LIMBURGS MILIEU STADSBEGRAZING MET SCHAPEN. Cradle to Cradle Golfbanen en natuur Nieuwe medewerker Milieufederatie

LIMBURGS MILIEU 3 Een uitgave van Stichting Milieufederatie Limburg

-

jaargang 21

-

september 2007

STADSBEGRAZING MET SCHAPEN

STICHTING MILIEUFEDERATIE LIMBURG

Cradle to Cradle Golfbanen en natuur Nieuwe medewerker Milieufederatie

C O L O F O N Limburgs Milieu is een uitgave van de Stichting Milieufederatie Limburg Jaargang 21 Nummer 03 | september 2007 Redactieadres Stichting Milieufederatie Limburg Gevestigd in Het GroenHuis Godsweerderstraat 2 6041 GH ROERMOND T 0475-38 64 10 F 0475-38 64 59 www.milieufederatielimburg.nl [email protected] Aan dit nummer werkten mee: Sandra Akkermans, Bart Cobben, Roger Cox, Lieveke Duivestijn, John Halmans, Henk Heijligers, Jan Hermans, Annemiek Huijts, Stichting IKL, IVN Consulentschap Limburg, Wim Kuipers, Paul Silkes, Ester Wolters, Toine Wuts Abonnement Een abonnement op Limburgs Milieu kost ` 12,50 per jaar, voor aangesloten

De Nationale Postcodeloterij is medefinancier van

organisaties is het gratis.

diverse projecten van de Milieufederatie Limburg.

Vormgeving & druk

Het uitgeven van Limburgs Milieu wordt mede

SHD Grafimedia

mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage

Swalmen

van de Provincie Limburg.

Limburgs Milieu is gedrukt op 100% kringlooppapier

2 LIMBURGS MILIEU

Inhoud 4

Kort nieuws

5

Nieuwe medewerker Milieufederatie

6

Limburgs Land

9

Big Jump 2007

10

Stadsbegrazing met schapen

13

Column Wim Kuipers: Folklore

14

Cradle to Cradle

17

Symposium Europese regels in de praktijk

18

GroenHuis: Wandeling Cadier en Keer

19

GroenHuis: Praktijkcursus landschapsbeheer in Venlo

20

GroenHuis: Duurzame Dinsdag

21

GroenHuis: Natuurhistorisch Genootschap zet Nationaal Park de Meinweg op de kaart!

22

Derde Nacht van de Nacht

26

Aan tafel met...

27

Mogelijk meer varkens en kippen in Limburg

28

Golfbanen en natuur

31

IJzeren Rijn

Stichting Milieufederatie Limburg 3

Kort nieuws MILIEUFEDERATIE NIET EENS MET UITBREIDING CLAUSCENTRAGEEN GOLFBAAN IN DAL EYSERBEEK

LE MAASBRACHT

De Milieufederatie Limburg, Limburgs Landschap en Staatsbosbe-

De Milieufederatie Limburg, Stichting Natuur en Milieu en de

heer regio Zuid zijn niet blij met de plannen om in Eys een golfbaan

Vereniging Milieudefensie hebben in juli een zienswijze ingediend

aan te leggen. Ze hebben de Gemeente Gulpen-Wittem gevraagd

tegen de geplande uitbreiding van de Clauscentrale in Maasbracht.

geen medewerking hieraan te verlenen. De golfbaan is gepland in

Essent wil de elektriciteitsopwekking in de Clauscentrale in Maas-

één van de mooiste beekdalen van Zuid-Limburg, het dal van de

bracht fors gaan uitbreiden. Hiervoor gaat zij een deel van de

Eyserbeek. In de onmiddellijke nabijheid liggen de natuurgebieden

bestaande installatie ombouwen. Dit bestaande gedeelte voldoet

“de Piepert” en “de Eyser Bosschen”, gebieden met bijzondere

niet aan de IPPC (Integrated Pollution Prevention Control) en dit zou

natuurwaarden. De locatie van de geplande golfbaan maakt

betekenen dat Essent nog eens 5 jaar zou mogen doorgaan met

onderdeel uit van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS) en ligt nabij

verouderde technieken die het milieu zwaar belasten. De Milieufede-

het Natura 2000-gebied Geuldal. De groene organisaties zijn van

ratie Limburg is van mening dat voor de oude eenheden geen

mening dat een golfbaan niet thuishoort in deze waardevolle

vergunning verleend mag worden, tenzij deze voldoet aan de best

natuur.

beschikbare technieken met de daarbij horende aanzienlijk lagere emissies van vervuilende stoffen.

VEEL ONJUISTHEDEN IN BESTEMMINGSPLAN CIRCUIT DE PEEL De Milieufederatie Limburg roept de Gemeente Venray op om het

“VIJVERBERGBOSJE” AANGEPLANT

ontwerp-bestemmingsplan Circuit de Peel niet vast te stellen. Met

Onlangs is het Imstenradenbos bij Heerlen met meer dan 10.000 m2

het bestemmingsplan wil de Gemeente de verhuizing van huidige

uitgebreid. Henk Vijverberg, voormalig directeur van de Milieufede-

illegale Circuit de Peel naar de Bakelsedijk Zuid mogelijk maken.

ratie Limburg is grotendeels verantwoordelijk voor deze bosaanplant.

Deze locatie is echter in strijd met het provinciale beleid (POG en

De giften die hij bij zijn afscheid van de Milieufederatie ontving,

Reconstructie). In het ontwerp-bestemmingsplan zijn volgens de

reserveerde hij voor de aanplant van “groen” in onze provincie

Milieufederatie diverse onjuiste conclusies en aannames uit het in juni uitgevoerde Milieu Effect Rapport (MER) overgenomen. De

De gronden, waar de bomen zijn geplant, waren eigendom van de

reacties van de Milieufederatie, omwonenden en de Commissie voor

gemeente Heerlen. Het ABP heeft deze gronden overgenomen en in

de m.e.r. op dit milieuonderzoek zijn niet meegenomen in het

erfpacht gegeven aan Vereniging Natuurmonumenten. De Gemeente

ontwerp-bestemmingsplan. Dit blijkt uit het feit dat het ontwerp-

Heerlen en Henk Vijverberg hebben er samen voor gezorgd dat het

bestemmingsplan al ter inzage lag toen de inzagetermijn voor het

plantmateriaal en de aanplant bekostigd konden worden.

MER nog niet was verstreken. Blijkbaar is de gemeente niet

Henk Vijverberg nam in januari 2006 na ruim 30 jaar afscheid van

geïnteresseerd in de mening van anderen, het circuit moet en zal er

de Milieufederatie Limburg. Hij deed dit door middel van het

komen!

congres “In Brussel gebeurt het!”. Hij riep de bezoekers op om met een gift bij te dragen aan een bos voor de toekomst.

BOS IN SCHINVELD HAD NIET GEKAPT MOGEN WORDEN De minister van VROM had geen toestemming mogen verlenen om

GROENE ORGANISATIES NEGATIEF OVER VLIEGSTRIP MAASBREE

7 ha bos in Schinveld te kappen. Dat bleek uit de uitspraak van de

De Milieufederatie Limburg, IVN-Maasbree, Milieudefensie Venlo en

Raad van State in juli. De Raad oordeelt dat onvoldoende onderzoek

het Natuurhistorisch Genootschap Venlo hebben negatief gerea-

heeft plaatsgevonden naar geluidsoverlast, uitstoot (stof, kerosine-

geerd op de plannen voor een vliegstrip in Maasbree. In een reactie

dampen), gezondheidsproblematiek, grondwaterbescherming en

op het Voorontwerp-bestemmingsplan Traffic Port schrijven ze dat

natuurwaarden. De Milieufederatie is verheugd over deze uitspraak.

er te weinig rekening wordt gehouden met de negatieve effecten

De jarenlange inzet van omwonenden en de bij haar aangesloten

voor de omgeving.

Vereniging Stop Awacs Overlast wordt eindelijk beloond. De Milieufederatie heeft in het verleden ook al meerdere malen aangedrongen op gedegen milieu-, natuur- en gezondheidsonderzoek. Zij hoop dat dit nu ook gaat gebeuren en dat dit leidt tot aanpassingen bij de NAVO-basis en de sterkt verouderde vliegtuigen.

4 LIMBURGS MILIEU

Nieuwe medewerker Milieufederatie Sinds 1 september is Lieveke Duijvestijn werkzaam bij de Milieufederatie Limburg. Lieveke gaat de organisatie en de bij haar aangesloten groepen ondersteunen op het gebied van rechtshulp. Dit is noodzakelijk omdat natuur- en milieuorganisaties sinds vorig jaar geen gebruik meer kunnen maken van gratis milieurechtsbijstand. In dit blad een eerste kennismaking met onze nieuwe collega.

Ik ben Lieveke Duijvestijn en woon in

De locatie (Roermond) is natuurlijk ideaal,

waar we veenbessen leerden waarderen en

Herten samen met Dennis en vier

waardoor ik niet ver van en naar mijn

de bijzondere vogels leerden herkennen. In

kinderen, mooi verdeeld over de geslach-

gezin hoef te reizen. Bovendien kan ik dan

de weekends gingen we fietsen. Mijn vader

ten: twee jongens en twee meisjes. In

heerlijk op de fiets gaan. Ook feit dat ik in

fietste na zijn vijftigste in zijn uppie naar

leeftijd variëren ze van 7 jaar tot (bijna)

deeltijd kan werken is perfect, waardoor ik

zowel Santiago de Compostela als naar

1 jaar. Ik ben op 3 februari 1973 in Sint-

mijn taken als moeder en opvoeder goed

Rome. Zo ver laat ik het niet komen, maar

Amandsberg (bij Gent) geboren uit een

kan vervullen. En daarnaast spreekt het me

de liefde voor de fiets als vervoermiddel

Belgische moeder en een Nederlandse

erg aan dat de vacature een volledig

heb ik niet van vreemden.

vader. Geboren in België, ben ik getogen in

nieuwe functie behelst, waaraan ik zelf –

Hilvarenbeek, waar ik woonde tot ik in

ten dele toch – vorm en inhoud kan geven.

Leiden een kamer betrok terwijl ik doctoraal notarieel recht behaald.

De zorg voor natuur en milieu zitten mij zogezegd in de genen. Toch kan ik als

Ik ga 20 uur in de week aan de slag bij de

moeder van vier kinderen niet leven zoals

Milieufederatie: maandag, dinsdag en

mijn ouders met hun twee kinderen. Bij mij

Wat hobby’s betreft, ik lees graag. Helaas,

donderdagochtend. In principe bestaan

staat gemak op gelijke voet met behoud

met een – laten we wel wezen – groot

mijn werkzaamheden uit de juridische

van de natuur en milieu. Het leven moet

gezin ontbreekt het me vaak aan de tijd

ondersteuning van de beleidsmedewerkers

ook mogelijk zijn, als het nodig is kies ik

daarvoor. Ik heb altijd veel gesport. Ik

en de bij de Milieufederatie aangesloten

daarom voor een gemakkelijke functionele

spreek de hoop uit op korte termijn de

organisaties. Daarnaast zal het toetsten

oplossing, bv. reeds gewassen en gesneden

sportieve draad weer op te kunnen

van stukken aan de juridische merites tot

groenten. Maar waar mogelijke prevaleert

nemen. Ook fiets ik graag. Als het enigszins

mijn takenpakket horen evenals de

natuur en milieu, bv. recreëren op de fiets

kan, maken we met ons gezinnetje op de

vertegenwoordiging in rechte.

en fietsen naar het werk.

zondagen graag een fietstochtje. Met het milieu, een gezonde leefwereld, Na het doctoraalexamen notarieel recht

heb ik, geïnspireerd door mijn ouders, altijd

heb ik op een notariskantoor gewerkt. Ik

een sterke affiniteit gehad. Mijn vader

kwam er al gauw achter dat het notariaat

heeft een grote tuin waarin hij op

aan arbeidsvreugde en –voldoening niet

ecologische basis tuiniert. Zo aten wij van

dat bood wat ik ervan verwachtte. Ik ben

kleins af aan onbespoten groenten en fruit,

daarop naar de DAS, rechtsbijstands-

maar ook eigen gemaakte jam (van al wat

verzekeraar, in Den Bosch gegaan, waar ik

de natuur ons bood), appel-/rabarbermoes

in een goede sfeer op velerlei gebieden van

en vruchtensappen. We aten uiteraard de

het recht juridische diensten heb kunnen

groenten van de tijd, wat soms betekende

verlenen. Vanwege de lange reistijd ben ik

dat we wekenlang bloemkool aten en dan

op zoek gegaan naar werk dichterbij. Dat

weer wekenlang boontjes of sla of

vond ik heel snel bij Tonnaer Juridisch

tomaten. Wij wenden daar als kind aan,

Adviseurs in Omgevingsrecht in Eindhoven.

evenals aan de wormpjes in de appels. De

Ik heb daar met heel veel plezier gewerkt,

kippen liepen (en lopen nog steeds) vrij in

maar toen zich de mogelijkheid aandiende

de boomgaard. Geslacht werden ze niet, ze

om a) in Roermond, b) in deeltijd en c) in

stierven van ouderdom, een enkele keer via

een geheel nieuwe functie bij de Limburgse

de tanden van een vos. Vlees kochten (en

Milieufederatie te kunnen werken, heb ik

kopen) mijn ouders bij een eco-boerderij-

die mogelijkheid met beide handen

winkel. In de vakanties gingen we

aangegrepen.

wandelen, heel vaak op de Hoge Venen, Stichting Milieufederatie Limburg 5

Limburgs Land GULPENER EN MILIEUFEDERATIE PROOSTEN OP KLIMAATNEUTRAAL BIER In juni werd het eerste klimaatneutrale biertje van Nederland gepresenteerd: het Limburgs Land pilsener van de Gulpener Bierbrouwerij. Alle CO2 die vrijkomt bij de productie van dit bier wordt gereduceerd of gecompenseerd. In dit artikel een gesprek met John Halmans van de Gulpener en Sandra Akkermans van de Milieufederatie Limburg.

DE PROVINCIALE MILIEUFEDERATIES

Profit), vormt de basis van ons handelen.

ZIJN TWEE JAAR GELEDEN GESTART MET

Het feit dat wij dit belangrijk vinden

REACTIE EN WAAROM BESLOOT JE OM

HET PROJECT ‘KLIMAATNEUTRALE

komt voort uit onze visie op de rol van

MEE TE DOEN?

GAAN MAKEN. WAT WAS DE EERSTE

PRODUCTEN’. HOE IS DIT PROJECT TOT

een onderneming in de samenleving.

John: Terugdringen van milieubelasting

STAND GEKOMEN?

Naar onze overtuiging moet die rol

is een permanent aandachtspunt in

Sandra: We vonden dat we als Pro-

meerledig zijn. Ondernemingen moeten

onze bedrijfsvoering. Het idee sprak ons

vinciale Milieufederaties gezamenlijk

niet alleen financiële doelstellingen for-

daarom meteen aan. Klimaatneutrale

iets moesten doen om meer aandacht

muleren maar ook uitdagende ambities

productie betekent immers ook dat naar

te krijgen voor het onderwerp klimaat

omschrijven en realiseren op sociaal

het milieu toe nauwelijks tot geen belas-

en energie. We staan een duurzame

maatschappelijke en milieugebied met

ting plaats vindt.

energievoorziening voor en willen

als doel een gezonde organisatie in een

consumenten een alternatief bieden. Na

gezonde omgeving.

VIND JE DE KLIMAATVERANDERING EEN PROBLEEM?

het succes van de groene stroom wilden we kijken of we bedrijven ervoor konden

WAAROM HEEFT DE MILIEUFEDERATIE

John: Ik heb altijd grote moeite met het

interesseren om bestaande en nieuwe

DE GULPENER BENADERD? EN WELKE

woord “probleem”. We leven in een heel

producten ‘klimaatneutraal’ te maken.

BEDRIJVEN ZIJN ER NOG MEER BENA-

dynamische wereld die op alle gebie-

DERD?

den verandert in een tempo dat in de

HET PROJECT IS ONDERDEEL VAN DE

Sandra: De Gulpener staat in Limburg

menselijke geschiedenis nog nooit aan

HIER-CAMPAGNE. KUN JE NOG EENS

bekend als een bedrijf dat bewust omgaat

de orde was.

VERTELLEN WAT HIER INHOUDT?

met zijn omgeving, zowel op milieu als

Het is voor de mensheid een enorme

Sandra: Hier is een initiatief van meer

ook sociaal vlak. Ik verwachtte dat de

uitdaging om al die ontwikkelingen

dan 40 maatschappelijke organisaties in

Gulpener serieus zou nadenken over de

en veranderingen, voor zover moge-

Nederland. Van Wereld Natuur Fonds tot

vraag of zij een klimaatneutraal bier zou

lijk, in goede banen te leiden. Daar

Unicef, Rode Kruis tot Greenpeace. Al die

willen produceren. Bier is een consumen-

hoort natuurlijk ook het aspect van de

organisaties zien de ernstige gevolgen

tenproduct dat bij iedereen bekend is en

klimaatsverandering bij dat, als er een

van klimaatverandering nu al in hun

ook veel mensen aanspreekt. Daarom ook

prioriteitenlijst zou zijn, mee bovenaan

werk en maken zich grote zorgen over

uitermate geschikt om hiermee de aan-

moet staan.

de toekomst. Door zelf wereldwijd en in

dacht te vestigen op het klimaatprobleem

Nederland projecten rond klimaatveran-

en de rol die wij als burgers hierin spelen.

HOE GING DE GULPENER TE WERK,

dering te realiseren, en door Nederland

Er zijn nog een aantal andere bedrijven

TOEN DE BESLISSING EENMAAL

op te roepen tot ander gedrag, hopen ze

in Limburg benaderd, helaas zonder

GENOMEN WAS OM EEN KLIMAATNEU-

de klimaatverandering tegen te kunnen

succes. Toen we in 2005 en begin 2006

TRAAL BIER TE PRODUCEREN,?

gaan. Gezamenlijk voeren de goede

bedrijven benaderden, was de aandacht

John: Vanuit onze ondernemingsvisie

doelen de HIER campagne met steun van

voor het klimaat nog niet zo groot als

is men in onze organisatie overtuigd

de Nationale Postcode Loterij.

nu. De film ‘An unconvenient truth’ van

van de noodzaak om een aantal zaken

Al gore heeft er mede voor gezorgd dat

fundamenteel anders aan te pakken

DE GULPENER STAAT BEKEND OM HET

klimaat nu met stip op nummer 1 staat

willen we onze doelstellingen realiseren.

MAATSCHAPPELIJK VERANTWOORD

van milieuproblemen.

In feite doen we dat al jaren en heeft

ONDERNEMEN. WAAROM IS DAT VOOR

dit proces zich eigenlijk heel “natuurlijk”

JULLIE ZO BELANGRIJK?

JOHN, DE MILIEUFEDERATIE KWAM DUS

ontwikkeld. Zoals gezegd terugdrin-

John: MVO, en in het verlengde daarvan

MET DE VRAAG OF DE GULPENER EEN

gen van de milieubelasting was al een

de Triple P gedacht (People, Planet,

KLIMAATNEUTRAAL PRODUCT KON

voortdurend aandachtspunt (we hebben

6 LIMBURGS MILIEU

VOOR DE ZOMER WAS JULLIE LIMBURGS

daarom dit jaar o.a. het milieusysteem

mogelijk terug te dringen en anderzijds

ISO 14001 geïmplementeerd) en de

voor diezelfde omgeving meerwaarde

LAND BIER DAN OFFICIEEL KLIMAAT-

vraag om nu een specifiek bier klimaat-

te creëren. En vanzelfsprekend moet

NEUTRAAL EN DIT LEVERDE VEEL

neutraal te maken heeft alles nu heel

dan voor onze omgeving een positief

PERSAANDACHT OP. WAT WAREN DE

concreet en als het ware “verpakt” in een

saldo overblijven. De bosaanplant hier

REACTIES?

bier gemaakt.

in een gebied dat luistert naar de naam

John: We hebben opnieuw kunnen

Koning van Spanje betekent niet alleen

vaststellen dat dit thema steeds meer

EÉN VAN DE COMPENSATIEMAATREGE-

een bijdrage in een positieve CO2-balans

mensen raakt. Er is relatief veel over

LEN BESTOND UIT HET AANPLANTEN

voor onze brouwerij maar helpt ons ook

geschreven en gezegd. Dat is voor een

VAN EEN BOS. VAAK GAAT HET DAN OM

die andere ambities op sociaal maat-

organisatie als de onze, met nauwe-

EEN BOS IN EEN ANDER DEEL VAN DE

schappelijk gebied te realiseren. Immers

lijks reclamebudgetten, heel plezierig,

WERELD. JULLIE HEBBEN ERVOOR GEKO-

Gulpen en omgeving krijgen er op korte

ofschoon het natuurlijk niet de insteek

ZEN OM EEN BOS IN LIMBURG AAN TE

afstand een mooi natuur- en recreatie-

kan zijn. Uit de branche bleven de

PLANTEN. WAAROM HEBBEN JULLIE

gebied bij en bovendien draagt het ook

reacties lauw en dat weet ik niet goed te

HIERVOOR GEKOZEN EN HOE GING HET

een steentje bij aan de ontwikkeling

interpreteren.

IN ZIJN WERK?

van het toeristisch produkt dat “Zuid

John: Vanuit onze MVO-visie proberen

Limburg” heet en waar velen in onze

we als productiebedrijf enerzijds de

omgeving economisch direct of indirect

belasting voor onze omgeving zoveel

van afhankelijk zijn.

Lees verder op de volgende pagina.

Stichting Milieufederatie Limburg 7

BLIJFT HET BIJ DIT ENE BIER VAN

gelijkheden om energie te besparen zijn

GULPENER, OF ZIJN ER NOG MEER

legio. De tweede stap is die van compen-

PLANNEN OP DIT GEBIED?

seren. Alles wat je ondanks je energiebe-

John: MVO, waarbij het terugdringen

sparing toch nog aan CO2 uitstoot, kun

van CO2 uitstoot een onderdeel van

je compenseren. Je zorgt er dan voor dat

is, is een continu proces dat nooit af is.

op een andere plek op de wereld CO2-

Voor het eind van dit jaar zal een nieuwe

uitstoot wordt voorkomen. Compensatie

moderne bottellijn onze bieren op een

door bosaanplant kent zijn grenzen en

hoogwaardig gaan afvullen waarbij de

zien wij als Milieufederatie dan ook niet

milieuwaarden verder zullen verbeteren.

als beste oplossing. Liever zien we dat

Een spannend energieproject moet in

gecompenseerd wordt door te investe-

2008 onze prestaties op dat gebied gaan

ren in projecten die het toepassen van

optimaliseren. Kortom wij zullen verder

duurzame energie of energiebesparing

gaan op de weg waar al in 2000 de

stimuleren. Je kunt als burger dus zeker

bakens voor hebben uitgezet.

iets doen tegen de klimaatverandering.

Sandra: Er is een hele lijst van bedrijven die een klimaatneutraal product hebben Sandra

John Halmans

gemaakt. Zo kun je klimaatneutraal ijs

Gulpener Bierbrouwerij

kopen van Ben & Jerry’s, een klimaatJE HOORT TEGENWOORDIG STEEDS

neutrale CD van de band Normaal en kli-

VAKER DAT EVENEMENTEN OF PRODUC-

maatneutrale vloertapijttegels van Heuga.

TEN KLIMAATNEUTRAAL ZIJN. DENKEN

Voor een complete lijst van alle bedrijven

JULLIE DAT DE PROVINCIALE MILIEUFE-

en producten verwijs ik graag naar de site

DERATIES EEN TREND HEBBEN GEZET?

www.hierisklimaatneutraal.nl.

Sandra Akkermans Milieufederatie Limburg Annemiek Huijts Milieufederatie Limburg

Sandra: Ik denk dat we zeker een bijdrage hebben geleverd, maar we heb-

WAT KUNNEN DE MENSEN THUIS NOG

ben het natuurlijk niet alleen gedaan.

DOEN OM KLIMAATVERANDERING

Zoals ik al zei heeft de film van Al

TEGEN TE GAAN?

Gore voor veel aandacht en publiciteit

Sandra: Eigenlijk gaat het om twee

gezorgd en daarop konden wij met ons

stappen. De eerste en belangrijkste stap

project natuurlijk heel goed insprin-

is je energiegebruik verminderen. Want

gen. Klimaatneutraal is ‘hot’ geworden,

hoe minder CO2 je uitstoot hoe minder

maar heeft ook een keerzijde. Waar we

je bijdraagt aan de opwarming van de

als projectgroep moeite met hebben is

aarde. En hoe je energie kunt besparen

dat klimaatneutraal vaak geassocieerd

dat weten we ondertussen wel. Van

wordt met bosaanplant. In ons project

spaarlampen tot HR-ketel en van ‘Het

hebben we de absolute voorwaarde

nieuwe rijden’ tot meer fietsen. De mo-

gesteld dat bedrijven maximaal 50% van hun CO2-uitstoot mogen compenseren door bos aan te planten. De andere 50% moet gecompenseerd worden door het investeren in energiebesparingenprojecten of duurzame energie. Maar voordat ze overgaan tot compensatie moet het bedrijf eerst goed in beeld hebben hoe ze energie kan besparen in het productieproces en of ze duurzame energie kan inzetten. Compensatie is de laatste noodzakelijke stap om echt klimaatneutraal te worden.

8 LIMBURGS MILIEU

John

Big Jump 2007 SPRINGEN VOOR EEN BETERE WATERKWALITEIT! Op 15 juli om 15.00 uur sprongen op honderden locaties in Europa mensen in het water. Zij wilden hiermee laten zien dat zij schoon en levend water belangrijk vinden. Ook in Limburg vond een ‘Big Jump’ plaats, georganiseerd door de Milieufederatie Limburg, Stichting Reinwater en GREEN Belgium. Ongeveer 40 mensen namen deel, al waagde niet iedereen de sprong in het diepe.

De Big Jump in Limburg had een grens-

WAT IS DE BIG JUMP?

kan genieten en de natuur kansen krijgt.

overschrijdend karakter. Als we echt willen

De Big Jump is een idee van het European

Met de Big Jump willen de Milieufederatie

werken aan schoon water zullen we dat

Rivers Network (ERN) en is een jaarlijks

Limburg, Stichting Reinwater en GREEN

tenslotte samen met onze buurlanden

terugkerend evenement geworden in

Belgium Limburgers in contact brengen

moeten doen!. Bij de Grensmaas, naast het

Europa. In 2006 vond de grootste Big Jump

met het water en laten zien dat Europees

veer Berg aan de Maas (NL) - Meeswijk (B)

tot nu toe plaats met meer dan 250.000

milieubeleid, zoals de KRW, van groot

sprongen ongeveer 40 mensen tegelijker-

deelnemers over heel Europa. In 2007 ging

belang is. Met deze sprong in het water

tijd in het water. In eerste instantie was

de Big Jump zelfs verder dan Europa. Ook

roepen de organisatoren iedereen op om

het de bedoeling dat beide ‘landenteams’

in Egypte, Marokko, Israël, Palestina en

ervoor te zorgen dat de wateren in Europa

elkaar in het midden van de Grensmaas

Jordanië werd gesprongen.

weer schoon en levend worden.

zouden ontmoeten. Maar omdat aan Belgische zijde de brandnetels welig tierden, zijn

EEN EUROPEES KADER

de Belgische Limburgers met het veerpont

De Big Jump wil de Europese Kaderricht-

de Maas overgestoken om aan Hollandse

lijn Water (KRW) meer onder de aandacht

zijde in het water te springen.

brengen. De KRW moet ons dichterbij

Sandra Akkermans Milieufederatie Limburg

schoon en levend water brengen. In heel Naast 40 dappere zwemmers waren er zeker

Europa wordt op dit moment binnen dit

zoveel mensen die een kijkje kwamen nemen.

kader gewerkt aan het verbeteren van de

Zij stonden op de dijk en applaudisseerden

waterkwaliteit. In 2015 zouden alle wate-

enthousiast toen de zwemmers om 15.00 uur

ren in Europa van goede kwaliteit moeten

tegelijkertijd in het water sprongen.

zijn, zodat er volop vis voorkomt, de mens Stichting Milieufederatie Limburg 9

Stadsbegrazing met schapen

Paul Silkes met zijn kudde

Maandagochtend in Roermond, het is zonnig met een paar donkere wolken. Ik heb afgesproken dat ik een ochtend met de stadsherder mee loop. Hij is die dag met zijn kudde in de buurt bij het hockeyveld in Roermond. Als ik in de buurt kom, zie ik al de fel oranje netten, die er voor zorgen dat de schapen niet de weg op lopen. Even later zie ik de kudde, drie honden (border-collies) en stadsherder Paul Silkes. Paul is in dienst bij De Wassum, een firma uit Venlo die natuurbeheer als doelstelling heeft. Directeur van De Wassum is Sjraar van Beek. Hij is bioloog met landschapsecologie als specialiteit en initiatiefnemer van dit bedrijf en de projecten.

GESCHIEDENIS

Nijmegen, Oss, Boxmeer, Venlo, Venray, Heerlen en Valkenburg

Het gebruik van schapen als graslandbeheerders is ongeveer 7 jaar

worden schapen ingezet om het gras te bestrijden. Gemeenten,

geleden begonnen in Herten en ongeveer 5 jaar geleden in Roer-

natuurbeheerders en waterschappen kunnen een contract afsluiten

mond. Het is een milieuvriendelijke manier om het dorp of de stad

met de herder en zo in overleg besluiten welke delen van de stad

niet te laten verstikken in gras en ruigtekruiden en om een grotere

begraasd gaan worden. Dit zijn voornamelijk meerjaren contracten,

diversiteit in planten en bloemen te krijgen.

omdat het resultaat van schapenbegrazing deels al direct zichtbaar

De schapen worden in een aantal delen van de stad Roermond

is, maar de ontwikkeling van de vegetatie en de daarbij behorende

ingezet om het grasland te bestrijden. De schapen die in Roermond

fauna (zoals vlinders, vogels en hagedissen) kan een aantal jaren

grazen zijn een kruising tussen het Kempisch heideschaap en het

duren. Dat het een succes is blijkt wel uit de vele aanvragen om te

Suffolk schaap. Deze soort is zeer geschikt voor stadsbegrazing.

komen begrazen.

De schapen staan hoog op de poten en kunnen daardoor flinke afstanden afleggen. Bovendien eten ze vrijwel alles wat groen is. Brandnetels zijn geen probleem en dat er af en toe een plantje of struikje uit een privétuin sneuvelt, vinden de meeste bewoners niet erg. Over het algemeen reageren de mensen positief op het feit dat de schapen als begrazers ingezet worden. De schapen zie je voornamelijk in de bermen langs de wegen en de waterkanten, maar je kan ze ook op de kinderspeelplaats, in de stad, op de weg of het in het centrum tegenkomen. Roermond is niet de enige plek waar schapen als graslandbeheerders ingezet worden. Ook in de gemeenten Maasgouw, Leudal, 10 LIMBURGS MILIEU

Bewoner maakt vanuit zijn raam een foto van de schapen

VOORLICHTING

het ene naar het andere terrein. Het gevolg van begrazing is dat het

Daarnaast heeft de kudde ook een educatieve functie. Zo heeft Paul

jaar erop een grotere variatie aan bloemen te zien is. (foto berm)

Silkes regelmatig schoolklassen op bezoek en heeft hij mee gedaan

Het gevolg daarvan is dat er ook meer soorten insecten komen. Dit

met het MOP (Milieu Ontmoetings Programma). Ook de bewoners

voedselaanbod trekt weer verschillende vogels aan. In Vlodrop is de

kunnen met hun vragen bij de herder terecht en verder is iedereen

grote pimpernel weer teruggekomen en daardoor ook de donker-

die geïnteresseerd is welkom. Via de site (www.wassum.nl) zijn ook

pimpernel/pimpernelblauwtje (vlinder). De kudde zorgt tevens voor

excursies te boeken.

het herstel en de versterking van de ecologische groenstructuur in een gebied.

De kudde uit Roermond bestaat uit ruim 300 dieren, die er stevig de pas in hebben. Eén van de honden wordt ingezet om voor de kudde

Sommige buurtbewoners vinden het zonde dat de schapen de wilde

te gaan liggen, zodat het tempo wat lager wordt en er beter be-

bloemetjes opeten. Wat ze echter niet weten is dat deze bloemen

graasd kan worden. Na ongeveer drie à vier uur hebben de schapen

daar alleen maar staan dankzij de begrazing en dat er volgend jaar

hun buik vol. Daarna gaan ze zo’n anderhalf uur herkauwen en dan

nog veel meer soorten zullen staan.

beginnen ze weer opnieuw. EIGENWIJZE SCHAPEN De lammetjes worden aan het begin van het jaar geboren. De jonge

Als we bij een brug komen, sturen de honden de kudde onder de

ooien (vrouwtjesschapen) worden ingezet als aanvulling op de

brug door. Eén schaap lukt het echter om op de brug te komen. Een

kudde. De jonge rammen worden geslacht en het vlees is voor de

oplettende fietser ziet het en blokkeert met zijn fiets de brug, zodat

verkoop (www.natuurlam.nl). Het lammeren en de verzorging van

het schaap weer terug naar de kudde komt. Soms is een beetje hulp

de schapen doet Paul zelf. Het valt hem meteen op als een schaap

van voorbijgangers en buurtbewoners heel handig.

lichtjes kreupel loopt. Deze wordt behendig uit de groep gehaald en krijgt ter plekke een pedicure. Dit alles natuurlijk onder toeziend

Paul is een enthousiaste verteller en als ik hem vraag of hij wel

oog van een aantal nieuwsgierige schapen. Zodra de nagels geknipt

eens vreemde dingen meemaakt komen de verhalen. Zo was er

zijn, mag het schaap weer mee in de kudde.

eens een schaap ‘kwijt’. De bewoners van een huis met een grote glazen schuifpui zagen het schaap in de tuin staan. Het schaap zag

EFFECTEN VAN BEGRAZING:

zichzelf in de ruit en dacht dat het de kudde was. Of een andere

Doordat de schapen het gras en ruigtekruiden opeten, komt er

keer dat een deel van de kudde door een prachtige rozentuin liep.

ruimte vrij voor andere bloemen. Via de vacht, de hoeven en de

De bewoonster vond het gelukkig niet erg dat een deel van haar

mest transporteren de schapen zaden van planten en kruiden van

prachtige rozen opgegeten en vertrapt werd.

Hulp van buurtbewoners is soms nodig

Een passerende wandelaar

Stichting Milieufederatie Limburg 11

Ook is het opletten geblazen als de lammeren voor het eerst mee gaan met de kudde. Deze ‘pubers’ kunnen nog wel eens op eigen houtje op pad gaan. Het enige waar wel eens over geklaagd wordt is de poep, die achterblijft als de schapen langs zijn geweest. Maar de meeste mensen vinden het heel bijzonder dat hun straat of buurt door de schapen worden begraasd en juichen het project alleen maar toe. De schapen hebben natuurlijk ook een erg hoge aaibaarheidsfactor hebben…

ADRESGEGEVENS Landschapsbeheer De Wassum Herungerstraat 95 5911 AK Venlo Telefoon: 077-3546241 Email: [email protected] www.wassum.nl www.natuurlam.nl

Ester Wolters

Dit is het resultaat!

U een kans - Zij een kans kans aan organisaties die zich sterk maken voor alles wat kwetsbaar is. Vorig jaar keerde de loterij 216 miljoen euro uit aan 53 organisaties op het gebied van mens en

Meedoen is eenvoudig,

natuur. De Provinciale Milieufederaties ontvingen hiervan 2,5 miljoen euro.

meld u aan via internet: www.postcodeloterij.nl

Voor € 8,50 per lot speelt u al mee en maakt u kans op de PostcodeKanjer van 25 miljoen euro en honderdduizenden andere prijzen.

bel 0909-0033 (15cpm) of

Foto: Klaverblauwtje, Joke Stuurman-Huitema, FN

De Nationale Postcode Loterij geeft een

Foto: Fotobureau Kuit, Roermond

Column Wim Kuipers Folklore Te verwachten folklore. Dat zei de kersverse minister Eurlings bij

telen en kool helemaal niet uit de kas komen. Horen ze wat boeren

de opening van de Betuwelijn. Hij had het over de actievoerders

allemaal voor een beter milieu (moeten) doen. Daar hebben ste-

van GroenFront! die zich op de rails vast hadden laten binden.

delingen geen weet van, en ze willen het ook niet weten. Ze zijn

Zijn reactie kreeg nauwelijks aandacht. Mij echter bekroop plots

tevreden met de mening: het zijn vooral de boeren die het milieu

de vrees dat de hele milieubeweging wel eens in de folkloristi-

verpesten, dus die zorgen maar voor de nodige maatregelen.

sche hoek gestopt kan worden, bij het klootschieten, ringrijden, midwinterblazen of klompdansen. Dat leek me niet zo best. En

Cijfers vertellen wat anders. Op het platteland wordt per inwoner

meen nou niet dat ik wat heb tegen folklore. Ik kreeg in 2000 de

114 kilo GFT ingezameld. Stedelingen halen net de twintig kilo. Ja

driejaarlijkse prijs voor de Limburgse volkscultuur – een woord

maar: die hebben geen grote tuinen. Klopt, maar de totale hoe-

overigens dat niet in de allerdikste v. Dale staat. Omdat volkscul-

veelheid afval is ongeveer hetzelfde. Conclusie? Ik durf die niet te

tuur niet bij Leiden en cricket hoort? Maar waarom mijn vrees?

trekken. Andere vergelijking maar. Boeren en verdere dorpelingen leveren

Ik moet daartoe terug naar de verkiezingen die Camiel zijn nieuwe

2,4 maal meer oud papier dan de stedelingen (86 om 36 kilo), en

baan opleverden. Enkele rampstedelijke denkers zagen de uitslag

die lezen toch zeker veel meer? Waar blijft hun papier?

als de overwinning van het platteland op de stad. De boeren (SP,

Nou redden we de wereld niet met het in een doos stoppen van de

Wilders en de Christenunie) hebben gezegevierd, zo meldde mij

kranten van de vorige dag. Als die bereidheid er echter niet is, wat

een forse kop in NRC/Handelsblad. Sindsdien duikt deze twee-

hebben jullie dan wel over voor het milieu, geachte grootstadsers?

deling vaker op. Het zal duidelijk zijn dat de stad oké is, en het

Achteraf op de rails gaan demonstreren is niet makkelijk, maar

platteland …

wat lost dat op?

Maar wat heeft dat met folklore te maken? Nou, ik word al jaren

Kom nou zeg: is het op den buiten zoveel beter met die mentali-

bezocht door een duiveltje dat me wil laten geloven dat de edele

teit?

voorvechters voor een beter milieu stedelingen zijn, en de zon-

Niet zoveel beter, want de gewone burger interesseert het milieu

daars de boeren.

niet veel. Ik moet wel even opmerken dat ik bij het begrip milieu

Kan ik dat bewijzen? Moeilijk. Het is een mening, en al wordt die

niet alleen denk aan natuur of zeldzame dieren, maar aan onze

haast dagelijks gevoed door de manier waarop er over ons milieu

leefomgeving. Het Duits heeft daar een beter woord voor: Umwelt.

bericht wordt, het blijft een mening. Als ik echter de heisa over

Die Umwelt wordt op allerlei manieren bedreigd. Maar wat leest

de varkensflats herlees, laat het duiveltje zich niet wegjagen. De

de gewone burger? Verhalen – en dagenlang – over een kerkklok

boodschap was duidelijk: wat een criminelen daar op de zand-

in Tilburg (de zesde stad van Nederland), die volgens een paar

gronden.

mensen te luid bimbamt. Wat een drama is daarvan niet gemaakt. De Limburgse kranten hadden het meteen over een herrieklok.

Stop: ben ik nou niet te eenzijdig bezig? Bij de honderden tips om

Hij leest over de strapatsen van de nieuwe minister voor milieu,

de uitstoot van CO2 te verminderen, was toch maar mooi een ad-

zoals: blaasgezelschappen mogen nog maar vier uur per week on-

vies van het voorlichtingsbureau Milieu Centraal om vooral voed-

beschermd repeteren, en boeren dienen hun kunstmest achter slot

sel te eten dat geproduceerd is door de boer om de hoek. Reden:

en duchtige grendel te doen, want je kunt er bommen van maken.

wat van ver komt kost kerosine en benzine. U begrijpt natuurlijk

Zijn conclusie is dan waarschijnlijk: wat een gedoe allemaal. On-

dat we dat met zijn allen niet willen: terug naar de stamppot en

zin. Onbelangrijk. Folklore.

andere gezonde boerenkost. Ik heb althans weinig meer mogen

Ik bedoel maar: de zorg voor onze Umwelt moet nu eens echt

vernemen over dit voorstel.

serieus genomen worden.

Waarom niet? De boer in mij zegt: dan moeten de berichtgevers zich verdiepen in het platteland. Ontdekken ze misschien dat wor-

Wim Kuipers Stichting Milieufederatie Limburg 13

Cradle to Cradle BRUG TUSSEN MILIEUWERELD EN ZAKENLEVEN De stichting Planet Prosperity organiseert in november een tweedaags congres ver het Cradle to Cradle principe, bedoeld voor bedrijven die zich de komende jaren gaan bezighouden met grote infrastructurele werken als de A2-ondertunneling en bouwprojecten zoals het Belvedere gebied, beide in Maastricht. Initiatiefnemer Roger Cox vertelt aan de Milieufederatie waarom het Cradle to Cradle principe hem zo aanspreekt en welke mogelijkheden hij in Limburg ziet.

OPRICHTER VAN EEN MILIEUSTICHTING

den. Het milieu is mij echter altijd blijven

EN ADVOCAAT. NIET DIRECT EEN VOOR

boeien maar ik heb lang langs de zijkant

DE HAND LIGGENDE COMBINATIE. HOE

gestaan en aanschouwd hoe we geza-

Met het cradle to cradle perspectief heb-

BEN JE ZO GEÏNTERESSEERD GERAAKT

menlijk een bende van ons leefmilieu aan

ben McDonough en Braungart, een Ame-

IN MILIEUZAKEN?

het maken zijn. Na de geboorte van mijn

rikaanse architect en een Duits chemicus,

Milieuzaken hebben me van jongs af aan

kinderen is mij dat steeds meer gaan storen.

mogelijks een belangrijke stap gezet naar

geïnteresseerd. Ik zat al vroeg bij het IVN en

Het is toch hun toekomst waar we het over

wat wel eens een nieuwe industriële re-

was een echte vogelaar. Samen met de hond

hebben! De spreekwoordelijke druppel was

volutie zou kunnen worden. In de wereld

op pad en vogels kijken vond ik een groot

het zien van de film ‘An Inconvenient Truth’

die de heren voor ogen hebben, bestaat

deel van mijn jeugd zo’n beetje het mooiste

en meer in het bijzonder nog de oproep

geen afval meer. De wereld is een gesloten

wat er was. Ik wilde dan ook bioloog

van één van mijn medewerkers om iets aan

circuit waarin alles een tweede leven kent.

worden maar mijn aspiraties om biologie te

het milieuprobleem te gaan doen. Ik heb

Ieder product is de grondstof voor iets

gaan studeren heb ik halverwege het VWO

de handschoen toen opgepakt en resultaat

nieuws. De consument is dus niet langer

moeten laten varen omdat de exacte vakken

daarvan is geweest dat de film ‘An Incon-

een vervuiler.

mij niet zo lagen. Ik ben toen uiteindelijk

venient Truth’ een maand lang gratis in

rechten gaan studeren en advocaat gewor-

20 bioscopen in Nederland heeft gedraaid.

VAN WIEG TOT WIEG

14 LIMBURGS MILIEU

50.000 mensen hebben daardoor de film

In het recycleproces zoals we dat nu heb-

TUINBOUWKASSEN ZOUDEN BIO-

gratis kunnen zien. Op die manier heb ik de

ben, recyclen we stoffen met elkaar die

BRANDSTOF KUNNEN PRODUCEREN

bewustwording willen vergroten.

niet bij elkaar horen. Als we bijvoorbeeld

VOOR DE TRANSPORTSECTOR. WELKE

papier recyclen dan doen we dat met

MOGELIJKHEDEN ZIE JE NOG MEER IN

NU VRAAG JE DUS AANDACHT VOOR

bedrukte en beschreven vellen papier. Je

ONZE PROVINCIE?

HET CRADLE TO CRADLE PRINCIPE. KUN

recyclet dan papier en inkt met elkaar en

Er zijn legio mogelijkheden. Het principe

JE AAN ONZE LEZERS UITLEGGEN WAT

dat levert minder kwaliteit op. Na 1 of 2

gaat zoals gezegd ook uit van een hele

DIT PRECIES INHOUDT EN WAT JOU ER

recyclerondjes is het zo’n chemische pulp

andere manier van stedenbouw en archi-

ZO IN AANSPRAK?

geworden dat je er niets meer mee kunt.

tectuur en kan in zoverre in alle bouw-

Het concept Cradle to Cradle (C2C) gaat

Het is dan alsnog afval geworden want

projecten worden toegepast. In Maas-

uit van volledig schone productieproces-

waardeloos. Het is geen recyclen maar

tricht zou het principe toegepast kunnen

sen op duurzame energie (voornamelijk

downcyclen, het wordt steeds minder

worden in de grote ontwikkelingen in

zonne-energie) en een nieuwe manier van

waard en uiteindelijk waardeloos. Het idee

het Noord-Westen van Maastricht zoals

denken waarbij producten zo ontworpen

van C2C is waarom iets maken dat uitein-

het A2-project, de Belvedère ontwikke-

worden dat ze na gebruik volledig te

delijk waardeloos is? In dit voorbeeld zou

ling en de herontwikkeling van de GSB

ontmantelen zijn in waardevolle grond-

je papier en inkt dus moeten scheiden van

buurten, tezamen een gebied waar de

stoffen die weer terugkeren in onze

elkaar voordat er gerecycled wordt. Het

komende 20 jaar voor drie miljard wordt

economie. Afval bestaat dan niet meer

schoon gefabriceerde papier kan com-

geïnvesteerd. Veel groen (ook op daken),

omdat afvalstromen grondstofstromen

posteren (voedsel voor de biosfeer) en de

duurzame energie in de stad, natuurlijke

worden. Bedrijven die met het prin-

inkt kan worden herwonnen als inkt en als

luchtverversing in gebouwen en andere

cipe werken ervaren dit concept als een

zodanig worden hergebruikt (voedsel voor

toepassingen maken de stad schoner en

nieuwe industriële revolutie. Als produc-

de technosfeer). Omdat papier en inkt

aantrekkelijker. Dat deel van Maastricht

ten makkelijk uit elkaar te halen zijn, zijn

niet goed te scheiden zijn op dit moment,

zou als de stad van de toekomst door-

ze ook makkelijk te assembleren en dat

daagt Cradle to Cradle je uit om met een

ontwikkeld kunnen worden. Lijkt me een

betekent eenvoudigere en goedkopere

andere oplossing te komen. Zo is het boek

mooi toekomstperspectief.

productieprocessen met minder verbruik

Cradle to Cradle niet van papier maar van

van grondstof en minder verbruik van

een speciaal soort plastic en laat de inkt

Ook in de industrie wordt het steeds meer

energie. Het is goed voor het milieu en

bij 90 graden los en kan worden opge-

gemeengoed dat afval voedsel moet zijn.

goed voor de ondernemer. Niet alleen

vangen. Het boek kan vervolgens opnieuw

Kijk bijvoorbeeld naar het industriepark

productie en productieprocessen worden

bedrukt worden of anderszins volwaardig

Chemelot. Ook daar proberen ze restpro-

anders ontworpen, voor steden en gebou-

worden hergebruikt omdat de materiaal-

ductie van de ene installatie te gebruiken

wen geldt hetzelfde: ecosystemen worden

kwaliteit er niet op achteruit is gegaan.

als grondstof voor een andere instal-

in de steden en gebouwen geïntegreerd

latie die dan gekoppeld wordt. Je kunt je

(bijvoorbeeld door grootschalig gebruik

Voor bedrijven zitten er grote econo-

voorstellen dat in de toekomst bedrijven

van vegetatiedaken) en ook dat blijkt

mische voordelen aan eenvoudigere

bij elkaar willen clusteren die elkaar met

niet alleen goed voor het milieu te zijn

productieprocessen en terugwinning van

restproductie kunnen bevoorraden. Je zit

maar ook voor de ondernemer (zo gaat de

kostbare materialen. Nu de vraag naar

dan dicht op je grondstofleverancier en

dakbedekking bijvoorbeeld 2x zolang mee

grondstoffen toeneemt vanwege onder

dat maakt de lijntjes kort, kost weinig

omdat er geen UV straling meer bijkomt)

meer de sterk groeiende economieën in

energie en je weet bij wie je koopt. Op

en voor andere zaken (zoals geleidelijkere

China en India, stijgen de grondstofprijzen

die manier kun je ook veel beter contro-

waterafvoer bij hevige stortbuien). Het

en dat zal steeds zwaarder gaan drukken

leren of je leveranciers zich houden aan

Cradle to Cradle concept heeft daarmee

op de resultaten.

duurzaam ondernemen (ook op sociaal

de potentie om een brug te slaan tussen

maatschappelijk gebied) en ligt het eerder IN HET NRC LAZEN WE DAT MEN IN DE

in de reden om langjarige samenwerkin-

REGIO VENLO HET CRADLE TO CRADLE

gen met elkaar aan te gaan. Het principe

DE KRINGLOOP STAAT CENTRAAL IN HET

PRINCIPE AL WIL GAAN TOEPASSEN OP

wordt daarmee ook een element om je

CRADLE TO CRADLE PRINCIPE. IN DE

DE FLORIADE DIE IN 2012 ZAL PLAATS-

regionale economie mee te versterken.

MILIEUWERELD WORDT ER NATUURLIJK

VINDEN. DE LOGISTIEKE SECTOR ZOU

Wat dat betreft zouden meer mensen

AL VAAK GESPROKEN OVER RECYCLING

BIJVOORBEELD ENERGIE KUNNEN

eens moeten kijken wat een bedrijf als

E.D. WAARIN VERSCHILT DIT NIEUWE

OPWEKKEN DOOR ZONNECOLLECTO-

Gulpener op dat vlak doet. Zij kopen zeer

PRINCIPE VAN HET BEKENDE RECYCLING-

REN OP ZIJN MAGAZIJNEN EN DEZE

verantwoord hun grondstoffen in en als

DENKEN?

KUNNEN DELEN MET ANDEREN. EN

het kan bij partijen in de eigen regio.

de milieubeweging en het zakenleven.

Stichting Milieufederatie Limburg 15

BEDRIJVEN AAN DE SLAG

Waarom zou je grondstoffen uit een ver

WAAROM ORGANISEER JE DIT CONGRES,

MET C2C

land halen als het om de hoek ook te koop

WAT HOOP JE ERMEE TE BEREIKEN?

is? Ook dat zijn allemaal elementen die

Met dit congres wil ik laten zien dat

Veel bedrijven werken al volgens het

bij de afwegingen van Cradle to Cradle

een brug is te slaan tussen ecologie en

Cradle to Cradle principe. McDonough

horen.

economie. Gelet op de crisissituatie die

en Braungart hebben bijvoorbeeld voor

er nu mondiaal bestaat in verband met

Unilever een ijsverpakking ontwikkeld

KEN JE VOORBEELDEN VAN BEDRIJVEN

de opwarming van de aarde heb je een

die, eenmaal ontdooit, helemaal wordt

DIE AL WERKEN VOLGENS CRADLE TO

brug tussen partijen nodig om snel te

omgezet in vloeistof. Bovendien bevat

CRADLE? WAAR LOPEN ZIJ TEGENAAN BIJ

schakelen en te kunnen transformeren

de verpakking zaden van zeldzame

DE OMSCHAKELING?

naar een duurzamere samenleving. Daarbij

planten. Zo creëert afval nieuw leven.

Veel bedrijven gebruiken al wel princi-

wil ik duidelijk maken dat het CO2-pro-

pes van Cradle to Cradle. Een bedrijf dat

bleem een symptoom is van een groter

Maar ook bij Nike werken ze aan

biologisch afbreekbare zeep maakt dat

probleem namelijk onduurzaamheid in

volledig afbreekbare en herbruikbare

niet vervuilt, is al aardig op weg. Grote

het algemeen. We lossen het klimaatpro-

producten. Een voorbeeld van een

bedrijven die er echt mee aan de slag zijn

bleem alleen op als we het niet alleen als

‘Cradle to Cradle’ product is de Nike

gegaan zijn bijvoorbeeld multinationals

een symptoom gaan bestrijden, maar het

Considered. Deze schoen is tot de

als Steelcase, Herman Miller, Shaw Indu-

probleem bij de wortel aanpakken. Nu zou

laatste vezel onschadelijk voor het

stries, Nike en Ford. Bij de omschakeling

het tijd kunnen zijn om dat gezamenlijk

milieu en in zijn geheel herbruikbaar.

blijkt de meeste inspanning te zitten in

als samenleving te doen. Dan moet er niet

Het Europese hoofdkantoor van Nike

het leren werken met de nieuwe ontwer-

alleen een brug zijn tussen partijen maar

in Hilversum is overigens ook van de

puitgangspunten en de bereidheid om in

ook een gezamenlijke visie over een model

hand van McDonough.

dit nieuwe denken te investeren.

waarlangs de samenleving zou kunnen

Het oude fabrieksterrein van Ford, zwaar verwaarloosd en vervuild, is door de wetenschappers opnieuw ingericht. Het kostte 1,3 miljard dollar, maar het terrein is inmiddels schoon en vriendelijk voor zijn omgeving. In de loop der jaren zal de investering helemaal worden terugverdiend. Bovendien heeft Ford een volledig afbreekbaar en herbruikbaar product ontworpen. Het Ford model U is nog een prototype, maar laat een duidelijk beeld op de toekomst zien. De auto als voedsel voor z’n omgeving, het zou een omslag zijn.

16 LIMBURGS MILIEU

De afvalemmer op dieet

transformeren. Ik denk dat het Cradle to Cradle-concept daartoe een geschikt model zou kunnen zijn en dat is wat ik wil laten zien. NA DE BIJEENKOMST IN MAASTRICHT,

Symposium Europese regels in de praktijk

WIL DE STICHTING NOG IN 19 ANDERE PLAATSEN HET CONGRES ORGANISEREN. DIT KLINKT AMBITIEUS. HOE ZIJN DE REACTIES TOT NU TOE OP JULLIE PLANNEN? De plannen worden heel erg positief ontvangen. Eigenlijk door iedereen. Als het congres wordt wat ik denk dat het wordt, dan zal het zeker opvolging gaan krijgen. EERDER REGELDE JE AL DAT BURGERS GRATIS NAAR DE FILM AN INCONVENIENT TRUTH KONDEN. NU DUS HET CRADLE TO CRADLE-CONGRES. WAT HEB JE NOG MEER VOOR ONS IN PETTO? Ik train normaal veel op de fiets maar door alle werkzaamheden schieten die

Veel natuur- en milieurichtlijnen in Nederland komen van de Europese

trainingen er ernstig bij in. Ik moet dus

Unie. Bij de in- en uitvoering blijkt regelmatig dat deze Europese wet-

eigenlijk een goede actie bedenken om

ten en regels niet goed aansluiten bij de lokale of regionale situatie in

mensen meer aan het fietsen te krijgen

Nederland. Gemeenten, provincies, waterschappen lopen daarom in de

want dan kom ik daar zelf misschien zelf

dagelijkse praktijk tegen belemmeringen aan die een goede implemen-

ook weer aan toe. Ik zit al te zinspelen op

tatie en uitvoering van het natuur- en milieubeleid in de weg staan. Ook

een uitdaging om de auto te verkopen en

milieufederaties zien in hun dagelijkse werk waar regelgeving en praktijk

elke dag met de fiets van Vaals (waar ik

met elkaar conflicteren.

woon) naar Maastricht (waar ik werk) en terug te fietsen.

Om een betere afstemming tussen Europese regels en de praktijk te bewerkstelligen Roger Cox

organiseren De Provinciale Milieufederaties en het Ministerie van VROM het symposium

Planet Prosperity

‘Europese regels in de praktijk’ op 22 november a.s. in Den Haag. Centrale en decentrale overheden, waterschappen en andere betrokken partijen worden van harte uitgenodigd

Annemiek Huijts Milieufederatie Limburg Meer informatie: http://planetprosperity.org

om mee te denken over oplossingen voor knelpunten in de uitvoeringspraktijk om zo samen het natuur- en milieubeleid in Nederland op een hoger plan te tillen. Het symposium heeft het karakter van een werkbijeenkomst. In workshops zullen De Provinciale Milieufederaties onder andere de resultaten presenteren van een inventarisatie naar belemmeringen bij de implementatie van de Kaderrichtlijn Water, de Vogelen Habitatrichtlijn en de IPPC-richtlijn. Aan de hand van voorbeelden uit de praktijk gaan we vervolgens op zoek naar oplossingen. Medio oktober ontvangt u meer informatie over het programma. Noteer de datum nu alvast in uw agenda. Voor meer informatie of om u alvast aan te melden kunt u een e-mail sturen naar [email protected]. Datum: Donderdag 22 november 2007 Plaats: Ministerie van VROM, Den Haag Tijd: 13.00-17.00 uur

Stichting Milieufederatie Limburg 17

Het GroenHuis Wandeling Cadier en Keer ZONDAG 7 OKTOBER Kalksteen, groeves, vuursteen en de prehistorische mens. Dat zijn de ingrediënten van een mooie wandeling rond Cadier en Keer en Bemelen. Op zondag 7 oktober kunt u vanaf 10.00 uur mee met gidsen van de Nederlands Geologische Vereniging, afd. Limburg. Zij vertellen u meer over de bewaarde voetnoten uit de rijke geologische geschiedenis van dit stukje Limburg.

Van een plateau naar een droogdal en weer

Het belang hiervan wordt door meerdere

terug. Het dalend en stijgend parcours van

partijen onderschreven.

de tocht leidt ons langs diverse groe-

In de tweede helft van de jaren negentig

ves. Groeves die ieder hun eigen verhaal

heeft de stichting Instandhouding Kleine

vertellen. Maar allemaal ontstaan door de

Landschapselementen in Limburg (IKL) een

winning van kalksteen in vroeger tijd. De

dertigtal groeves opgeknapt, waaronder

kalksteen die op deze plekken aan de op-

het merendeel van de groeves die op de

pervlakte komt is grofweg 100 miljoen jaar

route zijn gelegen. Het vervolgproject

oud. Een gesteente dat rijk is aan fossielen.

‘Grillig Limburg’ is in voorbereiding. Mo-

Het werd en wordt nog steeds gebruikt als

menteel is het project ‘Herstel onderaard-

bouwsteen, meststof en in de keramische

se kalksteengroeven fase III’ in uitvoering,

en cement-industrie. In de groeves ziet u

waarbij 18 onderaardse kalksteengroeves

dat de kalksteen wordt afgewisseld door

worden opgeknapt.

lagen vuursteen. Vuursteen is een bijzonder gesteente. Veel harder dan staal, maar ook

DEELNAME

breekbaar als glas. Voor onze voorouder

De excursie begint om 10.00 uur en duurt

uit de prehistorie het ideale materiaal om

tot ongeveer 13.00 uur. Startpunt is de

werktuigen als speerpunten, messen en bij-

parkeerplaats, Molenweg in Bemelen (150

len van te maken. Zelfs de dikste tot nu toe

meter ten oosten van de kerk, bij apparte-

Het boekje is voor ` 5,95 verkrijgbaar bij

bekende vuursteenbank ter wereld komen

mentencomplex ‘De Bosrand’). Deelname

de Zuidlimburgse VVV kantoren en het

we op de route tegen.

is gratis.

Natuurhistorisch Museum Maastricht. Het boekje is ook voor en na de wandeling

Het gebied waar de tocht ons doorheen

WANDELBOEKJE

voert wordt ook gekenmerkt door veel

Heeft u de smaak te pakken gekregen en

waterputten. Deze putten voorzagen

wilt u verder wandelen langs breuken,

VOOR MEER INFORMATIE:

de bewoners van uitstekend drinkwater.

dalen en groevewanden van Zuid-Lim-

STICHTING IKL

Het grondwater dat werd gewonnen was

burg, dan kan dat. Het Natuurhistorisch

0475-386430

schoon en gefilterd omdat het door de

Museum Maastricht, de VVV Zuid-Limburg

kalksteenafzettingen stroomt.

en de stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen in Limburg (IKL)

GEEN BEHOUD ZONDER

hebben een wandelboekje uitgebracht. In

ONDERHOUD

‘Bodemschatten van Zuid-Limburg’ krijgt

De groeves en cultuurhistorische ele-

u goed zicht op de rijkdom aan geologi-

menten die we op de route tegenkomen

sche monumenten die voor de toevallige

vormen slechts een kleine greep uit de

passant vaak verscholen blijven. Het rijk

veelheid aan bodemschatten die Zuid-

geïllustreerde full-color boekje bevat

Limburg rijk is. Allen vertellen zij op

zes wandeltochten, variërend van 9 tot

hun eigen manier over het ontstaan van

14 kilometer. De geologische elemen-

dit gebied. Om deze objecten ook voor

ten worden op een eenvoudige manier

toekomstige generaties te behouden is

beschreven. Kortom, een leuk boekje om

herstel en periodiek onderhoud nodig.

zelf te hebben of om cadeau te geven.

18 LIMBURGS MILIEU

verkrijgbaar.

Het GroenHuis Praktijkcursus landschapsbeheer in Venlo MET JEUGD WERK MAKEN VAN NATUUR EN LANDSCHAP Het herstel en behoud van het groen in onze omgeving is mensenwerk. Die betrokkenheid bij het landchap kan dan ook niet vroeg genoeg beginnen, vindt de stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen in Limburg. Vandaar dat IKL dit najaar een cursus organiseert voor mensen die zich met de jeugd in willen zetten voor de omgeving. Deelnemers aan deze praktische cursus leren werkdagen in het landschap te organiseren. De aanpak is niet alleen bruikbaar voor jeugd en jongeren. Naast het beheer en onderhoud van landschapselementen, kunnen deelnemers ook al zelf oefenen in het verzorgen van de instructies en de begeleiding van werkdagen. Natuur en jeugd. Nog niet zo lang geleden was dat een vanzelfsprekende eenheid. Jongeren zochten het groen op voor het avontuur en andere ontdekkingen in de directe leefomgeving. In toenemende mate waarschuwen onderszoekers ons dat die relatie tussen jeugd en groen niet meer zo heel vanzelfsprekend is. Diverse scholen en jongerenorganisaties als de scouting en Jong Nederland betrekken jaarlijks jongeren bij het onderhoudswerk aan knotbomen, houtwallen, bosjes en kikkerpoelen. Al zagend, maaiend, baggerend of kruiend werken ze samen met anderen aan een klus. Voor veel kinderen is het omzagen van een boom een uitdaging op zich. Al snel groeit het inzicht dat de natuur

schap aan de slag. Aan het einde van de

De praktijklessen zijn op zaterdagochtend

direct reageert op dit onderhoudswerk.

cursus kunnen de deelnemers hun eigen

(9.00 tot 13.00 uur). De kosten voor deze

Verder kan het een welkome bijdrage leve-

project voorbereiden en uitvoeren. Daar

cursus (incl. cursusmap) bedragen` 70,-

ren aan het welbevinden en de gezondheid.

waar nodig ondersteunt IKL de cursisten en

en kunnen bij de eerste les voldaan worden

Garanties worden niet gegeven maar veel

groepen verder bij de uitvoering van het

Ook kan het bedrag overgemaakt worden

mensen ervaren het rozige gevoel met of

werk. Beheren van natuur en landschap.

op gironummer 52.41.531, t.n.v. stichting

zonder spierpijn na een dagje met de zaag.

Een belevenis op zich.

IKL Roermond, onder vermelding van prak-

Schaterlach om laarzen die (toch) te kort

tijkcursus landschapsbeheer. Het maximum

bleken te zijn. Wat dacht je van een dagje

KORTE CURSUS, VEEL PRAKTIJK

aantal deelnemers is 25.

samen met je vrienden zonder al te veel

De theorieavonden vinden plaats op de

Informatie en aanmelding, stichting IKL

denkwerk?

dinsdagavond (20.00 tot 22.00 uur) bij Kin-

0475-386444 of e-mail j.kluskens@ikl-

derboerderij Hagerhof, Hagerlei 1 in Venlo.

limburg.nl, zie ook www.ikl-limburg.nl

De stichting Instandhouding Kleine Landschapselementen in Limburg (IKL) legt

PROGRAMMA

verbindingen tussen iedereen die zich met

1 Introductie soortenbeheer en landschap

Di 30-10

het landschap van nu en straks bezig wil

2 Beheer van waterbiotopen

Di 13-11

houden. Van overheid tot dorpsbewoners

3 Waterbiotopen praktijk

Za 24-11

en jongeren. Individueel of in groepsver-

4 Beheer van graslanden

Di 27-11

band. IKL heeft al 25 jaar ervaring met

5 Grasland praktijk

Za 8-12

uiteenlopende jeugd- en jongerenwerk-

6 Beheer van houtachtige opstanden

Di 8-1

dagen. In tien lessen komt het onderhoud

7 Hout praktijk

Za 19-1

van graslanden, poelen en begroeiingen

8 Werkdagen met jeugd

Di 22-1

met bomen en struiken aan de orde. Verder

9 Werving en publiciteit

Di 29-1

gaan we ook daadwerkelijk met gereed-

10 Excursie (evalueren en inventariseren)

Za 26-4 Stichting Milieufederatie Limburg 19

Het GroenHuis Duurzame Dinsdag IVN SERVEERT DUURZAAM ONTBIJT AAN PROVINCIEBESTUURDERS

“Duurzame ontwikkeling doe je samen”. Dat concludeerden Gouverneur Frissen en gedeputeerden Driessen, Wolfs, Vrehen en Kersten van de Provincie Limburg, terwijl zij op Duurzame Dinsdag genoten van hun eerste duurzame ontbijt, aangeboden door IVN (Vereniging voor natuur- en milieueducatie) en het UM-instituut ICIS (International Centre for Integrated assessment & Sustainable development).

In een open gesprek werden gedachten uitgewisseld over duurzaamheid in Limburg. Alle aanwezigen onderstreepten daarbij het belang van bewustwording binnen overheid en samenleving. Ook binnen de provinciale organisatie verdient duurzaamheid meer aandacht. Het zou bijvoorbeeld een vast onderdeel moet vormen van elk beleidstraject, zoals men ook altijd de kosten afweegt bij de ontwikkeling van nieuw beleid. Educatie op scholen is een ander voorbeeld: als kinderen niet opgroeien met oog voor duurzame ontwikkeling, dan is de kans kleiner dat ze op latere leeftijd op een verantwoorde manier met hun omgeving omgaan. Onder duurzame ontwikkeling verstaan we het zoeken naar een balans tussen

ook burgerinitiatieven zoals de groene

negende keer het Duurzame Koffertje

mensen, milieu en middelen door een

fietsen met elektromotor of het idee om

overhandigd aan het kabinet, dit jaar

integrale aanpak op de korte en lange

airco’s op zonne-energie te laten werken

aan minister Cramer van het ministerie

termijn. Burgerinitiatieven op dit gebied

zijn daar een voorbeeld van. Deze en vele

van VROM. Dit koffertje bevat duurzame

kunnen hier een invulling aan geven. En

andere projecten bieden kansen voor een

initiatieven, wensen en statements van

dat is precies waarvoor Duurzame Dinsdag

duurzame toekomst. ICIS en IVN roepen

burgers en organisaties. Het duurzame

staat. Maatschappelijke organisaties bren-

dan ook op om de creativiteit, kwaliteit en

ontbijt is één van de weinige Duurzame

gen op deze dag duurzaamheid onder de

gedrevenheid die aanwezig is in de gehele

Dinsdag-activiteiten op provinciaal

aandacht, dit jaar voor de negende keer.

samenleving te benutten. Dat vraagt

niveau. Uiteraard was het ontbijt zelf ook

om lange termijn en grensverleggend

duurzaam samengesteld: er werd gebruik

VAN HYPE NAAR HOOP

denken en doen. De rol van de provinciale

gemaakt van ambachtelijke streekproduc-

Duurzame ontwikkeling lijkt een nieuwe

overheid is het wegnemen van obstakels,

ten van maatschappelijk verantwoorde

hype te zijn. Het wordt meer en meer

zodat duurzaam consumeren en produce-

ondernemers.

geassocieerd met geld verdienen, met een

ren gestimuleerd wordt.

voortzetting van ons consumptiegedrag. Duurzaamheid moet echter meer zijn dan

DUURZAME DINSDAG

een hype en het heeft ook die potentie.

Op de eerste dinsdag in september bren-

Met grote initiatieven in Limburg zoals

gen maatschappelijke organisaties duur-

‘cradle to cradle’, het klimaatspel voor

zaamheid onder de aandacht van de poli-

jongeren, warmtewinning uit asfalt en de

tiek én vragen daarbij om daadwerkelijke

duurzame Floriade in 2012 is er wel de-

ondersteuning voor duurzame initiatieven

gelijk toekomst voor duurzaamheid. Maar

uit de samenleving. Landelijk is voor de

20 LIMBURGS MILIEU

Het GroenHuis Natuurhistorisch Genootschap zet Nationaal Park de Meinweg op de kaart! Het Nationaal Park De Meinweg bestond in 2006 tien jaar. Meer dan gebruikelijk in andere Nationale Parken onderschrijft het Overlegorgaan van Nationaal Park De Meinweg het belang van goed onderzoek als basis voor beheer en inrichting. Deze profilering was aanleiding om de onderzoeksresultaten aan flora en fauna van de afgelopen jaren onder de aandacht te brengen van een breed publiek. Dankzij een financiële bijdrage van het Nationaal Park, aangevuld met een tegemoetkoming van het Waterschap Roer en Overmaas, was het de redactie van het Natuurhistorisch Maandblad mogelijk om een tweetal themanummers uit te brengen (bijna 100 in kleur opgemaakte pagina´s, verdeeld over 18 artikelen), waarin de enorme biodiversiteit van het gebied alle aandacht krijgt. steenvliegfauna komt maar liefst de helft

Al met al een enorme hoeveelheid aan

op de Meinweg voor!

natuurinformatie die natuurlijk bij de liefhebber van het Meinweggebied bekend

De kans is groter dat u de sprinkhanen

behoort te zijn, en die een waardevol

en libellen op de Meinweg tegenkomt.

overzicht biedt van al wat het Nationaal

Het nationaal park herbergt een aantal

park aan natuurwaarden te bieden heeft.

bijzondere soorten uit deze groepen, zoals de Moerassprinkhaan, Veldkrekel, Gewone

MEER LEZEN?

libellen die voorkomt in het Nationaal Park

bronlibel en de Gevlekte glanslibel. Na-

Lezers van het Limburgs Milieu kunnen

De Meinweg (foto: Natuurhistorisch

tuurlijk worden deze kleurrijke soorten

beide themanummers (bijna 100 bladzij-

uitgebreid behandeld. Van de vele wate-

den!) tegen een gereduceerd tarief bestel-

De Gewone bronlibel is een van de prachtige

Genootschap, Jan Hermans).

ren in de Meinweg maken niet alleen de

len door ` 8,95 (inclusief verzendkosten)

In deze themanummers is heel specifiek

libellen dankbaar gebruik, maar er worden

over te maken op gironummer 429851

gekozen voor een soortgerichte insteek.

hier ook verschillende waterroofkevers

van het Publicatiebureau NHGL te Roer-

Veel typerende en aaibare soorten van de

aangetroffen. Van deze soortgroep is een

mond (of Melick) onder vermelding van

Meinweg worden besproken, waaronder

overzicht opgenomen van meer dan 30

‘themanummers Meinweg’. Vermeld hierbij

het Wild zwijn dat de laatste tijd nogal

jaar veldonderzoek! Ook de knoflookpad

uw naam, adres en woonplaats.

in opspraak is. Het Meinweggebied vormt

is voor zijn voortplanting afhankelijk van

samen met het aangrenzende Duitse deel

water. Helaas is over deze soort minder

het enige leefgebied in Limburg waar het

goed nieuws te melden.

Wild zwijn wordt getolereerd. In overig

Naast de vennen en poelen behoren de

Limburg geldt een zogenaamd nustand-

Rode beek en de Bosbeek tot de fraaiste

gebied.

en meest natuurlijke beeksystemen van

De Adder staat symbool van het Nationaal

Nederland. Beide beken vormen het leef-

park de Meinweg. Natuurlijk ontbreekt

gebied van een zeer bijzondere vissoort,

deze soort niet in het themanummer. In

de Beekprik.

Henk Heijligers

De cover van een van de themanummers.

NatuurHistorisch Genootschap Limburg

het artikel wordt specifiek ingegaan op de plantensamenstelling op de adderzon-

Naast bijzondere plantensoorten, zoals

plekken.

de Beenbreek, komt natuurlijk ook de vogelpopulatie van het nationaal park in het

Naast de duidelijk herkenbare soorten is

themanummer aan de orde. Het gebied

er ook oog voor de kleinere diergroepen

is immers internationaal beschermd van-

zoals kiezelwieren, eendagsvliegen en

wege het voorkomen van enkele bijzonder

steenvliegen. Voor deze soorten neemt

vogelsoorten. Een soort die het goed

de Meinweg een unieke plaats in binnen

doet op de Meinweg is de Nachtzwaluw.

Nederland. Een aantal aangetroffen soor-

Dit succesverhaal heeft echter ook een

ten zijn landelijk uiterst zeldzaam en/of

keerzijde……. Ook wordt ingegaan op het

bedreigd. Van de actuele Nederlandse

broedsucces van de Buizerd en Havik. Stichting Milieufederatie Limburg 21

Derde Nacht van de Nacht 27 OKTOBER 2007 Op 27 oktober organiseren de Provinciale Milieufederaties en stichting Natuur en Milieu voor de derde maal de Nacht van de Nacht. Tijdens deze avond en nacht vinden in heel Nederland activiteiten plaats. Sterrenwachten openen hun deuren, er worden avondwandelingen in natuurgebieden georganiseerd en avondexcursies per boot. Ook dierentuinen, aquaria en duikverenigingen ondersteunen de Nacht. Hieronder een overzicht van alle Limburgse activiteiten. Neem ook een kijkje op www.nachtvandenacht.nl

AFFERDEN

BUNDE

Tijd: 19.30 – 21.30 uur

VOLLEMAAN WANDELING

WAAR IS HET NOG DONKER?

Startpunt: NS-station Bunde

Onder leiding van een gids van Staatsbos-

IVN Meerssen organiseert in de Nacht van

Meenemen: stevige schoenen en eventueel

beheer wandelt u door een donker stukje

de Nacht een avondwandeling. Vanuit de

een wandelstok

Noord-Limburg. De vollemaan wandeling

bebouwing van Bunde wandelen we naar

Kosten: geen

voert u over de Maasduinen, langs vennen

het natuurgebied Bunderbos. Onderweg

Bijzonderheden: de excursie gaat onder alle

en door begrazingsgebied met Schotse

is er aandacht voor de verlichting van

weersomstandigheden door. Ook kinderen

Hooglanders en Hollandse landgeiten. Met

de autosnelweg A2 en het vliegveld. We

zijn welkom!

onderweg spannende ontmoetingen!

bekijken diverse verlichtingen van stra-

Meer informatie: 043 - 3645263

Tijd: 20.30 – 22.30 uur

ten maar vooral ook het aanschijnen van

(Jo Heijnens)

Startpunt: Informatieruimte de

gebouwen en tuinen. Kan dat niet wat

Zevenboom, Kapelstraat 71, Afferden

minder? Misschien horen we de uilen en

GREVENBICHT

Meenemen: wandelschoenen en warme

zien we nachtvlinders. Ervaar de donkerte in

NACHTDIEREN KOEWEIDE

kleding

het bos en ervaar hoe je ogen wennen aan

De gidsen van IVN Land van Swentibold

Bijzonderheden: aanmelden is verplicht:

die duisternis. Een zaklamp is dus ook niet

nemen u in de Nacht van de Nacht mee

0485-531635

nodig.

voor een wandeling door het dorp Greven-

22 LIMBURGS MILIEU

bicht, langs de Maas richting Koeweide, het Grensmaasgebied. Onderweg wordt er gekeken naar de verlichting aan de horizon, u gaat op zoek naar donkere plekken en de felle straatverlichting wordt onder de loep genomen. U zult zien dat er ‘s nachts veel dieren actief zijn, bijvoorbeeld vleermuizen, uilen, marters en vossen. De effecten van overmatige verlichting voor deze dieren worden uitgebreid besproken. Onderweg wordt er gebruik gemaakt van gps voor plaatsbepaling. Tijd: 20.00 - 22.00 uur Startpunt: Burgemeester Kotenplein in Grevenbicht Kosten: deelname is gratis, maar een vrijwillige bijdrage wordt op prijs gesteld Meer informatie: 046 - 4855286 (Goswien Stoffels) HAELEN AVOND- EN STERRENEXCURSIE LEUDAL NME-centrum St. Elisabethshof in Haelen organiseert een activiteit in de Nacht van de Nacht. Meer informatie volgt nog, hou de website in de gaten HEERLEN NACHT VAN DE NACHTWACHT EN

HELDEN - AVONDWANDELING

de Geleenbeek. Op een geschikt punt in de

PLANETARIUMSHOW

IVN Helden neemt u mee voor een 2,5-uur

route zullen leden van Galileo telescoop-

Natuurmonumenten en sterrenwacht

durende wandeling door de bossen in de

kijkers opstellen om de deelnemers te laten

eXplorion nodigen je uit voor de Nacht van

omgeving van Helden. U wordt uitgedaagd

genieten van de sterrenhemel en hierbij de

de Nacht.

om al uw zintuigen te gebruiken en te ge-

nodige uitleg geven. De IVN natuurgidsen

We beginnen deze avond in eXplorion met

nieten van de rust. De exacte locatie wordt

besteden aandacht aan de rijke natuur,

een planetariumshow. Daarin zie je het

later bekend gemaakt. Na afloop is er een

genieten van de duisternis en de nadelige

grote verschil tussen een donkere sterren-

gezellig samenzijn in het IVN-gebouw.

gevolgen van lichtvervuiling voor mens en

hemel en een lichtvervuilde sterrenhemel.

Tijd: 21.45 – 00.30 uur

natuur. Na afloop is het mogelijk om in het

Daarna gaan we met De Nachtwacht op

Kosten: geen

IVN-gebouw Koningsbeemd nog gezellig na

pad. Hij verklapt bijna alle geheimen van

Meenemen: Kleding afhankelijk van het

te praten onder het genot van een drankje.

het donker op de Brunssummerheide.

weer. De organisatie zorgt voor zaklampen.

Tijd: 20.00 – 23.00 uur

Tijd: 19.00 – 21.30 uur

Meer informatie: www.ivnhelden.nl of

Startpunt: Start, afronding en binnen-

Startpunt: Schaapskooiweg 99, Heerlen

077-4653761 (Peter Maessen)

activiteiten IVN-gebouw Koningsbeemd,

Kosten: ` 5,- voor leden van Natuur-

Heerlerweg 141, 6433 HR Hoensbroek.

monumenten, ` 7,- voor niet-leden.

HOENSBROEK

Kosten: geen kosten voor deelname,

Bijzonderheden: aanmelden is verplicht:

STERRENWANDELING

koffie: ` 0,50, ander drankje: ` 1,00

www.natuurmonumenten.nl ->

IVN Hoensbroek organiseert in samen-

Meenemen: zaklamp, wandelschoenen,

de natuur in -> Brunssummerheide of bel:

werking met sterrenkundevereniging

gepaste kleding

045 - 5630355

Galileo een sterrenwandeling. Na een korte

Meer informatie: Wiel Pieters

inleiding door Galileo start een wandeling

(045-5216240 of 06-49800340) en

in de richting van Weustenrade. Hierbij

Hub Quadakkers (045-5224778 of

lopen wij onder andere door het dal van

06-237441123) Stichting Milieufederatie Limburg 23

MEERSSEN

Meer informatie: (043-3643740)

SEVENUM

EXCURSIE LICHTVERVUILING

Els Derks-van der Wiel

NACHT VAN DE NACHT

Milieudefensie Meerssen neemt u mee voor

Groengroep Sevenum organiseert een

een wandeling door het donker. Vanuit de

NOORBEEK

activiteit in de Nacht van de Nacht.

bebouwing van Meerssen wandelen we naar

AVONDWANDELING

Meer informatie volgt nog, hou de website

het natuurgebied de Dellen en komen via het

U kunt onder leiding van een gids van

in de gaten.

centrum van Meerssen weer terug. Onderweg

Natuurmonumenten voor de eerste maal

zullen we diverse verlichtingen bekijken:

tijdens de Nacht van de Nacht op stap in

SCHIN OP GEUL

straatlantaarns, tuinverlichting etc. Kan dat

het Noordal. Deze avondwandeling voor

NACHTBRAKERS

niet wat minder? Verstoring door lichtvervui-

volwassenen in het Noordal bij Noorbeek

IVN Valkenburg organiseert in het kader

ling voor mens, plant en dier en sterrenhe-

is uniek. Dit prachtige natuurgebied heeft

van de Nacht van de Nacht op zaterdag

mel. Ervaar de donkerte in het natuurgebied

zacht glooiende heuvels, dassenburchten

27 oktober een bijzondere activiteit in de

en hoe uw ogen wennen aan die duisternis.

en beekjes. Kortom, een landschap om in te

kasteeltuin Oud-Valkenburg. Kinderen kun-

Een zaklamp is dus ook niet nodig.

lijsten. Na afloop van de avondwandeling

nen tijdens deze bijeenkomst kennis maken

Tijd: 19.30 – 21.30 uur

ontvangt u een gratis drankje.

met de uilen die in ons land voorkomen. Er

Startpunt: NS-station Meerssen

Tijd: 19.00 – 21.30 uur

is een speciale uilenkwiz en daarna gaan

Kosten: geen

Startpunt: Café d’r Pley, pley 2, Noorbeek

de kinderen aan de slag met het uitpluizen

Meenemen: stevige schoenen en eventueel

Kosten: ` 5,- voor leden van Natuur-

van braakballen. Uilen eten alle voedsel

een wandelstok

monumenten, ` 7,- voor niet-leden

met huid en haar op, en spugen daarna de

Bijzonderheden: we proberen om een ster-

Meenemen: wandelschoenen

onverteerbare resten uit in de vorm van een

renkundige voor informatie mee te laten

Bijzonderheden: aanmelden is verplicht:

bal. Wat daar in zit, kan verrassend zijn....

gaan. De excursie gaat onder alle weers-

www.natuurmonumenten.nl -> de natuur in

Tijd: 19.30 – 21.30 uur

omstandigheden door. Ook kinderen zijn

-> Noordal of bel: 045 – 5630355

Startpunt: Kasteeltuin Oud-Valkenburg, ge-

welkom! 24 LIMBURGS MILIEU

legen langs de doorgaande weg van Valken-

burg naar Schin op Geul, oprijlaan kasteel

Tijd: 19.30 – 21.30 uur

Schaloen vlak voor u de bebouwde kom van

Startpunt: kerkplein in centrum Ulestraten

Oud-Valkenburg binnenrijdt.

Kosten: geen

Kosten: gratis

Meenemen: stevige schoenen en eventueel

Meer informatie: Léon Willems, tel. 046-

een wandelstok

4524233, www.ivn.nl/valkenburg

Bijzonderheden: de excursie gaat onder alle weersomstandigheden door. Ook kinderen

STEIN

zijn welkom!

NACHT VAN DE NACHT

Meer informatie: 043-3643740

IVN Stein organiseert een activiteit in de

(Wim Derks)

Win met uw nachtfoto! Doe mee aan de “Nachtfoto wedstrijd” van de Provinciale Milieufederaties en stichting

Nacht van de Nacht. Meer informatie volgt, VAALS

Natuur en Milieu en win een romantisch

VLEERMUIZEN SPEUREN

diner voor twee! Upload uw mooiste

SWALMEN

IVN Vijlen Vaals doet ook mee aan de Nacht

nachtfoto met nachtdieren, de sterrenhe-

IN HET DONKER DOOR HET

van de Nacht met een 2,5 uur durende

mel, de maan, het schemerlandschap etc. op

SWALMDAL

speurtocht naar vleermuizen. De tocht

de website www.nachtvandenacht.nl. Het

De Milieu- en Heemkunde Vereniging

gaat via de noordelijke beekoever van de

mag ook een vlammend protest zijn tegen

Swalmen organiseert in de Nacht van de

Selzerbeek, via Vaalserquartier naar het

skybeamers, reclamemasten, bouwlampen

Nacht een wandeling door het Groenewoud.

Drielandenpunt en verder via Lourdesgrot

en andere vormen van nachtelijke horizon-

Onder leiding van Swalmdalgids Frans Tegels

en Schuttersweggetje. Aandacht zal besteed

vervuiling.

wandelt u door het donkere Groenewoud, in

worden aan het lopen in het donker, de

de nabijheid van de Swalm. U maakt kennis

verspilling van licht en lichthinder. Carl Co-

Bezoekers van de website kunnen stemmen

met de nacht en zijn geuren, kleuren en

siolkofsky zal deze tocht leiden terwijl Hans

op de foto die zij het mooiste vinden. Uit de

geluiden. Misschien komt u nog wel enkele

Phijl met sonarapparatuur naar vleermuizen

10 foto’s met de meeste stemmen worden

nachtdieren tegen...

zal speuren.

op 21 december 3 romantische diners voor

Tijd: 21.30 – 0.00 uur

Tijd: 21.00 – 23.30 uur

twee bij kaarslicht verloot.

Startpunt: Groenewoud

Startpunt: Prins Willem Alexanderplein,

Kosten: geen

Vaals

Met uw inzending geeft u toestemming om

Bijzonderheden: aanmelden verplicht:

Kosten: geen

uw foto’s te gebruiken in het kader van de

Toine Wuts, [email protected], 06-21106448

Meenemen: goed schoeisel

campagne Nacht van de Nacht.

hou de website in de gaten.

Meer informatie: 043-3062218 (Jo Pelzer). ULESTRATEN EXCURSIE NACHTDIEREN IVN Ulestraten organiseert in de Nacht van de Nacht een nachtdierenexcursie. Vleermuizen zijn echte nachtdieren. We gaan onderzoeken met een batdetector of er nog vleermuizen rondvliegen. Misschien zien we wel uilen. Vanuit de bebouwing van Ulestraten wandelen we naar het buitengebied over het plateau van Schimmert, het gehucht Waterval en door de bissen bij kasteel Vliek weer terug naar het vertrekpunt. Onderweg zullen we de diverse verlichtingen bekijken: straatlantaarns, tuinverlichting, bedrijventerrein, vliegveld etc. Kan het niet wat minder? Beleef de donkerte in de bossen en bekijk op het plateu welke invloed een fel verlichte stal in het donker teweeg brengt. Ervaar hoe je ogen wennen aan die duisternis. Een zaklamp is dus ook niet nodig. Stichting Milieufederatie Limburg 25

Aan tafel met….. LANDSCHAPSVERENIGING ‘DE KRINGLOOP’ De Milieufederatie Limburg heeft een grote achterban van ongeveer 100 aangesloten groepen. Zij hebben oog voor hun regio, willen het goede behouden en verbeteren wat er beter kan. Elk kwartaal komt er een andere Limburgse groep aan het woord. Deze keer zit ik aan tafel met Jan Hermans, voorzitter van Landschapsvereniging De Kringloop.

Op 17 mei 1974 is landschapsvereniging

leden en de professionele aanpak en opzet

De Kringloop opgericht door een groep

van de cursussen en lezingen zorgt ervoor

natuurvrienden. De aanleiding voor de

dat deze goed bezocht worden. Zo is de

oprichting van deze vereniging was de

vogelcursus al 17 keer gegeven. Daarnaast

dreigende ontgrinding van de Linnerweerd.

zijn er ook cursussen over paddenstoelen,

Jan Hermans, voorzitter van De Kring-

mossen, insecten en een cursus natuurfo-

loop, organiseerde op eigen initiatief een

tografie. In 2008 zal de cursus bomen van

excursie naar de Linnerweerd. Met deze

start gaan.

excursie gingen zo´n 25 à 30 man mee. Omdat deze excursie een groot succes was,

Naast de cursussen wordt ook elke maand

werd meteen het idee geopperd om vaker

een lezing of een excursie georganiseerd.

een (bedreigd) natuurgebied te bezoe-

In het najaar van 2007 zijn dat:

ken. In samenwerking met de Gemeente

- Zaterdag 29 september: ochtendexcursie

Linne, en met name het goede contact met burgemeester Douven heeft geleid tot

naar het Nationaal park De Meinweg

De Roek

- Zondag 21 oktober: herfstexcursie naar

het uitgeven van het boekje ´Tussen Maas

het Kesseleikerbroek met als thema pad-

SAMENWERKING

en Roer´. In dit boekje worden een aantal

denstoelen

Het verschaffen en verzamelen van infor-

natuurgebieden belicht, die gelegen zijn tussen Maas en Roer. Mede door de inzet van de leden van De Kringloop en het uitgeven van het boekje is de Linnerweerd gespaard. Tegenwoordig zijn er wette-

- Vrijdag 2 november: dialezing door J.

matie over flora, fauna, milieu, cultuurge-

Hermans over zijn natuur/cultuurreis

schiedenis en heem wordt onder andere

naar Peru en Bolivia

gedaan door het organiseren van excursies,

- Vrijdag 14 december: lezing door A. van

lezingen en tentoonstellingen. Daarnaast is

Diepenbeek over diersporen (deel 2)

er regelmatig contact met andere natuur-

lijke instrumenten die specifieke soorten

- Woensdag 26 december: kerstwandeling

beschermen. Deze instrumenten kunnen

in een Midden-Limburgs natuurgebied

gebruikt worden voor het beschermen van

en milieuverenigingen zoals de Heemkundevereniging, milieuvereniging Leudal, Vrienden van de Natuur en het IVN.

een natuurgebied. In de tijd dat dit verhaal

Deze cursussen vergroten de kennis en ver-

speelde, waren deze instrumenten er nog

hogen de nieuwsgierigheid van de leden.

Landschapsvereniging De Kringloop is sinds

niet en kostte het heel wat meer overtui-

Hierdoor komen leden vaak met nieuwe

een paar jaar lid van de Milieufederatie.

gingskracht om bestuurders de bijzondere

ideeën voor cursussen en lezingen. Zowel

De belangrijkste reden voor aansluiting bij

natuurwaarde van een gebied te laten

de fotografiecursus als de bomencursus

de Milieufederatie is om op de hoogte te

inzien.

(2008) worden door leden van De Kring-

blijven op milieugebied en om elkaar tot

loop gegeven.

steun te zijn. Als De Kringloop bijvoorbeeld

ACTIVITEITEN

De hoofdpijler van De Kringloop is na-

te maken zou krijgen met een grensover-

Landschapsvereniging De Kringloop is

tuur, maar dat neemt niet weg dat er ook

schrijdend project, kan zij de Milieufedera-

begonnen als een bescheiden club. Na

interesse is in daarmee nauw verbonden

tie om advies vragen. De Kringloop is geen

een jaar waren er ongeveer 100 leden. Nu

onderwerpen, zoals historie en cul-

‘actieclub’, al zal ze wel problemen aan de

is deze vereniging uitgegroeid tot ruim

tuur. Volgend jaar wordt er een busreis

kaak stellen. De kracht van De Kringloop

300 leden. De grote groei komt mede

georganiseerd naar de Duitse Eifel. Het

zit in de educatieve rol die ze speelt. Kennis

door de cursussen en lezingen, die door

enthousiasme voor deze reis is zo groot,

overdragen over wat de effecten zijn als je

De Kringloop georganiseerd worden. Het

dat er helaas mensen teleurgesteld moeten

ingrijpt in een landschap en het belang van

grote enthousiasme van de docenten en

worden.

het behoud van natuur en landschap zijn belangrijk.

26 LIMBURGS MILIEU

TOEKOMST

grafieken. Als dit initiatief aanslaat zullen

BOODSCHAP

Het cursusaanbod zal uitgebreid worden

er ook boekjes verschijnen van de andere

Jan heeft desgevraagd nog wel een bood-

en het cursusmateriaal zal verder gepro-

cursussen.

schap voor de lezers van Limburgs Milieu:

fessionaliseerd worden. Vier jaar geleden

“breng respect op voor je eigen omgeving

is De Kringloop gestart met een padden-

Door minder geliefde dieren te bespreken

en ga er doelbewust mee om. Kijk kritisch

stoelencursus. Het animo voor deze cursus

bij een cursus, bijvoorbeeld de Roek, kan je

naar landschapsbeheer: gaat het goed of

was groot. Er was toen nog geen goede

proberen de kijk van mensen te veranderen.

niet en wat zijn de gevolgen van ingrijpen

informatie beschikbaar om te gebruiken bij

De Roek wordt vaak gezien als de ‘hang-

in het landschap?”

de cursus. Daarom heeft Jan Hermans een

jongere’ onder de vogels, vol met katten-

boek geschreven. Dit boekje is de afgelo-

kwaad en een herrieschopper. Door meer

CONTACTGEGEVENS:

pen twee jaar uitgetest door de leden en

te vertellen over het gedrag van de Roek

Landschapsvereniging “De Kringloop”

vorig jaar november is begonnen met het

zullen mensen meer inzicht krijgen in het

Weerdweg11

herschrijven. Het boekje zal uit twee delen

dier en het daardoor op een andere manier

6067 BN Linne

bestaan, bij elkaar meer dan 300 bladzijden

bekijken.

www.dekringlooplinne.nl

voorzien van prachtige kleurenfoto´s en Ester Wolters

Mogelijk meer varkens en kippen in Limburg De Milieufederatie Limburg is teleurgesteld in het voornemen van Minister Verburg om de compartimentering van de veehouderij af te schaffen. Hierdoor kan de veehouderij rond de Groote Peel, de overige Peelgebieden, het Weerterbos en andere belangrijke natuurgebieden in Limburg fors toenemen. Regionaal kan dit leiden tot een verhoging van de ammoniakuitstoot, wat strijdig is met o.a. de Natuurbeschermingswet. Het houden van vee is in Nederland gebonden aan dierrechten; hoe meer dierrechten

gen van de Natuurbeschermingswet en van

voor uitstel van het opheffen van de

men heeft, hoe meer vee men kan houden.

de Reconstructie.

compartimentering. Maar de Minister heeft per brief aan de Tweede Kamer laten weten

De hoeveelheid dierrechten is verdeeld in drie grote delen: Oost-Nederland, Zuid-

De Limburgse Milieufederatie heeft samen

niets te voelen voor het uitstel. De Tweede

Nederland (waaronder Limburg) en Overig.

met andere groene organisaties gepleit

Kamer moet zich hierover nog uitspreken.

Dierrechten uit het ene compartiment mogen nu nog niet worden benut in de twee andere. Door de afschaffing van de compartimentering is de kans groot dat Limburgse veehouders de goedkope dierrechten uit andere delen van het land gaan opkopen, om in Limburg te kunnen uitbreiden. Waarschijnlijk zal met name rond de Peel de concentratie van dieren verder toenemen. De achtergronddepositie van ammoniak op de Natura 2000-gebieden De Groote Peel, Deurnsche Peel & Mariapeel zal nog sterker toenemen. Dit is strijdig met de doelstellinStichting Milieufederatie Limburg 27

Golfbanen en natuur VERENIGBAAR OF NIET? In hoeverre kunnen golfbanen bijdragen aan de ontwikkeling van natuur, landschap en recreatief medegebruik? In het rapport ‘Een golfbaan natuurlijk’ proberen de Provinciale Milieufederaties deze vraag te beantwoorden. Het rapport biedt een ruimtelijk afwegingskader en geeft aan onder welke voorwaarden golfbanen een meerwaarde kunnen hebben voor natuur, landschap en recreatie.

INLEIDING

geeft antwoord op de vraag waar een

ties de resultaten van bovengenoemde

De golfsport is populair. Steeds meer

golfbaan met natuurontwikkeling en recre-

deelonderzoeken gebruikt om een landelijk

mensen spelen golf. Het gevolg is dat het

atief medegebruik ruimtelijk ingepast kan

toepasbaar locatiebeleid te formuleren en

aantal golfbanen jaarlijks groeit. Nieuwe

worden, zodat deze een meerwaarde heeft

ruimtelijke voorwaarden op te stellen.

golfbanen kosten veel ruimte, gemiddeld

voor het hele omliggende gebied, en waar

50-55 ha. voor een 18-holes baan. In ons

bij de inrichting van de baan rekening mee

UITGANGSPUNTEN

dicht bevolkte land leidt dit niet zelden

moet worden gehouden.

Wat is de gewenste natuur en recreatie

tot conflicten. Vaak worden golfbanen

op een golfbaan? Voor wat betreft natuur

gepland in gebieden met hoge natuur- of

ONDERZOEKSOPZET

wordt gestreefd naar natuur die op zijn

landschappelijke waarden. Bij het ontwerp

Het onderzoek bestond uit vier onderdelen.

minst “dienend” is aan de natuur in de

van de baan wordt meestal weinig ruimte

Ten eerste hebben vier Milieufederaties

omgeving. Bij de bepaling daarvan en van

gereserveerd voor natuur. En vaak gaat het

en Alterra de bestaande situatie op negen

de benodigde ruimte is gebruik gemaakt

om losse delen natuur die geen verband

verschillende golfbanen geïnventariseerd.

van de systematiek van natuurdoeltypen.

vormen. Ook is er in het algemeen weinig

Onder meer is in kaart gebracht de ruimte-

Naast de natuurdoeltypen is de ecologische

plaats voor wandelaars en fietsers.

lijke situatie, de aanwezige en/of geplande

functie van een golfbaan voor de diersoor-

natuurwaarden en het recreatief medege-

ten in de omgeving van belang. Hierbij is

De Provinciale Milieufederaties worden

bruik. In de tweede plaats heeft Alterra op

onderscheid gemaakt tussen drie typen

regelmatig geconfronteerd met initiatie-

grond van de verzamelde gegevens en be-

functies: verbindingsfunctie, foerageer-

ven voor de aanleg van nieuwe golfbanen

schikbare kennis aangegeven onder welke

functie en functie als leefgebied. Met deze

in hun provincies. Niet zelden kloppen

voorwaarden golfbanen een meerwaarde

bouwstenen kan de natuurontwikkeling op

initiatiefnemers aan met de vraag of een

kunnen hebben voor natuur en recreatie

een golfbaan concreet gemaakt worden.

locatie uit oogpunt van natuur en land-

en welke kennis hiervoor noodzakelijk is.

Regio-specifieke aspecten spelen daar-

schap acceptabel is om er een golfbaan te

Ten derde heeft het Nationaal Groenfonds

bij een rol. Op een golfbaan dichter bij

ontwikkelen en hoe zo’n golfbaan er qua

de kosten van en financieringsmogelijk-

stedelijk gebied zal de natuurdoelstelling

ontwerp uit zou moeten zien.

heden voor natuuraanleg en recreatie op

meestal minder ambitieus hoeven zijn dan

Het onderzoek, waarvan het rapport “Een

golfbanen onderzocht. In de vierde plaats

op een golfbaan verder weg in het bui-

golfbaan natuurlijk” het resultaat vormt,

hebben de 12 Provinciale Milieufedera-

tengebied, waar de natuur meestal meer

28 LIMBURGS MILIEU

TABEL Benodigd aantal hectares voor medegebruik op een 18-holes golfbaan door natuur en recreatie, voor twee verschillende ambitieniveaus, per gebiedscategorie (het benodigd aantal hectares voor een 9-holes golfbaan is tussen haakjes weergegeven). De laatste kolom geeft aan hoe groot een 18-holes en een 9-holes golfbaan per gebiedscategorie minimaal zou moeten zijn.

V

Ruimtebehoeften

Extra oppervlak

Extra oppervlak

Totaal oppervlak

Natuur

Recreatie

multifunctionele

Gebiedscategorie W

Multifunctionele gebieden

golfbaan

Stadsrandzone Buitenstedelijke Invloedssfeer

Lage

Hoge

Lage

Hoge

ambitie

ambitie

ambitie

ambitie

0 (0)

15 (25)

0 (0)

Grenzend aan

10-20

natuurgebieden

(10-20)

18-holes (9-holes)

65 (50)

4,5 (2,5)

54,5 (27,5)

4,5 (2,5)

60-70 (35-45)

Natura 2000 Natuurgebieden

EHS en andere

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

natuurgebieden

natuurdoeltypen omvat.

natuurontwikkeling. Als dat gebeurt, dan

rijk uitgangspunt te zijn bij de opzet van

Wat betreft recreatie is het gewenst dat

biedt deze golfbaan van 18 holes in prin-

een nieuwe golfbaan. Bij een golfbaan in

golfbanen ook gebruikt kunnen worden

cipe voldoende plaats voor het lage niveau

het buitengebied kan het ambitieniveau

door wandelaars en fietsers. Nabij stedelijk

natuurontwikkeling. Voor een 9-holes

voor het recreatief medegebruik wat lager

gebied zal de behoefte hieraan groter zijn.

golfbaan komt dit neer op 12,5 ha. natuur-

zijn. Ook het recreatief medegebruik is

ontwikkeling op een baan van 25 ha.

vertaald in extra ha. ruimtebeslag op golf-

RESULTATEN L

Voor golfbanen die aan de EHS of andere

banen. Zie volgende tabel voor de stapeling

In de beheerplannen van de onderzochte

natuurgebieden grenzen, is een hoog am-

van ruimteclaims voor natuurontwikkeling

golfbanen bleken weinig concrete natuur-

bitieniveau natuurontwikkeling wenselijk.

en recreatief medegebruik.

doelen te worden beschreven. Daardoor is

Dit ambitieniveau betekent niet alleen het

het bij de meeste golfbanen onduidelijk

realiseren van meer natuurdoeltypen, maar

LOCATIEBELEID

welke natuur ze zouden moeten ontwik-

ook een hoger percentage doelsoorten en

Nieuwe plannen voor de aanleg van een

kelen en of daarvoor voldoende ruimte is

vooral grotere doelsoorten die de baan als

golfbaan dienen de volgende vijf stappen

gereserveerd. Verder is op de onderzochte

foerageer- en verbindingsgebied kunnen

te doorlopen: (1) het voeren van een nut

golfbanen het recreatief medegebruik

gebruiken. Het hoge ambitieniveau vraagt

en noodzaak discussie; (2) het afwegen van

minimaal tot geheel afwezig.

10-20 ha. extra, bovenop de altijd beno-

de locatiekeuze; (3) het bepalen van de

In het rapport zijn een laag en een hoog

digde 25 ha. voor natuurontwikkeling op

benodigde ruimtelijke reservering; (4) het

ambitieniveau natuurontwikkeling onder-

een 18 holes-baan. De gewenste grootte

maken van een inrichtingsplan en (5) het

scheiden. Van een laag ambitieniveau is

van de golfbaan is dan 60-70 ha. Voor een

opstellen van een beheerplan. Als uit stap

sprake bij de ontwikkeling van natuurdoel-

9-holes komt dit neer op een gewenste

1 blijkt dat aanleg van een nieuwe baan

typen, die behoren bij de meest gang-

grootte van 35-45 ha.

wenselijk is, komt vervolgens de vraag aan

bare ecotopen op een golfbaan (grasland,

Ook met betrekking tot het recreatief

de orde waar de golfbaan moet komen. De

ruigtes, vijvers, oevers). Grofweg de helft

medegebruik zijn een laag en een hoog

Provinciale Milieufederaties vinden aanleg

van een 18-holes golfbaan van 50 ha.

ambitieniveau onderscheiden. In stedelijke

van een golfbaan in EHS-, Natura 2000- of

bestaat uit buitengebied, bestaande uit

gebieden, waar een tekort bestaat aan

andere natuurgebieden niet aanvaardbaar.

groenstroken tussen de 18 holes. Deze 25

fatsoenlijke wandel- en fietsmogelijkheden,

Ook in gave landschappen is een golfbaan

ha. zou beschikbaar moeten komen voor

dient recreatief medegebruik een belang-

niet wenselijk, omdat aanleg altijd afbreuk Stichting Milieufederatie Limburg 29

zal doen aan deze landschappen. Het be-

Golfbanen, gelegen in (agrarische) gebieden

en voorwaarden kan dan meteen uitsluitsel

treft landschappen met een karakteristieke

die grenzen aan een natuurgebied, kunnen

worden gegeven.

openheid, of juist kleinschalige landschap-

als buffer dienen tussen de natuurgebieden

Uit onderzoek van het Nationaal Groen-

pen met karakteristieke beplanting of

en de gebieden met meer stedelijke acti-

fonds blijkt dat de meerkosten voor extra

cultuurhistorische elementen.

viteiten. Hier kunnen golfbanen bijdragen

ruimte voor natuur en recreatie bij een

Golfbanen dienen bij voorkeur in stads-

aan de bescherming van de natuurgebieden,

integrale ontwikkelingsstrategie gering

randzones te worden gesitueerd. Dit is

mits aanleg en beheer afgestemd worden

zijn. Zo is op een gemiddelde golfbaan

gunstig vanuit oogpunt van recreatief

op de gebiedskwaliteiten en milieucondities

20 ha. extra natuur te realiseren tegen

medegebruik. Ook kan aanleg van golf-

(rust, duisternis, waterpeil).

een meerprijs van ` 3,00 per golfronde.

banen in stadsrandzones zorgen voor een

Bovendien levert het aantrekkelijke groene

opwaardering van het landschap door

TOT SLOT

karakter van een ruim opgezette natuur-

aanleg van nieuwe groenstructuren. Ook

Het blijkt dus dat een ruimere opzet van

lijke golfbaan tegelijkertijd ook een uitste-

in multifunctionele gebieden buiten de

een golfbaan meer mogelijkheden geeft

kend perspectief voor het verhogen van de

stedelijke invloedssfeer kunnen golfbanen

voor een combinatie van de golfsport met

bezettingsgraad.

een meerwaarde betekenen voor natuur

een op de regio toegespitste natuurontwik-

en landschap. In landschappen, waar als

keling, landschapsstructuur en recreatief

gevolg van schaalvergroting veel kleine

medegebruik. Een dergelijk meervoudig

Het rapport “Een golfbaan natuurlijk; de

landschapselementen (houtwallen, singels,

gebruik van golfbanen kan alleen slagen

bijdrage van golfbanen aan de ontwikke-

hagen) zijn verdwenen en beken zijn geka-

als er vroegtijdig in het ontwerpproces van

ling van natuur, landschap en recreatief

naliseerd, kan de aanleg van een golfbaan

de golfbaan rekening wordt gehouden met

medegebruik” is te bestellen bij de Natuur

met een herstel van het oorspronkelijke

een zo gepast mogelijke ruimtereservering.

en Milieufederatie Utrecht (tel. 030-

landschap een verrijking van het gebied

De ervaring leert dat de meeste 9-holes

2544457) tegen betaling van ` 15 (excl.

inhouden. Bovendien kunnen kleinere na-

golfbanen na verloop van tijd wensen

verzendkosten). Een samenvatting van het

tuur- en landschapselementen, indien ze

uit te breiden naar een 18-holes baan.

rapport kan worden gedownload van de

goed worden ingepast in het ontwerp van

Aanvragen voor 9-holes banen zouden dan

site www.nmu.nl

de golfbaan, juist planologisch beschermd

ook meteen moeten worden beoordeeld

worden, terwijl ze dat op dit moment vaak

op mogelijkheden voor uitbreiding tot 18

Bart Cobben

nog niet zijn.

holes. Over de uitbreidingsmogelijkheden

Milieufederatie Limburg

30 LIMBURGS MILIEU

IJzeren Rijn CONTINUING STORY De IJzeren Rijn is een dossier waar maar geen voortgang in wil komen. Elk nieuw onderzoek levert meer vragen op dan er beantwoord worden. Het uitkomsten van het Duitse onderzoek, dat in oktober 2006 is uitgevoerd, zijn net voor de zomer openbaar gemaakt. De Duitsers hebben keurig volgens afspraak met België gewacht tot na de Belgische verkiezingen. Die waren blijkbaar van mening dat een eerdere openbaarmaking van invloed kon zijn op de verkiezingen in België.

Dat is na lezing van het Duitse onderzoek ook best begrijpelijk. Het Duitse onderzoek is zeer negatief over het reactiveren van het historisch tracé van de IJzeren Rijn. Recente uitspraken van de Minister van bouwen en verkeer uit NordrheinWestfalen, zowel in bijeenkomsten met Duitse burgerinitiatieven als met de verkeerscommissie van het ministerie zijn helder en duidelijk: “Die Reaktivierung der historische Trasse für den Güterverkehr von Antwerpen in das Ruhrgebiet macht keinen Sinn” en “Nein zum Eisernen Rhein”. Het ‘nee’ tegen de IJzeren Rijn geldt echter alleen voor het tracégedeelte in Wegberg en Dalheim. Twee plaatsen in Duitsland grenzend aan het Meinweg gebied. Een reactivering van het historisch tracé, door de Meinweg, is daarmee voor Nederland in feite van de baan. Maar zoals al eerder gezegd, levert elk onderzoek nieuwe vragen op. In het Duitse onderzoek is een variant van de spoorlijn langs de N280/BAB 52 (van Roermond naar Mönchen-Gladbach) niet onderzocht. In

Het overkoepelende onderzoek, van Ant-

heeft inmiddels zijn eigen voorkeursvari-

de Nederlandse MER-studie is deze variant

werpen naar Duisburg (Ruhrgebied), waar

ant via Elmpt. En Nederland zou eigenlijk

wel onderzocht.

wij al jaren om vragen lijkt verder weg dan

graag een verbinding krijgen waar logistiek

ooit. Dit onderzoek zou rekening moeten

knooppunt Venlo ook iets aan heeft.

Zoals u misschien weet, is de Nederlandse

houden met alle mensen en de natuur

MER-studie alleen uitgevoerd voor het Ne-

langs het geheel tracé. Bovendien moet

Het zal nog wel een tijdje duren voordat

derlandse grondgebied. De Duitsers zijn dus

onderzocht worden wat de beste plek is

iedereen het met elkaar eens is.

nu bezig met een onderzoek voor het Duits

voor een spoorlijn die straks onderdeel gaat

(wordt vervolgd)

grondgebied. Misschien doen de Belgen

uitmaken van het Europese hoofdspoor-

straks nog wel een aanvullend onderzoek

wegennet. Daarbij mag je toch iets verder

voor het Belgisch grondgebied. Zo houdt

kijken dan je eigen landsgrenzen!

Toine Wuts Milieufederatie Limburg

elk land rekening met de leefomgeving van haar eigen burgers en met haar eigen

Ondertussen blijft België vasthouden aan

natuur.

het historisch tracé via Vlodrop. Duitsland Stichting Milieufederatie Limburg 31



! #






!

"


 

$


!

$




 


 






#
#

!





 




!


!


"




!








!
!



!




!


 










!