Limburgs milieu 1 Een uitgave van Stichting Milieufederatie Limburg - jaargang 24 - maar t /april 2010
STICHTING MILIEUFEDERATIE LIMBURG
Fossiele brandstoffen raken vroeg of laat uitgeput Postcode Loterij schenkt 2,25 miljoen euro aan DPM Klimaatstraatfeest Limburg in volle gang ENCI en het Plan van Transformatie Landbouw heeft veel baat bij gebruik Biochar Panelleden Groene Peiler zijn energiebewust Cramer laat fouten klimaatrapport IPCC onderzoeken Bevlogen natuurliefhebber Pierre Grooten met de VUT
C O L O F O N Limburgs Milieu is een uitgave van Stichting Milieufederatie Limburg Samen met de circa honderd bij haar aangesloten organisaties zet de Milieufederatie Limburg zich in voor natuur, een gezond leefmilieu en voor het realiseren van ecologische duurzaamheid in Limburg en de aangrenzende Euregio. Samenstelling en redactie: Monique Demarteau Aan dit nummer werkten mee: Sandra Akkermans, Gert-Jan van Elk, Har Geenen, Jan Kluskens, Wim Kuipers, Jacques Kimman, Sandi Macowiak, Math Mertens, Ester Wolters, Toine Wuts Vormgeving & drukwerk: SHD Grafimedia, Swalmen Abonnementen en adreswijzigingen: Limburgs Milieu verschijnt vier maal per jaar. Een jaarabonnement kost €12,50. Betaling geschiedt middels acceptgiro of automatische incasso. Natuuren milieuorganisaties die bij de Milieufederatie zijn aangesloten, ontvangen het tijdschrift gratis. Wil je een abonnement? Gebruik de abonneebon in dit tijdschrift of stuur een e-mail met daarin je naam en adresgegevens naar: a.malskat@ milieufederatielimburg.nl Redactionele bijdragen: Bijdragen kunnen alleen na overleg met de redactie worden ingediend. Auteurs zijn verantwoordelijk voor
De Nationale Postcode Loterij is medefinancier van
de inhoud van hun artikel. Plaatsing van een artikel
diverse projecten van de Milieufederatie Limburg.
hoeft niet te betekenen dat de vermelde meningen de visie van de redactie of van de Milieufederatie Limburg weerspiegelen.
Het uitgeven van Limburgs Milieu wordt mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van de Provincie Limburg.
Redactieadres: Stichting Milieufederatie Limburg Gevestigd in Het GroenHuis Godsweerderstraat 2 6041 GH ROERMOND T 0475 - 386 410
NIEUWSBRIEF
F 0475 - 386 459
De Limburgse Milieufederatie heeft ook een digitale nieuwsbrief. Deze nieuwsbrief
www.milieufederatielimburg.nl
[email protected] Limburgs Milieu is gedrukt op FSC-papier
CU-COC-809573
2 limburgs milieu
bevat het laatste nieuws over natuur en milieu in Limburg en wordt gemiddeld eenmaal per drie weken verstuurd. U kunt zich voor deze nieuwsbrief opgeven via: WWW.MILIEUFEDERATIELIMBURG.NL
Inhoud 4
Kort nieuws
5
Fossiele brandstoffen raken vroeg of laat uitgeput
10
Gezamenlijke aanpak fijnstof in Euregio Boek Zes Graden voor nieuwe abonnees
11
Postcode Loterij schenkt 2,25 miljoen euro aan DPM
12
Column Wim Kuipers: Biodiversiteit in de suikerbieten
13
Win een boek: Volksbeving
14
Bevlogen natuurliefhebber Pierre Grooten gaat met de VUT
15
Nieuwe Vuitton tas geïnspireerd op vuilniszak Kies eerlijke paaseieren voor je geld Statensingel in Maastricht wordt milieuzone
16
Maastricht en Venlo strijden om duurzame energiecentrale Provincie breidt OV-fietsverhuur uit
17
Goed bezochte informatieavond duurzame energie Stijging zeespiegel leidde koude periode in
18
Discussie IJzeren Rijn duurt voort
19
Ondergrondse CO2-opslag bij DSM weinig zinvol Kabinet spendeert 60 miljoen euro aan CO2-projecten
20
Klimaatstraatfeest Limburg in volle gang
22
Kort nieuws
23
Banken scoren onvoldoende op klimaatbeleid Belgische kroonprins wil zonnepanelen op paleisdak
24
Het GroenHuis
27
Huizenbezitter laat vaak isolatievoordeel liggen Subsidie voor energiebesparing eigen woningbezitters
28
Cramer laat fouten in klimaatrapport IPCC onderzoeken
29
Open brief Nederlandse onderzoekers over IPCC
31
ENCI en het Plan van Transformatie
34
Landbouw heeft veel baat bij gebruik biochar
36
Panelleden Groene Peiler zijn energiebewust
39
Site-seeing Stichting Milieufederatie Limburg 3
Kort nieuws
Bekendmakingen provincie voortaan alleen op
operationeel en zullen dus een steeds grotere hinderpaal worden bij het
internet
realiseren van Nederlandse en Europese klimaat- en duurzaamheids-
De provincie Limburg publiceert sinds 1 januari 2010 haar openbare
ambities”, aldus de oproep.
bekendmakingen alleen nog op de eigen website: www.limburg.nl. De advertenties in de verschillende edities van de Limburgse kranten zijn
Subsidie voor Solar Modules Limburg
daarmee vervallen. De provincie heeft gekozen voor elektronische
Gedeputeerde Staten van Limburg hebben een subsidie van 250.000
bekendmakingen omdat zij meent op die wijze de transparantie en
euro verleend aan Solar Modules Limburg BV. Dit bedrijf gaat op het
toegankelijkheid van haar informatie te vergroten. Alle provinciale
grensoverschrijdende bedrijventerrein Avantis in Heerlen een nieuwe
bekendmakingen zijn tevens te vinden op de website www.overheid.nl.
zonnecellenfabriek bouwen. Het gaat om een totale investering van 4,2 miljoen euro. Het bedrijf start in eerste instantie met de productie in
Volledige schadeloosstelling verplaatsingen
een bestaand pand op bedrijventerrein Dentgenbach in Kerkrade. Dat
boerenbedrijven
levert 25 banen op. Binnen drie jaar verkast het bedrijf naar Avantis en
De provincie Limburg gaat boeren die met hun bedrijf weg moeten uit
zal daar uitgroeien tot een bedrijf met naar verwachting 250 arbeids-
de zogeheten Ecologische Hoofd Structuur (EHS) volledig schadeloos
plaatsen. Avantis is bedoeld voor bedrijvigheid die zich richt op nieuwe
stellen. Daarmee hoopt de provincie dat meer boerenbedrijven
energie zoals de bouw van zonnepanelen. De fabriek van Solar Modules
verplaatst kunnen worden. Onder de volledige schadeloosstelling vallen
Limburg BV gaat 200.000 panelen per jaar produceren. Dat worden er
naast de grondprijs ook inkomstenderving, verhuiskosten en notariskos-
binnen enkele jaren drie keer zoveel.
ten. Alleen vergoeding voor grond is voor veel boeren onvoldoende stimulans om te verhuizen. Het gaat met name om akkerbouwbedrijven
Gebruik spaarlamp stijgt
en melkveehouderijen in Noord- en Midden-Limburg, die nu nog in de
Het aantal spaarlampen per huishouden is toegenomen van gemiddeld
Ecologische Hoofd Structuur liggen. De EHS is een aaneengesloten lint
drie in 2006 naar acht in 2009. Dat betekent dat ruim 20 procent van
van natuurgebieden.
de lampen die nu in huishoudens worden gebruikt, energiezuinig is. Dat meldde de taskforce verlichting van het ministerie van VROM. De
Meer klachten vliegverkeer in 2009
werkgroep stelt tevens dat het aanbod van spaar- en ledlampen in
Het aantal klachten over vliegverkeer boven Limburg is in één jaar tijd
winkels sterk is vergroot. Ongeveer 75 procent van de gemeenten en de
met 22 procent toegenomen. In 2009 kwamen er per dag gemiddeld
provincies werkt aan het energiezuinig maken van openbare verlichting.
107 klachten binnen. Dat meldt het Klachtenbureau Luchtverkeer op
De werkgroep heeft zich ten doel gesteld dat alle burgers, bedrijven en
Maastricht Aachen Airport. In totaal kwamen vorig jaar bijna 39.000
de overheid uiterlijk in 2011 energiezuinige lampen gebruiken.
klachten binnen van bijna 800 verschillende klagers. De klachten gingen veelal over geluidshinder, laagvliegende vliegtuigen, stank en afwijkende
Oude mobieltjes inleveren via de brievenbus
routes. Het Klachtenbureau meent dat de toename het gevolg is van de
TNT Post heeft samen met telecombedrijf T-Mobile een landelijk
stijging van het aantal vluchten. Ook was er de laatste maanden van
programma opgezet dat mobieltjes milieuvriendelijk recyclet. Oude
2009 veel oostenwind. Dat zorgt voor extra geluidsoverlast in Limburg.
mobieltjes kunnen verstuurd worden in een speciale antwoordenvelop. De opbrengst komt ten goede aan het Wereldvoedselprogramma van de
Meer windmolens in zee
Verenigde Naties en War Child, organisaties waarvoor TNT Post en
In 2009 zijn in Europa acht nieuwe offshore windmolenparken
T-Mobile zich al jaren inzetten. TNT en T-Mobile zijn niet de eersten die
gebouwd, vooral bij Denemarken en Engeland. De capaciteit is daarmee
een dergelijke actie op touw zetten. Ook diverse goede doelen worden
in een jaar tijd met 54 procent gestegen. In 2010 worden nog tien
gesteund door het opsturen van oude mobieltjes, zoals Stichting AAP,
nieuwe windmolenparken in zee gebouwd. Daar blijft het niet bij, want
WNF en Diergaarde Blijdorp. Op de Nederlandse markt bevinden zich
er is al toestemming verleend voor nog eens 52 offshore-parken. Ook in
naar schatting meer dan twintig miljoen ongebruikte toestellen. Die
het Nederlandse deel van de Noordzee zijn windmolenparken gepland.
toestellen kunnen veelal worden hergebruikt in ontwikkelingslanden.
‘Kolencentrales verdringen groene stroom’
Rectificatie
Het Regieorgaan Energie Transitie, een denktank die zich bezighoudt
In de vorige uitgave van Limburgs Milieu (nummer 4 - december/
met de toekomst van de Nederlandse energievoorziening, vreest dat
januari 2010) zijn door omstandigheden enkele eindredactionele
groene stroom in het gedrang komt door de bouw van nieuwe
wijzigingen in de tekst van het artikel ‘Het dilemma van de landbouw’
kolencentrales. In een oproep aan de Tweede Kamer wijst het orgaan
(auteur Leo Lamers) niet door de auteur gereviewed. Hierdoor zijn er
erop dat er niet alleen in Nederland plannen zijn voor nieuwe centrales
een paar onzorgvuldigheden in de tekst geslopen die wij middels deze
die gebruikmaken van fossiele brandstoffen, maar ook in de omrin-
rectificatie graag willen rechtzetten.
gende landen. Als die allemaal worden gerealiseerd, zal er een
- De veehouderij draagt niet door uitstoot van ammoniak bij aan
overcapaciteit op de elektriciteitsmarkt ontstaan die het niet aantrekkelijk maakt om te investeren in duurzame energie, vreest het Regieorgaan. ,,Nieuwe centrales blijven tot ver in de 21e eeuw 4 limburgs milieu
de productie van broeikasgassen. - Het doel van de EHS is niet om in 2018 de oppervlakte natuur in Nederland terug te brengen op het niveau van circa 1950.
Fossiele brandstoffen raken vroeg of laat uitgeput De wereldeconomie draait nog steeds vooral op fossiele brandstoffen. Die zorgen bij verbranding niet alleen voor het vrijkomen van voor mens en milieu schadelijke broeikasgassen, ze raken vroeg of laat ook uitgeput. Er zijn namelijk slechts op een aantal locaties commercieel winbare fossiele brandstofreserves aanwezig, zoals aardolie, aardgas, steenkool en bruinkool. Voor de mens zit er uiteindelijk niks anders op dan over te schakelen op andere, duurzame energiebronnen. Duurzame energie is simpelweg die energie
elektriciteitsproductie uit biomassa en
onele brandstof met pure plantaardige olie
waarover de mens in de praktijk voor
windenergie, de twee populairste duurzame
(PPO). Om te kunnen rijden op PPO moet
onbeperkte tijd kan beschikken en waarbij
energiebronnen in Nederland (bron: CBS).
een auto worden omgebouwd wat een
- tijdens het gebruik ervan - het leefmilieu
Het streven is dat in 2020 twintig procent
kostbare zaak is.
niet wordt benadeeld. De meest bekende
van alle opgewekte energie in Nederland
vorm van duurzame energie is windenergie.
duurzaam is. Welke vormen van duurzame
Voordelen
Al vele eeuwen geleden stonden er tal van
energie zijn er allemaal mogelijk? We zetten
- Biobrandstof draagt niet direct bij aan
windmolens in ons vlakke landje. Daarnaast
ze graag eens voor je op een rijtje.
broeikaseffect - Biomassa kan op grote schaal verbouwd
zijn er nog tal van andere duurzame
worden
energiebronnen beschikbaar zoals zonne-
Biomassa
energie, biomassa, getijden- en waterkracht-
De landbouw is de belangrijkste energiele-
Nadelen
energie.
verancier van biobrandstoffen. Biodiesel
- Verbouwing van gewassen voor biobrand-
(brandstof voor dieselmotoren) wordt onder
stof gaat ten koste van de voedselvoorzie-
In 2009 is de productie van duurzame
meer gewonnen uit koolzaadolie, sojaolie,
ning en leidt tot schade aan de natuur
elektriciteit gestegen tot 9 procent van het
palmolie en zonnebloemolie. Bio-ethanol
- Grote afhankelijkheid van landbouwgron-
binnenlandse elektriciteitsverbruik. De
(brandstof voor benzine-auto’s) wordt
productie van duurzame elektriciteit was in
gewonnen uit graan, suikerbieten en
2008 7,5 procent en in 2007 nog 6 procent
suikerriet. Biodiesel of -benzine die
van het elektriciteitsverbruik. De stijging
verkrijgbaar is bij tankstations is in de
komt vooral door een toename van de
meeste gevallen een mengsel van conventi-
den buiten Europa - Bemesting van de gewassen draagt bij aan broeikaseffect - Er is energie nodig voor transport en verwerking van biomassa
Stichting Milieufederatie Limburg 5
Windenergie Wind is een schone en onuitputtelijke energiebron. Door het open en vlakke landschap is Nederland uitermate geschikt voor het opwekken van windenergie.
storend kan zijn voor omwonenden - Windturbines worden vaak gezien als landschapsvervuiling - Vogels kunnen slachtoffer worden van de draaiende rotorbladen
Momenteel is dertig procent van de groene stroom die in Nederland wordt geleverd
Zonne-energie
afkomstig van windenergie. Nederland heeft
Zonne-energie is de verzamelnaam voor een
circa 2.000 windturbines (op land en in zee)
aantal verschillende technieken om de
met een gezamenlijk vermogen van circa
energie in zonlicht om te zetten. Bij passieve
2.225 megaWatt.
zonne-energie wordt optimaal gebruik gemaakt van binnentredend zonlicht voor
De elektriciteitsopbrengst hangt natuurlijk
verwarming en verlichting van gebouwen.
af van de hoeveelheid wind. Vanaf
Actieve (of thermische) zonne-energie is
windkracht 2 begint een windturbine te
zonlicht dat wordt omgezet in warmte,
draaien, bij windkracht 6 levert de turbine
bijvoorbeeld via een zonneboiler. Daarnaast
onder meer gebruikt voor lichtboeien op
het maximale vermogen. Ook de hoogte van
zijn er nog zonnepanelen waarmee zonlicht
zee, verlichting van afgelegen paden of
de windturbine en de diameter van de
wordt omgezet in elektriciteit via zonnecel-
informatieborden langs snelwegen.
rotorbladen speelt een belangrijke rol. De
len. Dankzij een accu kan overdag verza-
huidige windturbines worden dan ook
melde zonnestroom ook ’s avonds en ’s
Voordelen
steeds groter.
nachts gebruikt worden. Een netgekoppeld
- Zonne-energie is schoon en stil
systeem heeft altijd een omvormer om de
- De bron is onuitputtelijk
Voordelen
gelijkspanning om te zetten in 230 volt
Nadelen
- Windenergie is schoon en onuitputtelijk
wisselspanning die direct te gebruiken is
- De technieken zijn (nu nog) relatief
Nadelen
voor de elektrische apparaten in huis.
- Windenergie is niet altijd beschikbaar (bij
Zonnepaneelsystemen leveren elektriciteit
windstilte of storm) - Windturbines produceren geluid wat soms
op plaatsen waar geen aansluiting is op het
kostbaar - Zonnepanelen op een dak worden soms als storend ervaren
openbare net. Ze worden in Nederland Waterkrachtenergie Waterkrachtenergie wordt opgewekt met Sandra Akkermans,
behulp van stromend of vallend water. In
beleidsmedewerker SML
bergachtige streken, zoals in Noorwegen en
De Milieufederatie Limburg is van mening dat
Spanje, maken waterkrachtcentrales gebruik
je niet moet wedden op één paard. Om de
van vallend water. Om verzekerd te zijn van
rijksdoelen, twintig procent duurzame energie
voldoende aanvoer van water, worden
in 2020 te halen, moet je zowel investeren in
stuwmeren aangelegd. Deze waterkracht-
zon en wind als in biomassa. We hebben niet
centrales hebben vaak een groot elektrisch
de ‘luxe’ een keuze te maken voor het één of
vermogen. In het vlakke Nederland speelt
het ander. Op dit moment is toepassing van
energie uit waterkracht nauwelijks een rol.
windenergie kosteneffectiever dan zonne-
Nederland heeft vijf waterkrachtcentrales
energie en daarom pleiten wij niet alleen voor
die samen slechts 1 procent van de totale
zonne-energie maar ook voor windenergie,
groene stroom leveren. De Nederlandse
zelfs in Limburg! We zitten in een transitiepro-
centrales halen hun energie uit de enorme
ces en voor de langere termijn zien we grote
watermassa’s die in relatief korte tijd door
mogelijkheden voor zonne-energie. De ideeën
rivieren stromen.
en toepassingsmogelijkheden voor zonne-energie zoals gepresenteerd door Jacques Kimman, lector nieuwe energie op de Hogeschool Zuyd, zijn heel inspirerend.
Voordelen
Windturbines passen wat ons betreft in de overgangsperiode naar een samenleving die
- De bron is onuitputtelijk
helemaal onafhankelijk van fossiele brandstoffen kan functioneren. Wanneer de huidige
- Het is schone energie
windturbines over 15 à 20 jaar zijn afgeschreven en de zonne-energietechnieken grootschalig
Nadelen
en kosteneffectief worden toegepast, kunnen de windturbines worden afgebroken en
- Stuwdammen in berggebieden kunnen
verwijderd worden uit het landschap. 6 limburgs milieu
plaatselijke ecosystemen aantasten
- Ontgonnen aardwarmte moet ter plekke gebruikt worden om warmteverlies te voorkomen Getijde-energie Getijden kunnen worden gebruikt om energie op te wekken. Al in de Middeleeuwen werd de stroom van eb en vloed gebruikt om molens aan te drijven. Tegenwoordig is de techniek geavanceerd, maar kan ze alleen op kleine schaal toegepast worden. In een getijde-energiecentrale stroomt het water bij eb en vloed af en aan door de sluizen van een dam en drijft daardoor - Zonder speciale watertrappen vindt er hoge vissterfte plaats Geothermische energie
waterturbines aan. In Nederland wordt de techniek nog niet toegepast, maar er zijn
Jacques Kimman, lector nieuwe
wel plannen om een getijdecentrale te
energie Hogeschool Zuyd
bouwen (Zeeland).
Bij veel energiebronnen zijn de voor- en
Geothermische energie (ook wel aardwarm-
nadelen sterk afhankelijk van hoe wij als
te genoemd) is energie die wordt onttrokken
Voordelen
maatschappij het gebruik ervan organiseren.
aan de aardkost. De buitenste zes kilometer
- Getijde-energie is schoon en onuitputtelijk
Als bijvoorbeeld bij bio-energie de ketens
van de aardkorst bevat thermische energie
Nadelen
niet volgens de duurzaamheidcriteria
die overeenkomt met 50.000 keer de energie
- De techniek is slechts op weinig plaatsen
worden geregisseerd, vallen alle voordelen
van alle olie- en gasvoorraden in de wereld.
toepasbaar (namelijk alleen rendabel bij
in het niet. Bovendien is bio-energie qua
Hoe dichter in de buurt van het middelpunt
een relatief groot getijdeverschil)
aardoppervlakgebruik zeer inefficient (35x
van de aarde, hoe hoger de temperatuur. In
- Getijde-energiecentrales zijn duur
sommige gebieden (bijvoorbeeld in Italië en
minder dan fotovoltaïsche zonne-energie en 6x minder dan windenergie!). Wat betreft
IJsland) is de temperatuur al op geringe
Zoals gezegd is de meeste energie die we
kernenergie: de uranium-voorraden zijn
diepte hoog zodat er direct stoom aan de
met zijn allen verbruiken afkomstig uit
binnen honderd jaar uitgeput en het duurt
aarde kan worden onttrokken. Reservoirs
fossiele bronnen zoals aardgas, aardolie en
minstens twintig jaar om één kerncentrale
van heet water en stoom onder de
steenkool. Deze brandstoffen zullen echter
te bouwen. Het fluctueren van wind- en
oppervlakte van de aarde kunnen worden
ooit opraken. Ook dragen ze bij aan klimaat-
zonne-energie is geen nadeel, als we zorgen
aangeboord via de erboven liggende
veranderingen. Het is daarom van groot
voor goede opslagsystemen en ‘regelkamers’.
steenlagen. Met behulp van een stoomtur-
belang dat we op termijn omschakelen naar
Het benutten van thermische zonne-energie
bine en een generator wordt vervolgens
duurzamere energiebronnen.
wordt veel te weinig ingezet bij het
elektriciteit opgewekt.
ontwerpen van nieuwbouwwijken. Voor par-
In Nederland is de temperatuur op die
Aardgas
ticulieren zouden dit soort systemen veel
diepte te laag voor elektriciteitsproductie,
Momenteel wint Nederland zelf aardgas
toegankelijker moeten zijn.
maar de warmte kan wel gebruikt worden
(Noordzee en Slochteren). Dit gas wordt met
In het kader van de optimalisatie van de
voor verwarming van gebouwen of kassen.
name gebruikt voor verwarming, industriële
transitie naar een duurzame energievoorzie-
In ons land wordt geothermische energie
processen en opwekking van elektriciteit.
ning is het belangrijk rekening te houden
nauwelijks gebruikt. In delen van de VS,
In het verleden is aardgas vaak als een
met exergie-principes, d.w.z. laagwaardige
IJsland en Italië is het echter een belangrijke
afvalproduct beschouwd van oliewinning en
energie inzetten voor laagwaardige
alternatieve energiebron.
eenvoudigweg ‘afgefakkeld’. Ook nu gebeurt
toepassingen (zoals verwarming) en
dit nog wel eens als gas erg ver van de
hoogwaardige energie inzetten voor
Voordelen
bewoonde wereld aangetroffen wordt en
hoogwaardige toepassingen (beweging). Op
- Aardwarmte is schoon
het transport naar de consument te veel
die manier bekeken is van gas elektriciteit
- Het is een onuitputtelijke energiebron
problemen oplevert. Dit is jammer, want van
maken niet erg handig en rijden we het
Nadelen
alle fossiele brandstoffen is aardgas de
liefst elektrisch. Bovendien is alle olie hard
- Veel aardwarmte zit te diep, waardoor
schoonste energiebron. Affakkelen is echter
nodig voor het maken van polymeren
winning economisch onrendabel is
wel beter dan het methaan simpelweg laten
producten. Stichting Milieufederatie Limburg 7
ontsnappen naar de atmosfeer omdat de
van aardolie draagt echter sterk bij aan de
bijdrage aan het broeikaseffect van
klimaatverandering en aan verzuring. De
methaan ongeveer 21 maal hoger is dan die
verwachting is dat binnen nu en 40 jaar de
van kooldioxide.
voorraad is opgebruikt waardoor er mogelijk tekorten ontstaan. Voor bijna alle aardolie is
Voordelen
Nederland aangewezen op import uit het
- Minder uitstoot van stoffen die bijdragen
buitenland. Dit maakt Nederland sterk
aan klimaatverandering en verzuring dan
afhankelijk van andere landen. Door
bij gebruik van steenkool of olie
schaarste kan de prijs van aardolie fluctue-
- Het is relatief goedkoop
ren. De oliecrisis in 1973 betrof een
- Nederland heeft eigen voorraden aardgas
wereldwijd - kunstmatig gecreëerd - tekort
en is wat dit betreft dus niet afhankelijk
aan aardolie. De crisis werd veroorzaakt
van andere landen voor de energievoor-
door een aantal politiek gerichte acties van
ziening
de Arabische olieproducerende landen,
Nadelen
gericht tegen het Westen. De Arabische
- Bij het gebruik van aardgas komen stoffen
landen verhoogden de olieprijs met 70% en
vrij die bijdragen aan de klimaatverande-
verminderden de olieproductie elke maand
ring en aan verzuring
met 5%, zodat de prijs per vat explosief
- De toegankelijke bronnen raken uitgeput, waardoor er tekorten kunnen ontstaan
steeg. De Verenigde Staten en West-Europese landen, waaronder Nederland, waren de voornaamste doelwitten van deze boycot.
Aardolie
De Nederlandse regering zag zich genood-
Nederland importeert olie uit onder meer
zaakt het olieverbruik te beperken door
Rusland en het Midden-Oosten en produ-
autoloze zondagen in te stellen. Slechts met
ceert zelf acht procent van de eigen
een speciale ontheffing (voor bijvoorbeeld
olie-behoefte. Aardolie wordt vooral
politieauto’s en ambulances) mocht men
gebruikt als brandstof en als grondstof voor
rijden. Het leverde spectaculaire beelden op
autoloze zondagen hadden echter niet het
de productie van kunststoffen. Het gebruik
van fietsers op lege autosnelwegen. De
gewenste effect. Om het rijverbod te omzeilen, ging men al op zaterdag rijden en keerde zondagavond laat terug. Het
Har Geenen, projectmanager E-ck
benzineverbruik bleef dus vrijwel gelijk.
Energie en Milieu Er is de laatste tijd nogal wat kritiek op de
Voordelen
rapporten van het internationale klimaatpanel
- De winning en het transport (pijpleidin-
IPCC. Vooral op het laatste rapport was op enkele punten terechte kritiek omdat er fouten in zaten. Deze fouten hadden echter betrek-
gen, olietankers) van olie zijn goedkoop en gemakkelijk - Het is een goedkope brandstof
king op een zeer beperkt deel ervan en doen
Nadelen
niets af aan de hoofdconclusie dat de
- Het gebruik van aardolie draagt sterk bij
temperatuur op aarde onverantwoord snel
aan klimaatverandering en verzuring
stijgt door toedoen van de mens. Om de risico’s
- De bron is eindig
op klimaatverandering te beperken en om
- De prijs van een vat aardolie kan sterk
minder afhankelijk te worden van andere landen is investeren in duurzame energie dringend noodzakelijk. Nederland heeft zich trouwens op Europese schaal vastgelegd op twintig procent duurzame energie in 2020. Om dit te halen hebben we de energie uit wind, zon, water en biomassa hard nodig. Het is dus niet
fluctueren - Grote afhankelijkheid van landen met aardolievoorraden (politiek machtsmiddel) - Ongelukken met transport kunnen milieurampen veroorzaken
een kwestie van ‘of-of’ maar van ‘en-en’. Om te versnellen is het van belang om goed te kijken naar landen als Duitsland, Spanje en Denemarken die inmiddels mijlenver voorliggen op
Steenkool
Nederland. Door van hen de geslaagde projecten en regelingen over te nemen, kunnen we hier
Nederland wint zelf geen steenkool meer.
de komende 10 jaar de broodnodige inhaalslag maken. Dit is goed voor meer duurzame
De Limburgse steenkoolmijnen zijn in de
energie, meer industriële innovatie en veel meer nieuwe werkgelegenheid.
jaren zeventig gesloten. Vanaf de 19e eeuw
8 limburgs milieu
Voordelen
PBL: Biobrandstof niet altijd
- Het is een goedkope brandstof
schoner dan benzine
- Steenkool is (voorlopig) nog voldoende
Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) heeft in februari jongstleden in een rapport
voorradig Nadelen
aangegeven dat de momenteel verkrijgbare
- Door het gebruik van steenkool komen
biobrandstof niet altijd schoner is dan
emissies vrij die sterk bijdragen aan de
benzine. ,,Het gebruik van biobrandstoffen
klimaatverandering en aan verzuring
kan weliswaar leiden tot een lagere uitstoot
- Die uitstoot is ruim tweemaal zo hoog als
van broeikasgassen, maar soms ook tot een
bij het gebruik van aardgas voor de
uitstoot die twee keer zo hoog is”, aldus het
elektriciteitsvoorziening
rapport. Het PBL is het nationale instituut voor strategische beleidsanalyse op het
Kernenergie
gebied van milieu, natuur en ruimte.
Kernenergie wordt opgewekt door splijting
Biobrandstof wordt maakt van plantaardige
van atoomkernen van uranium, een delfstof
en dierlijke materialen. Het wordt gezien als
die veel voorkomt in Australië, Canada,
duurzaam alternatief voor fossiele brand-
Verenigde Staten en Zuid-Afrika. De
stoffen zoals aardolie en aardgas.
kernsplijting zorgt voor verwarming van water waarmee stoomturbines worden aangedreven, net als in een klassieke stoomcentrale. Deze turbines leveren vervolgens stroom. Hoewel kernenergie geen bijdrage levert aan het versterkte broeikaseffect is het een omstreden vorm van duurzame energie. Bij het uiteenvallen van de atomen van uranium ontstaat verschenen er grootschalige steenkolen- en
namelijk radioactief afval dat schadelijk is
bruinkolenmijnen in Limburg. Deze mijnen
voor de gezondheid van mens en dier én
waren deels in particulier bezit en deels
voor het milieu. Het veilig opslaan van dit
eigendom van de Staat. Voor de exploitatie
radioactieve afval is een groot probleem.
Mensenrechtenorganisaties:
van de steenkoolmijnen richtte de Staat het
Nederland heeft één kerncentrale in
Biobrandstof leidt tot hogere
bedrijf Staatsmijnen in Limburg op (later
Borssele (Zeeland).
voedselprijzen
DSM). Tot circa 1960 was er grote vraag
Het aantal mensen met honger zal met 600
naar steenkool en groeide de mijnstreek uit
Voordelen
miljoen toenemen als de EU-doelstellingen
tot een van de welvarendste gebieden van
- Hoge energie-opbrengst met behulp van
voor het gebruik van biobrandstoffen
Nederland. Tijdens de periode van wederop-
worden behaald. Hulporganisatie ActionAid
weinig grondstoffen
bouw na de Tweede Wereldoorlog produ-
- Geen CO2-uitstoot
wil daarom dat het gebruik van biobrand-
ceerden de mijnen op topcapaciteit om aan
Nadelen
stof niet langer gepromoot wordt.
de binnenlandse vraag te kunnen voldoen.
- De veilige opslag van radio-actief afval is
Tweederde van de benodigde biobrandstof
Na 1960 daalde de vraag naar kolen, onder meer doordat stoommachines en stoomtrei-
wordt geïmporteerd uit ontwikkelingslan-
een groot probleem - Bij ongeluk in of terroristische aanslag op
den. Als in deze landen grotere landbouw-
nen steeds vaker werden vervangen door
een kerncentrale kan radioactieve straling
gebieden beschikbaar moeten komen voor
motoren op elektriciteit, olie en aardgas. Dit
vrijkomen wat grote gezondheidsrisico’s
de biobrandstofindustrie hebben grote
- en de relatief hoge arbeidskosten in
oplevert, zoals in Tsjernobyl (Rusland) in
groepen mensen minder gemakkelijk
Nederland - zorgde voor het einde van de
1986
toegang tot voedsel. Hierdoor zullen de
mijnbouw. De laatste mijn werd in 1974
- Afhankelijkheid delfstofwinning uranium
gesloten. DSM ging door in de petrochemie
voedselprijzen ongelooflijk hard stijgen met liefst 76 procent. De armste mensen kunnen
en werd geprivatiseerd. Sindsdien impor-
Monique Demarteau
teert Nederland steenkool uit onder meer
Milieufederatie Limburg
zich uiteindelijk geen voedsel meer veroorloven. Ook Oxfam Novib maakt zich
Australië en Zuid-Afrika want steenkool
zorgen om de grote schaal waarop de
wordt nog steeds gebruikt voor de
biobrandstoffenproductie hoogstwaar-
elektriciteitsproductie.
schijnlijk zal gaan plaatsvinden. Stichting Milieufederatie Limburg 9
Gezamenlijke aanpak fijnstof in Euregio De Provincie Limburg is samen met een aantal binnen- en buitenlandse partners gestart met het opzetten van een informatiesysteem voor fijnstof. Dit project dat drie jaar zal duren, is er op gericht een gelijke aanpak te creëren voor de grensoverschrijdende fijnstofproblematiek. Doel is het verbeteren van de samenwerking en uitwisseling van meetgegevens en -procedures tussen de betrokken instanties. Dit zal er uiteindelijk voor zorgen dat luchtkwaliteitplannen en beleidsmaatregelen beter op elkaar afgestemd worden. Fijnstof is in Limburg één van de belang-
alleen effect op de gezondheid van de Lim-
door Nederland, België en Duitsland. Het
rijkste bronnen voor het ontstaan en
burgers, maar ook op de ontwikkeling van
project voorziet in die afstemming. Er zal
verslechteren van veel aandoeningen aan de
nieuwe infrastructurele projecten.
een mobiel referentielaboratorium worden
luchtwegen en aan het hart- en vaatstelsel.
ingericht. Dit mobiele laboratorium zal in de
Het verlies aan gezonde levensjaren door
Tijdens een eerder project is gebleken dat
drie landen op geselecteerde locaties wor-
ziekte of vroegtijdige sterfte in de Euregio
de meetmethoden in de Euregio verschil-
den ingezet om de aanwezige apparatuur te
door fijnstof in 2010 wordt geschat op
len. Er zijn niet alleen verschillen in de wijze
vergelijken. Daardoor worden gelijkwaardige
30.000 jaren.
waarop fijnstof wordt gemeten door de
meetresultaten verkregen die verwerkt
diverse instanties, er zijn ook verschillen in
worden in kaarten die grensoverschrijdende
Belangrijke bronnen van fijnstof zijn
de interpretatie van de gemeten gegevens
fijnstofbelasting en locaties van de fijnstof-
verkeer, verwarmingsinstallaties en indus-
en in de toepassing ervan. De meetgegevens
bronnen nauwkeurig in beeld brengen. Op
trie. De Europese Unie heeft grenswaarden
zijn nodig voor het maken en evalueren van
die wijze kunnen doelgerichte maatregelen
vastgesteld, maar deze worden in de Euregio
beleidsmaatregelen en luchtkwaliteitplan-
genomen worden om de fijnstofproblema-
veelvuldig overschreden. Dit heeft niet
nen. Er is dus behoefte aan afstemming
tiek in de Euregio aan te pakken.
Een abonnement op het Limburgs Milieu? Dat kan! Graag zelfs, want met het abonnement steun je de Milieufederatie Limburg met haar doelstellingen. Samen met meer dan 100 bij haar aangesloten organisaties zet de Milieufederatie Limburg zich in voor natuur, een gezond leefmilieu en het realiseren van ecologische duurzaamheid in Limburg en de aangrenzende Euregio. Een jaarabonnement op Limburgs Milieu kost 12,50 euro. Je krijgt Limburgs Milieu dan ieder kwartaal thuisgestuurd. Als je een abonnement neemt vóór 1 juni 2010, ontvang je gratis een exemplaar van het boek Zes graden van Mark Lynas. Een interessant boek dat het verhaal vertelt over onze toekomst op een warmere planeet. Reden te meer om nú abonnee te worden op het leukste ‘groene’ tijdschrift in Limburg.
o Ja, ik neem een abonnement op het Limburgs Milieu voor 12,50 euro per jaar Naam
:
Adres:
:
Postcode
:
Woonplaats : Telefoon
:
E-mail
:
✁
Abonnementen kunnen elk gewenst moment ingaan en worden aangegaan tot wederopzegging. Deze bon in een ongefrankeerde envelop opsturen naar: Milieufederatie Limburg t.a.v. Annie Malskat Antwoordnummer 10053 6040 XT Roermond Handtekening:
1 0 limburgs milieu
Datum:
Postcode Loterij schenkt 2,25 miljoen euro aan DPM De Provinciale Milieufederaties hebben in februari van de Nationale Postcode Loterij een bedrag van 2,25 miljoen euro ontvangen. De cheque werd overhandigd tijdens het Goed Geld Gala 2010. Op dit bijzondere gala werd de verdeling van de opbrengsten voor goede doelen uit 2009 bekendgemaakt. In totaal verdeelde de Postcode Loterij 256 miljoen euro onder haar goede doelen - een groei van vijf procent ten opzichte van 2008. Nieuw bij de Postcode Loterij is het Droomfonds. Met het Droomfonds ondersteunt de loterij grote, innovatieve en potentieel impactvolle projecten voor mens en natuur. Het Zeeuwse Landschap is de eerste organisatie die ruim 6.250.000 euro ontvangt uit het Droomfonds van de Nationale Postcode Loterij. Directeur Marten Hemminga van het Zeeuwse Landschap ontving de bijdrage uit handen van Marieke van Schaik, managing director van de Nationale Postcode Loterij, tijdens het Goed Geld Gala 2010. ,,De Postcode Loterij biedt hiermee een geweldige mogelijkheid om samen met de landbouw en de visserij te werken aan een duurzame toekomst. Dit is een cadeau voor Zeeland en Nederland”, aldus Marten Hemminga. Naast het Droomproject geeft de loterij structureel steun aan tien
ontwikkelingslanden te helpen hun producten op een eerlijke en niet
nieuwe maatschappelijke organisaties, waarmee het totaal van vaste
schadelijke manier te produceren en de weg naar de fairtrade-markt te
begunstigden op vijfenzeventig komt. Verder ontvangen zes initiatie-
vinden.
ven een eenmalige financiering, krijgen twaalf projecten van bestaande begunstigden een extra bijdrage en wordt de steun aan acht - reeds
Ook heeft de Postcode Loterij geld gereserveerd voor de renovatie
aangesloten - organisaties verhoogd.
Zeehondencrèche Pieterburen. De bekende opvangplek van zieke
Foto’s: Roy Beusker
zeehonden is verouderd. Een groot renovatieproject realiseert nieuwe Opvallend is de aandacht voor eerlijke producten en eerlijke handel
binnen- en buitenbaden, een waterzuiveringsinstallatie en grotere
onder de tien nieuwe begunstigden. Zo ontvangt Stichting Fairfood de
quarantaineruimten. Met de eenmalige bijdrage van een miljoen euro
komende vijf jaar jaarlijks een half miljoen euro en krijgen FairTrade
kan de duurzame verbouwing beginnen en zijn de kosten van de
Original, Max Havelaar en de Landelijke Vereniging van Wereldwinkels
nieuwe waterzuiveringsinstallatie volledig gedekt.
gezamenlijk voor de komende vijf jaar een miljoen euro. Hiermee willen de organisaties een hogere afzet van fairtrade-producten in Nederland
De extra trekkingen van de loterij brachten in 2009 bijna 22 miljoen
realiseren. Solidaridad ontvangt een miljoen euro per jaar om boeren in
euro voor het goede doel op. Dit bedrag wordt toegekend aan twaalf concrete projecten van bestaande begunstigden. Zo ontvangen de Stichting DOEN en het Skanfonds geld voor het project ‘Samen online Nederland’, waarin jongeren - soms eenzame - ouderen in een verzorgingshuis leren omgaan met de computer. Het Liliane Fonds kan met de extra bijdrage van de loterij meer gehandicapte kinderen in Nicaragua ondersteunen. Het instituut ‘Los Pipitos’ kan structureel een Mobiele Brigade inzetten die gehandicapte kinderen in afgelegen gebieden van Nicaragua bereikt. De inleg van de Nationale Postcode Loterij groeide in 2009 met vijf procent naar 513 miljoen euro. De helft van dit bedrag, ruim 256 miljoen euro, gaat naar vijfenzeventig maatschappelijke organisaties op het gebied van mens en natuur. Daarmee heeft de Nationale Postcode Loterij bijna drie miljard euro uitgekeerd aan goede doelen sinds haar oprichting in 1989. Stichting Milieufederatie Limburg 11
Biodiversiteit in de suikerbieten
Foto: Fotobureau Kuit, Roermond
Column Wim Kuipers
De jaren tien zijn aangebroken. Het gaat weer een beetje
is voor kwetsbare kevertjes en planten (ammoniak, droger /
vooruit met de wereld, dacht ik zo. We beginnen dit decen-
natter), waarom proberen we dan niet of ze zich een paar kilo-
nium (beetje kakwoord - waarom hebben we niet zoiets als
meter verderop wel aan kunnen passen? De natuur is taaier dan
Jahrzehnt?) met het Jaar van de Biodiversiteit. Mooi woord! Zit
we denken. Maar zo’n ingreep schijnt voor sommige deskundi-
het woordje vers in: een gedicht! Of die andere betekenis van
gen een ernstige zonde. ‘Natuurvervalsing’, noemen ze dat. ‘We
vers: net van het land! Ik was dan ook vol verwachting bij het
mogen niet voor God spelen’. Ik begrijp dit niet helemaal…
aanbreken van dit bijzondere jaar. Meende zelfs: ‘een verade-
En de moraal van het verhaal? Nou, die heb ik niet. Daar is de
ming bij al dat politieke gezemel in Nederland’. Niet langer
kwestie te ingewikkeld voor. Ik constateer dat het de boeren
terugblikken op wat misschien anders had gemoeten…
steeds slechter gaat. Wat is hun oplossing? Nog meer productie
Ik begon enthousiast over dit onderwerp te lezen. Dat viel
op een hectare? Hier ligt het probleem, denk ik. En zien we dat
niet mee. Meer ideeën dan bewijzen. Voor de duidelijkheid: de
wel? Of doen we net zoals met Afghanistan? Als de afspraken
meeste verhalen gaan over het voorgoed verdwijnen van dieren
maar nagekomen worden, is het goed. Kissebissen over het
en planten. Minder biodiversiteit! Door onze eigen schuld! Nu
halen van doelstellingen. Het gaat echter niet zozeer om voor-
beweerde ergens iemand dat we van de dierenwereld een paar
schriften en verboden of om handhaving, maar om mogelijkhe-
honderdduizend soorten niet eens kennen. Zal wel zo zijn, maar
den. Mogelijkheden om te leven en te overleven, van natuur én
dat is niet bepaald een aansporing voor mensen om hun manier
boerenland. We spreken over landbouwgrond teruggeven aan
van leven te veranderen, ben ik bang. Als de meerderheid van
de natuur. Horen suikerbieten dan niet bij de natuur? Ga eens
de vaderlanders vindt dat we allang weg hadden moeten zijn
kijken wat er op akkers allemaal leeft en gedijt. Daar gebeurt
uit Uruzgan, dan zullen ze de bronsgroen gevlekte Keeshond
meer dan op palenakkers - zo noemde de betreurde Huub
wel belangrijker vinden dan een onbekende diersoort in een ver
Bemelmans de dennenbossen op zandgrond. Dieren maakt het
land. Maar de Zeggekorfslak?
weinig uit waar ze leven, als ze maar kúnnen leven en de kans
De politiek dient dit jaar nog dik honderd gebieden aan te
krijgen om te leven. Daarom moeten we naar meer kijken dan
wijzen waar al wat leeft extra beschermd wordt, de zogeheten
alleen maar naar regeltjes. Ik noem graag Luc Soete (hoogle-
Natura 2000-gebieden. Aangezien deze gebieden al bijna alle-
raar economie in Maastricht) die zich afvroeg of een adder op
maal bekend zijn, zal deze operatie wel doorgaan, demissionair
de Meinweg wel weet wat een trein is. Helaas kunnen we niet
kabinet of niet. Er zitten alleen nog wat haken en ogen aan.
met dieren praten, en met planten al helemaal niet. Dan past
Problemen die zich in een aanzienlijk deel van Limburg zullen
het ons af en toe te zwijgen.
voordoen - vrees ik. De gebieden die hier aangewezen (moeten) worden, liggen namelijk nogal verspreid. Van elkaar gescheiden door boerenland. En boeren worden vaak gezien als een soort roofdieren die bestreden moeten worden. Dat gebeurt vanuit helverlichte kantoren, door ambtenaren die ongetwijfeld voorschriften van tegenschriften kunnen onderscheiden. Ze weten precies wat niet mag… Maar weten ze wat mogelijk is? We hebben ons een heel jaar verlustigd aan Darwin en zijn evolutieleer. Werkt die nog? Passen dieren zich misschien heel snel aan? Hoe herstelt een gemaltraiteerde natuur zich? En mogen we planten en dieren naar een andere, betere omgeving verplaatsen? Waarom eventueel niet? Mensen verhuizen naar gebieden waar ze zich beter (denken te) voelen. De bijna uitgestorven korenwolf gedijt weer. Ik bedoel: als het in Natura-gebied X moeilijk geworden 1 2 limburgs milieu
Wim Kuipers
Win een boek: Volksbeving Op onze planeet wonen anno 2010 bijna zeven miljard mensen. In sommige landen is de helft van de bevolking jonger dan zestien jaar. Een miljard teenagers bereikt binnenkort de puberteit. Wat betekent dat voor de wereldbevolking? Volgt er een nieuwe bevolkingsexplosie? In het boek Volksbeving schetst auteur Fred Pearce een beeld van de mogelijke gevolgen. Nieuw is dat vrouwen wereldwijd bezig
gezin. Volksbeving leert dat het perspec-
zijn de ‘bevolkingsbom’ te demonteren.
tief is gekanteld.
Geleidelijk aan, en grotendeels uit vrije keuze, krijgen vrouwen minder kinderen,
Fred Pearce, de schrijver van Volksbeving,
liefst niet meer dan gemiddeld twee per
is wetenschapsjournalist. Hij schrijft onder meer voor de New Scientist en
Prijsvraag
grote Britse kranten zoals The Independant en The Guardian. In totaal schreef hij zestien boeken, waaronder De laatste
Geef het goede antwoord op de
generatie (Hoe de natuur wraak neemt
onderstaande vraag en maak kans op een
voor het broeikaseffect). In 2001 was hij
exemplaar van het boek Volksbeving. De
in het Verenigd Koninkrijk milieujourna-
Milieufederatie Limburg en Uitgeverij
list van het jaar.
Jan van Arkel verloten twee exemplaren onder de goede inzenders.
Pearce stipt in Volksbeving een breed
mijnen. Ook stelt hij de vraag: komt er
scala van onderwerpen aan: van Thomas
deze eeuw een Malthusiaanse milieu-
Thomas Malthus (1766 - 1834) was
Malthus en de eugenetica tot de
nachtmerrie, of kan de babyboom-
een Britse demograaf, econoom en
gedwongen geboortenbeperking. Hij laat
generatie de wereld groener, gelukkiger,
predikant. Hij werd beroemd doordat
zien hoe een jonge bevolking de motor
wijzer en zuiniger maken? Op sobere
hij wees op de potentiële gevaren van
kon worden van het Chinese economi-
en fascinerende wijze verlegt Pearce in
bevolkingsgroei. Hij publiceerde in
sche wonder en hoe de vergrijzing van
zijn boek de grenzen van het debat over
1798 een pamflet hierover. Wat is de
diezelfde bevolking dit weer zal onder-
overbevolking.
naam van dit pamflet? Auteur: Fred Pearce A. An Essay Concerning Human Understanding B. An Essay on the Principle of
Titel: Volksbeving Van babyboom naar bevolkingscrash
Population C. Leviathan D. Lof Der Zotheid Stuur het antwoord op deze vraag per briefkaart vóór 1 mei 2010 naar: Milieufederatie Limburg t.a.v. Limburgs Milieu
Uitgave: Uitgeverij Jan van Arkel Februari 2010 ISBN 978 90 6224 497 3 Paperback 320 pagina’s 14,95 euro
Godsweerderstraat 2 6041 GH Roermond of stuur een e-mail naar:
Bestellen: via www.hitte.nu Ook verkrijgbaar in de boekhandel
[email protected] o.v.v. Limburgs Milieu / Volksbeving Vermeld volledige naam en adresgegevens. De twee winnaars krijgen het boek automatisch thuisgestuurd. Stichting Milieufederatie Limburg 13
Bevlogen natuurliefhebber Pierre Grooten gaat met de VUT Pierre Grooten is een enthousiast verteller. Zeker als het gaat om de thema’s natuur en landschap, de beleidsterreinen waar hij zich in zijn loopbaan intensief mee bezig heeft gehouden. Op 2 maart jongstleden nam Grooten afscheid van zijn ‘veldwerkers’ en collega’s in het GroenHuis om te gaan genieten van zijn welverdiende VUT.
Als gebiedscoördinator Zuid-Limburg was hij bij het IKL intermediair voor vele bij het landschap in Zuid-Limburg betrokken partijen.
Opmerkelijk in zijn loopbaan is het feit dat Pierre Grooten (62) liefst
Een integrale landschapsvisie vindt hij een vereiste om het Zuid-
tweemaal werkzaam was bij de stichting Instandhouding Kleine
Limburgse landschap goed op de kaart te zetten. ,,Alle gemeenten
Landschapselementen (IKL), namelijk van 1982 tot 1993 en van
zouden een integraal Landschaps Ontwikkelings Plan, een zoge-
2002 tot 2010. Blijkbaar beviel hem het werk bij IKL zo goed dat hij
noemd LOP, moeten hebben, waarin zij hun visie beschrijven voor
er na een carrière-switch als ambtenaar bij de gemeente Voerendaal
het buitengebied. De gemeente Margraten bijvoorbeeld heeft zo’n
en als medewerker van de Milieufederatie Limburg, weer terug-
plan opgesteld. Het is dan wel belangrijk zo’n visie te koppelen aan
keerde. Het siert de loyaliteit van deze bevlogen natuurliefhebber,
een door de gemeenteraad vastgesteld meerjarig uitvoeringspro-
die al sinds zijn jeugd ‘geboeid is door het landschapsvirus’. Geboren
gramma. Net zoals een Kaderrichtlijn Water kan een landschaps-
en getogen op een boerderij in Klimmen, kreeg Grooten van huis uit
visie je handvatten bieden voor de groene gebiedsontwikkeling op
de liefde voor natuur en landschap mee. ,,Als kind was ik veel bui-
lange termijn. Het is jammer dat de gemeenten niet allemaal een
ten. Na school druk bezig met allerlei klusjes. Destijds was het een
ambtenaar in dienst hebben die zich speciaal richt op het groen
vanzelfsprekendheid dat je moest meewerken op de boerderij. Het
in het buitengebied. Dat zou een enorme kwaliteitsimpuls geven.
is dan ook als vanzelf een deel van mijn leven geworden.” Ook nu is
Niet alleen op het gebied van de economie, maar zeker ook vanuit
hij nog steeds graag buiten. Zijn boerderijtje in Klimmen ligt aan de
esthetisch oogpunt. De meerwaarde van de verbreding van de
rand van het dorp. Samen met zijn vrouw Lea houdt hij vier Mergel-
landbouwsector is niet alleen gunstig voor de bedrijven, maar biedt
landschapen en wat kippen op een kleine wei naast het woonhuis.
ook kansen voor het landschap. Een boerderij met een eigen fraaie hoogstambomengaard trekt meer aandacht dan een boerenbedrijf
In de korte tijd dat Grooten bij de Milieufederatie Limburg werkte
dat geen oog heeft voor zulke details. Zulke ontwikkelingen zouden
(van 1998 tot 2002), hield hij zich bezig met het secretariaat van de
hand-in-hand moeten gaan. Ze kunnen een economische trigger
Mergellandcorporatie, die als belangrijkste taak had om natuur en
vormen voor de landbouw in onze provincie. De productie is uiter-
landschap op een goede manier in te passen in het boerenbedrijf.
aard belangrijk, maar het besef dat er meer is dan productie begint
Eén van zijn dierbaarste projecten was ‘Bloemrijke Akkerranden’.
gelukkig steeds meer vorm te krijgen.”
De visie achter dit project was dat landbouwers niet alleen moeten produceren, maar ook moeten beseffen dat de presentatie van
De opvolger van Grooten, Léon Jongen, is in februari reeds aan de
hun boerenbedrijf een belangrijke succesfactor is. Beheer is daarbij
slag gegaan bij de stichting IKL. Grooten heeft er groot vertrouwen
het sleutelwoord volgens Grooten. ,,Een goed beheer van bermen
in dat hij zijn werk in goede handen heeft achtergelaten. Hij sluit
als overgangszone tussen wei en akker enerzijds en infrastructuur
niet uit dat hij in de toekomst nog op een of andere manier betrok-
anderzijds, is van onschatbare waarde. Hier kunnen gras en kruiden
ken zal zijn bij natuur- en landschapsontwikkeling in Zuid-Limburg.
groeien en bloeien. Het geeft net die broodnodige kwaliteitsimpuls
Maar eerst gaat hij genieten van zijn vrije dagen. ,,Er is genoeg
aan ons landschap. Het is van groot belang om dit in een goede
te doen in en rond onze woning. Ik ga eerst eens starten met het
samenwerking op te zetten met alle betrokken partijen. Ik heb het
achterstallige onderhoud, nieuwe heggen en fruitbomen planten,
dan over de LLTB, de overheid en organisaties als IVN, heemkunde-
de houtvoorraad gereed maken voor de kachel. Vervolgens laat ik
verenigingen en wildbeheereenheden.” Grooten heeft in dat proces
de kansen gewoon op me afkomen. Gegarandeerd doet zich straks
vooral geleerd goed te luisteren naar anderen. ,,Goed luisteren is
weer een mogelijkheid voor om me met natuur en landschap bezig
een eerste vereiste. Weten wat er speelt en wat er mogelijk is. Je
te houden. Wat dat betreft laat ik me verrassen.”
hoeft niet opnieuw het wiel uit te vinden, je moet het wiel alleen af en toe smeren.” 1 4 limburgs milieu
Monique Demarteau Milieufederatie Limburg
Nieuwe Vuitton tas geïnspireerd op vuilniszak De nieuwe glimmende Raindrop Besace tas van het luxe
met deze opvallend shabby maar peperdure damestas? Dat we meer
modehuis Louis Vuitton is wel heel gewaagd. De tas is
moeten recyclen? De ontwerper tekende een vuilniszak en gaf hem
namelijk geïnspireerd op de vuilniszak.
een leren handvat. Het resultaat is deze canvastas die in elk geval waterbestendig is. Voor de liefhebber: de tas is te bestellen in de
De Raindrop Besace tas deed afgelopen weken modeminnend
kleuren zachtgroen en donkerbruin en kost 1.430 euro. Nu maar
Nederland versteld staan. Want wat bedoelt ontwerper Marc Jacobs
hopen dat niemand hem per ongeluk buiten zet.
‘Kies eerlijke paaseieren voor je geld’ Steeds meer chocolade draagt tegenwoordig het Fair Trade keurmerk. Dat geldt uiteraard ook voor de paaseitjes die overal volop te koop zijn. Stichting Max Havelaar heeft haar keurmerk gezet op de choco-eitjes van Tony’s Chocolonely, Albert Heijn, Lidl en Kruidvat. ,,Het is voor het eerst dat er zo veel duurzame chocolade eitjes te koop zijn”, aldus een woordvoerder van Max Havelaar. ,,Vorig jaar waren alleen de eitjes van het verantwoorde chocolademerk Tony’s Chocolonely voorzien van ons keurmerk. Dit is een eerste grote stap. Wij streven ernaar dat straks alle paaseitjes duurzaam geproduceerd zijn.’’
Statensingel in Maastricht wordt milieuzone Met ingang van 1 maart is de Statensingel in Maastricht een milieuzone en daarmee verboden terrein voor ‘niet-schone’ vrachtwagens. Deze maatregel moet leiden tot een verbetering van de luchtkwaliteit op de Statensingel en diverse aanliggende wegen. De gemeente verwacht dat voertuigeigenaren, door de aanwezig-
naar schatting zo’n 750 ‘niet of minder schoon’ zijn. Wethouder
heid van de milieuzone, eerder geneigd zijn om schonere, nieuwe
Hazeu is verheugd over de milieuzone, die voortkomt uit een
voertuigen te gebruiken in Maastricht. Tot 1 maart reden er nog
akkoord tussen onder meer ondernemersverenigingen, Kamer van
dagelijks zo’n 1.500 vrachtwagen over de Statensingel waarvan er
Koophandel, Transport en Logistiek Nederland (TLN), GGD en de Milieufederatie Limburg. ,,Het geeft aan dat veel partijen de luchtkwaliteit een belangrijk thema vinden, waaraan ze zelf graag een bijdrage willen leveren”, aldus Hazeu. Tot 1 juni 2010 is er sprake van een gewenningssituatie. In die periode wordt nog niet gehandhaafd, maar wel actief gecommuniceerd over de nieuwe maatregelen naar het vrachtverkeer dat gebruik maakt van de Statensingel. Na die datum wordt er beboet door middel van automatische kentekenherkenning. Het invoeren van de milieuzone is een van de maatregelen om de luchtkwaliteit in Maastricht te verbeteren. De gemeente investeert daarnaast onder meer in een schoon wagenpark, tanken op aardgas en duurzame stedelijke distributie in samenwerking met Maastrichtse ondernemers en landelijke vervoersorganisaties. Op de Ambyerstraat en de Meerssenerweg geldt reeds een totaalverbod voor vrachtwagens. Stichting Milieufederatie Limburg 15
Maastricht en Venlo strijden om duurzame energiecentrale Gedeputeerde Bert Kersten heeft in januari de ontwerplannen in ontvangst genomen voor een nieuw te bouwen duurzame energiecentrale in Maastricht of Venlo. Sittard-Geleen trok zich op het laatste moment terug. De energiecentrale past in de plannen van de provincie om de CO 2 -uitstoot in Limburg te verminderen. Later dit jaar wordt bekend waar de centrale, die zo’n 20.000 huishoudens van energie gaat voorzien, komt te staan. De gemeente Sittard-Geleen is teleur-
Maastricht, dan heeft men gekozen voor
gesteld dat NedCar in Born niet langer
een stad die inspireert als het gaat om
kandidaat wil zijn voor de nieuw te bou-
duurzaamheid. Een stad die een geweldige
wen duurzame energiecentrale. Net als
locatie in handen heeft voor de winning
de bouwprojecten Klavertje 4 in Venlo en
van energie uit zon, wind, waterkracht en
Belvedère in Maastricht bood de autopro-
biomassa, namelijk de wijk Belvédère.”
ducent eerder een locatie aan om de centrale te bouwen. De automobielsector lijdt
De gemeente Maastricht trekt hard aan
echter erg onder de financiële crisis. ,,Het
het energiebeleid in de stad. In de Stads-
is dus niet verstandig om mee te doen aan
visie wordt duurzaamheid een speerpunt
een langdurig project als dit,’’ zo bevestig-
voor de toekomst genoemd. Een eerste
de een woordvoerder van autoproducent
uitwerking daarvan is de Energienota.
NedCar. ,,Er is te veel onzekerheid over de
Daarin is onder meer de doelstelling
toekomst van het bedrijf.’’
opgenomen dat de gemeente Maastricht in 2015 een klimaatneutrale gemeente-
Wethouder Hazeu overhandigde namens
lijke organisatie wil zijn en in 2030 een
de gemeente Maastricht het zogenoemde
klimaatneutrale gemeente.
bidbook voor de energiecentrale aan
Venlo nog in de race voor de vestiging
Het gebied Belvedère is een goed voor-
Kersten. Hierin beschrijft de gemeente
van de duurzame energiecentrale. In juni
beeld van duurzame gebiedsontwikke-
waarom de eerste duurzame energie-
wordt duidelijk welke stad de centrale
ling. Dat is zichtbaar door de projecten
centrale van Limburg in Maastricht zou
krijgt. Hazeu meent dat Maastricht grote
met restwarmtelevering en straks met de
moeten komen. Na het afhaken van
kans maakt de centrale binnen te slepen.
zonnepanelen op daken van ongeveer 450
Sittard-Geleen zijn alleen Maastricht en
,,Komt de duurzame energiecentrale naar
woningen.
Provincie breidt OV-fietsverhuur uit De Provincie Limburg gaat samen met de NS de verhuur van OV-fiets op onbemande locaties realiseren. Het aanbod in Limburg wordt daarmee aanzienlijk uitgebreid. Op dit moment is OV-fiets beschikbaar
Meerssen, Valkenburg, Landgraaf, Kerk-
rit (tot 20 uur). Een abonnement kost
op zes Limburgse intercity-stations
rade Centrum en Maastricht Randwijck.
9,50 euro per jaar en is af te sluiten via
met een bewaakte fietsenstalling. De
Iedereen met een OV-fietsabonnement
www.ov-fiets.nl.
provincie investeert nu in negen nieuwe
kan een fiets huren voor 2,85 euro per
onbemande locaties. Daar wordt de selfservice van OV-fiets ingevoerd via de zogenoemde OV-fietskluis. De investering is een van de maatregelen uit het ‘Fietsprogramma’ van de provincie die fietsgebruik en mobiliteit moeten stimuleren. De OV-fietskluizen worden dit jaar nog geplaatst op de stations in Horst-Sevenum, Venray, Reuver, Echt, 1 6 limburgs milieu
Goed bezochte informatieavond duurzame energie De Milieufederatie Limburg organiseerde op donderdag 4 maart een goed bezochte informatieavond met als thema duurzame energie. De achterban van de Milieufederatie toont steeds meer belangstelling voor de praktische vraagstukken omtrent met name zonne- en windenergie. Professor Jacques Kimman van het lectoraat nieuwe energie van de Hogeschool Zuyd hield een zeer boeiend betoog over de toepassingsmogelijkheden van zonne-energie. Het principe van de ‘vermeden kosten’ (zonnepanelen in plaats van dakpannen en stroomleverende ramen in plaats van gewone glasramen) moet volgens Kimman veel meer benut worden. De technologie is niet langer het probleem, wel de organisatie eromheen. Naast Kimman was ook Har Geenen van het bedrijf E-CK Energie aanwezig. Hij gaf een duidelijke uiteenzetting van alles wat met windenergie te maken heeft. Zo ging hij in zijn presentatie onder meer in op het Nederlandse beleid, de wet- en regelgeving, de Foto: Ester Wolters
terugverdientijden, de energieopbrengsten en de mogelijke hinder voor de omgeving. Gezien de steeds maar stijgende energieprijzen verwacht Geenen dat windenergie in de nabije toekomst concurrerend wordt met stroom uit fossiele bronnen. ,,De energie die het maken en plaatsen van een windturbine kost, wordt dan binnen een half jaar terugverdiend”, aldus Geenen.
Stijging zeespiegel leidde koude periode in Aan de extreem koude periode die zich 8.200 jaar geleden voordeed in Noordwest-Europa, ging een tijdvak van enkele honderden jaren vooraf waarin de zeespiegel bij Nederland met gemiddeld twee meter per eeuw steeg. Dat blijkt uit een onderzoek van Universiteit Utrecht, onderzoeksinstituut Deltares en TNO, waarvan de resultaten in maart zijn gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Geology. De snelle stijging van de zeespiegel zo’n 8.500 en 8.300 jaar
Dat scenario zou zich in theorie kunnen herhalen door het ver-
geleden werd veroorzaakt door het leeglopen van grote ijsmeren
sneld afsmelten van de Groenlandse ijskap, met opnieuw een zeer
in Noord-Amerika, doordat ijsdammen uit de voorgaande ijstijd
koude periode in Noordwest-Europa als gevolg. Of dit daadwer-
langzaamaan wegsmolten. Dat leidde niet alleen tot een over-
kelijk gaat gebeuren, kan volgens de wetenschappers aan de hand
stroming van grote delen van wat nu Nederland is, maar ook tot
van klimaatmodellen een stuk betrouwbaarder worden voorspeld
een verzoeting van de Atlantische Oceaan en het stilvallen van de
nu duidelijk is hoeveel water er destijds door het leegstromen van
Warme Golfstroom.
de ijsmeren terechtkwam in de noordelijke Atlantische Oceaan.
Stichting Milieufederatie Limburg 17
Discussie IJzeren Rijn duurt voort Continuing story Op het moment dat ik dit schrijf, is nog niet bekend of de Crisis- en Herstelwet door de Eerste Kamer behandelt wordt nu het kabinet gevallen is. De Tweede Kamer is druk bezig een lijst met controversiële gevallen op te stellen. Zaken waarover dit kabinet geen besluit meer hoeft te nemen. Naar alle waarschijnlijkheid komt het IJzeren Rijn-dossier op die lijst te staan. Je zou kunnen verwachten dat er na het verschijnen van het rapport van de Commissie van Onafhankelijke Deskundigen (COD) voorlopig geen besluit valt, maar zeker weten doe je dat nooit. De COD heeft in ieder geval geadviseerd om de besluitvorming ongeveer vijf jaar uit te stellen. Onlangs was ik op een congres dat werd
als de IJzeren Rijn moet mijns inziens hét
nog met dat recht uit dat verdrag uit 1839?
georganiseerd door de Haven van Antwer-
uitgangspunt zijn in de hele discussie over
Uiteraard zoekt België naar gemakkelijke
pen. Vervoerders en andere gebruikers van
de IJzeren Rijn. Diegenen die het dossier al
en goedkope oplossingen. Die verbinding
de Antwerpse haven gaven een toelich-
jaren volgen, weten dat ‘noodzaak’ nooit een
op de Betuwelijn krijgen ze vanzelf wel, als
ting op hun werkzaamheden binnen het
discussiepunt is geweest. Het ging altijd om
Rotterdam via Antwerpen inderdaad wordt
havengebied. Er kwam onder meer ter sprake
‘rechten’. Oude rechten uit een verdrag van
aangesloten op de eerder genoemde noord-
waar de knelpunten liggen. Dan ging het
1839! Maakt een recht van bijna 200 jaar
zuid corridor.
om het aantal plekken om brandstof te
geleden een product (IJzeren Rijn) anno 2010
tanken of om de juiste treinstellen achter
noodzakelijk?
de juiste locomotief geplaatst te krijgen. De
Als donderslag bij heldere hemel kwam er onlangs geheel onverwacht verzet tegen
IJzeren Rijn werd door een spreekster ‘een
Tijdens ditzelfde congres werd zijdelings ook
de IJzeren Rijn uit de Belgische Kempen. De
ommissie’ genoemd. De verklaring beperkte
bevestigd dat goederen die vanaf Antwerpen
burgemeesters van Grobbendonk, Herentals,
zich tot het feit dat het ‘toch wel handig
via het spoor worden vervoerd voornamelijk
Olen, Geel, Mol en Balen hebben ontdekt dat
was om een extra verbinding te hebben’.
richting het zuiden gaan over de corridor
de kosten van reactivering van de IJzeren
Andere sprekers koppelden de IJzeren Rijn
Antwerpen-Muijzen-Althus-Metz en Lyon.
Rijn en het aanbrengen van de voor mens en
aan de Montzenlijn. Dat is ook vrij logisch
Deze verbinding is economisch zo interes-
natuur beschermende maatregelen in Neder-
gezien het COD-onderzoeksrapport. Daarin
sant dat zelfs de Haven van Rotterdam een
land liefst 536 miljoen euro bedragen, terwijl
wordt duidelijk gesteld dat de IJzeren Rijn en
aansluiting hierop wil. Naar alle waarschijn-
men in België zulke maatregelen (over een
Montzenlijn elkaars vervanger zijn. Een echte
lijkheid zal België het volgende antwoorden:
veel groter traject) wil realiseren voor slechts
noodzaak om de IJzeren Rijn aan te leggen -
,,Beste Nederland, u mag een aansluiting op
40 miljoen euro. De burgemeesters uit Neer-
uitgedrukt in vervoersaantallen of ontbre-
de verbinding maken, maar dan moet u ons
pelt, Overpelt en Hamont/Achel hadden dit
kende treinpaden - werd niet genoemd.
het gebruik van het historische tracé van
al eerder ontdekt, maar vonden geen mede-
Door de kredietcrisis vindt er momenteel
de IJzeren Rijn toestaan”. Ik vraag me af of
standers in hun eis voor beter beschermende
minder aan- en uitvoer plaats vanuit de
een volwaardige aansluiting van havenstad
maatregelen. Het is nu de vraag hoe hard
Antwerpse haven. Dat heeft niks te maken
Antwerpen op de Betuwelijn - als belangrijke
zij hun eisen kunnen onderbouwen bij de
met de IJzeren Rijn, maar simpelweg omdat
verkeersader richting oosten en noorden -
Vlaamse, Waalse of Federale overheid. Ergens
er minder wordt aangevoerd. Consumenten
financieel, technisch en inhoudelijk niet een
moet er toch gehoor te vinden zijn?
en bedrijven houden blijkbaar de knip op de
veel beter en nuttiger alternatief is. Waar-
beurs. De noodzaak voor een treinverbinding
schijnlijk wel, maar ja….. wat moet je dan
Het is onduidelijk wat er zich momenteel allemaal achter de schermen afspeelt. Wil het demissionair kabinet Balkende IV op de valreep misschien nog een handreiking - in goed nabuurschap - maken naar België na de discussies over de Westerschelde, die ooit in een package deal met de IJzeren Rijn heeft gezeten? Hopelijk verklaart de Tweede Kamer de IJzeren Rijn ‘controversieel’, waardoor de besluitvorming voorlopig wordt uitgesteld. Toine Wuts Milieufederatie Limburg
1 8 limburgs milieu
‘Ondergrondse CO2-opslag bij DSM weinig zinvol’ De Milieufederatie Limburg en het Graetheidecomité zijn van mening dat ondergrondse CO 2 -opslag bij DSM in Geleen weinig zinvol is. De milieuorganisaties vinden dat de proef bij DSM te weinig informatie oplevert voor de grote plannen van het ministerie van VROM voor opslag van kooldioxide in de Eemshaven en Rijnmond. Ook menen ze dat de proef in een dichtbebouwd gebied met chemische industrie en woonwijken niet wenselijk is, omdat het risico op aardbevingen wordt vergroot en mogelijke gezondheids- en veiligheidsrisico’s nog niet zijn onderzocht. Tot die conclusies komen de milieuorganisaties na uitvoerige studie van de plannen van DSM. DSM en technisch bureau GTI willen in
weinig CO2 worden opgeslagen. Het
van de CO2-emissie zin heeft”. De beide
Geleen CO2 (afkomstig uit de ammoniakfabriek van DSM Agro) ondergronds
proefproject bij DSM kan jaarlijks zo’n
milieuorganisaties wijzen er verder op
0,2 miljoen ton CO2 verwerken. Vanaf
dat bij de inwoners van Geleen weinig
opslaan in gesteente- en steenkolenla-
2020 is het echter nodig om tussen
draagvlak bestaat voor de plannen.
gen. Dat is behalve zeer kostbaar ook erg
de 30 en 40 miljoen ton per jaar in de
ingewikkeld. Zo is er een extra risico door
bodem op te slaan. De milieubijdrage
De milieuorganisaties staan overigens
de aanwezigheid van breuken in de
van dit project is daardoor zo gering dat
niet afwijzend tegenover ondergrondse
ondergrond. Het kraken van gesteente om
we er beter van af kunnen zien. Zeker
CO2-opslag. Opslag in lege gasvelden is
ondergrondse opslag mogelijk te maken
als je het afzet tegen de kosten van het
volgens beide organisaties de meest voor
kan leiden tot extra aardverschuivingen
project en de mogelijke risico’s voor de
de hand liggende en veiligste methode.
en is daarom onaanvaardbaar. Ook zijn
inwoners,” aldus voorzitter Hub Slangen
,,Hoewel DSM geen onaanvaardbare
de risico’s voor de inwoners in het dicht-
van het Graetheidecomité. ,,Ook vindt
risico’s zal nemen, is in Geleen nog veel
bevolkte gebied (Lindenheuvel, Urmond)
de methode die DSM ontwikkelt voor de
geologisch onderzoek nodig, terwijl in
nog niet in kaart gebracht, zo stellen de
geplande CO2-opslag elders in Nederland weinig toepassing. Daardoor is het
een leeg gasveld alle kennis al aanwezig
nog maar de vraag of dit project binnen
aldus Slangen.
Milieufederatie en het Graetheidecomité. ,,Maar bovenal kan bij DSM slechts
is en zelfs de boorgaten al klaar zijn”,
het nationale programma ter verlaging
Kabinet spendeert 60 miljoen euro aan CO2-projecten Het kabinet trekt 60 miljoen euro uit voor programma’s die mikken op vermindering van de uitstoot van broeikasgassen. De ministerraad heeft hiertoe in januari besloten. Zo is er geld beschikbaar gesteld voor
stellingen gaan dan ook uitzoeken hoe
onderzoek naar emissiearm veevoer.
dierenvoeder zo kan worden aangepast
en CO2-afvang en -opslag. De financiële middelen komen uit het
Koeien stoten veel methaan uit, een
dat koeien minder methaan produceren.
Fonds Economische Structuurversterking,
broeikasgas dat ruim twintig keer zo
Verder wordt er onderzoek verricht naar
een potje dat wordt gevuld met aardgas-
schadelijk is als het bekendere kool-
industriële energiebesparing, het aanleg-
baten.
dioxide (CO2). Bedrijven en kennisin-
gen van intelligente elektriciteitsnetten Stichting Milieufederatie Limburg 19
Klimaatstraatfeest Limburg in volle gang Deelnemers aan het Klimaatstraatfeest maken kans op een supergezellig straatfeest op 29 mei 2010 of op één van de vele andere prijzen. De opdracht is simpel: bespaar zoveel mogelijk energie met je buren! Eind oktober 2008 startte het eerste Nationale Klimaatstraatfeest:
Energiebesparingstips!
de vrolijkste manier om buren te stimuleren om samen energie te
Er zijn heel veel verschillende manieren om energie te besparen. Van
besparen! Het tweede Klimaatstraatfeest is gestart in november
kleine aanpassingen in huis tot het isoleren van complete woonwij-
2009. De opdracht is simpel: bespaar zoveel mogelijk energie! Door
ken. Om je op weg te helpen, vind je hieronder een overzicht. Kijk
samen met je buren actie te ondernemen (bijvoorbeeld door dubbel
ook eens op de website www.samenopstoom.nl. Hier vind je nog
glas te plaatsen) kun je veel geld besparen en wordt zo’n grote
meer informatie over energiebesparingsmogelijkheden.
onderneming goedkoper en makkelijker. Samen energie besparen is namelijk niet alleen leuker maar ook voordeliger!
Isoleren Een woning verliest warmte via de ramen, de muren, het dak en via
Tot 31 maart 2010 konden deze buren klimaatpunten verdienen via
de vloer van de begane grond. Door je woning goed te isoleren,
inschrijving op de website www.klimaatstraatfeest.nl. De inschrij-
krijg je minder koude tocht en vergroot je het wooncomfort in huis.
ving is zojuist beëindigd en de organisatie zal binnenkort de
Door goed te isoleren kun je jaarlijks veel geld besparen. De kosten
prijswinnaars bekendmaken.
van de isolatie verdien je terug door een lagere energierekening
De 500 meest actieve straten krijgen op 29 mei 2010 een straatfeest
omdat je minder hoeft te stoken. Een gemiddeld huishouden kan
cadeau, met een feestpakket boordevol leuke verrassingen. Nu is
elk jaar honderden euro’s besparen op de energierekening. Een goed
een feest natuurlijk niet compleet zonder lekker eten en drinken.
startpunt is de Energielastenverlager, een gezamenlijk initiatief van
Dus krijgen deze straten naast het feestpakket ook een budget tot
Vereniging Eigen Huis, Woonbond en Milieu Centraal met als doel
500 euro - in de vorm van C1000-waardebonnen - om een
huishoudens te helpen om energie te besparen, waardoor hun
smakelijk feestje te kunnen bouwen. En de straat die de meeste
woonlasten binnen de perken blijven en waardoor het milieu een
energie heeft bespaard, krijgt het Superstraatfeest met een
handje wordt geholpen. Op www.energielastenverlager.nl kun je
fantastisch live optreden van een bekende Nederlandse artiest!
advies krijgen, specifiek bestemd voor jouw woning. Er zijn verschillende vormen van isolatie. Je kunt de zoldervloer, de
OPROEP
binnenzijde of juist de buitenzijde van het dak (laten) isoleren.
De Milieufederatie Limburg is in het kader van het Klimaat-
Dakisolatie levert een grote besparing op, zeker wanneer de zolder
straatfeest nog op zoek naar vijf klimaatambassadeurs én vijf
als leefruimte wordt gebruikt en dus wordt verwarmd. Als je handig
ambitieuze projecten. Wil je klimaatambassadeur worden? Heb je ervaring met het plaatsen van een zonneboiler, heb je net je huis geïsoleerd of weet je veel over energiebesparing in het algemeen? Vind je het leuk om deze informatie met anderen te delen? Meld je dan aan als klimaatambassadeur bij de Milieufederatie Limburg. Samen met de vijf klimaatambassadeurs wil de Milieufederatie in Limburg nog meer mensen enthousiast maken om energiebesparingen door te voeren voor een beter klimaat! Wil je een ambitieus klimaatproject realiseren? Ben je van plan met de hele straat zonnepanelen te installeren, spouwmuren te isoleren of bijvoorbeeld een deelauto te kopen, geef je idee door aan de Milieufederatie Limburg. De Milieufederatie ondersteunt je graag bij het uitvoeren van de plannen.
2 0 limburgs milieu
bent, kun je de binnenzijde van een schuin dak zelf isoleren. Deze
rijden op biogas en op elektriciteit behoort tot de mogelijkheden.
investering verdien je snel terug. Een plat dak en de buitenkant van
Bovendien kun je door een paar eenvoudige acties al zorgen dat je
schuine daken kunnen het beste door een professioneel bedrijf
in elk geval zo zuinig mogelijk rijdt.
worden geïsoleerd. Om te weten of dakisolatie voor jouw huis
Het is handig om een auto te hebben. Maar een auto is duur en
verstandig is, kun je advies op maat aanvragen op de website van
staat vaak stil. Door samen met buren of anderen een deelauto aan
Milieu Centraal. Je krijgt dan een schatting van de energiebesparing
te schaffen, kun je toch gebruik maken van een auto als je hem
die de isolatie oplevert en een schatting van de kosten van de
echt nodig hebt en gebruik je daarnaast de fiets en het openbaar
voorgestelde maatregelen.
vervoer. Gedeeld autogebruik kan ook veel geld besparen. Als je
Met het isoleren van je dak kun je per jaar een paar honderd
minder dan 15.000 kilometer per jaar rijdt, kan een gedeelde auto
kubieke meter gas besparen. Het gemiddelde jaarlijkse gasverbruik
goedkoper uitpakken dan een eigen auto. De kosten van een
voor de centrale verwarming bedraagt 1.200 m3. De mogelijke
deelauto hangen af van het type auto. Gemiddeld kost een nieuwe,
kostenbesparing per jaar varieert van 100 tot 480 euro.
kleine middenklasse auto de eerste tweeënhalf jaar 703 euro per maand. Door het delen van een auto spaar je de aanschaf, onder-
Kieren dichten
houdskosten en wegenbelasting van een auto uit. Het bespaart ook
Als je de kieren bij de ramen en deuren dichtmaakt, tocht het niet
veel energie. Bovendien zijn er minder parkeerplaatsen nodig.
meer in huis. Je voorkomt warmteverlies en hoeft de verwarming
Hierdoor is er meer ruimte voor groen en speelgelegenheid.
niet zo hoog te zetten. Met tochtstrips, tochtbanden, kitten en ander materiaal kun je kieren gemakkelijk en blijvend dichten. Het
Groene stroom
is wel belangrijk om je woning goed te ventileren en te luchten,
Zelfs als je jouw energieverbruik hebt teruggebracht door op allerlei
anders wordt het te vochtig in huis. De kieren onder de deuren in
manieren energie te besparen, zul je nog steeds bijdragen aan de
huis moet je niet dichten, deze dragen bij aan een goede luchtcircu-
uitstoot van broeikasgassen. Door je leven letterlijk te vergroenen
latie. Kijk op de site van Milieu Centraal voor een overzicht van de
door bomen te planten en de stoeptegels uit je voortuin te halen,
verschillende materialen, waar je wat moet gebruiken, waar je het
zorg je ervoor dat CO2 wordt opgenomen en dus wordt gecompen-
kunt kopen en wat de kosten zijn.
seerd.
Het dichtmaken van naden en kieren kan een gemiddelde woning
Om te kunnen verwarmen, wordt gas verbrand zoals bij koken en in
een energiebesparing opleveren van 80 kubieke meter gas (oftewel
de cv-ketel tijdens het opwarmen van water voor de douche en de
49 euro) per jaar.
centrale verwarming. Bij deze gasverbranding komt CO2 vrij. Kies je voor groen gas, dan krijg je gewoon gas geleverd, maar je energie-
Auto delen
leverancier zorgt ervoor dat de CO2 die door je gasverbruik wordt
Vervoer is voor onze maatschappij van levensbelang, nu maar ook in
uitgestoten, wordt gecompenseerd. Deze compensatie gebeurt
de toekomst. De huidige motorbrandstoffen dragen sterk bij aan de
bijvoorbeeld door deelname aan duurzame energieprojecten: een
opwarming van de aarde. Gelukkig wordt het rijden op duurzame
windpark, een biomassaproject of boscompensatie. Het hangt van
en schone vervoersbrandstoffen ook in Nederland steeds makkelij-
de leverancier en de vorm van compensatie af of je meer betaalt
ker. Vulpunten voor brandstoffen als aardgas, bio-ethanol en
voor groen gas. Gemiddeld betaal je nul tot twee eurocent per m3
biodiesel worden in steeds meer gemeenten gerealiseerd en ook het
extra voor groen gas in plaats van grijs gas. Samen besparen Door samen met anderen actie te ondernemen, bijvoorbeeld samen dubbel glas te plaatsen, kun je veel geld besparen en wordt zo’n grote onderneming makkelijker, want vele handen maken licht werk. Samen energie besparen is leuk en voordelig! Huurders kunnen samen een verzoek om concrete energiebesparingsmaatregelen, zoals woningisolatie, indienen bij de woningcorporatie. Het is handig om een huurderswerkgroep te vormen. Samen sta je immers sterker. De Milieufederatie en de Woonbond kunnen je hierbij helpen. Een verzoek indienen kost niets, maar als de woningcorporatie op je verzoek ingaat, kan het jou en je medehuurders elke maand een hoop geld schelen, dus is het zeker de moeite van het proberen waard. Ester Wolters Milieufederatie Limburg
Stichting Milieufederatie Limburg 21
Kort nieuws ‘Dierproeven op etiket vermelden’ De meeste mensen weten niet dat producten die ze eten of drinken eerst getest zijn op dieren. Daarom moet die informatie duidelijk op het etiket worden vermeld, aldus dierenbeschermingsorganisatie Proefdiervrij. Volgens de organisatie gebruiken veel mensen na de jaarwisseling afslankproducten om de decemberkilo’s kwijt te raken. ,,Maar vooral deze producten worden vaak eerst op dieren getest”, zo zegt Proefdiervrij. Albert Heijn stopt verkoop paling Vanaf medio 2010 wordt er geen paling meer verkocht bij supermarktketen Albert Heijn. In navolging van enkele andere supermarkten staakt het bedrijf de verkoop van deze vissoort omdat paling een ernstig bedreigde diersoort is. Eerder haalden Jumbo, Dirk, Bas, Digros en Jan Linders de paling al uit de schappen. Sinds 2007 staat de vissoort op de lijst van bedreigde diersoorten. Albert Heijn heeft samen met het Wereld Natuur Fonds een nieuw duur-
WNF zet zich in 2010 in voor de tijger
zaam alternatief voor paling ontwikkeld. Het gaat hierbij om een
In de Verenigde Staten leven meer tijgers in gevangenschap dan
andere gerookte vissoort. Deze vis is rond Pasen in de schappen van
er wereldwijd nog in het wild voorkomen. Die situatie geeft goed
de AH-supermarkten te koop.
weer hoe moeilijk tijgers het in het wild hebben. In de VS leven circa 5.000 dieren die in gevangenschap zijn opgegroeid en als circusdier of privé-eigendom op een ranch worden gehouden. Daar staat tegenover dat wereldwijd nog circa 3.200 wilde exemplaren voorkomen. Het Wereld Natuur Fonds (WNF) heeft daarom de start van het Chinese jaar van de Tijger, dat begon op 14 februari jongstleden, aangegrepen om in 2010 de noodklok te luiden voor deze koning van de jungle. De tijger wordt steeds verder in het nauw gedreven. Het dier komt hierdoor ook veelvuldig in conflict met mensen. Zijn huidige leefgebied beslaat nog maar 7 procent van het oorspronkelijke gebied door houtkap, klimaatverandering, de aanleg van oliepalmplantages en de grootschalige illegale jacht en handel. De tijger is vooral in trek vanwege zijn vacht en om te verwerken in traditionele medicijnen (met name in China en Tibet). Gebeurt er niets om het tij te keren, dan vrezen experts dat alle tijgers in het wild over pakweg 15 jaar zijn uitgestorven. Wie zelf wat wil doen om de tijger te helpen, koopt bijvoorbeeld hout- en papierproducten met het FSC-keurmerk dat uit verantwoord beheerde bossen komt. Chip moet dierproeven vervangen
Milieucommissie EU wil verbod op handel in blauwvin-
Wetenschappers van Hurel Corporation en cosmeticamerk L’Oreal
tonijn
hebben een mijlpaal bereikt in hun zoektocht naar een proefdier-
De Europese Unie moet de internationale handel in Atlantische
vrije techniek. Ze roepen hierbij de hulp in van een speciale chip.
blauwvintonijn vanaf 2011 verbieden. De milieucommissie van
Het onderzoek naar huidallergieën is zeer complex. Wanneer er
het Europarlement heeft daar in februari op aangedrongen bij de
een allergie optreedt vindt er een reactie plaats tussen de huid en
EU-minister van Visserij. Volgens GroenLinks-Europarlementariër
de lymfeklieren. Die reactie kan volgens de onderzoekers gemeten
Bas Eickhout zal blauwvintonijn binnen enkele jaren niet meer
worden met behulp van een chip en gekweekte menselijke cellen.
voorkomen in de Middellandse Zee als het vangen ervan in het
Er worden nu nog altijd muizen en cavia’s gebruikt voor deze
huidige tempo doorgaat. Monaco heeft vorig jaar al voorgesteld om
zogenaamde lokale lymfeklier-test. De onderzoekers verwachten
de handel in deze vissoort – die in Japan verwerkt wordt in sushi -
dat de chip eind 2011 in gebruik kan worden genomen. De chip is
voorlopig stop te zetten.
goedkoop, geeft snel resultaat en bespaart vele dierenlevens.
2 2 limburgs milieu
Banken scoren onvoldoende op klimaatbeleid Nederlandse banken scoren onvoldoende op het gebied van klimaatbeleid. Wel hebben de onderzochte financiële instellingen hun milieubeleid aangescherpt. Dat blijkt uit het jaaroverzicht van de Eerlijke Bankwijzer. Een aantal banken heeft het afgelopen jaar weinig gedaan aan duurzaamheidsbeleid. Gemiddeld slepen de banken een drie in de wacht voor hun beleid op het gebied van klimaatverandering op een schaal van één tot vijf. Er is bij de resultaten gekeken naar de uitstoot van broeikasgassen die de instellingen zelf veroorzaken en naar de CO2-uitstoot van de bedrijven die door de banken gefinancierd worden. De helft van de onderzochte banken kijkt alleen naar de eigen uitstoot.
leven geroepen en de Rabobank heeft een
jaar. Het is een initiatief van Oxfam Novib,
specifiek beleid voor onder andere cacao,
FNV, Amnesty International, Milieudefensie
Opvallend is de aanscherping van het maat-
koffie, palmolie en soja opgesteld. ING heeft
en de Dierenbescherming. De bankwijzer
schappelijk beleid van ABN Amro. De bank
vooruitgang geboekt op het gebied van
vergelijkt banken op hun beleid voor maat-
besloot in het laatste kwartaal van 2010 af
transparantie en verantwoording.
schappelijke onderwerpen zoals klimaat,
te zien van investeringen in wapenprodu-
natuur, mensenrechten, wapens, corruptie
centen. Ook is ABN AMRO gestopt met het
Triodos Bank en ASN Bank, die zich profi-
en betrouwbaarheid.
investeren in bedrijven die wapens leveren
leren als duurzame instellingen, komen op
Zo’n 110.000 consumenten hebben het
aan niet-democratische landen. Op het
veel punten als winnaars uit de bus. Van
afgelopen jaar gebruikgemaakt van de
gebied van beleid met betrekking tot kli-
Lanschot Bankiers, een nieuwkomer in het
Eerlijke Bankwijzer. Ongeveer 9.000 van hen
maatverandering, gezondheid en dierenwel-
onderzoek, scoort het laagst in de Eerlijke
hebben hun eigen bank aangespoord om
zijn scoort de bank echter nog steeds laag
Bankwijzer.
het maatschappelijk beleid te verbeteren
(slechts twee punten). Fortis Bank Nederland heeft een nieuw mensenrechtenbeleid in het
door bijvoorbeeld een e-mail of een ‘gele De Eerlijke Bankwijzer bestaat inmiddels een
kaart’ te sturen.
Belgische kroonprins wil zonnepanelen op paleisdak De Belgische kroonprins Filip heeft interesse om zonnepanelen te plaatsen op het dak van het Koninklijk Paleis in Brussel. De prins zei dat tijdens een bezoek in maart jongstleden aan Photovoltech in Tienen, de enige producent van zonnecellen in België. De prins is erg bezig met groene energie. Hij bezoekt de komende tijd meer producenten van ‘hernieuwbare energie’, zo meldde de Vlaamse krant Het Laatste Nieuws. Zonnepanelen zijn in België erg populair en verschijnen op steeds meer daken, mede dankzij belastingvoordelen. Het omvangrijke Koninklijk Paleis van Brussel is de plaats waar de Belgische koning audiënties houdt en staatszaken behandelt. Hij woont er niet. Het paleis, met veel lange schuine daken, is nog gebouwd in opdracht van de Nederlandse koning Willem I, die tot 1815 bekend stond als prins Willem VI van Oranje. Na de val van Napoleon was hij koning van het huidige België en Nederland. De koning woonde vanaf 1829 in het paleis. Hij had er maar kort plezier van, want al een jaar later verklaarden opstandige Brusselse edellieden België zelfstandig en moest hij vertrekken. Stichting Milieufederatie Limburg 23
Het GroenHuis Provinciale prijsvraag voor herstel landschap De Provincie Limburg en stichting IKL gaan 25 initiatieven steunen voor het herstel van wandelpaden en het groene erfgoed in de Limburgse buitengebieden. Via een prijsvraag worden inwoners van dorpen en stadsranden (dorps- en wijkraden, heemkunde- en wandelverenigingen, buurtverenigingen, schoolklassen, historische kringen en agrarische natuurverenigingen) opgeroepen om concrete plannen te maken voor het herstel en de inrichting van ommetjes rond steden en dorpen. Een provinciale jury - onder voorzitterschap van gedeputeerde Noël Lebens - buigt zich in mei over de inzendingen. Maar liefst 25 plannen kunnen daadwer-
huis. Ze zijn van groot belang voor de
het concrete herstel van wandelpaden
kelijk met provinciale steun uitgevoerd
leefbaarheid, omdat ze het buitengebied
maar ook van het omliggende landschap.
worden. Per ommetje is een bedrag van
verbinden met stads- en dorpskernen
6.000 euro beschikbaar voor concrete en
en toegankelijk zijn voor inwoners en
Bij ruilverkavelingen, dorps- en stads-
uitvoerbare plannen. Het geld is onder
wandelaars. Het kan gaan om bestaande
uitbreidingen en de aanleg van wegen
meer bedoeld voor het aanbrengen
(onverharde) paden of al dan niet histo-
zijn veel historische paden verdwenen
van markeringen, routebeschrijvingen,
rische paden langs akkers, houtwallen,
uit het landelijke gebied. Alleen al in de
informatiepanelen en zitbanken. IKL en
heggen en beken. Hiermee wordt het
periode tussen 1950 en 1980 werd bij
de Provincie Limburg zijn van mening dat
‘rondje dichtbij huis’ weer mogelijk. Deze
ruilverkavelingen ruim 30.000 kilometer
deze wedstrijd een uitstekende manier
verbindingen zijn van groot belang voor
aan onverharde paden en veldwegen
is om inwoners actief te betrekken bij
de identiteit van dorp of wijk en voor het
geruimd. Even een ommetje maken is er
de zorg van hun eigen omgeving en de
welzijn van de omwonenden. Ook zijn ze
dan ook vaak niet meer bij.
leefbaarheid.
van belang voor planten en dieren die er
Inwoners worden nu uitgedaagd hun
kunnen voorkomen. De provincie en IKL
ideeën uit te werken en een voorstel te
stimuleren via deze prijsvraag niet alleen
doen tot het herstel van het landschap.
Ommetjes zijn kleine wandelingen dichtbij
De stichting IKL helpt de plannenmakers bij de uitwerking voor het herstel van het groen. Iedereen met een goed idee voor een ommetje kan meedoen aan de prijsvraag. Van de plannenmakers wordt alleen verwacht dat ze een concreet en uitvoerbaar plan indienen, waarvoor op voorhand voldoende draagvlak is. Uitgewerkte plannen kunnen tot 30 april 2010 ingediend worden bij de stichting IKL. Een deskundige jury buigt zich in mei over de kwaliteit van de plannen en kiest dan de beste ommetjes uit. Meer informatie over de wedstrijd en de spelregels vind je op de website www.ikl-limburg.nl. 2 4 limburgs milieu
Kom uit de winterdip en geniet van Limburg in bloei Wanneer de Limburgse hoogstamboom-
De Bloesemgidsen vertellen tijdens dertien
ook mogelijk om de pasgeboren lammetjes te
gaarden tot bloei komen, is het pas echt
wandelingen over de rijke cultuurhistorie
bekijken.
lente. Mensen gaan weer wandelen en
van de boomgaarden en hun belangrijke
fietsen door het prachtige Limburgse
ecologische functie als leefomgeving voor
De Bloesemtochten vinden in 2010 plaats op
landschap. Een prima gelegenheid om deel
planten, vogels, zoogdieren, vlinders en
zondag 11 april in het Maasdal en op zondag
te nemen aan een bloesemtocht. Want
insecten. Diverse bloesemtochten worden dit
25 april in het Heuvelland. Voor startpunten,
wat is er nu mooier dan te genieten van
jaar ‘opgepimpt’ met extra thema’s zoals het
locaties en tijdstippen kun je terecht op de
de pas ontluikende natuur?
bezoek aan een heemtuin, een fruitteler of
website www.bloeseminlimburg.nl.
een melkveehouder. Op enkele routes is het Grijp deze uitgelezen kans om de voor ZuidLimburg zo karakteristieke fruitbomen in al hun pracht te zien! Zo maar een greep uit de vele activiteiten die je met het hele gezin of lekker met z’n tweeën kunt gaan ondernemen: Ga op ontdekkingstocht met Bloesemgidsen langs en door prachtige authentieke hoogstamboomgaarden! Of reserveer een bloesemarrangement met de stoomtrein. Ga je liever zelf aan de slag met het snoeien van bloeiende hoogstammen? Ook dat is mogelijk. Voor de fotografieliefhebber staat een fotoworkshop gepland.
IKL geeft praktijkcursus over weidevogels De stichting Instandhouding Kleine
niet gemakkelijk in het boerenland. De
Dit leuke en vooral dankbare werk vindt
Landschapselementen (IKL) geeft dit
vogels leggen hun nesten in weilanden en
plaats in het voorjaar. In de maanden
voorjaar een cursus voor mensen die
akkers in een voor de boeren erg drukke
maart, april en mei maken de beschermers
willen leren hoe ze weidevogels kunnen
periode. Onbeschermde nesten hebben
hun rondes in het boerenland. Dit kost ge-
beschermen. Na de korte cursus gaan de
echter niet veel kans om te overleven in die
middeld een halve dag of avond per week.
cursisten in hun eigen woonomgeving
drukke periode waarin er volop geploegd,
Het werkgebied en de tijden waarop men
aan de slag als weidevogelbeschermer.
gezaaid, bemest en gemaaid wordt. Door
zoekt naar nesten, kunnen de vrijwilligers
de nesten te ontzien en te beschermen,
zelf bepalen, eventueel in overleg. Omdat
Weidevogels zoals de kievit, wulp, grutto
meestal in overleg met de boer zelf, is de
er al veel vrijwilligers actief zijn, is het ook
en scholekster hebben het in het voorjaar
kans dat een nest daadwerkelijk uitkomt
mogelijk je aan te sluiten bij mensen met
een stuk groter.
meer ervaring. De belangrijkste taak is de bestaande nesten te controleren en nieuwe
De IKL-cursus wordt verzorgd door vrijwil-
nesten in kaart te brengen.
ligers met een jarenlange praktijkervaring. Het zoeken naar nesten is een spannende
De praktijkcursus weidevogels vindt plaats
bezigheid. Spiedend vanaf de weg wordt
in het buitengebied van het dorpje Haler
het gedrag van de vogels gadegeslagen en
(bij Hunsel) en bestaat uit drie bijeen-
gelocaliseerd. Pas na precieze vaststelling
komsten op 27 maart,19 april en 24 april.
van de nestlocaties, lopen de beschermers
Tijdens de veldexcursies worden laarzen en
het veld in. Zij markeren vervolgens de
een verrekijker aangeraden. De kosten van
nesten met bamboestokken zodat de boer
de cursus bedragen 10 euro. Je kunt je aan-
er rekening mee kan houden en de nesten
melden per e-mail via
[email protected]
kan ontzien in deze hectische periode.
of per telefoon 0475 - 38 64 30.
Stichting Milieufederatie Limburg 25
Het GroenHuis Aandacht IKL voor landschap Maasgouw De gemeente Maasgouw gaat met de stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen in Limburg (IKL) werken aan de kwaliteit van haar buitengebieden. Zo wordt onderzocht hoe het Romeinse wegtracé op de westoever van de Maas beter zichtbaar gemaakt kan worden. Verder kan de omgeving rond de Hompesche molen (de hoogste van Limburg) en de ruïne van het voormalig kasteel Walburg bij Laak verbeteren door de aanleg van groen. Kansrijk is ook de aanleg van hoogstamboomgaarden en het herstel van historische paden waardoor de toegankelijkheid van het buitengebied toeneemt. Alle voornemens staan in de nota ‘Maasgouw Mooier’, een zorgplan voor na-
Europese Unie, het Rijk en de Nationale
landschap en cultuurhistorie. In de onder-
tuur en landschap dat IKL heeft opgesteld
Postcode Loterij. Maasgouw zet met dit
houdslijst wordt uitgegaan van maar liefst
voor Maasgouw. In december 2009 stemde
zorgplan niet alleen in op de versterking
honderd landschapselementen. Het gaat
de gemeente in met een opdracht aan IKL
van het bijzondere erfgoed, de landschap-
om 42 bosgebieden, vijftien populierenop-
om te bezien op welke wijze de cultuur-
pelijke en ecologische kwaliteit, maar ook
standen, vier natuurterreinen, twee heggen,
historische en toeristische betekenis van
op het bevorderen van de toeristische en
tien houtsingels, vijf boomrijen (onder meer
de gemeente kan worden verhoogd. De
recreatieve potenties.
met knotbomen), diverse boomgroepen en
gemeente Maasgouw investeert hierin jaar-
tien - verspreid in de gemeente gelegen -
lijks 45.000 euro. Deze bijdrage verdubbelt
IKL neemt de komende twee jaar diverse
kikkerpoelen.
IKL met steun van de Provincie Limburg,
maatregelen op het gebied van natuur,
Door het beheer, behoud en herstelwerk van het erfgoed en het landschap op te pakken, neemt niet alleen de afwisseling in het buitengebied voor plant en dier toe, maar evenzeer de belevingswaarde voor de mensen die er wonen, werken en recreëren. De heemkundevereniging Beegden wil via een wandelroute aandacht vragen voor de oude bewonings- en delfstoffengeschiedenis van Beegden. Het herstel van de oude paden is niet alleen vanuit recreatief oogpunt van belang voor de bewoners, maar ook voor de lokale horeca. Wellicht leven er nog andere ideeën en initiatieven bij lokale bewonersgroepen die op deze wijze opgepakt kunnen worden. Voorts gaat de aandacht ook uit naar de verbetering van het leefgebied van de kamsalamander en het opheffen van diverse knelpunten voor bever, das en amfibieën door de aanleg van faunatunnels.
2 6 limburgs milieu
Huizenbezitter laat vaak isolatievoordeel liggen Huizenbezitters laten veel isolatievoordelen liggen. Vaak weten ze niet eens dat er bepaalde subsidies zijn. Dat blijkt uit een rapport van Milieucentraal. Ken je de subsidie op isolatieglas? Wist je dat het btw-tarief voor gevel-, dak- en vloerisolatie tijdelijk lager is? TNS NIPO stelde deze en andere vragen aan 1.800 huiseigenaren. Driekwart van de respondenten kent het btw-voordeel niet. Milieucentraal noemt het resultaat teleurstellend. Woordvoerder Hans van Dijk laat weten dat hij geen idee heeft waarom consumenten de isololatievoordelen niet kennen. ,,Maar het is wel zonde,” zo meent hij. ,,Vooral wat betreft huizen die gebouwd zijn voor 1975, is veel winst te behalen. Die subsidieregelingen gelden nu, straks niet meer. Dus maak er gebruik van.”
Subsidie voor energiebesparing eigen woningbezitters Eigen woningbezitters kunnen tot 1 april 2012 subsidie krijgen op energiebesparende maatregelen voor hun huis, zoals het aanbrengen van isolatie, dubbel glas of het plaatsen van zonnepanelen of warmtepompen. De provincie Limburg stelt hier samen met een groot aantal Limburgse gemeenten geld voor beschikbaar. De subsidie voor de Limburgse woningbezitter kan oplopen tot
subsidie meer ontvangt ook al zou je daar wel voor in aanmerking
maximaal 1.500 euro per woning. Maar let wel: de subsidiebudget-
komen. Op=op! Op de website www.limburgseenergiesubsidie.nl kun
ten zijn gelimiteerd. Dat betekent dat als de pot leeg is, je geen
je zien wat de mogelijkheden zijn binnen je eigen gemeente.
Maatregel Voorwaarden Subsidie Zonnepanelen/PV-panelen
Het zonnepaneel dient te zijn gemonteerd op of aan de eigen woning € 2,00 per Wattpiek
en te zijn aangesloten op het elektriciteitsnet
Zonneboiler
Minimale productie van 1,5 GJ per jaar
€ 120,00 per GJ
(max. € 750,00 per woning)
Vloerisolatie/bodemisolatie
R > 2,5 m2 K/W
€ 10,00 per m2
Dakisolatie
R > 2,5 m2 K/W
€ 10,00 per m2
Dakisolatie ‘groen’
Dakoppervlak > 8 m2
€ 20,00 per m2
Helling van het dak < 45o
Minimaal 5 lagen : wortelwerende laag, drainagelaag,
filtervlies, substraatlaag, vegetatielaag
Spouwmuurisolatie
R > 1,3 m2 K/W
Gevelisolatie
R > 2,5 m2 K/W
€ 10,00 per m2
HR++ glas
U < 1,2 m2 K/W
€ 20,00 per m2
Micro-wkk (HRe-ketel)
Termisch rendement > 100%
10% (maximaal € 500,00 per woning)
Elektrisch rendement > 15%
€ 3,00 per m2
Warmtepomp cv
10% (maximaal € 500,00 per woning)
Warmtepomp boiler
10% (maximaal € 500,00 per woning)
Warmtepomp
€ 1.500,00 per woning Stichting Milieufederatie Limburg 27
Cramer laat fouten in klimaatrapport IPCC onderzoeken De inmiddels afgetreden minister Jacqueline Cramer (Milieu) tilt zwaar aan de fouten in het jongste klimaatrapport van het IPCC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties dat in 2007 de Nobelprijs voor de Vrede won. Cramer heeft de Tweede Kamer laten weten dat er uitgezocht moet worden hoe de fouten in het rapport terecht zijn gekomen. Ze heeft haar Europese collega-ministers
,,De fouten doen niets af aan de hoofdcon-
gletsjers. Of dit inderdaad zo is, moet nog
benadert voor een gezamenlijke oproep tot
clusie dat de aarde opwarmt en dat de
bevestigd worden in het eerder genoemde
een onderzoek. Cramer is bezorgd over de
mens daar de oorzaak van is’’, aldus een
onderzoek.
fouten en noemt die ‘kwalijk’. In de tekst
woordvoerder van Milieudefensie. Ook
van het bijna duizend pagina’s tellende
Greenpeace roept op de fouten in het
E-mails
rapport staat onder meer dat de gletsjers in
rapport vooral niet te gaan vergroten. ,,Wat
Vorig jaar was er ook al ophef over de
de Himalaya waarschijnlijk in het jaar 2035
ons betreft blijft deze discussie een storm
betrouwbaarheid van de klimaatgegevens
verdwenen zijn, terwijl 2350 het juiste
in een glas water. Overal worden fouten
van het IPCC. Er lekten toen e-mails van
jaartal is. Ook staat ten onrechte in het
gemaakt. Wij vertrouwen nog steeds op de
wetenschappers uit waarin die onderling
rapport dat 55 procent van Nederland
eindconclusies van het IPCC.’’
bespraken hoe ze gegevens het best konden presenteren om ze overtuigend te
onder de zeespiegel ligt. Dit moet 26 procent zijn. Het klopt overigens wel dat
Cramer heeft inmiddels in een brief aan de
laten lijken voor hun beweringen over
55 procent van Nederland gevoelig is voor
IPCC om opheldering gevraagd. Ook
klimaatverandering. Cramer vindt de
overstromingen. Cramer heeft het
verzoekt ze het panel om een speciale
fouten in het IPCC-rapport verontrusten-
Planbureau voor de Leefomgeving (PBL)
onderzoeksafdeling van de Verenigde
der dan de eerder uitgelekte e-mails.
opgedragen de regionale hoofdstukken van
Naties onderzoek te laten doen naar de
rapport door te lopen om te zien of er
kwestie. Ze vindt het opstappen van
Het IPCC kreeg in 2007 samen met de
meer fouten in staan.
IPCC-voorzitter Rajendra Pachauri ‘niet
Amerikaanse oud-vicepresident Al Gore de
noodzakelijk’. Een Britse krant meldde
Nobelprijs voor de Vrede. De fouten in het
Natuur- en milieuorganisaties menen dat
eerder dat Pachauri er persoonlijk belang
klimaatrapport van de IPCC zijn volgens
het van groot belang is dat de Tweede
bij zou hebben om het smelten van de
zogenoemde klimaatsceptici bewijzen dat
Kamer de fouten in het IPCC-rapport over
gletsjers erger te doen voorkomen. Zijn
wetenschappers politici bewust een
klimaatverandering in het juiste perspectief
eigen onderzoeksinstituut TERI zou vele
bepaalde kant op willen sturen in het
plaatst. Milieudefensie staat nog steeds
miljoenen dollars aan subsidiegeld krijgen
debat over het al dan niet veranderende
volledig achter de inhoud van het rapport.
om onderzoek te doen naar smeltende
klimaat.
2 8 limburgs milieu
Open brief Nederlandse onderzoekers over IPCC Middels een open brief hebben 53 doktoren en professoren van Nederlandse universiteiten op 10 februari jongstleden gereageerd op Climategate. De volledige brief kun je lezen op de website van de Milieufederatie: www.milieufederatielimburg.nl. Hieronder volgt een korte samenvatting. Fouten in het IPCC-klimaatrapport worden
kingen voor verbetering van ons werk en
ruim een halve graad in de afgelopen eeuw
thans door sommigen aangegrepen om de
herstel van het gedeukte vertrouwen in de
is al waargenomen. Door een na-ijleffect
hele klimaatwetenschap in diskrediet te
klimaatwetenschap.
op de al gerealiseerde toename van
brengen. In de Tweede Kamer zijn
broeikasgassen in de atmosfeer stijgt de
klimaatwetenschappers onlangs zelfs
Het klimaatprobleem
wereldgemiddelde temperatuur naar
neergezet als ‘bedriegers’ en ‘klimaatmaf-
Sinds 1990 is de kennis over en de ernst
verwachting in de komende decennia
fia’. Zulke kwalificaties missen grond in de
van klimaatverandering als gevolg van
verder met tenminste 1°C.
feiten en zijn daarom misplaatst. Dat het
menselijk handelen snel toegenomen.
IPCC niet onfeilbaar is, maakt haar
Belangrijke componenten van het
De toename van broeikasgassen komt
hoofdconclusies nog niet onwaar of
klimaatsysteem zijn daarbij binnen de
hoofdzakelijk door de wijze waarop kolen,
gekleurd. Wel zou het IPCC grootmoediger
natuurwetenschap goed begrepen. Het
olie en aardgas worden gebruikt en door
moeten worden in het snel en openlijk
staat vast dat de hoeveelheid broeikasgas-
ontbossing. De onzekerheden over de
erkennen en corrigeren van fouten. Met
sen in de atmosfeer sterk is toegenomen
toekomstige uitstoot van broeikasgas en de
deze open brief vanuit de wetenschap
sinds de industriële revolutie. Dat deze
effecten daarvan zijn groot. Studies van
beogen wij het ontstane beeld bij te
broeikasgassen in de atmosfeer een
gerenommeerde onderzoeksgroepen laten
stellen. Wij vragen om de discussie dichter
hoofdrol spelen bij de temperatuur aan het
zien dat bij onbelemmerde voortzetting
bij de feiten te houden. We gaan achter-
aardoppervlak is elementaire fysica. Door
van de uitstoot van broeikasgassen de
eenvolgens in op de hoofdboodschap uit
de toename van broeikasgassen verandert
wereldwijde opwarming ook doorzet, met
de klimaatwetenschap, op de werkwijze
de balans van de warmtestraling van de
1,1 tot 6,4°C in 2100 (ten opzicht van de
van het IPCC en op de kwaliteitsborging
aarde, waardoor deze zeer waarschijnlijk
periode 1980-1999). Mede doordat er in
van het IPCC. We sluiten af met handrei-
opwarmt. Een wereldwijde opwarming van
het klimaatsysteem tal van kantelpunten
Stichting Milieufederatie Limburg 29
Deze richtlijnen schrijven voor hoe schrijfteams om moeten gaan met hun bronnen. Elk schrijfteam is verplicht de kwaliteit en de validiteit grondig te checken voordat een bevinding mag worden gebruikt. Elke bron moet volledig traceerbaar zijn. Van nog ongepubliceerde bronnen moet een kopie aan het IPCC secretariaat worden overgelegd zodat deze bronnen beschikbaar zijn als anderen ernaar vragen. Wij concluderen dat de IPCC procedures transparant en grondig zijn, ook al zijn zij niet feilloos. Het schrijven van IPCC rapporten en de kwaliteitsbewaking daarvan blijft immers mensenwerk. Een garantie op een foutvrij rapport is een onhaalbaar ideaal, hoezeer dat ook gewenst is. Wel is het essentieel de procedure steeds weer te evalueren en waar nodig aan te scherpen, door lessen te trekken uit de gebleken fouten. zitten, kan dit al in de komende honderd
IPCC brengt om de circa zes jaar een
Urgent
jaar deels onvoorspelbare en mogelijk
klimaatrapport uit, het meest recente in
Ondertussen heeft het vertrouwen van
verstrekkende en onomkeerbare gevolgen
2007.
publiek en politiek in het wetenschappelijk
hebben voor mens en natuur.
fundament van het klimaatbeleid een deuk
In het akkoord van Kopenhagen is
Wij hebben kennis genomen van de
opgelopen door de ontstane beeldvorming
afgesproken dat gevaarlijke verstoring van
commotie rond fouten die zijn vastgesteld
en de in onze ogen disproportionele
het klimaatsysteem voorkomen moet
in het rapport van 2007. Het onjuiste
commotie. Dit is zorgwekkend omdat het
worden en dat daarom de wereldgemid-
jaartal voor het verdwijnen van de
klimaatvraagstuk ernstig en urgent is.
delde opwarming moet worden beperkt tot
Himalaya gletsjers en het onjuiste
Ondanks de geconstateerde fouten blijven
maximaal 2°C (ten opzichte van pre-
percentage ‘land volledig beneden
de eerder geschetste robuuste hoofdcon-
industrieel). Onderzoek laat zien dat dit
zeeniveau’ zijn voorbeelden van fouten die
clusies van het IPCC overeind staan.
economisch en technisch mogelijk is met
ruiterlijk moeten worden erkend en
Het klimaatonderzoek en de rapportages
emissiereducerende maatregelen en door
moeten worden rechtgezet. Zij doen echter
van het IPCC over de stand van kennis
veranderingen in het consumptiepatroon.
niets af aan de hoofdconclusie dat de mens
leveren een wetenschappelijk fundament
het klimaat zeer waarschijnlijk verandert,
voor het voeren van klimaatbeleid. De
IPCC
met op termijn ingrijpende gevolgen.
kwaliteit en gebalanceerdheid van de
In 1988 is het Intergovernmental Panel on
In verhitte discussies die rond deze fouten
geleverde kennis en het expliciet aangeven
Climate Change (IPCC) opgericht met als
zijn ontstaan, zijn vragen gerezen over de
van de onzekerheden daarin, hebben wij,
doel beleidmakers regelmatig te voorzien
kwaliteit en integriteit van het IPCC. De
net als het IPCC, hoog in het vaandel.
van een zorgvuldig afgewogen overzicht
kwaliteitsborging van het IPCC blijkt niet
Gezien de commotie hechten wij er belang
van de stand van kennis over het klimaat-
waterdicht. Maar het beeld dat er
aan na te gaan hoe we kunnen bijdragen
vraagstuk. IPCC is een open netwerkorga-
opzettelijk is geknoeid met wetenschappe-
een oplossing te zoeken. Wij zullen ons
nisatie die gebruik maakt van gerenom-
lijke kennis vindt geen grond in de feiten.
inzetten om vanuit de onderzoekswereld
meerde deskundigen uit heel de wereld,
het hele IPCC proces kritisch te evalueren.
vooral van universiteiten, waaronder de
Richtlijnen
Dit moet leiden tot zowel het nog beter
meeste Nederlandse universiteiten, en van
Het beeld dat IPCC geen goede procedure
tegengaan van fouten, als het adequaat
onderzoekinstellingen zoals in ons land
zou hebben om kwaliteit te waarborgen is
corrigeren van fouten zodra deze worden
KNMI, ECN, en PBL. In IPCC werken thans
onjuist. De werkwijze en kwaliteitsborging
geconstateerd.
194 landen samen, waaronder Nederland.
van het IPCC zijn vastgelegd in richtlijnen.
3 0 limburgs milieu
ENCI en het Plan van Transformatie Het ENCI-dossier kende in 2009 een bijzonder jaar. Een jaar met veel bijeenkomsten, vergaderingen en overleggen over de toekomstvisie voor de ENCI-groeve en het huidige fabrieksterrein. Een jaar met veel verhitte discussies, wantrouwen, procedures en ook met de hoop dat de afgravingen van de ENCI in de mergelgroeve eindelijk definitief zullen stoppen. Allereerst moest er een Plan van Transfor-
Natuurmonumenten (de toekomstige
gemeente Maastricht, vereniging Natuur-
matie worden opgesteld. Een kader voor de
eigenaar van de groeve) en Coen van der
monumenten en stichting Sint Pietersberg
transformatie die in de komende jaren gaat
Guchten van het burgerinitiatief Sint
Adembenemend. Deze overeenkomst bevat
plaatsvinden in drie onderdelen van het
Pietersberg Adembenemend deelgenomen
onder meer bepalingen die de betrokken
ENCI-gebied: de groeve, de overgangszone
aan de overleggen. De werkgroep groeve
partijen houden aan het nakomen van
én het bedrijventerrein. Een projectorgani-
werkte onder voorzitterschap van
afspraken. Het betreft een privaatrechter-
satie met stuurgroep, projectgroep en drie
Natuurmonumenten.
lijke overeenkomst, wat betekent dat derden (burgers, Milieufederatie) zich niet
werkgroepen (groeve, bedrijvenpark en In december 2009 is het Plan van Transfor-
op de overeenkomst kunnen beroepen.
uiteindelijk doel was dat gemeente
matie behandeld in de gemeenteraad van
Deze overeenkomst mag echter een
Maastricht, provincie Limburg en ENCI het
Maastricht en in Provinciale Staten van
publiekrechterlijk besluit als een ontgron-
uiterlijk eind december 2009 eens waren
Limburg. In beide vergaderingen is het Plan
dingsvergunning niet doorkruisen. De
over hoe de groeve afgewerkt moet
aangenomen. De uitvoering is inmiddels
provincie heeft reeds in maart 2009 een
worden en hoe zij de transformatie van het
vastgelegd in een samenwerkingsovereen-
ontgrondingsvergunning verleend aan de
bedrijventerrein zien. Naast bovengenoem-
komst die op 25 februari jongstleden werd
ENCI. Hierin is in een voorschrift opgeno-
de partijen hebben ook de Vereniging
ondertekend door ENCI, provincie Limburg,
men dat de einddatum van de winning
Foto’s: StartENCInu/ENCItransformeertnu
omgevingskaders) werd opgetuigd. Het
Stichting Milieufederatie Limburg 31
bepaald wordt op basis van en in het kader van de goedkeuring van het Plan van
nestplaatsen voor de oehoe. • De voor vleermuizen belangrijke
Transformatie. Het goedkeuringsbesluit van
toegangen naar het ondergrondse
GS ten aanzien van het Plan van Transfor-
gangenstelsel worden afdoende tegen
matie wordt binnenkort verwacht. Tegen
illegaal gebruik en verstoring afgewerkt.
dit besluit zijn bezwaar en beroep mogelijk.
• De met spontane opslag en aanplant dichtgegroeide groeverand wordt sterk
Groeve
uitgedund waardoor een schrale
De focus in het Plan van Transformatie ligt
kruiden- en struweelvegetatie ontstaat,
op de ontwikkeling van natuur en recreatie
die als ecologische verbindingszone
in de 125 hectare grote groeve. Het
functioneert tussen de groeve en het
zogenoemde basispakket moet de
natuurgebied op het plateau en tussen
grondslag worden voor de toekomstige
diverse aan de rand van de groeve
ontwikkelingen. Hierover zijn harde
gelegen terreinen. Tevens wordt hierdoor
afspraken gemaakt tussen de betrokken
de groeve voor de recreant vanaf het
partijen. In het basispakket zitten: • Natuurlijke biotopen (zestig hectare
plateau beter beleefbaar. • Een goed toegankelijke groeve met
groot) die direct aansluiten bij de voor
spectaculaire doorzichten en uitkijkpun-
Natura 2000-gebied Sint Pietersberg &
ten. Het is voor de verschillende groepen
Jekerdal geformuleerde habitattypen,
recreanten mogelijk om de groeve vanaf
alsmede bij de doeltypen in het
verschillende punten te bezoeken en
Stimuleringsplan Zuid-Limburg-zuid
ervan te genieten. Grote en kleine
(provincie Limburg, 2001). Met name
wandelingen met meer of minder
vindt er een significante uitbreiding
gradiënten zullen mogelijk zijn. De
plaats van het areaal kalkgrasland en de
omgeving is optimaal met de groeve
kalkrotsvegetaties op de Sint Pietersberg.
verknoopt. Dit alles is een waardevolle
• Een van overmatige bosopslag vrijgemaakte Oehoevallei waardoor schrale en kalkminnende (en dus voor Nederland
toevoeging aan de grensoverschrijdende wandelstructuur.
• Een geologiewand voor onderzoek,
• De Ster van Maastricht: een Observant
educatie en het zoeken naar fossielen.
unieke) kruidenvegetaties kunnen
waarvan de top vrijgemaakt is van bos
• Een goed gezoneerd gebied waar voor
ontstaan. In de rotswand worden nog
(uitzicht) en die toegankelijk is via
enkele richels gegraven als potentiële
paden.
vele recreatievormen ruimte is en tevens de natuur niet verstoord wordt. • Een centrale waterplas die zowel voor natuur als voor recreatie gebruikt kan
Reactie Natuurmonumenten
worden (natuurzwemplas). De omvang van deze plas kan nog aangepast worden
Vereniging Natuurmonumenten - de beheerder van de ENCI-groeve na de overdracht door
door wijziging van het pompregime.
ENCI - is tevreden over het Plan van Transformatie. De goede samenwerking en de inzet van de verschillende partijen hebben volgens Matuurmonumenten geleid tot een plan dat goede
Het basispakket in de groeve biedt een
kansen biedt voor de ontwikkeling van bijzondere natuur zoals kalkgraslanden. Ook biedt het
grote toegevoegde waarde voor de natuur
plan aantrekkelijke mogelijkheden voor omwonenden en recreanten om deze natuur te
en voor de stad Maastricht. De Stichting
kunnen beleven. De overgangszone is een prima startpunt voor allerlei natuurbelevingactivi-
Ontwikkelingsmaatschappij ENCI-gebied
teiten zoals excursies, wandel-, fiets- en adventureroutes voor jong en oud. Het leefgebied
die in dit kader wordt opgericht, zal een
voor dieren wordt groter doordat de randen van de groeve opener worden gemaakt. Dit leidt
coördinerende rol krijgen in het ontwikke-
tot het ontstaan van natuurlijke verbindingen tussen de kalkgraslanden in het Jekerdal en
len en realiseren van toevoegingen op
het Maasdal. Hierdoor kunnen dieren, zoals vlinders, zich beter verplaatsen over de Sint
gebied van recreatie, educatie en cultuur
Pietersberg en wordt hun leefgebied groter. Natuurmonumenten is bovendien blij dat er nu
voor de stad Maastricht.
duidelijkheid is over de toekomst van de groeve. ,,De groeve wordt niet als een lege badkuip achtergelaten maar als een plek waar de natuur tot volle bloei kan komen. Daar kunnen we
Overgangszone
met z’n allen tevreden over zijn. We kijken nu vooruit naar de dag dat de groeve weer wordt
De overgangszone is het gebied dat komt
teruggegeven aan haar oorspronkelijke bewoners en zij weer kunnen genieten van al dat
te liggen tussen de groeve en bedrijventer-
moois,” aldus Eduard Habets, beheerder van Natuurmonumenten.
rein. Deze aantrekkelijk vormgegeven
3 2 limburgs milieu
Reactie Sandra Akkermans, beleidsmedewerker SML De totstandkoming van het Plan van Transformatie ging gepaard met veel discussies, onderzoek en overleg. Maar daarnaast speelde het intensieve onderhandelingsproces natuurlijk ook een grote rol. Ik ben ervan overtuigd dat onze collega’s van Vereniging Natuurmonumenten hun uiterste best hebben gedaan om er het maximale uit te halen. Toch had de Milieufederatie net als Natuurmonumenten liever gezien dat meer droge mergel in de groeve zou achterblijven. Dit omdat de hieraan verbonden kalkgraslanden de beste uitgangspunten bieden voor hoogwaardige natuur. En dat had ook gekund als de politiek de moed had gehad om dit transformatieproces vijf jaar eerder te starten. Reeds jaren geleden was bekend dat de ontgrondingsvergunning van ENCI uit 1988 in 2010 zou eindigen én dat het provinciale beleid gericht was op afbouw van de kalksteenwinning. Wanneer we deze transitie-exercitie vijf jaar geleden hadden uitgevoerd, dan was er meer droge mergel terrassenstrook van circa vijf hectare biedt
ning, passend binnen het thema ‘toekom-
en een groter oppervlak hoogwaardige
een schitterend uitzicht over de groeve en
stig bouwen’. Dit transformatieproces zal
natuur achtergebleven in de groeve. Al met
richt zich op recreatie, horeca en creatieve
enige decennia vergen.
al is de Milieufederatie niet ontevreden over het bereikte resultaat. Het einde is in
bedrijvigheid. ENCI zal de overgangszone bouwrijp opleveren. Een nog op te richten
Het Plan van Transformatie leidt ertoe dat
zicht en afspraken hierover staan nu
ontwikkelingsmaatschappij zal de
ENCI de commerciële winning van
eindelijk ‘zwart op wit’.
overgangszone verder ontwikkelen.
kalksteen uiterlijk 1 juli 2018 zal beëindigen. De oven verwerkt dan nog gedurende
Bedrijventerrein
maximaal drie maanden kalk die vrijkomt
infrastructuur voor recreatie, overdracht
De milieudruk van het bedrijventerrein zal
bij de groeve-afwerking en sluit uiterlijk op
van groevedelen die niet meer in productie
afnemen en ENCI zal aanvullende milieu-
1 juli 2019. De uitvoering van de transfor-
zijn en een gebruiksklare, bouwrijp
maatregelen nemen in de oven, de cement-
matie start in 2010. Dan wordt onder meer
gemaakte overgangszone met een
maling en het wagenpark. Na sluiting van
de top van D’n Observant vrijgemaakt en
flaneerpad.
de oven zal ENCI van het 33 hectare grote
komt hierop een uitkijktoren. Ook zal ENCI
bedrijventerrein nog elf hectare in gebruik
in 2010 D’n Observant in eigendom overge-
Het Plan van Transformatie ENCI is
houden voor de cementmaalderij. ENCI
dragen aan de Provincie Limburg. Verder
integraal terug te vinden op de website
gaat delen van het terrein die niet in
zal de Oehoevallei worden opgeknapt en
www.encitransformeertnu.nl.
gebruik zijn voor de klinker- en cement-
wordt de Ontwikkelingsmaatschappij
productie, verhuren aan externe partijen.
opgericht voor de gebiedontwikkeling van
Specifiek gaat de interesse uit naar
de overgangszone. Daarnaast zal ENCI in
innovatieve bedrijven gericht op bouwstof-
de loop van 2010 een aantal aanvullende
fen, bouwtechnieken en duurzame
milieu-investeringen doorvoeren. Het
productie. ENCI wil een transformatie van
grootste deel van het ‘basispakket’ zal in de
haar terrein naar een campus van
jaren daarna worden gerealiseerd: een
kennisgestuurde industrie en dienstverle-
afgewerkte en gebruiksklare groeve met
Sandra Akkermans Milieufederatie Limburg
Stichting Milieufederatie Limburg 33
Landbouw heeft veel baat bij gebruik biochar Het zwarte goud voor de landbouw, zo wordt biochar vaak genoemd. Biochar reduceert broeikasgassen, dient als bron voor energie en is een zegen voor de landbouw, zo menen enthousiaste wetenschappers. Door het hoge koolstofgehalte en de poreuze structuur houdt biochar water en voedingsstoffen langer vast in de bodem. Hierdoor kunnen nuttige microben zich beter ontwikkelen. Deze eigenschappen verhogen de gewasopbrengst per hectare. Bovendien wordt koolstof voor eeuwen opgeslagen in de grond en ontstaat een natuurlijke vorm van opslag. Redenen genoeg om dit zwarte goedje eens onder de loep te nemen. De term biochar verwijst naar verkoolde
biologische afval worden gebruikt dat
voor langere tijd in de grond opgeslagen.
producten die gevormd worden tijdens het
hoofdzakelijk bestaat uit waterstof, koolstof
Bij normale verrotting of verbranding van
zogenoemde pyrolyse-proces. Tijdens dit
en zuurstof, dus ook stro, gras en granen.
biomassa komt de gebonden koolstof weer
proces wordt een koolstofhoudende grond-
snel in de atmosfeer als methaan of CO2.
stof (bijvoorbeeld cellulose) verhit onder
Het product dat bij het brandproces
Biomassa die als grondstof wordt gebruikt
geheel of gedeeltelijke uitsluiting van lucht.
ontstaat, bevat veel koolstof (CO2). Deze
voor het verkolingsproces, krijgt geen kans
Er kan dan geen volledige verbranding van
koolstof is min of meer gefixeerd in het
om al zijn koolstof als CO2 in korte tijd
de biomassa plaatsvinden. Tijdens dit proces
restproduct en zal niet snel vrijkomen.
af te staan. Tijdens het pyrolyse-proces
komen gasvormige producten vrij die als
Door het product als een soort kunstmest
zal versneld ongeveer 50 procent van de
brandstof gebruikt kunnen worden. Een
te gebruiken ontstaan twee effecten. De
gebonden koolstof vrijkomen als CO2 en
traditioneel biochar product is bijvoorbeeld
structuur van de grond wordt verbeterd
methaan en kunnen de verkoolde resten
houtskool. Behalve hout kan bijna al het
en een grote hoeveelheid koolstof wordt
in de grond verwerkt worden. Ook komen
3 4 limburgs milieu
gasvormige producten vrij die als brandstof
Als deze aangevuld worden met andere
sieke diepploegen verstoort daarentegen de
kunnen worden gebruikt. Hiermee bespaar
brandstoffen, levert dat weer extra CO2 op.
werking van biochar. Een oplossing is niet-
je de inzet van fossiele brandstoffen.
Berekeningen die de balans onderzoeken
kerende grondbewerking te gebruiken.
tussen de vrijgekomen verbrandingsenergie De vraag is echter hoe lang biochar
en de hoeveelheid CO2 per kilocalorie,
Biochar heeft tevens de eigenschap om in
onaangetast in de grond blijft zitten.
hebben aangetoond dat het in veel gevallen
zanderige gebieden het water vast te hou-
Indien de verkoolde restproducten in de
toch gunstiger is om de biomassa niet vol-
den. Men onderzoekt daarom de mogelijk-
grond verwerkt worden, zal door natuur-
ledig te verbranden en bij te stoken met een
heid om woestijngebieden weer geschikt te
lijke processen een afbraak plaatsvinden.
klassieke brandstof .
maken voor landbouw door de inzet van dit
Koolstof wordt langzaam omgezet in CO2
bijzondere product.
en methaan. Er lopen momenteel een paar
Het effect op landbouw
studies om vast te stellen hoe duurzaam
Het landbouwareaal dat nodig is voor de
Zelf experimenteren met biochar
deze opslag is.
productie van voedsel, brandstoffen en
Op internet vind je tal van beschrijvingen
Er zijn twee mechanisme bekend die opge-
natuurlijke vezels is beperkt .Door de grond-
om biochar te maken. Er wordt vaak ge-
slagen biochar versneld kunnen vrijmaken:
structuur te verbeteren met behulp van
bruikgemaakt van een eenvoudig makkelijk
brand en microbiologische processen.
biochar kan de landbouwopbrengst worden
te bouwen toestel, gemaakt van blikafval.
Voorlopige onderzoeken tonen aan dat de
verhoogd en nieuwe grond in cultuur ge-
Dit toestel kan gebruikt worden om zelf
opslag honderden jaren kan duren.
bracht worden. Studies hebben aangetoond
kleine hoeveelheden biochar te bereiden.
dat de combinatie van biochar en conven-
Het materiaal is bijzonder geschikt voor
Indien biochar in de grond wordt verwerkt,
tionele kunstmest de opbrengst per hectare
tuinonderhoud en het samenstellen van
verdwijnt een deel van de energie die uit
kan verdubbelen. Ook verbetert het gebruik
potgrond.
de biomassa kan worden verkregen. De
van biochar de structuur van de bodem.
verbranding is namelijk niet volledig. De
Hierdoor vindt een betere beluchting plaats
Math Mertens
koolstofresten zijn niet verbrand, daardoor
wat de groei van nuttige micro-organismen
Milieufederatie Limburg
mist je een deel van de verbrandingsenergie.
onder het oppervlakte bevordert. Het klasStichting Milieufederatie Limburg 35
Panelleden Groene Peiler zijn energiebewust De Milieufederatie Limburg heeft de panelleden van de Groene Peiler begin 2010 een vragenlijst voorgelegd met de thema’s energie en energiebesparingen. In totaal vulden 154 mensen deze online-enquête in. Vrijwel alle respondenten geven aan dat ze energiebesparing belangrijk (37,7%) tot zeer belangrijk (61,7%) vinden. Energiebesparende maatregelen zijn gemeengoed geworden.
van een energiezuinig apparaat stimuleert om een energiezui-
In elk huishouden vind je tegenwoordig spaar- of LED-lam-
nige keuze te maken. 46% geeft aan dat ze gepersonaliseerde
pen. Huizen worden steeds beter geïsoleerd en bij de aanschaf
informatie over besparingen die concreet gerealiseerd kunnen
van elektrische apparaten speelt het energielabel een steeds
worden in hun huishouden, een goede stimulans vinden om
belangrijkere rol. In hoeverre is energiebesparing belangrijk
energie te besparen.
voor de panelleden van de Groene Peiler? Vrijwel alle respon-
Ruim 44% van de panelleden zegt niet op de hoogte te zijn
denten geven aan dat ze energiebesparing belangrijk (37,7%)
van het energieverbruik van de apparaten die ze in huis heb-
tot zeer belangrijk (61,7%) vinden. Het energiebewustzijn
ben. Daarom vinden ze het belangrijk dat inzichtelijk gemaakt
ligt hoog in alle gezinstypes, leeftijdsklassen, sociale klassen,
wordt hoeveel energie de diverse aparaten verbruiken. Andere
opleidingsniveaus of woonmilieus. De belangrijkste stimulans
redenen die de deelnemers kunnen stimuleren om energie te
om energie te besparen is van financiële aard (bijvoorbeeld
besparen zijn: een stijgende energieprijs, betere subsidiëring
een premie bij de aankoop van spaarzame toestellen). Liefst
van energiebesparende maatregelen (zoals het zonnepanelen-
59% geeft aan dat het ontvangen van een premie bij aankoop
beleid in Duitsland) of de noodzaak om de woning te isoleren.
3 6 limburgs milieu
Ook vindt men dat de overheid en het bedrijfsleven het goede voorbeeld zouden moeten geven. Uit de enquete blijkt dat de belangrijkste reden om geen energie te besparen van financiële aard is. Het vraagt dure investeringen. Ook de informatievoorziening laat te wensen over. Informatie over energiebesparing is soms tegenstrijdig en ingewikkeld. Ruim 30% van de deelnemers noemt als reden ‘geen zin in de rompslomp die een verbouwing met zich meebrengt’. Bewoners van een huurwoning zijn bovendien voor grote energiebesparende maatregelen (zoals muur-, vloer- of dakisolatie) afhankelijk van hun woningbouwvereniging. Verlichting Een gemiddelde woning telt zo’n 35 lampen. Spaar- en ledlampen worden het vaakst gebruikt in ruimtes waar het licht lang brandt, zoals in de woonkamer. Een vijfde deel van de gezinnen die spaar- en ledlampen gebruiken, laat zijn spaarlampen langer branden dan voorheen hun gewone
Windenergie
gloeilampen. Hierdoor gaat een deel van het besparende ef-
Ruim 85% van de deelnemers vindt dat windmolens zorgen
fect verloren.
voor een milieuvriendelijke aanmaak van energie. Windenergie
Van de deelnemers weet 53% zeker dat ze in de toekomst
wordt dus positief beoordeeld qua milieuvriendelijkheid, nog
kapotte gloeilampen gaan vervangen door spaarlampen of
meer dan zonne-energie. Over de esthetische waarde van
ledlampen. Ruim 20% overweegt om kapotte gloeilampen te
windmolens lopen de meningen uiteen: 44% vindt windmo-
vervangen door een energiezuiniger alternatief. Bijna 80%
lens niet mooi, 30% antwoordt neutraal er tegenover te staan
van de respondenten wacht tot de huidige gloeilampen stuk
en slechts 23% vindt ze mooi. De nadelen van een windmolen
gaan alvorens ze te vervangen door spaar- of ledlampen.
(landschapsvervuiling én geluidsoverlast) scoren hoog. Bijna
Redenen om geen spaar- of ledlampen te gebruiken zjin: de
47% van de respondenten vindt dat de kwaliteit van het
lampen zijn te duur in aanschaf, ze verlichten niet goed, ze
uitzicht door een windmolen negatief wordt beïnvloed. Ruim
zijn te groot én ze zijn niet mooi om te zien.
31% vindt een windmolen in het landschap niet storend. Ook als het om geluidsoverlast gaat, zijn de meningen verdeeld:
Zonne-energie
27% vindt dat windmolens te veel lawaai maken, 32% is neu-
Vrijwel alle respondenten weten wat een zonnepaneel is. Het
traal, 22% ervaart geen geluidsoverlast en 17% heeft geen
gebruik van zonnepanelen is echter nog zeer beperkt. 87%
mening. Slechts 19% van de panelleden is van mening dat
van de deelnemers vindt dat zonne-energie zorgt voor een
windmolens geen gevaar vormen voor vogels, ruim 50% denkt
milieuvriendelijke aanmaak van warm water en elektriciteit.
dat vogels wel degelijk hinder ondervinden.
Verder meent 84% dat zonne-energie de uitputting van de
Een kleine 50% van de deelnemers vind het geen probleem
olie- en gasvoorraad vermijdt. Over de vraag of zonne-energie
als er een windmolenpark in hun buurt geplaatst zou worden.
financieel interessant is, lopen de meningen erg uiteen. Ruim
Ruim 30% wil dit absoluut niet. Daarnaast denken jongeren
30% vindt zonne-energie financieel oninteressant, 33% vindt
positiever over windmolens dan ouderen. In de leeftijdsca-
het interessant en ruim 23% is neutraal.
tegorie 20-29 jaar vindt 75% het geen probleem als er een
Op de vraag of het wel verstandig is om in Nederland (een land met relatief weinig zonne-uren) zonne-energie toe te passen, antwoordt 78% van de deelnemers dat er voldoende
GRoene peiler
zon in Nederland is om zonne-energie interessant te maken.
De Groene Peiler is het gezamenlijke natuur- en milieupanel
Daarnaast speelt ook de esthetische waarde een rol. 24%
van De Provinciale Milieufederaties. In elke provincie neemt
vindt zonnepanelen mooi tot zeer mooi, 33% vindt ze lelijk en
een groep mensen plaats in een online panel dat zijn mening
41% is neutraal ten opzichte van zonnepanelen. Bij de stelling
geeft over actuele ontwikkelingen in de omgeving. Dankzij de
‘het gebruik van zonnepanelen is niet milieuvriendelijker dan
peilingen die zowel landelijk als provinciaal worden georgani-
de klassieke methodes om water op te warmen of elektriciteit
seerd, krijgen De Provinciale Millieufederaties een beter zicht
te maken’ geeft 80% aan dat zij wel degelijk denken dat zon-
op wat inwoners belangrijk vinden op het gebied van natuur
nepanelen milieuvriendelijker zijn dan de klassieke methodes.
en milieu. Stichting Milieufederatie Limburg 37
windmolenpark in de buurt geplaatst wordt. In de leeftijds-
let ‘altijd’ op het energieverbruik bij aanschaf van een elek-
categorie 70 jaar en ouder vind ruim 62% het wel een probleem.
trisch apparaat en 33% houdt er ‘meestal’ rekening mee.
52% van de panelleden zou iets meer willen betalen voor elektriciteit die op milieuvriendelijke wijze geproduceerd is.
De deelnemers aan de enquête is verder gevraagd welke
Ruim 14% wil redelijk wat meer betalen en een kleine 2%
maatregelen ze de komende vijf jaar van plan zijn te nemen
geeft aan veel meer te willen betalen voor milieuvriendelijke
om energie te besparen. Het aanbrengen van aangepaste
elektriciteit.
lampen (zoals spaarlampen) scoort het hoogst (ruim 56%), gevolgd door het aanschaffen van energiezuinige toestellen
Zuinig omgaan met energie
(47%). Minder stand-by apparaten aan laten staan (29%),
Ruim 51% van de panelleden antwoordt zuinig om te gaan
minder verwarmen (25%), nieuwe ketel plaatsen (19%), iso-
met energie omwille van het milieu. Ruim 25% vindt het
leren van de woning, aanbrengen van tochtstrips en minder
voorkómen van uitputting van fossiele energiebronnen een
water verbruiken worden ook vaak genoemd. Het plaatsen van
belangrijke reden om zuinig om te gaan met energie. Ruim
zonnepanelen wordt door 16% van de panelleden aangege-
23% noemt financiële redenen als belangrijkste reden voor
ven, 9% geeft aan geen energiebesparende maatregelen te
het zuinig omgaan met energie.
nemen.
De panelleden is gevraagd of hun energieverbruik de laatste 10 jaar gestegen, gedaald of gelijk is gebleven. 17,5% geeft
Conclusie
aan dat het energieverbruik is gestegen. Redenen voor deze
Uit de enquete blijkt dat de panelleden veel belang hechten
stijging zijn: de aanschaf van extra toestellen (bijvoorbeeld
aan energiebesparing. Veel deelnemers hebben al (zo veel
een tweede televisietoestel), de uitbreiding van het aantal
mogelijk) energiebesparende maatregelen genomen. Vrijwel
gezinsleden, verbouwingswerkzaamheden (met als gevolg vo-
iedereen heeft spaarlampen in huis. Verder worden woningen
lumevergroting van de woning) of verhuizing naar een ruimer
steeds beter geïsoleerd en hebben de meeste huizen deels of
pand. Ruim 25% geeft aan dat het energieverbruik gelijk is
helemaal dubbel glas. De respondenten gaan bewust om met
gebleven en ruim 53% van de panelleden is van mening dat
energie en letten op energielabels. Een deel wil zelfs meer
het energieverbruik is verminderd. Redenen hiervoor zijn: de
betalen voor milieuvriendelijk opgewekte stroom. Grotere
aanschaf van energiezuinige apparaten (80,5%), meer ener-
energiebesparingsmaatregelen, zoals het plaatsen van een
giebewust handelen (78%), gebruik van spaar- en ledlampen
zonneboiler of zonnepanelen, worden minder vaak uitgevoerd.
(76%), afname aantal gezinsleden (51%), dubbel glas (47%),
De belangrijkste redenen hiervoor zijn: onduidelijke voorlich-
betere isolatie (45%) en installatie zonnepanelen (12%).
ting over de (meer)kosten en het rendement én de rompslomp
Liefst 67% van de woningen van de geënquêteerde gezinnen
van een verbouwing.
is voorzien van dubbel glas. Er is hierbij nauwelijks onderscheid te maken tussen koop- en huurwoningen. Bij oudere panden met authentieke glas-in-lood ramen wordt vaak gebruik gemaakt van voorzetramen. 50% van de deelnemers 3 8 limburgs milieu
Ester Wolters Milieufederatie Limburg
Site-seeing Op internet zijn tal van leuke en interessante websites te vinden, maar dan moet je wel weten waar. Deze keer zetten we websites met het thema ‘biologisch’ in de spotlight. Limburgs Milieu tipt de meest interessante websites!
www.ecover.com In het GroenHuis zijn ze niet meer weg te denken: de ecologische was- en reinigingsmiddelen van Ecover. Het succes van Ecover is gebaseerd op twee factoren: de efficiëntie van de producten - die niet moet onderdoen voor die van de conventionele merken - en de consequente ecologische aanpak, met eerbied voor mens, dier en milieu. Op de website vind je allerhande informatie over het bedrijf, de verkooppunten en de producten. Verder krijg je er handige tips voor een gezonde(re) woonomgeving. Je kunt je inschrijven voor de gratis nieuwsbrief en meedoen aan wedstrijden. www.nikabella.nl Nikabella is de eerste webwinkel in Nederland die alleen kinderkle-
www.lekkerbiologisch.nl
ding verkoopt van merken die ernaar streven hun kleding zo schoon
Deze website is speciaal bedoeld om biologische bedrijven een plek te
en eerlijk mogelijk te produceren. Dus milieuverantwoord, eerlijke lo-
bieden op het internet. Biologische bedrijven voorzien een groeiende
nen voor de makers en vooral géén kinderarbeid! De kleding is veelal
groep consumenten van lekkere en verse biologische producten. Via
gemaakt van biologische katoen en er wordt samengewerkt met
een (web)winkel, via groente-abonnementen of directe distributie
naaiateliers die onder goede arbeidsomstandigheden eerlijk werken
kunnen consumenten de biologische producten van de aanbieders
en hun producten op een schone en eerlijke manier produceren. Je
kopen. Op de website krijg je uitleg over biologisch eten, kun je ver-
kunt je op de nieuwsbrief abonneren als je op de hoogte wilt blijven
koopadressen (per provincie) opzoeken en vind je heerlijke recepten.
van de nieuwste mode of aanbiedingen. www.biologischevis.nl www.simonlevelt.nl
Deze eenvoudige website geeft je alle informatie over biologische
De heerlijke koffie- en theesmaken van Simon Lévelt zijn niet alleen
vis. Welke keurmerken zijn er? En wat is het verschil tussen wilde vis
te koop in de speciale winkels, maar ook op de prachtig vormgegeven
en kweekvis? Wild en biologisch zijn niet synoniem aan elkaar. Een
website van dit biologische merk. Door nauw samen te werken met
wilde vis kan namelijk in een sterk vervuilde omgeving leven en een
de producenten wil SL niet alleen de eigen producten verbeteren,
kweekvis kan biologisch zijn. Op de Nederlandse markt is biologische
maar ook de leef- en werkomstandigheden van de arbeiders. Daarbij
vis te herkennen aan het EKO- of MSC-keurmerk.
maakt Simon Lévelt zich sterk voor de biologische teelt. Ruim 25 jaar geleden introduceerde Simon Lévelt de biologische koffie en thee op
www.wakkerdier.nl
de Nederlandse markt en sindsdien is het bedrijf marktleider in het
Wakker Dier geeft de dieren in de bio-industrie een stem. Via pers en
natuurvoedingssegment.
reclame laat Wakker Dier zien hoe er in Nederland met dieren in de vee-industrie wordt omgesprongen en poogt op die wijze mensen, bedrijven en overheid wakker te schudden, zodat ze niet langer de ogen sluiten voor het dierenleed in deze sector. Ook geeft Wakker Dier voorlichting aan consumenten met speciale aandacht voor jongeren - zowel op school als thuis - en spreekt de organisatie bedrijven aan op dierenleed en vraagt hen actie te ondernemen. Bijvoorbeeld door over te schakelen naar vrije-uitloopeieren of naar de verkoop van biologisch vlees. Op de website vind je alle informatie over de organisatie. Je kunt je tevens abonneren op de nieuwsbrief Wakkere Winkelaar. Dan krijg je iedere week de diervriendelijkste aanbiedingen gratis in je mailbox. Monique Demarteau Milieufederatie Limburg Stichting Milieufederatie Limburg 39
21500_Adv_ProvMilFed_210x143.indd 1
deelname.
17-12-2009 15:02:15
Alvast hartelijk dank voor uw
Voor € 10,25 per lot speelt u al mee.
aan via www.postcodeloterij.nl.
bel 0909-0033 (15cpm) of meld u
Meedoen is eenvoudig,
een zeldzame dagvlinder is.
oorzaak van dat de Zilveren Maan
Verdroging is er de voornaamste
bijvoorbeeld tegen verdroging.
Zo strijden De Milieufederaties
natuur, milieu en landschap.
zich in de 12 provincies in voor
De Provinciale Milieufederaties
Postcode Loterij zetten
Met steun van de Nationale
U een kans - Zij een kans
Foto: Lars Soerink/FN
