werd uitgevoed, heeft voor Gelderland zes pijnpunten opgeleverd: de sluipende omsingeling van de Veluwe door woningbouw en bedrijventerreinen, de plannen voor de aanleg van weer een nieuw bedrijventerrein bij Apeldoorn ten zuiden van de A1, de inrichting met kleurloze blokkendozen op het bedrijventerreinen in Zelhem en Wijchen, de reusachtige billboards langs de A15 en de wegverlegging van de N15 ten noorden van Eibergen (Rietmolen) waardoor onnodig een mooi stukje landschap wordt opgeofferd terwijl ook gekozen had kunnen worden voor het tracé van de oude N18 enkele honderden meters verderop. In het kader van het project Nieuwe WRO hebben de Provinciale Milieufederaties een landelijke werkconferentie gehouden waar de aanpak van de verschillende provincies ten aanzien van de nieuwe WRO met elkaar vergeleken konden worden. Gelderland bleek in de middenmoot te zitten. Resultaat Met een gerichte actie samen met nagenoeg de gehele dorpsgemeenschap van Rietmolen is de onnodige doorsnijding van het landschap ten noorden van Eibergen door de nieuw aan te leggen N18 weer op de publieke en hopelijk politieke agenda gezet. Met de werkconferentie Nieuwe WRO hebben de Provinciale Milieufederaties de toenmalige minister van VROM Jacqueline Cramer nieuwe munitie gegeven om samen met de provincies te komen tot een goede invulling van het instrumentarium van de nieuwe WRO op zowel landelijk niveau (AMvB) als provinciaal niveau (verordeningen, aanwijzingen, inpassingsplannen)

Noodzaak en inpassing bedrijventerreinen (structureel werk) Met de krimp van de beroepsbevolking neemt de behoefte aan nieuwe bedrijventerreinen af. Een goede aanpak (herstructurering) van verouderde bedrijventerreinen en intensief ruimtegebruik kunnen de behoefte nog verder terugdringen. De provincie moet in haar ruimtelijk beleid regie voeren om een overaanbod aan bedrijventerreinen te voorkomen. Wij steunen de provincie hierin en willen in concrete gevallen bij de ruimtelijke ontwikkeling van bedrijventerreinen de discussie hierover ook aanwakkeren. Inbreng De provincie is al in 2008 gestart met het opstellen van een voorontwerp Structuurvisie Bedrijventerreinen en Werklandschappen. De provincie heeft de regio’s verzocht tot het opstellen van een economisch programmerings- en ontwikkelingsdocument (EPO). In juni zijn deze EPO’s aan Gedeputeerde Staten aangeboden en begin oktober is de ontwerp Structuurvisie ter visie gelegd. Hierop hebben wij na consultatie van onze lokale meest betrokken organisaties een zienswijze ingediend. De discussie over de behoefte aan nieuwe bedrijventerreinen brengen wij in overleg met onze lokale organisaties ook in concrete gevallen bij gemeenten in. Zo hebben we zienswijzen ingediend bij zowel regionale als lokale bedrijventerreinen. We pleiten steeds voor een goede onderbouwing door de betrokken gemeente voor de noodzaak van het bedrijventerrein. Daarnaast pleiten we voor realisatie van kwalitatief hoogwaardige nieuwe terreinen, zowel met betrekking tot landschappelijke inpassing, beeldkwaliteit als parkmanagement, zodat verpaupering in de toekomst wordt voorkomen. In de regio Rivierenland hebben we getracht om samen met onze lokale organisaties een visie op bedrijventerreinen te ontwikkelen. Door publicatie van de regionale EPO is de noodzaak van de visie minder urgent. Gekozen is voor een reactie op het EPO tijdens de inspraak. Jaarverslag Gelderse Milieufederatie 2009

pagina 12

Resultaat Bij overleggen met de provincie Gelderland tijdens het opstellen van de ontwerp Structuurvisie hebben we steeds aangegeven dat de provincie een sterke regierol moet vervullen met betrekking tot het aanbod van nieuw bedrijventerrein. De regio’s of de afzonderlijke gemeenten kunnen dit niet eigenstandig. Tevens vinden wij dat een lager vraagscenario (TM-scenario) moet worden gehanteerd. • Inmiddels is het TM-scenario zowel uitgangspunt in de ontwerp Structuurvisie als in de regionale EPO’s. Ook de regierol van de provincie is verwoord in de ontwerp Structuurvisie. In onze zienswijze pleiten wij ervoor dat de afspraken uit de Structuurvisie uiteindelijk ook worden vastgelegd in de provinciale Ruimtelijke Verordening. Indien dit niet of onvoldoende gebeurt, zal de provinciale regierol onvoldoende uit de verf komen; • In de gemeenten Buren, Hattem, Doetinchem, Apeldoorn, Aalten, Tiel en Lingewaard hebben we zienswijzen ingediend. De gemeente Buren heeft helaas onze aanbevelingen uit de zienswijze naast zich neergelegd. In de overige gemeenten is nog geen duidelijkheid. Wel constateren we al dat een provinciale regierol dringend gewenst is om een overaanbod van nieuwe bedrijventerreinen te voorkomen.

Betuws Bedrijvenpark en Landschapspark Danenberg (lopend project) Na een overleg van enkele jaren hebben we samen met de lokale milieuorganisaties in december 2006 een samenwerkingsovereenkomst gesloten met de betrokken projectontwikkelaars, verenigd in het Betuws Bedrijvenpark BV. Hierin is geregeld dat alle partijen in de planvorming constructief samenwerken aan het gelijktijdig realiseren van het bedrijventerrein en het landschapspark. Wel is afgesproken dat noodzaak van de grootte van het bedrijventerrein goed onderbouwd moet worden. De gemeente Overbetuwe heeft begin 2007 een Overlegplatform opgericht, waarin alle belangengroepen zijn vertegenwoordigd. Dit platform krijgt een actieve inspraakrol bij de planvorming van het bedrijventerrein en het landschapspark. Namens de milieuorganisaties participeert de GMF in het Overlegplatform. Inbreng Nadat in de loop van 2008 mede door onze inzet vier private ontwikkelingspartijen (verenigd in De Combinatie) weer deelnamen in ontwikkeling van het Landschapspark Danenberg, is begin 2009 een samenwerkingsovereenkomst ondertekend door Betuws Bedrijvenpark BV en De Combinatie. Het Overlegplatform bracht in juli zijn eindadvies uit over het Betuws Bedrijvenpark en Landschapspark De Danenberg. In oktober heeft de gemeente het ontwerpbestemmingsplan voor het Betuws Bedrijvenpark ter visie gelegd. Hierop hebben de milieuorganisaties een positieve en constructieve zienswijze ingediend. Ondertussen loopt planologisch de ontwikkeling van het landschapspark achter op het bedrijvenpark. Vandaar dat het noodzakelijk is snel te starten met een nadere uitwerking van het Landschapspark, zodat voor zover noodzakelijk planologisch procedures kunnen worden gestart. Wij vinden burgerparticipatie bij de verdere uitwerking zeer belangrijk. In samenwerking met De Combinatie is een projectvoorstel geschreven om extra financiële middelen beschikbaar te krijgen via het VROMprogramma Mooi Nederland. Eind juni is de aanvraag hiervoor ingediend door De Combinatie. Ten slotte willen de milieuorganisaties nauw betrokken blijven en zich inzetten voor een realisatie van het Landschapspark. In een hoofdlijnenovereenkomst tussen De Combinatie en de gemeente Overbetuwe zijn de afspraken over realisatie van het landschapspark geregeld. De milieuorganisaties onderschrijven deze overeenkomst. Resultaat • De samenwerkingovereenkomst tussen De Combinatie en Betuws Bedrijvenpark is in januari 2009 ondertekend. Het eindadvies van het Overlegplatform aan het College van B&W van Overbetuwe is in juli aangeboden met een positief advies. Weliswaar vinden een aantal deelnemers uit het Overlegplatform de ontwikkeling van het bedrijvenpark niet wenselijk vanwege te verwachten negatieve effecten, maar gezien de inspanningen om negatieve effecten te verminderen, is positief geadviseerd; • De milieuorganisaties vervullen bij de realisatie van het Landschapspark een belangrijke positie. In de gezamenlijke zienswijze van de milieuorganisaties hebben wij geconcludeerd dat de noodzaak van het Betuws Bedrijvenpark op basis van de huidige beschikbare informatie voldoende onderbouwd is. Wij steunen de integrale ontwikkeling van bedrijvenpark en landschapspark dan ook van harte. In december hebben de milieuorganisaties zich gecommitteerd aan de Hoofdlijnenovereenkomst tussen De Combinatie en de gemeente Overbetuwe; • Het projectvoorstel, dat ingediend is bij Mooi Nederland, is gehonoreerd. Van de 225 projecten werden er 26 toegekend. Hierdoor is er een bijdrage van 120.000 euro extra beschikbaar voor participatie. Jaarverslag Gelderse Milieufederatie 2009

pagina 13

Uitbreiding glastuinbouw Bommelerwaard Inbreng Nadat eerdere plannen om de glastuinbouw en paddenstoelenteelt in de Bommelerwaard te herstructureren door de Raad van State werden geschrapt, ontstond de mogelijkheid tot herbezinning over de gewenste ontwikkeling van deze sector. Binnen de werkgroep Kas en Landschap (WKL) leveren de Gelderse Milieufederatie, de Natuurwacht Bommelerwaard en de Stichting Dorp en Landschap Bommelerwaard een constructieve bijdrage aan deze herbezinning, rekening houdend met de belangen van de sector, die echter niet allesbepalend mogen zijn. De werkgroep heeft meegewerkt aan een inspiratieboekje en heeft een reactienota uitgebracht op de uiteindelijke plannen voor de herstructurering. Aandachtspunt was, naast de openheid van het landschap langs de dijk, de waterkwaliteit in verband met de drinkwaterwinning in de aangrenzende Afgedamde Maas. Resultaat • De Werkgroep Kas en Landschap heeft gepleit voor het beperken van het aantal intensiveringsgebieden en de mogelijkheid om solitair gelegen bedrijven te verplaatsen. Met het opnemen van beide punten in een samenwerkingsovereenkomst tussen de overheden is een grote stap vooruit gezet; • De inzet van één van de twee door WKL niet gewenste uitbreidingslocaties wordt nog afgewogen tegen de resultaten van het onderzoek naar de waterkwaliteit.

Dorpen Groeien op Eigen Wijze In dit project werken VKK Gelderland, het Gelders Genootschap, Landschapsbeheer Gelderland en de GMF samen om vijf kleine kernen op ‘organische’ wijze te laten groeien. In 2007 is gestart met projecten in Hellouw, Hoenderloo, Speuld en Keijenborg. Nieuw-Dijk is gestart in 2008. De GMF adviseert vooral op het terrein van milieu, ruimte en natuur. Medio 2009 is een eindconferentie gehouden om de resultaten van de vijf pilot te presenteren. Inbreng De pilot in Nieuw-Dijk is in het najaar van 2008 gestart. Nadat in 2008 twee scenario’s voor de integrale dorpsvisie zijn uitgewerkt, zijn deze scenario’s begin 2009 aan de dorpsbewoners voorgelegd. Het streven was om voor de zomer van 2009 de dorpsvisie gereed te hebben. Uiteindelijk is deze een halfjaar later gereed gekomen. Omdat de overige vier pilots al afgerond waren, is besloten de eindconferentie toch voor de zomer van 2009 te laten plaatsvinden, ondanks het nog ontbreken van de definitieve dorpsvisie voor Nieuw-Dijk. Resultaat • In Nieuw-Dijk zijn de scenario’s onder grote belangstelling (meer dan 100 bewoners) begin 2009 aan het dorp gepresenteerd. Het draagvlak voor het versterken van het dorpshart met verbindingen naar het omringende landschap (scenario ‘bloem’) kon op het meeste draagvlak in het dorp rekenen. Dit werd uitgangspunt voor de dorpsvisie; • In het voorjaar werd een workshop gehouden met dertig betrokkenen vanuit instellingen en maatschappelijke organisaties. Vervolgens is in acht werkgroepbijeenkomsten de dorpsvisie opgesteld. Een concept werd aan het dorp voorgelegd op een dorpsavond, waaraan ongeveer tachtig bewoners deelnamen; • De dorpsvisie is aangeboden aan de gemeenteraad van Montferland. De pilot is weliswaar beëindigd, maar de uitvoering van deelprojecten kan nu ter hand worden genomen; • Op 12 juni is de eindconferentie van Dorpen Groeien op Eigen Wijze gehouden. In een marktsetting hebben alle dorpen hun dorpsvisie en vervolgstappen gepresenteerd. Aan de eindconferentie namen zestig personen deel, afkomstig van gemeenten, woningcorporaties en adviesbureaus. Ook is een handreiking “Ons dorp groeit op eigen wijze” geschreven, waarin wordt aangegeven onder welke randvoorwaarden en op welke wijze ‘Dorpen Groeien op Eigen Wijze’ een succes kan zijn in andere dorpen in Nederland.


pagina 14

Laat het donker donker Het project 'Laat het donker donker' is erop gericht dat overheden en bedrijven/instellingen een donkervriendelijk beleid opstellen en uitvoeren. Financiering kwam pas laat in 2009 beschikbaar, waardoor de meeste activiteiten zijn doorgeschoven naar 2010. In Gelderland richten we ons vooral op het beleid bij wegverlichting door overheden en terreinen gebouwverlichting bij instellingen. Inbreng Het accent lag in 2009 vooral bij Rijkswaterstaat. Het betreft de verlichting op de A50, A1 en de A12. Bij de A50 houdt Rijkswaterstaat zich niet aan de afspraken om de verlichting na het sluiten van de spitsstroken ook te doven. Ook het overleg met RWS leidde nog niet tot het gewenste resultaat. Op de A1 hebben we eind 2008 een zienswijze ingediend tegen verruiming van de openingstijden van de spitsstrook, waardoor ook midden in de nacht verlichting in gebruik is. Nadat duidelijk is geworden dat het geenszins de bedoeling van Rijkswaterstaat is de spitsstroken en dientengevolge de wegverlichting ’s nachts in gebruik te hebben, hebben we geen beroep ingesteld. In de diverse overleggen over de verbreding van de A12 (Ede-Grijsoord) hebben we gepleit om conform de huidige situatie verlichting achterwege te laten. Inmiddels is door Rijkswaterstaat besloten na verbreding geen wegverlichting aan te brengen. De gemeente Renkum heeft een burgerpanel ingesteld om te achterhalen of op een aantal gemeentelijke wegtrajecten de verlichting aangepast moet worden. Wij hebben aan een tweetal bijeenkomsten van het burgerpanel deelgenomen en inbreng geleverd over de randvoorwaarden om verlichting vanuit natuur- en milieudoelstellingen te verminderen. Het burgerpanel concludeerde onder andere dat het donkerder mag zijn, maar wel extra aandacht voor de verkeersveiligheid van langzaam verkeer. Het benaderen van instellingen om hun terreinen gebouwverlichting aan te pakken heeft nog niet plaatsgevonden. Resultaat • Rijkswaterstaat heeft na vragen van de GMF aangegeven dat het geenszins de bedoeling is dat de wegverlichting 's nachts op de A50 (als de spitsstroken niet in gebruik zijn) aan is. Alleen het uitvoering geven aan dit standpunt valt helaas niet mee. • Het Renkums burgerpanel heeft na inbreng van de GMF geconcludeerd dat het donkerder mag zijn.


pagina 15

Water Provinciaal waterbeleid en Schoon Water Estafette Inbreng Dit jaar werden de eerste waterplannen als gevolg van de Europese Kaderrichtlijn Water parallel vastgesteld. Op de ontwerpplannen heeft de Gelderse Milieufederatie mede namens de terreinbeherende natuurorganisaties een reactie gegeven. Dat gold in de eerste plaats het provinciale waterplan, maar ook de daaraan gerelateerde beheerplannen van de vier Gelderse waterschappen en van Rijkswaterstaat voor de grote rivieren en randmeren, en de stroomgebiedsplannen voor de Rijndelta en het internationale Rijndistrict. Belangrijke thema’s waren de realisatie van de natte ecologische zones, het tijdig realiseren van de wateropgave voor de Natura 2000 gebieden en het beperken van de maximaal toegestane watertemperatuur van de grote rivieren. Resultaat • Natte ecologische zones zijn voor een groot deel opgenomen, de tijdige realisatie van de wateropgave voor Natura 2000 staat nog ter discussie vanwege afhankelijkheid gebiedsprocessen en uiteindelijke vormgeving van aankoop mogelijkheden en de versoepeling van de maximum temperatuur van het Rijn water is vooralsnog voorkomen en internationaal geagendeerd; • Ervaringen werden gepresenteerd bij de oogstdag schoonwaterestafette.

Ruimte voor de Rivier in uitvoering Inbreng Bij de uitwerking van de planologische kernbeslissing (PKB) Ruimte voor de Rivier streeft de Gelderse Milieufederatie ook in 2009 naar het realiseren van ruimte voor de rivier en het beperken van onnodige, nieuwe ruimte vragende ontwikkelingen. Dit ten gunste van de hoofddoelstellingen veiligheid en ruimtelijke kwaliteit, in het bijzonder de natuur- en landschapswaarden. In dit verband heeft de Gelderse Milieufederatie deelgenomen aan de sessie voor netwerksamenwerking binnen de projectorganisatie Ruimte voor de Rivier. De Gelderse Milieufederatie leverde een bijdrage aan de planvorming bij de IJsselsprong, bij de ontwikkeling van Waalweelde en de klankbordgroep Natura 2000 Rijntakken. Ook dragen we bij aan het Expertisenetwerk Waterveiligheid (ENW). Ten slotte hebben we voorgesorteerd op de participatie in het Deltaprogramma via deelname aan het OWN (Overleg Water en Noordzee). In overleg met de lokale natuur- en milieuorganisaties wordt de uitwerking van nieuwe plannen langs de grote rivieren tegen het licht gehouden en eventueel van commentaar voorzien. Daarbij waren plannen voor woningbouw en zandwinning buitendijks het meest in het oog springend. Resultaat • De reservering van binnendijkse ruimte bij de flessenhals Zutphen is voorlopig gehandhaafd in het Nationaal Waterplan, en daarmee het zicht op een verantwoorde oplossing voor extreme waterafvoeren op de lange termijn; • De Visie Waalweelde heeft een prioritering gekregen die uitgaat van veiligheid als hoofddoelstelling en natuur als tweede hoofddoelstelling; • Met lokale organisaties heeft de GMF buitendijkse woningbouwplannen ter discussie gesteld in Vuren, Tiel, Druten en Nijmegen, in Rheden en in Arnhem en Culemborg; • Plannen voor zandwinning met kwaliteit worden gerealiseerd dankzij aanvullende financiering (o.a. Bemmelse waarden); • Plannen voor zandwinning zonder kwaliteit zoals in de Huissensche Waard worden door ons met succes bekritiseerd. Een alternatieve inrichting voor dit plan opgesteld door milieu-. landbouw en bewonersorganisaties is door Lingewaard ontvangen als een volwaardig alternatief; • Er ligt een afspraak met de sector om gezamenlijk een inspiratieboekje te ontwikkelen.


pagina 16

Vergroening waterschapsbesturen Inbreng Door overleg met de waterschapsbestuurders wil de GMF de waterschapsbestuurders bewust maken van het belang en de kansen van een integrale visie op het waterbeheer. Met de vaststelling van de ontwerp waterplannen in alle vier de waterschappen en de gelijktijdige vaststelling van provinciale en nationale waterplannen was er alle ruimte om deze integrale visie vorm te geven. Resultaat • Bijeenkomsten met presentaties en discussie over de realisatie van de ecologische verbindingszones en over het beleid rond TOP-gebieden leidden tot goed onderbouwde gezamenlijke standpunten, deels vastgelegd in de waterbeheerplannen; • Overleg op bestuurlijk niveau tussen de Gelderse natuur- en milieuorganisaties en waterschappen over gezamenlijke thema’s.

Big Jump (nieuw project) Inbreng Om aandacht te vragen voor de gevolgen van het grootschalige ontzandingsplan in de Huissensche Waard, zijn in juli twee activiteiten ter plekke georganiseerd. De eerste was een excursie o.l.v. IVN-gidsen in het gebied, waarbij veel aandacht is geschonken aan de consequenties van de plannen. Later die dag werd een Big Jump gehouden in een waterplas, i.h.k.v. de Europese Big Jump, waarbij tienduizenden mensen op hetzelfde tijdstip in oppervlaktewater springen om aandacht te vestigen op het belang van schoon water. 'Onze' Big Jump werd vooral gekoppeld aan de ontzandingsplannen. Resultaat • Ondanks de vele regen trok de wandeling twintig deelnemers, waaronder een wethouder van gemeente Lingewaard. Aan de Big Jump namen vijftien mensen deel. • Grote winst van deze dag is de goede media-aandacht voor de ontzandingskwestie. Zowel lokale als regionale kranten schreven er een uitgebreid stuk over en deden tevens verslag van de activiteiten.


pagina 17

DE GMF VOOR EEN GEZOND GELDERLAND Speerpunt Klimaat en energie De GMF heeft dit speerpunt gekozen omdat hier de grootste uitdaging voor de komende decennia ligt om de wereld ook nog leefbaar voor generaties na ons te houden. Het klimaat verandert sluipenderwijs. Dankzij Al Gore en het IPCC zijn we ons daar nu van bewust. Maar draagvlak voor maatregelen is dun en door de crisis dreigt deze te verminderen. Toch liggen er nu juist veel kansen voor energiebesparing en duurzame energie opwekking. De GMF wil meehelpen om die kansen te verzilveren.

Klimaatbestendige IJsselvallei Inbreng Nadat ons integrale projectidee was overgenomen door de provincies Gelderland en Overijssel, heeft de Gelderse Milieufederatie deelgenomen aan de werkconferentie Klimaatadaptatie IJsselvallei. Dat leidde tot een gezamenlijk met LTO Noord uitgevoerde verkenning naar de mogelijkheden voor een deelproject over adaptatie in de IJsselvallei op het thema verdroging en droogteschade. Resultaat • De aanzet voor een deelprojectverkenning Klimaatadaptatie IJsselvallei kreeg bestuurlijk een positief onthaal bij beide organisaties. Uitwerking in samenwerking met waterschap Rijn en IJssel en communicatiebureau volgt in 2010.

Klimaatprogramma: Klimaatstraatfeest (lopend samenwerkingsproject) Het Klimaatstraatfeest is een landelijke energiebesparingscampagne, waarbij buren samen in hun straat energie gaan besparen. Bij de campagne is een brede coalitie van organisaties betrokken (Milieu Centraal, SenterNovem, Woonbond, Stichting Meer met Minder, Buurtlink en het Klimaatverbond). De campagne wordt landelijk aangestuurd door het Klimaatbureau. De milieufederaties zorgen voor een goede uitvoering in hun provincie. Inbreng De GMF heeft bijgedragen aan promotie van de campagne, door middel van artikelen en persberichten in regionale en lokale media. Naast persberichten over deelnemersaantallen en bijzondere acties van klimaatstraten, heeft de GMF ter promotie enkele speciale acties uitgevoerd. De GMF onderhield tijdens de campagne ook actief contact met deelnemende straten in Gelderland en met gemeenten die het initiatief ondersteunen. Aan deelnemende straten is o.a. een flyer met energiebesparingstips gestuurd. Tijdens Valentijnsdag zijn in samenwerking met gemeente Rheden deelnemers e van de 500 straat verrast met een cadeau. Daarnaast is de ‘Klimaatpolitie” ingezet om te controleren of de klimaatstraten hun punten eerlijk verdienden. Beide acties kregen aandacht van regionale en lokale media. Aan de straat met het beste energiebesparingsplan is de Prijs voor de Beste Burenactie uitgereikt. De winnende straat, de Houtdreef uit Varsseveld, ontving een cheque ter waarde van vijfduizend euro waarmee zonnepanelen zijn gekocht. De Gelderse winnaar van het Klimaatstraatfeest ontving van de GMF een akoestisch optreden. Tv-presentator en Klimaatstraatfeest-ambassadeur Harm Edens presenteerde bij deze gelegenheid een klimaatquiz. Resultaat • 375 klimaatstraten deden mee in Gelderland • 4 Gelderse straten in de top 10 • 1 flyer met energiebesparingstips • 10 persberichten / artikelen • 3 publicitaire acties


pagina 18

Klimaatprogramma: debatten Gelderland aan Zee (lopend project) Met een serie debatten in 2008 en 2009 schonk de GMF aandacht aan de vraag hoe Gelderland een bijdrage kan leveren aan het beperken van het klimaatprobleem. De onderwerpen die tijdens de debatten aan de orde kwamen sluiten aan bij de GMF-projecten over klimaat. De debattenreeks heeft telkens op een andere locatie in Gelderland plaatsgevonden. Er werd steeds een ander onderwerp belicht. Inbreng In oktober 2008 werd in Culemborg met burgers en vertegenwoordigers van overheid en bedrijfsleven gesproken over windenergie en de mogelijkheid voor burgers om te participeren in windmolenprojecten. Tevens was dit eerste debat de provinciale aftrap voor het Nationale Klimaatstraatfeest. In de regionale en lokale media was ruimschoots aandacht voor het evenement. In januari 2009 is in Apeldoorn het tweede debat uit de reeks van vijf georganiseerd. Op het programma stonden energiebesparing in de huursector en een klimaatbestendige stad. Gelderse corporaties dienen nog een flinke inspanningen te leveren om twee energielabel-stappen te maken. Zie als voorbeeld de Nijmeegse corporaties (Talis gaat slechts naar energielabel C; Portaal haalt vooralsnog anderhalve energielabelstap; Standvast haalt wel twee energielabelstappen en gaat van gemiddeld D naar gemiddeld B). In april is in Ruurlo een debat met de landbouwsector over de kansen voor duurzame energie en voor klimaatadaptatie gehouden. Voor de landbouw liggen hier grote kansen, maar die dienen dan wel te worden opgepakt. In juni is in Nijmegen een debat met scholen over energiebesparing gehouden, want ook in schoolgebouwen is nog veel energiebesparing te realiseren. In november is in de Arnhemse Bijenkorf een debat met Arnhemse winkeliers over energiebesparing gehouden. Gelderse winkeliers kunnen 20-30% energie besparen, blijkt uit de vier uitgevoerde scans ten behoeve van het klimaatdebat in Arnhem. Dit percentage komt overeen met de conclusies van Energiecentrum Nederland. Resultaat • De avond in Apeldoorn over energiebesparing in de huursector trok ruim honderd deelnemers: huurders, vertegenwoordigers van woningbouwcorporaties, gemeente en lokale natuur- en milieugroepen. Het debat was zeer levendig, met veel ruimte voor vragen en opmerkingen uit de zaal. In het debat werd duidelijk dat er een flink gat zit tussen de ambitie van een aantal woningbouwcorporaties aan de ene kant en huurdersverenigingen, de Woonbond en de gemeente Apeldoorn aan de andere kant. Laatstgenoemden willen de Apeldoornse huurwoningen in 2015 op B-label niveau hebben. Corporaties dienen hiervoor in 2009 en 2010 plannen te ontwikkelen. Aandacht werd besteed aan de (on)mogelijkheid om het tempo van e-novatie op te voeren in het licht van de financiële crisis. In aansluiting op het debat heeft de GMF samen met de Woonbond met vier Apeldoornse huurdersverenigingen overlegd over de mogelijkheden van het isoleren van de woningvoorraad en de woonlastengarantie (zie ook Klimaatkaravaan); • De avond in Ruurlo over kansen voor duurzame energie werd door 130 mensen, veelal boeren, bezocht. De landbouwsector ziet duidelijke kansen voor windenergie en biovergisting ten behoeve van groene elektriciteit en groen gas. De sector ervaart als knelpunten een te lage subsidie (SDE) en moeizaam verlopende inpassingsprocedures; • De middag in Nijmegen over besparingsmogelijkheden op scholen is door ruim veertig directeuren, ouders uit medezeggenschapsraden en bij verbouwing betrokken leraren bezocht. Doordat overkoepelende schoolbesturen in Nijmegen nu zelf over hun financiële budgetten kunnen beschikken, kunnen zij meer geld investeren in energiebesparing bij nieuwbouw en bestaande bouw. De extra investeringen verdienen zij terug door het dalen van de exploitatiekosten. Het periodiek inregelen van het verwarmingsysteem blijft een belangrijke basis voor simpele energie- en kostenbesparing. • De avond voor Arnhemse winkeliers trok ruim veertig deelnemers. Op verlichting en verwarming kan nog veel energie worden bespaard (resp. 75% en 25% van de energierekening). De kosten van energiezuinige led-verlichting is binnen een jaar terugverdiend door de lagere energierekening. Winkeliers waren onder de indruk van deze besparingsmogelijkheid. Het gesloten houden van de winkeldeuren geeft ook een aanzienlijke daling van de energierekening. Over deze mogelijkheid ontspon zich een stevige discussie waarbij het sociale dilemma naar voren werd gebracht. • Aan drie winkeliers die aan de laatste bijeenkomst deelnamen is een energiescan aangeboden, die in december werd uitgevoerd. Uit de scans blijkt dat door vervanging van de verouderde CV-ketel en gebruik van energiezuinige led-verlichting 15% energie kan worden bespaard. Aanschaf van een energiezuinig luchtgordijn en het sluiten van de winkeldeuren dragen elk nog eens bij tot 5% energiebesparing. In totaal kan daarmee nog zo’n 25% energie worden bespaard; • Deurhanger “HIER is de deur open” ontwikkeld. Jaarverslag Gelderse Milieufederatie 2009

pagina 19

Klimaatprogramma: Windenergie (lopend project) De provincie heeft als doelstelling 100 MW aan windenergie eind 2010 (1.5 PetaJoule [PJ] per jaar) te realiseren. Daarvan is eind 2009 36 MW gerealiseerd (dit wil zeggen draaiend) en 38 MW vastgesteld in plannen. Eind 2015 dient 150 MW (2 PJ) in plannen te zijn vastgesteld. De GMF onderschrijft de provinciale doelstelling volledig en stimuleert lokale overheden, burgers en haar achterban om de uitvoering te versnellen. Windenergie op land is momenteel de meest rendabele vorm van duurzame energie en zal binnen enkele jaren zonder subsidie rendabel zijn. Bezwaren rond de landschappelijke inpassing (horizonvervuiling) maken de realisering echter erg lastig. Inbreng De gemeenteraad en het College van B&W van Apeldoorn is per brief verzocht positief te besluiten over het planologisch mogelijk maken van windmolens op het bedrijventerrein Ecofactory. In december 2009 heeft de gemeenteraad de bouwvergunningen voor vijf windmolens met een totaal vermogen van ca 15 MW goedgekeurd. De GMF is in 2009 actief betrokken bij de planvorming van de negen windmolens (18 MW) op de locatie Nijmegen-Overbetuwe (locaties De Grift en bedrijventerrein De Danenberg). De gemeenteraad van Overbetuwe is geïnformeerd over de argumenten pro windenergie. B&W van Nijmegen is herhaaldelijk aangesproken over het feit dat het wel heel erg lang duurt voordat de vijf Nijmeegse windmolens in procedure werden gebracht. In de projectgroep ondersteunt zij de verdere realisatie van deze negen windmolens. De GMF heeft een overleg met projectontwikkelaars en bedrijven over burgerparticipatie in de financiële opbrengst van de betreffende windmolens opgestart. Ten slotte is met de belangrijkste windmolenontwikkelaars gesproken over verdere plannen langs de A15. De landelijke doelstelling voor windenergie op land bedraagt 4000 MW in 2011 en 6000 MW in 2020. Dat betekent dat er nog in 2011 2000 MW extra en nog eens 2000 MW vóór 2020 op land dient te worden gerealiseerd. In 2009 heeft de GMF samen met de Provinciale Milieufederaties en Stichting Natuur & Milieu een visie (‘Geconcentreerde Windkracht in de Lage Landen’, juli 2009) met betrekking tot welke locaties op land qua inpassing wél en niet geschikt zijn voor deze extra doelstelling opgesteld. De GMF heeft deelgenomen aan de klankbordgroep ten behoeve van het opstellen van de landelijke beleidsvisie ‘Ruimtelijk Perspectief Windenergie op Land’ die in 2010 zal worden vastgesteld. Het eigen visiestuk is de basis geweest voor de inbreng in de klankbordgroep. Op verzoek van het ministerie VROM nam de GMF deel aan de miniconferentie ‘Geluidsnormering bij Windmolens’ (april 2009) en aan de bijeenkomst ‘Windenergie in reconstructiegebieden’ (onderdeel Lange Termijnvisie Windenergie op land). Resultaat • Door middel van lobbyen bij zowel gemeenten als onze lokale achterban worden de positieve aspecten van windenergie onder de aandacht gebracht; • De realisatie van windmolens in Apeldoorn, Overbetuwe en Nijmegen is mede dankzij de lobby van de GMF een flinke stap dichterbij gebracht.

Klimaatprogramma: Bio-energie (lopend project) De provinciale doelstelling voor bio-energie richt zich vooral op de decentrale opwekking in de vorm van bio-WKK. De doelstelling van 4 PJ in 2010 komt neer op ongeveer 100 MW productievermogen.(8000 draaiuren/ jaar). Bio-WKK`s die nu op Gelderse boerderijen worden gebouwd hebben een vermogen tot 1 MW. Knelpunten zijn de te lage subsidie en de planologische en landschappelijke inpassing van relatief grote bio-vergistingsinstallaties. Deze worden als niet-agrarische activiteit beschouwd en dienen op een bedrijventerrein gebouwd te worden. De GMF beschouwt de beste toepassing van het opgewekte biogas de toepassing van groen gas aan het landelijk gasnetwerk. Tot nu toe worden de initiatieven echter ontworpen op elektriciteitsproductie en benutting van restwarmte. Duurzame benutting van restwarmte (jaarrond) is daarbij een knelpunt. Inbreng Duurzame bio-energie initiatieven worden door GMF actief ondersteund. Voorbeelden zijn het haalbaarheidsonderzoek van GFT vergisting bij de vuilverbranding ARN te Beuningen en kleinschalige biovergistingsinitiatieven op boerderijniveau (bijv. biogasinstallatie Kraanswijk te Groenlo). Grootschalige biovergistingsinitiatieven zoals Biogas Vereniging Achterhoek (BVA) te Aalten en bio-WKK Bergerden worden ten aanzien van duurzaamheid kritisch gevolgd. Ten aanzien van de Biogasinstallatie Achterhoek vinden we dat het grootschalige initiatief van 5 MW op een industrieterrein gerealiseerd moet worden. Wettelijk wordt deze productiegrootte als niet-agrarische, industriële activiteit gezien. Voorts is Jaarverslag Gelderse Milieufederatie 2009

pagina 20

de opwekking van groen gas voor het gasleidingnet energetisch rendabeler dan het huidige voornemen groene stroom op te wekken. Tijdens het bestuurlijk overleg hebben we aangegeven dat de monitoring van bio-energie overzichtelijk en transparant moet plaatsvinden. Op dit moment ontbreekt een duidelijk overzicht. Als voorbeeld kan de monitoring van windenergie in Gelderland worden genomen. Deze monitoring is zonder meer duidelijk. Resultaat • Mede dankzij de GMF gaan er steeds meer geluiden op om groen gas te gaan produceren i.p.v. groene stroom; • Bij de ontwerpvergunning voor de bio-gasinstallatie Huiskamp te Winterswijk heeft de GMF de gemeente en initiatiefnemer gewezen op de toepassing van groen gas in plaats van groene elektriciteit. Het initiatief bleek al in een te ver gevorderd stadium.

Klimaatprogramma: Stille, snelle en schone e-scooters (lopend project) Inbreng Samen met de gemeenten Arnhem en Nijmegen, de Stadsregio Arnhem Nijmegen, de provincie Gelderland en drie leveranciers is in mei 2009 gestart met een promotiecampagne voor e-scooters: Stil snel schoon. Deze zijn een milieuvriendelijk alternatief voor de vervuilende en lawaaierige benzinescooters. De activiteiten richten zich op het genereren van media-aandacht en op direct contact met specifieke doelgroepen. GMF is coördinator van campagne, die tot medio 2010 doorloopt. Resultaat • Veel media-aandacht bereikt met opening van campagne (mei, Arnhem), deelname aan Week van de Duurzaamheid (september, Arnhem, Beuningen en Nijmegen) en opening laadpunten (december, Nijmegen). Aandacht van zowel lokale, regionale als landelijke media; • Specifieke doelgroep jongeren bereikt met twee bijeenkomsten op scholen, waarbij op één school een grootse presentatie over een eigen onderzoek m.b.t. marketing bij jongeren; • Informatie aan consumenten verstrekt via nieuwe website stilsnelschoon.nl, 1.250 bezoekers per maand; • E-scooters 'zichtbaar gemaakt' in straatbeeld door openbare, gratis oplaadpunten op centrale locaties in Arnhem en Nijmegen.

Klimaatprogramma: Dat doet de deur dicht bij winkels (lopend project) Bij het Gelderse midden- en kleinbedrijf zit nog een grote potentie aan energiebesparing. Eén van de belangrijke sectoren daarbij is de detailhandel. Energiebesparende maatregelen in deze sector zijn duidelijk zichtbaar en daarmee een voorbeeld voor de consument. Met dergelijke voorbeelden wordt de consument geïnspireerd om ook aan energiebesparing thuis te doen. In dit kader zijn voor de GMF aandachtspunten openstaande winkeldeuren in het winterseizoen en afdekking van vries- en koelvakken in supermarkten. Via publicitaire acties vraagt de GMF aandacht bij de detailhandel voor energiebesparing. Inbreng Het klimaatdebat in november 2009 is geheel gewijd aan energiebesparing bij de detailhandel. In aansluiting hierop zijn bij vier winkels energiescans uitgevoerd. De potentiële energiebesparing bedroeg ca 25%. Via haar website en een krantenartikel besteedde de GMF aandacht aan het energiebesparingsbeleid bij de Gelderse supermarktketen Coöp. In een Nijmeegse supermarkt zijn alle verticale open koelmeubels voorzien van deuren en led verlichting. Alle vriesmeubels werden ook voorzien van schuifdeuren. Resultaat • Twee winkels in de Arnhemse binnenstad hebben aangegeven hun winkeldeuren voortaan zo veel mogelijk dicht te houden. Ze willen ook als voorbeeld dienen voor anderen in de binnenstad; • Vier energiescans bij Arnhemse binnenstadwinkeliers laten uitvoeren en de nodige aandacht hiervoor in de lokale media gekregen; • Publiciteit gegenereerd voor de Gelderse supermarkt Coöp. die gestart is met het geheel afdekken van vries- én koelvakken.


pagina 21

Klimaatkaravaan (nieuw samenwerkingsproject) De Klimaatkaravaan is een project van de Provinciale Milieufederaties. Van oktober 2009 tot mei 2010 trekt de Klimaatkaravaan door Nederland om aandacht te vragen voor het klimaat. Dit gebeurt onder andere via debatten, waarbij iedere keer een ander onderwerp aan de orde komt rond klimaat en energie. De Gelderse klimaatdebatten: “Gelderland aan zee” hebben hierbij als voorbeeld gefungeerd. Inbreng De GMF organiseerde in oktober 2009 in Nijmegen het debat ‘Minder energielasten’ voor huurders. Ruim zeventig vertegenwoordigers van gemeente, woningbouwcorporaties en huurdersverenigingen gingen met elkaar in debat over de kansen voor energiebesparing in de huursector. Tijdens het debat werd de Gelderse klimaatkanjer bekend gemaakt: Otto Willemsen uit Varsseveld kreeg deze titel vanwege zijn inzet voor een beter klimaat in zijn buurt. Omroep Gelderland deed verslag van de Klimaatkanjer. Dagblad de Gelderlander publiceerde een ingezonden artikel van de GMF over de stand van zaken en de grote verschillen in ambities ten aanzien van energiebesparing en duurzame energie bij Nijmeegse woningbouwcorporaties. Talis gaat slechts naar energielabel C; Portaal haalt vooralsnog anderhalve energielabelstap; Standvast haalt wel twee energielabelstappen en gaat van gemiddeld D naar gemiddeld B. In het centrum van Nijmegen kon het winkelend publiek, bij de zogenoemde klimaatcaravan, een klimaatwens op video achterlaten voor minister Cramer t.b.v. de Klimaattop in Kopenhagen. Deze klimaatwensen zijn in november door o.a. de Gelderse klimaatkanjer aan de minister overhandigd. Resultaat • Een zeer geslaagd debat over energiebesparing in de huursector met ca. 70 deelnemers (met vergelijkbare resultaten als het klimaatdebat in Apeldoorn (zie debatten Gelderland aan Zee); • Op verzoek huurdersvereniging het energiebeleidsplan Portaal Nijmegen 2009-2014 beoordeeld; • Voor wijkvereniging Zwaneveld-Oost Nijmegen een beoordeling gemaakt van de noodzaak tot woningisolatie en asbestverwijdering; • Ingezonden artikel in Dagblad de Gelderlander over verschillen in ambities bij Nijmeegse corporaties ten aanzien van energiebesparing en duurzame energie; • Gelderse klimaatkanjer; • Klimaatwensen voor Kopenhagen.

Hier is More (lopend samenwerkingsproject) Hier is More is het vervolg op het project Klimaatneutrale Producten en Diensten van De Provinciale Milieufederaties. Landelijk hebben 25 koploperbedrijven met steun van de milieufederaties een product of dienst klimaatneutraal gemaakt. De popgroep Normaal maakte de klimaatneutrale CD “Hier is Normaal” en Flor by Heuga produceerde een klimaatneutrale tapijttegel. Inbreng In 2009 is het project Hier is More afgerond. In een flyer vertelt een aantal ondernemers over hun keuze voor klimaatneutraal ondernemen. Deze flyer is verspreid via de Kamers van Koophandel en tientallen brancheorganisaties. Ook is een digitale handleiding Klimaatneutraal ondernemen gemaakt, waarin stap voor stap wordt uitgelegd wat een bedrijf moet doen om klimaatneutraal te produceren. De handleiding kan worden gedownload via de website www.hierisklimaatneutraal.nl. Om de handleiding onder de aandacht te brengen van ondernemers is een persbericht verspreid onder ondernemers- en branchebladen. Tijdschrift Milieu besteedde in een speciale over duurzaam ondernemen twee pagina’s aan het project. Tenslotte hebben de milieufederaties controle uitgevoerd bij de deelnemende bedrijven. Resultaat • Flyer met ervaringen van ondernemers, verspreid via Kamers van Koophandel en brancheorganisaties; • Digitale handleiding klimaatneutraal ondernemen, verspreid via berichtgeving in ondernemersbladen • Artikel in Tijdschrift Milieu; • Controle deelnemende bedrijven


pagina 22

Provinciale en gemeentelijke energie- en klimaatnota's (project) In september 2008 is het Gelderse Klimaatprogramma 'Aanpakken en aanpassen' 2008-2011 door GS vastgesteld. Op basis hiervan zal de provincie in deze collegeperiode jaarlijks minimaal 4 miljoen aan Nuon-gelden besteden aan Gelderse klimaat- en energieprojecten. De tussenevaluaties van klimaatuitvoeringsprogramma's van de provincie en enkele Gelderse gemeenten zijn door de GMF beoordeeld. Inbreng In december 2009 heeft de GMF haar zienswijze gegeven over de notitie van GS ‘Stand van zaken en vooruitblik uitvoering Gelders Klimaatprogramma’. GS stelde haar focus te richten op een aantal grote, prioritaire beeldbepalende projecten per klimaathema. In haar reactie wees de GMF op het feit dat daarbij de provinciale klimaatdoelstellingen en –ambities zoals geformuleerd in het klimaatprogramma voor 2010, 2015 en 2020 ten minste gehaald dienen te worden. De provincie heeft daarbij een belangrijke voorbeeldfunctie voor gemeenten, bedrijven en burgers. Een goede periodieke monitoring van broeikasgasemissies én reductiemaatregelen binnen Gelderland blijft een belangrijke basis om de effectiviteit van beleid en uitvoering vast te stellen. In de stand van zaken ontbrak een monitoring per sector. De monitoring van decentrale bio-energie dient volgens de GMF verbeterd te worden. Een voorbeeld kan daarbij worden genomen aan de monitoring van windenergie in Gelderland. Initiatieven op dit gebied komen vooralsnog moeilijk van de grond terwijl het naast windenergie een belangrijke peiler van Gelderse duurzame energie is. Wat betreft de gebouwde omgeving zet de provincie duidelijk in op energiebesparing in de bestaande bouw bij de huursector. Het in beweging brengen van particuliere woningbouwbezitters (tweede derde deel van de sector) behoeft nog aandacht. Bij de sector bedrijven wordt een belangrijke taak bij het nieuwe Gelders Transitiecentrum gelegd. De mogelijkheid van spitstarieven (als onderdeel van het toekomstig rekeningrijden) is voorgesteld als onderdeel van beeldbepalende projecten om te komen tot het beperken van automobiliteit. Extra investeringen in een efficiënt en aantrekkelijk openbaar vervoer in Gelderland als alternatief voor de auto is ook een belangrijke peiler. Als strategie heeft de provincie voor een koplopersbenadering gekozen. De nu gestarte pilot-projecten worden vanaf 2011 over geheel Gelderland uitgerold. De GMF acht het van groot belang dat de effectiviteit van deze projecten daarvoor voldoende is. Peloton en achterblijvers dienen te kunnen aanhaken. De gemeente Nijmegen heeft in november 2009 twee jaar nieuw klimaatbeleid geëvalueerd. In deze periode is het energieverbruik met 1.5% gestegen en de CO2-uitstoot stabiel gebleven. Het percentage gerealiseerde duurzame energie is niet vastgesteld. In de gemeente Apeldoorn blijkt bij monitoring het percentage duurzame energie op slechts 0.5% te liggen. De gemeente wil in 2020 klimaatneutraal zijn. De gemeenten Nijmegen en Apeldoorn stellen in 2010 nieuwe energiescenario's op om op tijd de voorgenomen klimaatneutraliteit te bereiken. Van de overige Gelderse gemeenten is onbekend of er een tweejaarlijkse evaluatie van het klimaatbeleid heeft plaatsgevonden. Bij deelname aan de klankbordgroep voor het opstellen van het Klimaatplan Zutphen heeft de GMF aangedrongen op een ambitieuze doelstellingen. Resultaat • In het Gelderse Klimaatprogramma is meer aandacht gekomen voor monitoring; • Naar de voorbeeldfunctie van de provincie wordt nog eens goed gekeken; • Enkele grote Gelderse gemeenten hebben ambitieuze doelen geformuleerd die nu worden uitgewerkt in (hernieuwde) energiescenario’s.


pagina 23

Mobiliteit en Infrastructuur Provinciale en rijksinfrastructuur: noodzaak en inpassing in het landschap (structureel werk) In 2009 vroegen vooral de rijkswegen N18, A50, knooppunt Hoevelaken, A15 en A12 de aandacht van de Gelderse Milieufederatie. Bij de provinciale wegen waren dit de rondweg Hummelo en de N322 bij Zaltbommel. Verder waren er nieuwe ontwikkelingen rond het vliegverkeer van Lelystad en Teuge. Inbreng Rijkswegen Knooppunt Hoevelaken: Eind 2008 verscheen de Startnotitie voor uitbreiding van knooppunt Hoevelaken. In onze zienswijze hebben we ervoor gepleit het alternatief ‘nieuwe verbindingen’ te schrappen. Onze voorkeur gaat uit naar een combinatie van het doorvoeren van prijsbeleid en beperkte aanpassingen (verbredingen), waarbij binnen de huidige begrenzing van het knooppunt wordt gebleven. N18: In 2008 hebben we samen met lokale natuur-, milieu- en bewonersorganisaties tijdens de inspraak gepleit voor het nulplusalternatief van de aanleg van de N18 in de Achterhoek. Ook gaven we aan dat in het MER essentiële tekortkomingen zaten. De Commissie MER was eenzelfde mening toegedaan. Vervolgens is door Rijkswaterstaat een aanvullende MER gemaakt en hebben de betrokken Ministers hun Standpunt vastgesteld. A50: In het voorjaar hebben we samen met Natuurmonumenten en Staatsbosbeheer beroep ingesteld tegen het tracébesluit A50 traject Valburg-Grijsoord. Ook de gemeente Renkum en Stichting A50dB hebben beroep ingesteld. We zijn geen tegenstander van verbreden van 2x2 naar 2x3, maar vinden dat ten onrechte geen compensatie van aangetast Natura 2000-gebied plaatsvindt. Compensatie kan eenvoudig door de parkeerplaats Kabeljauw, die na verbreding geen parkeerfunctie meer vervult weer terug te geven aan de natuur. We zullen ons beroep intrekken bij realisatie van de Kabeljauw als natuurcompensatie. In een overleg met het ministerie hebben we dit aangeboden. A12: Rijkswaterstaat wil de A12 tussen Ede en Grijsoord verbreden van 2x2 tot 2x3. In een drietal meedenksessies hebben we onze inbreng op gebied van milieu, natuur en landschap ingebracht. Het ontwerp-tracébesluit wordt begin 2010 verwacht. Voor de A12 traject Waterberg-Velperbroek hebben we een zienswijze op het ontwerp-tracébesluit ingediend. Hierin hebben we verzocht om mitigerende maatregelen om de negatieve effecten op natuur en mens te verminderen. A15: Tijdens de inspraak op de Startnotitie hebben we het RegioCombiAlternatief voorgedragen om mee te nemen in het milieueffectrapport. In dit alternatief vindt geen doortrekking van de A15 plaats, maar capaciteitsverruiming van de bestaande wegen en een extra versterking van het openbaar vervoer in de Stadsregio. Provinciale (rond)wegen Rondweg Hummelo: In 2008 hebben we gepleit voor de aanleg van een korte westelijke omlegging van de N314 bij Hummelo. Tijdens de besluitvorming in Provinciale Staten heeft een bewonersgroep uit Hummelo gepleit voor een ruime oostelijke variant, omdat deze in de toekomst beter aansluit op de verkeersafwikkeling in de regio. N322-Zaltbommel: De gemeente Zaltbommel wil haar sportvoorzieningen verplaatsen naar de zuidkant van de N322 in het waardevol open gebied. Vervolgens zal, omdat verbreding niet meer mogelijk is, de N322 om de sportvoorzieningen moeten worden geleid. Tegen provinciale ontwerp-structuurvisie hebben we zienswijze ingediend, waarin we hebben gevraagd om alternatieve locaties voor de verplaatsing van de sportvoorzieningen te onderzoeken. Vliegverkeer Baanverlenging vliegveld Lelystad: Door de baanverlenging van vliegveld Lelystad neemt het zwaardere vliegverkeer flink toe. Bovendien worden de uitvliegroutes verlegd richting Gelderland, waardoor de geluidbelasting zowel boven stedelijk gebied als boven de Veluwe en Randmeren flink kan toenemen. In onze zienswijze hebben we verzocht om dit effect beter in beeld te brengen en indien het effect optreedt maatregelen te treffen om deze extra overlast te voorkomen door baanverlenging niet toe te staan. Omgevingsbeleid Luchtvaartterreinen Gelderland: In mei werd in Provinciale Staten het omgevingsbeleid luchtvaartterreinen besproken, omdat de provincie verantwoordelijk is voor het landzijdig gebruik van de luchtvaartterreinen in Gelderland. De overlast van het luchtzijdig gebruik van vliegvelden is in Gelderland verhoudingsgewijs groot. Vandaar dat de GMF vindt dat geen groei van het aantal verkeerbewegingen op vliegvelden mag plaatsvinden en bij het vliegveld Teuge zelfs een afname moet worden overwogen. Ook mogen geen nieuwe helikopterhavens worden aangelegd, tenzij elders in kwetsbaar gebied een helikopterhaven wordt opgeheven. Jaarverslag Gelderse Milieufederatie 2009

pagina 24

Resultaat Rijkswegen Knooppunt Hoevelaken: In de Richtlijnen ten behoeve van het milieueffectrapport is het onderzoek naar nieuwe verbindingen geschrapt. Het onderzoek beperkt zicht vooral tot verbredingalternatieven. We zien het milieueffectrapport met vertrouwen tegemoet. N18: De betrokken ministers hebben in hun Standpunt voor het tracé Varsseveld-Groenlo gekozen voor het nulplusalternatief en voor het tracé Groenlo-Enschede voor een nieuwe N18 als autoweg. Voor het gedeelte Groenlo-Eibergen is gekozen voor een strakke bundeling met de bestaande N18. Weliswaar is het Standpunt niet helemaal conform onze wensen, maar we kunnen voor het grootste gedeelte instemmen met het voorgestelde tracé in Gelderland. Onze wens tot sterkere bundeling met de bestaande N18 op het traject Eibergen-Haaksbergen is niet gehonoreerd. A50: Helaas wil het ministerie niet ingaan op ons verzoek, omdat zij van mening is dat dit wettelijk niet noodzakelijk is. Ook is zij van mening dat de provincie Gelderland een teruggave van de verzorgingsplaats financieel moet ondersteunen. De beroepszaak dient in 2010. A12: Rijkswaterstaat zal mede op ons verzoek op de A12 traject Ede-Grijsoord geen verlichting plaatsen. Ook zal de middenberm niet worden verbreed waardoor er nauwelijks ruimtebeslag op de aanliggende natuurgebieden zal plaatsvinden. Het is nog onduidelijk of er voldoende mitigerende maatregelen zullen worden getroffen om de stikstofdepositie voldoende terug te dringen. Voor het traject Waterberg-Velperbroek heeft het ministerie eind 2009 het tracébesluit vastgesteld. Hierin is zij slechts voor een klein deel tegemoet gekomen aan onze bezwaren. Vanwege geringe kans op succes en de mogelijke vertraging hebben we geen beroep ingesteld. A15: Het programmabureau ViA15 is begin 2009 gestart met een nadere uitwerking van het openbaar vervoer voor het RegioCombiAlternatief. In een viertal bijeenkomsten zijn in een werkgroep, waarin de GMF participeert, de randvoorwaarden voor het openbaar vervoer opgesteld. De resultaten hiervan worden in 2010 verkeerskundig doorgerekend en in het milieueffectrapport gepubliceerd. Provinciale (rond)wegen Rondweg Hummelo: Naar aanleiding van de voorkeur van een bewonersgroep uit Hummelo hebben ook wij wederom naar de ruime oostelijke variant gekeken en geconcludeerd dat deze variant vanuit een regionale ontsluiting op de langer termijn weliswaar ook onze voorkeur heeft, maar dat deze gezien het beschikbare budget nu niet realistisch is. Zonder verhoging van het budget zijn we van mening dat de westelijke korte omlegging uitgangspunt blijft voor het meest milieuvriendelijke alternatief en onze voorkeur verdient. N322-Zaltbommel: In de studie naar de keuze voor het voorkeursalternatief zal ook een variant zonder aanleg van sportvoorzieningen worden meegenomen. Mogelijk kan hierdoor de aantasting van het waardevol open gebied aanzienlijk worden beperkt. Vliegverkeer Baanverlenging vliegveld Lelystad: De betrokken ministers hebben toch zonder aanpassingen ingestemd met de baanverlenging. Omgevingsbeleid Luchtvaartterreinen Gelderland: De provincie Gelderland gaat uit van een consolidatie op de bestaande vliegvelden. Bij Teuge worden alleen wijzigingen toegestaan, waarbij de geluidoverlast niet toeneemt. Met betrekking tot het aantal helikopterhavens staat de provincie in het ruimtelijke beleid een beperkt aantal extra havens toe op regionale bedrijventerreinen, wanneer wordt aangetoond dat deze noodzakelijk zijn voor het bedrijventerrein.

Duurzame mobiliteit (structureel werk) Al vele jaren zet de GMF zich in voor duurzame mobiliteit: terugdringen van onnodige automobiliteit, promotie van trein- en busvervoer, de fiets en schone brandstoffen. Inbreng In mei 2009 werd het nieuwe station Mook-Molenhoek geopend. De GMF was nauw betrokken bij de totstandkoming van dit station. Aan de vooravond van de opening bemiddelde de GMF met succes tussen de Stadsregio, de gemeente en de lokale milieugroep Animo, die bezwaar maakte tegen de bomenkap bij het station. De GMF heeft hotels en instellingen in de omgeving gewezen op de mogelijkheid het station onder de aandacht te brengen van hun klanten en eventueel iets te regelen voor transport vanaf en naar het station; Jachtslot Mookerheide is daarbij een goed voorbeeld. We vinden het belangrijk dat het spoornetwerk verder wordt verbeterd en dat knelpunten worden opgelost. De GMF is ook een groot pleitbezorger van Hoogwaardig Openbaar Vervoer (van gestrekte buslijnen tot tram of lightrail). HOV heeft de potentie om daadwerkelijk mensen uit de auto te krijgen. Jaarverslag Gelderse Milieufederatie 2009

pagina 25

Omdat HOV om dure investeringen gaat vinden we dat de vervoerspotentie en de haalbaarheid goed moet worden aangetoond en dat de doorstroming voldoende moet worden gegarandeerd. Bij de HOV-lijn Apeldoorn-Zwolle hebben we daarover onze twijfels geuit via het Rocov. Voor het Stadsregiorail en het HOV-Netwerk in de Stadsregio Arnhem-Nijmegen is een groot probleem dat verschillende betrokken partijen niet tot een gezamenlijke keuze kunnen komen. Dat bemoeilijkt een actieve rol van de GMF, bijvoorbeeld in de lobby voor financiering vanuit Den Haag. Het risico bestaat ook dat er verzet tegen HOV ontstaat zoals in Utrecht, Groningen en de Leidse regio. In 2009 heeft de GMF met succes zijn contacten bij de Fietsersbond en Rover benut om bij die organisaties draagvlak voor HOV te behouden. We hebben Rover ook actief betrokken bij de klankbordgroep die het OV-maatregelenpakket heeft uitgewerkt voor het Regio-Combi Alternatief voor de A15-doortrekking. Bij een forumdiscussie over Vliegveld Weeze heeft de GMF, als deelnemer aan een panel, gewezen op het belang van een goede OV-verbinding, zo mogelijk over spoor. De GMF heeft actief gelobbyd voor aardgasbussen in Nijmegen. Als lid van het Rocov Gelderland-Stadsregio was de GMF betrokken bij diverse adviezen over aanbestedingen: de Programma’s van Eisen voor de Stadsregiotaxi en het openbaar vervoer in de regio’s Achterhoek-Rivierenland en Veluwe, een strategisch document en een onderzoek over concessieverlening door de Provincie Gelderland, en een eerste vooruitblik op de concessie 2013-2020 voor de Stadsregio. De GMF wierf mensen om een route te volgen voor de Gelderse Ketenmonitor en heeft ook zelf een ketenreis ondernomen. De GMF heeft eind 2009 het voorzittersstokje overgenomen van de Rocov-werkgroep OV Infra, Netwerk en Tarieven. Een belangrijk thema in 2009 was de OV-chipkaart, die eerst in de Stadsregio en vervolgens elders in de provincie werd ingevoerd. Na eerder nauwelijks gehoord te zijn, werd het Rocov eind 2009 alsnog actief betrokken op het moment dat de invoering tot veel problemen leidde. De GMF is betrokken bij de Begeleidingsgroep Onderzoek Milieuzone Arnhem en volgt als agendalid de Klankbordgroep Verkeersagenda Arnhem. In Nijmegen is de GMF een belangrijke partij in het Seizoensoverleg Mobiliteit en in de Klankbordgroep Fietsparkeren. Er is o.a. ingesproken op de discussienota ‘Nijmegen bereikbaar’ en op de ‘Evaluatie Fietsparkeren’. De GMF is agendalid van het Gelders Fietsplatform. Resultaat De meest in het oog lopende resultaten zijn: • mede dankzij lobby van de GMF is de Netwerkvisie HOV aangenomen door de Stadsregioraad; • mede dankzij aandringen van de GMF rijden er in Nijmegen 75 nieuwe aardgasbussen; • mede dankzij lobbywerk en bemiddeling van de GMF is Station Molenhoek in mei 2009 geopend.


pagina 26

Milieukwaliteit Bedrijven en milieu (structureel werk) Inbreng De GMF controleert de kwaliteit van vergunningen van een aantal Gelderse bedrijven. Zeker in situaties waarin bedrijven overlast veroorzaken (geluid en geur), schadelijke stoffen uitstoten of risicovol zijn, ondersteunt de GMF lokale milieu- en bewonersgroepen. Het toepassen van de zgn. Best Beschikbare Technieken (BBT) en vergunde maximale emissieconcentraties zijn belangrijke beoordelingscriteria. Het betreft met name grote bedrijven: verbrandingsinstallaties, papierfabrieken, gieterijen en bedrijven uit de provinciale milieuklachten top tien. De GMF gaat de dialoog aan met bedrijven en zoekt naar oplossingen. We zijn voorstander van vooroverleg met alle betrokken partijen, zo vroeg mogelijk in het vergunningtraject. Dit overleg kan leiden tot goede afspraken en zo procedures voorkomen. Levert de dialoog uiteindelijk geen oplossing, dan volgt in een aantal gevallen het traject van de juridische procedure (bedenkingen en indien nodig voorleggen aan de Raad van State). In praktijk blijkt het voor alle partijen van belang om elkaar tijdig tot vooroverleg voorafgaande aan de procedure uit te nodigen. Resultaat Afvalverbrandingsinstallaties ARN te Beuningen en AVR-AVIRA te Duiven In januari 2009 is een aanvraag voor veranderingsvergunning met de GMF en lokale milieugroepen besproken. Gespreksonderwerpen waren het gebruik van de steunbranders, stort van rookgasreinigingsresidu, toepassing van de zgn. ARN-klei in demonstratieprojecten en de consequenties van het nieuwe Besluit aanvaarding afvalstoffen op stortplaatsen. In november 2009 is de vergunning zonder bezwaren definitief geworden. In september 2009 is overleg gevoerd over nieuwe initiatieven waaronder de vergisting van gft-afval bij de ARN, benutting van restwarmte in het Waalfront en de Waalsprong en het voornemen om gevaarlijk afval mee te stoken. Voor het meestoken van gevaarlijk afval zal ARN in 2010 een milieu-effectrapport opstellen. Door het vroegtijdige vooroverleg geeft de ARN aan de dialoog met de omgeving serieus te nemen. De GMF en de Nijmeegse milieugroepen hebben vanwege de open milieucommunicatie de ARN voorgedragen voor de Milieuprijs Westenweurt 2009. In december won de ARN de prijs. In september 2009 hebben we samen met Milieugroep Westervoort over de ontwerpvergunning met de directie van AVR-AVIRA Duiven overleg gehad. In een zienswijze heeft de GMF bevoegd gezag onder meer geattendeerd op het hoge aantal storingsuren dat werd vergund. In praktijk blijkt dit aantal zeer gering te zijn. Het aantal uren is naar beneden bijgesteld. Ook op de overige opmerkingen is de vergunning aangepast. De vergunning is zonder bezwaren van milieuorganisaties vastgesteld. Uit emissiemetingen blijkt dat de luchtuitstoot bij beide Gelderse afvalverbrandingsinstallaties ruim beneden de gestelde normen liggen. Elektriciteitscentrale Electrabel te Nijmegen In februari 2009 is gestart met de bouw van de houtshredderinstallatie ten behoeve van de bijstook van hout. In 2010 zal de bijstook in totaal 8 PJ bedragen en daarmee een substantiële bijdrage leveren aan de opwekking van bio-energie in Gelderland (twee derde deel van de provinciale doelstelling bio-energie 2010). Experimenten met kalkinjectie om de fluoride-emissie te reduceren (tot maximaal 1 mg/m3 per 11-2010) ligt op schema. Eind juli hebben de GMF en de lokale milieu- en bewonersgroepen een overleg met de directie over de te bouwen proefinstallatie voor de afvang van kooldioxide gehad. Op de ontwerp- en definitieve vergunning zijn geen bezwaren ingediend. Nijmeegse IJzergieterij Per 1 januari 2008 zijn de milieumaatregelen van de nieuwe milieuvergunning (schoorsteen van 50 meter, gesloten nok en stoffilter) genomen. Op verzoek van GMF en lokale milieugroepen zijn de openingen in de nok van het dak niet meer mechanisch te openen. Dit om nieuwe stankproblemen te voorkomen. In 2009 hebben zich geen bijzonderheden voorgedaan. Gieterij Doesburg Vanwege de economische recessie is de productie bij gieterij Doesburg verminderd. De overlast voor omwonenden door stof- en geuruitstoot was minder. Vanwege de geringe productie is het onderzoek naar de uitstoot van stoffen uitgesteld tot het moment van dat het bedrijf over gaat naar een normaal/ gangbaar productieniveau.


pagina 27

Asfaltcentrale Bruil te Arnhem In juli 2009 heeft de nieuwe eigenaar KWS van de firma Bruil (asfaltproductie) besloten om de productie van de nog te bouwen nieuwe asfaltcentrale op het bedrijventerrein Koningspley te Arnhem te verplaatsen naar een bestaande centrale te Doetinchem. De vergunningprocedure voor de asfaltcentrale op de Koningspley is daardoor stopgezet en de klankbordgroep waaraan GMF deelnam, opgeheven. Parenco De GMF heeft een bezwaarschrift tegen de Nb-vergunning van Parenco ingediend vanwege het ontbreken van een stikstofdepositieberekening op het aangrenzende Natura 2000-gebied Veluwe en Renkums Beekdal. De uitstoot van NOx in de vergunning Wet milieubeheer bedraagt 250 ton/ jaar. Het bezwaarschrift is gehonoreerd. Tegen het feit dat er geen coördinatie tussen de Wm- en Nb-vergunning heeft plaatsgevonden, is beroep bij de Raad van State aangetekend. Sonac BV Te Loenen De GMF heeft een melding ten behoeve van een aanvraag Nb-wetvergunning voor het bedrijf Sonac BV te Loenen bij de provincie ingediend. Het bedrijf verwerkt bloed van slachterijen uit Nederland en WestEuropa. Reden voor de melding is een jaarlijkse ammoniakuitstoot van 8 ton in combinatie met de nabijheid van Natura 2000-gebieden. De melding is door de provincie terecht bevonden. Een Nb-vergunning met stikstofdepositieberekeningen wordt opgesteld. De GMF heeft bij de gemeente Apeldoorn als bevoegd gezag voor de Wm vergunning aangedrongen op coördinatie tussen de Wm- en Nb-vergunningen. Mengvoerbedrijf Brons te Barneveld Op verzoek ondersteunde de GMF de aanwonenden van het mengvoerbedrijf Brons te Barneveld bij de beoordeling van een nieuwe milieuvergunning van het bedrijf. De vergunde geluidsnormering had betrekking op een bedrijventerrein in plaats van een woonwijk. Ook de geurnormering bleek niet aan het geurbeleid te voldoen. Steenfabriek Wienerberger te Bemmel Samen met een bewonersgroep beoordeelde de GMF de definitieve vergunning voor de steenfabriek Wienerberger te Bemmel. In de definitieve vergunning van de gemeente Bemmel is de vergunde uitstoot van ondermeer stof met een factor 2.5 en van zwaveldioxide met een factor vier verhoogd ten opzichte van de ontwerpvergunning. Samen met bewoners is beroep ingesteld bij de Raad van State. Puinbrekers Heijtink en Van Dalen te Huissen Een bewonersgroep in Westervoort is ondersteund bij de overlast van grof stof die zij ondervinden van de puinbrekers van de bedrijven Heijtink en Van Dalen. Onafhankelijk onderzoek heeft uitgewezen dat ondermeer de tien meter hoge opslag van te breken puin en het niet periodiek vegen van de bedrijfsterreinen en de aanvoerroute oorzaak zijn van de stofoverlast. Good housekeeping ontbreekt. Dit wordt ondermeer geïllustreerd door de illegale gedoogsituatie bij het bedrijf Van Dalen in 2009. Samen met de bewonersgroep heeft de GMF voorgesteld in de nieuwe milieuvergunningen voorschriften van Gelderse koploperbedrijven als VAR te Voorst en AVR te Duiven op te nemen en de bedrijven nadrukkelijk aan te spreken op hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. Tevens is gevraagd om continue stofmonitoring bij de Westervoortse woonwijk. Topell te Duiven Samen met lokale milieu- en bewonersgroepen heeft de GMF over de vergunningaanvraag en ontwerpvergunning gesproken van het bedrijf Topell (droging van houtpellets) dat zich in Duiven wil vestigen. Op de ontwerpvergunning zijn geen bedenkingen ingediend. Baggerspeciestort in Gelderse zandwinplassen Op basis van het Besluit bodemkwaliteit (BBK; 1-1-2008 in werking) is de stort van grond Klasse Industrie en baggerspecie Klasse B in Gelderse zandwinplassen mogelijk gemaakt. Daarbij is de stort van 20% bodemvreemd materiaal toegestaan. De stort van grond en baggerspecie in de zandwinplassen De Grote Veenderplas te Barneveld, De Hambroekplas te Borculo en de Rosannepolder te Arnhem leidde in het voorjaar 2009 tot veel maatschappelijke onrust. Samen met bewonersgroepen en collega-milieufederaties heeft de GMF gevraagd aan minister Cramer om de huidige en nieuwe storten op te schorten tot het advies van de Commissie Verheijen (d.d. juni 2009) is geïmplementeerd in een aangepast BBK. De GMF heeft actief deelgenomen aan de klankbordgroep voor de opstelling van de Handreiking Herinrichting Zandwinplassen. Ook hebben we op de Handreiking ingesproken. In onze reactie hebben we gevraagd om de stort van grond Klasse Industrie en baggerspecie Klasse B alleen – onder vergunningplicht - toe te staan in enkele geselecteerde zandwinplassen. Uiteindelijk hebben de provincies dit in een gezamenlijke motie ook aangegeven aan de minister. Jaarverslag Gelderse Milieufederatie 2009

pagina 28

Opsporingsvergunning Steenkoolgas Oost IJssel De GMF heeft bezwaar bij de minister van Economische Zaken aangetekend tegen proefgasboringen ten behoeve van de winning van steenkoolgas. Een Wob-verzoek is ingediend om de aanvraag en bijbehorende adviezen openbaar te maken. De ingediende bezwaren betreffen ondermeer het ontbreken van een milieu-effectonderzoek betreffende de gasboringen (ondermeer geluidseffecten), het niet uitsluiten van Natura 2000-gebieden bij het zoekgebied en het ontbreken van klimaatcompensatie. Intrekking Klachten Top10 In mei 2008 heeft de provincie de publicatie van de Klachten Top10 van Gelderse bedrijven van haar website gehaald. De provinciale Klachtencommissie acht een nadere toelichting en goede nuancering bij de Top 10 van belang. De provincie heeft gesteld dat zij met een verbeterde systematiek zal komen. De eisen aan de nieuwe systematiek zijn dat het enerzijds bedrijven moet prikkelen om actie te ondernemen op klachten uit de omgeving en anderzijds recht moet doen aan de belangen van bedrijven. Tijdens bestuurlijk overleg in 2009 heeft de GMF de provincie gevraagd om het openbaar maken van de vernieuwde systematiek te bespoedigen. Vanaf 2010 zal de nieuwe klachtenregistratie volgens de nieuwe systematiek plaatsvinden. Kronenburger Forum Nijmegen en Overleg Koningspley/ Kleefse Waard Arnhem De GMF nam samen met lokale milieu- en bewonersgroepen deel aan het tweejaarlijks overleg met gemeentelijke en provinciale overheid over de milieusituatie van de bedrijventerreinen Nijmegen-West en Koningspley-Kleefse Waard-Heuvens Broek te Arnhem. Bij het Kronenburger Forum is één van de centrale vragen in hoeverre stimulering van verkeersbeperkende maatregelen geïntensiveerd dient te worden. De GMF drong aan op het onderbouwen van de noodzaak van extra mobiliteitsberperkende maatregelen. Bij het overleg Koningspley/ Kleefse Waard/ Heuvens Broek drong de GMF aan op het verder verduurzamen van het Masterplan Koningspley.


pagina 29

Duurzaamheid Duurzaam inkopen gemeenten (samenwerkingsproject) Om nationale en internationale milieudoelstellingen te realiseren, stimuleert de overheid de ontwikkeling van duurzame productie en productketens in verschillende sectoren. Daarbij is het van belang dat de overheid zelf het goede voorbeeld geeft en duurzaam inkoopt. Hierdoor wordt de markt voor duurzame producten groter. In 2010 dienen de ministeries voor 100% duurzaam in te kopen, de gemeenten voor 75% en provincies voor 50%. Inbreng Het project Duurzaam Inkopen Gemeenten van de GMF richt zich op Gelderse gemeenten die nog niet aan de slag zijn gegaan met Duurzaam Inkopen. In 2009 hebben de grote en middelgrote gemeenten (met uitzondering van Barneveld) de Deelnameverklaring Duurzaam Inkopen van SenterNovem ondertekend. Aan hen wordt gevraagd een voorbeeldrol in te nemen en transparant met betrekking tot hun duurzaam inkopen te zijn. Ook aan de provincie Gelderland is dit gevraagd. De achterblijvende kleinere gemeenten is gevraagd een eerste stap te zetten en de deelnameverklaring te ondertekenen. Resultaat In 2009 ondertekenden de resterende vier Achterhoekse gemeenten en de gemeente van de regio Noord-Veluwe. Het totale aantal Gelderse gemeenten dat de Deelnameverklaring Duurzaam inkopen heeft ondertekend, bedraagt 42 van de 56. Dat komt neer op 75%, ruim boven het landelijke percentage van 50%. De GMF ondersteunde de milieugroep De Broeikas bij de organisatie van een workshop in Nijmegen over duurzaam aanbesteden van grond-, water- en wegenbouwprojecten (circa 40 deelnemers). Concrete projecten als de aanleg van de Stadsbrug en dijkverlegging Lent waren de aanleiding. Gemeente Rotterdam en Rijkswaterstaat traden op als ervaringsdeskundigen. De GMF ondersteunde de provincie bij de organisatie van een themamiddag duurzaam inkopen voor Gelderse gemeenten. De GMF dacht mee over de programmering van de middag en de uit te nodigen Gelderse koploperbedrijven.


pagina 30

SAMENWERKEN AAN HET NETWERK Communicatie GMF website en nieuwsbrief (structureel werk) Inbreng De website en de tweewekelijkse elektronische nieuwsbrief zijn belangrijke media om de werkzaamheden en visie van de GMF naar buiten te brengen. Gebleken is dat op de website de koppeling tussen actualiteiten en achterliggende visie beter kan. Daarom is gewerkt aan een kleine verandering van de structuur en routing, en aan meer interne links. Resultaat Inhoudelijk is de koppeling tussen actualiteiten en visie verbeterd en is er meer nieuws gebracht over of namens de aangesloten organisaties. Qua structuur zijn er interne links aangebracht en is er een apart deel over 'projecten' geopend. De bezoekersaantallen zijn stabiel gebleven op 4.500-5.000 per maand. Het aantal abonnees op de nieuwsbrief is, na een opschoning van het bestand, gestegen naar 800.

Pers en publiciteit (structureel werk) Inbreng Voor het werk van de GMF is publiciteit erg belangrijk. Naast grote media als de Gelderland, Stentor en Omroep Gelderland, zijn kleinere, lokale media (regionale rtv, lokale nieuwssites) in opkomst. Deze laatste zijn zeer geschikt om lokale kwesties te agenderen. Er zijn ruim veertig persberichten en ingezonden artikelen verstuurd; wekelijks werd wel een medewerker (telefonisch of persoonlijk) geïnterviewd. Hoewel landelijke media niet direct tot de doelgroep behoren, is actief medewerking verleend aan artikelen in o.a. Volkskrant (ruimtelijke ordening, slibstort) en MilieuMagazine (verkiezingen gemeenten). Daarnaast is tijd geïnvesteerd in het populaire tv-programma BuitenGewoon (agendering van Natura 2000) en in een verkenning van de mogelijkheden van nieuwe media als LinkedIn en Twitter. Resultaat • Wekelijks twee tot drie berichten in de genoemde media; • Exclusieve aandacht voor kracht van Natura 2000-gebieden in alle afleveringen van tv-programma BuitenGewoon; • Verspreiding gestart van nieuw(tje)s via LinkedIn en Twitter.

Jaarverslag, Jaarbericht en Werkplan (structureel werk) Inbreng Elk jaar doet de GMF verslag van haar activiteiten in een jaarverslag. Dit wordt actief verstuurd naar politici, bestuurders en ambtenaren van de Provincie Gelderland; daarnaast is het opvraagbaar bij het secretariaat. Om het brede publiek kennis te laten maken met onze werkzaamheden, is in 2008 voor het eerst een beknopt en kleurrijk Jaarbericht gemaakt. Hierin staan kort de hoogtepunten beschreven, volgens het motto 'Samen voor een groen en gezond Gelderland'. Dit is verstuurd naar onze aangesloten groepen en verspreid via post en bijeenkomsten. In het jaarlijkse Werkplan worden de plannen voor het komende jaar beschreven. Dit is specifiek bedoeld voor de eigen organisatie, de aangesloten organisaties en voor de Provincie Gelderland. Resultaat • Werkplan 2010 • Dit jaarverslag 2009 • Jaarbericht 2009


pagina 31

TIEN-puntenplan voor gemeenten tweeduizend-TIEN (nieuw project) Inbreng In de tweede helft van 2009 zijn verkiezingsprogramma's voor de gemeenteraden geformuleerd. Om de partijen te helpen bij hun keuzes ten faveure van natuur en milieu, heeft de GMF het TIEN-puntenplan voor gemeenten 2000-TIEN uitgebracht. Dit is een aangepaste uitvoering van de voorgenomen 10 Groene Vuistregels. De aanpassing betreft vooral de vorm: een eenvoudig te mailen en up- en downloaden document. Resultaat • Tien thema's zijn kernachtig geformuleerd als vuistregels, met diepergaande suggesties per thema; • Deze zijn in september toegestuurd naar alle politieke partijen die in Gelderland aan verkiezingen voor de gemeenteraden in 2010 meedoen.

Nacht van de Nacht (samenwerkingsproject) De Nacht van de Nacht is een jaarlijks terugkerende activiteit van de Provinciale Milieufederaties en Stichting Natuur en Milieu. Doel is een groter publiek kennis te laten maken met de schoonheid van de nacht en overheden en bedrijven aan te sporen overmatige verlichting terug te dringen. Inbreng De GMF heeft in Gelderland gemeenten, provincie, bedrijven en lokale groepen geïnformeerd en gestimuleerd mee te doen met de Nacht van de Nacht. Vooral deelname van bedrijven en instellingen heeft extra aandacht gekregen. Hiervoor zijn vierhonderd bedrijven en instellingen schriftelijk uitgenodigd voor deelname. Inzet was om 10% hiervan ook te laten deelnemen. Om de Nacht van de Nacht extra onder de aandacht te brengen werd per provincie de aanlichting van minimaal één landmark gedoofd en zijn per provincie de drie meest donkere gebieden bepaald. Resultaat • Tijdens de Nacht van de Nacht op 24 oktober namen ondanks het regenachtige weer in Gelderland ongeveer 1950 mensen deel aan 35 activiteiten op 29 locaties. De meeste deelnemers waren bij de avondactiviteiten op Radio Kootwijk (425 deelnemers) en Vorden (400 deelnemers). Slechts één activiteit werd afgelast, vanwege te weinig belangstelling. Het doel van veertig activiteiten is niet gehaald. Reden hiervoor is dat activiteiten, zoals workshops nachtfotografie e.d. niet zijn georganiseerd. • Vijftien overheden (gemeenten en provincie) hebben in Gelderland deelgenomen, waarvan het merendeel verlichting heeft gedoofd. Inmiddels nemen de provincie Gelderland en drie gemeenten structurele maatregelen om overbodige openbare verlichting terug te dringen. • Negentien bedrijven en instellingen in Gelderland namen deel aan de Nacht van de Nacht, waarvan twee instellingen ook structureel maatregelen hebben genomen om overbodige verlichting te doven. • De aanlichting van vijf landmarks (in drie gemeenten) is gedoofd. • Het meest donkere gebied van Gelderland heeft beperkt aandacht gekregen in Gelderland. Dit omdat in 2005 het meest donkere gebied in Gelderland al bekend was. Het op één na donkerste gebied (Zwarte Veen in de Achterhoek) heeft wel meer publiciteitsaandacht gekregen. • De Nacht van de Nacht heeft ondanks het zeer beperkte budget, wederom veel vrije publiciteit opgeleverd op radio, tv, kranten en huis-aan-huisbladen. Ook de NUON heeft in haar periodiek aandacht besteed aan de Nacht van de Nacht.


pagina 32

Speerpunt Participatie achterban en geïnteresseerde burgers Natuur en milieubeleid kun je niet maken zonder de mensen hierbij te betrekken en zonder draagvlak vanuit de bevolking. Zeker nu het klimaatbeleid vraagt om grote veranderingen is burgerparticipatie noodzakelijk. Daarbij houden deze burgers ons weer scherp. Ook voor de legitimatie van de GMF als organisatie is steun van burgers onontbeerlijk. De GMF wil hier de komende tijd extra energie op inzetten.

Algemene ondersteuning lokale groepen (structureel werk) De GMF draagt met trots het woord federatie in haar naam. De federatiefunctie uit zich in de vele structurele en projectmatige activiteiten, waarin de GMF namens de aangesloten organisaties optreedt en met hen samenwerkt. Waar nodig vindt ook specifieke ondersteuning plaats. Zo is in 2009 de vernieuwde Helpdesk ontdekt door lokale groepen; ook individuele burgers konden er terecht, voorzover de tijd het toeliet. Inbreng De GMF draait mee in het Natuurwerk-overleg met het IVN, Landschapsbeheer en de drie terreinbeherende organisaties, waar ervaringen met de inzet en ondersteuning van vrijwilligers worden gedeeld. O.a. de maatschappelijke stage is er besproken; voor de GMF minder voor de hand liggend dan voor de Natuurwerk-partners. De GMF heeft in 2009 beperkt ervaring opgedaan met maatschappelijke stages in het e-scooterproject. In het najaar is, wederom in samenwerking met het IVN, een goed bezochte cursus Ruimtelijke Ordening georganiseerd voor lokale vrijwilligers. Tijdens twee avonden is ingegaan op de nieuwe WRO en de betekenis ervan op bestemmingsplanniveau resp. effectieve strategieën bij ruimtelijke procedures. Op 9 december organiseerde de GMF een ontmoetingsdag voor de actieve achterban én deelnemers van de Groene Peiler, die positief hadden gereageerd op enkele participatievragen. In het kader van de ‘Dag van de vrijwilliger’ kregen de 80 aanwezigen een buffet aangeboden en werden twee mensen die hun sporen verdiend hebben in het zonnetje gezet: Aart Buurma van IVN Barneveld en Nicole KleinMiddelink van Milieudefensie Arnhem en Stichting ‘Kom op voor een duurzame wijk’. Na het buffet is met de aanwezigen over twee thema’s gesproken: Natura 2000, met een paneldiscussie over hoe daar meer draagvlak voor te verkrijgen, en Binding en participatie: een stevig gesprek over o.a. de wenselijkheid en mogelijkheden voor meer binding tussen de GMF, aangesloten organisaties en andere doelgroepen. Met groepen in de Achterhoek heeft overleg plaatsgevonden over verbeterde ondersteuning door de GMF, wellicht in de vorm van een vaste aanwezigheid op locatie. De voor- en nadelen daarvan worden onderzocht. Er sloot zich in de loop van 2009 een vijftal nieuwe organisaties aan bij de GMF. Resultaat • Vijf nieuwe groepen gebonden aan de GMF • Cursus Ruimtelijke Ordening georganiseerd

De Groene Peiler (samenwerkingsproject) De Groene Peiler is het online panel van de milieufederaties, om de mening rond actuele natuur- en milieuonderwerpen te peilen. In Gelderland heeft de Groene Peiler 540 panelleden. Inbreng Naast de jaarlijks terugkerende landelijke peiling Het Groene Peil, is in Gelderland een onderzoek uitgezet over de Klimaattop in Kopenhagen. Via deze peiling is onderzocht of panelleden op de hoogte zijn van internationale klimaatafspraken en hoe zij tegen de Klimaattop in Kopenhagen (december 2009) aankijken. Ruim 2000 panelleden gaven een klimaatwens mee voor minister Cramer, voor de onderhandelingen tijdens de klimaattop. Verder is onder Gelderse panelleden een peiling gehouden over Natura 2000. In deze peiling is de mening van Gelderse burgers over Natura 2000 gepeild. Ook is gevraagd of mensen zich actief willen inzetten om de bekendheid van en het draagvlak voor Natura 2000 te vergroten. Voor burgers die hebben aangegeven dat zij zich actief willen inzetten wordt in 2010 een voorlichtingsbijeenkomst georganiseerd. Jaarverslag Gelderse Milieufederatie 2009

pagina 33

Resultaat • 538 panelleden • 1 landelijke peiling Het Groene Peil • 1 landelijke peiling Klimaattop Kopenhagen • 1 regionale peiling over Natura 2000

Opzet donateurswerving/project Binding In 2009 deed de GMF mee in de ‘koplopergroep’ van vijf milieufederaties voor het project ‘Binding’. De groep heeft nagedacht over mogelijkheden voor verbreding van onze achterban, die nu vooral bestaat uit onze aangesloten organisaties. De gedachte bestaat dat veel burgers sympathiseren met onze doelstellingen en werkwijze en dat men daar ook iets voor over heeft. Vooral het feit dat we als organisaties samen met onze lokale groepen dicht bij de leefomgeving van de burger staan, maakt dat we een unieke positie innemen ten opzichte van de grote landelijke natuur- en milieuorganisaties. Door mensen meer aan ons te binden kan onze legitimiteit verder vergroot worden en wellicht (op den duur) de financiële afhankelijkheid van grote geldschieters worden verkleind. Inbreng Na het voorbereidingstraject zal in 2010 in het project Binding een aantal concrete wervingsactiviteiten worden opgezet, deels binnen een landelijk format maar steeds met een vertaling naar de betreffende provincie. De GMF laat daarbij apart onderzoek uitvoeren naar de mogelijkheid van donateurswerving binnen een ‘Vrienden van’-concept. Voorafgaand aan de ontmoetingsdag op 9 december is met een focusgroep vanuit onze actieve achterban gesproken over het Binding-concept en de plek die zij daarin al dan niet zien voor hun lokale groepen. Resultaat • Plan van aanpak Binding • Gesprekken over Binding met actieve achterban

Project WikiHier en Milieuhulp.nl (structureel werk) Al vele jaren loopt de GMF voorop bij het nadenken over manieren op burgers op zoek naar milieuinformatie beter te helpen. In 2002 was de GMF initiatiefnemer voor Milieuhulp.nl, met veel informatie op het gebied van weten regelgeving en actiehandreikingen. De afgelopen jaren zorgde de GMF voor de coördinatie en eindredactie van deze website. In 2008 is met steun van de Provincie Gelderland door Irion Technologies, Van der Lee Advies en Mooi Informatiebeheer de website WikiHier opgebouwd voor de GMF. Een website die door middel van slimme zoekfuncties toegang geeft tot een veel breder scala aan milieu-informatie op talloze websites, maar waar ook ‘intern’ gezamenlijk aan FAQs geschreven kan worden. Dit gebeurt volgens de wikipedia-methode en biedt de mogelijkheid om zowel experts als betrokken burgers mee te laten schrijven. Inbreng Eind 2008 is de gebruiksvriendelijkheid van WikiHier op nationaal niveau uitgetest door redactieleden van Milieuhulp en deelnemers aan het VSOB-project (zie verder). Zij schreven gezamenlijk aan teksten in het kader van de nieuwe Wet Ruimtelijke Ordening (Wro). Deze zogenaamde expertwikkende tegenslagen, maar de WikiHier-site werd in hun evaluatie zeer kansrijk genoemd. Begin 2009 heeft de Stuurgroep van Milieuhulp besloten om de verouderde Milieuhulp-website over te zetten naar WikiHier en deze site dan opnieuw Milieuhulp.nl te noemen. Dit overgangstraject heeft veel tijd gekost doordat tegelijkertijd de testversie van de WikiHier-site geheel is omgezet naar een nieuwe site met meer mogelijkheden. Het redactiewerk voor Milieuhulp is daardoor praktisch stil komen te liggen; wel hebben de redactieleden geoefend en is voor hen een trainingsdag georganiseerd. In december is de nieuwe Milieuhulp-site de lucht ingegaan. Naast de oude Milieuhulp-partners - Milieudefensie, de Provinciale Milieufederaties en Stichting Natuur en Milieu - is ook het Milieucentrum Utrecht toegetreden en zijn we in gesprek met het IVN, de Vogelbescherming en Natuurmonumenten over mogelijke toetreding. Ook zijn contacten gelegd voor het beter inschakelen van experts met de Vereniging van Milieuprofessionals (VVM) en de Stichting Milieurechtsbijstand Nederland. In 2010 zal o.a. daarvoor een module ‘expertfinder’ aan Milieuhulp worden toegevoegd.


pagina 34

Resultaat • Geheel vernieuwde website Milieuhulp.nl • Vooruitzicht op meer deelnemende organisaties aan Milieuhulp.nl • Vooruitzicht op uitbouw van een expertnetwerk voor Milieuhulp.nl

Versterking samenhang ondersteuning burgers (lopend samenwerkingsproject) Inbreng De GMF was in 2008 en 2009 trekker van het landelijke VSOB-project, waarin getracht werd inzichtelijk te maken welke mogelijkheden er zijn voor een betere ondersteuning van onze achterban (c.q. burgers in het algemeen) en hoe daarin beter samengewerkt kan worden. Het project heeft met vertraging te kampen gehad en is, na twee keer te zijn verlengd, eind december 2009 afgerond. Uitsmijter was een goed bezocht symposium over ondersteuning aan burgers op 1 december. Met zestig deelnemers en een aantal interessante presentaties en workshops een succes: de wens en bereidheid tot betere samenwerking was sterk, de intentie is uitgesproken daar in 2010 mee verder te gaan. Niet alle doelen van het VSOB-project zijn gehaald, maar alleen al doordat binnen het project is meegewerkt aan de nieuwe Milieuhulp-site is er toch een positieve balans mogelijk. Resultaten De meest in het oog lopende resultaten zijn: • Ontvangst en afhandeling van vragen door helpdesks van een aantal milieufederaties geregistreerd • Enkele honderden FAQs geschreven voor Milieuhulp.nl • VSOB-inventarisatierapport over ondersteuning achterban en burgers • Verslag symposium 1 december over ondersteuning aan burgers door natuur- en milieuorganisaties • Intentie en plannen voor betere samenwerking bij en uitwisseling over burgerondersteuning

Vernieuwde Helpdesk frontoffice en backoffice Inbreng De GMF geeft waar mogelijk direct een antwoord op de vraag en verwijst ook naar de verschillende informatiebronnen. Veel vragen zijn namelijk niet uniek en de vrager kan tegenwoordig zelf veel informatie op Internet terugvinden. Dat neemt niet weg dat het aantal verzoeken om advies nog steeds toeneemt. In 2009 is een start gemaakt met een vernieuwde Helpdesk voor vragen van organisaties en particulieren over natuur, milieu en ruimtelijke ordening. Dit heeft geleid tot een meer gestructureerde behandeling van de vragen en het archiveren van vragen en antwoorden. Tevens wordt daarbij gebruik gemaakt van de geactualiseerde website www.milieuhulp.nl en een wikipedia-achtig informatiesysteem, WikiHier. Resultaten In 2008 heeft de GMF een nieuwe Helpdesk opgezet, waar burgers terecht kunnen met vragen over hun leefomgeving. Via de Helpdesk zijn 85 vragen afgehandeld. Het kappen van bomen is het onderwerp waarover de meeste hulpvragen en meldingen binnenkwamen, gevolgd door aantasting van rust en ruimte: bestemmingsplannen, verstoring van natuur, megastallen, bedrijventerreinen, hoge gebouwen, wegen etc. Daarbij zijn geluidsoverlast, luchtvervuiling, stank, verkeersoverlast en gezondheidsschade de onderwerpen waarover de grootste zorgen leven. Duidelijk is dat het één meestal verband houdt met het ander. Vaak vragen burgers naar steekhoudende argumenten om plannen te kunnen tegenhouden. We hebben helaas moeten constateren dat de aanwezigheid van beschermde soorten vrijwel nooit voldoende reden is om plannen niet te laten doorgaan; dit in tegenstelling tot de publieke beeldvorming. Een uitvloeisel van onze Helpdesk was de uitreiking van de Groene Pluim aan gemeente Buren, omdat deze gemeente niet doof bleek voor bezwaren van bewoners en organisaties als de GMF en terugkwam op een plan om duizend bomen te kappen als bezuinigingsmaatregel. Voor de Helpdesk is, mede in het kader van het VSOB-project, een speciaal registratieformulier (in de database) gemaakt. Het gebruik hiervan door GMF-medewerkers kan nog beter. Uit de vragen komt duidelijk de terugtrekkende regierol van de provincie naar voren. Waar voorheen met name op het gebied van de ruimtelijke ordening men terug kon vallen op het corrigerende vermogen van de provincie, blijkt dat nu plannen met eenzelfde impact als voorheen, soms wat gewijzigd, weer in procedure worden gebracht. Vanuit de samenleving wordt dan met onbegrip gereageerd dat diezelfde provincie nu opeens geen bezwaren meer heeft tegen deze plannen. Veel vragen zijn er ook over bouwplannen in stedelijk gebied in relatie tot waardevolle groenstructuren en het kappen van bomen. Jaarverslag Gelderse Milieufederatie 2009

pagina 35

Cursus Ruimtelijke Ordening In november 2009 werd opnieuw in samenwerking met het IVN een cursus Ruimtelijke Ordening verzorgd voor vrijwilligers van lokale natuur- en milieuorganisaties. De cursus bestond uit twee avonden. Op de eerste avond werd door het ministerie van VROM een uiteenzetting gegeven over de nieuwe Wet Ruimtelijke Ordening, in het bijzonder over het bestemmingsplan. Tijdens de tweede avond werd ingegaan op het handelingsperspectief voor lokale groepen bij ruimtelijke ontwikkelingen. Niet alleen hoe reactief, via inspraak en procedures, maar ook met name hoe proactief betrokken te raken bij ontwikkelingsprocessen. Te meer daar als gevolg van de nieuw Wet Ruimtelijke Ordening niet meer zo gemakkelijk terug kan worden gevallen op een corrigerende provincie lijkt het steeds belangrijker ook voor lokale groepen om al in en vroeg stadium betrokken te raken bij ruimtelijke ontwikkelingen en daar hun invloed te laten gelden.


pagina 36

OVERLEGGEN PCFL/PCLN/NLO en periodieke overleggen met diverse bestuurders (structureel) De GMF participeert in diverse provinciale adviesraden zoals PCFL en PCLN. Daarnaast participeert de GMF in een directeurenoverleg van terreinbeheerders en IVN. Regelmatig vinden er ook (half)jaarlijkse gesprekken plaats met gedeputeerden, VROM-inspectie, LNVoost, Officier van Justitie enz. Hierbij vindt standpuntuitwisseling plaats, wordt regelmatig gezocht naar afstemming en onderlinge samenwerking. Doel is het leveren van inbreng en afstemming op gebied van natuur, milieu en landschap.

Samenwerkingsoverleggen (structureel werk) Medewerkers van de Gelderse Milieufederatie hebben geparticipeerd in alle samenwerkingsoverleggen van de Provinciale Milieufederaties en Stichting Natuur en Milieu. Het gaat hierbij om de themakringen: klimaat en energie; landbouw; natuur en landschap; water; mobiliteit; lokaal beleid en ondersteuning en communicatie. De GMF leverde de portefeuillehouder lokaal beleid en ondersteuning, later lid van het DB van het Samenwerkingsverband en de secretarissen voor de themakring klimaat & energie.


pagina 37

ORGANISATIE: BELEID EN ORGANISATIE Keuze van de projecten en activiteiten in relatie tot provinciale prioriteiten De GMF heeft op basis van eigen prioriteiten, prioriteiten van haar achterban en prioriteiten die gezamenlijk gemaakt zijn met andere milieufederaties en Stichting Natuur en Milieu gekozen voor een mix van projecten en activiteiten. De GMF-prioriteiten werden mede ingegeven door de prioriteiten van de Provincie (PS en GS), het bestuursakkoord tussen Rijk en Provincies en het werkgebied van de provincie dat zich vooral richt op het groenblauwe raamwerk en het rode raamwerk. Zo zijn de volgende prioriteiten uit het Collegeakkoord van GS en Provinciale Staten vertaald naar de volgende concrete projecten en activiteiten: • • • • • • • •

Provinciaal speerpunt Klimaat en energie: zie de negen GMF-projecten onder speerpunt Klimaat en energie Provinciaal speerpunt Offensief tegen verrommeling: zie de zeven GMF projecten onder speerpunt Zuinig op ruimte en tegengaan verrommeling plus Microplanologie; Provinciaal speerpunt Herstructurering bedrijventerreinen en glastuinbouwgebieden: zie GMFprojecten noodzaak en inpassing bedrijventerrein en Uitbreiding glastuinbouw Bommelerwaard; Provinciaal speerpunt Mobiliteit aandachtspunt openbaar vervoer (betaalbaar en innovatie en kwaliteit) en Fiets: zie GMF structureel werk Duurzame mobiliteit: Provinciaal speerpunt Mobiliteit aandachtspunt Infrastructuur: zie GMF structureel werk: Provinciale en Rijkswegen: noodzaak en inpassing in landschap; Provinciaal aandachtspunt Natura 2000: zie GMF projecten: Verbetering milieucondities Natura 2000, Draagvlak natuur vergroten en Ave N@tura 2000-gebieden; Provinciaal aandachtspunt Ruimte voor de Rivier: zie GMF structureel werk Ruimte voor de Rivier in uitvoering; Provinciaal aandachtspunt waterkwaliteit: zie GMF projecten Provinciaal waterbeleid en Schoon Water Estafette, plus Big jump.


pagina 38

ORGANISATIE: INTERNE ORGANISATIE 2009 was voor de GMF wederom een uitstekend jaar. Het personeelsbestand is nog iets verder uitgebreid met het aannemen van een projectmedewerker Helpdesk. Ook hebben er enige verschuivingen plaatsgevonden in het personeelsbestand, die inmiddels zijn ingevuld. Net zoals voorheen is er volop werk gemaakt van acquisitie, om aan de inspanningsverplichting van de provincie te voldoen (zie ook bijlage V van de jaarrekening 2007).

Bestuur en Raad van Advies De Raad van Advies is door het bestuur ingeschakeld om te adviseren over het Jaarverslag, de jaarrekening, het Werkplan, de Begroting en de Standpunten van de GMF. Ook is aandacht geweest voor de relatie Raad van Advies en Bestuur. Voor een actueel overzicht van de samenstelling van bestuur, Raad van Advies en bureau verwijzen we naar onze website: www.geldersemilieufederatie.nl. Bestuur A. Lansink, voorzitter T. Hirdes R. Koekkoek M. Kiers A. Beijderwellen-van der Sande, Milieu- en natuurvereniging Groentje Martin van de Jagt, Stg. Werkgroep Milieuzorg Apeldoorn G. den Hartogh, Milieuwerkgroep Buren e.o. Raad van Advies H. Brons, voorzitter, Ver. Mooi Wageningen J.P. Bevoort, Ver. Bos en Kuil F. Bosman, HSV Deest / Sportvisserij Midden Nederland A. Colenbrander, IVN Oost-Veluwezoom W. Goedhart, Natuurmonumenten Gelderland J. Hoeksema, Vereniging Landschap en Milieu Hattem G.J.W. Krajenbrink, Stg Natuur en Milieu Aalten L. van Rootselaar, IVN Lunteren/Barneveld J., Schröder, KNNV Noordwest Veluwe W. Tienstra, Milieuwerkgroep Buren

Verantwoordingsverklaring Stichting Gelderse Milieufederatie De bestuursleden van de Gelderse Milieufederatie onderschrijven de volgende principes: 1. Binnen de instelling dient de functie ‘toezicht houden’ (het kritisch volgen van de organisatie en haar resultaten) duidelijk te zijn gescheiden van het ‘besturen’ (vaststellen of goedkeuren van plannen) en van de ‘uitvoering’.” 2. De instelling dient continu te werken aan een optimale besteding van middelen, zodat effectief en doelmatig gewerkt wordt aan het realiseren van de doelstelling. 3. De instelling streeft naar optimale relaties met belanghebbenden, met gerichte aandacht voor de informatieverschaffing en de inname en verwerking van wensen, vragen en klachten. In deze verantwoordingsverklaring wordt beschreven op welke manier de Gelderse Milieufederatie invulling geeft aan deze principes. 1. Functiescheiding tussen toezicht en uitvoering Bij de Gelderse Milieufederatie is de uitvoering van het beleid gescheiden van de functie ‘besturen’ en ‘toezicht houden’. Statutair is bepaald: ‘Het bestuur is belast met het besturen van stichting’, in de zin van, het vaststellen van beleid en het toetsen en monitoren van de uitvoering. De Raad van Advies heeft daarbij de taak van het kritisch volgen van de organisatie en het bestuur hierover gevraagd en ongevraagd advies te geven. De manier waarop deze scheiding plaatsvindt is vastgelegd in het besluit Beschrijving en besluit scheiding tussen functie ‘toezicht houden’, ‘besturen’ en ‘uitvoering’ bij de Gelderse Milieufederatie, vastgesteld in de bestuursvergadering van 8 juli 2009. Dit besluit betreft geen beleidswijziging van de Milieufederatie. Jaarverslag Gelderse Milieufederatie 2009

pagina 39

Het bevestigt de hierboven onderschreven functiescheiding, zoals die al was vastgelegd in diverse voorgaande besluiten en zoals die ook in voorgaande jaren is toegepast. Over de taakverdeling tussen directie (uitvoering) en bestuur (besturen) zijn afspraken vastgelegd in het directiestatuut, vastgesteld op 27 oktober 2005. Over de taakverdeling binnen het bestuur zijn afspraken vastgelegd in het bestuursbesluit Taakverdeling c.q. verantwoordelijkheden van bestuur Gelderse Milieufederatie, vastgesteld op 8 juli 2009. Bij wijziging van de bestuurssamenstelling kan de taakverdeling bij bestuursbesluit worden gewijzigd op basis van de deskundigheden van de afzonderlijke bestuursleden. 2 Optimale besteding van de financiële middelen De stichting Gelderse Milieufederatie heeft ten doel de bevordering van natuurbehoud, landschapsbescherming en milieuzorg in de provincie Gelderland, alles in de meest ruime zin. De Gelderse Milieufederatie werkt voortdurend aan verbetering van de projectmatige aanpak van haar werkzaamheden. Alle activiteiten zijn gericht op het realiseren van de doelstelling van de Gelderse Milieufederatie. Optimalisering van de effectiviteit van de organisatie vindt op de volgende manier plaats: • De directie stelt jaarlijks een werkplan met begroting op, waarin onder meer de gewenste resultaten, begrote kosten en beoogde financiering per project zijn vastgelegd. De Raad van Advies toetst dit werkplan met begroting en geeft advies aan het bestuur. Het bestuur toetst dit werkplan met begroting en stelt het vast. • De directie voorziet het bestuur van financiële kwartaalrapportages, waarin de gerealiseerde cijfers t.o.v. de begroting zichtbaar worden gemaakt. • De directie informeert het bestuur over mogelijke overschrijdingen van de begroting of verschuivingen van meer dan 10% binnen de hoofdposten op de begroting. • Over de voortgang van het werkplan en de afzonderlijke projecten wordt conform de daarover gemaakte afspraken aan de partners en subsidieverstrekkers gerapporteerd. • De directie stelt een jaarverslag en een jaarrekening op conform de Richtlijn 650 Fondswervende instellingen. De accountant controleert deze en voorziet de jaarrekening van een goedkeurende accountantsverklaring. De accountant rapporteert rechtstreeks aan het bestuur over de jaarlijkse accountantscontrole. Het bestuur toetst het jaarverslag en de jaarrekening en stelt deze na advisering door de Raad van Advies vast. • De Raad van Advies gebruikt het jaarverslag en de jaarrekening tevens als evaluatie document om te bespreken hoe het werk van de Gelderse Milieufederatie effectiever kan. Ook hierover geeft ze advies aan het bestuur. • Een keer in de vier jaar stelt het bestuur een Strategisch plan/notitie op. Deze legt ze voor advies voor aan de Raad van Advies en de medewerkers van de Gelderse Milieufederatie. Vervolgens stelt het bestuur deze Strategische notitie/plan, al dan niet aangepast, vast. • De Raad van Advies kan in haar functie van toezicht houden verder het Bestuur gevraagd en ongevraagd adviseren. • De organisatie streeft naar een verantwoorde verhouding tussen productiviteit en overhead. Als referentiepunten hanteren we daarbij overheadgemiddelden van vergelijkbare goede doelenorganisaties. • Daarnaast werkt de Gelderse Milieufederatie aan optimalisering van haar effectiviteit door: - Structurele samenwerking met plaatselijke groepen, de afzonderlijke Milieufederaties, de Provinciale Milieufederaties, terreinbeheerders en overige partners - Uitwisseling van kennis over organisatieveranderingen en verbeteringsprocessen met andere provinciale instellingen, andere Milieufederaties, de Provinciale Milieufederaties. 3 Streven naar optimale relaties met belanghebbenden De Gelderse Milieufederatie ondersteunt mensen, die zich actief inzetten voor hun eigen leefomgeving, voor zover passend binnen de doelstelling van de Gelderse Milieufederatie. Zij vervult de functie van vraagbaak, aanspreekpunt en coördinator van lokale activiteiten in Gelderland. Zij beschikt daarvoor over een breed netwerk aan contacten, die bij deze ondersteuning van dienst kunnen zijn. Gerelateerd aan de doelstelling van de milieufederatie zijn belanghebbenden: • plaatselijke groepen en individuen, die zich inzetten voor natuur, milieu en landschap in Gelderland; • beleidsmakers en beslissers in openbaar bestuur en bedrijfsleven, die invloed uitoefenen op het terrein van natuur, milieu en landschap in Gelderland; • samenwerkingspartners; • De milieufederatie zal zich blijven richten op beleidsbeïnvloeding via bestuurders en bedrijfsleven, maar wil zich daarnaast meer richten op een goede en efficiënte informatievoorziening aan een breed publiek; d.w.z. alle in natuur, milieu en landschap geïnteresseerde mensen. Jaarverslag Gelderse Milieufederatie 2009

pagina 40

De informatievoorziening is erop gericht om de effectiviteit van de activiteiten van de milieufederatie te vergroten. Concrete voorbeelden zijn: • de vernieuwde website van de Gelderse Milieufederatie, waarmee op een heldere manier inzicht wordt gegeven in de visie, taken en rollen van de milieufederatie, in haar activiteiten en die van haar collega-organisaties • de digitale nieuwsbrief, waarmee geïnteresseerden actief worden geïnformeerd over actuele ontwikkelingen en activiteiten. Het jaarverslag en de jaarrekening van de Gelderse Milieufederatie zijn bij de organisatie op te vragen of via de website www.Geldersemilieufederatie.nl te downloaden. Eenieder is vrij om inbreng te leveren en te reageren op onze activiteiten en het te voeren of gevoerde strategische en inhoudelijke beleid. Dat kan op verschillende manieren, maar onze website is daarvoor een goed platform. Meningen, opvattingen of reacties worden zeer op prijs gesteld en worden in de reguliere werkprocessen van beleidsvorming en uitvoering meegenomen. Tot slot bestaat er voor belanghebbenden de mogelijkheid om een klacht in te dienen bij de milieufederatie, als zij het bijvoorbeeld niet eens zijn met de uitvoering van activiteiten of constateren dat er sprake is van inconsistentie van beleid. Voor een correcte verwerking van de klachten is in 2005 de Klachtenprocedure Gelderse Milieufederatie vastgesteld. Doelstellingen van deze procedure zijn • Klachten afhandelen op een vooraf vastgestelde eenduidige wijze, om de servicegraad naar de aangesloten organisaties, relaties, partners en geïnteresseerden te bewaken; • Ten behoeve van bestuur en/of management inzicht verschaffen in het totale aantal, de soort en de ernst van klachten om zo, waar nodig en mogelijk, te komen tot aanbevelingen om werkprocessen of de inhoudelijke koers aan te passen of te wijzigen. De volledige tekst van de klachtenprocedure is bij de Gelderse Milieufederatie op te vragen. Aldus vastgesteld in de bestuursvergadering van 8 juli 2009

Overige functies Bestuursleden A. Lansink: lid raad van commissarissen Eon Benelux en Covra, voorzitter federatie Herwinning Grondstoffen. T. Hirdes: lid bestuur Milieu Educatie Centrum Nijmegen, directeur Nederlandse Wind Energie Associatie, commissaris Nazorg Bodem b.v. R. Koekkoek: n.v.t. M. Kiers: adviseur bij Arcadis Nederland A. Beijderwellen-van der Sande: n.v.t. M. v.d. Jagt: n.v.t. G. d. Hartogh: n.v.t.

Medewerkers en salariëring Bij de GMF werkten in 2009 veertien medewerkers. Het salaris voor de directeur is voor 2009 berekend op € 59.781,00 (bij 38 uur). Voor de inhoudelijke medewerkers: € 47.839,00 (bij 38 uur) en voor de medewerkers secretariaat: € 32.821,00 ( bij 38 uur). Hiermee voldoet de GMF ruimschoots aan de door de provincie Gelderland, t.a.v. te subsidiëren projecten en instellingen, gestelde ‘Balkenendenorm’. Het bestuur bestaat geheel uit vrijwilligers. Voor hun deelname aan het bestuur wordt dan ook geen salaris of onkostenvergoeding betaald. De grondslag van de beloning is vastgesteld volgens een eigen loonschaal, vastgelegd in het Personeelshandboek. Deze loonschaal is afgeleid van de door de provincie Gelderland vastgestelde salarisschaal voor de gesubsidieerde instellingen. Deze salarisschaal werd in het verleden elk jaar door de provincie gepubliceerd, maar sinds een flink aantal jaren zijn ze hiermee gestopt. Sinds die tijd hanteert dus de GMF een eigen salarishuis. De bezoldiging van de directeur maakt onderdeel uit van dit salarishuis.

Kosten beheer en administratie De GMF hanteert de norm dat de kosten voor beheer en administratie niet uitstijgen boven de 30%. Voor 2008 waren de kosten voor beheer en administratie 25% voor 2009 4,6 % In verband met een afwijkende methode voor de toerekening van beheer – en administratiekosten is dit percentage niet vergelijkbaar met 2008 ( 25%). Jaarverslag Gelderse Milieufederatie 2009

pagina 41

CBF-keurmerk De GMF heeft sinds 2002 het CBF-keurmerk voor goede doelen. Hiervoor moesten een enkele wijzigingen in de organisatie aangebracht worden. Gekozen is om de Stichtingsraad om te vormen tot een Raad van Advies. De SR was hier in grote meerderheid mee eens. In 2005 heeft dit zijn beslag gekregen in een aanpassing van de Statuten. Ook diende er een zwaardere accountantsverklaring te worden afgegeven dan de tot dan toe gebruikelijke samenstellingsverklaring. Hiervoor zijn de nodige aanpassingen doorgevoerd. Dit proces is met succes verlopen; zie de accountantsverklaring over 2006, 2007 en 2008. Ook het CBF had geen commentaar meer op de jaarverslagen van 2006, 2007 en 2008. Vanaf Jaarverslag 2009 zijn de criteria voor het verkrijgen van het CBF keurmerk aangescherpt. Dit betekent dat voor dit jaarverslag een aantal aanpassingen in de verslaggeving.

Duurzame bedrijfsvoering Als maatschappelijke organisatie heeft de GMF een voorbeeldfunctie op het gebied van Duurzame Bedrijfsvoering. Temeer omdat zij overheden en bedrijfsleven uitdaagt om hiervan werk te maken. Het betreft hier zowel de milieu als sociale kant van de bedrijfsvoering. Bij deze voorbeeldrol acht zij het van belang hierover transparant te rapporteren in het jaarverslag. Duurzaam inkopen vindt plaats op het gebied van elektriciteit, kantoorpapier, koffie en catering, schoonmaak. De GMF maakt volledig gebruik van Natuurstroom afkomstig van windenergie, zonneenergie en waterkracht. Daarnaast heeft de GMF twintig zonnecellen in bruikleen van de Nuon. Deze zijn op basisschool De Rode Buut in Nijmegen geplaatst. Aan de basisschool is gevraagd de zonnecellen en de geplaatste display een plek te geven in de educatie over klimaat en energie. In 2007 is de kantoororganisatie volledig klimaatneutraal gemaakt. De nadruk ligt op het verlagen van het energieverbruik. In 2008 zijn de laatste enkelglas-ramen vervangen door dubbelglas. Er wordt dubbelzijdig gekopieerd en geprint op FSC-gecertificeerd papier. De koffie heeft zowel een milieu- als sociaal keurmerk. De overige ingekochte voedingsmiddelen zijn biologisch. Ook bij symposia, workshops en achterbanbijeenkomsten wordt gebruikgemaakt van biologische producten. De schoonmaak gebruikt uitsluitend biologisch afbreekbare zeep en microvezeldoekjes. Het pensioenfonds AVERO is gevraagd de opgebouwde pensioengelden duurzaam te beleggen. De reserves van de GMF zijn op een spaarrekening van de ASN geplaatst.

Procedures De GMF heeft in 2009, twee procedures aangespannen bij de Rechtbank en bij de Raad van State, nl. tegen de revisievergunning van Parenco vanwege een vergroting van de NOx depositie op het Natura 2000-gebied Veluwe en tegen de milieuvergunning van de kartbaan Eefde vanwege veel geluidsoverlast voor omwonenden en voor de Gorsselse heide. Deze procedures worden betaald uit de Postcode Loterijgelden en de gelden van de terreinbeheerders.

Structurele samenwerkingsverbanden De GMF werkt nauw samen met de elf andere milieufederaties (in de stichting De Provinciale Milieufederaties) en met Stichting Natuur en Milieu. Op deze wijze wil ze er voor zorgen dat ze optimale invloed heeft op het beleid inzake natuur, milieu en landschap welke op mondiaal niveau, in Brussel, in Den Haag en in Gelderland zelf wordt vormgegeven.

Vragen- en klachtenprocedure Klachten en vragen zijn belangrijke signalen voor de GMF. Personen die contact opnemen zijn gemotiveerd om ons iets te laten weten en doen moeite door te schrijven of te bellen. De GMF kan met die informatie zaken verbeteren, inhoudelijke discussie aanscherpen of weet wat er intern is misgegaan. Het is van belang dat de GMF zorgvuldig omgaat met de klachten en vragen die haar bereiken. Klachten dienen altijd door GMF’ers zelf afgehandeld te worden. Bij vragen kan zo nodig worden doorverwezen Jaarverslag Gelderse Milieufederatie 2009

pagina 42

naar andere organisaties als de aanwezige kennis hiervoor niet binnen de GMF aanwezig is. Onzorgvuldige afhandeling kan flinke irritatie oproepen. Klachten in 2009 In 2009 zijn twee klachten bij de GMF binnengekomen. Eén t.a.v. baggerspecie/vervuilde grond. Deze is afgehandeld en het betreffende persbericht is aangepast volgens de wensen van de klager. En één over onze rol op het platteland. De klacht is netjes beantwoord met een brief van de directeur. Begin 2009 is een gedragscode opgesteld samen met andere natuur- en milieuorganisaties. Ook bij deze gedragscode zit een klachtenprocedure. Zie hieronder.

Gedragscode maatschappelijke organisaties op het gebied van natuur, milieu en duurzame ontwikkeling 1. Inleiding Deze Gedragscode is opgesteld en ondertekend door maatschappelijke organisaties die actief zijn op het gebied van natuur, milieu en duurzame ontwikkeling (voor de ondertekenaars zie onderaan de Gedragscode). De Gedragscode onderstreept onze gemeenschappelijke inzet om verantwoordelijk en transparant te handelen. Daarmee willen wij onze maatschappelijke positie markeren en belanghebbenden duidelijkheid geven over hoe wij ons in het maatschappelijke verkeer gedragen en uiting geven aan de publieke verantwoordingsplicht die wij voelen. 2. Wie we zijn Wij zijn onafhankelijke Nederlandse non-profit organisaties die nationaal en internationaal werken aan duurzame ontwikkeling, bescherming van natuur en landschap en de kwaliteit van het milieu. Wij zijn er trots op dat wij, gesteund door veel mensen, kunnen opkomen voor ecologische duurzaamheid. 3. Hoe wij werken Ons recht om te handelen baseren wij op de universeel erkende vrijheden van meningsuiting, vergadering en vereniging, op onze bijdrage aan democratische processen, en op de waarden die wij trachten te bevorderen. Ons bestaansrecht is ook een afgeleide van de kwaliteit van ons werk, en de erkenning en ondersteuning van mensen met wie en voor wie wij werken: leden, donateurs, het brede publiek, en gouvernementele en andere organisaties over de hele wereld. Met deze Gedragscode spreken wij uit dat wij werken binnen de principes van de democratische rechtsstaat met alle daarbij behorende rechten en plichten. Werken binnen de principes van de rechtsstaat betekent ook gebruik mogen en kunnen maken van de juridische mogelijkheden die de rechtsstaat biedt. Dat betekent onder andere dat wij, als wij dat noodzakelijk vinden, de rechter vragen een genomen besluit of handeling te toetsen. De zorg voor het leven in de meest brede zin van het woord is datgene wat onze organisaties motiveert en drijft. Onze belangrijkste instrumenten zijn: het agenderen door maatschappelijk debat en het aandragen van oplossingen. Wij vinden het noodzakelijk onze argumenten soms kracht bij te zetten met opvallende publieks- en/of media-acties. Daarbij zullen we vaak veel mensen betrekken. We werken in alle openheid en nemen altijd de volledige verantwoordelijkheid voor onze acties. Wij gebruiken geen geweld. Waarnodig agenderen wij onderwerpen en problemen op het gebied van duurzame ontwikkeling, bescherming van natuur en landschap en de kwaliteit van het milieu, die de overheid en anderen niet agenderen of niet oplossen. Wanneer wij de overheid en anderen aanspreken op hun verantwoordelijkheid doen wij dat in hun functie/rol en nooit als privé-persoon. Beschuldigingen kunnen wij staven met argumenten en feiten. Bronvermelding behoort tot de zorgvuldigheid waarmee wij opereren. Uitspraken van bronnen die anoniem wensen te blijven worden ter verificatie voorgelegd aan derden, die het beweerde kunnen bevestigen. 4. Transparantie Onze handtekening onder deze Gedragscode impliceert ook dat onze organisaties in alle opzichten 1 transparant willen zijn. Onze organisaties worden gefinancierd met privaat geld (leden, donateurs, Nationale Postcode Loterij, particuliere fondsen, sponsoring en giften). Daarnaast ontvangt een groot deel van onze organisaties ook nog publiek geld (subsidies). Over onze financiering zijn we open. Transparantie over onze financiën 1

De wil tot transparantie komt ook tot uitdrukking omdat een groot aantal en zeker de grotere organisaties die deze gedragscode ondertekenen, ook de Code Wijffels (Code Goed bestuur voor Goede Doelen) hanteren en het CBFKeur voor Goede Doelen of de Verklaring van geen bezwaar van het CBF hebben.


pagina 43

vinden we een essentieel kenmerk van en voor maatschappelijke organisaties. Dit houdt in dat we inzicht geven in van wie we geld ontvangen, maar ook waaraan we het geld uitgeven. 5. Het beheer van de Gedragscode De bij de Gedragscode aangesloten organisaties zullen de Gedragscode duidelijk zichtbaar vermelden op hun website en in hun jaarverslag. Ook bezien de aangesloten organisaties regelmatig of aanpassingen van de Gedragscode wenselijk en/of noodzakelijk zijn. Een voorstel tot aanpassing moet worden goedgekeurd door de vergadering van aangesloten organisaties. Voor het beheer van de Gedragscode voert Stichting Natuur en Milieu, daartoe gefaciliteerd, het secretariaat. De volgende taken zijn bij het secretariaat neergelegd: • de lijst met ondertekenende organisaties bijhouden; • het doel uitleggen aan potentiële ondertekenaars; • indien wenselijk bijeenkomsten van (potentiële) ondertekenaars organiseren; • voorstellen doen voor aanpassing Gedragscode als dat wenselijk wordt gevonden; • het secretariaat voeren van de toetsingscommissie (zie bij 6). 6. De klachtenprocedure Een klacht met betrekking tot de toepassing en naleving van deze Gedragscode wordt door de klager ingediend bij de organisatie waarover de klacht gaat. Deze organisatie behandelt de klacht volgens de eigen procedure. Als de klager vervolgens niet tevreden is met de afhandeling van de klacht door de betrokken organisatie, kan de klacht worden voorgelegd aan een onafhankelijke toetsingscommissie (zie de bijlage).


pagina 44

Bij GMF aangesloten ORGANISATIE Bewonersvereniging de Steenkamp en Omgeving Boomrijk Nijmegen, Werkgroep Consulentschap Natuur- en Milieueducatie (CNME) Oost-Achterhoek G.A. van der Lugt Stichting Gelders Overleg Milieukwartet Geldersch Landschap en Geldersche Kastelen, Stichting het Hengelsportvereniging (HSV) Deest IVN Apeldoorn IVN Arnhem IVN De Oude IJsselstreek e.o. IVN Ede IVN Eerbeek e.o. IVN Groenlo (Lichtenvoorde) Eibergen Neede IVN Lunteren/Barneveld IVN Maas en Waal IVN Nijkerk IVN Noord Midden Achterhoek IVN Oost Veluwezoom IVN Rijk van Nijmegen IVN Tiel IVN Zuidwest Veluwezoom IVN Zutphen/Warnsveld KNNV Epe-Heerde KNNV Nijmegen KNNV Noordwest Veluwe KNNV Oost-Achterhoek KNNV Vogelwerkgroep Wageningen Kom op voor een Duurzame Wijk, Stichting Koninklijke Nederlandse Jagers Vereniging (KNJV) Kringloopcentrum De Liemers Leefmilieu Nijmegen, Vereniging Milieu- & Natuurvereniging ’t Groentje Milieucentrum de Broeikas/Milieudefensie Nijmegen Milieudefensie Arnhem Milieudefensie Barneveld Milieudefensie Culemborg Milieudefensie Heumen Milieugroep Heerde Milieugroep Perspectief Elburg Milieugroep Westervoort Milieuraad Neede Milieurecht De Graafschap, Stichting Milieuvrienden Duiven Milieuwerkgroep Buren e.o. Milieuwerkgroep de Oude IJsselstreek, Stichting Milieuwerkgroep Giesbeek Milieuwerkgroep Midden Betuwe Milieuwerkgroep Tiel (Waardevol Tiel) Mooi Lochem, Stichting Mooi Wageningen Natuur en Milieu Aalten, Stichting Natuur- en Milieubescherming Putten, Stichting voor Natuur- en Milieuplatform Brummen, Stichting Natuur- en Milieuplatform Ermelo Jaarverslag Gelderse Milieufederatie 2009

PLAATS Voorthuizen Nijmegen Winterswijk Arnhem Eefde Arnhem Druten Ugchelen Arnhem Dinxperlo Ede Loenen Groenlo Barneveld Kerkdriel Nijkerk Borculo Dieren Nijmegen Tiel Oosterbeek Zutphen Emst Beek Ubbergen Harderwijk Zutphen Wageningen Arnhem Druten Zevenaar Nijmegen Wezep Nijmegen Arnhem Barneveld Culemborg Malden Heerde 't Harde Westervoort Neede Laren Duiven Zoelmond Doetinchem Giesbeek IJzendoorn Tiel Lochem Wageningen Aalten Putten Brummen Ermelo pagina 45

Natuur- en Milieuraad Zutphen-Warnsveld, Stichting Natuur- en Vogelwacht Culemborg Natuur- en Vogelwerkgroep Bemmel Natuurmonumenten Gelderland (districtscommissie) Natuurmuseum Nijmegen Natuurwacht Bommelerwaard, Vereniging NIVON afd. Apeldoorn NIVON afd. Arnhem Ons Waterkwartier, Wijkvereniging Platform Vlieghinder Teuge, Vereniging Stichting A7 Stichting Aktief Stichting Behoud Horssense Bos Stichting Behoud Natuurwaarden Enken (SBNE) Beekbergen Stichting Doca Stichting Hogenenk Stichting Milieuwerkgroepen Ede (SME) Stichting Natuur- en Cultuurbehoud Vierhouten Stichting Natuur- en Milieuzorg Noord-West Veluwe Stichting Natuurschoon Nunspeet (SNN) Stichting STA Stichting tot behoud van Natuurgebieden Stichting tot Behoud Veluwse Sprengen en Beken Stichting Tussen de Rivieren Stichting Uiterwaardenpark Maas Waal Merwede Stichting Weurt+ Tegengas, Vereniging Vereniging Bos en Kuil Vereniging Het Edelhert Vereniging Landschap en Milieu Hattem Vereniging Milieuzorg Epe Vereniging Natuur en Milieu Wijchen Vereniging tot Behoud van het Lingelandschap Vereniging Wildbeheer Veluwe Vijf Dorpen in 't Groen, Vereniging Vogelbeschermingswacht Noord Veluwe Vogelwerkgroep (VWG) Arnhem en omstreken Vogelwerkgroep (VWG) De IJsselstreek Vrienden van de Gorsselse Heide, Stichting Vrienden van de Heemtuin Malden, Vereniging Vrijwillig Landschapsbeheer Beuningen, Vereniging Wagenings Milieu Overleg, Stichting Werkgroep Leefklimaat Zevenaar, Stichting Werkgroep Milieubeheer Groesbeek Werkgroep Milieubeheer Nijmegen, Stichting Werkgroep Milieubeheer Rhenen, Stichting Werkgroep Milieuzorg Apeldoorn (SWMA), Stichting


Zutphen Culemborg Elst Heveadorp Nijmegen Zaltbommel Apeldoorn Arnhem Nijmegen Terwolde Ellecom Doetinchem Horssen Beekbergen Arnhem Brummen Bennekom Vierhouten Nijkerk Nunspeet Nunspeet Tiel Vorchten Heerewaarden Sleeuwijk Weurt Joppe Molenhoek Apeldoorn Hattem Vaassen Wijchen Leerdam Hoevelaken Renkum Elburg Velp Deventer Capelle a/d IJssel Malden Weurt Wageningen Zevenaar Groesbeek Nijmegen Rhenen Apeldoorn

pagina 46

DE GELDERSE MILIEUFEDERATIE IN 2010 Sinds de zomer van 2008 ondervindt vrijwel de hele wereld de gevolgen van een financiële crisis, die in de loop van dat jaar steeds verder om zich heen greep. De publieke en politieke aandacht gaat nu vooral uit naar de bestrijding van de negatieve effecten van de crisis: het verslechterende economisch klimaat, de toenemende werkloosheid en de maatschappelijke onzekerheid over de bestendigheid van het financiële stelsel. Duurzaamheid, biodiversiteit en natuur- en landschapsbehoud schijnen een pas op de plaats te moeten maken. Ten onrechte: want milieubeleid overstijgt de waan van dag, maand en jaar. Opvallend genoeg wordt tegelijkertijd veel, zo niet alle heil van de overheid verwacht. Marktwerking is niet langer het leidend beginsel, zelfs binnen de Europese Unie, die het vrije verkeer van mensen en goederen hoog in het vaandel voert. Tegen die achtergrond bieden de actuele ontwikkelingen grote kansen voor een versterking van het milieubesef. Investeringen in duurzame ontwikkeling zijn daarom onmisbaar. En milieutechnologische innovatie verdient ruim baan, evenals de besparing op primaire energie en grondstoffen. Bestuur, directie en staf van de GMF houden daarom vast aan de in 2007 en 2008 geformuleerde speerpunten. De kernthema’s hebben niets van hun betekenis verloren. Accenten worden verschoven en nieuwe projecten geëntameerd, maar de hoofdlijnen van strategie en beleid blijven overeind. Die hoofdlijnen, waaraan de GMF het merendeel van de beschikbare uren wil besteden zijn: • Het behoud en de versterking (zuinig op) van de Gelderse open ruimte en tegengaan verrommeling; • De verbetering en bescherming van de kwaliteit van natuur en landschap in Gelderland; • Het werken aan een klimaat en energie in een duurzaam Gelderland; • Participatie van de Gelderse achterban en geïnteresseerde burgers, door goede communicatie en gerichte ondersteuning. Op de ruimtelijke ordening ga ik wat dieper in, niet alleen omdat RO een actueel thema is en ongetwijfeld blijft, maar ook om aan te geven dat de letter O niet voor niets voor ‘ordening’ staat. Ordening houdt een zekere geleding in volgens aanvaarde beginselen van beheer en bestuur, van visie en planning. De liberalisering, die in het eerste decennium van de 21e eeuw in het politieke en bestuurlijke landschap van Nederland ingang heeft gevonden, heeft ook de Wet op de ruimtelijke ordening van karakter doen veranderen. De ruimtelijke ordening is bedoeld om de maatschappelijke processen op een verantwoorde wijze ruimte te bieden. Denk aan wonen, werken, recreatie en de daarvoor noodzakelijke verplaatsingen, tussen de werken woonomgeving, maar ook naar en van de onderwijsvoorzieningen met als fraaie Gelderse voorbeelden de campussen in Nijmegen en Wageningen. Omvang en ligging van bedrijfsterreinen bepalen evenzeer de aard van het woon-werk-verkeer als de uitbreiding en situering van nieuwe woonwijken bij steden en grotere dorpen. In de vorige eeuw was het provinciale streekplan het kader, waarin een zorgvuldige afweging gemaakt kon worden voor de diverse maatschappelijke functies. Dat streekplan is met de wijziging van de Wet op de ruimtelijke ordening van het politieke (en dus afwegings-) toneel verdwenen. Dat liberalisering - het geven van meer vrijheden aan bestuurders en impliciet aan de samenleving - op gespannen voet staat met het ordeningsbeginsel blijkt ook uit de te gemakkelijke wijze waarop met de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) wordt omgesprongen. Het in de Tweede Kamer geuite voornemen om geen gronden meer aan te kopen voor de versterking van de EHS is een teken aan de wand voor alle mensen (in Gelderland maar ook daarbuiten) die van oordeel blijven dat de ruimtelijke ordening geen vrijbrief mag worden voor ongebreidelde ontwikkelingen, die het mooie en groene Gelderland aantasten. Een ander teken aan de wand ontleen ik aan de toenemende discussies over de noodzaak van een stevig klimaatbeleid. In het zicht van Kopenhagen 2010 - de klimaatconferentie die een even pittig als positief vervolg zou moeten zijn op Kyoto 1996 - zijn critici van diverse pluimage in de pen geklommen om de noodzaak van CO2-reductie aan de kaak te stellen. In Nederland spande romanschrijver Leon de Winter de kroon met een betoog, waarmee aanzienlijk deskundiger persoonlijkheden snel korte metten konden maken. Maar het gegeven, dat de critici in de media ruim baan krijgen, zet toch heel wat mensen op het verkeerde been. Datzelfde geldt trouwens voor genuanceerder tegenkrachten, die slechts wijzen op het (te) massale karakter van de klimaatconferentie, de mondiale mobiliteit van lobbyisten, waarnemers en niet of nauwelijks bij de onderhandelingen betrokken personen. Ook de demonstraties van terecht bevlogen types kunnen een averechts gevolg hebben voor een doortimmerd en haalbaar klimaatbeleid. Een mondiaal verankerd klimaatbeleid klemt temeer nu als gevolg van de financiële crisis de aandacht voor het fysieke milieu dreigt te verslappen. In het Werkplan 2010 gebeurt dat niet. De GMF hoopt daarmee een bijdrage te leveren aan de verdere bewustmaking en begeleiding van de Gelderse burgers op de moeizame maar dankbare weg van de transitie naar een duurzamer samenleving. Ad Lansink Voorzitter Gelderse Milieufederatie Jaarverslag Gelderse Milieufederatie 2009

pagina 47


pagina 48

BALANS PER 31 DECEMBER 2009 in euro's ACTIVA €

31-12-2009 €

€

31-12-2008 €

Vaste activa Materiële vaste activa benodigd voor de bedrijfsvoering Verbouwing 10.055 Inventaris 14.110 _______

11.904 19.255 _______ 24.165

31.159

Vlottende activa Vorderingen Overige vorderingen

Liquide middelen

Totaal


173.769

158.374 173.769

158.374

279.828

242.752

__________

__________

477.762 =========

432.285 =========

pagina 49

PASSIVA

31-12-2009 € €

31-12-2008 € €

Eigen vermogen Besteedbaar vermogen Stichtingskapitaal Reserve vermogensversterking

45 326.609 __________

45 248.191 _________

326.654

248.236

24.165 __________

31.159 _________

Bestemmingsreserve Reserve financiering activa

350.819

279.395

Kortlopende schulden Crediteuren Vooruitontvangen subsidies Belastingen en premies sociale verzekeringen Reservering vakantiegeld Reservering vakantiedagen Overige schulden

Totaal


35.670 22.056 12.552 56.665 __________

25.336 13.690 36.036 20.042 13.595 44.191 _________ 126.943

152.890

__________

__________

477.762 =========

432.285 =========

pagina 50

STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2009 in euro's Begroting

€ Projecten subsidies Budgetsubsidie Provincie Gelderland Aandeel in acties van derden Baten uit eigen fondsenwerving

€

Uitvoeringskosten -/-

€

472.900

424.591

398.400 140.700 3.298

390.000 130.000 3.500

378.030 136.259 3.255

916.284

Projectkosten

2009 €

373.886

Totaal beschikbaar voor doelstelling

Rentebaten

2009 €

996.400

942.135

94.811

166.100

98.323

756.508

817.300

816.397

6.459

-/-

7.000

2008 €

-/-

8.716

Totaal besteed aan doelstelling

844.860

976.400

906.004

Overschot

71.424 ======

20.000 ======

36.131 ======

71.424 ======

n.v.t. ======

36.131 ======

Overschot is toegevoegd aan: - Reserve vermogensversterking


pagina 51

Meander 701 │ Postbus 60071 │ 6800 JB Arnhem

VERTROUWELIJK Stichting Gelderse Milieufederatie T.a.v. het bestuur Jansbuitensingel 14 6811 AB ARNHEM

ACCOUNTANTSVERKLARING Opdracht Wij hebben gecontroleerd of de in het jaarverslag opgenomen verkort financieel verslag van Stichting Gelderse Milieufederatie te Arnhem over 2009 op de juiste wijze is ontleend aan de door ons gecontroleerde jaarrekening 2009 van Stichting Gelderse Milieufederatie. Bij die jaarrekening hebben wij op 14 juli 2010 een goedkeurende accountantsverklaring verstrekt. Het bestuur van Stichting Gelderse Milieufederatie is verantwoordelijk voor het opstellen van het verkort financieel verslag in overeenstemming met de grondslagen zoals gehanteerd in de jaarrekening 2009 van Stichting Gelderse Milieufederatie. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake het verkort financieel verslag te verstrekken. Werkzaamheden Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig dienen wij onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat het verkort financieel verslag op de juiste wijze is ontleend aan de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel. Oordeel Naar ons oordeel is het verkort financieel verslag in alle van materieel belang zijnde aspecten op de juiste wijze ontleend aan de jaarrekening. Toelichting Wij vestigen er de aandacht op dat voor het inzicht dat vereist is voor een verantwoorde oordeelsvorming omtrent de financiële positie en de resultaten van de entiteit en voor een toereikend inzicht in de reikwijdte van onze controle het verkort financieel verslag dient te worden gelezen in samenhang met de volledige jaarrekening, waaraan deze is ontleend, alsmede met de door ons daarbij op 14 juli 2010 verstrekte goedkeurende accountantsverklaring. Deze toelichting doet geen afbreuk aan ons oordeel. Arnhem, 14 juli 2010 VWGNijhof registeraccountants b.v.

W. van der Rijt RA pagina 52

Jaarverslag 2009 Gelderse Milieufederatie

Recommend Documents