Fit voor de toekomst Gezondheidspark Oost Achterhoek

RIEK BAKKER ADVIES

Fit voor de toekomst Gezondheidspark Oost Achterhoek

datum

5 september 2013

RIEK BAKKER ADVIES

Inhoudsopgave 1

Inleiding .................................................................................................. 1

1.1 Nieuwe organisatievorm ............................................................................ 1 1.2 Algemeen belang ...................................................................................... 2 1.3 Goede regionale zorg ................................................................................. 3 1.4 De gemeente denkt aan haar inwoners ........................................................ 4 1.5 Nieuw leven voor het bedrijventerrein .......................................................... 4 1.6 Samen optrekken ...................................................................................... 5 2

Algemene zorgvisie: het roer in de zorg moet om .......................................... 7

3

Plan van aanpak ...................................................................................... 12

3.1 Context .................................................................................................. 13 3.2 Stakeholdersanalyse................................................................................. 17 3.3 Trends en ontwikkelingen ......................................................................... 19 3.4 Visie en uitgangspunten ........................................................................... 20 3.5 Communicatie en participatie .................................................................... 22 3.6 Conceptontwikkeling ................................................................................ 23 3.7 Programma ............................................................................................. 24 3.8 Samenwerkingsstructuur .......................................................................... 33 3.9 Tot slot .................................................................................................. 35 Bijlage 1 Rapportage Stakeholdersanalyse Bijlage 2 Kaarten met schetsen samenwerkingen Oost Achterhoek en zorgvisie Bijlage 3 Winterswijk in beeld Colofon

RIEK BAKKER ADVIES

1

Inleiding De gezondheidszorg maakt momenteel grote veranderingen door. De stijgende zorgkosten, de vergrijzing en nieuwe eisen van de patiëntenpopulatie dwingen tot een andere visie op ziekte en gezondheid. De vraag daarbij is: hoe houden we de zorg betaalbaar en toegankelijk voor iedereen zonder dat de hoge kwaliteit daar onder te lijden heeft? Bezuinigen op de uitgaven is daarom niet alleen het antwoord, het drastisch afremmen van de vraag naar zorg evenmin. De oplossing zit net zo goed in het slimmer en efficiënter organiseren van het zorgaanbod zelf. Dat doen ziekenhuizen en zorginstellingen op intern niveau. Tevens zoeken de verschillende spelers in de zorgwereld naar nieuwe samenwerkingsvormen en andere typen zorg in de sfeer van care, welzijn en preventie om snellere genezing te bevorderen en - nog beter - ziekte te voorkomen. Onder druk van de economische crisis wordt een al langer gevoelde noodzaak versneld om de gezondheidszorg efficiënter te organiseren en vraag en aanbod beter op elkaar af te stemmen. Deze tijd biedt derhalve voor alle zorgpartijen – ziekenhuisdirecties, huisartsen, medisch specialisten, verzekeraars, ondernemers en (centrale) overheden – kansen. Er tekent zich binnen het zorglandschap reeds een cultuuromslag af; het ritselt van initiatieven tot het leveren van goedkopere en betere zorg die aansluit bij de veranderende eisen van de patiënt. De zorgsector is weliswaar lastig en complex en de minister zet fors de rem op de kosten, maar het motto is ook: investeren om op langere termijn te besparen en de patiënt meer centraal te stellen. Die uitdaging wordt opgepakt in de Oost Achterhoek.

1.1

Nieuwe organisatievorm Het realiseren van het Gezondheidspark in Winterswijk past in deze trend. Het Steekziekenhuis Koningin Beatrix (SKB) gaat naast haar kerntaak – het bieden van goede, toegankelijke gezondheidszorg voor haar verzorgingsgebied – haar kennis en kunde inzetten voor voorzieningen op het gebied van welzijn, revalidatie, sport en preventie. Die nieuwe faciliteiten vormen samen met het ziekenhuis een medisch cluster dat zich vestigt op één locatie in een parkachtige omgeving. Hier komen cure (behandeling) en care (verzorging) samen in een gemeenschap waarin alles draait om genezen en gezondheid: integrale zorg die is georganiseerd rondom de patiënt. En minder in een ziekenhuissfeer maar meer als een (ver)zorggemeenschap van medische behandeling in combinatie met sport, revalidatie, wellness, ontspanning en recreatie. Een hotel met zorgfunctie met een restaurant, een congrescentrum en onderwijsinstellingen dragen bij aan een gastvrije en gezellige ambiance. Deze organisatievorm doorbreekt de ‘ouderwetse’ structuren van enerzijds een autonoom ziekenhuis en anderzijds losse paramedische en levensstijlgerelateerde voorzieningen. In plaats daarvan werken zij samen en lopen voorzieningen, waar mogelijk, in elkaar over. Dat is voor de patiënt zowel efficiënter als gemakkelijker. Met het Gezondheidspark kiezen drie opdrachtgevers - het SKB, de gemeente Winterswijk en Arrisveld bv

1

Fit voor de toekomst, Gezondheidspark Oost Achterhoek, 29 augustus 2013

RIEK BAKKER ADVIES

– voor een bestendige zorginfrastructuur voor de regio Oost Achterhoek waarbij bovendien de positie van alle betrokken partijen op de langere termijn zich versterkt. 1.2

Algemeen belang Dat dit zorgcluster een algemeen belang dient is evident. De bewoners van Winterswijk en de omgeving kunnen blijven rekenen op een goed kleinschalig en dus klantvriendelijk - ziekenhuis en een zo volwaardig mogelijk voorzieningsniveau om de hoek. Wat er aan toegevoegd wordt is vitaliteit in een mooi, goed ontsloten park. Trek je het belang breder dan zijn er ook economische argumenten; het Gezondheidspark biedt werkgelegenheid, verbetert het vestigingsklimaat voor lokale (startende) ondernemers en buitenstaanders en het weerhoudt bewoners ervan om te vertrekken naar elders vanwege bijvoorbeeld betere voorzieningen. Krimp, een fenomeen waarmee gemeenten door heel Nederland worden geconfronteerd, is zo te voorkomen of te keren. Bovendien is het Gezondheidspark vanwege de bovenregionale voorzieningen aantrekkelijk voor nieuwe cliënten, ondermeer uit Duitsland. Het park onderscheidt zich door een gemoedelijke, vriendelijke, gastvrije en persoonlijke sfeer – kortom door de menselijke maat – waar toenemend behoefte aan is. Cliënten verblijven hier tijdelijk, komen weer terug en maken gebruik van de andere voorzieningen die Winterwijk te bieden heeft, zoals winkels en horeca. De mooie landelijke omgeving draagt daar zeker toe bij. Dit gemeenschappelijke belang gaat gepaard met individuele belangen van de drie opdrachtgevende partijen.

2


RIEK BAKKER ADVIES

1.3

Goede regionale zorg Voor het ziekenhuis staat het garanderen van haar kerntaak voorop: goede, toegankelijke zorg bieden voor Winterswijk en de regio Oost Achterhoek. Nu neemt het SKB ruim 80 procent van de acute, complexe en chronische zorg voor haar rekening. Maar het ziekenhuis zal onder druk van de ontwikkelingen op de zorgmarkt haar positie sterker op de kaart moeten zetten. De veranderende zorgmarkt onder regie van de zorgverzekeraars dwingt tot anticiperen op de toekomst. Zorgverzekeraars eisen dat ziekenhuizen efficiënter en goedkoper zorg leveren. Voor met name regionale ziekenhuizen betekent dat nauwer met elkaar samenwerken en ook zorgvragen scherper afstemmen met de eerstelijns zorgleveranciers, zoals huisartsen. Vooral dit willen zorgverzekeraars stimuleren. Meer samenwerken met meer spelers en een breed geïntegreerd zorgaanbod leveren zowel kwalitatieve als budgettaire voordelen op termijn op. Als zorgpartijen op één locatie samenwerken zullen zij meer kennis en kunde delen. Het recept om de zorg betaalbaar te houden is bovendien het verbeteren van een regionale aanpak. Meer dan tot nu toe wordt gestreefd naar een regionaal zorgnetwerk van huisartsen, ziekenhuizen, zorgverzekeraars, gemeenten en instellingen. De tendens is dat het ‘verdienmodel ziekenhuis’ zich verbreedt tot het ‘verdienmodel zorg’. Niet ieder regionaal ziekenhuis doet straks nog alles en dat betekent keuzes maken. Heb je binnen deze rappe ontwikkeling als ziekenhuisdirectie geen visie, dan zul je op termijn speelbal zijn van andermans keuzes. Dat vraagt ook om pro-actief acteren en creatief ondernemen. Het SKB onderkent deze urgentie. Om haar kerntaak te bewaken kan het zich niet permitteren om op de oude voet door te gaan. De missie van het ziekenhuis is blijven inzetten op haar kerntaak door te voorzien in een breed en compleet, maar niet te diep basispakket van medisch specialistische zorg voor haar verzorgingsgebied. De acute gezondheidszorg is en blijft een unieke taak voor het ziekenhuis. Het SKB onderscheidt zich door toegankelijkheid, betrokkenheid, inzet van personeel, schaalgrootte en korte contactlijnen. Daarin schuilt haar kracht. Zij organiseert zorg op maat samen met de eerstelijns partners. Voor zorg die echter niet in het SKB kan plaatsvinden zijn per specialisme samenwerkingsafspraken gemaakt met zorgpartners en andere ziekenhuizen in de regio. Hierdoor ontstaat een regionaal zorgnetwerk met als idee dat ‘wat hier goed kan, zal hier geboden worden en wat elders beter kan, zal naar elders begeleid worden.’ Die lijn zet zij verder door; er zal – en moet meer worden samengewerkt. Maar het ziekenhuis heeft ondertussen toenemend te maken met een landelijke ontwikkeling die sterk geldt voor haar verzorgingsgebied. Enerzijds ontgroent de streek – wat gevolgen heeft voor de verloskunde en de kindergeneeskunde – anderzijds is er vergrijzing waardoor de vraag naar complexe chronische zorg bij multipathologie bovengemiddeld toeneemt. Op deze laatste ontwikkeling speelt zij zowel intern als extern in, ondermeer door samen met eerstelijns zorgpartners haar zorgrol op te pakken. Wat daar nu bij komt is de participatie in het

3


RIEK BAKKER ADVIES

Gezondheidspark. Het scala aan faciliteiten sluit aan bij de behoeften van de (oudere) patiëntengroep. Zo anticipeert het ziekenhuis op de demografische ontwikkeling. En vooral ook: deze aanpak past in het beleid van zorgverzekeraars om chronische zorg met een hoge complexiteit te concentreren op één locatie. Het voordeel voor het SKB is dat zij haar eigen positie als regionaal ziekenhuis sterker verankert. Zij verbreedt en herschikt haar taken met als doel om een onmisbare speler op de zorgmarkt in Winterswijk en omgeving te blijven. Uiteraard speelt ook werkgelegenheid een rol; er werken nu in het ziekenhuis zo’n 1.100 mensen. 1.4

De gemeente denkt aan haar inwoners Voor de gemeente is het belang tweeërlei. Allereerst heeft zij de publieke taak om de inwoners van haar gemeente goede medische voorzieningen te bieden, nog eens versterkt doordat dit kabinet kiest voor decentralisatie van de gezondheidszorg. Verder vindt er een overheveling plaats van zorg naar de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO), speciale voorzieningen voor chronisch zieken en bejaarden. De AWBZ zal ook drastisch worden uitgekleed. In dit hervormingsproces hebben alle gemeenten in Nederland een grote vinger in de pap en dat vraagt om een andere kijk op het regionale zorglandschap. De gemeenteraad van Winterswijk vindt hoe dan ook een adequaat, laagdrempelig en kwalitatief hoog aanbod van zorgverlening van essentiële waarde voor haar inwoners. Door het oude Coberco-terrein bij het Gezondheidspark te betrekken en hier een medisch cluster, met het ziekenhuis als spil, te vestigen in combinatie met de revitalisering van het bedrijventerrein (Beatrixpark) kan dit braakliggende gebied transformeren tot een sociaal en economisch dynamische locatie. Deze nieuwe bestemming biedt volop werkgelegenheid. De gemeente stemt met de provincie af hoe het past in de bredere infrastructuur en het landschappelijk beleid, zodat het park goed ingebed wordt in een grotere ruimtelijke context.

1.5

Nieuw leven voor het bedrijventerrein De derde opdrachtgever is Arrisveld bv, een samenwerkingsverband tussen de twee Winterswijkse bouwbedrijven WBC en WAM&VanDuren. Zij staan als eigenaar van het beoogde terrein al jaren te trappelen om het gebied van 6 hectare een nieuw bestaansrecht te geven. Voorheen stond hier een bedrijfspand van Coberco en sinds de verouderde productielocatie is gesloten – in 2001- ligt het terrein er verwaarloosd bij. Het Gezondheidspark geeft invulling aan die ambitie om op het terrein nieuwe en vruchtbare bedrijvigheid te creëren. In overleg met de gemeente is er een bestemmingsplan met uitgangspunten in voorbereiding. Het gaat Arrisveld behalve om het ontwikkelen van het eigen terrein, ook om het behoud van het ziekenhuis. Als werkgever hechten zij aan goede zorg voor hun werknemers. Arrisveld zal als een echt Winterswijks familiebedrijf haar netwerk inschakelen om het doel te bereiken: de continuïteit

4


RIEK BAKKER ADVIES

van het bedrijf. In totaal werken er zo’n 300 mensen in loondienst. Zij zijn net als hun dorpsgenoten trots op Winterswijk en de mooie omgeving.

1.6

Samen optrekken De drie opdrachtgevers hebben de intentie uitgesproken om de realisatie van het Gezondheidspark te ondersteunen. Hun belangen liggen in elkaars verlengde. De positie van het ziekenhuis wordt versterkt als zij de spil is in cluster van aanvullende zorgvoorzieningen. Daardoor zijn de (oudere) bewoners van Winterswijk en omgeving gegarandeerd van goede, laagdrempelige gezondheidszorg om de hoek. De gemeenteraad van Winterswijk heeft in een amendement uitgesproken om samen met het college van B&W te zorgen voor het behoud van een basisziekenhuisvoorziening. Tevens heeft de gemeente er baat bij om van dit stuk grond een mooie plek te maken, met als mogelijk uitvloeisel daarvan de revitalisering van het bestaande bedrijventerrein (Beatrixpark) als onderdeel van het gezondheidspark. Het gebied krijgt hiermee economische dynamiek. Het realiseren van dit project zal zeker niet eenvoudig zijn. Het moet meteen goed gebeuren – het is nieuw en anders – en gaat om flinke investeringen, in een bandbreedte van 30 à 100 miljoen euro. De ambitie moet hoog gehouden worden en niet gedurende het ontwikkelingsproces verwateren. Maar niks doen is geen optie. Het is glashelder dat de gezondheidszorg in rap tempo verandert. De druk op samenwerking tussen ziekenhuizen neemt toe. Tegelijk neemt de zoektocht toe naar matchmaking van zorg, revalidatie, sport en wellness voor returns op investeringen. Technologische innovatie is een

5


RIEK BAKKER ADVIES

belangrijke ontwikkeling, daarnaast speelt innovatie op het gebied van gedrag, sociaal-maatschappelijke omgang en gewoontes een prominente rol. Het Gezondheidspark anticipeert op de trends in de gezondheidszorg en verbindt deze met andere en nieuwe mogelijkheden van menselijk welzijn. Het maakt tevens gebruik van de ligging en de omgevingskwaliteit van Winterswijk en de Duitse markt die aan te boren is. Maar dat betekent wel dat er vanuit die visie stevig en doelgericht aangepakt moet worden. In het plan van aanpak zoeken de opdrachtgevers naar investeerders en naar draagvlak, zowel in Winterswijk als in de omliggende gemeenten en bij de provincie. Zorg er bijvoorbeeld ook voor dat partijen uit de gezondheidszorg, zowel zakelijk als particulier, breed kunnen participeren. Deze opgave vereist een bundeling van de krachten. In plaats van elkaar beconcurreren wordt gekozen voor een strategie waarin de verschillende belangen goed op elkaar worden afgestemd en de betrokken partijen elkaar iets gunnen. Het doel is er samen beter van te worden. Het park kan een voorbeeld zijn voor het zorgcentrum van de toekomst. En zakelijk gezien als voorbeeld van collectief eigendom, crowdfunding, saamhorigheid en verbondenheid.

6


RIEK BAKKER ADVIES

2

Algemene zorgvisie: het roer in de zorg moet om De wereld van de gezondheidszorg is sterk in beweging, vooral ingegeven door de uitgaven die de pan uit rijzen. De plannen uit Den Haag tuimelen over elkaar heen met als rode draad het afremmen van de kostenstijging. Minister Schippers (VWS) schrapt voorzieningen in het basisverzekeringspakket en zet alle zorgspelers onder druk om goedkoper en efficiënter te werken. Illustratief hiervoor is de zorgdeal die de minister onlangs sloot, waarmee zij zegt vanaf 2015 jaarlijks 1 miljard te besparen. De groeibudgetten voor ziekenhuizen worden beperkt met strenge groeilimieten. De care (verzorging), die betaald wordt uit de Algemene Wet op Bijzondere Ziektekosten (AWBZ), wordt fors uitgekleed en de zorg voor chronische patiënten en ouderen gaat straks grotendeels vallen onder de Wet op Maatschappelijke Ondersteuning (WMO). Al deze maatregelen ten spijt, besparing blijkt niet eenvoudig. De kosten in de zorg stijgen immers al decennia structureel. De technologische vooruitgang is gepaard gegaan met een toenemend beroep op dure medicijnen en behandelingen. We zijn steeds hogere eisen aan de zorg gaan stellen. Deze ontwikkeling gaat samen met een paradoxaal fenomeen: we worden gezonder én zieker tegelijk. We leven langer dan ooit, doordat we ziekten in een vroeg stadium opsporen en succesvol behandelen. Veel dodelijke ziekten zijn chronisch geworden. Maar na de leeftijd van ongeveer zeventig jaar nemen de zorgkosten explosief toe. En tegenover de betere gezondheid en hogere leeftijd die we bereiken, staat bovendien een batterij aan welvaartsziekten, zoals obesitas. Dat betekent dat de vraag niet minder maar eerder anders zal worden. Weer nieuwe technologische mogelijkheden en de snelle vergrijzing zijn daar debet aan. Daarnaast is het begrip zorg opgerekt; het gaat niet alleen over ziekte maar ook over gezond blijven. Als er mogelijkheden en voorzieningen zijn om daarbij te helpen dan willen mensen dat ook, zeker als die in het basisverzekeringspakket worden opgenomen. De inrichting van ons huidige zorgsysteem is helemaal gericht op doen wat kan en de patiënt die dat op zijn beurt het liefst meteen wil. De mondige patiënt eist kwaliteit op. Ons zorgsysteem kenmerkt zich door een zichzelf versterkende vraag-aanbod spiraal. De productie in de Nederlandse ziekenhuizen laat op dit moment overigens een dalende tendens zien. Zonder ingrijpende wijzigingen blijven de zorgkosten in de nabije toekomst dan ook te zwaar drukken op de samenleving als geheel en op het inkomen van burgers. Het gevoel dat er nu echt ‘iets’ moet gebeuren leeft echter breed. Van verschillende kanten wordt geconcludeerd dat het huidige zorgstelsel niet toekomstbestendig is. Tegelijk is er het besef dat mensen veel waarde hechten aan gezondheid en welzijn. Ons zorgstelsel - met als kern solidariteit - behoort bovendien tot een van de allerbeste ter wereld. De kwaliteit is hoog en de

7


RIEK BAKKER ADVIES

toegankelijkheid is voor iedereen laag. In de zorgsector gaat het om grote belangen en heel veel geld, maar uiteindelijk draait het om mensen. Zieke, kwetsbare mensen én artsen. We moeten dus oppassen dat we in deze tijd van crisis niet van alles overhoop gaan halen. Het is wél noodzakelijk om het zorglandschap op tijd te hervormen, maar zonder dat het afbreuk doet aan de hoge kwaliteit. Voor de spelers in de zorg is het derhalve hét moment om strategisch na te denken, keuzes te maken en noodzakelijke veranderingen door te voeren. Innovatie is nog meer dan bezuinigen het sleutelbegrip in deze fase. De ziekenhuisdirecties zijn daarbij aan zet, ook om te voorkomen dat de zorgverzekeraars het voortouw alléén nemen en over hun hoofd via contracten waarmee zij zorg inkopen het medisch beleid en de volumes in de ziekenhuizen gaan bepalen. Er wordt dan ook stevig ingezet op een andere organisatie van de zorg. Dat kan ook sinds er met de invoering van de Zorgverzekeringswet (ZVW) in 2006 (gereguleerde) marktwerking is geïntroduceerd. De zorgverzekeraars, die toen de rol van regisseur in ons stelsel kregen en daarmee sturingsmacht, stimuleren allerlei initiatieven die zich richten op efficiëntere en betere zorg. Zij koersen vooral op de ziekenhuizen, die een derde van de jaarlijks ruim 70 miljard euro aan collectief zorggeld voor hun rekening nemen. Ziekenhuizen moeten meer met elkaar samenwerken. De tendens is enerzijds dat de zorgverzekeraars, gesteund door de minister, fusies aanmoedigen. Het idee is dat als er in een regio overcapaciteit is het beter is om alle afdelingen en de overhead op te laten gaan in één ziekenhuis. Complexe zorg kan zich daar dan vanuit volume- en structuurnormen en vanuit kwaliteitsnormen van de medisch wetenschappelijke verenigingen concentreren. Anderzijds wordt juist ingezet op ‘de regionale aanpak’, als recept voor effectiever en klantvriendelijkere zorg. Lokale, kleinschalige ziekenhuizen moeten meer met elkaar gaan samenwerken en ook hun beleid meer afstemmen met de eerstelijns zorgverleners. Bepaalde verrichtingen kunnen bijvoorbeeld voortaan door huisartsen wordt gedaan. Behalve dat het laagdrempelig is voor de patiënt, ligt het uurtarief van de huisarts lager dan dat van een medisch specialist. Het sluit bovenal aan bij een groeiende vraag naar zorg dichtbij huis, met name van chronisch zieken en ouderen: integraal, persoonlijk en lokaal. Zorg dichtbij in netwerkorganisaties wordt gezien als een van de antwoorden op de oplopende uitgaven en de ineffectiviteit binnen ons zorgstelsel. Een netwerkorganisatie kent een andere organisatiestructuur. Niet meer één ziekenhuis die alles doet met daarnaast losse intramurale voorzieningen. Maar wel: een centralisatie van medisch specialistische zorg met allerlei voorzieningen in de sfeer van revalidatie, wellness, sport en preventie op één locatie. En dat in combinatie met het zo lang mogelijk thuis verzorgen van oude mensen en chronisch zieken. Mensen willen kunnen kiezen uit een breed aanbod, een soort menukaart van zorgvoorzieningen

8


RIEK BAKKER ADVIES

waaruit ze selecteren wat voor hen geschikt is. Wanneer verschillende zorgpartijen op één locatie samenwerken, zullen zij bovendien meer kennis en ervaring delen. De komende jaren wordt dan ook een toename van gezondheidscentra verwacht. De snelheid waarmee en de mate waarin dat gebeurt, is afhankelijk van de financierbaarheid. Interessant is verder dat zorgverzekeraars preventie stimuleren. Zij sturen aan op meer sporten, veel bewegen (wandelen) en een gezonde levensstijl. Dat geldt in het bijzonder voor de jeugd en voor ouderen. Die laatste groep moet zoveel mogelijk zelfredzaamheid zijn om vitaal te blijven. Dat impliceert dat ziekenhuizen en huisartsen dit moeten bewerkstellingen in samenspraak met gemeenten en werkgevers, dan wel andere spelers. Het idee is dat er een netwerk rondom de patiënt ontstaat: geïntegreerde zorg en welzijn, dicht bij chronisch zieken en ouderen. Dat vergt goede samenwerking tussen eerste lijn, tweede lijn, thuiszorg gemeenten, welzijn, woningcorporaties, mantelzorgers en marktpartijen. Belangrijk is dus om de nabijheid van de patiënt en de kleinschaligheid als kracht te koesteren. Sterker nog: om te zorgen dat het zorgaanbod voldoet aan de vraag, moet de patiënt/cliënt altijd centraal staan. Zo kan doelgericht gebruik gemaakt worden van de wens van (grote groepen) mensen om te participeren in gezondheids- en zorginitiatieven. Dat wordt ook bevestigd door argumenten in het vorig jaar verschenen boek De gezondheidsepidemie. De auteurs pleiten daarin voor méér burgerparticipatie, wat volgens hen kan beginnen met lokale verbanden van ziekenhuizen, gemeente, artsen, verpleegkundigen en zorgverzekeraars.

9


RIEK BAKKER ADVIES

Om dit soort organisatorische veranderingen te realiseren, is een nieuw type leiderschap nodig: niet grensbewakend maar grensdoorbrekend. De zorg vraagt om faciliterend en dienend leiderschap. De deskundigheid van zorgprofessionals kan daarbij aangevuld worden ‘van buitenaf’ om vernieuwingen te bewerkstelligen. De organisatievorm moet aansluiten op wat de zorg wil bereiken. Daarom moeten ziekenhuizen oude hiërarchische managementstructuren loslaten en investeren in ketens en netwerken om nieuwe verbindingen te creëren. In de toekomst zal in de zorg - afhankelijk van de doelstelling - meer samengewerkt worden in vormen als franchising, coöperaties of filiaalbedrijven. In Winterswijk zijn alle ingrediënten aanwezig om de zorg in haar dorp en de omgeving te herinrichten naar de eisen van de zorgmarkt in verandering. Geredeneerd vanuit de Achterhoeker en vanuit de patiënt/cliënt, maar ook qua ligging, is een samenwerking tussen de twee regionale ziekenhuizen in de Achterhoek SKB en Slingeland logisch. De begrenzing van de bestuurlijke gebieden maakt het sterk. Beide ziekenhuizen kunnen elkaar versterken en afspraken maken met artsen van grote ziekenhuizen. Als dat echter niet de waarheid kan zijn, wordt geadviseerd de optie wel open te houden en in elk geval niet onmogelijk te maken. Feit is dat we van de competitie af moeten; want het is voor iedereen gunstiger om elkaar iets te gunnen en samen op te trekken. Voorts moet de relatie met huisartsen zich intensiveren en het ‘lokale’ karakter van de zorg worden versterkt. Het Gezondheidspark is daar de ideale motor van. Het is een verstandig initiatief om het heft in eigen hand te nemen en mogelijke opgelegde – ongunstige - maatregelen voor te zijn. Dat is in het belang van het SKB, de gemeente en van de regio. Bestuurlijk ligt er nu een mooie kans voor Winterswijk en voor de (Oost) Achterhoek. Volgens een onlangs door Atlas voor gemeenten in opdracht van de gemeenten uitgevoerd onderzoek is gebleken hoe de oriëntatie van onze burgers/klanten op bijvoorbeeld Doetinchem, Winterswijk, Zutphen en Twente is. Deze beschouwing zal bij de verdere uitwerking van de plannen worden betrokken. Geadviseerd wordt in alle gevallen te acteren vanuit kracht, openheid en transparantie. Ga in je volle kracht staan en handel daar naar. Kracht van inzicht, verbeelding, verbinden en kracht van argumenten – dat is waarmee je in de woelige zorgmarkt iets bereikt. Maar altijd: eerst analyseren en dan handelen op basis van doelen. Kijk vooruit en laat slechte ervaringen uit het verleden voor wat ze zijn. De kosten zijn momenteel weliswaar sterk leidend in de zorg – zie de

10


RIEK BAKKER ADVIES

bezuinigingen – maar tegelijk is er nu vanuit leiderschap en visie innovatie nodig om straks financieel en kwalitatief beter uit de verf te komen. Onderstaande illustratie is ter inspiratie.

Weergave versterking eerste en anderhalve lijnszorg en specialisatie tweedelijnszorg Bron: BMC Whitepaper Zorg Dichtbij

11


RIEK BAKKER ADVIES

3

Plan van aanpak In april van dit jaar heeft prof. Riek Bakker een positief advies uitgebracht over de haalbaarheid van een Gezondheidspark Oost Achterhoek, gebaseerd op de uitkomsten van tientallen gesprekken met belanghebbenden, betrokkenen en geïnteresseerden. De Stuurgroep (SKB, Arrisveld bv, gemeente Winterswijk) heeft besloten om voorafgaand aan het opstellen van de businesscase een tussenfase in te lassen waarin een plan van aanpak opgeleverd zal worden. Dit treft u hierbij aan en bevat aanbevelingen voor het vervolgtraject met als doel het realiseren van het Gezondheidspark. Het plan van aanpak omvat de volgende hoofdelementen/antwoorden: 1)

Concretisering concept Gezondheidspark (programma)

2)

Conclusies n.a.v. stakeholdersanalyse: is er voldoende draagvlak te creëren in de regio, gemeentelijk en bij het SKB voor het initiatief?

3)

Hoe interesseren we beleggers/marktpartijen die aan het project willen meedoen? Hiervoor moet er in de eerste plaats een goed verhaal komen. Onderbouwd met feiten, kennis en voorbeelden. Het geloofwaardig maken van deze serieuze onderneming heeft een ‘gezicht’ nodig en een organisatie die vertrouwen wekt. Geadviseerd wordt een wervend en inspirerend team van mensen bij elkaar te brengen. Dit zijn: •

mensen van naam, faam en gezag, boegbeelden;

•

gewaardeerd, gerespecteerd, outstanding;

•

lokaal, regionaal en (inter)nationaal bekend;

•

Duits sprekend;

•

aimabel, communicatief, in staat om de boel bij elkaar te houden;

•

interdisciplinair, uit diverse sectoren;

•

contracteer universiteiten en andere benodigde kennisinstituten.

Geef dit team de ruimte om contacten en verbindingen te leggen en investeerders, klanten, participanten en medestanders te winnen. Laat deze mensen gedurende het hele proces van de totstandkoming van het Gezondheidspark de kwaliteit van het proces en van de community building begeleiden. Steek je kop boven het maaiveld uit, zeker in het begin, en handhaaf deze houding gedurende het hele proces. Emancipeer: steek boven het lokale, regionale en andere achterland uit. Ontwikkel en organiseer trots. Trots van de gemeenschap is de beste basis voor wat dan ook. Verder wordt geadviseerd om een team te formeren van mensen met kennis, kunde en kracht zodat ze elkaar en buitenstaanders inspireren. Zoek

12


RIEK BAKKER ADVIES

hiervoor de best mogelijke combinatie met communicatiedeskundigen en selecteer een ‘spindoctor’ die in staat is het hele proces voortvarend te ontwikkelen en te begeleiden. Aarzel niet om voor dit team mensen van buitenaf aan te trekken, want vreemde ogen dwingen. Laat hen de visie van het Gezondheidspark uitdragen en organiseer een vaste kring van betrokkenen. 4)

Wat zijn mogelijke zorgmarktpartijen en kunnen we deze betrekken en organiseren?

5)

Wat zijn de rollen die de individuele partijen kunnen en willen vervullen, kortom maak een voorstel voor het besturingsmodel.

6)

Zorg voor een aanbeveling voor het vervolg qua projectorganisatie, bemensing, deelnemende partijen; duidelijk moet zijn in welke rol partijen mee doen, in welke juridische vorm het wordt gegoten en hoe er wordt gecommuniceerd.

3.1

Context Hieronder volgen per initiatiefnemer en van een aantal andere belangrijke stakeholders de positie en rol in dit verband. SKB Het SKB zoekt naar mogelijkheden om de positie van het ziekenhuis te versterken en daarmee het behoud van het ziekenhuis te garanderen. Het SKB deelt de urgentie van de problematiek en staat achter de plannen. Het ziekenhuis participeert en brengt haar professionaliteit, kennis en kunde hiertoe in in de projectgroep om zo te helpen het plan van aanpak te vervaardigen en de projectorganisatie voor het vervolgtraject op te zetten. De rollen van het SKB zijn: •

zorgen voor draagvlak, zowel intern als extern, voor het Gezondheidspark;

•

zorgen voor een goede communicatie en PR, zowel intern als extern;

•

samenwerken met de eerstelijnszorg en het organiseren van een zorgconferentie;

•

samen met de gemeente en Arrisveld zorgdragen voor het bijeenbrengen van voorzieningen op het gebied van zorg, revalidatie, sport, bewegen en onderwijs in het Gezondheidspark;

•

zoeken naar investeerders;

•

faciliteren en ondersteunen van patiëntenzorg in het Gezondheidspark;

•

uitdragen van de begrippen gastvrijheid en gastgerichtheid in relatie tot het Gezondheidspark.

13


RIEK BAKKER ADVIES

Arrisveld Arrisveld bv is een samenwerking tussen twee ontwikkelende bouwers uit Winterswijk. De participerende bedrijven zijn WBC en WAM&VanDuren. Beide bedrijven zijn te typeren als echte Winterswijkse familliebedrijven. Besloten vennootschap Arrisveld bv is opgericht voor de revitalisering van het terrein, en doet dat voor eigen rekening en eigen risico. Het gaat om een revitalisering van een terrein van 6,5 hectare. Hier heeft een bedrijfspand van Coberco gestaan. Deze verouderde productielocatie is in 2001 gesloten. De grond is sinds 2006 in handen van Arrisveld bv (hierna te noemen ‘Arrisveld’). Om deze revitalisering van de grond te krijgen, is in overleg met de gemeente een concept bestemmingsplan gemaakt. De volgende stap is afronding c.q. in procedure brengen van de plannen. Hiervoor moet eerst de functie bepaald worden, waarvoor dit plan van aanpak een eerste aanzet geeft. Voor een adequate ontsluiting van het park inclusief het ziekenhuis in de vorm van een rotonde op de Groenloseweg, zijn inmiddels afspraken gemaakt met de provincie Gelderland en tussen Arrisveld en de gemeente Winterswijk. Relatie met het SKB Voor beide bedrijven is het SKB van belang. Immers: de ziekenhuisvoorziening zorgt voor werkgelegenheid maar zorgt er ook voor dat de medewerkers en famillie van beide bedrijven de zorg krijgen die ze nodig hebben. In totaal gaat het om zo`n 300 medewerkers in loondienst. Het perspectief is niet in de eerste instantie als ontwikkelaar maar eerder als betrokken burger. Rol De rol van Arrisveld bestaat er nu uit om actief deel te nemen aan de vorming van het plan van aanpak en zo recht te doen aan de afspraken die gemaakt zijn

14


RIEK BAKKER ADVIES

met de gemeente. Op termijn is het ook zeer zeker denkbaar dat Arrisveld niet optreedt als ontwikkelaar/bouwer en afstand doet van de gronden. Het gaat Arrisveld om het behalen van het doel en mocht het belang van Arrisveld dit doel in de weg staan, dan aanvaardt zij hiervan de consequenties. De bijdrage van Arrisveld bestaat uit: •

zo goed mogelijk professionaliteit, kennis en kunde inbrengen bij het helpen vervaardigen van het plan van aanpak en opzetten van de projectorganisatie voor het vervolgtraject;

•

het vervaardigen van het ontwerpbestemmingsplan;

•

een proactieve houding om de ontsluiting van het gebied te realiseren;

•

een serieuze partner zijn van zowel de gemeente als het SKB;

•

financiële mogelijkheden bieden om zo het proces te faciliteren;

•

het inzetten van haar netwerk om het gewenste doel te bereiken en zo de continuïteit van het bedrijf te garanderen.

Overtuiging Arrisveld is ervan overtuigd dat een goede infrastructuur voor de zorg in de Oost Achterhoek van essentieel belang is en daarmee indirect de functie als basisziekenhuis voor het SKB levensvatbaar blijft . Ook is Arrisveld ervan overtuigd dat deze tijd vraagt om een nieuwe kijk op de aanpak van de zorg waarbij de klant centraal staat. Gemeente Winterswijk De gemeente staat achter het behoud van het ziekenhuis als basisziekenhuis. Een dergelijk ziekenhuis kan 80 tot 85% van de vraag naar zowel acute/urgente als complexe chronische zorg leveren. Het is de ‘ruggengraat van het zorgcontinuüm voor medisch specialistische ziekenhuiszorg’. In het SKB werken circa 1.100 mensen. Het heeft een budget van ongeveer 80 miljoen euro en een regio van circa 100.000 inwoners. Naast dit belang heeft de gemeente ook andere belangen zoals een inpassing van het terrein in het landschap, het behoud van de essenstructuur, de relatie met omwonenden, etc. Communicatie met de omgeving van het Gezondheidspark is zeer wenselijk. Hiervoor heeft Winterswijk een stappenplan voor communicatie bij ruimtelijke plannen. Daarnaast is afstemming met de gemeenteraad cruciaal. Wanneer de gemeente een intentie- of samenwerkingsovereenkomst sluit, moet de raad een onafhankelijke bestuursrechtelijke afweging kunnen maken. Dit gebeurt bijvoorbeeld naar aanleiding van inspraak en bezwaren van belanghebbenden. Investeerders moeten er van op aan kunnen dat het programma bestuurlijk breed gedragen wordt. Het is de bedoeling dit dan ook gezamenlijk uit te stralen. De rollen van de gemeente zijn: •

15

bestuurlijk goede communicatie met de raad en politiek draagvlak creëren;


RIEK BAKKER ADVIES

•

draagvlak creëren in de regio, in ieder geval met de omliggende gemeenten;

•

afstemmen van de ontwikkelplannen met het intern beleid van de gemeente en het provinciaal beleid;

•

bij belemmering in het beleid: intern draagvlak ambtelijk en bestuurlijk creëren en afstemming zoeken met de provincie (ambtenaren en bestuurders);

•

Arrisveld bv faciliteren bij de ontwikkeling van het bedrijventerrein: de voorbereiding, de ontwikkeling van het bestemmingsplan, de informatie voor de buurt, het bouwrijp maken, etc. De gemeente heeft hiervoor intern een projectleider;

•

ondersteuning directie SKB bij haar werkzaamheden en ontwikkelingen (ambtelijk en).

Regio Er zal draagvlak moeten zijn bij de omliggende gemeenten. Ook hier zal gelden dat iedereen zich zal kunnen vinden in het algemeen belang (behoud ziekenhuis Winterswijk). Samenwerking met Doetinchem is voor de regio Oost Achterhoek belangrijk. De regio zal zich naar verwachting alleen achter het concept scharen als helder en duidelijk is welke consequenties het heeft en wat de voordelen voor wie (kunnen) zijn. Met andere woorden: belangen moeten goed op elkaar afgestemd worden, zodat er voor iedereen wat inzit en partijen niet in elkaars vaarwater terechtkomen. Geen concurrentie maar richten op het gemeenschappelijk voordeel. Provincie De provincie Gelderland is betrokken als opdrachtgever voor de aanleg van de rotonde op de Groenloseweg in 2014/2015.

16


RIEK BAKKER ADVIES

Maar ook is de provincie erbij betrokken vanwege landschappelijk beleid, de cultuurhistorie, de overige infrastructuur, de flora en fauna, etc. De gemeente heeft bovendien afspraken met de provincie over revitalisering, herstructurering en transformatie van bedrijventerreinen. Uitgangspunt bij deze ontwikkeling is de zogenoemde SER-ladder. Hierbij gaat het erom dat de verschillende ruimtelijke mogelijkheden zorgvuldig worden afgewogen en optimaal worden benut. Dit houdt in dat allereerst aandacht wordt besteed aan een optimaal gebruik van de beschikbare (of door herstructurering beschikbaar te maken) ruimte. Vervolgens wordt nagegaan wat de mogelijkheden zijn voor meervoudig ruimtegebruik en tot slot is uitbreiding van het ruimtegebruik een mogelijkheid. Revitalisering en ontwikkeling van de bedrijventerreinen SKB-terrein, Coberco-terrein en het Beatrixpark vindt plaats op basis van de afspraken die de provincie Gelderland en de gemeente Winterswijk hierover gemaakt hebben. Bewoners De inspraak op het concept bestemmingsplan heeft plaatsgevonden. Hetzelfde geldt voor de plannen van de provincie Gelderland voor het tracé N319 (GroenloOeding), waarvan de rotonde op de Groenloseweg belangrijk is voor de ontsluiting van het Gezondheidspark. Het verder oprekken van het aantal hectares en de veranderende wegenstructuur zullen leiden tot vertraging. Andere functies zijn naar verwachting niet bedreigend, behalve gebouwen die hoger zijn dan is bepaald in het concept bestemmingsplan Arrisveld. Vicarie en Diaconie De Stichting Vicarie Sancti Nicolai van 27 october 1501 en de Diaconie van de Protestantse gemeente te Winterswijk zullen bij de ontwikkeling en uitwerking van de plannen worden betrokken. 3.2

Stakeholdersanalyse Voor de ontwikkeling van het Gezondheidspark Oost Achterhoek is een stakeholdersanalyse uitgevoerd. Hiervoor zijn acht thema’s onderscheiden: bovenliggende infrastructuur, medisch cluster bedrijventerrein, onderwijs, ontwikkeling SKB, revalidatie, sport, voorzieningen en wellness. De bijbehorende rapportage is toegevoegd als bijlage, we presenteren hier kort de conclusies. Op dit moment heeft de ontwikkeling veel voorstanders en is een redelijk aantal partijen neutraal. Dat maakt de ontwikkeling kansrijk. De invloed van de stakeholders die positief zijn, is groot. Dat biedt nog meer kansen voor de plannen. Immers: wanneer zij hun invloed aanwenden voor de ontwikkeling, kunnen zij veel sturing geven. Dat zijn om te beginnen de gemeente Winterswijk, het SKB en Arrisveld bv. Maar ook belangrijk zijn bijvoorbeeld de provincie Gelderland, de medisch specialisten, de para- en perimedische zorg en niet te

17


R RIEK BAKK KER ADVIIES

vergeten het MBO- en HB BO-onderwijs in de regio. Deze stakeh holders moeten dan ook verbonde en worden met en betrokken blijven bij b de ontwikkeling. Er zijn redelijk k veel stakeh holders die ne eutraal staan n tegenover d de ontwikkeling. V Vooral neutra ale stakeholders die veel invloed i hebb ben zijn intere essante partiijen om aan de ontwik kkeling te ve erbinden. Hett is daarom zinvol z om hen n minimaal actief a te e informeren en te consu ulteren en de meest invloedrijke partijen door overrtuiging te e verleiden om o mee te do oen. Daarbij gaat g het ond der anderen o om de huisarrtsen, de huisartspost, NISB en de d zorgverze ekeraars. D buurtbewo De oners lijken vooralsnog v te egen de hero ontwikkeling van Arrisveld te ziijn. Het is da aarom essenttieel om hen te betrekken n bij de plann nen. Het belangrijkste issue van bu uurtbewoners s is het feit dat d er in het hun directe woonw en leefomgeving iets gaatt veranderen. S Stakeholders soverzicht

* Dit betekent niet n dat alle buu urtbewoners tegenstanderss zijn. Deze analyse dient als bouwsteen vo oor effectieve co ommunicatie. 18

Fit voor de toekom mst, Gezondheidsspark Oost Achte erhoek, 29 augustus 2013

RIEK BAKKER ADVIES

3.3

Trends en ontwikkelingen Tussen 2010 en 2040 verdubbelt de ‘grijze druk’ in Nederland en straks zijn er 44 gepensioneerden tegenover 100 mensen die werken. Daarnaast is er een grote staatsschuld, circa € 51.000,- per werkzame inwoner. Daar staan € 1.000 miljard aan pensioenvermogen en € 450 miljard gegarandeerd spaarvermogen tegenover. Met andere woorden: we zijn collectief veel rijker dan we ons misschien voelen. Hoewel er steeds meer mensen met hun huis ‘onder water’ staan zijn er tegelijkertijd ook miljoenen mensen met een flinke overwaarde op hun eigen woning. Als we blijven werken, aflossen, pensioenpremie betalen, sparen en slim beleggen, dan zijn de gepensioneerden in 2040 zo rijk dat ze zich van alles kunnen veroorloven. Bijvoorbeeld in de zorg, de verzorging, horeca en persoonlijke dienstverlening. We mogen constateren dat we over het collectieve vermogen niet hoeven in te zitten, mits we ongeveer blijven doen wat we nu doen met ons geld. Globalisering maakt de wereld steeds groter. Om grip te houden op de menselijke maat is er juist behoefte om de saamhorigheid en de menselijke warmte en aandacht dichtbij te zoeken. De hang naar ‘het grote’ en het verlangen naar ‘klein en dichtbij’ bestaan naast elkaar en vullen elkaar aan. Mensen zijn in hun dagelijkse leefomgeving steeds meer op zoek naar het beste van beide werelden. De globalisering is nodig om de wereldeconomie draaiende te houden en geeft ons het comfort en de mogelijkheid om in de naaste en dagelijkse omgeving saamhorigheid te zoeken en delen, te ruilen en bovenal te verbinden.

De wereld van de gezondheidszorg is sterk in beweging. Niet alleen rijzen de kosten de pan uit, maar ook zitten verschillende verdienmodel en daarmee

19


RIEK BAKKER ADVIES

belangen elkaar in de weg. Ook staat het individuele belang (specialisten, maatschappen) dikwijls recht tegenover het collectieve belang. Het zorgsysteem kent een vage eigendomstructuur en niemand lijkt persoonlijk of collectief verantwoordelijk. In tegenstelling tot de globalisering, wordt schaalgrootte in de zorgsector als steeds ongemakkelijker ervaren. De behoefte van mensen aan zingeving, saamhorigheid, contact en verbondenheid met de naaste omgeving zal ook zijn weerslag moeten hebben in de wereld van de gezondheidszorg (zie zorgvisie). Dé oplossing om de zorg betaalbaar te houden en tegemoet te komen aan de behoefte naar een kleinschalige, menselijke zorgomgeving is een regionale aanpak: van onderlinge concurrentie tussen zorgverleners naar samenwerking (coalities) tussen huisartsen, ziekenhuizen, zorgverzekeraars, gemeenten en instellingen voor ouderenzorg. Belangrijk daarbij is om de nabijheid van de patiënt en de kleinschaligheid als kracht te koesteren. Sterker nog: om te zorgen dat het zorgaanbod voldoet aan de vraag, moet de patiënt altijd centraal staan. Zo kan ook doelgericht gebruik gemaakt worden van de wens van grote groepen mensen om te participeren in gezondheids- en zorginitiatieven. Het maakt mogelijk dat mensen zoveel mogelijk de regie in eigen hand kunnen nemen en zelf keuzes maken uit het aanbod. 3.4

Visie en uitgangspunten De gemeenteraad van Winterswijk vindt een adequaat, kwalitatief goed aanbod van zorgverlening plus de toegankelijkheid en toekomstbestendigheid van voorzieningen van groot belang. De raad heeft begin vorig jaar dan ook besloten om het SKB samen met het college actief te ondersteunen met als doel: behoud van het ziekenhuis. Dat is in het belang van o.a.: •

maatschappelijke factoren;

•

werkgelegenheid;

•

centrumfunctie Winterswijk;

•

behoud en waar mogelijk versterking van bestaande functies van het ziekenhuis.

Daarvoor is een startbijeenkomst georganiseerd in theater De Storm. Vervolgens hebben het SKB en Arrisveld bv het initiatief genomen om na te gaan of de ontwikkeling van een Gezondheidspark Oost Achterhoek haalbaar zou zijn. De gemeente Winterswijk ondersteunt en faciliteert dit initiatief. Zoals prof. Riek Bakker in haar advies heeft laten weten, behoort de realisatie van een Gezondheidspark zeker tot de mogelijkheden. Belangrijke overwegingen daarbij, zijn: •

Het ziekenhuis is van iedereen en dient een algemeen, maatschappelijk belang.

•

Als het SKB niks doet, wordt het vanzelf ‘uitgekleed’. Daarom: proactief zijn en werken aan de vitaliteit. Voeg er iets aan toe wat een toekomst kent: revalidatie, sport, wellness, etc.

20


RIEK BAKKER ADVIES

•

De patiënt centraal stellen, regionaal maken, streven naar topkwaliteit (gebouwen, architectuur, omgeving), benutten van aantrekkelijke elementen van de Achterhoek, samen met andere zorgaanbieders (keten).

Uitgangspunt voor het initiatief is het behoud van goede gezondheidszorg, voorzieningen en werkgelegenheid voor de (oudere) mensen en de regio. We voegen met het Gezondheidspark iets toe aan de vitaliteit en we maken een mooi park, goed ontsloten. We zoeken daarbij vooral de – unieke – combinatie met de kwaliteiten ‘van hier’, volgens een aanpak zoals die in Winterswijk gebruikelijk is en werkt. Kleinschaligheid, sfeer, gemoedelijkheid, de menselijke maat - dat is ook wat Duitsers naar Winterswijk trekt. Daar is dan ook een markt voor.

21


RIEK BAKKER ADVIES

Het uitgangspunt voor de invulling van de plannen voor het Gezondheidspark is dat we eerst gaan kijken wat er op het bestaande aantal vierkante meters kan en in eerste instantie de beschikbare ruimte in/bij het ziekenhuis en op het bestaande bedrijventerrein benutten. Daarna kan er desgewenst nieuw gebouwd worden op Arrisveld. Dit sluit aan bij de lijn die de provincie Gelderland hanteert (SER-ladder). Zoek een ‘spindoctor’ die in staat is het hele proces te ontwikkelen en te begeleiden. Het gaat om mensen met kennis, kunde en veel energie. Haal ze van buiten want vreemde ogen dwingen. Laat hen de visie van het Gezondheidspark uitdragen en organiseer een kring van betrokkenen. 3.5

Communicatie en participatie Een succesvolle realisatie van het Gezondheidspark vereist een goede communicatieve begeleiding van het hele ontwerp- en ontwikkelproces. Dat begint er meer door de kring van betrokkenen vroegtijdig te organiseren en de visie duidelijk en breed uit te dragen. Geadviseerd wordt om ‘de Winterswijkse aanpak’ toe te passen. Deze aanpak kenmerkt zich door vraaggericht te ontwikkelen: met eindgebruikers om de tafel gaan zitten. Door mensen te betrekken en ‘mee’ te krijgen, zijn en worden veel projecten in Winterswijk relatief snel gerealiseerd. Dat heeft te maken met de ‘handen uit de mouwen’ mentaliteit – doorpakken als het nodig is - en de grote sociale cohesie. Voorbeelden hiervan zijn Villa Mondriaan, de herontwikkeling van de Spoorzone, het Gerrit Komrij College, de Notaristuin en de versterking van het winkelcircuit. De warenmarkt is in 2012 zelfs gekozen tot beste van het land (zie bijlage 3: ‘Winterswijk in beeld’).

22


RIEK BAKKER ADVIES

Dat betekent: •

urgentie creëren;

•

draagvlak creëren door mensen in een zo vroeg mogelijk stadium erbij te betrekken (coproductie);

•

beeldvorming ombuigen;

•

andere mensen dan alleen de stuurgroep zijn daarbij nodig: krachten bundelen en breder trekken.

De communicatie die bijdraagt aan de totstandkoming van het Gezondheidspark is maatwerk. De stakeholdersanalyse vormt de basis voor de segmentatie en prioritering van de verschillende stakeholders, waaronder de bewoners. Steeds stellen we daarbij de (toekomstige) cliënt/patiënt en het gemeenschappelijke doel centraal. Per doelgroep/moment bepalen we daarbij in de boodschap, de timing en de middelen (maatwerk). Een centrale communicatie(jaar)kalender is hiervoor een handig instrument in de samenwerking (sturing en afstemming). 3.6

Conceptontwikkeling Voor het ontwikkelen van een goed en uitvoerbaar plan is een concept van en voor de gebiedsontwikkeling nodig. Ook is een goed concept nodig om investeerders te werven. Het concept moet de juiste, passende ambitie hebben. Het moet als een baken in zee zijn waarop gefocust en gekoerst kan worden. Concepten gaan het langst mee als in een vroeg stadium participatie wordt toegepast. Het verhaal moet ‘van iedereen’ worden, de gemeenschap moet het concept willen dragen. Dat is de beste garantie voor een optimale implementatie. De inbreng van het ziekenhuis en haar mensen vormt hiervoor de basis. Met andere woorden: zorg voor zoveel mogelijk positieve betrokkenheid. Geadviseerd wordt de ambitie hoog te houden en niet te snel te veel water bij de wijn te doen. Het conceptuele verhaal moet lang mee en moet binden. De verbeelding moet veel werk doen: investeerders over de streep halen, inspiratie geven en instemming en aanvulling verwerven. Perk de conceptuele fase dan ook niet te veel in en maak het niet te snel te simpel. Zorg voor flexibiliteit om anderen de kans te geven om ook aan het verhaal te kunnen bouwen. Het concept is het bindende, wervende verhaal op basis waarvan de toekomst ingevuld moet worden. Dit verhaal moet het proces kunnen dragen. Aangeraden wordt het best mogelijke concept samen met toekomstige partners te organiseren en ontmoetingen en verbindingen mogelijk te maken; daar groeien de beste economische activiteiten uit. De nieuwe plannen voor het Gezondheidspark moeten en mogen verleiden. Timmer daarom niet alles van te voren dicht, leg niet alles al vast. Maak ruimte voor verbeelding. ‘Gewoon’ stenen stapelen, verkopen en/of verhuren werkt niet meer. Technologie en informatie zijn nieuwe en noodzakelijke pijlers waarop het verhaal

23


RIEK BAKKER ADVIES

moet rusten. Daarnaast zijn goede sfeer, beleving en mogelijkheden om elkaar te ontmoeten veel meer van belang dan het bouwen op zich. De nieuwe wereld van het Gezondheidspark is een verhaal van de participanten samen. Als je dat voor elkaar krijgt dan gaat het over community building. Dat is moeilijk te realiseren, maar wel noodzakelijk. Met het Gezondheidspark willen we uit de ziekenhuissfeer komen: het draait om gezondheid, wellness, revalidatie, sport en verblijven, beleven en ontmoeten. Het samenbrengen van mensen die dat willen ondernemen is de beste garantie voor community building. 3.7

Programma Medisch Het SKB is een breed basisziekenhuis (waaronder acute zorg) dat in de Oost Achterhoek een gebied bedient van circa 100.000 inwoners. Het SKB beschikt over interne geneeskunde, algemene geneeskunde, cardiologie, kindergeneeskunde, orthopedie, urologie, verloskunde, gynaecologie, oogheelkunde, keel-, neus- en oorheelkunde, dermatologie, urologie, pulmonologie, kaakchirurgie, neurologie, plastische chirurgie, reumatologie, anesthesiologie, radiodiagnostiek en pijnbestrijding. Voor plastische chirurgie, flebologie en orthopedie worden de voorzieningen uitgebreid of geïntensiveerd. Daarnaast beschikt het SKB over een basispakket van diagnostische en therapeutische faciliteiten, klinische en dagverpleging, 24-uurs spoedeisende zorg, hartbewaking, faciliteiten voor ademhalingsondersteuning, poliklinische zorg, klinische zorg en dagbehandeling. In het ziekenhuis is een openbare apotheek. Het SKB heeft samenwerkingsverbanden met – vrijwel – alle zorgaanbieders in de regio, waaronder de huisartsen. Met het MST zijn onlangs afspraken gemaakt over intensivering van de samenwerking. Hiermee wordt – ook op termijn – het behoud van een basis spoedeisende hulp (SEH), planbare verloskunde en de ICfaciliteit gewaarborgd. Ook op het gebied van topklinische zorg zijn afspraken gemaakt. Daarnaast is er een samenwerkingsverband met het ziekenhuis in Bocholt. Het SKB is bezig om na te gaan hoe een aantal aanwezige voorzieningen kunnen worden geïntensiveerd of uitgebreid. Dit betreft onder andere cardiologie, orthopedie, dermatologie, moeder en kindzorg, oncologie, urologie en revalidatie. Het renovatieprogramma dat enkele jaren geleden gestart is en waarmee de voorzieningen op het gewenste niveau worden gebracht, is voor 65% gereed. Er worden voorbereidingen getroffen om de Huisartsenpost (HAP) en de Spoedeisende Hulp samen onder te brengen in het gebouw voor de acute zorg van het SKB. Daarmee worden de activiteiten van de SEH en HAP waar mogelijk geïntegreerd. Na de zomer start het SKB met de realisatie van een nieuw centrum voor Acute Zorg. Onlangs heeft de bestuurder van het SKB bovendien

24


RIEK BAKKER ADVIES

geopperd dat voor de ambulancedienst Winterswijk nieuwbouw op Arrisveld een optie zou kunnen zijn in plaats van een verbouwing op de huidige locatie aan de Magnoliastraat.

Eerstelijnszorg Dit is generalistische zorg en omvat algemene medische, paramedische en farmaceutische zorg, verpleging en verzorging, niet-gespecialiseerde geestelijke en maatschappelijke gezondheidszorg en aan deze vormen van zorg gerelateerde preventie en voorlichting (Gezondheidsraad, 2004). Hieronder vallen ten minste de volgende domeinen: huisartsenzorg, geestelijke gezondheidszorg/eerstelijns psychologie, fysiotherapie, tandheelkundige zorg, diëtetiek, farmaceutische zorg, verpleging, verloskundige zorg en spoedeisende hulp/acute zorg. Het Gezondheidspark biedt plaats aan een aantal basisdisciplines zoals huisartsen, fysiotherapeuten en algemeen maatschappelijk werk. Naast de bovengenoemde zorgverleners is er ruimte voor een logopedist, eerstelijnspsycholoog, diëtist, een apotheek, een praktijk voor podotherapie (medisch voetencentrum), oefentherapie (cesar/mensendieck), Iriszorg (verslavingszorg), tandartsen, mondhygiënisten, een verloskundigenpraktijk, jeugdgezondheidszorg (consultatiebureau Yunio), een pijncentrum, reumacentrum en geriatrisch centrum (onder andere screeningsprogramma’s voor ouderen). Daarnaast is er ruimte voor alternatieve geneeswijzen, bijvoorbeeld klassieke homeopathie. Dit alles kan ondergebracht worden in een gezondheidscentrum op het Gezondheidspark. De huisartsenpost voor spoedeisende zorg ’s avonds en in het weekend komt in het SKB bij de afdeling Spoedeisende hulp.

Revalidatie Hierbij gaat het niet om langdurige revalidatie zoals in een verpleeghuis. Het gaat om kortdurende revalidatie na een ziekenhuisopname of een operatie. Tot nu toe gaat deze groep patiënten vaak naar een verpleeghuis, maar dat is eigenlijk niet de goede plek, zeker niet voor (jong)volwassenen. Wel is het wenselijk dat hierin wordt samengewerkt met het Roessingh Enschede en met de verschillende verpleeghuisorganisaties. Een andere vorm van kortdurende revalidatie is sportrevalidatie na een blessure of ingreep. Voor alle vormen van kortdurende revalidatie bestaat behoefte aan sportfaciliteiten om onder deskundige begeleiding, te kunnen oefenen en trainen. Daarbij kan gedacht worden aan aquasport, fitness en lopen.

Specialisten in sportmedische behandeling Sporters stellen doelen als: weer fit worden, prestaties verbeteren of winnen. Het Sportspreekuur ondersteunt recreatieve, beginnende en

25


RIEK BAKKER ADVIES

topsporters hierbij. Een team van in de sport gespecialiseerde chirurgen, artsen, fysio- en manueel therapeuten en podologen behandelt en adviseert sporters met blessures, klachten of vragen. Het Sportspreekuur van het SKB heeft een lange historie. Het SKB is één van de eerste ziekenhuizen in Nederland die zich in de behandeling van sportblessures is gaan specialiseren. Met deze jarenlange ervaring kunnen amateursporters entopsporters op de juiste manier worden behandeld en begeleid. Het Sportspreekuur verdient daarom een prominente plek in het Gezondheidspark en zal verdergaan onder de naam SportmedX.

Privéklinieken en zelfstandige behandelcentra (ZBC’s) voor dermatologie, oogheelkunde, orthopedie en plastische chirurgie ZBC’s zijn door de overheid erkende, zelfstandige klinieken waar minstens twee specialisten en meestal ook basisartsen medisch-specialistische zorg bieden. Er worden behandelingen uitgevoerd die geen spoedeisend karakter hebben (zoals staar- en knieoperaties) en waarvoor patiënten niet meer dan 24 uur opgenomen worden. De behandelingen worden vergoed vanuit de zorgverzekeringswet. Privéklinieken zijn kleine, gespecialiseerde ziekenhuizen. Meestal op terreinen waar wachtlijsten bestaan zoals oogheelkunde, orthopedie en plastische chirurgie. Privéklinieken leveren niet-verzekerde zorg. Als klinieken een ZBC-vergunning hebben, kunnen ze aanspraak maken op betaling door zorgverzekeraars. Op het gebied van orthopedie en oogheelkunde is mogelijk buiten het SKB ruimte in het Gezondheidspark om behandelingen en operaties uit te voeren. Voor orthopedie: kijkoperaties aan enkel, schouder en knie, voorste kruisband operaties en knie- en schouderprothese operaties. Voor oogheelkunde: ooglaserbehandelingen, staaroperaties, implantlenzen en cosmetische chirurgie rondom het oog. Hierbij gaat het zowel om zorg die verzekerd is (ZBC’s) als om zorg die niet verzekerd is (privéklinieken). Op het gebied van dermatologie en plastische chirurgie ontplooien de betreffende specialisten binnen de muren van het SKB al vergaande initiatieven.

Total Body Scan De cliënt kan zijn/haar lichaam volledig laten screnen op eventuele aandoeningen. Hiervoor wordt gebruik gemaakt van ECG, echo, MRI en CTscans. Daarnaast wordt cardiologisch onderzoek verricht en desgewenst inwendig maag- en darmonderzoek. Het voornaamste doel van screening (ook wel ‘preventief onderzoek’ genoemd) is het vroegtijdig opsporen van aandoeningen, zodat de cliënt tijdig de juiste voorzorgsmaatregelen kan nemen.

26


RIEK BAKKER ADVIES

Preventie Een Sport Medisch Adviescentrum voor advies en begeleiding op het gebied van fitheid (marathonlopers, politieagenten, etc.), leefstijl, voeding en bewegen. Een preventieve activiteit zijn bijvoorbeeld gezondheidsbevorderende programma’s voor bedrijven .

Hierboven is in beeld gebracht welke functies/activiteiten van belang zijn voor een goed functionerend Gezondheidspark. Dit overzicht is niet volledig, andere medische functies kunnen zeker onderwerp van gesprek zijn. Nagegaan zal moeten worden welke activiteiten door wie ontwikkeld en geëxploiteerd zullen gaan worden. Voor een aantal activiteiten ligt het voor de hand dat dit het SKB is, omdat het ziekenhuis als basis al aanwezig is. Het SKB zal bij de verdere uitwerking van het Gezondheidspark haar kennis en ervaring ter beschikking stellen. Duidelijk is dat voor veel van deze ontwikkelingen samenwerking zal worden gezocht met andere (regionale en bovenregionale zorgvoorzieningen/aanbieders. Niet-medisch

Combinatie zorg en sport Dit houdt in: alles wat in en om het SKB gebeurt op het gebied van het bewegingsapparaat, revalidatiemogelijkheden, behandeling van sportblessures, herstelprogramma’s, etc. Daarnaast kunnen er bredere activiteiten aan toegevoegd worden die hierbij passen zoals personal coaching, ontspanningstechnieken, adviezen over gewichtsbeheersing/voeding, een weekend trainingscentrum of vormen van onderwijs.

Sport en bewegen Door de combinatie ‘zorg en sport’ ontstaat vanzelf de combinatie ‘sport en bewegen’. Door de aanleg van voorzieningen voor aquasport, fitness, lopen en blessurebehandeling wordt de mogelijkheid geschapen om deze faciliteiten breed te gebruiken. Niet alleen in combinatie met zorg en revalidatie, maar ook als ‘gewone’ sportvoorzieningen die voor iedereen toegankelijk zijn.

27


RIEK BAKKER ADVIES

Fitness- en wellnessfaciliteiten Naar het voorbeeld van faciliteiten elders: een uniek wellnesscentrum dat een blikvanger is door de bijzondere vormgeving en fantastische ligging. Een buitengewone wereld van luxe, wellness en ontspanning met allerlei binnenen buitenfaciliteiten. Op het Gezondheidspark is meer dan voldoende ruimte. Er kunnen bijvoorbeeld één- of meerdaagse arrangementen samengesteld worden.

Hotel met zorg Een hotel met zorgfunctie kan bestaan uit één of meer gebouwen. Natuurlijk is er dag en nacht hulp. De ambiance is vooral gericht op de hotelfunctie, goed verblijf, kleinschalig en zo min mogelijk in de medische sfeer. Met toch de best mogelijke medische zorg door de nabijheid van het ziekenhuis.

Restaurantfaciliteiten Hierbij gaat het om zowel de restaurantfaciliteiten in het hotel met zorgfunctie als in het Gezondheidspark op andere locaties. A la carte of door middel van een formule als die van La Place, kan deze restaurantketen goed aansluiten bij het concept van het Gezondheidspark: het benutten van de aantrekkelijke elementen van de Achterhoek zoals rust, ruimte, natuur, gastvrijheid en kleinschaligheid. Hierin past het gebruik van biologische ingrediënten en zoveel mogelijk regionale, natuurlijke en duurzaam geteelde producten.

Congrescentrum Een multifunctioneel congrescentrum kan geïntegreerd worden in het hotel met zorgfunctie. Elke geïnteresseerde organisatie kan er gebruik van maken om bijvoorbeeld congressen, symposia en vergaderingen te organiseren. Het

28


RIEK BAKKER ADVIES

hotel verhuurt de ruimtes en de restaurantketen op het Gezondheidspark verzorgt de catering.

Onderwijs In het Gezondheidspark is ruimte om onderwijsinstellingen te huisvesten. Het gaat hierbij vooral om onderwijs op het gebied van zorg, verzorging, sport, revalidatie, paramedische beroepen, gastheer/gastvrouw, voeding, restaurant- en hotelmedewerkers. Door de aanwezigheid van deze onderwijsinstellingen kan een directe verbinding worden gelegd tussen school en praktijk (theorie en praktijkscholing). Mogelijke partners op onderwijsgebied zijn Hogeschool Arnhem en Nijmegen, Saxion Hogescholen Enschede, Graafschap College, ROC Twente, Universiteit Twente en Wageningen University.

Gastvrijheid Het concept van het Gezondheidspark leunt op een heel belangrijke pijler: gastvrijheid. Het is het kernbegrip voor het Gezondheidspark, of het nu gaat om zorg, sport, revalidatie of wellness. Met een gastvrije houding en uitstraling voelt de cliënt zich welkom en prettig in de mooie omgeving van het Gezondheidspark en in de contacten met de verschillende professionals. Dat alles gecombineerd met rust, ruimte en natuur zorgt ervoor dat cliënten zo tevreden zijn over de zorgen dienstverlening dat zij graag terugkomen. Door hun positieve ervaringen met anderen te delen zal het Gezondheidspark een aantrekkende werking hebben op nieuwe cliënten en patiënten.

Park Het woord zegt het al: het Gezondheidspark ligt in een park. Het hele concept ademt een parkachtige sfeer. De inrichting kan modern zijn, maar

29


RIEK BAKKER ADVIES

ook een Engelse landschapsstijl hebben. Andere stijlen zijn ook denkbaar. Het park kent natuurlijke paden, wegen en andere infrastructuur (waaronder informatievoorziening) om ervoor te zorgen dat er een optimaal logistiek voorzieningenpakket is. Zowel om mensen en goederen te verplaatsen als de modernste (technische) informatiesystemen. Het totale park - zonder zichtbare grenzen - is de drager van het concept: groen, rust, ruimte, sfeer en natuur als basis. Naast deze algemene sfeer zijn er sporten revalidatievoorzieningen voor de gasten, al dan niet onder medische begeleiding. De restaurantfaciliteiten krijgen groente en fruit uit de eigen tuinen van het park. Er is een boomgaard en er zijn verschillende kassen. De gasten kunnen het fruit zien rijpen. De moes- en fruittuinen en de boomgaard zijn de ultieme leverancier van gezondheid. Bovendien is de uitstraling van het park door deze thematuinen bijzonder aantrekkelijk voor bezoekers. Bezoek van buiten, bezoek om medische redenen, maar ook bezoek omdat het er zo mooi is. Vrijwilligers onder leiding van eigen deskundigen onderhouden de tuinen en ontvangen ook gasten. Deze groene wereld sluit aan bij de trots en glorie van de regio: groen, duurzaam, ecologisch, gevarieerd en van een indrukwekkende schoonheid. Door het park onderscheidt het Gezondheidspark zich in de regio en ver daarbuiten.

Bedrijventerrein Het concept voor het Gezondheidspark bestaat uit drie elementen: het ziekenhuis, het park en het bedrijventerrein (Beatrixpark). De drie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het park, met de groene ambiance, is het bindmiddel van het hele Gezondheidspark. De ambitie is een kwalitatief hoogwaardige omgeving te creëren, waar mensen graag willen verblijven. Een bedrijventerrein met leegstand draagt hier niet aan bij. Een heroriëntatie op de leegstaande gebouwen en de functies op het bedrijventerrein is wellicht nodig. Een gelukkig toeval is dat er bedrijven gevestigd zijn die uitstekend passen in een Gezondheidspark. Zij kunnen zich dan ook prima voegen in het park. Andere bedrijven zijn voor een deel vertrokken; er staan panden leeg. Met deze herstructurering kan het terrein thematisch veranderen in een medisch cluster met toegevoegde waarde op revalidatie, wellness en sport, maar ook op gastvrijheid en dergelijke. Natuurlijk zal de hele maaiveldinrichting, in aansluiting op de inrichting van het park, worden meegenomen. Geadviseerd wordt samen op te trekken: gemeente, ziekenhuis en ontwikkelaar. Met respect voor ieders rol, want hiërarchie werkt contraproductief. Gun elkaar wat en organiseer een lange adem; korte termijnstrategie werkt niet meer. Ieders belang is een gemeenschappelijk belang. Koester dat:

30

•

de verbreding en herschikking van de taken van het ziekenhuis;

•

de herontwikkeling van het bedrijventerrein;


RIEK BAKKER ADVIES

•

de verbetering van de kwaliteit van de omgeving in de vorm van een park.

Dit levert samen weer veel andere aanknopingspunten op voor nieuwe economische activiteiten en omgangsvormen. Ook kan dit nieuwe financiering en/of andere vormen van funding organiseren.

Gebiedsontwikkeling Alvorens na te denken over de samenwerkingsmodellen, is het nodig om na te denken over de vorm van ontwikkelen. Onafhankelijk van welke constructie van samenwerking er gerealiseerd gaat worden, is het noodzakelijk dat de gasten en bezoekers van het ziekenhuis, park of medisch bedrijventerrein de grenzen van eventuele constructies niet kunnen waarnemen. Zeker niet waar dat niet functioneel is. Het moet een samenhangend geheel worden. Parkmanagement voor de totale inrichting van het Gezondheidspark is om die reden noodzakelijk. De kwaliteit van de omgeving moet constant zijn, hoogtepunten daargelaten. Het samen optrekken en samen realiseren van het Gezondheidspark kan gezien worden als een gebiedsontwikkeling. Een gebiedsontwikkeling nieuwe stijl, met als belangrijkste doel het realiseren van een kwalitatief hoogwaardig Gezondheidspark. Gebiedsontwikkeling gaat uit van een gezamenlijk gedragen en eensgezind gevoel van urgentie. Het is daarom nodig dat alle partners in de gebiedsontwikkeling zich hierover uitspreken en dat ieders individuele urgentie ook de gezamenlijke urgentie is. Naast urgentie zijn gemeenschappelijke doelen nodig als uitgangspunt voor de ontwikkeling. Daarbij gaat het om duidelijke, heldere en haalbare doelen. Bijvoorbeeld: ‐

Het behoud van het ziekenhuis is en blijft een bron van kwaliteit van leven voor de regio en Winterswijk;

‐

Het SKB als basisziekenhuis altijd behouden in Winterswijk door toevoeging van en verbinding met aangrenzende sectoren zoals sport, wellness, recreatie, beleving en revalidatie en met waarden als verblijven en verpozen;

‐

Organiseer een breed draagvlak voor de betekenis van het ziekenhuis voor de regio en Winterswijk en de verbinding met aangrenzende sectoren;

‐

Het geheel van het Gezondheidspark méér laten zijn dan de afzonderlijke onderdelen;

‐

De verbindingen naar andere sectoren en andere ongewone verbindingen die aangegaan worden, vormen daarin de kracht.

De gebiedsontwikkeling zet overtuigend neer waarom de locatie gekozen is zoals hij gekozen is:

31


RIEK BAKKER ADVIES

‐

nabijheid ziekenhuis;

‐

beschikbaarheid Arrisveld-locatie;

‐

een troosteloze plek die een opknapper nodig heeft zodat het er alleen maar beter op kan worden;

‐

ook de problematiek van het bedrijventerrein (Beatrixpark) kan alleen maar beter worden.

Geadviseerd wordt om de potentie van de ligging van Winterswijk in de regio en grenzend aan Duitsland duidelijk en navolgbaar te onderbouwen. Door bijvoorbeeld te laten zien dat het hart van Winterswijk groeit en bloeit als gevolg van de vele Duitse bezoekers en dit vergelijken met de rest van Nederland. Benadruk daarnaast de potentie van de regionale samenwerking. Het werkt sterk om een appel te doen op het gevoel van trots van de regio en het dorp en de daadkracht van de ondernemers en hun innoverende kracht.

32


RIEK BAKKER ADVIES

3.8

Samenwerkingsstructuur Geadviseerd wordt een wervend en inspirerend team van mensen bij elkaar te brengen. Dit zijn: •

mensen van naam, faam en gezag, boegbeelden;

•

gewaardeerd, gerespecteerd, outstanding;

•

lokaal, regionaal en (inter)nationaal bekend;

•

Duits sprekend;

•

aimabel, communicatief, in staat om de boel bij elkaar te houden;

•

interdisciplinair, uit diverse sectoren;

•

contracteer universiteiten en andere benodigde kennisinstituten.

Dit is een kritieke succesfactor: de juiste mensen (die verbinden) op de juiste plek, zowel tussentijds als in de eindfase. Zet een groep van statuur erboven die zich ervoor wil inzetten (boegbeeld-functie, deuren openen, etc.). Houd het doel voor ogen houden, ga niet met een gestrekt been erin: de manier van samenwerken is erop gericht om te zorgen dat we alle vragen die er zijn om een businesscase te krijgen, beantwoord krijgen.

33


RIEK BAKKER ADVIES

Opdrachtgevers zijn: Arrisveld bv, het SKB en de gemeente Winterswijk. Zij leveren elk een (bestuurlijke) vertegenwoordiger. Deze komen regelmatig bijeen en de voorzitter van de Strategische Regionale Adviesgroep (SRA) informeert hen over de voortgang van het project. Regelmatig zal er opdrachtgeversoverleg zijn in aanwezigheid van de voorzitter van de SRA. De opdrachtgevers stellen een Strategische Regionale Adviesgroep samen die bestaat uit vier of vijf personen. De leden moeten voldoen aan het profiel zoals aangegeven in dit document en komen mogelijk uit de sfeer van: algemene maatschappelijke oriëntatie op (politieke) ontwikkelingen (voorzitter en boegbeeld), zorg-/medische achtergrond (iemand die de zorgwereld goed kent), de ‘groene’ wereld (iemand uit de hoek van het Geldersch Landschap en/of Natuurmonumenten), de financiële (investeerders)wereld en de recreatie/ wellness/fitness wereld. Deze groep wordt ondersteund door een secretariaat/consultant (nader in te vullen). De SRA vergadert ook regelmatig met de opdrachtgevers. De voorzitter van de SRA rapporteert aan het opdrachtgeversoverleg. De Stuurgroep bestaat uit de voorzitters van de in te stellen projectgroepen en wordt geleid door een (onafhankelijk) voorzitter die de werkzaamheden initieert en coördineert en rapporteert aan de SRA over de voortgang van het project. Er worden (deel)projectgroepen samengesteld voor de diverse onderdelen van het project. Gedacht wordt aan: medische/zorg zaken, niet-medische functies, financiën, scholing/onderwijs, infrastructuur, communicatie, etc. De opdrachtgevers leveren de bemensing voor deze projectgroepen (deskundig op hun vakgebied); één van hen fungeert als voorzitter van de betreffende projectgroep. Indien nodig of gewenst kunnen derden worden toegevoegd. De Stuurgroep dient hieraan haar goedkeuring te verlenen. De voorzitters vertegenwoordigen de projectgroep in de Stuurgroep. De projectgroepen worden secretarieel ondersteund. De opdrachtgevers zetten bij de bemensing van het project in op zo veel mogelijk gebruik maken van eigen mensen en deskundigheid. Dit geldt niet voor de SRA en de ondersteuning hiervan. Hiervoor zal gebruik gemaakt worden van deskundigen van buiten.

34


RIEK BAKKER ADVIES

3.9

Tot slot De stuurgroep behartigt het bovenliggende, gezamenlijke belang. In de stuurgroep moeten personen zitten die verbinden: bruggenbouwers die anderen helpen om in hun kracht te komen. Dat is van belang voor de verbinding van de bestuurlijke gebieden. Zij gaan ook investeerders zoeken en vinden. Afhankelijk van wie welk onderdeel oppakt, bouwen we dit in de organisatiestructuur in. De revitalisering van het Beatrixpark kan bijvoorbeeld een nieuw project worden waarbij de gemeente het voortouw heeft en kijkt naar subsidiemogelijkheden. De stand van zaken is dat de gemeente tot nu toe Arrisveld bij de ontwikkeling van het oude Coberco-terrein heeft gefaciliteerd. Er ligt een nieuw concept met daaraan verbonden functies om op te kunnen nemen in het bestemmingsplan.

35


RIEK BAKKER ADVIES

Aan dit concept is twee jaar voorbereiding voorafgegaan met de provincie: inpassing landschap, aanleg provinciale rotonde Groenloseweg en overleg omwonenden. De provincie zal de rotonde in 2014 aanleggen. De gemeente werkt aan een uitgebreid overzicht van wat er al in het bestemmingsplan is opgenomen, welke onderzoeken er zijn verricht, etc. Hierin zal ook aandacht besteed worden aan de afspraken die de regio/provincie en omliggende gemeenten hebben gemaakt over bedrijventerreinen. Geadviseerd wordt een slimme kring van betrokkenen te organiseren, nodig vanuit het oogpunt van: •

draagvlak en ondersteuning;

•

financiering;

•

community building.

Daarbij: durf onorthodox te zijn en organiseer participatie. Financiering en investering Geadviseerd wordt investeerders te zoeken en een wervend en inspirerend team van mensen samen te stellen die met een goed verhaal op pad gaan. Daar hoort een organisatiestructuur bij: wie heeft de leiding, wie gaat wat doen, betrekken we al andere marktpartijen, etc. Daarnaast raden wij sterk aan het publiek mee te laten participeren door middel van crowdfunding. Dit behelst de coöperatieve gedachte: zorgen dat het ziekenhuis van iedereen wordt. Dat kan in Winterswijk, waar bewoners, ondernemers, maatschappelijke organisaties, gemeente en provincie in de periode van 2007-2012 ruim 60 miljoen euro hebben geïnvesteerd in allerlei projecten. Vervolgens moet een ‘gezonde’ businesscase gemaakt worden voor het ziekenhuis op zich in relatie tot de ketenpartners in de zorg, andere ziekenhuizen in de regio en eerstelijns zorgaanbieders in Winterswijk. Pas maat, omvang en toekomstige activiteiten van de gebouwen en omgeving daarop aan en verwerk deze gegevens in het concept voor het Gezondheidspark. Om tot een gezonde en werkbare propositie te kunnen komen is het sterk aan te raden om de businesscase te onderzoeken met andere partners, zoals de mensen van het bedrijvenpark, zorgondernemers en verblijfs- c.q. recreatieondernemers. Concrete acties op de korte termijn •

Businesscase maken;

•

Concept Gezondheidspark ontwikkelen;

•

Aanleg park: schop in de grond, 1e boom planten. Het bezoek dat prinses Beatrix volgend jaar zal brengen ter gelegenheid van het 30-jarig bestaan van het SKB is een mooie gelegenheid hiervoor;

•

36

Start voorbereiding aanleg rotonde in 2014;


RIEK BAKKER ADVIES

-

financiering is geregeld ,

-

dit jaar bestek gereed maken (provincie),

-

bestemmingsplan maken inclusief functie Gezondheidspark (gemeente).

.

37


RIEK BAKKER ADVIES

Bijlage 1 Rapportage Stakeholdersanalyse

Stakeho oldersanaly yse Gezond dheidspark Oost Achte erhoek Voor de ontwikkeling g van het Ge ezondheidspa ark Oost Ach hterhoek is ee en stakehold dersanalyse uitgevoe erd. In deze stakeholdersa s analyse is he et project ond derverdeeld in 8 thema’ss of deelproje ecten: bovenliggende infrasstructuur, me edisch cluster bedrijvente errein, onderw wijs, ontwikk keling SKB, revalidattie, sport, voorzieningen en wellness. De stake eholdersanaly yse is een momentopnam me. Uit de sta akeholderana alyse is geble eken dat de ontwikke eling van hett gezondheid dspark Oost Achterhoek A nu n kansrijk iss. Allereerst wordt een ov verzicht gegeven van alle stakeholders ov ver de totale ontwikkeling g. Daarna vo olgen overzichten per dee elproject. 1

Stakehollderoverzichtt Gezondheid dspark Winte erswijk

2

Overzicht Stakeholder naar voorkeur en invloed

In onderstaande grafiek is de voorkeur van de stakeholders weergegeven over het gehele project. In de rechtergrafiek is deze voorkeur gewogen op basis van de invloed van de stakeholders. In deze analyse is uitgegaan van de invloed die partijen kunnen uitoefenen op het project.

3

Thema’s of deelprojecten

In onderstaande grafieken en tabellen is weergegeven welke stakeholders voor of tegen het deelproject zijn. 3.1

Bovenliggende infrastructuur

3.2

Medisch cluster bedrijventerrein

3.3

Onderwijs

3.4

Ontwikkeling SKB

3.5

Revalidatie

3.6

Sport en bewegen

3,7

Voorzieningen / horeca

3,8

Wellness

4

Conclusie

Op dit moment heeft de ontwikkeling veel voorstanders en is een redelijk aantal partijen neutraal. Dat maakt de ontwikkeling kansrijk. De invloed van stakeholders die vóór zijn is groot en dat biedt nog meer kansen voor de plannen. Immers: wanneer deze stakeholders hun invloed aanwenden voor de ontwikkeling, kunnen zij veel sturing geven. Tot deze groep behoren de gemeente Winterswijk, het SKB en Arrisveld bv. Maar belangrijke partijen zijn ook bijvoorbeeld de provincie Gelderland, de medisch specialisten, de para- en perimedische zorg en het onderwijs in de regio. Deze stakeholders moeten dan ook betrokken worden en verbonden blijven bij de ontwikkeling. Er zijn redelijk veel stakeholders die neutraal staan tegenover de plannen. Partijen die interessant zijn om aan de ontwikkeling te verbinden zijn vooral de neutrale stakeholders die veel invloed hebben. Het is daarom zinvol om hen minimaal actief te informeren en te consulteren, en de meest invloedrijke stakeholders ervan te overtuigen om mee te doen. Het gaat onder anderen om de huisartsen, de huisartspost, NISB en de zorgverzekeraars. De buurtbewoners zijn tégen de ontwikkeling van het Gezondheidspark Oost Achterhoek. Het is daarom essentieel om hen goed te betrekken bij de plannen. Voor de buurtbewoners is het belangrijkste issue dat er in hun directe woon- en leefomgeving iets gaat veranderen.

RIEK BAKKER ADVIES

Bijlage 2 Kaarten met schetsen samenwerkingen Oost Achterhoek en zorgvisie

RIEK BAKKER ADVIES

RIEK BAKKER ADVIES

RIEK BAKKER ADVIES

RIEK BAKKER ADVIES

RIEK BAKKER ADVIES

RIEK BAKKER ADVIES

Bijlage 3 Winterswijk in beeld

RIEK BAKKER ADVIES

1. Vrijetijdseconomie Algemeen Het productaanbod voor de vrijetijdseconomie in Winterswijk is relatief compleet en divers. Het omvat zeer bijzondere landschappelijke elementen die ontsloten zijn via routegebonden structuren van goede kwaliteit voor fietsers, wandelaars en ruiters. Voor elke bezoeker is er een verblijfsaanbod op maat en het horeca-aanbod is afwisselend en van goede kwaliteit. De winkelvoorzieningen vervullen een regionale functie waarbij vooral op de markt veel mensen afkomen. Sport, cultuur en evenementen spelen een belangrijke rol. De Steengroeve en het Mondriaanmuseum zijn publiekstrekkers.

Vanuit de citymarketing is er voor gekozen om de huidige bezoekersgroepen te benoemen als doelgroepen: draagkrachtige senioren en gezinnen met kinderen. Kernwaarden ‐

Op geografisch gebied vormt het landschap met daarin het bloeiende centrum de belangrijkste kernwaarde.

‐

Winterswijk ligt centraal in een gebied met 600.000 à 700.000 inwoners. De positie als onderdeel van de Achterhoek is voor Winterswijk belangrijk.

‐

Op menselijk gebied kenmerken Winterswijkers zich door onder andere gastvrijheid, gemoedelijkheid en hulpvaardigheid.

Aantal overnachtingen We hebben geen cijfers van de overnachtingen. De schattingen van het aantal overnachtingen ligt tussen 700.000 en 900.000.

RIEK BAKKER ADVIES

Bedrijven In Winterswijk zijn 17 grootschalige recreatiebedrijven en 5 hotels. Daarnaast zijn er circa 20 minicampings, circa 15 groepsaccommodaties en diverse B&B’s.

2. Sportvoorzieningen In 2007 heeft de gemeente samen met de sportverenigingen, onderwijs- en welzijnsinstellingen een streefbeeld vastgelegd voor de sportvoorzieningen in Winterswijk. Dankzij het grote draagvlak voor dit streefbeeld en de investeringen van de gemeente zijn de sportfaciliteiten enorm verbeterd. Van de nieuwe voorzieningen springen het meest in het oog de sportcomplexen van ’t Huitinkveld en Jaspers en de nieuwe sporten turnhal in de Spoorzone bij het Gerrit Komrij College.

3. Detailhandelsvisie Kern van de gemeentelijke detailhandelvisie is het versterken van het bestaande kernwinkelgebied van Winterswijk. De gemeente is terughoudend met het toevoegen van detailhandel buiten dit gebied. In het buitengebied is de verkoop van streekproducten toegestaan. Daarnaast is op het Europapark en een deel van de spoorzone detailhandel mogelijk, die qua aard en omvang niet in de kern kan. Op bedrijventerreinen is detailhandel als nevenfunctie mogelijk.

RIEK BAKKER ADVIES

Het toevoegen van detailhandel mag de bestaande detailhandelstructuur niet aantasten. Op dit moment gaat het redelijk goed met de detailhandel in de kern van Winterswijk. Uit cijfers blijkt dat nog een geringe toevoeging aan detailhandel mogelijk is. Om de (loop)structuur te versterken wordt gedacht aan de Notaristuin. In het algemeen ziet de toekomst van detailhandel er minder rooskleuring uit. Denk daarbij aan de gevolgen van internetwinkelen. De kracht van Winterswijk zit hem in de combinatie van functies: winkelen, horeca en overige voorzieningen, zoals musea. Daarnaast trekt Winterswijk veel Duitsers. De warenmarkt is van topniveau. Tot slot heeft het centrum van Winterswijk een regiofunctie. Omliggende plaatsen hebben meer last van leegstand in hun centra. Dit is niet goed voor de Achterhoek.

4. Herontwikkeling spoorzone Winterswijk wil traditie en vernieuwing met elkaar verbinden door de eeuwenoude structuur en het Nationaal Landschap tot in het hart van het dorp beleefbaar te maken. Een voorbeeld hiervan is de spoorzone die de mogelijkheid biedt om het centrum lucht te geven en van beide helften van Winterswijk weer één te maken. Zo is het de bedoeling om winkelend publiek, in het bijzonder Duitse gasten, naar een grote parkeervoorziening aan de rand van het centrum te verwijzen. Dit vermindert de verkeersdruk die in sommige delen van Winterswijk ten koste gaat van de leefbaarheid. De eerste fase van de herontwikkeling van de spoorzone is vorig jaar afgerond met de realisatie van het Gerrit Komrij College (GKC) en de sporthal met omliggende infrastructuur. Onder de sporthal is plek voor 90 auto’s. Rondom het GKC zijn daarnaast nog eens 60 parkeerplaatsen gerealiseerd. Deze parkeervoorzieningen worden richting het centrum ontsloten via een tunnel onder het spoor door. In de resterende gebieden van de spoorzone zijn

RIEK BAKKER ADVIES

plannen om de Dingestraat (voor autoverkeer) door te trekken over het spoor richting de Parallelweg. De rest van het gebied zal ontwikkeld worden voor diverse functies.

5. Steengroeve Deze plek is onlangs nog uitgeroepen tot prachtplek van Nederland. Bijzondere kenmerken zijn de groeve (ontstaan door delfstoffenwinning) en de Oehoe. In de groeve is het mogelijk om een reis door de tijd te maken, omdat verschillende aardlagen zichtbaar zijn. Het gebied is dan ook in trek bij wetenschappers die hier onderzoek doen. De groeve is voor een deel eigendom van Staatsbosbeheer en voor een deel van Sibelco (delfstoffenwinning). Aan de zuidkant van de groeve ligt Natura 2000-gebied Willinks Weust, dat wordt geroemd om de ecologische kwaliteiten. Diverse partijen zien kansen om het gebied duurzaam te ontwikkelen. Bijvoorbeeld op het gebied van Biogas en vrijetijdseconomie (Stichting Steengroeve Theater). Alle partijen hebben met elkaar de samenwerking opgezocht in het Convenant Steengroeve. Met dit convenant zijn alle partijen (ook de lokale buurtschapsvereniging) op de hoogte wat er allemaal gebeurt in één van de markantste gebieden van Winterswijk.

RIEK BAKKER ADVIES

6. Villa Mondriaan In 2013 is Mondriaan weer in volle glorie terug op de plek waar hij opgroeide. Sinds vele jaren is de bewoonster van zijn voormalig woonhuis bezig geweest een museum over de beginjaren van Piet Mondriaan te realiseren. Samen met een aantal andere particulieren enthousiastelingen zijn er enkele vroege werken van hem aangeschaft die jarenlang in Museum Freriks tentoongesteld waren. In de toekomstvisie van de gemeente is gekozen voor een nieuw museaal concept waarin drie bijzonder waardevolle kenmerken centraal staan: Mondriaan, de Steengroeve (Terra Temporalis) en Museum Freriks (Hart van Winterswijk). Hiermee heeft de gemeente het reeds bestaande initiatief omarmd en ondersteund. De oorspronkelijke villa, de daarnaast gelegen galerie en het hoekhuis zijn aangekocht door een particuliere sponsor en ter beschikking gesteld aan de Stichting Villa Mondriaan. In de Villa wordt met hedendaagse middelen het levensverhaal verteld van Piet Mondriaan. Iedereen weet wie de kunstenaar was met zijn rechte hoeken en felle kleurvlakken. Maar weinig mensen weten dat Piet Mondriaan zijn eerste stappen op het kunstenaars pad zette in Winterswijk. Daar raakte hij in de ban van het tekenen en later van het schilderen. Op de plaats van de galerie is nu een nieuw klein museum gebouwd. De vroege schilderijen en tekeningen worden er geëxposeerd in samenwerking met het Gemeentemuseum Den Haag. Het hoekpand is omgebouwd tot bookshop, museumcafé en centrum voor educatie. De gebouwen zijn verbonden door een glazen verbindingsgang.

RIEK BAKKER ADVIES

De initiatiefnemers, de vrienden en het bestuur van Villa Mondriaan hebben met de gekozen opzet en met de steun van veel vrijwilligers een belangrijk cultureel ontmoetingspunt in Oost-Nederland gerealiseerd. Zowel kunstliefhebbers als toeristen en niet in de laatste plaats scholieren uit de wijde omgeving kunnen kijken, luisteren, leren en vooral genieten van al het ‘schoons’ dat Piet Mondriaan ons heeft nagelaten. Naast de vrijwilligers is in Villa Mondriaan een onbezoldigd directeur werkzaam (voormalig directeur van het Gemeentemuseum in Den Haag en de Kunsthal in Rotterdam). Deze wordt ondersteund door twee studenten van een universiteit of hogeschool. Als stage opdracht vormen zij gedurende een jaar de directie van het museum. Zo kunnen zij het vak in de praktijk leren.

RIEK BAKKER ADVIES

Colofon Dit Plan van Aanpak is opgesteld door Riek Bakker Advies in samenwerking met Adviesbureau Awareness, onder redactie van prof. Riek Bakker. De rapportage is tot stand gekomen in samenwerking met vertegenwoordigers van het Streekziekenhuis Koningin Beatrix, Arrisveld bv en de gemeente Winterswijk. September 2013

Fit voor de toekomst Gezondheidspark Oost Achterhoek

Recommend Documents