ivn-afdeling oost-achterhoek

iVn-afdeling oost-achterhoek VERENIGING VOOR NATUUR- EN MILIEU-EDUCATIE

okToBER 2011

nR. 87

IVN-afdeling Oost-Achterhoek Voorzitter: Piet Schadee, Wolfersweg 10, 7161 WR Neede, tel: 0545-475341 , e-mail: [email protected] Vice-voorzitter: Jacqueline Borgers-Collou, Looweg 10, 7152 AL Eibergen, tel: 0545-479997, e-mail: [email protected] Secretaris: Gertrude Bomer, Havekortweide 9, 7152 KJ Eibergen, tel: 0545-472457, e-mail: [email protected] Penningmeester: Henriëtte ter Braak, Tongerlosestraat 17, 7131 WH Lichtenvoorde, tel: 0544-373277, e-mail: [email protected] Public Relations: vacature Lid: Jan Dirk Focker, Hoge Boekelerweg 112, 7531 EG Enschede, tel. 053-8507382, e-mail : [email protected] Lid: Marcel Karperien, Bronkhorstkamp 10, 7151 DJ Eibergen, tel:0545-478378, e-mail: [email protected] Werkgroep Cursussen: Erika Ordelman, Haaksbergseweg 103, 7161 BH Neede, tel. 0545-295327, e-mail; [email protected] Werkgroep Jeugd: Monique Molendijk, Haarstraat 19, 7156 LM Beltrum, tel. 0544-482714, e-mail : [email protected] Werkgroep Landschapsbeheer: Frans Baks, Paalhaarstraat 17, 7151 VC Eibergen, tel. 0545- 471988, e-mail: [email protected] Werkgroep Promotie: Ben ter Braak, Tongerlosestraat 17, 7131 WH Lichtenvoorde, tel. 0544-373277, e-mail: [email protected] Werkgroep Thema-avonden: Gijs Verkerk, Goudsbloemstraat 15, 7151 GB Eibergen, tel. 0545-471910, e-mail: [email protected] Werkgroep Vleermuizen: Anke Hollink, Huikert 17a, 7161GJ Neede, tel. 0545-291109, e-mail. [email protected] Werkgroep Wandelen: André Hendriks, Dorpsstraat 85, 7136 LJ Zieuwent, tel: 0544-352043, e-mail: [email protected] Werkgroep Website: Frans Bomer, Haverkortweide 9, 7152 KJ Eibergen, tel: 0545-472457, e-mail: [email protected] Contributie: Leden € 17,50, Huisgenoten € 11,00, Jeugdlid € 8,00, Donateur € 11,00 (mag meer). Bankrekening: Rabobank Eibergen, nr. 31.64.40.116 t.n.v. IVN Redactie Gentiaan bestaat uit: Vaste medewerkers: Els van Dijk, Iet Hensbroek, Marina Pruysers, Marco Boekelder, Auke Hoekstra, Kees de Rooij. Coördinator redactie: Peter Polter, Piersonstraat 10, 7103 HC Winterswijk, tel 0543-520923. E-mail redactie: [email protected]. Sluiting volgend nummer: Het volgende nummer van de Gentiaan verschijnt half januari 2012. De sluitdatum voor de kopij is: 15 december. werkgroep landschapsbeheer September is aangebroken en dat klinkt al een beetje herfstachtig, hoewel de zon nu volop schijnt. We zijn de afgelopen maanden juli en augustus weer volop bezig geweest met zomersnoei van de knotwilgen. Ruim 900 stuks, toch weer een heel karwei.

Verder is een gedeelte van het Laarzenpad in het Needse Achterveld onder handen genomen, zodat het wandelen weer zonder natte broekspijpen kan plaatsvinden. Ook is er weer contact geweest met de gemeente Berkelland over de te knotten wilgen voor komend seizoen. Kortom: weer genoeg werk aan de winkel.

Ook is het Geologisch Natuurpad op de Needse Berg gemaaid en de spoorbaan vrijgemaakt van begroeiing, zodat alles weer goed zichtbaar is.



2

Frans Baks n

VAN DE BESTUURSTAFEL

een Mooie hersft voor de boeg

Het is september, de herfst is weer begonnen. Gevoelsmatig is het al een hele poos herfst, we hebben in ieder geval al de nodige herfststormen gehad en zelfs de houtkachel is in augustus al aan geweest. Maar nu begint de herfst zich ook echt in de natuur af te tekenen. Bomen beginnen te verkleuren en blad te verliezen en de lokale eekhoorn zeult zich een breuk aan de hazelnoten.

seizoen de handen weer vol aan het vrijmaken van de paden van het geologisch natuurpad op de Needse berg, zodat hier weer gewandeld kan worden in de herfst en winter. De vleermuizen maken zich weer op voor de winterslaap en dus heeft de werkgroep vleermuizen in augustus tijdens de Europese nacht van de vleermuis z’n laatste excursie van dit jaar gehad. De werkgroep kan tevreden terugkijken op een goed seizoen.

De herfst is een prachtig seizoen, maar ik word toch ook wel een beetje weemoedig als ik denk aan het feit dat we minder buiten zullen zijn, niet meer buiten kunnen eten en vooral dat de dagen weer zo kort worden. De herfst is ook altijd het seizoen van plannen maken voor de volgende zomer. Mede tuinliefhebbers herkennen dat vast wel; je loopt te genieten van de herfstbloei, maar ondertussen bedenk je dat he volgend jaar nog beter moet. Die border moet anders, daar moeten bollen worden gepland, enzovoort.

De jeugdwerkgroep heeft naast het lopende Berkelproject ook nog op zich genomen om samen met de stichting Marke Mallem een natuurroute aan te leggen in het bosje naast de Kruidenhof. Hiervoor wordt ook een ‘natuurquiz’ gemaakt, zodat er excursies of activiteiten, voor bijvoorbeeld scholen, georganiseerd kunnen worden. Deze herfst wordt gewerkt aan de inrichting, zodat we hopelijk in het voorjaar 2012 klaar zijn voor een feestelijke opening.

Zo gaat het ook met het organiseren van natuuractiviteiten. We hebben nog een mooi herfstseizoen voor de boeg, maar kijken toch al terug op het jaar, om dingen het volgende jaar nog beter te doen. Voor de verschillende werkgroepen brengt de herfst ook weer z’n eigen thema’s met zich mee. De wandelingen kunnen weer aangevuld worden met thema’s als paddenstoelen en herfstkleuren. De werkgroep landschapsbeheer heeft het komende NACHT VAN DE NACHT

Op 29 oktober spelen we weer een rol bij ‘de nacht van de nacht’ en we zijn ook weer te vinden op de Needse winterfair. Al met al, ondanks de weemoed naar de zwoele zomeravonden, wordt het vast een prachtig seizoen. 

Jacqueline Borgers-Collou n

hOE DONKER ZIJN ONZE NACHTEN EIGENLIJK?

Zaterdag 29 oktober 2011 organiseert de IVN afdeling Oost-Achterhoek een activiteit in de ‘Nacht van de Nacht’, met als thema: ‘Hoe donker zijn onze nachten eigenlijk?’. Hiermee wil het IVN wederom aandacht vragen voor het steeds groter gebrek aan echte duisternis in onze 24-uurs economie. Vorige keren lag de nadruk op de voorlichting over de waarde van echt donkere gebieden voor flora en fauna. Dit jaar gaan we de duisternis echt beleven in het buitengebied van Lievelde en Lichtenvoorde. We gaan ervaren dat je ogen best snel kunnen wennen aan de duisternis en dat je de misschien meegenomen zaklantaarn dan helemaal niet nodig hebt. Het programma van de avond ziet er als volgt uit: • Vanaf 19.45 uur: ontvangst in het Wijndomein Besselinkschans, Heringsaweg 18 in Lievelde. • 20.00 uur: welkom met een korte uitleg van de bedoeling van de actie ‘Nacht van de Nacht’. 20.30 uur: wandeling door de donkere nacht aan de rand van Lievelde en Lichtenvoorde. Uiterlijk 22.00 uur: afsluiting. U komt toch ook? Kinderen zijn deze langste nacht

van het jaar ook van harte welkom! Let op: doe stevige en vochtbestendige schoenen aan en neem (afhankelijk van de voorspellingen) eventueel een regenjas mee. Informatie bij: Gertrude Bomer-van der Mheen, 0545-472457 en André Hendriks, 0544-352043. n

3

Oproep van het bestuur Nomineer kandidaten voor de

IVN-vrijwilliger van het jaar 2011 (Dit jaar ook jeugdvrijwilliger van het jaar) Wederom verkiezing vrijwilliger van het jaar Sinds een aantal jaar wijzen wij de vrijwilliger van het jaar aan. Er wordt binnen het IVN Oost Achterhoek enórm veel werk verzet. Meer dan genoeg reden om jaarlijks één of meerde leden in het zonnetje te zetten. Deze leden zijn de afgelopen jaren onderscheiden: Anita Huiskamp, Jos Kleine Punte, Els Henrikx, Hetty Voerman, José Hartman, André Hendriks, Bert Niessink, Marja Hoffmann en Annie Verderbosch. Naar de mening van het bestuur waren de reacties zodanig, dat ook voor 2010 een oproep wordt gedaan om kandidaten voor de titel “vrijwilliger van het jaar” te nomineren. Let hierbij op! Het gaat vooral om de wijze waarop de nominatie wordt gemotiveerd. In het juryrapport zal hieruit worden geciteerd, waarbij het bestuur uiteraard ook nog eigen overwegingen kan aandragen. En vorig jaar zeiden we het ook al: kandidaten die toen zijn voorgedragen kunnen nu zeker weer worden gekandideerd.

Criteria De volgende criteria vormen leidraad bij de aanwijzing van de vrijwilliger van het jaar: 1. Het betreft een persoon die tijdens het jaar één of meerdere activiteiten heeft opgezet. Deze activiteiten hebben bijvoorbeeld geleid tot: • Groei van het ledenaantal; • Bescherming van dier- of plantensoorten; • Het bereiken van het publiek, hetgeen leidt tot het vergroten van de naamsbekendheid van het IVN. 2. Iemand die binnen de afdeling met name binnen het afgelopen jaar opmerkelijk meer inspanningen heeft verricht dan gebruikelijk. 3. Iemand die zich gedurende meerdere jaren positief heeft ingezet voor de vereniging. 4. Iemand die middelen, materialen of ideeën aandraagt die dienen tot het verbeteren van educatie en communicatie met het publiek. 5. Een persoon die, binnen de kaders van het vrijwilligerswerk, extra geld of middelen heeft verdiend voor de vereniging. 6. Andere redenen, zoals die zijn opgenomen in het nominatievoorstel. Bestuursleden zijn uitgesloten voor verkiezing.

Indienen nominatie Natuurlijk kan niet aan alle criteria tegelijk worden voldaan. Wel wordt meegewogen of meerdere van de aangedragen punten een rol spelen. Kandidaten kunnen worden aangedragen door leden van werkgroepen, maar ook door andere leden van de afdeling IVN Oost Achterhoek en dienen uiterlijk 15 november te worden ingediend bij onze secretaris, Getrude Bomer Haverkortweide 9 7152 KJ Eibergen NB: Dit jaar is er ook de verkiezing van de jeugdvrijwilliger van het jaar! Voor meer informatie kun je terecht bij de jeugdwerkgroep.

4

NATUURMOMENT

de geheimzinnige paddenstoel

Het mooie van de herfst is dat er weer veel paddenstoelen zijn. En het mooie van het IVN is weer dat je op plekken komt waar je nog nooit bent geweest. Soms ga ik daarom ook met een IVN uit een andere regio mee op excursie. De paddenstoelenexcursies bij huize Verwolde in Laren of in bij Warmelo in Diepenheim zijn aan te raden. Tijdens zo’n excursie kom je de vreemdste paddenstoelen (namen) tegen. Ik had er in ieder geval nog nooit van gehoord voordat ik me er een beetje in ging verdiepen. In het najaar wordt er ook door onze eigen IVN meestal wel een wandeling georganiseerd waarbij dit thema centraal staat.

•Rupsen doder.

Middeleeuwen In Nederland was de paddenstoel vooral in de Middeleeuwen niet populair. Ze werden als geheimzinnig beschouwd omdat zij ’s nachts verschenen en ogenschijnlijk geen voedsel nodig hadden. Ze werden in verband gebracht met bovennatuurlijke dingen. Veel namen herinneren daar nog aan zoals duivelsboleet, heksenboleet, satansboleet en elfenbankjes.

Californische pad scheidt zowaar een zeer krachtige hallucinogene stof af. Padden werden gezien als huisdieren van heksen en tovenaars. Maar ook nu zijn de paddenstoelen nog geheimzinnig. Dit komt doordat ze er de ene dag zijn en de volgende dag al weer afgestorven kunnen zijn. Er zijn ook paddenstoelen die geen bovennatuurlijke maar wel grappige namen hebben, zoals biefstukzwam, porseleinzwam, rode kool zwam en gordijnzwam. Allemaal exemplaren die ik op de excursies heb gezien.

De cirkels waarin de paddenstoelen soms groeiden werden gezien als plaatsen waar heksen hun rituelen uitvoerden, vandaar de naam heksenkring. De naam paddenstoel (toadstool) is afgeleid van een zetel voor een pad. Padden werden gezien als weerzinwekkende, giftige en enge beesten. Ze werden immers niet voor niets in brouwsels van magiërs en in heksenzalf verwerkt. En de huid van een

Rupsendoder In mijn tuin kwam ik een heel klein oranje zwammetje tegen met de naam rupsendoder. Hij parasiteert op begraven insecten die best diep in de grond kunnen liggen. De soort is in Nederland niet zeldzaam. Het hele jaar zijn er paddenstoelen te vinden maar in de herfst is er een explosie. Ze komen op dezelfde plek terug waar ze het voorgaande jaar ook stonden. Dit komt omdat hun schimmeldraden onder de grond zitten.De paddenstoel is de vrucht, net als een appelboom appels heeft.Dus onthoudt waar de mooiste soorten staan en ga daar het volgend jaar opnieuw kijken. De excursieleiders weten sowieso de mooiste exemplaren te vinden en daarom is het leuk om met een excursie mee te gaan. Je ziet altijd meer dan dat in je eentje. Waarschijnlijk gaan u en ik niet alle paddenstoelen van naam leren kennen. Dit komt omdat er in Nederland meer dan 4000 soorten zijn. 

•Biefstukzwam

5

Marina Pruysers n

Aan leden, donateurs, jeugdleden en hun ouders van IVN afd. Oost Achterhoek Tevens voor medewerkers bij landschapsonderhoud. Oktober 2011 Beste mensen, Namens bestuur en werkgroepen van IVN afd. Oost Achterhoek wil ik u van harte uitnodigen voor onze

Nieuwjaarsbijeenkomst op

zondag 8 januari 2012 om 14.30 uur in het

Natuurhûs Koeweidendijk Neede

Ik hoop dat we net als het afgelopen jaar weer een goede opkomst hebben. In een ongedwongen sfeer kunnen we elkaar dan een voorspoedig Nieuwjaar toewensen. Het is gezellig elkaar eens per jaar te ontmoeten in dit prachtige onderkomen. Ook al is het buiten koud en guur, binnen heerst een heerlijke temperatuur. We zullen een klein officieel gedeelte inlassen voor enkele mededelingen. De jeugdgroep zal, op de haar eigen manier, weer voor een verloting zorgen. Natuurlijk alles onder genot van een hapje en een drankje. Graag tot ziens op 8 januari. Met vriendelijke groet, Piet Schadee.

6

Tuin zou natuurdoel moeten zijn Hierbij wil ik dit medium gebruiken om wat ergernis van me af te schrijven. In mijn dagelijkse werk als landschapsontwerper maak ik veel plannen voor het buitengebied. Vaak zijn dit plannen in het kader van functieverandering. Agrariërs moeten stoppen of verhuizen met hun bedrijf en voor de vrijkomende bebouwing wordt een nieuwe functie bedacht. Tot voor kort was het mogelijk om dan schuren en stallen te slopen om vervolgens een nieuwe woning hier voor in de plaats te bouwen. Tot zover niets aan de hand. Om ervoor te zorgen dat de kwaliteiten van het landschap worden bewaakt en versterkt moet er in geval van zo’n functieverandering een landschapsplan worden gemaakt. Heel goed, want hiermee kun je zorgen dat de natuur ter plekke wordt versterkt en stimuleer je mensen om waardevolle kleine landschapselementen aan te leggen of te versterken. Vaak in de vorm van hout- of struweelsingels, hakhoutbosjes, poelen enzovoort.

is. Vaak lees ik in adviezen opgesteld door externe partijen: “een tuin is niet wenselijk”, of letterlijk de aanbeveling “geen siertuin”. Een weide daarentegen wordt als landschappelijk erg verantwoord gezien. Maar dat een weide door nieuwkomers in het buitengebied vaak structureel wekelijks wordt gemaaid met de nieuw aangeschafte zitmaaier en dus een weinig waardevolle bijdrage aan de natuur levert, bedenkt niemand. Van alle tijden De tuin in het buitengebied is van alle tijden. Bij oude erven was er meestal sprake van een hof naast de functionele onderdelen moestuin en bongerd. De rijkere boeren gingen vaak verder, voor hen was de tuin vaak een statussymbool. Zelfs ‘trends’ als het toepassen van bijvoorbeeld de Engelse landschapsstijl zijn terug te vinden rond oude erven. Het agrarisch cultuur landschap heeft altijd bestaan uit een combinatie van elementen waarvan de tuin er één is. Historische tuinen rond landgoederen zoals ‘de Wierse’ in Vorden horen nu tot cultureel erfgoed, maar waren van oorsprong misschien wel niet passend in het landschap.

Ergernis De ergernis begint op het moment dat in het ontwerp de tuin aan de orde komt. Als er een tuinzone wordt ingetekend ontstaat er weerstand. Elke ingetekende haag geeft een planbeoordelaar ‘jeuk’. Er bestaat onder ‘experts’ het vreemde idee dat een tuin een negatieve toevoeging aan het landschap

Waardevolle biotoop Voorbij wordt gegaan aan wat tuinen kunnen betekenen als waardevolle biotoop voor dieren en insecten. Het agrarisch gebruik van gronden is de laatste 100 jaar zo veranderd dat er voor (vervolg onderaan pagina 8) 

•Deze foto van een koninginnepage, die de auteur van dit verhaal in haar tuin heeft gemaakt, illustreert haar betoog perfect.

7

THEMA-AVOND

NIEUWE NATUUR IN NEEDSE ACHTERVELD

De presentator van deze geslaagde thema avond was Ben ter Braak. Ben heeft ons, aan de hand van zijn uitgebreide zelfgemaakte collectie foto’s, meegenomen op een virtuele wandeling door de nieuwe natuur van het Needse Achterveld. Dit unieke stuk natuur wordt onderhouden door Staatsbosbeheer (SBB). Tot het begin van de vorige eeuw was het gebied in gezamenlijk gebruik bij boeren. Daarna zijn de gronden verdeeld. Eeuwen lang werd de heide begraasd en werden er plaggen gestoken voor het maken van mest in de potstal. De introductie van kunstmest zorgde ervoor dat de landbouwgronden rechtstreeks bemest werden en dus werd de heide voor de boeren overbodig.

• Ben ter Braak nam de aanwezigen mee op een virtuele wandeling door de nieuwe natuur van het Needse Achterveld.

landers en Galloway runderen het Needse Achterveld te laten begrazen. Dit werd geen succes omdat deze runderen met hun grote horens onder andere de jeneverbesstruiken uiteentrokken. De jeneverbes heeft het toch al moeilijk, omdat er door de gesloten grondlaag bij de struiken geen of nauwelijks nieuwe aanplant ontstaat. Gelukkig is onder normale omstandigheden de jeneverbesstruik een lang leven beschoren, zodat wij nog lang van zijn aanwezigheid kunnen genieten. De bessen worden bijvoorbeeld nog steeds gebruikt voor het stoken van oude jenever en bij het maken van zuurkool.

Natte heide Sinds de tweede helft van de vorige eeuw is er veel veranderd in het beheer van het gebied. SBB kocht circa 40 hectare natte heide aan. Aanvankelijk werden houtwallen gekapt en werd er nog geplagd. In een door SBB geschreven beheersplan werd opgenomen dat dood hout ook een functie in de natuur heeft en werd gestopt met het verwijderen daarvan. Op verschillende plaatsen nestelen nu diverse soorten spechten in nog staande boomstamresten. In eerste instantie is geprobeerd om Schotse Hoog-

varieerde omgeving waar de siertuin een heel grote rol in speelt. Het gebruik van hagen, veel bloeiende vaste planten, water, besdragende struiken en, ook heel belangrijk, een grote dosis nonchalance, maken dat dit een belangrijke schakel wordt in het groene netwerk.

(vervolg van pagina 7) de fauna vaak niet veel overblijft. Alle grond wordt benut, overhoekjes zijn verdwenen, onkruid wordt bestreden, landschapselementen zijn opgeruimd. Tuinen (mits diervriendelijk ingericht) zijn vaak in dit soort gebieden een veilige haven, waar beschutting en voedsel gevonden kan worden.

Natuurdoel We zouden de tuin moeten zien als natuurdoel. Zoals ‘stapsteen amfibie’ gehanteerd wordt als inrichtingsdoel voor natte natuur. Zo zou ‘stapsteen tuin’ een landelijke erkenning moeten krijgen niet alleen in het stedelijk gebied maar ook in het buiten gebied. Als je als overheid dus wilt sturen op dit onderdeel, ga dan niet de tuin verbieden maar stuur door voorlichting. Geef mee hoe je zorg kunt dragen voor een diervriendelijk omgeving en begin hiermee in je eigen tuin.

Leven Ik heb zelf zo’n tuin in agrarisch gebied. Van de 4000 m2 is ongeveer 2000 m2 siertuin. Op die 2000 meter krioelt het van het leven. Er woont een permanente kolonie van zo’n 100 mussen (exacte telling wil maar niet lukken), verder wemelt het van de mezen, vinkjes, groenlingen, enzovoort. Er zitten (tot mijn verbazing) boomkikkers, groene en bruine kikkers. Bijen zijn er in vele soorten in overvloed. Er wonen egels, eekhoorns, uilen, muizen, vleermuizen enzovoort, enzovoort. Dit is te danken aan een ge-



8

Jacqueline Borgers-Collou n

de zonnedauw. Aan de randen van de natte delen staan veel gagelstruiken. Als in het vroege voorjaar de gagel bloeit, kom je ogen te kort om al dat moois in je op te nemen. Gagel is een welriekende medicinale plant en voor veel doeleinden geschikt. Het werkt tegen kiespijn en muggen en werd gebruikt bij het leerlooien en diende als grondstof voor verf. Bij het brouwen van bepaalde soorten bier (grutbier en gageleer) werd gagel gebruikt als vervanger van hop. De Denen gebruiken gagel voor het maken van porsesnaps. Mogelijk komt daar de naam “posse” vandaan, zoals gagel ook wel wordt genoemd in de Achterhoek. Paddenstoelen Waar veel vocht is komen ook veel paddenstoelen voor en daar heeft Ben ons heel veel moois van laten zien. Zo is er bijvoorbeeld de berkendoder, die geheel ten onrechte die naam draagt. Deze paddenstoel komt alleen voor op verzwakt hout en werkt dan effectief mee aan de verdere afbraak daarvan. Om de circa 110 ha natte- en schraalgronden van het Needse Achterveld te behouden, is het wel zaak dat het gebied kan worden afgeschermd van de omringende intensief gebruikte en bemeste landbouwgronden.

• De klokjesgentiaan voelt zich thuis in nattere gebieden, (foto: Ben ter Braak) zoals in het Needse Achterveld.

Paarden en koeien Tegenwoordig wordt het gebied begraasd door paarden en door de koeien van een boer uit de omgeving. Als gevolg van het beheersplan zijn grote percelen afgegraven en zijn er poelen gegraven met als gevolg dat de boomkikker zich in het Needse Achterveld heeft gevestigd. Waar eens de Bornegoorsebeek stroomde, ligt nu een brede met gras begroeide laan zodat het omringend land kan onderlopen. Ook zijn er meerdere nieuwe paden aangelegd. Het maken van doorkijken op diverse plaatsen geeft een prachtig ruimtelijk effect. Een deel van deze doorkijken werd gemaakt door noeste arbeid van de werkgroep Landschapsbeheer van het IVN Oost–Achterhoek. De leden van deze werkgroep en andere IVN’ers in combinatie met SBB zijn ook altijd aanwezig in het Needse Achterveld tijdens de jaarlijkse Natuurwerkdag in de eerste week van november. Er wordt dan aan doorkijken gewerkt en de heide wordt ontdaan van jonge berken, dennen en braamstruiken enz. Ook de IVN– jeugd laat zich altijd zien op deze dag. Nieuwe natuur Door het afgraven ontstaan schraalgronden waarop nieuwe natuur ontstaat. Als er iets te diep is afgegraven, verdwijnen ongewild soms enkele plantensoorten. Dopheide is een goede overlever in natte gebieden ook de klokjesgentiaan voelt zich er thuis dit geldt ook voor

Wij hebben genoten van de vele prachtige foto’s van alles wat er leeft, groeit en bloeit in dat unieke stuk natuur dat “bijna in onze achtertuin ligt”. De presentator krijgt dan ook een terecht applaus aan het eind van de avond. 

Gijs Verkerk n

• Op verschillende plaatsen nestelen nu diverse soorten spechten in nog staande (foto: Ben ter Braak) boomstamresten, zoals deze grote bonte specht. 

9

JEUGDPAGINA

ontdekpad, jaarlijks uitje, waterdiertjes en interview

JAARLIJKSE UITJE OP 3 SEPTEMBER

heeft gestaan worden we afgezet bij het Muldershuis.

Deze zeer zonnige dag begint met een bezoek aan botenhuis ‘t Vonder. Daarna varen we met de schippers van de Snippe richting de Kruidenhof.

We willen ‘s middags graag vlotten bouwen en gaan daarom eerst op zoek naar takken. De takken worden met touw aan elkaar geknoopt door middel van de kruissjorring. Dat moet je eerst wel even oefenen. Vervolgens worden de drie vlotten uitgebreid getest en zeewaardig bevonden.

Onderweg wordt onze kennis van watervogels en stuurmanskunst getest. Er wordt geschut in de sluis. Nadat iedereen aan het roer

• Schutten in de sluis

Als je zo druk bezig bent geweest, gaat er bij iedereen wel een stevige pannenkoek in. De dag wordt afgesloten met een beoordeling van de kwaliteit van de vlotten, waarbij alle drie ruimschoots voldoende (advertentie)

10

• Onderweg wordt de stuurmanskunst getest.

bevonden worden. De eerste is stevig, de tweede heeft een goed drijfvermogen en de derde ziet er erg mooi uit.

7. Wat vond je ervan? Wel leuk, zou het nog wel een keer willen doen.

1. Wat is je naam? Daan Vriend. 2. Hoe oud ben je? 10.

8. Wat vond je het leukste dat je gedaan hebt bij de IVN? Waterdiertjes.

3. Wat zijn je hobby’s? Snorkelen, zwembad veilig, badminton.

9. Wat zou je nog een keer willen doen met de IVN en waarom? Alles wel.

4. Hoe lang zit je al bij IVN? Ongeveer 2 jaar. 5. Hoe ben je erbij gekomen? Via de site, leek me wel leuk. 6. Wat heb je gedaan vandaag? Vissen, niets gevangen.

Daarna waterdiertjes zoeken: ruggenzemmer gevangen, geen visjes.

10. Mogen we een foto van je maken voor in de Gentiaan? Ja. Hartelijk bedankt!

AANLEG ONTDEKPAD Op zaterdag 17 september is de jeugd-IVN begonnen met de aanleg van een spannend natuurpad in het bosje tegenover de Kruidenhof. Aan de buitenzijde is er nog niets te zien. Maar neem er maar eens een kijkje… De kinderen zijn samen met vaders, moeders en opa’s druk geweest met het slepen van takken en boomstammetjes. Ze zijn op lengte gezaagd en gebruikt om takkenrillen, muurtjes van gestapeld hout, zitplekken en leuke bouwwerken van te maken. Er is de hele ochtend flink gewerkt, waarbij er ontzettend veel ideeën naar boven kwamen wat je allemaal zou kunnen doen met al het hout.

WATERDIERTJES ZOEKEN IN DE BERKEL

Ons werk is vastgelegd op video door iemand van Berkelland TV en een verslaggever van de Tubantia heeft er een leuk stukje aan gewijd.

Op 18 juni hebben we waterdiertjes gezocht in de Berkel bij Haarlo. Met schepnetjes, emmers en bakken hebben we waterdieren gevangen, bekeken en weer teruggezet. De vangst bestond onder andere uit kikkervisjes, vlokreeftjes, libelle- en muggelarven. Ivar heeft met z’n netje een babysnoekje gevangen. Jaap en Jan Willem hadden hun hengels meegebracht. De vangst bestond uit een grote snoek, die helaas na korte tijd weer ontsnapte. Mirthe deed proefjes met het water uit de Berkel.

Het werk is nog niet af. Er is nog veel hout over. Op

15 oktober gaan we verder om de opgedane ideeën verder ten uitvoer te brengen. Dus wordt vervolgd…..

• Bouwwerken maken van hout.

Oh ja, en na het harde werken zaterdagochtend kregen we een lunch aangeboden door de Stichting Marke Mallem. Op de door ons zelf ingerichte open plek in het bosje, werd er gesmikkeld van een lekker broodje kroket. 11

KORTE CURSUS

vLEERMUIZEN & ANDERE ZOOGDIEREN

Er bestaan nog veel mysteries en vragen rond de beschermde vleermuis. Vleermuisdeskundige Henriëtte van der Loo laat u tijdens de cursus uitgebreid kennis maken met dit bijzondere zoogdier en zal daarnaast dieper ingaan op andere zoogdieren die in onze directe omgeving leven. Hoe leven ze, hoe herkennen we hun sporen en hoe kunnen we ze eventueel helpen en beschermen. Doelgroep: Iedereen die geïnteresseerd is in deze dieren. Docente: Henriëtte van der Loo, onder andere vleermuizendeskundige. sinds 1992 actief lid van de Vleermuizen werkgroep Gelderland en Vlen. Samenstelling cursus: Drie theorieavonden en twee excursies. Locatie: Natuurhûs Koeweide, Koeweidendijk 27a, Neede. Data en tijd: • Theorie, donderdag 13, 20 en 27 oktober, 19.3021.30 uur. • Excursies, zaterdag 15 oktober (19.00 uur) en

• Grootoorvleermuis 

zondag 30 oktober, 10.00-12.00 uur. Kosten: € 30 p.p. inclusief lesmateriaal. Deelname: Minimaal 15 / maximaal 25 Nadere informatie: Erika Ordelman, 0545-295327 (alleen ’s avonds) Aanmelden: uitsluitend schriftelijk: [email protected] n

(advertentie)

12

KIJK EENS NAAR

ABSINT ALSEM (Artemisia absinthium)

Je zou er toch zo trek in krijgen: zo’n mooi glaasje groene likeur… Nou wacht maar even voor u het gaat drinken. Dit is een glaasje absint, gemaakt van onder andere absint alsem en venkel. Het kan wel 70 procent alcohol bevatten. Van absint alsem krijg je een helder brein, soms wordt je zelfs helderziend. Men zegt, dat Van Gogh, Guy de Maupassant, Ernest Hemingway en nog andere belangrijke kunstenaars/schrijvers sommige van hun werken hebben gemaakt onder invloed van dit drankje. In Nederland was de verkoop van absint verboden bij de absintwet van 1909. In 2005 werd deze ingetrokken. Dit verbod had vooral te maken met het misbruik van de drank. Composiet Laten wij het maar bij de plant houden. De absint alsem is een composiet. Hij lijkt erg op de bijvoet (artemisia vulgaris), ook een composiet, maar de

• Een glaasje absint.

(absinthium betekent: zonder zoet) . In Nederland is hij zeldzaam en staat hij op de rode lijst.

•Absint alsem

absint alsem wordt tussen de 40 en de 100 cm hoog (bijvoet: 60 – 120 cm) en heeft een zilvergroene, gegroefde, donzig behaarde stengel (bijvoet roodachtig gekleurd). Bladeren De bladeren zijn grijsgroen aan de bovenzijde, en wit aan de onderzijde, ze zijn zijdeachtig behaard, gesteeld en diep ingesneden (bijvoet: soms lancetvormig). De bloemen zijn lichtgeel (bijvoet:bruinachtig geel en later roodachtig) en verschijnen van juli tot september, ze zijn buisvormig, gegroepeerd in trossen (bijvoet: een pluim). Absint alsem heeft kalkhoudende grond nodig en zon (bijvoet neemt genoegen met zandgrond). De geur van het kruid is sterk aromatisch, de smaak is bitter. Het is een van de bitterste kruiden die we kennen

Behalve een drankje kun je van deze plant ook thee maken die je ter genezing kunt drinken. Voor thee gebruik je de bloeiende toppen. Je kunt die toppen rustig plukken, de plant groeit daar des te beter van. Het helpt bij darm- en spijsverteringsstoornissen. Wanneer bittere kruiden als Absintalsem in aanraking komen met de bitterreceptoren in de mond, brengen ze in de maagwand de afscheiding op gang van het hormoon gastrine, dat de eetlust opwekt en de productie van spijsverteringssappen en gal verhoogt. Geboorte kind De bedoeïenen gebruiken de absint alsem nog altijd als wierook bij de geboorte van een kind. Dit om het kind een goed leven toe te wensen. Ritueel verbranden zou helpen geesten op te roepen. Laten wij maar nuchter blijven: wat absint alsem in de hondenmand houdt de vlooien weg. En strooit u het op de vloer dan weert het insecten. En wat u zeker kunt doen: de absint alsem in de border plaatsen vanwege het grijze blad, maar ook omdat je zo de zwarte aardvlo verjaagt. Bovendien beschermt de plant je kool tegen vraat van het koolwitje en ook slakken hebben een hekel aan aftreksel van de plant. Iet Hensbroek n

13

WEER EN NATUUR

onweer nader verklaard

Terwijl ik het verhaal over onweer aan het schrijven ben, is er net een onweersbui gepasseerd midden op de dag. Het gaf alleen regen, totaal 4 millimeter. Als er een paar zomerse dagen zijn geweest, met temperaturen tussen de 25 en 30 graden, wordt het meestal afgestraft met onweer. Onweer moeten we er bang voor zijn? Het is niet erg, maar je moet altijd voorzichtig zijn, ook binnen in huis. Onweer ontstaat bij grote temperatuurverschillen tussen koude en warme luchtsoorten in bewolking. Meestal is dit verschil minstens 40 graden. Nu kan het in de bovenlucht ook heel koud zijn, en • Dreigende wolkenhemel moet de temperatuur in de wolk ruim -20 graden zijn. Zodra de warme lucht opstijgt andere weersverschijnselen, zoals hevige rukwinen de koude ontmoet, ontstaan boven in de wolken den en hagelstenen, en tornado’s (nu komen die de meeste ontladingen. Een enkele ontlaadt naar laatste hier gelukkig niet voor). de aarde toe. En hier is het dus mee oppassen, het Ook de tijd die verloopt tussen het zien van de is niet te voorspellen waar de bliksem op de aarde bliksem en het horen van de donder is tamelijk neerslaat. Meestal in een hoog object, zoals een nauwkeurig te meten. Namelijk: 3 seconden komen kerk of een boom. Maar ook laag, zoals in open overeen met 1 kilometer. En dat is gevaarlijk dichtbij. veld, bij koeien. Bij meer dan 30 km afstand is de donder meestal Over onweer hoor je veel verhalen. Zoals het onniet meer te horen. weer keert weer terug. KAN NIET! Een onweersbui Hoe vaak komt bliksem voor? Landelijk loopt het trekt normaal in één lijn over. Er kunnen wel weer aantal onweersdagen uiteen van 21 in noord- oosnieuwe buien ontstaan, en daarbij opnieuw onweer. ten tot 34 dagen in Brabant. (bron KNMI). Nog zo’n verhaal: hij blijft hangen voor een rivier Hier bij ons ligt dat op 24 tot 26 dagen per jaar. Verof plas, of berg. Ook dat gebeurt niet, hij trekt zich reweg het grootste onweersdagen komt voor in het niets aan van een rivier of plas, ook de Needse berg zomer half jaar (mei tot oktober). niet, ook daar trekt hij niet omheen. Regelmatig worden er nog mensen getroffen door onweer . Er overlijden nog drie tot vier per jaar. Dus Donder en bliksem het blijft gevaarlijk. Hoewel onweersbuien natuurlijk gekoppeld zijn aan donder en bliksem, gaan ze ook vaak samen met Hier volgen nog enkele tips: (bron van de Heide) Kampeertip: De tent is geen schuilplaats. Kampeer niet onder een vrijstaande boom, en ook niet in open veld. Caravantip: Is de caravan veilig? Metaalbeplating en metalen frame beschermen wel, maar niet optimaal. Vistip: De hengel niet in de lucht houden, leg de hengel plat , of op water of op het land. Dan trekt u geen bliksem aan. Zwemmers: Zwemmers naar de kant. Ga onmiddellijk uit het water , en zoek onderdak.

• Angstaanjagend mooi.

14

Sporttip: Verlaat het sportveld onmiddellijk Geen enkel sportveld is volledig tegen blikseminslag beveiligd. Open veld: Kun je niet vluchten, hurk dan met de voeten bij elkaar en de armen over de benen. Ga nooit liggen Zeiltip: Varen? Verlaat het water. Lukt dat niet, vertrouw dan op de bliksemafleider van uw boot. Autotip: Blijf in de auto. Houdt de deuren en ramen dicht, dan bent u altijd veilig. Huistip: Niet voor het open raam. Het uitzicht is het risico niet waard. Blijf van de waterkraan af. Water –gas en verwarmingsleidingen zijn tijdens onweer levensgevaarlijk. Dus ook niet douchen tijdens onweer. Beveilig uw huis buiten de stad tegen blikseminslag. Waar ook in Nederland 30 keer per jaar is er onweer. Buitenaf is negen keer meer kans op inslag dan in de stad. Antenne er uit voor de bui. Raak de antenne nooit aan tijdens onweer. Haal de antenne uit de tv, maar ook uit radio bij naderend onweer. Ook bij kabel tv

• Ontladingen.

Bij onweer haal ik zelf ook de kabel los, en de stekkers. Ook van de radio en telefoon. Van de week nog gesproken met iemand die alles kapot had thuis, woont naast de Needse berg! Een fikse schade had die persoon. Zelf ben ik niet bang voor onweer, maar blijf wel opletten. Wordt ook altijd wakker van onweer, maar dat komt ook door deze hobby van mij. Kan mij dan ook niet voorstellen dat sommige ‘s nacht na heftig onweer niets gemerkt hebben. Ik benijd deze gelukkige mensen wel. 

(advertentie)

15

Auke Hoekstra n

KIJK EENS NAAR

KRAANVOGEL (GRUS GRUS)

De ( Euraziatische ) kraanvogel is een vogel die in nat grasland en hoogveenmoerassen te vinden is. Het is een grote vogel, een slag groter dan de ooievaar en de spanwijdte van de vleugels varieert van 180 tot 220 centimeter. Het verenkleed is grijs van kleur. Kenmerkend is de rode vlek boven het oog.Kraanvogels zijn alleseters. Wanneer ze in hun broedgebied of in hun winterverblijf zijn, eten ze voornamelijk •Kraanvogels in v-vorm dierlijk voedsel zoals grote insecten, wormen en amfibieën. Wanneer ze op doortrek landen op onze velden, eten die als kern moet gaan dienen voor de introductie ze eikels, achtergebleven maïskorrels, granen en van de kraanvogel nabij de Oostvaardersplassen. aardappelen die zijn blijven liggen. Eén van de strategieën is om wilde kraanvogels te trekken door de aanwezigheid van gekortwiekte De kraanvogel kwam in het verleden in grotere aan- exemplaren. tallen in Nederland voor, maar door de toenemende Een kraanvogel maakt een nest in een graspol te bebouwing en ontginning van gebieden blijven er midden van een moeilijk bereikbaar moeras. weinig plaatsen over waar deze vogel zich prettig Meestal is er slechts één jong. Het jong verlaat voelt. De vele geografische namen, waarin kraanreeds snel het nest, lang voor het kan vliegen, dit vogels voorkomen, wijzen erop dat zij een groot om roofdieren zo weinig mogelijk kans te geven. verspreidingsgebied hebben gekend. Kraanvogels trekken in maart en april en van eind Vanaf 2001 is deze vogel echter weer als broedvooktober tot in december over het oosten van het gel terug in Nederland. Er zijn drie paren tijdens land. Ze overwinteren vooral in Spanje, zoals ook de broedtijd in het Fochteloërveen gebleven, een veel van onze medemensen… gebied in het uiterste noorden van de provincie Drenthe. Dit gebied is in eigendom van NatuurmoDe leden van onze IVN-afdeling verkeren in de numenten. gelukkige omstandigheid om in het oostelijk deel van het land te wonen. Degene die wel eens kraanHet eerste jong dat is geboren heeft de naam Tsuru vogels in de lucht heeft waargenomen, vergeet dit gekregen, een naam die aan het Japanse woord niet snel. Dit is een bijzondere ervaring. Het kenvoor kraanvogel is ontleend. Tot en met 2010 zijn merkende geluid en de manier hoe ze, meestal in er jaarlijks broedgevallen geweest. Dit jaar zijn een v-vorm, vliegen met hun lange uitgestrekte hals en aantal legsels verloren gegaan door de droogte en brede vleugels: prachtig! Dus, vanaf deze maand op is de laatste broedpoging gestaakt. Laten we hopen een mooie, onbewolkte dag af en toe eens omhoog dat de vogels volgend jaar terugkeren en de omkijken en de oren spitsen in de hoop deze prachtige standigheden voor hen wat gunstiger zijn! vogels waar te nemen. In het Natuurpark Lelystad is een groep kraanvogels



•Spanwijdte 180 tot 220 cm.

•Kraanvogel.

16

Els van Dijk n

IVN Oost-Achterhoek draagt fors bij aan Zomerweek De landelijke IVN Zomerweek is dit jaar in Winterswijk gehouden. Van 5 tot en met 12 augustus verbleven de deelnemers bij groepsaccommodatie Te Paske in Huppel. Onze afdeling heeft een forse bijdrage geleverd aan het programma van deze Zomerweek: • Op zondag was er een dagexcursie op het Zwillbrocker Venn, begeleid door Jan Dirk Focker en Thea Croese, en een excursie door de Leemputten begeleid door Piet Schadee. • Maandagavond heeft Anke Hollink met een paar collega’s van de vleermuizenwerkgroep een presentatie gehouden. Na de presen- • De Borkense Baan stond ook op het programma. tatie is een vleermuizenwandeling verzorgd. (Zie het verslag op deze pagina.) de mensen door het Vragender Veen geloodst. • Dinsdagavond werd voor een deel van de groep een wandeling langs de Borkense Baan gehouden, Ieder jaar doet de IVN Zomer week een mooie plek tot net over de grens. Els van Dijk heeft dit gecoörin Nederland aan, dit jaar was dus Winterswijk aan dineerd. de beurt. De deelnemers aan de Zomerweek waren • Donderdagmiddag heeft Simon Goede, samen met enthousiast over al het moois dat de Achterhoek te een aantal gidsen van de Marke Vragender Veen, bieden heeft. Vleermuizenwerkgroep verzorgt spannende avond Maandag 8 augustus was het de beurt aan de vleermuiswerkgroep om een bijdrage te leveren aan de IVN Zomerweek. Om 20.15 uur arriveerden we na enig zoeken in Huppel bij te Paske, waar het een gezellige drukte was in de grote ruimte van de kampeerboerderij. Dus over de belangstelling geen klagen! De meeste kinderen mochten ook opblijven om mee te gaan met de wandeling.

regen op het platte dak tikken! Maar de weergoden hadden het goed met ons voor, want toen alle deelnemers buiten klaar stonden voor vertrek, was het zo goed als droog. Bertus Sessink, de vleermuisman uit Winterswijk had een prachtige route door het naastgelegen natuurgebied uitgezet en ook voor ons de ontheffingen bij Natuurmonumenten geregeld. Gelukkig nam Bertus het initiatief tijdens de excursie als eerste te vertrekken, want het blijft lastig om in onbekend gebied te gidsen, vooral op een pikdonkere avond als deze. We hebben op verschillende plekken de deelnemers vleermuisactiviteiten kunnen laten horen. De batdetector gaf regelmatig de aanwezigheid van rondvliegende vleermuizen aan, al waren ze al vrij snel met het blote oog niet meer waar te nemen. Tegen 23 uur waren we terug bij Te Paske, waar de meeste kinderen na een wel heel spannende avond bijna ‘omvielen van de slaap’ en snel het bed opzochten. En wij, de gidsen, moesten nog terug naar Neede, terwijl het weer regende!

De weersvooruitzichten waren niet geweldig voor de vleermuizenexcursie. Onze weerman Auke Hoekstra, die tevens gids is, bevestigde dit nog eens en had zelfs de buienactiviteit op papier staan. Dus eerst maar met de presentatie begonnen waarin de aanwezigen informatie kregen over de leefwijze van de vleermuizen. De aanwezigheid van kinderen geeft altijd iets extra’s aan deze presentatie, omdat ze enorm spontaan reageren en soms heel ver gaan in hun fantasie. (De jongste deelnemer had zelfs in zijn verhaal een koek/ snoephuisje gebouwd voor de vleermuizen en voegde dit toe aan het voedsel van de vleermuizen.) Toen de presentatie afgelopen was hoorde je de

Anke Hollink n

17

(advertentie)

VOOR KWALITEIT TEGEN BETAALBARE PRIJZEN Dagelijks verse aanvoer van aardappelen groente en fruit Wij staan op de volgende markten:

DINSDAG: EIBERGEN WOENSDAG: BORNE DONDERDAG: BELTRUM VRIJDAG: RUURLO

(advertentie)

(Voormalig) Lensdragers gezocht In het kader van een onderzoek naar nieuwe contactlensmaterialen is

Hofland Optiek

op zoek naar mensen die problemen hebben gehad met hun contactlenzen. Deze problemen moeten zich vooral bevinden op het gebied van: - droge ogen(al dan niet aan het einde van de dag), - irritatie in geairconditioneerde ruimten, - werkzaamheden met beeldschermen, - rokerige ruimten. Graag willen wij mensen uitnodigen om een afspraak te maken. Aan het onderzoek zijn geen kosten verbonden. Contactlenzen en aanpassingen worden gratis ter beschikking gesteld tijdens dit onderzoek. 18

AGENDA Zaterdag 15 oktober: Herfstwandeling De Leemputten bij Zwolle (KNNV). Vertrek: 14.00 uur per auto, Balinkesstraat 4 te Winterswijk. Of 14.30 uur vanaf de parkeerplaats bij café Haak en Hoek, Eibergseweg, Zwolle. Inlichtingen: Ed Grotenhuis (0543-520714)

Storm, Haitsma Mulierweg 11, Winterswijk. Leiding (en info): Fred Bos (0543-515341). Woensdag 30 november: Thema-avond Nieuwe natuur en het Haaksbergerveen. Aanvang 20.00 uur, einde 22.00 uur. Locatie: Kantine voetbalvereniging Longa 30, Raadhuisstraat 18, Lichtenvoorde.

Zondag 23 oktober: Wandeling IVN Diepenheim. Thema: Paddenstoelen in het Westenflier. Startplaats: Café Restaurant De Viersprong, Lochemseweg 1, Markelo. Aanvang 13.30 uur.

Zondag 11 december: Stadswandeling IVN NMA, in Borculo. Startplaats: parkeerplaats Hambroekplas aan de rondweg ( N315 ). Aanvang: 14.00 uur.

Maandag 24 oktober: Thema-avond paddenstoelen. Aanvang 20.00 uur, einde 22.00 uur. Locatie: de Huusker, Frerikshof 9, 7103 CD Winterswijk. Zaterdag 29 oktober: Nacht van de Nacht. Vanaf 19.45 uur: ontvangst Wijndomein Besselinkschans, Heringsaweg 18 in Lievelde. Zie verder artikel elders in dit blad. Zaterdag 29 oktober: Kraanvogelexcursie KNNV i.s.m. de VWG Zuidoost Achterhoek. Plaats Diepholzer Moor (D). Vertrek 6.00 uur vanaf voormalig postkantoor, Balinkesstraat 4, Winterswijk. Terug: ca 17.00 uur. Info en opgave: vóór 26 oktober bij Ed Grotenhuis (0543-520714) Zaterdag 5 november: Natuurwerkdag, van 10.00 tot 16.00 uur. Locatie: Needse Achterveld, Hoge Haarweg, Neede. Zondag 13 november: Wandeling IVN NMA, omgeving Kasteel Ruurlo. Startplaats parkeerplaats bij het kasteel. Aanvang 14.00 uur. Zondag 13 november: Herfstwandeling (KNNV), Tenkinkbos in Ratum. Vertrek 13.30 uur, Balinkesstraat 4 te Winterswijk. Terug ca 16.30 uur. Leiding (en info): Jopie Schreurs (0543-515976). Meenemen: paddenstoelengids. Woensdag 16 november: Dialezing over venen en vennen in de Achterhoek (KNNV). Locatie: Natuuractiviteitencentrum De Huusker, Frerikshof 9, Winterswijk. Aanvang 20.00 uur. Zondag 20 november: Wandeling IVN OostAchterhoek in Beltrum. Nieuwe natuur langs de Leerinkbeek. Startplaats: Meenweg 7156 NX, zie IVN borden op de Deventer Kunstweg. Aanvang 14.00 uur. Zaterdag 26 november: Mossenexcursie (KNNV), Beestmansbos en omgeving. Vertrek 14.00 uur met de auto vanaf het parkeerterrein van Theater De

Donderdag 15 december: Lezing KNNV over het Wendland in Duitsland. Locatie: Natuuractiviteitencentrum De Huusker, Frerikshof 9, Winterswijk. Aanvang: 20.00 uur. Spreker: Fred Bos. Zondag 18 december: Wandeling IVN Oost-Achterhoek in Winterswijk. Thema: Smokkelaarspad. Startplaats: Borkensebaan bij de overgang Blankenweg 7107AL en Kuipersweg 7107 BC. Aanvang 14.00 uur. Zondag 18 december: Vogelexcursie (KNNV), ’t Hilgelo. Vertrek14.00 uur vanaf de parkeerplaats bij de Sevinkmolen, Meddoseweg 40, Winterswijk. Leiding (en info): Jan Stronks (0543-530483). Zaterdag 7 januari: Nieuwjaarswandeling KNNV, in en bij de stad Bocholt (D). Vertrek 10.00 uur, Balinkesstraat 4, Winterswijk. Terug 17.00 uur. Leiding (en info): Frans ter Bogt (0543-473774) Zondag 8 januari: Nieuwjaarsbijeenkomst IVN Oost-Achterhoek in Natuurhûs, Koeweidendijk, Neede. Aanvang 14.30. Zie ook de aankondiging elders in dit blad. Zondag 15 januari: Doorstapwandeling IVN OostAchterhoek in Neede Startplaats nog niet bekend, zie Jaarinformatiefolder 2012 of op onze website www.ivn.nl/oost-achterhoek. Donderdag 19 januari: Bosuilenexcursie (KNNV), te Henxel-Ratum. Vertrek 20.00 uur per fiets vanaf het voormalig postkantoor, Balinkesstraat , Winterswijk, Of 20.15 uur vanaf de Emmaschool, Vredenseweg 170 in Ratum Bij regen gaat de excursie niet door. Leiding (en info) Henk Wesselink (0543562459) Nieuwe leden Als nieuwe jeugdleden mogen we verwelkomen : Saga Hilferink en Niels Jansen. Veel natuurplezier toegewenst!

19

(advertentie)

BURO OLLOU tuin & landschapsontwerp ●Tuinontwerp voor particulieren, instellingen en bedrijven. ●(Her)inrichting van boerenerven. ●Landschapsplannen. ●Cursussen. www.burocollou.nl ●Advies.

Buro Collou is een ontwerpbureau dat zowel grootschalig als kleinschalig werkt. Grootschalig in de vorm van bijvoorbeeld landschapsplannen en kleinschalig in de vorm van tuinen voor particulieren en instellingen. Natuur en millieu zijn in alle gevallen belangrijk voor de ontwerpkeuzes. Streekeigen beplanting, landschappelijke context en duurzame materialen zijn het uitgangspunt. Buro Collou maakt (her)inrichtingsplannen voor boerenerven, bijvoorbeeld in het kader van functieverandering, waarbij het streekeigen karakter van huis en erf voorop staat.

Looweg 10 7152AL Eibergen 0545-479765 [email protected] www.burocollou.nl Buro Collou is aangesloten bij vereniging ‘Wilde Weelde’ vakgroep natuurrijke omgeving. Buro Collou draagt het IVN een warm hart toe.

20