Oost-Achterhoek. mei 2005

HENIG AN en Rap een beetje

4

Arbeidsmarktverkenning zorgsector Twente/Oost-Achterhoek mei 2005

Inhoud

1.0 2.0

3.0 4.0

3 4

Voorwoord

Werkwijze

5

2.1

RegioMarge

5

2.2

Opbouw van het rapport

5

2.3

Voetnoot

5

Ontwikkelingen arbeidsmarkt

6

3.1

7

Ontwikkeling werkloosheid

Bevindingen in de zorgorganisaties, situatie per werkveld

8

4.1

8

Ouderenzorg Verpleeghuizen

4.2

Ouderenzorg Verzorgingshuizen

4.3

Thuiszorg

9

4.4

Ziekenhuizen

11

4.5

Geestelijke Gezondheidszorg

12

4.6

Jeugdhulpverlening (JHV)

13

4.7

Gehandicaptenzorg

14

4.8

Tekorten totaal

10

15

5.0

Onderwijs

6.0

Ontwikkelingen arts en arbeidsmarkt

17

7.0

Vergroten efficiency in de zorg

18

7.1

Het IZIT programma (Innovatie Zorg en ICT Twente)

20

7.2

ZorgFormat®

20

7.3

Situationeel leren in de zorg met ISeeIKnow®

20

8.0 9.0

2

Samenvatting, conclusies en aanbevelingen 1.1

16

Bijdrage Arbeidsmarktverkenning

21

8.1

22

Gehanteerde afkortingen

Leden WGV/Zorgorganisaties ultimo januari 2005

Henig An en Rap een beetje - 4

23

1.0

Samenvatting, conclusies en aanbevelingen

In deze vierde arbeidsmarktverkenning wordt de

•

Afstemming zorg en onderwijs

arbeidsmarktsituatie voor zorg en welzijn in de

Verbeter de afstemming tussen zorg en onder-

regio Twente/Oost-Achterhoek in 2004/2005

wijs op twee fronten.

gepresenteerd. De economische situatie is in de

Enerzijds voor wat betreft de instroom in het

loop van 2004 in de regio verder verslechterd. Dit

onderwijs. De belangstelling voor zorgoplei-

heeft een “positief effect” op de arbeidsmarkt voor

dingen, zoals deze blijkt uit het aantal aanmel-

de zorg. Het aanbod is sterk gestegen en het aan-

dingen van nieuwe leerlingen binnen het

tal openstaande vacatures is sterk teruggelopen.

onderwijs, spoort niet met de op termijn

Van grote personeelstekorten is momenteel geen

openvallende werkplekken. De instroom in met

sprake. Verder zijn ook het vertrek uit de sector,

name het sociaal pedagogische onderwijs is te

het verzuim en de WAO-instroom afgenomen.

hoog, gezien het aantal te verwachten vacatures.

Budgettaire problemen noodzaken veel organisa-

De consequentie is dat straks op grote schaal

ties tot het doorvoeren van bezuinigingen, ook op

werkzoekenden moeten worden omgeschoold,

de personeelsformatie. Op een aantal plaatsen

dan wel dat men kiest voor een andere sector,

leidt dat tot vacaturestops en minder opleidings-

waardoor het rendement van de opleiding voor

plaatsen.

de zorgsector laag is. Anderzijds kan de afstemming tussen de inhoud van het onder-

De instroom in het onderwijs is op dit moment

wijs en de praktijk van de zorgverlening ver-

van een behoorlijk niveau, echter de keuzes die

beterd worden. Intensievere communicatie

door studenten worden gemaakt geven reden tot

vanuit het werkveld over de vaardigheden of

bezorgdheid. Daar waar de vraag (ook op langere

competenties waarover nieuwe beroepskrachten

termijn) het hoogst is naar V&V-opgeleiden zien

moeten beschikken wordt bepleit.

we dat overschotten dreigen te ontstaan aan de kant van de SPW-en SPH-opgeleiden. Daarnaast is

•

Langere termijn personeelsplanning

de behoefte aan V&V-personeel met sterk ontwik-

Zorginstellingen dienen gestimuleerd te wor-

kelde begeleidingsvaardigheden groot, evenals de

den de opleidingscapaciteit op peil te houden.

behoefte aan SPW-opgeleiden met sterk ontwikkel-

Een fors aantal zorginstellingen brengt het

de verzorgingsvaardigheden.

aantal leerlingen terug of stopt met opleiden.

In het overleg tussen zorgorganisaties en de scho-

De opleidingsinspanning wordt als zwaar

len zal deze inhoudelijke afstemming tussen vraag

gezien en men ziet niet direct problemen op

en aanbod intensiever plaats moeten gaan vinden.

de arbeidsmarkt. Langere termijnscenario’s

In Henig An en rap een beetje-4 wordt voor de eer-

laten zonder uitzondering zien dat een steeds

ste keer aandacht besteed aan “arts en arbeids-

grotere zorgbehoefte ontstaat en dat de vraag

markt” in de regio. Daarnaast wordt aandacht

op de arbeidsmarkt weer gaat stijgen.

besteed aan het thema “efficiënter organiseren” van de zorg.

•

‘Slimmer werken’ De overheid is sterk gericht op het verbeteren

Op grond van de bevindingen beveelt de

van de efficiency in de zorg. Rapporten zijn

Begeleidingscommissie Onderzoek en Informatie

uitgebracht, budgetten worden aangepast.

het bestuur van de Werkgeversvereniging het

Voor zorgorganisaties wordt het moeilijker de

volgende aan:

eindjes aan elkaar te knopen en goede zorg te blijven verlenen.


3

Aanbevolen wordt om de werkgeversvereni-

Hiermee zullen zich weer tekorten gaan voordoen

ging een rol te geven in het helpen verbeteren

in de zorg als gevolg van geringer personeelsaan-

van de efficiency van de zorgorganisaties.

bod. Dit vraagt om een strategisch arbeidsmarkt-

Mogelijk door vernieuwend beleid te stimu-

beleid, gericht op het werven en behouden van

leren, wellicht door het aanreiken van hulp-

voldoende gekwalificeerd personeel.

middelen waarmee de zorgorganisaties tot vernieuwing kunnen komen.

Er is sprake van een toenemend aantal ouderen, terwijl het aantal jongeren in verhouding daaraan

• Artsentekort

afneemt. Een toenemend aantal ouderen oefent

Wat betreft het verwachte artsentekort zou in

een steeds koopkrachtigere vraag uit, waaraan

kaart moeten worden gebracht wat de omvang

steeds minder jongeren moet voldoen; dit uit zich

van dat tekort bij benadering zal zijn.

o.a. in de sterk stijgende vraag naar persoonlijke

Vervolgens is een antwoord gewenst op de

dienstverlening.

vraag hoe, door het inzetten van anders opgeleiden, de effecten van deze tekorten zo mini-

Op technologisch gebied gaan de ontwikkelingen

maal mogelijk kunnen zijn.

soms sneller dan het onderwijs kan bijbenen, er ontstaan steeds meer gespecialiseerde functies,

1.1 Voorwoord Voor u ligt “Henig An en rap een beetje” nummer 4.

waardoor meer, niet uitwisselbare segmenten ontstaan, daarnaast ontstaan steeds meer nieuwe functies.

Al jaren lijkt deze titel goed bij de werkelijkheid op de arbeidsmarkt te passen. De arbeidsmarkt-

Het nog altijd toenemend aantal werkende vrouwen

situatie voor een aantal sectoren is verbeterd, toch

leidt tot minder mobiliteit van de partner en een

blijft waakzaamheid geboden.

mantelzorg die steeds meer onder druk komt te

In perioden van tekorten aan personeel wordt

staan vanwege het wegvallen van traditionele

gepleit voor een meer marktgerichte benadering

sociale structuren. De pieken en dalen in de arbeids-

van de arbeidsmarkt. In perioden van overschot op

marktcyclus zullen we de komende generaties waar-

de arbeidsmarkt lijkt alleen de vraag aan de orde

schijnlijk voortdurend aantreffen op een hoger,

“hoe personeel weer kwijt te raken” om er vervol-

dan wel lager niveau dan de piek en het dal daar-

gens weer achter te komen dat niets veranderd is

voor. Met in de huidige golf het meest opvallend

ten opzichte van de periode ervoor.

de voornoemde demografische ontwikkeling.

Een aantal ontwikkelingen, met gevolgen voor de arbeidsmarkt, blijft in 2005 centraal staan; economische-, demografische-, sociaal cultureleen technologische ontwikkelingen. Momenteel ondervindt de zorgsector duidelijk minder problemen bij het aantrekken van personeel, mede door de economische recessie en de toegenomen werkloosheid. Naar verwachting trekt de economie de komende jaren weer aan, waarmee de arbeidsmarkt onder grotere druk zal komen te staan, terwijl de vraag naar zorg stijgt.

4


2.0

Werkwijze

Voor Henig An nummer 4 hebben in de periode

regio en de beschikbare gegevens van PGGM. Een

september/oktober 2004, interviews plaatsgevon-

en ander in termen van te verwachten vraag en aan-

den om te komen tot een goed onderbouwd kwan-

bod van beroepskrachten in de zorg.

titatief en kwalitatief beeld van de arbeidsmarkt

Effecten van bepaalde maatregelen of trends kunnen

van de zorg in Twente en Oost-Achterhoek. De

vervolgens nog nauwkeuriger worden doorgerekend.

inventarisatie richtte zich op de samenstelling van de formatie, opgetreden veranderingen in die formatie en te verwachten veranderingen in de zorg.

2.2 Opbouw van het rapport

Daarnaast zijn vragen gesteld over de arbeids-

De opbouw van het rapport is conform de opbouw

markt. Ook nu gaat het om organisaties die in het

van de vorige rapporten om de leesbaarheid en de

recente verleden een traject ZorgFormat hebben

vergelijkbaarheid te vergroten. In deze editie zul-

gelopen en/of goed zicht hebben op de lokale

len, soms in vogelvlucht, soms wat uitgebreider,

arbeidsmarkt en daar actief beleid op voeren.

ook thema’s worden aangehaald welke niet altijd direct te maken hebben met de personeelsvoor-

In de arbeidsmarktverkenning wordt op basis van

ziening, maar hier wel indirect op van invloed zijn.

cijfers en ontwikkelingen, een koppeling tussen de

Daarnaast is de rapportage uitgebreid met een

resultaten uit ZorgFormat en Regiomarge tot

korte beschrijving van de arbeidsmarktproblema-

stand gebracht. Bekende gegevens zijn geëxtrapo-

tiek in de medische beroepen.

leerd naar het regioniveau. Per januari 2005 kon deze extrapolatie worden

Begonnen wordt met een weergave van de trends

aangevuld met cijfermateriaal dat afkomstig is van

per sector. Grafisch wordt weergegeven hoe de

het pensioenfonds PGGM. Dit betreft een gecon-

behoefte aan personeel binnen de sector zich naar

troleerde en daarmee betrouwbare database, waar-

verwachting gaat ontwikkelen. Gegevens waarmee

in de totale formatie van de instellingen zichtbaar

het model gevuld is, worden per sector genoemd.

gemaakt kan worden. Deze gegevens geven (nog)

Instroom in het onderwijs is het volgende thema.

geen inzicht om welke categorie werkers het

Hoe verhouden zorgvraag en personeelsaanbod zich

precies gaat. Door het huidige personeelsbestand

tot elkaar. Waar ontstaan overschotten of tekorten?

steeds beter in kaart te brengen, kan een steeds meer betrouwbare inschatting worden gemaakt van de toekomstige personeelsbehoefte in de regio.

2.3 Voetnoot Dit jaar is het mogelijk geweest om cijfermateriaal

2.1 RegioMarge

van het pensioenfonds PGGM te gebruiken, zoals gezegd, in de beschrijvingen per branche. Dit cijfer-

De afgelopen jaren zijn resultaten uit ZorgFormat

materiaal betreft gegevens van zorgorganisaties

en de resultaten vanuit de interviews ingebracht in

welke zijn aangesloten bij PGGM, waarvan het aan-

RegioMarge. Met het opheffen van de sectorfond-

sluitnummer van PGGM valt binnen de regio Twente

sen Zorg en Welzijn per 01-01-2005, is voornoem-

en Oost-Achterhoek. Het cijfermateriaal dat in voor-

de koppeling onzeker geworden. 2004 Zal waar-

gaande rapportages van “Henig An” is gehanteerd

schijnlijk het laatste jaar zijn waarin RegioMarge in

was veelal gebaseerd op cijfermateriaal van het

deze vorm werd toegepast.

onderzoeksbureau Prismant en gegevens van de

Gezocht wordt naar mogelijkheden om trends op de

WGV. Omdat sommige sectoren niet in dit cijfer-

arbeidsmarkt in kaart te brengen door een koppeling

materiaal voorkwamen zijn verschillen te zien in

tussen het model Regiomarge, informatie uit de

aantallen Fte’s en medewerkers


5

3.0

Ontwikkelingen arbeidsmarkt

In de gezondheidszorg werken momenteel meer

Het is moeilijk een inschatting te maken van de

dan 1.000.000 mensen. Daarmee is de zorgsector

mate waarin zorgaanbieders in de toekomst een

de grootste werkgever van Nederland. Ook in

beroep zullen doen op de regionale arbeidsmarkt.

Twente en Oost-Achterhoek is de werkgelegenheid

Wanneer de manier waarop zorg geleverd wordt

in de zorg de afgelopen jaren aanzienlijk toegeno-

niet verandert zou volgens een schatting van het

men. In 2001 waren ruim 31000 mensen werk-

ministerie van VWS op termijn, 22% van de

zaam in de zorg. Eind 2004 is dit aantal gestegen

beroepsbevolking werkzaam moeten zijn in de

tot ruim 35000 (deze aantallen zijn gebaseerd op

zorg en welzijnssector. Dit lijkt niet realistisch.

de bij de WGV aangesloten zorgorganisaties).

Nadrukkelijk moet, wat betreft de overheid,

Zij zijn werkzaam in de sectoren Ziekenhuizen,

worden ingezet op verhoging van de arbeids-

Thuiszorg, Geestelijke Gezondheidszorg, Jeugd-

productiviteit en verlaging van de zorgvraag. De

hulpverlening, Gehandicaptenzorg en Ouderen-

grote noemer waaronder deze inzet gepleegd

zorg.

wordt is ‘slimmer werken’. Daarbij staat de vraag

De zorg staat in de politieke schijnwerpers, zowel

centraal of door een andere organisatie van zorg-

positief als negatief: vergrijzing, wachtlijsten,

processen, het gebruik van ICT-infrastructuur,

bureaucratie aan de ene kant en zorg-op-maat,

extra inzet van technische hulpmiddelen, vereen-

vermaatschappelijking en allerlei vernieuwende

voudiging van administratieve processen en waar

initiatieven aan de andere kant. De rol van de

mogelijk vermindering van de administratieve ver-

zorgvragers en consumenten in de zorg zal op

plichtingen, de arbeidsproductiviteit kan worden

veel fronten veranderen; daarbij gaat het bijvoor-

verhoogd.

beeld om het versterken van de keuzevrijheid van

De zorg wordt daarnaast met nog een aantal andere

zorgvragers en de verbetering van de kwaliteit

opgaven/uitdagingen geconfronteerd door de

van leven.

geschetste ontwikkelingen. In de cure leidt dit tot een meer gedifferentieerde vraag naar arbeid en

6

De bevolking vergrijst. Medisch-technologische

ontstaan er nieuwe functies, zoals nurse practitio-

ontwikkelingen en ontwikkelingen in de farmaceu-

ner, physician assistant en verpleegkundig specia-

tische industrie zorgen ervoor dat voorheen niet

list. In de care is meer behoefte aan integrale zorg-

of nauwelijks te behandelen ziekten nu wel

functies.

behandeld kunnen worden. De behoefte aan zorg

Dit vraagt nieuwe competenties van medewerkers.

neemt, mede door de vergrijzing, toe. De bevol-

Vakspecifieke kennis aan de ene kant, een andere

king wordt niet alleen mondiger, maar ook kriti-

attitude en specifieke vaardigheden aan de andere

scher. De toenemende individualisering en het

kant. Van medewerkers wordt meer en meer ver-

wegvallen van traditionele sociale structuren

wacht dat zij zelfstandig en resultaat-gericht

maakt dat de mantelzorg onder druk komt te

werken. Leidinggevenden zullen zowel hun mens-

staan. Zorgvragers zullen in toenemende mate

gericht als bedrijfskundige competenties moeten

aangewezen zijn op zelfzorg of een beroep doen

vergroten. De vraag is echter hoe de zorg over vol-

op professionele zorg. Deze ontwikkelingen leiden,

doende gekwalificeerde krachten kan blijven

in combinatie, tot een aanzienlijke toename van

beschikken. Hoe zorgen we dat de sector haar aan-

de zorgvraag en dientengevolge tot enorme

trekkingskracht behoudt; zowel in een periode dat

kostenstijgingen. Reden voor de Rijksoverheid om

over “voldoende” personeel kan worden beschikt

aanpassingen in het verzekeringsstelsel met

als ook in de toekomst waarin economisch herstel

kracht te bevorderen en de marktwerking in de

de druk op de arbeidsmarkt in de zorg weer zal

zorg te introduceren.

doen toenemen?


3.1 Ontwikkeling werkloosheid

vakkennis en –ervaring, gekoppeld aan meer vraag

De arbeidsmarkt in Twente kent een minder sterke

naar persoonlijke vaardigheden. Er is een toenemen-

structuur en ontwikkeling dan gemiddeld in

de externe gerichtheid, behoefte aan maatwerk,

Nederland. De groei van de beroepsbevolking en

markt- en klantgerichtheid, openheid en meer

de arbeidsparticipatie liggen onder het gemiddel-

maatschappelijke participatie. Tevens wordt een

de, terwijl de werkloosheid juist weer hoger ligt

toenemend beroep gedaan op flexibiliteit en mobi-

dan gemiddeld. De afnemende recessie maakt dat

liteit van medewerkers. (bron: ratio 2 onderzoek)

de verhouding tussen vraag en aanbod geleidelijk verandert. Er is nog steeds sprake van een aan-

De analyse, zoals uitgevoerd voor de regio Twente,

bodoverschot. Hoewel het afgelopen jaar het aan-

kan onverkort ook van toepassing worden ver-

tal werkzoekenden in de regio is toegenomen met

klaard voor de Oost-Achterhoek. Wellicht dat de

3.1% (van 29000 naar 29900) is de verwachting

vergrijzing van de beroepsbevolking daar zelfs in

dat de komende jaren de vraag weer sneller zal

een sneller tempo plaatsvindt dan in Twente.

stijgen dan het aanbod. Een nieuwe periode van krapte is daarom weer te verwachten. Voor 2005 wordt een voorzichtig herstel verwacht van de arbeidsmarkt. Het aantal banen en het aantal vacatures neemt toe (bron CWI). Ook bij ZorgSelect valt in het eerste kwartaal van 2005 weer een lichte toename van het aantal vacatures te constateren. De instroom in de beroepsopleidingen gericht op de zorgsector is ook dit jaar weer gestegen Uit Ratio 2, de beschrijving van de Arbeidsmarkt tot 2008, die wordt uitgevoerd in opdracht van de provincie Overijssel, blijkt dat de vraag naar hoger opgeleide werknemers weer sterker wordt. Ook in Henig An en rap een beetje nummer 3 werd hier al aandacht aan besteed. Toen is geconstateerd dat het arbeidsmarktperspectief voor ongeschooldeen laaggeschoolde mensen de komende periode somber is te noemen. Naarmate de horizon verder weg geplaatst wordt, wordt duidelijker dat een tweedeling van de arbeidsmarkt optreedt. Door de minder sterk groeiende beroepsbevolking zal de werkloosheid afnemen en de arbeidsmarkt krapper worden. Deze krapte zal zich vooral voordoen bij de hogere functies en in het bijzonder bij technische beroepen. Op de arbeidsmarkt zijn echter ook tendensen waar te nemen welke op alle sectoren van toepassing zijn. Er is namelijk een toenemend belang van


7

4.0

Bevindingen in de zorgorganisaties, situatie per werkveld

In een overzicht per werkveld wordt aangegeven

worden. In nieuwbouwprojecten wordt gestreefd

met welke trends men in de zorgverlening te

naar het realiseren van bijvoorbeeld éénpersoons-

maken heeft, wat de verschillen met vorig jaar zijn

kamers. De bewoner wordt ook in het verpleeghuis

en voor welke personeelsvragen men staat. In de

meer en meer de bewoner van een appartement.

aan iedere sector gehangen grafiek is te zien met

Toch neemt de complexiteit van de zorgvraag

welke tekorten van welke kwalificaties van perso-

steeds verder toe en wordt steeds meer een beroep

neel men te maken heeft of zal kunnen krijgen.

gedaan op een breed palet aan vaardigheden bij de

Zoals eerder gezegd zijn in Twente en Oost-

werkers. De verzorgende krijgt steeds meer te

Achterhoek momenteel ruim 35.000 mensen werk-

maken met aan de ene kant rolverwachtingen van-

zaam bij zorgorganisaties die zijn aangesloten bij

uit de organisatie (verantwoordelijke voor het zorg-

de Werkgeversvereniging.

proces, eerst verantwoordelijk verzorgende etc.) en aan de andere kant de toenemende complexiteit

In de hele sector Zorg en Welzijn in Twente Oost-

van zorg, van de zorgvrager zelf.

Achterhoek werken ongeveer 45700 medewerkers, zij vervullen daarmee 26800 Fulltime formatie-

Ook nu werd in het rekenmodel maar beperkt reke-

plaatsen. De gemiddelde leeftijd van deze mede-

ning gehouden met een noodzakelijke groei in het

werkers is 39 jaar. Van deze medewerkers is 86%

aantal verpleeghuisplaatsen in de regio.

vrouw. Het percentage medewerkers van zorg-

De trend om op afdelingen met verschillende

instellingen, dat tevens een beroep doet op een

kwaliteiten en competenties van het personeel

gedeeltelijke WAO-uitkering, ligt in Twente en

naast elkaar te werken(V&V en SPW domein) lijkt

Oost-Achterhoek met 2.0% iets onder het landelijk

door te zetten.

gemiddelde van 2.1%. (de genoemde cijfers zijn gebaseerd op gegevens

Grafiek 1. Ouderenzorg Verpleeghuizen

van pensioenfonds PGGM en betreft gegevens van instellingen aangesloten bij PGGM, waarvan het aansluitnummer van PGGM valt binnen de regio Twente Oost-Achterhoek. Dit kan betekenen dat zorgorganisaties die wel aangesloten zijn bij de WGV niet in dit cijfermateriaal terug te vinden zijn, omdat de hoofdvestiging buiten het werkgebied van de WGV ligt Het betreft al het personeel werkzaam in de zorgorganisaties).

4.1 Ouderenzorg Verpleeghuizen Ook in 2004 is het tekort aan personeel verder teruggedrongen. Vraag en aanbod zijn op dit moment redelijk in evenwicht. Het verloop is verder afgenomen, en op dit moment is sprake van een stabiele instroom en een relatief laag ziekteverzuim. Ook voor de verpleeghuiszorg geldt dat zorg op maat en vraaggestuurde zorg steeds belangrijker

8


TEKORTEN (absoluut) PER KWALIFICATIENIVEAU, Twente Scenario: toa04 Branche: Verpleeghuizen

De behoefte aan extra instroom op niveau 2 is hier

Grafiek 2, Ouderenzorg Verzorgingshuizen

het grootst. Ook ontstaat er een grotere behoefte aan zorgassisterenden (niveau 1) die vooral voorwaardenscheppend op de afdeling bezig kan zijn.

TEKORTEN (absoluut) PER KWALIFICATIENIVEAU, Twente Scenario: toa04 Branche: Verzorgingshuizen

Voorlopig lijken de tekorten op niveau 3 mee te vallen, één en ander staat of valt echter bij al dan niet continueren van de instroom. In het rekenmodel is met de volgende factoren rekening gehouden: • Een jaarlijkse formatiegroei in de komende jaren van 2% • Een netto verloop van 2 % • Verhouding Fte’s Personen van 100:180, dat wil zeggen dat voor het vervullen van 100 Fte, 180 medewerkers nodig zijn. De gemiddelde omvang van het dienstverband komt hiermee op 55%

4.2 Ouderenzorg Verzorgingshuizen De situatie is vergelijkbaar met de situatie in de verpleeghuizen. Belangrijke thema’s blijven het

In het rekenmodel is met de volgende factoren rekening gehouden: • Een jaarlijkse formatiegroei in de komende jaren van 2%

opschuiven naar verpleeghuiszorg en het meer

• Een netto-verloop van 3%

transmuraal werken in de ouderenzorg, vaak in

• Verhouding Fte’s Personen van 100:180, dat wil

aanleunwoningen maar steeds vaker ook in de

zeggen dat voor het vervullen van 100 Fte, 180

woonwijken. Ook hier gaat de complexiteit van

medewerkers nodig zijn. De gemiddelde omvang

zorg omhoog. Het aantal huizen waar zoge-

van het dienstverband komt hiermee op 55%.

naamde meerzorg gerealiseerd wordt neemt toe (patiënten met psychogeriatrische en geronto-

Binnen de V&V sector in Twente Oost-Achterhoek

psychiatrische problematiek). Hier wordt eigenlijk

zijn eind 2004 ruim 11000 personen werkzaam. Zij

verpleeghuiszorg geleverd.

bezetten daarmee 6141 Fte’s. De gemiddelde leeftijd van de medewerker in de V&V sector is 39 jaar. Niet

Ook hier is de behoefte aan extra instroom op

meer dan 10% van de bezetting wordt ingevuld door

niveau 2 het grootst. Niveau 1 zal zich hier een

mannen. Het aandeel gedeeltelijk WAO’ers ligt met

vaste plaats verwerven. De behoefte aan het

2,08% onder het landelijk gemiddelde.

niveau 3IG neemt af. De behoefte aan niveau 4 zal licht toenemen. Ook voor de verzorgingshuiszorg geldt dat de SPW’er niveau 3 en 4 terrein gaat winnen. Vooral het omgaan met gedragsproblematiek maar ook de groter wordende rol van het verzorgingshuis ten aanzien van thema’s als dagbesteding zal meer en meer zichtbaar worden.


9

4.3 Thuiszorg Toenemend raakt de thuiszorg verzeild in een

Met name extra instroom op niveau 1, 2 en 4 is gewenst.

zogenaamde ‘vechtmarkt’. Tot 2003 was concurrentie in deze sector geen onderwerp, nu is dat

In het rekenmodel is met de volgende factoren

zeker wel het geval. De explosieve groei is in deze

rekening gehouden:

sector tot staan gekomen. De eigen bijdrage die nu

• Een jaarlijkse formatiegroei in de komende jaren

van cliënten wordt gevraagd maakt dat men terug-

• Een netto-verloop van 5 %

Voor veel thuiszorginstellingen is het nog ondui-

• Verhouding Fte’s Personen van 100:220, dat wil

delijk wat de gevolgen van de Wet Maatschap-

zeggen dat er voor het vervullen van 100 Fte,

pelijke Ondersteuning zal zijn. Gaan de gemeenten

220 medewerkers nodig zijn. De gemiddelde

zelf de thuiszorg (huishoudelijke zorg) organiseren

omvang van het dienstverband komt hiermee

of wordt dit weer overgelaten aan de thuiszorg?

op 42%

De thuiszorgorganisaties zijn minder gaan opleiden.

In de thuiszorg zijn in Twente 10490 medewerkers

Opleiden wordt gezien als intensief en kostbaar,

actief. Zij vervullen daarmee 4777 fulltime banen.

waar dus snel op bezuinigd wordt.

De gemiddelde leeftijd van de werkende in de

Bij het werven van nieuw personeel richt men zich

thuiszorg is 41 jaar. Binnen de thuiszorg is 96%

voornamelijk op zogenaamde zij-instromers. De

van de medewerkers vrouw. Het aandeel partieel

behoefte aan psychosociale begeleiding neemt

WAO’ers ligt met 2.03% onder het landelijk

verder toe. Gespecialiseerde gezinsverpleging

gemiddelde.

wordt belangrijker, naast het coachen van de mantelzorg. Hier en daar ontstaat een beweging waardoor de wijkverpleegkundige weer in de rol van coördinator van het zorgproces terugkomt. Grafiek 3, Thuiszorg TEKORTEN (absoluut) PER KWALIFICATIENIVEAU, Twente Scenario: toa04 Branche: Thuiszorg

10

van 1,5 %

houdender is in het aanvragen van thuiszorg.


4.4 Ziekenhuizen


De groeiverwachting van personeel in de zieken-

rekening gehouden:

huizen blijft laag. Er moet meer gedaan worden

• Een formatiegroei in de komende jaren van 0%

met hetzelfde personeel. Krapte op de arbeids-

per jaar.

markt is er feitelijk niet. De vacatureruimte, ont-

• Een netto-verloop van 1%.

staan door de opening van het Hartcentrum in

• Verhouding FTE’s Personen van 100: 140, dat

Enschede, lijkt zonder veel moeite door de

wil zeggen dat er voor het vervullen van 100 Fte,

arbeidsmarkt opgevuld te kunnen worden.


Functiedifferentiatie wordt toenemend van belang.


Aan gespecialiseerde verpleegkundigen en bijvoor-

gemiddeld op 70%

beeld Operatiekamer-assistenten bestaat op dit moment geen tekort. Ook hier is het verloop laag.

In de sector ziekenhuizen werken 9507 medewer-

Nieuwe functies zullen geleidelijk hun intrede

kers verdeeld over 7449 fulltime banen. De

gaan doen: denk daarbij onder meer aan nurse-

gemiddelde leeftijd in de ziekenhuizen is 40 jaar

practitioners en physician assistants. Zij zullen vooral positie gaan innemen tussen de artsspecialist en verpleegkundige (tussen Cure en Care). De aantrekkingskracht van het ziekenhuis, vooral voor het niveau 3, blijft onverminderd groot. Soms zal de niveau 3 verzorgende een scholing worden aangeboden naar niveau 4, soms zal de niveau 3 opgeleide (conform een voorzichtige landelijke trend) ook op dit niveau verzorging ingezet gaan worden. Grafiek 4, Ziekenhuizen TEKORTEN (absoluut) PER KWALIFICATIENIVEAU, Twente Scenario: toa04 Branche: Ziekenhuizen


11

4.5 Geestelijke Gezondheidszorg

Op de iets langere termijn groeit de behoefte aan

In de Geestelijke Gezondheidszorg (GGZ) ligt het

niveau 4. De tekorten lijken beperkt en relatief te

verloop gemiddeld op 5%. Ook het ziekteverzuim

zijn. Op de locale arbeidsmarkt is een surplus aan

is relatief laag (eveneens 5%). Ook hier lijken vraag

SPH en HBO-V beschikbaar.

en aanbod op de arbeidsmarkt in evenwicht te zijn. Vooral in de ouderenzorg GGZ wint de functie-


differentiatie terrein. De ene organisatie werkt met

rekening gehouden:

een functiemix tussen HBO- en MBO- geschool-


den terwijl andere organisaties meer het HBO-

van 1%

niveau inzetten. Soms kiest men voor alleen het


MBO-niveau.

• Verhouding Fte’s : Personen van 100 :140, dat

Opleidingsinspanningen lijken hier en daar terug

wil zeggen dat voor het vervullen van 100 Fte,

te lopen. Waar sommige instellingen, ondanks de


arbeidsmarkt ontwikkelingen gewoon blijven oplei-


den, stoppen andere organisaties praktisch met

op 71%.

opleiden. Enerzijds wordt dit bepaald door de arbeidsmarkt, anderzijds wordt de keuze ingege-

In de branche Geestelijke Gezondheids Zorg, in

ven door financiële motieven. Er zijn minder duaal

alleen het Twentse deel, zijn 1449 medewerkers

HBO-V studenten en niveau 4 en 3 BBL-trajecten.

actief verdeeld over 1125 fulltime banen. Het

Redenen waarom men inzet op een bepaald

zwaartepunt voor de leeftijdsopbouw ligt in de

niveau of waarom men stopt met opleiden zijn

GZZ bij de leeftijdsgroep 41-50 jarigen maar is

niet altijd even duidelijk.

gemiddeld 42 jaar, wat daarmee weer het hoogst is vergeleken met de overige branches. Het aandeel gedeeltelijk WAO’ers ligt in de branche GGZ met

TEKORTEN (absoluut) PER KWALIFICATIENIVEAU, Twente Scenario: toa04 Branche: Geestelijke Gezondheidszorg

12


1.86% ruim onder het landelijke gemiddelde.

4.6 Jeugdhulpverlening (JHV)

Er bestaat een overschot aan SPH-5 en SPW-3.

Per 1 januari 2005 is de Wet Jeugdzorg van kracht. Een lange voorbereidingstijd was nodig om de wet


uiteindelijk definitief vast te stellen. Kern van de

rekening gehouden:

wijziging ten opzichte van de voorgaande wet is de


versterking van de positie van de cliënt. Met een

van 2%

indicatiestelling door het Bureau Jeugdzorg heeft


de cliënt nu recht op de geïndiceerde zorg.

• Verhouding FTE’s : Personen van 100:140

De jeugdhulpverlening heeft te maken met een

(gemiddelde omvang dienstverband is 71%)

toenemende vraag naar zorg. Doordat het budget niet in verhouding daarmee toeneemt, ontstaan

In de Jeugdhulpverlening zijn in Twente 647 mede-

vervolgens lange wachtlijsten. En dat staat natuur-

werkers werkzaam. Zij bezetten 490 fulltime

lijk haaks op het recht van zorg voor de cliënt.

banen. De gemiddelde leeftijd is 39 jaar. Het per-

Maar ook op de noodzakelijke start-snelheid van

centage vrouwen werkzaam in de JHV is 69%. Het

de zorg, die in vele gevallen geboden is.

ziekteverzuim is de afgelopen drie jaar gedaald

De jeugdhulpverlening staat momenteel dan ook

van 9% naar 6%. Het aandeel gedeeltelijk

voor de uitdaging om met de beschikbare midde-

WAO’ers is 1.70%.

len de effectiviteit en efficiëntie van de zorg sterk te verbeteren. Medewerkers worden uitgedaagd om binnen de beperkte middelen meer cliënten te helpen, zodat wachtlijsten verdwijnen en noodzakelijke hulp ook zo snel mogelijk geboden kan worden. TEKORTEN (absoluut) PER KWALIFICATIENIVEAU, Twente Scenario: toa04 Branche: Jeugdhulpverlening


13

4.7 Gehandicaptenzorg


In de gehandicaptenzorg blijven transmularisering

rekening gehouden:

en deconcentratie belangrijke thema’s. Toe-


nemend wordt duidelijk dat die kleinschaligheid

van 3 %

onbetaalbaar dreigt te worden. Er wordt strenger


geïndiceerd en krapper gebudgetteerd. Een tussen-

• Verhouding FTE’s: Personen van 100:160, dat

vorm tussen semi-muraal wonen en het hebben

wil zeggen dat voor het vervullen van 100 Fte,

van een eigen voordeur lijkt terrein te winnen.


Functiedifferentiatie wordt belangrijker.


De groeiverwachting is enigszins naar beneden bij-

op 55%.

gesteld. Wachtlijsten zijn er nog wel maar ze zijn kleiner in omvang. SPH-5 wordt op dit niveau

In de gehandicaptenzorg zijn 2635 fulltime banen

eigenlijk niet ingezet.

te vinden. Hierin zijn 4283 medewerkers actief. De gemiddelde leeftijd in de gehandicaptenzorg

Grafiek 6, Gehandicaptenzorg

organisaties is 37 jaar. Het aandeel partieel WAO’ers ligt met 1.68% ruim onder het landelijk gemiddelde.

TEKORTEN (absoluut) PER KWALIFICATIENIVEAU, Twente Scenario: toa04 Branche: Gehandicaptenzorg

Tekorten gaan er ontstaan op het niveau 2, een overschot op niveau 5. De ontwikkelingen op de arbeidsmarkt lijken goed in lijn met de vraag naar personeel.

14


4.8 Tekorten totaal

In vergelijking met het beeld wat in Henig An en

Zoals blijkt uit de grafieken per sector, is het beeld

rap een beetje-3 werd geschilderd, kan worden

anders dan vorig jaar. De arbeidsmarkt voor zorg

gesteld dat in de regio de behoefte aan en beschik-

is meer in evenwicht, wat vooral te maken heeft

baarheid van personeel, in grote lijnen, meer in

met de extra instroom in de sector in 2003 en

evenwicht is.

2004, het afgenomen ziekteverzuim en het afge-

Voor de langere termijn bestaat de verwachting dat

nomen verloop.

de zorgvraag sterk gaat groeien, daardoor neemt

Wat belangrijker voor de zorgorganisaties gaat

de behoefte aan personeel weer toe. Dit beeld

worden is het “op maat” inzetten van personeel.

levert een waarschuwing op. De relatieve rust op

Naar verwachting zal de overheid de sector meer

de arbeidsmarkt veronderstelt een voldoende

bezuinigingen op gaan leggen en tegelijkertijd

instroom op dit moment. Dat is dus maar ten dele

meer controle op de besteding van het budget en

waar.

de kwaliteit van zorg willen uitoefenen. Gegeven

Voor de langere termijn is het belangrijk een goed

die ontwikkelingen lijkt de behoefte aan niveau 2

evenwicht te handhaven tussen werkgeversbelang

het sterkst te gaan toenemen.

en werknemersbelang. Het belang van “Goed Werkgeverschap” blijft onverminderd groot. Het

Wanneer de resultaten uit de verschillende secto-

verbeterde imago van de zorg blijft kwetsbaar.

ren opgeteld wordt dan ontstaat het volgende beeld. Grafiek 7, tekorten totaal

TEKORTEN (absoluut) PER KWALIFICATIENIVEAU, Twente Scenario: toa04 Branche: Totaal branches


15

5.0

Onderwijs

In RegioMarge is doorgerekend wat de instroom

In deze grafiek is uitgegaan van de noodzakelijke

per kwalificatieniveau zou moeten zijn om aan

instroom in initieel onderwijs uitgaande van een

de zorgvraag te kunnen voldoen. Let wel, in het

veronderstelde groei van de zorgvraag. Deze zorg-

scenario is uitgegaan van een door de bezuinigin-

vraag kan op verschillende manieren worden

gen ingegeven beperkte groei van de door de orga-

beantwoord; professionele beantwoording (grafiek)

nisaties te leveren zorg. Vooral op de lagere niveaus

ofwel beantwoording door mantelzorgers ofwel

(1, 2 en 3 V&V) maar ook het niveau 4 V&V is een

een mix van beide.

versterkte instroom gewenst. Op het HBO-V niveau dreigt een overschot. Ten aanzien van het SPW dreigt een overschot op niveau 5. Grafiek 8, onderwijs

NOODZAKELIJKE INSTROOM IN OPLEIDINGEN, Twente (instroom in alle leerjaren opgeteld) Scenario: toa04

In de kolom boven ‘2004’ staat aangegeven wat de feitelijke instroom was. In de daaropvolgende kolommen wordt aangegeven wat de instroom zou moeten zijn om de toekomstige zorgbehoefte binnen de regio adequaat te kunnen beantwoorden. In vergelijking met Henig An-3 is te zien dat de kwantitatieve instroom nu meer in lijn ligt.

16


6.0

Ontwikkelingen arts en arbeidsmarkt

In Oost Nederland heeft een groot deel van de

Mede in het licht van de vergrijzing is een moder-

verpleeghuizen te kampen met moeilijk vervulbare

nisering van de AWBZ in gang gezet. De vraag-

vacatures voor verpleeghuisartsen. De komende

sturing vanuit de patiënt en familie zal hierdoor

jaren zijn zo’n 40 huisartsen nodig om de praktijk

naar verwachting steeds meer toenemen. Mocht

van huisartsen die met pensioen gaan over te

de vraagsturing doorzetten en nemen daarmee

nemen. Voor de algemene ziekenhuizen geldt dat

ook de indicaties toe, dan blijft de vraag of er vol-

de komende jaren ongeveer 70 vacatures ontstaan

doende wordt opgeleid.

in verband met vervroegde uittreding of pensione-

Oplossing wordt onder meer gezocht in het ver-

ring van medisch specialisten. In nagenoeg alle

korten van de opleidingsduur en het onderzoeken

zorgsectoren wordt een uitbreiding van de zorg-

van de mogelijkheid om meer flexibiliteit te

vraag verwacht; er zal meer in deeltijd worden

bewerkstelligen.

gewerkt, er zullen dus meer artsen moeten worden

Het huidige systeem van beroepsgroepen en regel-

aangetrokken dan er feitelijk uittreden.

geving met eigen domeinen zou met de mogelijke onzekerheden in de toekomst te star zijn deze ont-

In 1998 begonnen bijna 1400 basisartsen aan een

wikkelingen op te vangen.

vervolgopleiding. In 2002 lag de instroom ruim 36% hoger dan in 1998. Vooral de hogere instroom

Door na te denken over een andere werkverdeling

in de vervolgopleiding tot medisch specialist en

binnen de medische praktijk valt winst te behalen.

huisarts draagt hieraan bij.

Zo zou de productiviteit van huisarts of specialist

Uitbreiding van de instroom in de opleiding heeft

omhoog kunnen als onderdelen van het werk

pas na verloop van tijd effect op de capaciteit in het

overgenomen worden door daartoe geschoolde

veld. De snelheid waarmee dit naar voren komt is

verpleegkundigen. Er kan gedacht worden aan de

afhankelijk van de duur van de opleidingen, welke

inzet van praktijkassistentes, nurse-practitioners

uiteenlopen van twee jaar bij verpleeghuisartsen tot

of physician assistants. Voorzichtig wordt op een

zes jaar bij een aantal andere specialismen.

aantal plaatsen ervaring met deze nieuwe manier van werken opgedaan. De schaal waarop is echter

De toename van de capaciteit, gemeten in perso-

nog klein.

nen met een registratie na een vervolgopleiding, komt vooral voort uit groei van de vervolgopleidingen van voor 1998. Het is echter niet de enige bepalende factor. De uitstroom uit het vak is ook van belang. De afgelopen jaren was sprake van een positief saldo. De vervangingsvraag was hiermee gedekt. Tegelijk neemt de komende jaren de uitstroom uit het vak geleidelijk toe. Al lijken in- en uitstroom redelijk in evenwicht, wel is het belangrijk op te merken dat er meer artsen in deeltijd gaan werken. Daarnaast bestaan grote verschillen per specialisme. Niet bij alle vervolgopleidingen is de instroom toegenomen en ook de verwachte uitstroom is wisselend qua hoogte en qua tempo in de tijd.


17

7.0

Vergroten efficiency in de zorg

Voor de zorgsector is het duidelijk geworden dat er

ter de zorg en deze medewerkers in ruil daarvoor

met minder middelen meer gedaan moet worden.

ook mee delen in de winst c,q. de besparingen.

De zorgvraag stijgt, de zorg “kan steeds meer” en

• Door medewerkers de beschikking te geven over

de kostenstijging dreigt onbeheersbaar te worden.

de modernste apparatuur en technologie.

In die zin is het begrijpelijk dat gezocht wordt naar

• Door interne gedragsregels en een organisatie-

wegen om zorg en behandeling efficiënter te laten

cultuur af te spreken en ervoor te zorgen dat

verlopen.

medewerkers deze ook naleven. • Door de beloning van zowel het management,

In het rapport ‘Sneller Beter’ een onderzoek naar

als medisch specialisten, afhankelijk te stellen

efficiency in de zorg (2004), werd de organisatie

van de bereikte resultaten.

van logistieke processen bij TPG-post, vergeleken

• Door het kiezen voor een businessmodel,

met die in de curatieve zorg. Het rapport bevat een

zouden medewerkers van een zorginstelling

aantal conclusies en aanbevelingen waarbij onder

over de hele linie veel productiever zijn, dan een

meer gesteld wordt, dat een 25% efficiency verbe-

instelling die niet voor deze benadering kiest.

tering zonder meer mogelijk is.

Artsen en verpleegkundigen behandelen in dat geval veel meer patiënten dan in andere zieken-

Het rapport beschrijft een aantal terreinen waarop

huizen van vergelijkbare grootte, terwijl in

verbeteringen mogelijk zijn:

ondersteunende functies een personele reductie

• Door aanpassing bouwkundige opzet van zieken-

mogelijk zou zijn oplopend tot wel 25 procent.

huisorganisaties, door beter rekening te houden met korte looplijnen voor het personeel.

Binnen de care-sector is sprake van een ander-

• Door intensief gebruik te maken van ICT in de

soortige dynamiek, waarbij de aandacht veel meer

zorg. Geavanceerde en voor alle hulpverleners

gericht zal zijn op het vergroten van de zelfred-

toegankelijke elektronische patiëntendossier,

zaamheid van cliënten en bewoners, waardoor het

zou de basis moeten vormen van permanente

beroep op zorg kleiner wordt. Ook daarbij zullen

onderlinge kwaliteitscontrole.

domotica en ICT-toepassingen een grote rol spe-

• Door-ontwikkeling van ICT-gebruik wordt gezien

len. ICT-toepassingen kunnen bijdragen aan een

als een van de belangrijkste trends van de toe-

vermindering van het tijdbeslag rond verslagleg-

komst, door een efficiënte inrichting van werk-

ging, communicatie, overdracht en administratie,

processen. In dat kader wordt gepleit voor het

waardoor ruimte ontstaat voor activiteiten in het

inrichten van afdelingen naar zorgzwaarte,

primaire proces.

ongeacht het specialisme. Patiënten zouden in dat geval

18

gedurende de behandeling mee-

Het mag duidelijk zijn dat transparantie en effi-

verhuizen naar de passende zorgafdeling.

ciency in de zorg de komende jaren belangrijke

De logistieke processen worden dan gebaseerd

thema’s zullen zijn. Daarmee is de uitdaging voor

op het principe van ‘just in time’-levering en

de zorgsector duidelijk: slimmer, sneller, goedkoper,

maximale arbeidsdeling. Elke handeling die niet

beter, liefst met hetzelfde aantal mensen. Om dit

beslist door een arts hoeft te worden uitgevoerd,

te bereiken zal sterk moeten worden ingezet op

zou in dat geval door een verpleegkundige of

innovatie en verbeteringen in processen, organisa-

anders opgeleide gedaan kunnen worden.

tie en techniek, gericht op verhoging van de

• Door te werken aan een andere bedrijfscultuur,

arbeidsproductiviteit. ‘Slimmer werken’ is nodig

waarbij van medewerkers wordt verwacht dat zij

om op langere termijn het voorzieningenniveau op

oog hebben voor de economische principes ach-

peil te houden.


Primair is dit een taak voor instellingen en

heid ook hier een initiërende en controlerende

beroepsbeoefenaren zelf. Instellingen (en de pro-

taak.

fessionals daarbinnen) zijn echter vooral gericht op problemen op de korte termijn en dan vooral

De aandacht wordt daarbij niet uitsluitend gericht

op de kwaliteit. De arbeidsmarktproblematiek

op zorgaanbieders (instellingen en professionals),

speelt op dit moment niet of nauwelijks. Ook als er

maar ook op zorgvragers (patiënten/cliënten en

knelpunten zijn in de personeelsvoorziening, blij-

verzekeraars). Als gesproken wordt over ketenzorg

ken zorginstellingen zich vooral te richten op

(waarbij preventie gezien wordt als de start van de

oplossingen voor de korte termijn en weinig op

keten) zal preventie zeker ter sprake komen. Als

structurele oplossingen (zie Tijdschrift voor

gesproken wordt over technologieën, zal de zelf-

Arbeidsvraagstukken 2/2004).

redzaamheid van de zorgvrager ter sprake komen. In eerste instantie gaat het dus om de vraag: Op

Om de betaalbaarheid en toegankelijkheid van de

welke wijze kan het ‘productieproces’ efficiënter

zorg voor alle groepen in de samenleving te waar-

worden ingericht? Hoe kunnen de productie-

borgen wil de overheid een stimuleringsbeleid

factoren arbeid en kapitaal zo slim mogelijk wor-

voeren gericht op verhoging van de arbeidspro-

den ingezet? Voorbeelden zijn:

ductiviteit. Dit stimuleringsbeleid is tijdelijk.

• de inzet van middelen waardoor patiënten meer

Uiteindelijk moet het “systeem” met onder andere

zelfredzaam worden (denk bijvoorbeeld aan het

meer transparantie en onderlinge concurrentie

zelfstandig kunnen uit- en aantrekken van steun-

het op termijn mogelijk maken dat instellingen en

kousen zonder tussenkomst van een thuiszorg-

beroepsbeoefenaren zelf zorgen voor verhoging

medewerker),

van de arbeidsproductiviteit. Daarbij gaat het

• slimmere werkprocessen waardoor personeel zo

enerzijds om ontwikkeling: ontwikkeling van nieuwe

efficiënt mogelijk wordt ingezet, al dan niet

werkprocessen, technieken, organisatievormen en

ondersteund door ict en andere hulpmiddelen

taakherschikking. Anderzijds gaat het om ver-

(denk aan het ontwikkelen van op de zorgvraag

spreiding: hoe zorgt men er voor dat vernieuwin-

aansluitende basisdienstenpatronen),

gen en verbeteringen sneller worden verspreid en toegepast.

• nieuwe innovatieve zorgconcepten waardoor personeel anders ingezet wordt (zoals thuiszorg online-constructies).

De overheid ziet op dit punt ook voor zichzelf een taak weggelegd:

Het gevolg van dit efficiency-denken zal zijn dat de

• Een verhoging van de arbeidsproductiviteit kan

overheid steeds meer zal vragen om verantwoor-

tegengewerkt worden door averechtse prikkels

ding van uitgegeven middelen. Aan de ene kant

in de financieringssystematiek of andere regel-

zullen de zorginstellingen steeds beter moeten

geving

kunnen verantwoorden wat er met de verstrekte

• Een verhoging van de arbeidsproductiviteit kan

middelen is gedaan, aan de andere kant zal de

ontstaan door innovatieve oplossingen in werk-

overheid voortdurend vragen om verhoging van de

processen (al dan niet met ondersteuning van

efficiency. De zorginstellingen zullen dan ook

ICT en andere technische hulpmiddelen

genoodzaakt worden de eigen bedrijfsvoering,

• Een verhoging van de arbeidsproductiviteit is

logistiek, werkprocessen etc. tegen het licht te

noodzakelijk om ook op lange termijn kwaliteit

houden en te komen tot verbetering. Gezien het

te kunnen garanderen (Kwaliteit). Vanuit het

feit dat een groot deel van het budget wordt

oogpunt van kwaliteitsbewaking heeft de over-

besteed aan personeelskosten, en veranderingen


19

in de organisatie van het zorgproces consequen-

plaats, waarbij het model zich niet meer beperkt

ties hebben voor de aard en omvang van de per-

tot de verpleegkundigen, verzorgenden en de ago-

soneelsbehoefte van instellingen, is een actieve

gische functies. Productiviteitswinst blijkt terwijl in

rol van de werkgeversvereniging op dit terrein

de nieuwe situatie vaak aanmerkelijk meer vraag-

van belang.

gestuurd gewerkt wordt. Kwaliteitsverbetering met

www.snellerbeter.nl

minder middelen!

www.zorgvoorbeter.nl

www.zorgformat.nl

In de regio lopen een aantal projecten die kunnen helpen deze efficiency-verbetering te bereiken. Enkele hiervan worden hierna beschreven:

7.3 Situationeel leren in de zorg met ISeeIKnow ® Het gaat hierbij om een nieuwe vorm van leren

7.1 Het IZIT programma (Innovatie Zorg en ICT Twente)

team) onderwerp is. ISeeIKnow is gebaseerd op elearning technologie. Door middel van foto’s of

Regionale zorginstellingen hebben, samen met

afbeeldingen kan iedere organisatie zelf cases

andere partijen zoals overheden, kennisinstellin-

bedenken, deze opslaan in een database en ver-

gen en ICT bedrijven het IZIT-programma opge-

volgens omzetten in op maat gemaakte, aan de

steld. Het IZIT-programma omvat een groot aantal

werkplek gerelateerde, lesstof. Doordat het foto’s

deelprojecten gericht op innovatie van de zorg

en afbeeldingen betreft die door de organisatie zelf

door toepassing van ICT. In het IZIT programma

kunnen worden ingevoerd, zijn de ingevoerde

zijn zorg-, werkgelegenheids- en ICT-innovatie

cases voor iedereen binnen dat deel van de orga-

doelstellingen opgenomen. Mens en zorg komen

nisatie herkenbaar. Hiermee wordt bespaard op

daarbij altijd op de eerste plaats. ICT is een hulp-

vergadertijd, eventueel lesdagen en fouten kunnen

middel om producten, diensten en processen in

voorkomen worden.

de zorg te verbeteren.

www.pfcnet.nl

www.izit.nl

7.2 ZorgFormat ® In de regio hebben inmiddels 17 zorgorganisaties ervaring opgedaan met de toepassing van ZorgFormat. ZorgFormat is een programma dat organisaties helpt bij het maken van keuzes over de aard en omvang van de personeelsinzet. Kenmerken van de

patiëntenpopulatie (zorg-

vraag) worden afgezet tegen de personele bezetting om zo op het juiste moment de juiste zorg te kunnen bieden. Enkele jaren geleden werd ZorgFormat vooral ingezet om een antwoord te vinden op arbeidsmarktproblematiek. Het meer vraaggestuurd en efficiënter organiseren van de zorg is een van de meer recente toepassingen. In versie ZF2.5 krijgen alle beroepsbeoefenaren een

20

waarbij de eigen werksituatie (de afdeling, het


8.0

Bijdrage Arbeidsmarktverkenning

De volgende personen en instellingen hebben een bijdrage geleverd aan de totstandkoming van Henig An-4 Onderzoekers: Dhr. H. Hokke

Coördinator Onderzoek/Informatie/Communicatie WGV

Dhr. J. Stubbe

Medewerker Onderzoek WGV

Dhr. P.M.R. Foole

Bureau PFC

Begeleidingscommissie Onderzoek en Informatie Dhr. P.J.P. Sueters

Lid Raad van Bestuur Mediant, voorzitter

Dhr. F. Joustra

Lid Raad van Bestuur de Twentse Zorgcentra

Dhr. H.G.A.Voss

Clustermanager MST, plv. voorzitter

Mw. A.H.J. Klopper-Kes

Diensthoofd Klinische Zorg Ziekenhuisgroep Twente

Dhr. J.G.A. Derks

Directeur GGD Regio Twente

Dhr. D. van Dieten

Staffunctionaris P&O Carint

Mw. G.H. Griffioen

Directeur Jarabee, Jeugdzorg

Dhr. H. Bijleveld

Directeur Bruggerbosch, centrum voor psychogeriatrie

Dhr. P.M.R. Foole

Extern adviseur, bureau PFC

Bronnen • Het ministerie van VWS • Geïnterviewde zorgorganisaties: - Carint - Aveleijn - Ziekenhuisgroep Twente - Mediant - Stichting Zorgaccent - RIBW Twente - Medisch Spectrum Twente - St. Adhesie - Thuiszorg Noord West Twente - Thuiszorg Enschede Haaksbergen (Livio) - Jarabee - Stg. Neijenborch - De Twentse Zorgcentra - Zorgpalet Verpleging en Verzorging • Capaciteitsorgaan voor medische en tandheelkundige vervolgopleidingen • CWI, Marcel Alberink • PGGM • Ratio 2 rapportage door E’til bv


21

8.1 Gehanteerde afkortingen

22

AWBZ

Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten

BBL

Beroeps Begeleidende Leerweg

BOL

Beroeps Opleidende Leerweg

CWI

Centrum voor Werk en Inkomen

Fte

Full time equivalent

GGD

Geneeskundige Gezondheidsdienst

GGZ

Geestelijke Gezondheids Zorg

GHZ

Gehandicaptenzorg

ICT

Informatie en Communicatie Technologie

IG

Instellingsgericht

JHV

Jeugdhulpverlening

MBO

Middelbaar Beroepsonderwijs

MST

Medisch Spectrum Twente

NWW

Niet Werkend Werkzoekend

RATIO

Regionale Arbeidsmarkt Informatie Overijssel

RIZO

Regionaal Informatiepunt Zorgopleidingen

SPH

Sociaal Pedagogische Hulpverlening

SPW

Sociaal Pedagogisch Werk

TZ

Thuiszorg

V&V

Verpleeg en verzorgingshuizen

VWS

Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport

WAO

Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering

WGV

Werkgeversvereniging Zorgsector Twente/Oost Achterhoek

WMO

Wet Maatschappelijke Ondersteuning

WVG

Wet voorzieningen Gehandicapten

ZGT

Ziekenhuisgroep Twente

ZH

Ziekenhuizen


9.0

Leden WGV/Zorgorganisaties ultimo januari 2005

ACTIEF IN DE BRANCHE ZH Medisch Spectrum Twente Ziekenhuisgroep Twente Streekziekenhuis Koningin Beatrix Revalidatiecentrum Het Roessingh

TZ

GGZ

GHZ

V&V

JHV Overig Zorg

• • • •

• • • • • • • • • •

Laboratorium Microbiologie Twente Achterhoek Laboratorium Pathologie ON Ambulance Oost Integraal kankercentrum (IKST) GGD Regio Twente ASCON C.I.Z. (RIO Centraal Twente) Centrale Huisartsen Post Almelo Coöperatieve Centrale HuisartsenPost Enschede Roset (per 1 september 2004) Thuiszorg Noord West Twente Kraamzorg Twente Livio (Thuiszorg Enschede-Haaksbergen) Livo (Stg. “Breeder Veld”) Sensire

• • • • •

Mediant GGZ Oost & Midden Twente Adhesie GGZ Midden Overijssel SKJPON (Stg. Jeugd en Kinderpsychiatrie Oost Nederland) RIBW Twente (Regionale Instelling Beschermde Woonvormen GGNet Tactus, Instelling voor Verslavingszorg Forensisch Psychiatrisch Centrum Oldenkotte

• • • • • • • •

Jarabee Jeugdzorg Twente

•

MEE Twente

• •

Viataal De Twentse Zorgcentra Stg. De Eik Stg. Dagcentra Twente Aveleijn InteraktContour De Lichtenvoorde Zozijn J.P. v.d. Bentstichting

• • • • • • • •

•


23

ACTIEF IN DE BRANCHE ZH

TZ

Fokus (per 1 november 2004) Stg. Neijenborch Bruggerbosch, centrum voor psychogeriatrie Sint Maarten (VVTO) Sint Maarten (Huize Noord-Deurningen) Carint Trivium Stg. Zorgaccent Reggeland Zorgvoorzieners

• • • • • • •

Meulenbelt Zorg (Zorgcentra Twente Noord) Zorgcombinatie Marga Klompe Woon- en zorgcentra De Koppel Woon- en zorgcentrum Friso Woon- en zorgcentrum J.W. Andriessenhuis Stg. Dr. Arienshuizen Enschede/Glanerbrug Verzorgingshuis De Posten Zorggroep Manna Herfstzon Woon- en zorgcentrum Woon- en zorgcentrum Antoniushove Stg Zorgfederatie Oldenzaal

•

Juliastichting, Maria Ad Fontes Woon- en zorgcentrum De Vriezenhof VVT (per 1 juli 2004) Dr. Jenny (per 1 mei 2004) Azora (per 1 september 2004) Stg. Humanitas Onder Dak Twente (per 1 maart 2005)

24


GHZ

V&V

JHV Overig Zorg

• • •

Nieuw Baalderborg Philadelphia Zorg Salland Twente

Zorgpalet Verpleging en Verzorging

GGZ

•

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •


25

Colofon

Tekst en redactie H. Hokke en P. Foole Oplage Bestellen via Postbus 1212 7550 BE Hengelo Telefoon: 074 2556650 www.zorgselect.nl Ontwerp en vormgeving Bridges Personeelscommunicatie, Delden Twentie dtp-studio, Hengelo Overname van artikelen alleen na toestemming van de Werkgeversvereniging Zorgsector Twente Oost Achterhoek

26



27

Oost-Achterhoek. mei 2005

Recommend Documents