ONTDEK HET VERHAAL LEES- EN VERTELTEKST GROEP 6, 7, 8
LESDOELEN
KERNDOELEN
De kinderen bekijken de werken van Jan Toorop, hierbij praten zij over wat zij zien en denken, en doen kijk spelletjes. De kinderen maken een storyboard voor hun eigen verhaal. Ordenen ideeën aan de hand van (begrijpend lees)strategieën. Werken in groepjes aan een verhaallijn. Tekenen naar de waarneming en verbeel ding.
1 NEDERLANDS
VOOR DE LEERKRACHT MUSEUMLESBESCHRIJVING Verhalen die we aan kinderen vertellen, worden vaak bevolkt door helden, maar ook door figuren met duistere bedoelingen. Het verbaast dan ook niet dat verhalen tot op de dag van vandaag de verbeelding van kinderen weten te prikkelen. Tijdens een grote tentoonstelling van Jan Toorop zoomen we in op zijn zeer gedetailleerde, symbolistische werken. Deze werken nodigen kinderen uit tot fantaseren over de verhalen die er worden verbeeld. Hierin speelt de strijd tussen goed en kwaad een grote rol. In deze museumles maken de kinderen kennis met verhalen die zij wellicht nog niet kennen en ontdekken zij dat je door vrij te associëren verhalen bij schilderijen kunt verzinnen.
De leerlingen leren informatie te verwerven uit gesproken taal. Ze leren tevens die informatie, mondeling of schriftelijk, gestruc tureerd weer te geven.
12 NEDERLANDS TAALBESCHOUWING, W.O STRATEGIEËN De leerlingen verwerven een adequate woorden schat en strategieën voor het begrijpen van voor hen onbekende woorden. Onder ‘woor denschat’ vallen ook begrippen die het leerlingen mogelijk maken over taal te denken en te spreken.
54 KUNSTZINNIGE ORÏENTATIE
Jan Toorop, Fatalisme, 1893, Kröller-Müller Museum, Otterlo
De leerlingen leren beelden, taal, muziek, spel en beweging te gebruiken, om er gevoe lens en ervaringen mee uit te drukken en om er mee te communiceren.
Door goed te kijken en door het maken van tekeningen en mindmaps werken groepjes kinderen naar een storyboard voor hun eigen verhaal toe. Bij de tentoonstelling van Jan Toorop is een kinderkunstboek verschenen van Kitty Crowther, uit de serie van het Gemeentemuseum en uitgeverij Leopold. Dit boek kunnen de kinderen vooraf in de klas bekijken.
Deze lees- en verteltekst is ook
55 KUNSTZINNIGE ORÏENTATIE De leerlingen leren op eigen werk en dat van anderen te reflecteren.
56 KUNSTZINNIGE ORÏENTATIE De leerlingen verwerven enige kennis over en krijgen waardering voor aspecten van cultureel erfgoed.
Deze lees- en vertel tekst is bedoeld om naar eigen inzicht ter voorbe reiding van de museumles te gebruiken. De inhoud ervan is een aanvulling op de inhoud van de muse umles en valt hiermee bewust slechts gedeelte lijk samen. U kunt deze tekst bijvoorbeeld voorle zen, bespreken of als inspiratie gebruiken voor een andersoortige les. Ook treft u tot besluit suggesties aan voor een of meerdere les(sen) na het museumbezoek. Het is voor de kinderen fijn om bij hun naam te worden aangesproken in het museum. Een naam bordje op hun kleding werkt goed. Het is prettig als u de kinderen alvast zou willen uitleggen dat kunstvoor werpen in een museum niet aangeraakt mogen worden. Mocht het voorkomen dat u met de kinderen ruim voor aanvang van de museumles arriveert in het museum, dan kunt u de Bewaking of de Infor matiebalie in de hal vragen om tekenspullen. Zo kan de wachttijd plezierig en zinvol worden besteed.
te downloaden vanaf onze site: gemeentemuseum.nl Ook handig in het geval u in de
plaatje voorkant: Jan Toorop, De Apostelen Thomas en Thaddeus, 1909 Stedelijk Museum Amsterdam
MONDELING TAALONDERWIJS
PRAKTISCHE TIPS
klas beschikt over een digitaal schoolbord/smartboard.
Het is toegestaan om tijdens de museumles foto’s van uw leerlingen te maken – zónder flits/ statief.
VOOR DE LEERLING VERHALEN Mensen houden van verhalen. Ze zijn leuk om naar te luisteren maar ook leuk om zelf te bedenken en te vertellen. Jij vertelt vast ook wel eens een verhaal aan je ouders of aan je vrienden. Bijvoorbeeld als je net terug bent van vakantie of als je een knap goal hebt gescoord op de sportclub. Bij kunstwerken in het museum kun je ook een verhaal bedenken.
WAT STELT HET VOOR? Soms is de voorstelling op het schilderij herkenbaar. Het lijkt dan net of je er bij was toen de kunstenaar het maakte, alsof je door zijn ogen naar de wereld kijkt. Een schilderij lijkt dan een momentopname. Je ziet een voorstelling en je kunt dan vragen bedenken over wat er daarna
zal gebeuren of juist wat er vlak voor gebeurd is. Het kunstwerk is dan een stukje uit een verhaal. Misschien heb je het ook weleens meegemaakt in de klas: de juf of meester leest een spannend verhaal voor, en dan is het tijd om buiten te spelen, maar eigenlijk wil je vooral weten hoe het verhaal verder zal gaan. Worden de kinderen in het verhaal betrapt en gevangen genomen, of weten ze nog net te ontsnappen? Als je echt niet kan wachten tot er weer wordt voorgelezen, is het best leuk om te fantaseren en het gewoon zelf te bedenken. Bij veel kunstwerken in het museum kun je ook
OM TE BESPREKEN
Jan Toorop, De Sphinx (‘Les Ames autour de Sphinx’), 1892 Gemeentemuseum Den Haag
Wat zou de vos in dit kunstwerk vertellen dat er is gebeurd? Kan je zijn antwoorden bedenken op de vragen: Wie? Wat? Waar?
Daniel Richter, Je had de titel niet moeten vergeten, 2007
fantaseren. Je ziet een beeld, bedenk maar eens of er dingen zijn die je herkent, en of er dingen zijn die je echt nog nooit hebt gezien. Misschien zie je wel dingen die helemaal niet bij elkaar horen, of die er in het echt heel anders uitzien. Als je dat kunt, dan kun je verzinnen wat er aan de hand is. En als je dat weet te bedenken, wanneer je dat als
een echte kunstenaar verzinnen kunt, dan heb je in het kunstwerk een verhaal ontdekt. En niet zomaar een verhaal, nee, jouw eigen verhaal. Want het leuke van dit verzinspelletje is dat er geen goed of fout is, alles waar jij aan moet denken is goed!
OM TE VERTELLEN NAAR HET MUSEUM Jij gaat met je klas naar het Gemeentemuseum Den Haag. Daar ga je de tentoonstelling van Jan Toorop bezoeken. Tijdens jouw museumles draait het allemaal om verhalen. Verhalen die Jan Toorop vertelt in zijn werken en verhalen die jij zelf kunt ontdekken in de werken van deze kunstenaar. Een verhaal is pas een verhaal als het aan anderen wordt verteld. Dat kan met woorden of letters, maar je kan ook, zoals Jan Toorop, een verhaal vertellen door een schilderij te maken.
Veel spannende verhalen spelen zich in het bos af. Ken je een boek waarbij de hoofdpersoon een tocht door een bos maakt? Wat komen ze in het bos zoal tegen? Waarom zouden verhalen zich vaak in het bos afspelen?
MYSTERIEUS… Jan Toorop schilderde niet altijd de werkelijkheid, veel voorstellingen die hij schilderde bedacht hij zelf. Het kan dus zomaar zijn dat je in zijn schilderijen en tekeningen iets ziet dat in het echt niet bestaat. Maar wat verzon hij dan zoal? Om dat te herkennen moet je iets van het leven van Jan Toorop weten. Hij leefde honderd jaar geleden in Nederland. Maar hij kwam hier niet vandaan. Hij werd geboren in 1858 op het eiland Java. Dat is in Indonesië, toen heette dat nog Nederlands-Indië. Het was kort voor de VOC tijd een kolonie van Nederland geworden. Dan begrijp je misschien ook waarom Jan Toorop later juist naar Nederland verhuisde. Toen Jan nog maar jong was en in Indonesië woonde trok hij vaak samen met zijn vader de jungle in. Hij vond de jungle heel spannend en bijzonder; met apen, slangen en allerlei vogels, die tussen de kronkelende takken van het diepe bos leefden en zich daar thuis voelden.
Jan Toorop, Garten in Surrey (Lawn-tennis), 1890, Gemeentemuseum Den Haag,
Jan Toorop, Une Génération nouvelle (De Jonge Generatie), 1892, Museum Boymans Van Beuningen, Rotterdam
Toen Jan per boot in Nederland aankwam zag hij een heel andere wereld. Hij keek uit over de kalme zee en bleef verlangen naar die spannende en wilde natuur van Nederlands-Indië. Sommige mensen zeggen dat je die mysterieuze wereld van de jungle kunt herkennen in zijn werken. Wat vind jij?
OM TE BESPREKEN Als je een verhaal in een boek leest, kun je dan weten of het verhaal echt gebeurt is of juist verzonnen?
VOOR DE LEERKRACHT ACTIVITEITEN VOOR NA DE MUSEUMLES Verhalenspel Tijdens de museumles hebben de kinderen aan een eigen verhaal gewerkt. Laat groepjes kinderen hun storyboards verder uitwerken tot korte voorstellingen, waarin de spelelementen wie, wat & waar aan bod komen. Door het aanbieden van eenvoudige kleden kunnen kinderen al snel een kostuum draperen, waarmee de wereld van Jan Toorop wordt opgeroepen.
Mysterie in lijnen Jan Toorop liet zich inspireren door herinneringen uit zijn jeugd. Hij verlangde later nog vaak terug naar de spannende tochten die hij met zijn vader maakte door de jungles van Nederlands-Indië. De kinderen maken tekeningen waarmee zij het mysterieuze en wilde van de jungle verbeelden. De kinderen gebruiken hierbij, net als Jan Toorop, vloeiende lijnen om de voorstelling te maken en om de vlakken van de tekening te kleuren.
Het Gemeentemuseum Den Haag & Uitgeverij Leopold brengen sinds 2010 kunstboeken voor kinderen uit. Deze reeks onderscheidt zich doordat het zelfstandige inspirerende prentenboeken en jeugdromans zijn in relatie tot onze tentoonstellingen en collecties, en geen traditioneel-educatieve uitgaven. Voor jonge kinderen zijn de volgende titels verschenen: • Karel Appel - uit de kapperszaak op de Dapperstraat van Imme Dros en Harrie Geelen • Allemaal aan tafel! van Rinderd Kromhout en Margriet Heymans • Holland op z’n mooist – Op reis met de Haagse School, Charlotte Dematons • Puzemuze, of op weg naar Rothko van Wim Hofman • Coco of het kleine zwarte jurkje van Annemarie van Haeringen. Dit boek werd bekroond met een Zilveren Penseel 2014 • Edith en Egon Schiele van Harriët van Reek • Een zondag met Caillebotte van Ingrid Godon en Toon Tellegen • Delfts blauw - Een vaas voor de prinses van Ingrid en Dieter Schubert • Calder - De draad van Alexander van Sieb Posthuma • Nacht in het poppenhuis van Thé Tjong-Khing en Anna Woltz • Ensor - De grote maskerade van Marije Tolman • Keepvogel en Kijkvogel - In het spoor van Mondriaan van Wouter van Reek. Dit boek werd bekroond met een Zilveren Griffel 2012, de internationale illustratieprijs De Gouden Appel en een Vlag & Wimpel. • Meneer Kandinsky was een schilder van Daan Remmerts de Vries. Dit boek werd bekroond met een Zilveren Griffel 2011.
Februari 2016 © Gemeentemuseum Den Haag afdeling Educatie Tekst: Joep Overtoom Vormgeving: Afdeling Foto & Vorm Gemeentemuseum Den Haag Jan Toorop, De toi, vil animal, – pour pétrir un génie, O fangeuse grandeur! Sublime ignominie!, 1891, Gemeentemuseum Den Haag
Deze lees- en verteltekst is ook te downloaden vanaf onze site: www.gemeentemuseum.nl
