az groeninge Kortrijk
Informatiebrochure voor nieuwe verpleegkundigen en studenten
Afdeling: Radiotherapie
Campus: Loofstraat
1
Algemene informatie van de afdeling ....................................................................... 3
1.1
Verwelkoming.................................................................................................................... 3
1.2
Voorstelling team en hun functie ................................................................................ 3
1.3
Organisatiestructuur ....................................................................................................... 4
1.4
Disciplines en voornaamste pathologie ................................................................... 9
1.5
Architectonisch .............................................................................................................. 10
1.6
Dagindeling en shiften ................................................................................................. 11
1.7
De meest gebruikte afkortingen op de afdeling ................................................. 12
2
Checklijsten ..................................................................................................................... 20
2.1
Overzicht specifiek materiaal op de afdeling ...................................................... 20
2.2
De meest voorkomende onderzoeken en ingrepen op de afdeling ............. 20
2.3
De meest voorkomende technieken op de afdeling .......................................... 21
1
Algemene informatie van de afdeling
1.1 Verwelkoming Welkom op de Radiotherapie campus LS. De Radiotherapie en de Oncologie vormen samen met de Nucleaire Geneeskunde het Oncologisch Centrum. Waarschijnlijk is dit een dienst waar U, of wat angstig , of vol enthousiasme naar uitkijkt. Laat het U vooral niet afschrikken, het valt allemaal best mee. We zullen U zoveel mogelijk ondersteunen en begeleiden om U vlot te laten inwerken op onze afdeling. U krijgt een peter of meter aangesteld, die U gedurende een hele periode zal bijstaan, tot U voldoende vertrouwd bent met deze dienst, zijn werking en gewoontes. Zit U met vragen, aarzel dan niet om ze te stellen Namens het volledige team van de radiotherapie wensen we U een leerrijke en aangename loopbaan toe !!
1.2 Voorstelling team en hun functie Het team van de radiotherapie en de oncologie bestaat uit: Artsen: 5 radiotherapeuten en 5 oncologen. Fysici: 4 stralingsdeskundigen in de RT en 2 dosimetristen. Verpleegeenheid: 18 gegradueerde en gebrevetteerde verpleegsters met inbegrip van de hoofdverpleegkundige. Zij zijn houder van het getuigschrift ‘stralingsprotectiestralingshygiëne’. Administratie: 5 medisch secretaressen, 2 medewerkers kankerregistratie en 1 medewerker onco-geriatrie.
3
1.3 Organisatiestructuur De afdeling kan onderverdeeld worden in verschillende delen: Secretariaat Artsen Planning Sim-ct Bestralingstoestellen: o Primus o Clinac
De dienst radiotherapie is ook werkzaam buiten de campus voor o.a. brachytherapie: AZ Groeninge Kortrijk campus Kennedylaan Ziekenhuis O.L.V. van Lourdes Waregem Jan Yperman ziekenhuis Ieper Clinique Notre Dame Doornik AZ Sint Elisabeth Zottegem
4
Voorstelling team: Artsen o
Radiotherapie
Dr Derycke Sylvie 3922
Dr Lambrecht Antoon 3925
Dr Liefhooghe Nick 3928
Dr Goethals Laurence 3924
5
o
o
Oncologie
Dr Borms Marleen 3920
Dr Buyse Veronique 3923
Dr Debruyne Philip 3921
Dr Geldhof Kurt 3923
Dr Van Eygen Koen 3927
Nucleaire Geneeskunde
o
o
Dr Stellamans Karin 3926
Dr Borms Marleen 3920
Nucleaire Geneeskunde + PET-centrum
Prof. Dr. Maes Alex 4130
Dr Nicolaij Daniel 3191
Secretariaat PET-centrum – Nucleaire Geneeskunde 4120
o o
Hoofdverpleegkundige PET-centrum – Nucleaire Geneeskunde
o
Lavent Filip 4129
Secretariaat Oncologie – Radiotherapie 3900 6
o
Hoofdverpleegkundige Radiotherapie
o
Hoofd fysica
o
o
Verstraete Christel 3906
Verhenne Els 3912
Studieverpleegkundige
Meyer Inge 3940
Callens Ellen 3941
Vankeirsbilck Charlotte 3942
Kankerregistratie
Decavel Mieke 3950
Decavel Doortje 3952
D’Hondt Lindsey 3951
Vandemaele Els 6676 7
o
Medewerker onco-geriatrie
o
Wondverpleegkundige
o
o
o
Pottel Lies 3955
Weedaege Heidi 3166
Sociale dienst
Van Speybroeck Chris 6870
Sweertvaegher Leen 6864
Borstverpleegkundige
D’Hont Tundie 3283
Watteeuw Myriam 3282
Psychologe borstkliniek
Dekeyser Evi 6910
De adressenlijst van het personeel van de radiotherapie zult u krijgen van de hoofdverpleegkundige bij uw start.
8
1.4 Disciplines en voornaamste pathologie Teletherapie : uitwendige behandeling van kanker door bestraling van tumoren met stralenbundels. Brachy therapie : behandeling van kanker door inplanten van radioactieve bronnen in de tumor. Chemotherapie : behandeling van kanker door medicijnen die de celdeling remmen.
Verder wordt enkel de radiotherapie besproken. Voor de chemotherapie wordt u naar het dagziekenhuis verwezen.
9
1.5 Architectonisch
10
1.6 Dagindeling en shiften DAGINDELING Van 8uur tot 19 uur op de clinac. Van 8uur tot 19uur op de primus. Bestraling enkel op weekdagen. Uitzonderlijk kan er op zaterdag gewerkt worden. Dit in onderling overleg met de verpleegkundigen. Er wordt gewerkt in blokken van 8 ofwel 4 uur. Mogelijke shiften zijn: V
7u15 tot 15u45 (1/2 u pauze)
d
8u tot 16u30 (1/2 u pauze)
D
8u30 tot 17u (1/2 u pauze)
D1uur 8u30 tot 17u30 (1 u pauze) A
10u30 tot 19u (1/2 u pauze)
De middagpauzes worden zodanig genomen dat de dienst continu voldoende bemand is. De uren voor de avonddienst kunnen afwisselen indien het aantal te bestralen patiënten toe- of afneemt
11
1.7 De meest gebruikte afkortingen op de afdeling alopecie
Haarverlies, kaalheid
anatomopathologie
Deel van de geneeskunde dat zich bezighoudt met het bestuderen van (menselijke) weefsels, voornamelijk onder de microscoop. Elke tumor wordt door een anatomopatholoog onderzocht om te kijken of het een kwaadaardige tumor is, en zo ja, welk type precies.
adjuvant
Een adjuvante behandeling is een helpende, preventieve behandeling NA een operatie.
anemie
Tekort aan rode bloedcellen, bloedarmoede
ap-pa
Anterior-posterior, posterior-anterior. Met andere woorden: een bestraling van voor naar achter en van achter naar voor.
anterior
Vooraan gelegen.
analgetisch
Pijnstillend.
benigne
Goedaardig.
biopsie - biopt
Een stukje weefsel, weggenomen uit een tumor om te laten onderzoeken onder de microscoop.
blokken
Zware metalen blokken die in de bestralingsbundel geplaatst worden om de straling op bepaalde plaatsen tegen te houden en zo de vorm van de bestralingsbundel aan te passen
bolus
Een stukje kunststof of een (natte) kompres om op de huid te leggen om de straling wat af te remmen en een hogere dosis op de huid te krijgen.
boost
Nabestraling. Het laatste deel van een bestralingsbehandeling, nog nauwkeuriger gericht op het gezwel zelf, of de plaats waar het gezwel gezeten heeft
wiggen
Een systeem in het bestralingstoestel om ervoor te zorgen dat de straling die er aan de ene kant uitkomt (bijvoorbeeld de linkerkant van de bestralingsbundel) minder sterk is dan de andere kant van de bundel.
12
botmetastase
Uitzaaiing van het gezwel in het bot
botscan
Onderzoek van het hele skelet met behulp van radioactieve producten om te controleren of er botmetastasen zijn
brachytherapie
Een bepaalde soort bestraling, niet met een bestralingstoestel van buitenuit, wel door het brengen van stralende producten op of in je lichaam. Bijvoorbeeld met iridiumdraadjes.
bunker
De kamer waar het bestralingstoestel staat. De muren zijn erg dik, om de bestraling binnen te houden
carcinogeen
Kankerverwekkend
caudaal
Naar de benen toe, in de richting van de benen
craniaal
Naar het hoofd toe, in de richting van het hoofd
chemotherapie
Systemische of algemene behandeling waarbij de tumorcellen door gebruik van celdodende medicatie vernietigd of in hun groei vertraagd worden
clinac
Lineaire accelerator of versneller (merk Varian)
concomitant
Een behandeling die tegelijkertijd gegeven wordt. Bijvoorbeeld radiotherapie en concomitante chemotherapie.
contacttherapie
Speciale bestralingstechniek waarbij een klein bestralingstoestel tot tegen de huid geplaatst wordt. Geschikt voor kleine oppervlakkige gezwellen.
contralateraal
Aan de andere kant van het lichaam
3 D Conformele
Klassieke bestraling met gebruik van multileaf rond ingetekende
radiotherapie
structuren
Conventionele
Klassieke bestraling zonder multileaf (vooral palliatieve bestraling)
radiotherapie curatief
Met de bedoeling te genezen
cyclus
Een reeks (van bijvoorbeeld bestralingen of chemotherapie).
13
cyste
Een zwelling, met vocht gevuld.
cytostaticum
Een chemotherapieproduct.
dermatitis
Huidontsteking
dermolyse
Loskomen van de huid.
dorsaal
Wervels t.h.v. de thorax
dosis
De hoeveelheid straling die in je lichaam terecht komt.
electronic portal
Een elektronische radiografische foto die kan gemaakt worden tijdens de
imaging
bestraling om te controleren of de straling terecht komt waar hij moet terecht komen.
elektronen
Een type straling die niet diep in het lichaam doordringt. Vooral gebruikt om de huid en het onderhuids weefsel te bestralen. Elektronen komen uit een versneller, niet uit een cobalttoestel.
energie
Als een radiotherapeut spreekt over energie, bedoelt hij meestal de kracht van de bestralingsbundel. Straling van hogere energie dringt dieper binnen in het lichaam.
epidermolyse
De huid gaat open onder invloed van de bestraling
erytheem
Roodheid van de huid
evidement
Een "uitruiming" (operatie) van plaatsen waar klieren (zouden kunnen) liggen, bijvoorbeeld in de oksel.
fibrose
Taaier worden van weefsel
fiche
Het formulier waarop bijgehouden wordt hoeveel bestralingen je precies hebt gehad.
fotonen
Een type straling die dieper in het lichaam doordringt, afhankelijk van de energie.
fractie
Eén bestralingszitting
fysicus
Universitair opgeleide medewerker in een bestralingsafdeling die het radiotherapieteam helpt de complexe natuurkundige berekeningen te maken die nodig zijn voor de planning (zie planning). De fysicus heeft ook een grote rol in de kwaliteitscontroles.
14
gammagrafie
Een radiografische foto die kan gemaakt worden tijdens de bestraling om te controleren of de straling terecht komt waar hij moet terecht komen.
gastrostomiesonde
Een darmpje door de buikwand rechtstreeks tot in de maag, om (bij)voeding te geven.
gray
De bestralingsdosis (per zitting of in het totaal)
high dose
Letterlijk "hoge dosis". Meestal heeft men het dan over chemotherapie, niet over radiotherapie.
hyperpigmentatie
Het donkerder worden van de huid (bijvoorbeeld na uitwendige radiotherapie)
IMRT
Intensity Modulated Radiation Therapy is een bestralingstechniek waarbij de intensiteit binnen een stralingsbundel varieert door de stralingsopening continu van vorm te veranderen.
in vivo dosimetrie
Systeem om de kwaliteit van de bestraling te controleren door de hoeveelheid straling die het lichaam binnendringt na te meten
infiltrerend
ingroeiend
infra
Gelegen onder ...
inguinaal
Ter hoogte van de lies.
interval
Onderbreking.
ipsilateraal
Aan dezelfde kant gelegen
isocentrum
Een welbepaald punt in je lichaam dat door het radiotherapie-team gebruikt wordt als referentiepunt. Het helpt het team te beschrijven welke stralingsbundels precies waar gebruikt worden, en het helpt om je elke dag op precies dezelfde manier te bestralen
iridium
Een product dat gebruikt wordt op van binnenuit te bestralen. Zie brachytherapie.
IMPAC
Computerprogramma voor beheer en verificatie van patiëntengegevens o.a. behandelingwijze en afspraken
isolatie
Afzondering. Bijvoorbeeld van iemand die te gevoelig geworden is aan ontstekingen, of van iemand die een bestraling van binnenuit krijgt met stralende middelen.
15
kanker
Kwaadaardig gezwel.
klinisch onderzoek
Lichamelijk onderzoek
cobalt
Een speciaal stralend materiaal. Zit binnenin de iets oudere bestralingstoestellen.
laden
Het aanbrengen van het stralend materiaal in de naalden of buisjes bij een brachytherapiebehandeling.
laser
Een fijne lichtstraal van één bepaalde kleur die het radiotherapieteam helpt de te bestralen plaats terug te vinden. De kruising van laserstraallijnen duidt meestal het isocentrum aan (zie isocentrum)
linac
Linear accelerator. Zie versneller
lymfoom
Een bepaald type gezwel dat ondermeer in de lymfeklieren kan ontstaan. Er zijn vele verschillende types lymfomen.
maligne
Kwaadaardig.
mammografie
Een foto van de borst.
masker
Een kunststof masker dat aan je eigen hoofd wordt aangepast. Het houdt het hoofd onbeweeglijk en op de goede plaats tijdens de simulatie en de bestraling in het hoofd/halsgebied.
mediane claviculaire
Dit zijn de klierstreken achter je borstbeen en je sleutelbeen. Soms
en parasternale
worden ze bestraald bij mensen die een borstgezwel gehad hebben.
klierstreken metastase
Een uitzaaiing van het gezwel naar een andere plaats in het lichaam. Een uitzaaiing ontstaat als gezwelcellen van het oorspronkelijke gezwel door het bloed of lymfevocht meegevoerd worden naar elders. Die gezwelcellen kunnen ergens vast blijven zitten en beginnen te groeien. Dan ontstaat een nieuw gezwel dat meer of minder gelijkt op het oorspronkelijke gezwel.
moulage
Een aan het lichaam aangepast hulpmiddel (het heeft de vorm die nauw bij het lichaam aansluit).
mucositis
Ontsteking van slijmvliezen, bijvoorbeeld in de mond.
multidisciplinair
In samenwerking met medewerkers van andere afdelingen.
16
Multileafcollimator (MLC)
Een systeem om de vorm van de bestralingsbundel aan te passen, aan de uitgang van het bestralingstoestel zelf. Voor het aanpassen van de vorm zijn er een hele reeks kleine metalen staafjes, die elk afzonderlijk meer of minder in het bestralingsveld kunnen geschoven worden om de bestraling daar tegen te houden.
myelum
Ruggenmerg.
nausea
Misselijkheid.
negatief
Als een arts zegt dat een onderzoek negatief is, bedoelt hij / zij meestal dat er niets speciaal op te zien is.
neo-adjuvant
Een behandeling voor de operatie.
nodus
Bolvormige zwelling.
nodulus
Kleine nodus.
nucleaire
Een specialisatie in de geneeskunde die zich bezighoudt met het gebruik
geneeskunde
van radioactieve producten voor het uitvoeren van labotests, voor het maken van beelden om zo ziektes op te sporen, en soms ook voor het behandelen van ziektes. De nucleaire geneeskunde houdt zich niet bezig met brachytherapie of uitwendige bestralingen
oedeem
Vochtopstapeling
oestrogenen
Vrouwelijke hormonen.
oncologie
Dat deel van de geneeskunde dat zich bezighoudt met de opsporing en behandeling van gezwellen. De radiotherapie en de medische oncologie zijn delen van de algemene oncologie.
ontladen
Het verwijderen van het stralend materiaal in de naalden of buisjes bij een brachytherapiebehandeling.
orfit
Een product om maskers te maken (zie masker) of andere systemen om je onbeweeglijk te houden tijdens de bestralingsbehandeling. Dit is ook de naam van de firma die de maskers verkoopt.
palliatief
Met de bedoeling klachten te bestrijden, maar niet meer te genezen.
pancranieel
Een bestraling op het volledige hoofd (maar niet op de ogen).
17
paralyse
Verlamming.
parasternaal
Net naast het borstbeen.
planning
Dit is de verwerking van de gegevens van de simulatie en de scanner, om de juiste bestralingstechniek te berekenen.
portacath
Een onderhuids ingeplant doosje, om gemakkelijk bloed te kunnen nemen en infusen te geven bij mensen die anders te vaak in de bloedvaten van de arm zouden moeten geprikt worden. Uit het doosje komt een klein darmpje dat naar de diepte loopt, tot in grote bloedvaten (vlakbij het hart).
posterior
Achteraan gelegen
protocol
Formulier met een nauwkeurig beschreven werkwijze. Bijvoorbeeld een protocol van een wetenschappelijke studie.
punctie
Een prik met een naald.
primus
Lineaire accelerator of versneller (merk Siemens)
radiopneumonitis
Longontsteking uitgelokt door bestraling van een stukje long
(radiatie pneumonie) radioprotectie
Bescherming tegen straling
radiotherapeut
Een arts die gespecialiseerd is in bestralingsbehandelingen.
radiotherapie
Het deel van de geneeskunde dat zich bezighoudt met bestralingen.
rectitis
Ontsteking van het rectum.
rectum
Uiteinde van de darm, net voor de anus.
remissie
Genezing (van een tumor). Partiële remissie is een gedeeltelijke verbetering van het gezwel.
sacrum
Staartbeen
screening
Preventieve opsporingsonderzoeken.
SIM-CT
Simulator en CT
18
simulatie
De veldaflijning. Dit is de voorbereiding van de bestraling, waarbij men je doorlicht en dan lijntjes tekent op de huid.
simulator
Het toestel om de simulatie uit te voeren.
stagiëring
Indeling van de tumor in de juiste TNM categorie. Zie bij TNM.
stereotaxie
Een behandelingstechniek waarbij de straling vanuit meerdere hoeken uiterst nauwkeurig gericht wordt op een gezwel in het hoofd. Hiervoor wordt het hoofd vastgemaakt met een sterk kader.
supra-
Gelegen boven.
systemische therapie
Behandeling van heel het lichaam tegelijkertijd, dus niet enkel plaatselijk. Operaties en bestralingen zijn plaatselijke behandelingen, chemotherapie en hormoontherapie zijn systemische behandelingen.
TNM classificatie
De TNM-classificatie is een ander systeem om een kanker te beschrijven. Bij deze methode wordt beschreven hoe het gesteld is met de primaire tumor (T), de dichtbijgelegen lymfeklieren (N van het Engelse nodes of lymfeklieren) en de metastasen (M) op afstand.
teleangiëctasiën
Wetenschappelijke naam voor de gevaarloze rood/paarse onderhuidse lijntjes die kunnen ontstaan (lang) na een bestraling die de huid aantastte
therapie
Behandeling.
toestel
Hiermee wordt meestal het bestralingstoestel bedoeld.
transdermaal
Doorheen de huid
tumor
Gezwel. Er zijn goedaardige en kwaadaardige tumoren.
tumorectomie
Wegname van een gezwel.
uitzaaiing
Metastase
vapeurs
Warmte opwellingen
veld
Een bestralingsbundel. Meestal bestaat een bestralingsbehandeling uit meerdere velden.
versneller
Een modern bestralingstoestel, waarin elektronen versneld worden door een elektrisch systeem. Er kunnen elektronen of fotonen uitkomen.
19
2
Checklijsten
2.1 Overzicht specifiek materiaal op de afdeling Lineaire versnellers (2) : Elektronen worden versneld in een versnellerbuis en vallen op een metalen plaatje waardoor een elektro-magnetische straling ontstaat. Sim - CT: zie verder. Planningscomputer : zie verder.
2.2 De meest voorkomende onderzoeken en ingrepen op de afdeling Uitwendige bestraling van kankergezwellen: De patiënt krijgt een consultatie bij de behandelende radiotherapeut die hem onderzoekt en de nodige inlichtingen in verband met de behandeling geeft. Vooraleer de eigenlijke bestraling te starten zijn er een aantal voorbereidingen nodig: De patiënt ligt op de sim-ct waar exact het te bestralen gebied bepaald wordt. Er worden foto’s genomen en eventueel hulpstukken gemaakt opdat tijdens de eigenlijke bestraling de patiënt steeds dezelfde houding zou aannemen. De gegevens van deze scan en de simulatie gaan in de planningscomputer. De dosis straling, de vorm en de richting van de stralingsbundels en het aantal fracties worden door de radiotherapeut en de stralingsfysicus berekend om de tumor de optimale dosis te geven en de omliggende weefsels minimaal te bestralen. De eigenlijke behandeling start dan met één sessie per dag gedurende een vijftal weken. Speciale aandacht is verreist voor de eventuele bijwerkingen zoals eetluststoornissen, diarree, verbranding van de huid, enz…
20
2.3 De meest voorkomende technieken op de afdeling Installeren en positioneren van de patiënten op de behandelingstafel. Bedienen via IMPAC (Mozaïq) van de bestralingstoestellen. Afspraken regelen met patiënten en inbrengen in IMPAC (Mozaiq). Wondzorg van de uitwendige tumoren en de behandeling van de nevenverschijnselen van de bestraling. Advies in verband met de voeding bij patiënten met eetluststoornissen, diarree enz… Psychologische opvang van de patiënten. Als verpleegster heb je gedurende een vijftal weken , dagelijks direct contact met de patiënten.
21
