8 m / t 6 p e o r g o z t n s e k o e s t l e t r e Picas v n e Lees
t h c a r eerk
l e d Voor
Pablo Picasso (Spanje, 1881- Frankrijk, 1973) is een van belangrijkste kunstenaars van de 20ste eeuw. Een kennismaking met zijn werk hoort erbij. Schilderijen, beelden, keramiek en grafiek, eindeloos veel maakte hij. Picasso leek er zijn hand niet voor om te draaien. Als kind al deed hij niets liever dan schilderen. Het verhaal gaat dat hij alleen naar school wilde als hij een van de kwasten van zijn vader - een tekenleraar - mocht meenemen. Al op 16 jarige leeftijd werd het werk van dit wonderkind voor het eerst tentoongesteld. Het Gemeentemuseum brengt in samenwerking met het Ludwig Museum uit Keulen een tentoonstelling van Picasso’s werk vanaf de jaren ’20. Na enkele werken van Picasso samen te hebben bekeken en besproken krijgen de kinderen een stoomcursus rondleiden. Hoe sta je erbij voor een groep en hoe gebruik je je stem? Wat is interessant en wat juist saai? De museumjuf doet eerst even voor hoe het dus niet moet! Best spannend en vooral nuttig om te oefenen. Bij een spreekbeurt op school, of een presentatie later als je groot bent gaat het niet anders. De leerlingen kiezen in twee- of
Pablo Picasso, Musketier en Amor, 1969, olieverf op doek, collectie Ludwig Museum
drietallen een kunstwerk waarover ze straks gaan rondleiden. In een bijbeho-
Muse
b s e l m u
g n i v j i r esch
rende leskist zitten de materialen die ze hiervoor kunnen gebruiken: voor kinderen geschreven bondige informatie over Picasso en het kunstwerk, grote foto’s waarmee het verhaal ondersteund kan worden en spiekkaartjes met trefwoorden zodat je je tijdens de presentatie herinnert wat je wilde vertellen. Welk team blijkt het grote rondleidtalent? Deze werkvorm is erop gericht kinderen zich op een actieve manier kennis eigen te laten maken en hen tegelijkertijd meer vertrouwd te maken met spreken in een groep.
Lesdoelen • De kinderen bekijken
Kerndoelen
Praktische tips • Deze lees- en
• Het is toegestaan
kunstwerken van Pablo
1 NEDERLANDS > Mondeling taalonderwijs
verteltekst is bedoeld
tijdens de museumles
Picasso en vertellen wat
De leerlingen leren infor-
om naar eigen inzicht ter
foto’s van uw leerlingen te
over wat zij zien en zich
matie te verwerven uit
voorbereiding van de
maken – zónder flits/
hierbij voorstellen.
gesproken taal. Ze leren
museumles te gebruiken.
statief.
tevens die informatie,
De inhoud ervan is een
zelfstandig schriftelijke
mondeling of schriftelijk,
• Deze lees- en vertel-
aanvulling op de inhoud
tekst is ook te downloa-
informatie en afbeeldin-
gestructureerd weer te
van de museumles en valt
den vanaf onze site:
gen over Picasso te
geven.
hiermee bewust slechts
www.gemeentemuseum.nl
selecteren en in zich op te
12 NEDERLANDS > Taal-
gedeeltelijk samen. U kunt
Ook handig in het geval u
nemen.
beschouwing, waaronder
deze tekst bijvoorbeeld
in de klas beschikt over
strategieën
voorlezen, bespreken of
een digitaal schoolbord/
de ‘do’s and don’ts’ zijn
De leerlingen verwerven
als inspiratie gebruiken
smartboard.
bij het geven van een
een adequate woorden-
voor een andersoortige
rondleiding.
schat en strategieën voor
les. Ook treft u tot besluit
het begrijpen van voor
suggesties aan voor een
met elkaar samen en
hen onbekende woorden.
of meerdere les(sen) na
bereiden samen een korte
Onder ‘woordenschat’ val-
het museumbezoek. Voor
presentatie over Picasso
len ook begrippen die het
groep 6 is dit materiaal
voor.
leerlingen mogelijk maken
uiteraard op een andere
over taal te denken en te
manier te gebruiken dan
groepjes om beurten aan
spreken.
voor groep 8.
de hand van grote repro-
54 KUNSTZINNIGE
ducties en ander beeld-
ORÏENTATIE
fijn om bij hun naam te
materiaal een presentatie
De leerlingen leren beel-
worden aangesproken in
- een stukje rondleiding
den, taal, muziek, spel en
het museum. Een naam-
over Picasso.
beweging te gebruiken, om
bordje op hun kleding
er gevoelens en ervaringen
werkt goed.
• De kinderen leren
• De kinderen leren wat
• De kinderen werken
• De kinderen geven in
mee uit te drukken en om
• Het is voor de kinderen
• Het is prettig als u de
er mee te communiceren.
kinderen alvast zou willen
55 KUNSTZINNIGE
uitleggen dat kunstvoor-
ORÏENTATIE
werpen in een museum
De leerlingen leren op
niet aangeraakt mogen
eigen werk en dat van an-
worden.
deren te reflecteren.
• Het is mogelijk dat er
56 KUNSTZINNIGE
tijdens de les andere
ORÏENTATIE
kunstwerken bekeken en
De leerlingen verwer-
besproken worden dan
ven enige kennis over en
die afgebeeld staan in
krijgen waardering voor
deze lees- en verteltekst.
aspecten van cultureel erfgoed. Afbeeldingen voorkant: Pablo Picasso, De Uil, 1952, gebakken witte klei, collectie Ludwig Museum, Keulen Irving Penn, Picasso met hoed, foto, 1957
e d r Voo
n e g n i leerl Picasso, wereldberoemd! Picasso is beroemd over de hele wereld. Schilderijen, beelden, voorwerpen van aardewerk, eindeloos veel maakte hij. Picasso leek er zijn hand niet voor om te draaien. Direct al had hij succes met zijn werk. Hij wordt gezien als een van de allerbelangrijkste kunstenaars van de 20e eeuw. Dat heeft vooral te maken met zijn originaliteit. Zijn ideeën over kunst waren anders en zijn kunstwerken vernieuwend. Daardoor heeft hij veel invloed gehad op andere kunstenaars. Je zou kunnen zeggen dat hij de moderne kunst verder heeft geholpen. Kunst nu zou anders zijn geweest als Picasso nooit had bestaan.
over n m O ere if o s o g te fil liteit – ori
t igina ij da is or dat j t e a j W ind ijn? V z l ent? e ne ok b o f l ze
Pablo Picasso, Vrouw met artisjok, 1941, olieverf op doek, collectie Ludwig Museum, Keulen
Om te weten
Wat is de 2 0e
eeuw? Kies
goede antw
oord.
het
• van 1900 - 2000 • van 1800 - 1900 • van 2000 - 2100
Pablo Picasso, Vrouwenbuste, 1962, blik, collectie Ludwig Museum
Picasso, een genie Zelfverzekerd ging Picasso zijn eigen weg in de kunst. Hij werd direct al bewonderd. Ook zijn sterke persoonlijkheid maakte hem tot een kunstenaar die opviel. En daar kwam zijn spannende leven nog bij: hij werd vaak verliefd, trouwde en scheidde regelmatig, reisde en verhuisde veel en ging om met tal van kunstenaars en beroemde mensen. Picasso werkte hard en maakte ongelooflijk veel kunstwerken. Beelden, schilderijen, voorwerpen van keramiek en gedrukte kunstwerken. Als je zoveel maakt, valt natuurlijk niet alles even goed uit. Veel kunstenaars vernietigen daarom werken die ze zelf niet goed vinden. Alleen hun beste werk mag de wijde wereld in. Maar Picasso deed daar niet aan. Hij had niet zo’n last van zelfkritiek. Zijn bekendheid werd steeds groter en al snel kreeg hij de status van een genie.
er Om ov ren ofe s o l fi e t : dat Wat is nie? Een ge
Om te bedenken
Kun je nog mee
r genieën opnoemen?
Pablo Picasso, Harlekijn met gevouwen handen, 1923, olieverf op doek, collectie Ludwig Museum, Keulen
Om ten wete cademie?
sta en kun e is t ren? Wa je er le n u k Wat
Picasso, hoe het begon In 1881 is Pablo Picasso geboren in Málaga in Zuid-Spanje. Van jongs af aan kwam hij in aanraking met kunst. Zijn vader was namelijk schilder en tekenleraar. Als kind al deed Picasso niets liever dan tekenen en schilderen. Dat Picasso talent had, zag zijn vader direct. Daarom bewaarde hij alle kindertekeningen. Die zijn nu in het Picassomuseum in Barcelona. Het verhaal gaat dat hij alleen maar naar school wilde als hij een van de kwasten van zijn vader mocht meenemen. Op de kunstacademie sloeg hij de eerste klassen over en hij slaagde ‘met lof’. Met 16 jaar werd het werk van dit wonderkind voor het eerst tentoongesteld.
Pablo Picasso, Vrouwenkop Françoise, 1950, rode klei, collectie Ludwig Museum
Om bede te nken
Kun j e and ere ‘won derki ndere n’ noem en?
Pablo Picasso, De karige maaltijd, 1904, ets, collectie Ludwig Museum, Keulen
Naar het museum Eerst bekijken we in het museum schilderijen, beelden en keramiek van de beroemdheid Picasso. Het museum heeft ze in bruikleen gekregen van het Ludwig Museum in Keulen, Duitsland. Daarna krijg je een stoomcursus rondleiden. Hoe sta je erbij voor een groep en hoe gebruik je je stem? Wat is interessant en wat juist saai? Je gaat daarna in twee- of drietallen een minirondleiding voorbereiden over een kunstwerk van Picasso. Je krijgt foto’s, informatie en spiekkaartjes met trefwoorden die je kunnen helpen bij je presentatie voor de groep. Welk team heeft het meeste rondleidtalent?
Stel dat
leefde e
viewen. Pablo Picasso, De Kus, olieverf op doek, collectie Ludwig Museum, Keulen
Picasso, hoe hij zich ontwikkelde Het werk van een kunstenaar blijft bijna nooit een leven lang hetzelfde. Je wordt ouder, je ideeën veranderen en daarmee je werk. Je moet bedenken dat kunstenaars steeds zoeken naar nieuwe en ‘betere’ manieren om zich uit te drukken. Ze ontwikkelen zich. Wanneer kenners dan terugkijken naar al het werk dat een kunstenaar heeft gemaakt – dat heet oeuvre – zien zij er vaak periodes in. Zo ook bij Picasso. Rond 1900 was zijn ‘Blauwe periode’. Picasso ging voor een poos naar Parijs en werkte toen bijna alleen met blauwgroene tinten. Zes jaar later werd hij gegrepen door heel oude Spaanse beelden die hij zag in museum het Louvre in Parijs. Zijn ‘Roze periode’ begon vanaf toen. Je raadt al welke kleur toen veel voorkwam in zijn schilderijen. Vanaf 1909 brak zijn Kubistische periode aan. Picasso wilde de wereld laten zien in kunst, maar dan op een nieuwe, totaal andere manier. In gedachten haalde hij alles wat we zien in het dagelijks leven uit elkaar: alsof het stukken en brokken zijn. En die zette hij opnieuw in elkaar, op een onverwachte manier. Het maakt dat ook wij met nieuwe ogen naar de dingen om ons heen kijken. Hij deed dat in de vorm van beelden, collages (‘plakwerken’) of schilderijen. Er volgden nog veel meer periodes. Maar daarover zul je van alles zien en horen in het Gemeentemuseum. Daar is de bijzondere tentoonstelling ‘Picasso in Den Haag’.
Pablo Pic
n je kon
asso nog
hem inte rWat zou je allema al vragen?
Pablo Picasso, Stilleven met krant en viool, 1912, papier, transparant en krantenpapier, lijm,, Collectie Ludwig Museum, Keulen
Om te verzinne n
t h c a r eerk
l e d Voor
Kinderboeken (en een website) over beeldende kunst en Picasso • K. Couprie, A. Louchard, In het museum. Ik zie, ik zie wat jij niet ziet, uitg. Lannoo, 2006, ISBN 9789020966114 • Dada, kunsttijdschrift voor kinderen van 6 tot 106, De beelden van Picasso, uitg. Plint, 2003, ISBN 9059300505 • K. de Jong, Wat een kunst, uitg. Gottmer, 2005, ISBN 90-257-32-798 • T. van Lieshout, Het papieren museum, uitg. Leopold, 2004, ISBN 90-258-3561-9 • M. Mannig, Gratis toegang. De leukste ideeën voor je eigen museum, uitg. Ploegsma, 1999, ISBN 9021615223 • F. Rodari, Picasso. Mijn Eerste Docuboek, uitg. Ars Scribendi, 1997, ISBN-13: 9789054959489 • http://www.pablopicasso.nl
Lessuggesties voor ná de museumles Kubistisch stilleven Zet wat spullen die je in het klaslokaal vindt bij elkaar: boeken, een schrift, een plant, een etui etc. Maak er een paar aardige opstellingen van. De leerlingen gaan er in groepjes omheen zitten. Eerst maken ze een schets - in grafietpotlood – naar beschouwing. Ze tekenen wat ze zien. Leg de nadruk op aandacht voor lijnen en vormen. Details zijn minder belangrijk. De schets dient als basis voor een tweede werk, een collage. Nu bekijken de kinderen welke vormen of onderdelen ze ‘uit elkaar zouden kunnen halen’. Breng het verhaal over Kubisme nog even in herinnering. Het tweede werk bestaat zowel uit getekende delen (eventueel uitgeknipt uit tekening 1), als onderdelen die geplakt kunnen worden en zijn afgeleid van tekening 1: stukjes krant (net als Picasso vaak deed) of gekleurd sitspapier.
3D-werk Dat Picasso ook beelden maakte, hebben de kinderen gezien op de tentoonstelling. Vaak zijn ze geboetseerd van klei en beschilderd. Geef de kinderen allemaal een niet al te groot stukje klei, bij voorkeur witte fijne chamotte of rode klei. Goed door laten kneden zodat (onzichtbare) luchtbelletjes verdwijnen. Daarna vormen de kinderen een buste: een kopje met hals en een klein stukje schouder. Ook hier geldt dat de vorm bij deze opdracht belangrijker is dan de detaillering. Het gaat juist om een eenvoudige globale vorm. Ze kunnen zich richten op het gezicht van een klasgenoot naast hen. Laat hen de afbeelding in deze lees- en verteltekst van een beschilderde buste van Picasso nog eens zien. Als er mogelijkheden zijn om de beeldjes na het drogen op school te bakken is dat natuurlijk het best. Ze zijn dan niet meer zo breekbaar. Hierna kunnen de kinderen hun beeldjes beschilderen met verdunde plakkaatverf. Laat de kinderen maximaal drie kleuren verf kiezen. Dan concentreren ze zich meer op de lijnvoering dan op het kiezen van ‘kleurtjes’.
Nog een presentatie Als het in groepjes voorbereiden en geven van een presentatie is bevallen, zou het nuttig kunnen zijn het nogmaals te doen in de klas. Dan beklijft de ‘presentatietechniek’ het best. Leg een stapel kunstboeken over verschillende kunstenaars in de klas (geleend uit de bibliotheek). Hanteer dezelfde groepjes als in het museum of juist andere. De kinderen
Pablo Picasso, Naakte vrouw met vogel, 1968, Olie op doek, Collectie Ludwig Museum, Keulen
mogen in groepjes een kunstenaar (een boek) kiezen. Aan de hand van het boek bereiden zij een presentatie voor. Waarover willen zij vertellen in de klas? Dit komt terecht op de spiekkaartjes. De platen uit het boeken kunnen worden gebruikt om te laten zien.
Wat nog meer? Van Picasso’s hand zijn zo enorm veel kunstwerken en valt zoveel over hem te vertellen dat lang niet alles aan bod zal zijn gekomen tijdens de museumles. De leerlingen, verdeeld in dezelfde groepjes als in het museum, doen opnieuw onderzoek. Ieder groepje gaat op zoek naar feiten en verhalen die nog onbekend zijn – die juist niet zijn verteld tijdens de museumles. Wie heeft er toen goed opgelet? De kinderen kunnen hiervoor het internet gebruiken of boeken over Picasso (zie ook boekenlijst). Ze presenteren deze in de klas.
Gebruikte bronnen Dada, kunsttijdschrift voor kinderen van 6 tot 106, De beelden van Picasso, uitg. Plint, 2003, ISBN 9059300505 http://www.kunstbus.nl/verklaringen/pablo+picasso.html http://www.pablopicasso.nl/ Deze lees- en verteltekst is ook te downloaden vanaf onze site: www.gemeentemuseum.nl Ook handig in het geval u in de klas beschikt over een digitaal schoolbord/smartboard.
© Gemeentemuseum Den Haag, afdeling Educatie tekst: Jet van Overeem productiebegeleiding: Esther van der Sprong, Arjenne Bouwknegt vormgeving : Anneke van der Stelt, Rotterdam, Hester Kruit, afdeling Fotografie & Vormgeving december 2007
