.,
r-oNS zy'N
•^s-^2?^^ , .X ~-4, *«<x
Hoksebarge
.
ORGAAN VAN DE HISTORISCHE KRING HAAKSBER 30e jaargang nr. l Januari 1997 verschijnt 4x per jaar
" *"••
---^
Aold Hoksebarge
Historisch Archief Veldkampstraat 9 7481 CZ Haaksbergen tel. 053 - 5727078
Openingstijden: Dinsdag Donderdag Vrijdag ADMINISTRATIE:
14.00-17.00 uur 19.00 - 21.00 uur (alléén na afspraak) 10.00-12.00 uur. Mevr. S. Henkes, Enschedesestraat 34, 7481 CR Haaksbergen Postbankrekening nr. 2547699 Bankrekening Rabobank nr. 32.42.29.917 beide t.n.v. Penningmeester Historische Kring Haaksbergen
"Aold Hoksebarge" wordt vier keer per jaar toegezonden aan de leden van de "Historische Kring Haaksbergen". Zij betalen voor lidmaatschap en abonnement fl. 35,- per jaar. Publikatie of overname van artikelen, geheel of gedeeltelijk, is alleen toegestaan met toestemming van de auteur(s) en bronvermelding. REDAKTIEADRES: Veldkampstraat 9,7481 CZ Haaksbergen
Bestuur van de Historische Kring Haaksbergen G.J. Leppink LP.F.M.C. Leeters J.G. Hofste op Bruinink S. Henkes J.G.M. Put H.G.M. Schuiten N. Vossebeld-Mentink
ISSN:
Uiterhoevestraat 11,7481 DH Haaksbergen voorzitter Spoorstraat 32,7481 HZ Haaksbergen secretaris Blekerstraat 5,7481 JT Haaksbergen vice voorzitter, voorz. wg. hist. onderzoek Enschedesestraat 34,7481 CR Haaksbergen penningmeester Markesingel 45,7496 BA Hengevelde voorz. wg. monumenten K. Doormanstraat 15,7482 BJ Haaksbergen voorz. wg. genealogie Maatweg 1,7482 SP Haaksbergen voorz. wg. hist. archief 1384-7619
tel. 5721728 tel 5725757 tel. 5723553 tel. 5724532 tel. 0547-333825 tel. 5721303 tel. 5722391
1949 VAN HET BESTUUR . De kerstboom opgebrand, de goede voornemens alweer vergeten, kortom het gewone leven heeft ons inmiddels weer in de greep, een korte winterstop in de bergen wellicht nog in het verschiet. Hoewel, zo gewoon is alles nu ook weer niet. U hebt het gezien, Aold Hoksebarge steekt in een nieuw jasje, een kleiner jasje met een ander gezicht. Hopelijk valt deze nieuweling bij U in de smaak. Nog even stilgestaan bij het voorbije jaar. Er hebben zich belangrijke veranderingen voorgedaan, waaronder met name de verhuizing van het Historisch Archief van de Bouwmeester naar de Nortwick-Mavo. Het bestuur is verheugd over de grote toename van de belangstelling voor en vooral ook van het gebruik door anderen van het Historisch Archief. Het bestuur wil langs deze weg alle medewerkers van het Historisch Archief hartelijk danken voor hun inzet en betrokkenheid in het voorbije jaar. Ook een vooruitblik mag uiteraard niet ontbreken. Deze is enigszins somber gekleurd. Onlangs ontving het bestuur de teleurstellende mededeling van het Gemeentebestuur dat de ruimte in de kelder van het Gemeentehuis voorlopig niet beschikbaar zal komen. Dit betekent dat wij zeker nog het hele jaar 1997 zullen moeten roeien met de riemen die we hebben, zo goed en zo kwaad als het kan. Wij denken hierbij ook aan het Jordaan-archief. Dit archief blijft door het uitstel buiten ons bereik. Erg jammer. Het bestuur heeft inmiddels, vanwege de noodzakelijk geworden voortzetting van het gebruik van de ruimte in de Nortwick-Mavo, aan de Gemeente subsidie gevraagd. Hopelijk ontvangt het bestuur hierop wel een positieve beslissing. Zeer verheugd was het bestuur door de uitnodiging van het Gemeentebestuur om de vereniging te presenteren tijdens de traditionele nieuwjaarsreceptie op het Gemeentehuis op 2 januari 1997. Van deze eervolle uitnodiging heeft het bestuur dankbaar gebruik gemaakt. De presentatie van onze vereniging ten Gemeentehuize zal U ongetwijfeld niet zijn ontgaan. Langs deze weg wordt het Gemeentebestuur nogmaals hartelijk bedankt voor deze uitnodiging, waardoor de Historische Kring Haaksbergen in de gelegenheid is gesteld de uiteenlopende activiteiten van de vereniging aan een breder publiek te presenteren. Over de lezing op 29 januari 1997 treft U in deze uitgave nadere informatie aan, terwijl nog gemeld kan worden dat er hard wordt gewerkt aan de excursie in het voorjaar. De voorbereiding van deze excursie is in volle gang. Tenslotte wil het bestuur afsluiten waarmee dit jaar behoort te beginnen. Het bestuur wenst alle medewerkers, de vele vrijwilligers en de vele trouwe leden van onze vereniging, maar daarnaast ook iedereen die onze vereniging een warm hart toedraagt, een zeer goed, gezond en vooral ook een historisch 1997. L. Leeters secretaris
1950 VERSLAG VAN DE NAJAARSEXCURSIE VAN DE "HISTORISCHE KRING HAAKSBERGEN", gehouden op zaterdag 12 oktober 1996. Op zaterdagmiddag 12 oktober trokken 20 van onze leden per bus richting Rijssen, dat het doel vormde van onze jaarlijkse najaarsexcursie. Onder werkelijk schitterende weersomstandigheden vertrokken we klokslag l uur naar deze Twentse plaats. Op het programma stonden bezoeken aan "de Pelmolen", en het Rijssens Museum, wat gevestigd is in de gebouwen van het eeuwen oude landgoed "De Oosterhof'. Na aankomst bij de molen volgde een rondleiding door dit prachtige- en vooral vernuftige bouwwerk. De molenaar vertelde allerlei details over het ontstaan en het gebruik van deze z.g. industriemolen. Hij werd in 1752 door Jan ter Horst gebouwd aan de oever van de Regge als pelmolen voor het pellen van gerst in combinatie met een olieslagerij voor het winnen van olie uit zaden, en groeide uit tot een van de drie belangrijkste industriemolens in Twente. De molen heeft zeker bijgedragen aan de industriële ontwikkeling van Rijssen in de 19e eeuw. Van heinde en ver werden de grondstoffen aangevoerd, bestaande uit gerst en oliehoudende zaden als raap- en lijnzaad, om gepeld te worden, dan wel verwerkt te worden tot olie en lijnkoeken. Aan het begin van deze eeuw kwam de klad er in, mede door de verminderde vraag naar de produkten en als gevolg van de voortschreidende mechanisering die in de gehele maatschappij plaats vond. De molen raakte danig in verval en pas in de jaren zeventig werd de restauratie ter hand genomen. Deze werd voltooid in 1974. De molen is niet alleen uniek in Twente, maar in heel Nederland vanwege de gecombineerde bestemming van Pel- en Oliemolen. Een bezoek meer dan waard! Uiteraard werd ook het gezelligheids aspect niet uit het oog verloren en werd er een koffie en thee pauze ingelast in "de Poort van Twente". Hierna op naar "De Oosterhof', oftewel, het Rijssens Museum. Het museum herbergt een grote verscheidenheid aan voorwerpen, deels te maken hebbend met de historie van Rijssen. Interessant en zeer uitgebreid is de collectie strijkijzers, welke tot de grootste van het land behoort. Verder zijn er prachtige verzamelingen aardewerk, glas, gouden- en zilveren voorwerpen en sieraden te zien uit de collectie Van Heel. Ook de grote hoeveelheid wandtegels is de moeite van het bekijken waard. Het onderwerp van de wisselexpositie was "Zeevaart en al haar facetten vanaf de 17e eeuw". Dit vormde een mooi contrast met de rest van het tentoongestelde en was zeker ook de moeite van het bezoeken waard. Om kwart over vijf werd de thuisreis aanvaard, waarna we om kwart voor zes Haaksbergen weer binnen reden. Een hele leuke excursie en nog wel zo vlak bij de deur. Zoals gewoonlijk hadden de thuisblijvers weer eens ongelijk. Bert Otter.
1951 VERSLAG LEZING MONUMENTENZORG 19 november 1996. Op dinsdag 19 november trotseerden zo'n vijfenveertig leden van de Historische Kring en andere belangstellenden de eerste winterse buien om getuige te kunnen zijn van een thema-avond gewijd aan de monumentenzorg. Jan Put, voorzitter van de Werkgroep Monumenten, verzorgde een lezing met dia's opgebouwd rond drie onderwerpen, te weten: - wat is een monument - hoe is de monumentenzorg georganiseerd - hoe is de situatie in Haaksbergen - Wat is een monument? Aan de hand van dia's, genomen in diverse Europese landen, werd verduidelijkt hoe over monumenten wordt gedacht. Werd vroeger vooral vanuit de ervaren schoonheid gedacht bij het aanwijzen van monumenten, tegenwoordig staat de gehele gebouwde omgeving centraal, vooral ook in relatie tot de cultuurgeschiedenis, zowel lokaal, alsook regionaal, landelijk en Europees. Dat betekent dat monumenten ook lelijk kunnen zijn! In Nederland onderscheiden we de volgende categorieën van monumenten: - openbare gebouwen (raadhuizen bijv.) - kerken - kastelen - molens - landelijke bouwkunst (boerderijen, schuren) - monumenten van bedrijf en techniek (fabrieken, sluizen) - kleine monumentale objecten (gevelstenen, grenspalen) - woonhuizen Waar mogelijk wordt ernaar gestreefd de monumenten als ensembles in hun historische omgeving te beschermen. Dit komt dan tot uitdrukking in het aanwijzen van een beschermd dorps- of stadsgezicht. Via het Monumenten Inventarisatie-Project (M .LP) is sinds 1988 begonnen met het in kaart brengen van de Nederlandse monumenten, gebouwd na 1850. De monumenten van vóór 1850 zijn in het begin van de jaren zestig geïnventariseerd en aangewezen. Deze staan op de Rijkslijst van beschermde monumenten. Deze Rijkslijst zal binnenkort worden uitgebreid met bouwwerken van nationaal belang uit het M.I.P. - Organisatie. De zorg voor de monumenten is in Nederland recentelijk voor een belangrijk deel gedecentraliseerd naar de gemeenten. Om die taak te mogen uitoefenen dienen gemeenten te beschikken over een Gemeentelijke Monumentencommissie en een Gemeentelijke Monumenten verordening. Als dat het geval is kunnen op gemeentelijk niveau vergunningen worden voorbereid en kan ook een subsidieregeling voor een gemeentelijke monumentenlijst worden vastgesteld. In Haaksbergen bestaat sinds 1991 een gemeentelijke monumenten commissie.
1952 Voor de gemeente Haaksbergen bestaan momenteel twee monumentenlijsten: - de Rijkslijst met gebouwen ouder dan 1850; - de gemeentelijke lijst met vooral jongere gebouwen; van deze lijst zal een behoorlijk aantal objecten overgaan naar de nieuwe Rijkslijst. De bezoekers van deze thema-avond kunnen terugzien op een informatief en welbesteed gebeuren. Het bestuur vindt het uiterst plezierig dat nu eens iemand uit de eigen gelederen een avond kan verzorgen rond zo'n belangrijk thema als monumentenzorg. Het bestuur dankt alle aanwezigen dan ook hartelijk voor hun betrokkenheid!
J.G .M. Put voorzitter Werkgroep Monumenten Onderstaand een overzicht van de op de thema-avond toegezegde monumentenlijsten Gemeentelijke Monumentenlijst: ADRES
BETREFT
Aaftinksweg 7 Alsteedseweg 20 Alsteedseweg 22 Alsteedseweg 38 Alsteedseweg 42-44 Appelhofweg 1 2 Beckummerweg 38 Beekweg bij 4 Blankenburgerstraat 40 Broekheurnerweg 1 5 Broekheurnerweg 46-48 Broekheurnerweg ong. Dievelaarslaantjeong. Eibergsestraat 8-10 Eibergsestraat 187 Enschedesestraat 34 Enschedesestraat ong. Goorsestraat 1,3,5 en 7 Goorsestraat 10-12 Goorsestraat 126-128 Hengelosestraat 19 Hengelosestraat/hoek Hazenweg Jhr. von Heydenstraat 1-3 Jhr. von Heydenstraat 2-2a Jhr. von Heydenstraat 5 Jhr. von Heydenstraat 7-9 Jhr. von Heydenstraat 11 Markt 3 Markt 7 Molenstraat 28 Molenstraat 36-38
boerderij pastorie n.h. kerk n.h. kerk zuivel boerderij boerderij/bouwbedrijf woonhuis boerderij vakantiehuis school woonhuis r.k. kerk hek r.k. begraafplaats verenigingsgebouw dubbel woonhuis boerderij woonhuis dodenhuisje woonhuizen dubbel woonhuis r.k. kerk en pastorie woonhuis trafohuis winkel/woonhuis winkel/woonhuis winkel/woonhuis woonhuis woonhuis gemeentehuis woonhuis/kantoor café, slijterij en woonhuis dubbel woonhuis
1953 Molenueldweg 6 Morsinkhofweg 22 Morsinkhofweg 36 Niekerkerweg 8 Oude Boekeloseweg 115 Ruissenborgh 4 Werfheegde 5, 7, 9, 11 en 12
boerderij boerderij woonhuis woonhuis boerderij woonhuis/kantoor woonhuizen
Rijksmonumentenlijst:
Aaftinksweg 6 Aaftinksweg 8 Aaftinksweg 1 7 Alsteedseweg 50 Alsteedseweg 60 Binnenveidweg 38 Bommelaspad 9 Brummelhuizerbrink 31 Eibergsestraat 250 Fazantstraat 39 Goorsestraat 54 Haaksbergerstraat 13 Harrevelder Schans Hasseltweg 19 Jhr. von Heydenstraat 4 Jhr. von Heydenstraat 8 Korenmolenweg 22 Korenmolenweg bij 23 Laarveldsweg 19 Lankheterweg 3 Lankheterweg 4 Markt 9 Markt ong. bij 9 Molenstraat 96 Morsinkhofweg 34 Morsinkhofweg 36 Morsinkhofweg ong. Oldenkotsedijk ong. Oude Boekeloseweg ong. Rosinkweg ong. bij 9 Ruissenborgh 1 Scholtenhagenweg 36 Scholtenhagenweg 38-40 Veddersweg 1 5 Watermolenweg 4 Weerninksweg 10 Zendvelderweg t.o. 5/7
jachthuis boerderij en bakspieker boerderij boerderij schaapskooi markepaal boerderij boerderij boerderij windkorenmolen begraafplaats isr. boerderij Schans boerderij n.h. kerk verdiepingsloos pand watermolen schuur boerderij met waterput boerderij boerderij met schuur r.k. kerk toren van de r.k. kerk boerenhoeve met schuur V.m. blauwververij boerderij twee hekpijlers markepaal grenspaal schaapskooi synagoge café-restaurant dubbbele woning boerderij boerderij boerderijcomplex schuur
1954 NIEUWE LEDEN Wij heten de volgende leden van harte welkom: Mw. W. Greve, Korenmolenweg Hr. H. G .B .M. Zwerink, de Noor Mw. M. Kruip, V.V.V./A.N.W.B. Hr. en Mw. F. van Duist, Geukerdijk Hr. F.L. Westerweel. Morssinkhofweg Mw. W.J. Groot Obbink, Klaashuisstraat SCHENKINGEN In de afgelopen periode mochten we de volgende schenkingen ontvangen waarvoor we de gevers van harte dank willen zeggen: Ned. Herv. Kerkvoogdij: Een tekening van de voormalige N. H .Pastorie. J.M. van Sark: Een programma zangersfeest 16.08.1931 . A.B.M.Leferink: Een elektrische schrijfmachine. L.Ordelmans, Apeldoorn: diverse bidprentjes. GJ.Leppink: Een boek "R. Stenvert. Ontwerpen voor wonen en werken". Directie B.ZA. Ahaus: Een boek "Sehenswürdigkeiten in Ahaus, Altstatte, Graes, Ottenstein, Wessum und Wüllen". Scholengem. Het Assink (mevr. L.v.d. Wiel): Diverse groepsfoto's (Examenklassen en klassefoto's 1995-1996) H. Lucas, Delfzijl: Een boek "Pastoor Osse". Diverse foto's Paulusgroep 1953. Diverse documenten. J. G. Hofste op Bruinink: Een boek "70 jaar O. en K." Een boek "75 jaar O. en K." Een boek "100 jaar Waterschap De Schipbeek". . IAMRO: Een boek "Van katoentjes tot persoonlijke lening". (Geschiedenis van de Twentse Bank).
1955
EEN FOTO ONTDEKT VAN DOMINEE JAN BERGHEGE, PREDIKANT IN HAAKSBERGEN VAN 1857 tot 1889. Sinds enkele weken hangt er in de consistoriekamer van de Nederlands Hervormde Kerk bijgaand portret van dominee Jan Berghege (1828-1890), dat waarschijnlijk in de jaren 80 van de vorige eeuw gemaakt is. Ds. Berghege was in de 32 jaar, die hij de Nederlands Hervormde Gemeente diende, een bijzonder markante en geziene figuur in Haaksbergen. Hij werd op 19 mei 1828 geboren in Zutphen. Zijn ouders verhuisden naar Enschede, waar zijn vader, dokter Berghege, een grote bekendheid genoot. Na zijn studie theologie werd hij benoemd tot predikant in Gapinge op Walcheren (Zeeland). l Hij werd in 1855, tegen de zin van de goedsheren en eigengeërfden, door de kerkeraad van Haaksbergen beroepen. De goedsheren gingen hiertegen in beroep bij de Minister van de Zaken der Hervormde Eeredienst, die op l december 1856, zonder het recht van de goedsheren te betwisten, toch verzocht om een minnelijke schikking en zich te verenigen met de beroeping van Ds. Berghege. De goedsheren hebben zich bij deze beslissing kennelijk neergelegd, want op 8 februari 1857 deed Ds. Berghege zijn intrede in de Haaksbergse gemeente. In zijn ambtsperiode werd het nieuwe orgel door Hendrik Honhof, neef van de laatste vertegenwoordiger van het Haaksbergse orgelbouwersgeslacht Armbrost, Jacob, overleden in 1852, gebouwd en op 26 oktober 1865 plechtig ingewijd. Ook werd op zijn verzoek de zeer bouwvallig geworden pastorie afgebroken en, naar het voorbeeld van de Rekkense pastorie, op een verder naar voorgelegen plaats herbouwd (zie foto). Ds. Berghege was een zeer strijdbare figuur en initieerde de in de jaren 60 1 van de vorige eeuw gevoerde processen om de kosterijgoederen en het miskoren. De verdeling van de marke Hones, waarbij de Hervormde Gemeente grote belangen had, viel ook in zijn ambtsperiode en bracht hem in conflict met het gemeentebestuur.
1956 De diaconie kocht in deze periode, n.l. in 1887, het erve Dijkhuis aan de Eibergsestraat, als afronding van haar bezit in de boerschap Langelo. In 1889 nam hij nog een beroep aan van de Hervormde Gemeente in Beuningen bij Nijmegen, waar hij kort daarna aan de gevolgen van een ongeneeslijke ziekte is overleden. G.J. Leppink. Bron: Historie der Kerken van Haaksbergen - 1973 Uit "het land van den Tubant" door Herman Berghege-z.jt. Jaarboek Twente 1970 - blz. 118. Over Herman Berghege door J. Vredenberg. Met dank aan de Kerkvoogdij der Ned. Hervormde Gemeente.
DIJKSTRA PLASTICS BV Fabrikant van kunststof verpakkingsemmers en -potten
DIJKSTRA PLASTICS BV
Industriestraat 30-34 7482 EZ Haaksbergen, Holland Tel. 053-5723884 Fax 053-5727845
Dactylo Uitzendburo koploper in tijdelijk werk
De winnende opstelling voor kantoor en bedrijf.
HAAKSBERGEN
Eibergsestraat 17 - 7481 HE Haaksbergen tel. 053 572 55 00
-
fax 053 572 91 38
A leferink
^B l H A A K S B E R G E N
actylo U I T Z E N D B U R O
Tolstraat 35, 7482 DC Haaksbergen. Tel. 053 - 572 66 55. Fax 053 - 572 70 75.
Reken op méér. Reken op Leferink.
1957 'n DUUVELSKOLK In het artikel "Een foto ontdekt etc" is sprake van de herbouw van de bouwvallig geworden Pastorie van de Ned. Herv. Gemeente. Tegelijk met de foto van Ds. Berghege kwam de Kerkvoogdij ook in het bezit van een tekeningetje van de oude Pastorie, waarschijnlijk gemaakt door één van
de kinderen van de predikant. Hoewel wat kinderlijk weergegeven toont de tekening de pastorie zoals die vroeger iets meer naar achteren gelegen, moet hebben gestaan en in 1872 is afgebroken. De overlevering wil, dat de oude pastorie stond op de plek waar de geest van de naar de nieuwe religie overgelopen pastoor Broeckhuysen zou rondwaren in en rond de z.g Duuvelskolk waaraan Ds. Berghege's zoon Herman een gedicht zou wijden, dat we hieronder laten volgen: 1. Ik z u n n ' v e u r nummes bange, 21. Ik zunne veur nummes bange, Veur duuvel neet of dood! Veur duuvel neet of dood.... - Zóó sprok klein Jansken - 'k vange Ik wochte al völlste lange, Z' a'j 't zeen wilt, klein of groot. Miej dut gin duuvel nood. 2. Met disse eekne koeze Stoa ik den starksten man, A'k den in 't ronde zoeze Beloaf'k oew, geet er van!
22.Ziene oogen dee scheet vonken, - 't is ofter veur in brant-. Van striedlos liekt-e-dronken, Hee dee gin bangen kent.
3. En al de leu in 't ronde - Dee zatten um den haerdDee dachten: kleine honde Toch ait zich 't hardste weert!
23.Nog wilt ze um noe beproaten, Dat hee need vod zal goan; En wilt um goan neet loaten, Goat veur de deure stoan.
4. En de oale beppe meutte Met de eene hand het rad, Dat zee met de oale veute Al spinnend naerig trad.
24. Maer met ne forsche greppe, Smit hee ze-an de zied, En ook de oale beppe Jag hee weerumm' noa 't spiet.
5. Man -zèè ze-, wat bestoa iej, Daag iej de duuvel oet? Dat brek oew op! verstoa 'j miej? Dat kump oew an de hoed!
25.En angstig blieft ze binnen, Too hee doar boetten steet, Um 't woagstukk' te beginnen Dat um zien lèèven geet.
6. Der was in vrogger joaren - 't Isvlakkeemejj verteldEen "moal" hier in den goaren, Woar 't wonder was gesteld.
26. Den knuppel in de knuuste Geet Jansken op den trad, - Met dichte ekneppen vuuste Op 't donker karkenpad.
7. Op schraagens lèèën planken (Dat waszen toafels doar), Rondumme leen as banken Volle eeken, dikke en zwoar.
27. Stief biej "den kolk",doar zutt-e Wat zwats, wat vrömds, noe stoan; Op zied iej, of de butte Zal ik tot moos oew sloan!
8. Doar zatten volle gaste, Men at en dronk en zonk, Totdat der eene in 't leste Bots oaverènde spronk.
28. Wat wol iej kleine bleudjen? Vroog um de duuvel too, Pröt rechtervoort dat geudjen Al met "den zwatten" zóó?
9. Noe loat de duuvel kommen En drinken met ons met! Dan za'k um loaten grommen, Miej duch dat past noe net!
29. Op zied zeg ik! röp Jansken, Of maakt veur mien plezeer Doar op "den kolk" een dansken Veuroet maer, ik trakteer!
10. De duuvel leet neet wochten, Hee ston veur um op slag En hef met um e vochten, Zoowat den halven nach.
30. En mét volt op de rugge Van 't zwatte spook den stok, Dat maakt" den zwatten" vlugge En breg um van de kokk.
11. Den schrik sloog in de bende, Too gink op mangen kop Het hoar steil oaverènde, Zóó eur den angst bekrop!
31. De duuvel geet an 't springen, Dan veur - dan achteroet, Maer harder altied gingen De slaege um op de hoed.
12. Den dager was neet bange, Hee zatte zich te wéér, Al doerden 't nog zoo lange, Hee kon in 't lest neet méér.
32. Zoo bleef 't een draeien, vleegen, Van hen ait endeweer, De duuvel hef ekregen De klappe keer op keer.
13. Heur oogen dee beleepen En draeiden wild in 't rond, Zoo vake zee zich grepen, 't Broes stond eur veur den mond.
33. In 't leste most-e wiekken En löp-e noa "den kolk". A'j "duuvel" bunt zal 't bliekken, Dat zwatte heiden volk.
14. Ze rolden met zien beiden As roazend oaver 't land, Ze stonden en ze draeiden, Wied vloagen kloetten zand.
34. - Dach Jansken - dat kan loopen Zóó oaver 't water vod, Of deur mut iej 't bekoopen En kriegt wa'j hebben mot!
15. Op éénmaal was't een karmen En alles stoof oet zied, De duuvel drok in de arme Den man, met zóó völl' nied.
35. Maer nee, 't is of ne loage Van ies op 't water lig, As hee dat kan, ik woage 't Dan óók maer - dach-e-zich-.
16. Dat um de ribben kraakten, 't Blood oet de strotte spoot... Too de arme los hee maakten, Léé doar den dager dood!...
36. En met zien beiden bleven Ze boaven 't water stoan, Op most de duuvel 't geven, Too Jansken deur bleef sloan.
17. ...De beppe maakt te gange Weer 't spinneweel met vliet, - Ze wochten al te lange. Met 't plukken an heur spiet- .
37. Hee karmden as nen kater En jankten as nen hond, En krop op 't lest' van 't water Weer noa den vasten grond.
18. 't Was alles stille 'eworden, Allééne 't spinneweel Dat raasden en dat snorden, Terwiel den oavend veel.
38.En as ne katte vlugge Sprink Jansken op um too, En zit um op de rugge En grip um vaste zoo.
19. En aller oogen keekken, Of Jansken nog wat zèè. En ofte ook verbleekken, Of 't zich ook schamen dèè.
39. Hee drukt um an de kelle, Tot hee "zien woord" um gif, Dat hee geet noa de "helle" En noevedan doar blif.
20. Maer Jansken, keun en meudig, - De koeze in ziene hand-, Zeg: "dit allééne is neudig", En zwaait den stok strabant.
40. En groot was too t' verblieden Van 't dankbaar boeren volk. Den "kol" heet sintertieden Nog ait "den Duuvelskolk".
1960 HEDEN EN VERLEDEN Hoe hotel H.W. Eijsink plaats maakte voor "Interieurverzorging te Lintelo". Op deze plek in Haaksbergen herinnert niets meer aan het gebouw en de hoogtijdagen van dit gerenommeerde hotel. Is Haaksbergen er gezelliger door geworden?
r *
1961 HAAKSBERGSE ONDERNEMERS TEGEN DE KOMST VAN DE LANSINKSTRAAT Als het aan een groot deel van de Haaksbergse ondernemers had gelegen was het in 1927 niet zover gekomen, dat de Gemeenteraad besloot om de gronden voor deze straat te verwerven. Al geruime tijd had het College van B. en W. plannen voorbereid om een verharde weg aan te leggen, maar op 5 april 1927 kwam een groot aantal "neringdoenden" tegen deze plannen in het geweer: "Geven met gepasten eerbied te kennen de ondergeteekenden, allen bewoners en neringdoenden van den Eibergsche Weg, Molenstraat, Marktplein en Spoorstraat, dat zij vernomen hebben, dat Uw Edelachtbaar College plannen beraamt tot verharding van den weg, loopende van den Eibergsche Kunstweg langs de gronden van den Heer Lansink naar den Kunstweg in de Werfheegde en op dien weg uitkomende bij de woning van H. Ordelmans, overwegende, dat de verharding van dien weg geenszins kan zijn van algemeen belang voor de gemeente Haaksbergen, dewijl deze weg slechts zal worden gebruikt door degenen, die zich vanaf den Eibergsche Weg willen begeven naar het gedeelte van het dorp, gelegen in de onmiddellijke nabijheid van het Station en omgekeerd, dat het leiden van het verkeer over den genoemden weg dus met vermijding van het voornaamste deel van de bebouwde kom, niet in het belang is van de vele neringdoenden, wier zaken aan het bovenaangehaalde stratencomplex zijn gelegen, dat door het aanbrengen van enkele noodzakelijke verbeteringen in de Molenstraat deze straat zeer wel geschikt is te maken voor het steeds toenemende verkeer, zonder gevaar voor ongelukken, dat, mocht Uw Edelachtbaar College de meening zijn toegedaan, dat het verkeer langs de Molenstraat dient te worden beperkt, zij van meening zijn, dat de verharding van de z.g. "Hibbertsweg" langs het R.K. Arbeidersgebouw en het Antonius-Ziekenhuis in aansluiting met de Spoorstraat meer aanbeveling verdient, dat ondergeteekenden bij het tot stand komen der verharding van den in het begin van dit adres bedoelden weg wel zeker in de eerste plaats zullen worden getroffen door den nadeeligen invloed, die het leiden van het verkeer, buiten de bebouwde kom der gemeente om op hunne zaken zal uitoefenen; etc. etc. w.gJ.G.A. Konings G.A. Nienhuis A.H. Staal J.B. Koenderink G.J. Reilink J.A.J. Strengers Joh.Klein Leugemors A.J.terRahe H.P. Leurink GJ.ten Hoopen J.H.terRahe G.J.Ottink G.J. Mulder A.L. ter Welle G. Meijerink Wed. Frankenhuis B.G.H. Konings Tr. Ottink-Meijerink H.A. Brummelhuis J.L. Klunder A. Rozema C. Dijkhuis H.J.Odink Coöp. Winkel ver. Volksbelang Wed. W.H. Meijerink Wed. J.Th. Eijsink A.J. Overbeeke
1962 B.J. Eijsink J.W. Tankink Gez. Ottink H. de Jong G.H. Kerkemeijer H.J. Kuiper J.H. ten Asbroek W.G. van Ulsen
H.A. Berendsen W.J. Sanders J.M. Spoor H. Greve Gebr. Oosterholt H.A. Beerentsen G. ten Have Joh. Langezaal.
J.H. ten Vaarwerk H. Heutink E. Keijzer J.D. teLintelo J.H. te Lintelo B.R. Ottink J.F. van Hummel
"Het baarsje wordt een mooien snoek". Drie dagen later, op 8 april, kwamen de Vroede Vaderen bijeen om zich over het voorstel van het College te buigen. Gezien het verslag van deze Raadsvergadering werd er flink op de man gespeeld en het was vooral B.R. Ottink, die zich de verontwaardiging van voorzitter von Heyden op de hals haalde. Hieronder laten we een verkorte weergave van het verslag volgen: Hr. Steffens: Ik moet die mensen groot gelijk geven, ze moeten zich de kaas niet van het brood laten eten en als Lansink thans gedaan kan krijgen, dat er een verharde weg komt dan is hij mooi uit de modder. Voor hem wordt het baarsje, dat hij nu uitwerpt een mooien snoek. Voorzitter: Dit punt heeft in het dorp zeer veel stof doen opwaaien. Ik kan het niet beter betitelen dan met "Dit is echt aold Hoksebargsch".
1963
Hr. Odink:
Hr. Temmink: Hr. ter Beeke:
Hr. Grobbink: Hr. W.A.Roerink: Hr.ten Broeke:
Als hier iets gedaan wordt, dat niet ieder naar de zin is heeft men de poppen aan het dansen. De drijfveer achter deze oppositie is B. Ottink. De menschen vergeten dat ze hun eigen ruiten ingooien. Als t.z.t. het voorstel komt om een verbindingsweg van de Blankenburgerstraat naar de Hengelosche Weg aan te leggen komt weer de heele Spoorstraat in opstand. Vergeet niet, dat we de grond kosteloos in handen kunnen krijgen! En dat Ordelmans geen grond kan leveren komt omdat hij een hypotheek van B. Ottink heeft. Maar het komt wel in orde want Ordelmans heeft al geteekend. Als men naar Ottink luistert, zet men de klok 40 jaar achteruit en kunnen we het uitbreidingsplan wel vergeten! Ik sta sympathiek tegenover de plannen van de voorstanders. Ik dring wel aan op het maken van een uitbreidingsplan want geen mens weet waar men mag bouwen. En wat die handteekeningen betreft weet ik, dat er menschen geteekend hebben om een ander een plezier te doen. Ik onderschrijf de woorden van de Voorzitter. Wat de Hibbertsweg betreft, dat kan nooit geen straat worden, hoogstens een voetpad. Het eerste stuk van een uitbreidingsplan wordt ons toegeworpen en we moeten het aanpakken. De Molenstraat is nu al verbazend druk met melkwagens en auto's en als er nu een goede zandweg komt zullen er veel melkwagens gebruik van maken. Ik stel voor om met de bestrating van der nieuwe rondweg tien jaar te wachten en eerst de vernieuwing in het Dorp aan te pakken. Ik steun het voorstel. Langelo en Brammelo krijgen zo een mooie weg naar het Station. We moeten het algemeen belang stellen boven het persoonlijk belang.
Na gehouden stemming wordt het voorstel met acht tegen één stemmen aangenomen. De heer Steffens stemde tegen terwijl de heer Lansink zich van stemming onthield.
H.G.M. Schuiten
Bron: Gemeente Archief
1964 In 1927 oordeelde een groot aantal ondernemers dat, wanneer deze rondweg buiten de kom van het dorp zou worden aangelegd, dit een nadelige invloed op het zakenleven zou hebben. Hoe klein de toenmalige kom van het dorp was bewijst de opmerking betr. de aanleg van een "rondweg buiten de kom van het dorp"! OP ZIEN HOKSEBARGNS EZEG 't Oalde schöpken. Dat schöpken kan mien vaa nich missen doar steet ja van alles in. Zolang hee doar nog hen kan schotjen heffe 't noar zien zin. Doar li-jt de schadn en dat heupken hardn törf en de dekplaggen mooi an n hoop. In 't varknschötjen lig de motte krek veur de deure van n varkenloop De schuppe, de biele en aln 't gerief bie mekaar noast de warkbaanke, da's 't steaken van de vaa. 'n Nettelköning hef der 'n nusken ebouwd Op nen klaamp vlak onder 't reet. Hee vlög an en of, zeenk en sjout nooit hef dat vöggelken verdreet. Greun van 't klimop en mooi in de zun der is in dat schöpken aajt vergaank. Wie kont der geels nich boetn "t ofbrekn? Ho kom ie derbie, wie hebt non nog. Goddaank.
H.L. DE WISSINKERVEN VAN EPPENZOLDER VIII De laatste aflevering van de Wissink Erven ging over De Schansert. Deze keer vervolgen we de serie met: DE TOREN Aanvankelijk is de historie van dit deel Achterste Wissink onduidelijk. Mogelijk is de boerderij een afsplitsing van Schansert, ontstaan door erfdeling na het overlijden van Hendrik Wissink op Schansert. Deze was op 5 januari 1730 ziek en maakte zijn testament (zie Schansert). Zijn zoons Jan en Gerrit waren na elkaar landbouwers op het Roelofshuis (zie aldaar). Gerrit Wissink trouwde in 1749 met Hendrika ter Mate. In 1768 werden hun kinderen Jan Hendrik en Trijntje erfgenaam van Gerrits broers Gaaken Harmen Wissink en in 1777 werden Gerrit en zijn beide kinderen universele erfgenamen van Gerrits broer Jan Wissink. In het register op de 50e penning werd op 25 juli 1777 geno-
1965 teerd, dat Gerrit van Jan Wissink een zesde deel van het erve Wissink kocht, dat door Frederik Morsink gebruikt werd. Op 30 december 1782 verklaarde Gerrit dat door het overlijden van zijn broer Gaaken op hem en zijn beide kinderen een kwart van het erve Huisman vererfd was, dat voor de helft eigendom was van Gaaken en voor een kwart eigendom van broer Herman. Het laatste kwart was vermoedelijk al van Gerrit. Door koop en erfenis werd Gerrit Wissink zo volledig eigenaar van de Toren, dat samen met het verkleinde Huisman en Schansert eens het oude erve Huisman vormde. Geirits zoon Jan Hendrik huwde in 1778 met Hendrika Temmink en in 1792 met Joanna ter Hofstede. Hij werd opvolgend bewoner van Roelofshuis (zie aldaar) en eigenaar van de Toren. De laatste boerderij vererfde op zijn dochter Hendrika Wissink, in 1808 gehuwd met Hermannus Eijsink van Boer Eijsink. Hermannus werd door het kadaster in 1825 als eigenaar van de Toren opgegeven. In 1846 had zijn zoon Bernardus Eijsink als eigenaar van de Toren één zesde van het waarrecht Achterste Wissink. Is de eigendom van de Toren aanvankelijk wat duister, nog meer is dat het geval met de bewoners of pachters. In de gerichtsprotocollen vindt men volgende notities: 1697 4/10 Harmen Roerink doet na aanpanding opboeding aan de mobilia van de Kleyne op Wissink. 1698 19/1 Geert Lansink vraagt betaling van f.4,— weefloon door Heetpas Kleyne op Wissink, beloofd toen hij het doek ophaalde. 1698 21/2 Leferink Kleyne op Wissink heeft zijn bruidegomskleed niet betaald. 1700 20/2 Jan Leferink op Wissink en vrouw Maria Gemers zijn ƒ. 41,20 schuldig aan Jan Eetgerink te Beckum. Onderpand gewas op de Braak. 1710 7/4 Erfgenamen van Gaaken Wissink (Huisman) zeggen de bouwing op aan Witten Kleyne. De Kleyne, Heetpas Kleyne, Witten Kleyne en Leferink Kleyne zijn vermoe delijk verschillende namen voor één persoon. De moeilijkheid is dat er in deze jaren twee Jannen Leferink trouwden: 1696 26/12 Jan Wissink, zoon van wijlen Hendrik Leferink Lyse Vaanholt, dochter van Hendrik 1694 15/9 Jan Leferink, zoon van wijlen Wychert Maria Gemers, dochter van Jan 1732 31 /5 Jan Leferink, weduwnaar van Maria Gemers Maria Witveld, dochter van Jan Helaas geeft de volkstelling van 1748 geen uitsluitsel. De eerste met meer zekerheid bekende bewoner is de in 1777 vermelde Frederik Morsink: A
FREDERIK KEISERS alias MORSINK (waar hij aanvankelijk woonde), geboren te Raalte ca. 1735 als zoon van Peter Keisers
1966 en Aaltje Morsink, overleden op Baashuis te Buurse 1829 12/10, gehuwd 1764 3/5 met GEERTRUID BLOEMEN alias BOSCH. Kinderen: 1. Joanna Morsink alias Keisers, gedoopt 1767 10/2 2. Jan Morsink alias Keisers, gedoopt 1769 3/6 Koopmansboek Ten Raa: 1786 Frederik Morsink op Wissink en dochter. Omstreeks 1790 verliet Frederik de Toren. Opvolger werd: B
JAN MORSINK, geboren op de Toren bij het Rondeel 1753 7/9, overleden 1797 7/9, gehuwd 1784 15/5 met JANNA LEFERINK, gedoopt 1766 15/7, overleden 1832 6/8. Na Jans dood hertrouwde Janna 1798 2/5 met AREND TEN ASBROEK, geboren 1771 5/3, overleden 1839 24/10, zoon van Jan Hendrik ten Asbroek op de Hulst in Stepelo. Arend hertrouwde 1832 24/11 met HERMINA BOONK alias VAANHOLT, gedoopt 1777 26/8, weduwe van Hermanus Weernink.
Volkstelling 1795: J. Morsink, daghuurder, 3 personen. Koopmansboek Ten Raa: 1788 Jan Morsink op de Hofstee 1792 Jan Morsink nu op Wissink 1797 Weduwe Jan Morsink Koopmansboek Smits: 1809 Jan Hendrik Holst op Wissink 1815 Toren Arend ten Asbroek op Wissink en vrouw (ook in 1818 volgens Burg. Stand) 1818 Christina Leferink, vrouw van Gerrit Franken woont op de Toren bij haar zuster. Gerichtsprotocollen Haaksbergen: 1793 21/1 Jan Morsink op Wissink 1797 3/9 Jan Morsink, ziek, testeert. Universeel erfgenaam vrouw Janna Leferink. Het is duidelijk dat Arend ten Asbroek de naam Toren aan dit deel Wissink gegeven heeft naar analogie van zijn geboortehuis, de Toren bij het Rondeel. Omstreeks 1825 keerde hij daarheen terug. De Toren bij Wissink werd verpacht aan: C
GERRIT JAN SCHARRENBORG, geboren ca. 1771, overleden op de Weuste 1854 21/5, zoon van Derk en Dirkje Houkes, gehuwd ca. 1800 met JOANNA GEZIENA YSFERINCK uit Rekken, overleden 1849 16/9, dochter van Hendrik en Engele Oldenkotte. Opvolger zoon
D
JAN HENDRIK SCHARRENBORG, gedoopt 1802 12/8, overle-
1967 den 1879 16/2, gehuwd 1830 2/10 met BERENDINA ELLENBROEK, geboren ca. 1806, dochter van Hermanus en Joanna Botterhuis. Dit echtpaar ging tussen 1850 en 1853 met zeven kinderen naar de Weuste in de Krukkenhoek. E
ALBERTUS BROEKHUIS, geboren Ambt Delden 1795 9/11, gehuwd ca. 1820 met GEERTRUID TER HAAR, geboren Ambt Delden 1796, overleden 1868 4/2. Erfopvolger werd hun dochter:
F
HENRICA BROEKHUIS, geboren Borne 1828 1/10, gehuwd 1855 27/4 met AREND JAN BOONK, geboren 1823 1/12. Dit echtpaar verhuisde in de periode 1870 - 1879 met vijf kinderen naar Buurse F 119. De Toren werd daarna afgebroken, mogelijk ook in gebruik genomen als schuur van Huisman.
t W.E. ten Asbroek en t J.G.L. Overbeeke (wordt vervolgd) GENEALOGIE FAMILIE VAN DER KUIL In het volgende nummer van Aold Hoksebarge vervolgen we de genealogie van deze familie.
VOELBAAR VERTROUWEN
•VOJÜVO ® TOYOTA MAZDA RENAULT
Goorsestraat 122-124, tel.: 074 357 53 48 fax 074 357 56 46. AUTOBEDRIJF AKTIEF Gelegen aan rijksweg Haaksbergen-Goor Enschedesestraat 76, Haaksbergen AUTO DIEPEMAAT tel.: 053 572 26 75 Hengeveldetel.:0547333941 OPEL HARTGERINK Haaksbergen tel.: 053 572 18 52 Enschedesestraat 47 - Haaksbergen, tel.: 053 572 13 45 HUISKES Deldenerstraat 15 - Hengelo, tel.: 074 291 96 66 Eibergsestraat73, Haaksberger v.d. KUIL & SCHARENBORG tel.: 053 572 12 98 Veldmaterstraat71.Haali RIETMAN & ZN tel.: 053 572 16 12 Alsleedsoweg 29 - Buurse Iel.: 053 569 62 69 GARAGE DEN POSTEN
RENAULT BLOO
Kruislandstraat 46, Haaksbergen tel.: 053 574 08 00
1968 MEDEWERKERS GEVRAAGD Veel mensen blijken geïnteresseeerd te zijn in de historie van Haaksbergen of in familie-onderzoek. Wij zoeken een aantal vrijwilligers voor: het bijhouden van het foto-archief; het verwerken van allerlei documentatie in het knipsel-archief; het verstrekken van allerlei informatie in de afdeling genealogie; het verwerken van gegevens uit doopboeken, andere kerkelijke registers, geboorte-, huwelijks- en overlijdensregisters en t.z.t. uit de bevolkingsregisters op kaarten in het personenarchief. Dé laatstgenoemd werkzaamheden kunnen ook thuis uitgeoefend worden. Men dient dan wel over enige typevaardigheid te beschikken en het bezit van een eigen typemachine en/of P.C. is daarom wel vereist. Belangstellenden gelieve contact op te nemen met: Mevr. N. Vossebeld-Mentink Maatweg l , Haaksbergen tel. 5722391
of
Stofvrije garagevloerafwerking Wilt u uw garagevloer van een stofvrij en eenvoudig te reinigen naadloze laag voorzien, neem dan een Unipro EP 3000 vloercoating. Deze twee componenten epoxy vloerafwerking is eenvoudig zelf aan te brengen en in diverse kleuren leverbaar. Ook antislip.
©Unipro kleefstoffen en kunststofvloeren
Unipro BV Industriestraat 15 7482 EW HAAKSBERGEN Telefoon 053 573 7300
Hr. H. Schuiten Karel Doormanstraat 15, Haaksbergen tel. 5721303
ADVOCATENKANTOOR LEETERS Mr L.P.F.M.C. Leeters Mr drs F.G J. Staals advocaten en procureurs Spoorstraat 32 7481 HZ Haaksbergen Telefoon 053-572 57 57 Telefax 053-572 22 01
TKF: EEN KWALITEITSHUIS MET EEN KABELPROGRAMMA VOOR ELKE DENKBARE TOEPASSING
Ook wij creëren graag mooie zaken voor u
De Twentsche Kabelfabriek is producent van een totaa^akket aan kwaliteitskabels voor elke denkbare toepassing. Ruime aandacht voor investeringen in vakbekwame medewerkers en hypermoderne produktietechnologieên, een kwaliteitsaanpak volgens NEN-ISO 9001 en vele kabels geleverd met KEMAKEUR, geven blijk van de hoge kwaliteit. Een flexibele organisatievorm waarborgt een snelle en punctuele levering. Voor de klantenkring vormt TKF sinds jaar en dag een constante factor waarop gebouwd kan worden.
TKF: DAAR KOM J E ' T VERST MEE B.V. TWENTSCHE KABELFABRIEK, Spinnerslraat 15, Postbus 6, 7480 AA Haaksbergen. Telefoon (053) 573 22 SS. Telefax (053) 573 21 84.
Rabobank
Rabobank Haaksbergen
ELEKTROTECHNISCHE VERDEELSYSTEMEN EN COMPONENTEN
ODINK&KOENDERINKB.V. baant de weg voor energie
N
^SdSSr >0y5^-
