LEEs– EN VErTELTEKsT BAsIsONDErWIJs
wondErSpul
voor dE lEErkracht MUsEUMLEsBEsCHrIJVING Hout, klei, linnen – op zich niets bijzonders, toch. Als je er niets mee doet tenminste. Maar als dat hout een beeld wordt van stephan Balkenhol, klei verandert in bijzonder keramiek en er op het linnen verfstreken van Vincent van Gogh staan ... dan is het een ander verhaal. De kunstenaar heeft van het materiaal méér gemaakt. Hij heeft er zijn techniek en gedachten aan toegevoegd. Kunst is een soort wonder, spul wordt wonderspul! Zo is het ook met ons. Botjes met vel erover - wat stelt dát nou voor? Door wat wij als mensen denken, doen en betekenen voor anderen hebben wij waarde. De bouwstenen waarvan wij zijn gemaakt worden ooit weer opgenomen in de natuur en opnieuw gebruikt. Het is een kringloop. Daarom is het belangrijk om niets in die kringloop te stoppen dat er niet in thuishoort. Oude föhns, kapotte mixers en mobieltjes – de natuur verslikt zich erin als je ze dumpt. Dus helpen we een handje. Door alles gescheiden in te zamelen kunnen apparaten uit elkaar worden gehaald om op verantwoorde wijze gerecycled te worden. Dan kun je ze opnieuw
gebruiken. Als materialen opnieuw grondstoffen worden, hoeven we niet meer uit de natuur te halen. Zo gaat de cirkel rond en creëren we samen steeds meer waarde voor de volgende generaties. Een Wondercycle! Tijdens deze museumles doen de leerlingen in tweetallen zelfstandig onderzoek naar de kunstwerken en apparaten tentoongesteld in Wonderkamers. En filosoferen zij over kringlopen. Ze leren verschillende materialen herkennen en het onderscheid maken tussen de artistieke, praktische, economische en persoonlijke waarde daarvan. De kinderen maken zelf een beeldend ontwerp - in collagetechniek - voor een apparaat voor de toekomst.
doElEn
lESdoElEn
kErndoElEn
De leerlingen reflecteren op en praten over de kringloop van het leven en leren dat alles hiervan deel uitmaakt. De leerlingen bekijken kunstwerken en museumobjecten in Het Depot in Wonderkamers en doen in tweetallen zelfstandig onderzoek naar de tentoongestelde kunstwerken en apparaten. De leerlingen kunnen verschillende basismaterialen herkennen en benoemen: hout, klei, textiel, glas, kunststof en metalen, leren waar deze vandaan komen en hoe je deze materialen kunt verwerken tot een voorwerp. De leerlingen worden zich bewust van de verschillende soorten waarde: praktische, artistieke, persoonlijke en economische waarde, en begrijpen dat een kunstenaar of ontwerper extra waarde toevoegt aan basismaterialen. De leerlingen kennen de begrippen ‘recycle’ en ‘duurzaamheid’ en weten wat de doelstelling van Wecycle is, en dat (op) gebruikte kleine elektrische apparaten, kapotte spaarlampen en lege batterijen apart ingezameld kunnen worden voor hergebruik. De leerlingen maken in collagetechniek een beeldend ontwerp voor een imaginair apparaat voor de toekomst.
1 nEdErlandS MONDELING TAALONDErWIJs
praktiSchE tipS 54 kunStzinnigE orÏEntatiE
De leerlingen leren De leerlingen leren beelden, taal, muziek, informatie te verwerven spel en beweging te uit gesproken taal. gebruiken, om er Ze leren tevens die gevoelens en ervaringen informatie, mondeling of mee uit te drukken en om schriftelijk, gestructureerd er mee te communiceren. weer te geven
12 nEdErlandS
55 kunStzinnigE orÏEntatiE
TAALBEsCHOUWING, WAArONDEr sTrATEGIEËN
De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren.
De leerlingen verwerven een adequate woordenschat en strategieën voor het begrijpen van voor hen onbekende woorden. Onder ‘woordenschat’ vallen ook begrippen die het leerlingen mogelijk maken over taal te denken en te spreken.
44 oriEntatiE op jEzElf En dE wErEld NATUUr EN TECHNIEK De leerlingen leren met zorg om te gaan met het milieu.
56 kunStzinnigE orÏEntatiE De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cultureel erfgoed.
Deze lees- en verteltekst is bedoeld om naar eigen inzicht ter voorbereiding van de museumles te gebruiken. De inhoud ervan is een aanvulling op de inhoud van de museumles en valt hiermee bewust slechts gedeeltelijk samen. U kunt deze tekst bijvoorbeeld voorlezen, bespreken of als inspiratie gebruiken voor een andersoortige les. Uiteraard zult u dit materiaal voor groep 2 anders kunnen gebruiken dan voor groep 5. Ook treft u tot besluit suggesties aan voor een of meerdere les(sen) na het museumbezoek. Het is voor de kinderen fijn om bij hun naam te worden aangesproken in het museum. Een naambordje of -sticker op hun kleding werkt goed. Het is prettig als u de kinderen alvast zou willen uitleggen dat kunstvoorwerpen in een museum niet aangeraakt mogen worden. Het is toegestaan tijdens de museumles foto’s van uw leerlingen te maken – zónder flits/statief. Deze lees- en verteltekst is ook te downloaden vanaf onze site: www. gemeentemuseum.nl. Ook handig in het geval u in de klas beschikt over een digitaal schoolbord/ smartboard.
voor de leerlingen
Om te weten Plastic, waar komt dat eigenlijk vandaan?
Om te verzinnen
Een nieuw apparaat, wat heb je nodig? Als je iets wilt maken dat er eerder nog niet was, heb je een idee nodig. Het begint altijd met een fantasie een idee. ‘Wat zou het handig zijn als er een apparaat was dat ... kon.’ Ook heb je materiaal nodig. Je kiest voor materiaal dat het meest geschikt is voor de functie van het apparaat dat je wilt produceren. Wanneer je een nieuwe keukenmachine ontwerpt, kies je niet voor glas of hout maar wél voor plastic, want dat is licht en goed schoon te maken. Voor de mesjes of mixhaken van de keukenmachine neem je staal, want dat is héél sterk en kun je goed vormen en scherp maken.
Noem zoveel mogelijk huishoudelijke apparaten op waar plastic én staal in verwerkt is.
om te weten Om over te filosoferen
Soorten waarde
Is iets dat persoonlijke waarde heeft altijd tastbaar? Of kun je ook iets verzinnen dat voor jou veel waarde heeft, maar dat je niet kunt aanraken?
Zodra je een product maakt, wordt de grondstof waarvan het werd gemaakt meer geld waard. Dat komt doordat er veel moeite in is gestopt: een idee, het ontwerp, de productie, reclame en het transport naar de winkel. Het product heeft een commerciële waarde, het is bedoeld voor de verkoop. De producent wil er méér mee verdienen dan hij heeft uitgegeven om het te maken. Na de verkoop krijgt het product er een nieuwe waarde bij, de praktische waarde. Het heeft voor jou als consument waarde omdat het bijvoorbeeld een handig apparaat is dat jou tijd bespaart en prettig is om te gebruiken. Ook zou het een persoonlijke waarde voor jou kunnen krijgen. In dat geval raak je er zo aan gehecht dat je het erg zou vinden als het kapot ging en je het weg zou moeten doen. Zelfs kan een apparaat artistieke waarde hebben. Als het product met veel zorg is vormgegeven door een ontwerper en mooi is om te zien zou het zelfs in de verzameling van een museum terecht kunnen komen. Het Gemeentemuseum Den Haag is een kunstmuseum en heeft inderdaad niet alleen schilderijen en beelden maar ook bijzonder vormgegeven apparaten in de verzameling.
kringloop De natuur is een kringloop. Dat wil zeggen dat het een cirkelgang is. Wat sterft zal vergaan, wordt opgenomen in de natuur. Een duidelijk voorbeeld zijn de bladeren aan de bomen. Ze vallen af in de herfst, vergaan in de aarde en voedden zo de grond zodat er nieuw leven uit kan groeien. Ook de bouwstenen waarvan wij mensen zijn gemaakt worden ooit weer opgenomen in de natuur en opnieuw gebruikt. Daarom is het belangrijk om niets in de kringloop te stoppen dat er niet in thuishoort, want anders ontstaan er problemen. Giftige stoffen kunnen de lucht, het water en de grond vervuilen en dat geeft schade aan mensen, dieren en het hele milieu.
Wat betekenen: Product, functie, ontwerpen, produceren, reclame, transport, vormgeving, consument?
Om te bedenken Welk apparaat bij jou thuis heeft de meeste commerciële waarde? Wat is het duurst? Welk apparaat bij jou thuis heeft de meest praktische waarde? Wat is het handigst of het meest onmisbaar? Welk voorwerp bij jou thuis heeft de meest persoonlijke waarde? Waar ben je het meest aan gehecht? Wat heeft bij jou thuis de meest artistieke waarde? Wat is het mooist of bijzonderst? Is er misschien een voorwerp bij jou thuis waarin al deze soorten waarde worden gecombineerd?
Om te testen 1. Hoe lang doet een klokhuis van een appel erover om te vergaan? A 3 dagen B 14 dagen C 3 maanden 2. Hoe lang doet een plastic fles (petfles) erover om te vergaan? A 1 jaar in de zon, 2 jaar in de schaduw B 5 jaar in de zon, 10 jaar in de schaduw C 10 jaar in de zon, 20 jaar in de schaduw 3. Hoe lang doet kauwgom erover om te vergaan? A 2 maanden B 1 jaar C ongeveer 25 jaar
Kapot. En dan? Wanneer een apparaat stukgaat, kun je proberen het zelf te repareren of om dat te laten doen. Maar soms gaat dat niet of is repareren duurder dan een nieuw apparaat kopen. In dat geval wordt een apparaat vaak weggedaan. Nu wordt het opletten geblazen, want hoe doe je een apparaat weg? In de vuilniszak proppen en niet meer aan denken? Nee, dat nooit! Dan breng je troep in de kringloop en alle waarde van het materiaal gaat ook nog eens verloren. Kies altijd voor recyclen. Dan houdt het apparaat toch nog waarde. Oude föhns, kapotte mixers en mobieltjes – de natuur verslikt zich erin als je ze dumpt. Door alles gescheiden in te zamelen kunnen apparaten uit elkaar worden gehaald om op verantwoorde wijze gerecycled te worden. Als materialen opnieuw grondstoffen worden, hoeven we niet meer uit de natuur te halen. Zo gaat de cirkel rond en creëren we samen steeds meer waarde voor de volgende generaties. Een Wondercycle!
Wist je dat: er in Nederland zijn 690 miljoen elektrische apparaten zijn? elk gezin heeft meer dan 90 apparaten en 9 spaarlampen in huis heeft? in mobiele telefoons een kleine hoeveelheid goud verwerkt is? er in ieder huis gemiddeld 4 apparaten zijn die niet meer worden gebruikt (omdat ze kapot, niet handig of ouderwets zijn)? we per persoon jaarlijks ruim 23 kilo elektrische apparaten en spaarlampen weggooien? en dat daarvan ruim 2 kilo in de vuilnisbak verdwijnt? meer dan 80% van de elektrische apparaten opnieuw gebruikt kan worden?
Wecycle Wecycle organiseert het inzamelen en recyclen van gebruikte elektrische apparaten en kapotte energiezuinige lampen in Nederland. En wil kinderen leren dat dat soort dingen niet thuishoren in de vuilnisbak, maar gerecycled moeten worden. Door te recyclen zijn er minder grondstoffen uit de natuur nodig, want grondstoffen uit oude apparaten en kapotte spaarlampen worden gebruikt om nieuwe producten van te maken. De naam ‘Wecycle’ komt natuurlijk van ‘recycle’. ‘Cycle’ betekent ‘kringloop’en ’we’ dat zijn wij allemaal. Ga eens op onderzoek uit in Wecycle City (http://city.wecycle.nl/). Wecycle City is een interactieve stad op internet. Hier vind je in de verschillende delen van ‘de stad’ een schat aan informatie over de recycling van elektrische apparaten en spaarlampen. WeCyclecity ziet er uit als een game en alle informatie wordt zichtbaar wanneer op een van de gebouwen wordt geklikt. Er is recyclefabriek, een bioscoop met filmpjes, een bibliotheek met tips voor boeken over hergebruik en recycling. Er is ook kant en klaar materiaal om je eigen inzamelactie te organiseren met posters, flyers en ansichtkaarten. Bij het reclamebureau zit een link naar een Woordweb. Zoek maar op!
Om over te bedenken Hoeveel elektrische apparaten en lampen hebben jullie thuis?
soort kamer Hal / Gang Woonkamer Keuken Garage / schuur Kelder / kelderbox Badkamer Kinderkamer Ouderslaapkamer Werkkamer / hobbykamer Andere kamer:
totaal
aparraten
lampen
naar het museum wonderkamers Binnenkort ga je met jouw klas naar het Gemeentemuseum Den Haag. Daar dalen we af naar Wonderkamers waar alles anders is dan in de rest van het museum. Alles is er speciaal voor kinderen en pubers ontworpen. In het midden van Wonderkamers ‘zweeft’ een bijna 20 meter lang Minimuseum met minimuseumzalen, waarin je museumbezoekers zo groot als Pinkeltje door het Minimuseum ziet lopen. Daarna ga je zelfstandig op onderzoek uit, waarbij het draait om bijzondere kunstvoorwerpen. Er zijn zelfs wonderlijke elektrische apparaten van vroeger bij! We onderzoeken waar die objecten van gemaakt zijn en waarom en hoe, denk aan: hout, klei, metaal, textiel, glas enzovoort. Bedenk eens hoe een stuk hout een beeld kon worden en hoe klei veranderde in keramiek. Aan het einde van de les
weet je een heleboel meer over materialen, technieken en over artistieke waarde van de kunst in Wonderkamers! Zoals de levensgrote bomen van kunstenaar Hans van Bentem. De kunstenaar heeft van het materiaal méér gemaakt. Hij heeft er zijn techniek en gedachten aan toegevoegd. Kunst is een soort wonder, spul wordt wonderspul! En zul je gaan begrijpen waarom we kunst bewaren en restaureren om ook over 100 jaar nog aan jouw kleinkinderen te kunnen laten zien. Maar schuilt er eigenlijk een ontwerper in jou? Welk apparaat voor de toekomst ga jij ontwerpen in het museum?
Wil je een voorproefje? Kijk op: www.wonderkamers.nl
x voor
dE lEErkracht
EducatiEf aanbod wEcyclE Wecycle biedt partnerscholen gratis lesmateriaal. Wecycle City is de nieuwe digibordmodule over recycling voor groep 5 t/m 8. Deze interactieve website, in de vorm van een digitale stad, daagt leerlingen uit om onderzoek te doen naar het onderwerp recycling. Bij de digibordmodule horen een docentenhandleiding en werkbladen. De bijbehorende werkbladen kunt u ook downloaden in de Basisschool van Wecycle City. Het Jekkolespakket (groep 1-8) leert kinderen over het belang van de Jekko en het recyclen van kleine elektrische apparaten.
lESSuggEStiES voor na hEt muSEum KLASSENGESPREK Naar aanleiding van het werkblad Wonderspul en hun ervaringen in Wonderkamers.
BEELDEND WERKEN, RUIMTELIJK De kinderen hebben in het museum een ontwerp gemaakt voor een apparaat voor de toekomst. In een beeldende les kan dit verder worden afgemaakt en naar aanleiding daarvan een drie dimensionaal werkstuk gemaakt worden.
SCHRIJVEN, OPSTEL
PRESENTEREN / SCHRIJVEN, SPREEKBEURT OF WERKSTUK Laat de leerlingen zelf een werkstuk maken of een spreekbeurt houden met hulp van het stappenplan op de website van Wecycle.
ACTIE OPZETTEN Laat de leerlingen zelf een actie opzetten om kleine elektrische apparaten en spaarlampen in te zamelen en/of Jekko's uit te delen. De elektrische apparaten kunnen worden ingeleverd bij de milieustraat van de gemeente.
ANTWOORDEN 2. Hoe lang doet een plastic fl es (petfl es) erover om te vergaan? B 5 jaar in de zon, 10 jaar in de schaduw 1. Hoe lang doet een klokhuis van een appel erover om te vergaan? B 14 dagen
Wilt u eerst meer weten over Wecycle, kijk dan op de website wecycle.nl of neem een kijkje in Wecycle City. Hier vindt u heel veel aanvullende informatie over Wecycle en haar acties.
3. Hoe lang doet kauwgom erover om te vergaan? C ongeveer 25 jaar
mEEr wEtEn ovEr wEcyclE?
Naar aanleiding van het zelf ontworpen apparaat kunnen de leerlingen een tekst schrijven, dat kan zijn: Een reclametekst Een handleiding voor gebruik
© Gemeentemuseum Den Haag Productie: Sector Educatie en Afdeling Foto & Vorm Februari 2014 Deze lees- en verteltekst is ook te downloaden vanaf onze site: www.gemeentemuseum.nl Ook handig in het geval u in de klas beschikt over een digitaal schoolbord/smartboard.
