19
Geulhem naar -FHFOEBUFLFOT Ravensbosch Waterwandeling Geulhem Ravensbos
Grafisch vormgever | illustrator
#PFLKF/BUVVSLSPFHFOUPDIU 1 = Startpunt
7 = Koffie/Café
Route
8 = Kapel/Kruis
Fietsrichting
9 = Treinstation
xn
>
2 = Parkeerplaats
>>
aandachtspunt 3 = GroenHouthem
4 = Uitzichtpunt 5 = IVN Home
10 = Steile helling (hellend) helling (fietsbaar) 11 = Steile Valkenburg
a/d Geul
>>>
12 = Steile helling (afstappen)
Geul
88
Berg
6 = Bijzonder gebouw
13 = Station DB 14 = Station België (NMBS)
Begin- en eindpunt: Geulhemermolen, Vilt Geulhemerweg 49 6325 PJ Berg en Terblijt. Waypoint: 182940 – 319968. Lengte: ± 9 km Duur: 3 uur Bereikbaarheid Via treinstation Valkenburg met bus 51 richting Maastricht Pottenberg. Deze bus stopt in Berg en Terblijt bij de kerk.Van3JN#FDLFST ,BSUPPOOM daar is het ongeveer 15 minuten lopen naar de Geulhemer1BTUPPS4DIJQQFSTTUSBBU 7-8FFSU molen. W.KA WW
JOGP!LBSUPPOOM
(SBmTDIWPSNHFWFS JMMVTUSBUPSDBSUPP
Begaanbaarheid Een mengeling van verharde en onverharde veldwegen met enkele hellingen. Niet geschikt voor kinderwagens. Goede stevige wandelschoenen zijn geen overbodige luxe.
164
L
N.N
RTOO
165
geulhem
Routebeschrijving We vertrekken voor deze ± 9 km lange, prachtige, waterrijke, bosrijke en panoramarijke wandeling, vanaf de Geulhemermolen aan de Geulhemerweg in Houthem-Valkenburg. Ze voert ons vanaf het Geuldal via veldwegen, paden en holle wegen naar het Plateau van Schimmert. Langs een méér dan bijzonder bronnenbos en Vloedgraaf keren we terug naar het Geuldal. Onderweg passeren we - beneden aan de voet van droogdalen - enkele fraaie regenwaterbuffers die door het Waterschap Roer en Overmaas zijn aangelegd. Deze vangen het afstromende water tijdelijk op en voeren het gedoseerd weer af. Zo worden gebouwen en wegen aan de voet van de helling tegen wateroverlast beschermd. Eveneens zullen we onderweg enkele dassenburchten en diverse veldkruisen passeren. Geulhemermolen De Geulhemermolen heeft een rijke historie en werd al in 1234 vermeld. Het huidige molengebouw en woonhuis stammen uit 1768. De molen is nog steeds intact, maar niet meer in gebruik om te malen. Vroeger werd de molen aangedreven door een houten waterrad, dat in 1931 door een ijzeren exemplaar vervangen is. Het schoepenrad wordt aangedreven door het Geulwater dat door de molentak stroomt. Sinds 1902 zijn er horecaactiviteiten in de molen ondergebracht. Als we met het gezicht naar het eetcafé [foto] staan dan lopen we rechts over het bruggetje van de molentak of molenbeek. Op de T-splitsing achter de Geulbrug nemen we het pad naar links. Dit slingerende pad ligt eerst evenwijdig aan de Geul en mondt uit op de geasfalteerde Putweg. • Op het kruispunt staat een kapelletje [foto] met een afbeelding van een Ridder (Gerlachus) die een gedeelte van zijn mantel afsnijdt voor een arme medemens. • We gaan rechtdoor over de Putweg die op de provinciale weg
166
uitmondt, waar we de zebra oversteken en naar links gaan. Links op de hoek staat het opmerkelijke gebouwencomplex, inclusief het kerkje, van het voormalige Monfortanenklooster [foto], waarin nu Zorgcentrum Vroenhof in gevestigd is. • Na ongeveer 60 meter gaan we naar rechts over de Stevensweg die ons over de spoorweg leidt, bij het kruisbeeld links aanhouden en licht slingerend en stijgend de weg blijven volgen tot onder de autoweg door. Op de T-splitsing gaan we naar rechts. De Kluis ± 30 m links van deze T-splitsing ligt een oudere, prachtige waterbuffer De Kluis, die in het landschap is ingebed. Deze buffer is door het Waterschap Roer en Overmaas aangelegd om het regenwater op te vangen en overstromingen beneden in het dal te voorkomen. De buffer watert af naar de Stassensbeek. Tijdens deze wandeling, zullen we op vele plekken, in dit prachtige natuurgebied, vele soorten bloemen, planten en bomen kunnen bewonderen, natuurlijk een beetje afhankelijk van het jaargetijde. • Ongeveer 50m voorbij de Tsplitsing zien we links mooi landgoed liggen. Hierin was ooit L`hermitage (schoonheidsinstituut) gevestigd. Ook is dit landgoed in het verleden het middelpunt van een TVserie geweest. Kort achter dit gebouw ligt nog een kluisje (kapelletje) waar Gerlachus ooit kwam bidden. Jammer genoeg is dit vanaf de weg niet meer bereikbaar. • Direct achter dit landgoed gaan we, op de T-splitsing, links omhoog en we lopen nu door het kloosterbos [foto] een hellingbos met vele soorten oude en jonge loofbomen. We volgen nu de geel/groene paaltjes
167
geulhem
en lopen voorbij twee voormalige boerderijen. • Langs deze weg zie je links een bosbessenplantage. In de huisweide van de linker boerderij zien we verschillende huisdieren (kippen, pauwen, kalkoenen en geitjes) lopen. De voormalige vakwerkboerderij aan de rechterzijde is prachtig gerestaureerd [foto]. Ook zijn hier veel schapen en geiten in de weilanden aanwezig. • Op de T-splitsing lopen we naar links. Na ± 50 meter bij het bordje ‘Groot Haasdal’ weer naar rechts (hier kun je genieten van een zeer mooi uitzicht over het Geuldal met de hellingbossen bij Ingendael en het Kasteel Geulzicht en vervolgens het Ravensbosch), langs de groene paaltjes en na ± 60m gaan we op de T-splitsing met links een veldkruis naar links via de Blokweg (geel, groen en blauwe paaltjes). Deze weg brengt ons in de richting van Groot Haasdal in Schimmert. Boven aangekomen lopen we tussen de landerijen en fruitplantages door op het plateau van Schimmert. Op de vijfsprong aangekomen, met links een mooi gietijzeren veldkruis, gaan we naar rechts en volgen de blauwe paaltjes. Watertoren Links in de verte zien we de watertoren in Schimmert staan. Deze hoge watertoren op een hoog gelegen punt zorgde er vele jaren voor dat er voldoende druk op het leidingwater was. De vertaling van de Limburgse tekst op het kruis luidt:” In de schaduw van het kruis liep niemand verloren” [foto]. Aan het einde van deze weg gaan we op de T-splitsing naar links en lopen nu door een holle weg met blauwe en zwarte paaltjes naar beneden. • In het talud van deze holle weg zijn verschillende ingangen van dassenburchten aanwezig. Dit is duidelijk te zien aan de grond die de dassen met hun scherpe nagels uitgegraven hebben. De das slaapt overdag in zijn burcht en gaat, als het donker is, op pad om eten te zoeken. Hij is een alleseter (omnivoor). • Op de volgende T-splitsing gaan we naar rechts (volg de zwarte en blauwe paaltjes) en lopen langs de
168
rand van een bossage. • Bij het bruine bordje Ravensbosch gaan we naar rechts via een smal pad. • Links ligt een klein en oud Joods kerkhof [foto]. • Loop aan het einde van het pad bij de verharde weg naar rechts. Let goed op het verkeer, er is hier geen wandelpad!!! • Na ± 200 m gaan we op de Y-splitsing met ijzeren kruisbeeld naar links over de Charles Eyckdreef. Charles Eyck Waar nu Kranendaonk is gevestigd heeft in het verleden de bekende Limburgse kunstenaar Charles Eyck gewoond. Aan de rechterkant ligt het landgoed Holswick en hebben we een prachtig uitzicht op het Ravensbosch en in de verte op de hellingbossen langs de Geul waar we straks nog lopen. De Charles Eyckdreef mondt uit op het Ravensboschvoetpad en op de T-splitsing gaan we naar links. • We gaan nu genieten van het prachtige Ravensbosch dat een bronnenbos is. Vloedgraaf Door het Ravensbosch stroomt de Strabekervloedgraaf [foto] die zijn oorsprong vindt ten westen van het klooster Ravensbosch. Daar sluit een korte vloedgraaf aan op de lange (Ravens)beek waardoor de beek de naam van de Vloedgraaf heeft ontvangen. Deze naam is enigszins misleidend omdat de beek wordt gevoed door talrijke mooie bronnen in het bos en altijd watervoerend is. Vroeger stond de beek bekend als rijke forellenpaaiplaats en er leefde een unieke bronnenmacrofauna. Helaas is door vele lozingen in het verleden (o.a. van de melkfabriek en later van de slachterij en de riolering) de invloed van de Vloedgraaf op de waterkwaliteit van de beek en de 2 bosvijvers waar ze door heen stroomt zeer schadelijk geweest. Mede dankzij inspanningen van het Waterschap Roer en Overmaas is de waterkwaliteit van deze beek sterk verbeterd. Nu vormt de sterk meanderende beek met een grote verscheidenheid aan natuurlijke leefmi-
169
geulhem
lieus een plek voor diverse bijzondere macrofauna-soorten. Zo werd tijdens hydrobiologisch onderzoek van het waterschap de watergaasvlieg (Osmylus fulvicephalus) aangetroffen. De semi-aquatische larve van deze vlieg leeft alleen in natuurlijke boslopen in het mos van overhangende oevers en onder stenen, een watertype dat in Nederland tegenwoordig nog maar weinig voorkomt. Daarnaast vindt men hier de zeer zeldzame steenvlieg Nemoura gr. marginata en diverse kokerjuffers die gebonden zijn aan schoon water. Vanuit de vele bronnen die in dit prachtige beekdal liggen kregen deze soorten de kans om in de beek weer een populatie op te bouwen. In het voorjaar staan er vele bloemen waaronder dotterbloemen, sleutelbloemen en vele andere. In de herfst sieren fraaie herfstkleuren het bos. Bij de splitsing in het pad links aanhouden (aan de rechterkant ligt de 1e vijver) en vóór de 2e vijver het pad rechts vervolgen. Voor de 2e vijver rechtsaf. Na het bruggetje rechts en het pad rechts vervolgen. Na ongeveer 300 meter via het pad aan de rechterkant daal je af naar het pad waarlangs je het Ravensbosch in bent gelopen. Sla daarna links af. • Bij de T-splitsing waar we straks van rechts kwamen, gaan we nu rechtdoor en volgen naar links het voetpad dat ons licht naar beneden voert (via zwarte, rode en blauwe paaltjes) parallel aan de prachtige meanderende vloedgraaf. Strabekervloedgraaf Vanaf hier vloeit de slingerende Strabekervloedgraaf langs de rand van het bos naar beneden in de richting van het Geuldal. Nabij het Landgoed Holswick mondt de Vloedgraaf op de voorste Brummekuil uit in de beek. Het vele water heeft de Strabekervloedgraaf plaatselijk diep ingesneden [foto]. Regenwaterbuffers die door het Waterschap Roer en Overmaas zijn aangelegd houden het water nu gelukkig langer vast in het gebied. Het pad is gedeeltelijk overgroeid door de takken van de oude fraaie beukenbomen, die in de herfst prachtig kleuren. Deze beukenbomen vormen de rand van het bijzonder mooie hellingbos, het Ravensbosch. We negeren links alle bospaden. Bij de T-splitsing lopen we
170
rechtdoor (blauwe en zwarte paaltjes). We lopen nog steeds langs de Vloedgraaf en beneden vóór de afrastering gaan we rechts over het smalle bruggetje en volgen het smalle pad langs de meidoornhaag (± 60m) en gaan vervolgens op de T-splitsing linksaf over de geasfalteerde Beekstraat links af. Pas op voor het verkeer op deze weg. We volgen nu de zwarte en blauwe paaltjes. Na ± 200m gaan we op de Y-splitsing naar links (zwarte paaltjes) en lopen vervolgens nu over het fiets- en voetpad onder het viaduct van de autoweg Heerlen/Maastricht door. Even verder lopen we onder het viaduct van de spoorwegen door. We blijven links op het voetpad en na ongeveer 80 meter steken we de Provinciale weg over en gaan naar rechts richting Strabeek. • Links op de hoek van de Beekstraat en de Provinciale weg ligt een grote en fraaie waterbuffer [foto] die door het Waterschap Roer en Overmaas is aangelegd. Op de bodem van de buffer staat een laagje water en deze bodem is zodoende bijna geheel begroeid met waterplanten wat een lust voor het oog is. De buffer vangt bij hevige regenval het water tijdelijk op, om het daarna gedoseerd verder te laten stromen. Zo wordt wateroverlast voorkomen. Dit water mondt uiteindelijk in Ingendael uit. • Na ± 120 m gaan we bij het kapelletje links de Klaterstraat in en lopen nu over een slingerend pad in de richting van de Geul. We zijn nu weer terug in het bijzonder mooie Geuldal nabij Houthem. Ingendael Rechts van ons ligt het vrij nieuwe natuurgebied Ingendael dat onder het beheer van het Limburgs Landschap valt. Door het Waterschap Roer en Overmaas is de Strabekervloedgraaf opnieuw ingericht. Werd deze beek vroeger via een sloot versneld naar de Geul afgevoerd, nu mag de beek weer vrij uitmonden in het van oudsher vochtige Ingendael. Vroeger lag op deze oude kwelplek een broek (een laaggelegen gebied dat nat blijft door opwellend grondwater) met planten die onder vochtige omstandigheden leven. Deze vegetatie krijgt nu opnieuw de kans om zich te herstellen, waarbij de vrij rondlopende gallowayrunderen en konikpaarden helpen om de ongewenste struikengroei op te eten. Iets verder ligt het fraaie landgoed Chateau St. Gerlach
171
geulhem
met het mooie kerkje dat de naam van dezelfde Heilige draagt. Na ± 750m gaan op de Y-splitsing naar rechts via het bruggetje over de Geul. Ongeveer 100m verder lopen we op de kruising, bij Tivoli, naar rechts en blijven het ± 3km lange voetpad (gele en groene paaltjes) langs de Geul volgen.
Geul Eventueel hier omgevallen bomen mogen van het Waterschap Roer en Overmaas in de Geul blijven liggen. De bomen en takken veranderen het stromingspatroon in de beek en er ontstaat een grote variatie in diepte en stroomsnelheid. Op sommige plaatsen zullen de oevers afkalven en worden nieuwe steilwanden gevormd en op andere plekken zal meer slib ophopen en kunnen er zelfs eilandjes ontstaan. Bladeren en takken blijven liggen in stromingsluwe gedeelten terwijl elders de grindbodem door snelle stroming van slib blijft gevrijwaard. Ook zijn beschoeiingen weg gehaald waardoor het natuurlijke dynamische karakter van de Geul wordt hersteld en de kracht van het water zelf zijn loop kan bepalen. Op deze wijze ontstaat er een gevarieerd patroon aan biotopen die worden benut door kokerjuffers, haften, vlokreeften, libellen, kevers en door nog vele andere diergroepen en soorten. Karakteristieke soorten zijn aangepast aan specifieke omstandigheden en kunnen zich pas vestigen als
172
dit leefmilieu aanwezig is. De kokerjuffer Silo piceus verzwaart zijn huis met steentjes om te voorkomen dat hij door de stroming wordt meegesleurd. Na lange tijd is deze soort weer in de Geul gevonden. Andere soorten leven in hout zoals de pluimvedermug Orthocladius lignicola. Deze soort is tot nu toe alleen nog maar in de schonere zijbeken van de Geul aangetroffen. Met een beetje geluk zien we als een blauwe flits de ijsvogel over de Geul voorbij komen, hij nestelt in de kale steilwanden. Helaas wordt door de rivier veel afval meegenomen dat door mensen is achtergelaten. Alleen al door het Waterschap Roer en Overmaas wordt per jaar meer dan 150.000 euro uitgegeven om dit zwerfvuil op te ruimen. Krijthellingen Links liggen de krijthellingen of krijtrotsen waaruit in het verleden vele honderden m³ krijt gedolven is, zowel ondergronds als ook door dagbouw. In de kilometerslange gangenstelsels werden in het verleden veel champignons gekweekt. Nu zijn de gangen een ideale overwinteringplaats voor de vleermuizen. Hierin heerst een constante temperatuur van ± 10°C en een vochtigheid van bijna 100% [foto]. Het pad gaat, na het passeren van een wildrooster, bij Eetcafé De Brakke Berg over in de geasfalteerde Wolfdriesweg. We lopen hier rechtdoor en na ± 150m gaan we op de T-splitsing ook rechtdoor. We zijn dan terug op de Geulhemmerweg vanwaar we vertrokken zijn.
173
