ivn-afdeling oost-achterhoek

iVn-afdeling oost-achterhoek VERENIGING VOOR NATUUR- EN MILIEU-EDUCATIE

januari 2013

nr. 92

IVN-afdeling Oost-Achterhoek Voorzitter: Piet Schadee, Wolfersweg 10, 7161 WR Neede, tel: 0545-475341 , e-mail: [email protected] Vice-voorzitter: Jacqueline Borgers-Collou, Looweg 10, 7152 AL Eibergen, tel: 0545-479997, e-mail: [email protected] Secretaris: Gertrude Bomer, Havekortweide 9, 7152 KJ Eibergen, tel: 0545-472457, e-mail: [email protected] Penningmeester: Henriëtte ter Braak, Tongerlosestraat 17, 7131 WH Lichtenvoorde, tel: 0544-373277, e-mail: [email protected] Lid: Jan Dirk Focker, Hoge Boekelerweg 112, 7531 EG Enschede, tel. 053-8507382, e-mail : [email protected] Lid: Marcel Karperien, Bronkhorstkamp 10, 7151 DJ Eibergen, tel:0545-478378, e-mail: [email protected] Lid: André Hendriks, Dorpsstraat 85, 7136 LJ Zieuwent, tel: 0544-352043, e-mail: [email protected] Werkgroep Cursussen: Erika Ordelman, Haaksbergseweg 103, 7161 BH Neede, tel. 0545-295327, e-mail; [email protected] Werkgroep Jeugd: Monique Molendijk, Haarstraat 19, 7156 LM Beltrum, tel. 0544-482714, e-mail : [email protected] Werkgroep Landschapsbeheer: Johnny Hollink, Huikert 17a, 7161GJ Neede, tel. 0545-291109, e-mail. [email protected] Werkgroep Promotie: Ben ter Braak, Tongerlosestraat 17, 7131 WH Lichtenvoorde, tel. 0544-373277, e-mail: [email protected] Werkgroep Thema-avonden: Gijs Verkerk, Goudsbloemstraat 15, 7151 GB Eibergen, tel. 0545-471910, e-mail: [email protected] Werkgroep Vleermuizen: Anke Hollink, Huikert 17a, 7161GJ Neede, tel. 0545-291109, e-mail. [email protected] Werkgroep Wandelen: André Hendriks, Dorpsstraat 85, 7136 LJ Zieuwent, tel: 0544-352043, e-mail: [email protected] Werkgroep Website: Frans Bomer, Haverkortweide 9, 7152 KJ Eibergen, tel: 0545-472457, e-mail: [email protected] Contributie: Leden € 17,50, Huisgenoten € 11,00, Jeugdlid € 8,00, Donateur € 11,00 (mag meer). Bankrekening: Rabobank Achterhoek-Oost, nr. 31.64.40.116 t.n.v. IVN

De Gentiaan is het afdelingsblad van de IVN-afdeling oost-achterhoek Het blad verschijnt vier maal per jaar, aan het begin van ieder kwartaal. De redactie Gentiaan bestaat uit: Vaste medewerkers: Els van Dijk, Iet Hensbroek, Marina Pruysers, Marco Boekelder, Auke Hoekstra, Kees de Rooij. Coördinator redactie: Peter Polter, Piersonstraat 10, 7103 HC Winterswijk, tel 0543-520923. E-mail redactie: [email protected]. Sluiting volgend nummer: Het volgende nummer van de Gentiaan verschijnt half april. De sluitdatum voor de kopij is: 15 maart. (Kopij graag aanleveren als platte tekst zonder opmaak. Foto’s als losse jpg-bestanden in hoge resolutie. Maximale omvang van bijdragen: ongeveer 500 woorden. )

2

VAN DE BESTUURSTAFEL Allereerst een gezond en (natuurlijk) goed jaar toegewenst door het bestuur van uw IVN Oost-Achterhoek.

Wat we ons afvragen is waarom de zaal niet helemaal vol zit met zulke interessante onderwerpen die steeds weer aan de orde komen, ze doen het voor U !!!!!! Dus kom eens luisteren en kijken!

Tijdens de informatiebijeenkomst van de gidsencursus is landelijke voorzitter Peter Visser van het IVN komen kennismaken. Na afloop heeft het bestuur nog allerlei wensen kenbaar gemaakt waar het landelijke IVN ons in zou kunnen ondersteunen. Dit is de eerste keer in ons bestaan van ruim 20 jaar dat er vanuit landelijke IVN een afgevaardigde naar ons toekwam.

Op het Needse midwinterfestijn hadden we over belangstelling niet te klagen, veel mensen hebben weer kennis genomen van de activiteiten die we in 2013 gaan doen. Dit jaar was besloten geen verkoop meer te doen maar zuiver alleen promotie met een mooi ingerichte natuurlijke stand. De nieuwe jaarinformatiefolders zijn weer gereed en zien er prachtig uit. De gidsen hebben ze bij de wandelingen bij zich om ze aan u uit te delen.

We zijn op 8 januari weer gestart met een nieuwe natuurgidsencursus waar voor de begeleiders veel werk in zit. Daarvoor spreken we als bestuur zeer veel waardering uit. De vijfentwintig cursisten weten waar ze aan beginnen, de ervaring leert ons als je er eenmaal zoveel tijd insteekt dat je dan tot het uiterste zal gaan om je diploma te halen. Als vereniging hebben we ondervonden dat alle werkgroepen er versterking uit krijgen en de cursisten een prachtige kans krijgen om hun kennis uit te dragen.

De werkgroep Landschapsbeheer heeft voor zijn medewerkers veiligheidsvestjes aangeschaft met opdruk IVN Oost-Achterhoek op de rugzijde zodat ze reclame maken als ze aan het werk zijn. De natuurwerkdag die we in samenwerking met Staatsbosbeheer reeds meer dan tien jaar op de eerste zaterdag in november organiseren had afgelopen jaar meer dan 80 aanmeldingen en dat is ongeveer het maximale wat daar tegelijkertijd aan het werk kan. We hebben eenvoudig niet meer gereedschap.

De samenwerking tussen onze afdeling en de KNNV werkt in de werkgroep Thema-avonden verloopt zeer voorspoedig. Zo kunnen we veel prachtige onderwerpen belichten.



IVN presenteert zich op Needs Midwinterfestijn Op het Needs Midwinterfestijn heeft onze IVN-afdeling zich op 8 en 9 december op een wel bijzondere manier gepresenteerd. De bezoekers kregen een heldere indruk van onze veelzijdige en actieve afdeling bij de gezellig ingerichte kraam. Overzichtelijke info Deze werd gesierd met overzichtelijke info over natuurwandelingen, landschapsbeheer, jeugdgroepen. De aanwezige IVN’ers konden daarom bij de bezoekers een warme belangstelling wekken. Daarbij (muzikaal) ondersteund door een hoorn! Maar meest bijzonder was dat ook aan de

vogels gedacht was, zie foto. Natuurlijk IVN! Al met al een geslaagde presentatie. Kees de Rooij n

3

Piet Schadee n

(advertentie)

VOOR KWALITEIT TEGEN BETAALBARE PRIJZEN Dagelijks verse aanvoer van aardappelen groente en fruit Wij staan op de volgende markten:

DINSDAG: EIBERGEN WOENSDAG: BORNE DONDERDAG: BELTRUM VRIJDAG: RUURLO

(advertentie)

(Voormalig) Lensdragers gezocht In het kader van een onderzoek naar nieuwe contactlensmaterialen is

Hofland Optiek

op zoek naar mensen die problemen hebben gehad met hun contactlenzen. Deze problemen moeten zich vooral bevinden op het gebied van: - droge ogen(al dan niet aan het einde van de dag), - irritatie in geairconditioneerde ruimten, - werkzaamheden met beeldschermen, - rokerige ruimten. Graag willen wij mensen uitnodigen om een afspraak te maken. Aan het onderzoek zijn geen kosten verbonden. Contactlenzen en aanpassingen worden gratis ter beschikking gesteld tijdens dit onderzoek. 4

WEER EN NATUUR

De onvoorspelbare winter van 2013

Hoe wordt het deze winter? Het is een veelgestelde vraag. Maar we weten het al, lees onderstaand verhaal maar.

den de gemiddelde winter. Afwachten dus. Horrorwinter? Vorig jaar werd door sommigen een horrorwinter voorspeld. Alleen in februari was er even sprake van strenge vorstperiode. De elfstedencommissie was zelfs even in beeld. De laatste elfstedentocht was op 4 januari 1997, en werd gewonnen door Henk Angement. We vergeten maar al te vaak dat we hier nog steeds een zeeklimaat hebben, met koele zomers en zachte winters. Lange koude winters en droge zomers blijven bij ons een afwijking in het normale stromingspatroon.

Het is herfst en de indianen vragen hun opperhoofd of de komende winter volgens hem koud of zacht zal worden. Hij kijkt eens naar de lucht en bedenkt vervolgens met een natte vinger in de lucht dat de komende winter wel eens koud zou kunnen worden en raadt aan al het hout te verzamelen dat voorhanden is. Onzeker van zijn zaak loopt hij -om straks niet af te zullen gaan- stiekem naar de telefooncel en belt het weerkundig instituut. Nou, zegt de lokale weerman, het wordt een hele koude winter. Het opperhoofd loopt terug naar zijn stam en raadt aan om nog veel meer hout in te slaan. Een maand later belt de indiaan nog een keer. De weerman: Ja hoor, ik denk dat de winter zelfs een van de koudste gaat worden. “Hoe kun je zo zeker zijn?”, vraagt het opperhoofd. Nou, zegt de weerman, de indianen sprokkelen momenteel als gekken! Niemand Niemand weet van tevoren hoe de winter gaat worden, ook de weermensen zijn benieuwd. Waar wij naar kijken is hoe op lange termijn de luchtdrukken boven Scandinavië zich ontwikkelen. Zijn die hoog en blijven ze daar 14 dagen liggen, dan krijgen wij met noord-oosten winden te maken. Dan moet het ook koud zijn in Rusland, anders komt de kou hier ook niet.

• Kasteel Ruurlo in de sneeuw. 

(Foto Flickr.com)

Daarbinnen doen zich ook nog eens afwijkingen voor, die je vaak niet kunt verklaren. Sneeuw In Nederland gaan winters vaak zonder sneeuwdek voorbij. Voor de vorming van een sneeuwvlok zijn vele ijskristallen nodig. Om een dikke laag sneeuw van 10 cm te krijgen zijn voor elk stuk met een oppervlakte van één vierkante meter, maar liefst 22 miljard ijskristallen nodig... Nog een paar getallen: als een emmer van 10 liter vol verse sneeuw zit, weegt het slechts 1 kilogram. Smelt deze sneeuw, dan vinden we één liter water in de emmer terug. Tien centimeter sneeuw komt dus overeen met een neerslaghoeveelheid van 1 centimeter regen.

• IJs op de vijver , 21februari 2012

De twee voornaamste weercentra in Europa en Amerika zijn de ECWMF en GPS. Als die twee hetzelfde voorspellen, dan kun je deze voorspelling wel serieus nemen. Ook kunnen we kijken naar drie maanden december-, januari- en februari-verwachting van Rusland. Deze geeft nu koude aan bene-

Auke Hoekstra n

5

KIJK EENS NAAR

Welkom wild zwijn?

Het wild zwijn (Sus crofa) zul je in deze omgeving niet zo gauw tegenkomen. In het aangrenzende Duitsland, in de omgeving van Stadtlohn, is dat inmiddels wel het geval. Door voedselgebrek en overbevolking in de Duitse leefomgeving trekken ze bij ons de grens over.

• Wilde zwijnen nu ook in de achterhoek.

Om die reden zie je steeds vaker wilde zwijnen in de grensgebieden; althans waar voldoende rust en voedsel te vinden is. In 2011 zijn er zowel in het Woold als in het Korenburgerveen enkele dieren waargenomen. Omdat het wilde zwijn hier meestal niet gewenst is, worden ze afgeschoten.

qua biodiversiteit en natuurbeleving een stukje rijker worden. Wilde zwijnen zijn vooral ’s nachts actief. Qua uiterlijk lijken ze veel op varkens, met een donkere, borstelachtige vacht. Van de haren worden wel borstels gemaakt. Ze leven in familieverband in kleine groepen: één ‘keiler’ (het mannetje), één vrouwtje met biggen en een aantal één- en tweejarige dieren. De meeste biggen worden in maart geboren, 4 tot 7 per worp. Hun vacht lijkt wel op een pyjama en dient ter camouflage. Dit uiterlijk behouden ze zo’n 3 tot 5 maanden. Wilde zwijnen met jongen kunnen agressief worden tegen mensen, die te dichtbij komen. De keilers hebben 2 slagtanden die door jagers ‘houwers’ worden genoemd. Tijdens de bronsttijd zijn dit geduchte wapens in de strijd tussen de mannetjes. Jachtverbod Tegenwoordig mag er niet meer op (Foto’s Flickr.com) wilde zwijnen worden gejaagd. Er kan wel ontheffing worden verleend, zoals op de Veluwe regelmatig gebeurt. Denk maar aan de kroonprins en ‘zijn jacht’. De reden daarvoor is meestal overlast voor het verkeer en voor ‘omwonenden’, die het gewroet in hun achtertuin beu zijn.

Maar… waarom zijn ze hier niet gewenst? Zeker in onze bosgebieden is er voor de dieren voedsel in overvloed te vinden. Ze eten gras, eikels, beukennootjes, paddenstoelen, vruchten en allerlei ondergrondse plantendelen. Ook dieren die ze al wroetend tegenkomen, worden gegeten. Dit kunnen regenwormen zijn, maar ook insectenlarven en zelfs knaagdieren staan soms op het menu. Zodoende kunnen wilde zwijnen de grond aardig omwoelen, zodat jij je misschien tijdens een mooie, lange boswandeling wel eens afgevraagd hebt welk dier hier bezig geweest is. Dat is dan ook meteen de reden dat dit (imposante) dier niet zo geliefd is. Ze brengen schade aan landbouwgewassen en kunnen dierziektes op het vee overbrengen. En een niet helemaal onbelangrijk aspect: de verkeersveiligheid.

• Erg vrolijk wordt je hier niet van als tuinliefhebber.

In mijn jeugd was een ‘bezoekje’ aan de wilde zwijnenfamilies op de Veluwe een leuk uitje. In die tijd werden ze nog bijgevoerd (was er nog geen sprake van overlast?) en waren vooral de biggetjes vertederend en grappig om naar te kijken. De restaurants op de Veluwe hadden (en hebben nog) altijd zwijnenvlees in hun menu opgenomen, maar ik heb het nog nooit gegeten!

Bosbouwer Is er dan helemaal niets positiefs te melden over dit dier (behalve de zeer vertederende uitwerking die de biggen op ons hebben)? Ja hoor. Zwijnen wroeten, waardoor kiembedden ontstaan voor jonge bomen. Het zwijn ingezet als bosbouwer! Een groepje zwijnen kan er al voor zorgen dat bepaalde bossen

Els van Dijk n

6

Nieuwe kijk op de natuur, door de lens De eerste korte cursus fotografie werd gehouden op drie zaterdagmiddagen eind september en oktober 2012. Negen enthousiaste mensen wierpen zich met hun digitale camera’s op de fraaie natuur in het Needse Achterveld. Kwam de ene cursist met een camera van zakformaat, een ander verscheen met een professionele spiegelreflex met een scala aan lenzen. Ook tussen deze twee uitersten bleken allerlei gradaties vertegenwoordigd te zijn.

door onze groep heen te denderen. Ze zorgden voor de nodige commotie; voor de één bijna een reden om niet meer achter een dikke boom vandaan te komen en voor de ander juist de wens om zo’n dravende kudde op de foto te zetten. Van beide is uiteindelijk niets geworden. De paarden verloren na verloop van tijd hun interesse, liepen rustig om ons heen en lieten de draverij voor wat het was. De rust was weer teruggekeerd en een ieder kon zich weer richten op onderricht in compositie, scherptediepte werking, diafragma’s, sluitertijd en het kaderen van een beeld.

De Eibergse fotograaf Ruben Lacet had er z’n handen aan vol. Hij begeleidde de deelnemers vol overgave en met een bijna oneindig geduld in het wel en wee van de kunst van het fotograferen. De weergoden waren met ons: blauwe luchten, wolkenpartijen, kleurende bladeren, paddenstoelen in alle mogelijke maten en soorten en een fraaie ondergaande zon die voor prachtige lichteffecten zorgde. Het was een feest om in deze setting actief met de natuur bezig te zijn.

Dicht bij de grond De tweede cursusmiddag ging men in groepjes een onderwerp fotograferen. Enkele waren wel heel dicht bij de grond. Er is wat afgekreund om weer in de benen te komen na een tijdje op knieën en buik in het natte gras te hebben gelegen. Over hoe je een vliegden die op dat moment net niet op de goede plek staat voor de lichtval mooi op de foto krijgt, is ook heel wat gediscussieerd. En steeds waren er die talrijke paddenstoelen die af en toe met Ruben dreigden te wedijverden om aandacht.

Zwarte paarden De eerste cursusmiddag werden we verrast door de groep zwarte paarden die vrij rondloopt in het gebied. Mijn ervaring in het Achterveld is dat deze dieren graag weten wie ‘hun grondgebied’ binnendringt. Ze komen dan ook regelmatig op een vrijpostige manier poolshoogte nemen. Deze middag presteerden ze het om met daverend geweld dwars

De laatste cursusmiddag in eind oktober bewonderde en besprak men op een binnenlocatie elkaars meest unieke kleurenfoto op A4 (de kosten hiervoor waren in de cursus begrepen). Ruben verzorgde de kritische noot met als doel in de toekomst nóg fraaiere resultaten te bereiken. Aansluitend togen we opnieuw naar het Needse Achterveld om daar nog een keer op creatieve wijze en vol bewondering te genieten van de natuur. Het hoofddoel van de cursus was uiteraard ‘fotograferen’. Maar er werd ook kort ingegaan op allerlei wetenswaardigheden van het gebied en van onderwerpen die op ons pad kwamen. Juist deze combinatie scoorde tal van positieve reacties van de deelnemers. Het resultaat is dat deze cursus een vervolg krijgt in een ander gebied.

• Verrast door een groep paarden. (Alle foto’s op deze pagina’s



gemaakt tijdens de cursus)

7

Erika Ordelman n

NATUURMOMENT

natuurliefhebbers en boeken

Ik weet niet hoe het bij u is, maar bij ons is de boekenkast gevuld met natuurboeken. Sommige zijn al heel oud, omdat we deze boeken in onze jeugd al hebben aangeschaft. Up to date zijn ze vaak niet meer. Door voortschrijdend inzicht, een andere beleving van de natuur, maar ook door nieuwe technieken verandert er nog wel eens wat. Door bijvoorbeeld DNA-onderzoek weet men beter welke planten, paddenstoelen, dieren of vogels wel of niet met elkaar verwant zijn. Hierdoor veranderen namen en hoofdsoorten worden ondersoorten of andersom.

soorten die voorkomen in Europa, Noord-Afrika en grote delen van het Midden-Oosten. Van elke soort zijn er verschillende afbeeldingen, zodat ze niet alleen te herkennen zijn als ze stil zitten, maar ook in de vlucht. Het is een boek waarin je eenvoudig een vogel kan opzoeken, zowel voor de gevorderde vogelkenner als de beginner. Er wordt veel informatie gegeven. Naarmate je meer weet wordt deze informatie steeds interessanter. Dit boek wordt in 14 talen uitgegeven en wordt door veel vogelaars gebruikt. In Frankrijk stonden we deze zomer bij een vogelkijkpunt. De Fransman naast ons was enthousiast over een vogel die hij in een flits meende te herkennen. Hij vroeg of wij de vogel ook hadden gezien. We begrepen totaal niet welk soort hij bedoelde. Gelukkig had hij dezelfde gids en daardoor kon hij aanwijzen wat hij had gezien. Ik zocht in mijn boek hetzelfde plaatje op en zag dat hij de vorkstaartplevier bedoelde. Een naam waar ik in geen enkel andere taal dan de Nederlandse, hoe goed bedoeld ook uitgelegd door de vriendelijke fransman, was opgekomen.

• Onmisbaar voor de echte natuurliefhebber.

Ondertussen heb ik drie boeken waar ik bijzonder enthousiast over ben, omdat er veel informatie over een bepaald onderwerp in staat. Ik ga dit met u delen, omdat ik het jammer vind dat ik deze boeken niet eerder heb aangeschaft. Vooraf wil ik opmerken dat het geen boeken zijn voor mensen die niets over deze onderwerpen weten. In dat geval is het beter om een wat eenvoudiger boek te kopen. Voor de echte specialisten onder ons zijn deze boeken wellicht weer te eenvoudig (dit maakt het gelijk zo lastig om een goed natuurboek te vinden).

• De vorkstaartplevier.

Paddenstoelen Het boek over paddenstoelen is voor mij: “De grote paddenstoelengids voor onderweg “, geschreven door Ewald Gerhardt. In dit boek worden 1000 soorten paddenstoelen beschreven. Er staan duidelijke foto’s bij. Het is een bijna 4 centimeter dik boek dat mee te nemen is in de rugzak. Het is belangrijk om de handleiding te lezen zodat je het zoeksysteem van het boek begrijpt. Enige kennis van de paddenstoel is noodzakelijk. Het is handig dat je weet welke soorten paddenstoelen er zijn en dat je weet wat een beurs, ring en lamellen aangehecht of vrij betekenen.



Foto: Wikipedia

Vlinders Het boek over vlinders heb ik nog niet zo lang geleden aangeschaft. We hebben meer vlinderboeken in de kast staan maar die zijn het allemaal “net niet”. Het boek heet “Vlinders, rupsen en waardplanten” geschreven door Heiko Bellman. In het boek staan meer dan 300 vlinders en rupsen en bijna 200 waardplanten. Van vrijwel iedere vlinder wordt de rups afgebeeld. Dat is iets wat in de andere vlinderboeken ontbrak. De foto’s zijn mooi en de beschrijving is duidelijk. Wellicht vindt u andere natuurboeken veel mooier. Ik hoor graag wat voor u fijne boeken zijn. Ik zoek eigenlijk nog het boek over insecten. Dus als u een tip voor mij heeft.. !!

Vogels Het boek over vogels is de “ANWB Vogelgids van Europa” door Lars Svensson. Dit boek heb ik altijd bij de hand. In deze vogelgids staan ruim 900 vogel-

Marina Pruysers n

8

Informatiebijeenkomst gidsencursus goed bezocht Onze afdeling verzorgt samen met de afdeling Noord Midden Achterhoek (NMA) vanaf januari weer de gidsencursus. Voor ons is het de derde keer (2006, 2009), NMA deed het al vaker. Voor onze afdelingen is de gidsencursus enorm belangrijk. Er komen elke keer weer diverse goede en enthousiaste gidsen uit voort die de afdelingen op allerlei manieren versterken. De informatiebijeenkomst was goed bezocht. In totaal waren we met zo’n veertig personen. ‘Intakegesprekken’ De informatiebijeenkomst op 17 november verliep als vanouds. • De informatiebijeenkomst werd goed bezocht. Voorzitter Piet Schadee vertelde wat over de Kruidenhof, Jan Dirk Focker vertelde over de afdeling Oost-Achterhoek, IVN-natuurgids Edith van Eijk deed dat over NMA. Gertrude Bomer De cursus is bedoeld voor de enthousiaste natuurlichtte het draaiboek toe. Herman ten Grotenhuis liefhebbers die meer van de natuur willen weten en deed ‘een vijf minutenpraatje’ en Anke Hollink ‘het die kennis en ervaringen graag delen met anderen. biologisch moment’. Landelijk voorzitter Peter Visser Als de cursus met goed gevolg is afgesloten is de vertelde wat over het IVN. En Ben ter Braak vatte cursist in juni 2014 landelijk erkend ‘IVN-Natuurhet geheel op enthousiasmerende wijze samen. gids’. Bij vorige gelegenheden schreven de cursisten hierna in. Maar dit maal hebben de leden van de werkgroep gidsencursus in de opvolgende week intakegesprekken gevoerd, zodat de cursisten nog eens extra duidelijkheid kon worden geboden over wat ze te wachten staat. Het verliep allemaal positief. En op dit moment hebben zich 23 cursisten ingeschreven.

De cursus beslaat 1,5 jaar. De georganiseerde cursusactiviteiten vinden om de week plaats. De dinsdagavond is de lesavond (van 19.30 tot 22.00 uur) en de daaropvolgende zaterdagochtend is er een excursie (van 9.30 tot 12.00 uur). Thema’s en onderwerpen die in de cursus de revue passeren zijn onder andere: - Natuur waarnemen in de eigen (woon)omgeving, - Educatie, hoe begeleidt ik een excursie? - De basis leren van het determineren van planten en dieren: op naam brengen met behulp van de flora- en faunagidsen. - Ecologie, het fragiele evenwicht in netwerken van en relaties tussen planten, dieren en hun omgeving - Mens, milieu en maatschappij - Ontstaan, ontwikkeling en karakteristieken van de landschappen in de Achterhoek - Summiere EHBO ‘in het veld’

• Er werd duidelijk uitgelegd wat de aankomende gidsen te wachten staat.

9



Jan Dirk Focker n

JEUGDPAGINA

WEILANDEN VAN VROEGER en knutselen

Op zaterdagochtend 10 november hebben we ons om 9 uur ‘s ochtends verzameld in het Aaltense Goor. We wilden eigenlijk al in oktober gaan, maar toen regende het verschrikkelijk hard. Het doel was om uit te vinden wat er in een weiland groeit als het natuurlijk beheerd wordt. Toen we alles van dichtbij gingen bekijken vonden we allerlei “sterretjes in het gras” en bleek niet alleen het gras groen te zijn. Er groeien heel veel verschillende wilde planten, grassen, zegges en biezen in het Aaltense Goor. Ook hebben we nog een knutselochtend gehouden. Kijk maar naar de foto rechts.

ongelofelijke waargebeurde verhalen De haas en de hardloper Zaterdagmiddag, het is schemer en de horizon kleurt rood. De hele dag hoor ik het schieten van de jagers. Ik besluit nog even te gaan hardlopen in het buitengebied en zie de jagers door het veld lopen. De honden krijgen commando’s om het wild op te jagen.

om te zeggen bedankt. Vissende kraaien We fietsen met een groep veldrijders in het najaar om de Halternsee bij Dortmund. Op de brug houden we stil om te genieten van het mooie uitzicht en de prachtige watervallen. Er vliegen wat kraaien rond en sommigen springen tussen de watervallen door op zoek na voedsel. Eén van de kraaien gaat op een rotsblok zitten bij de waterval, kijkt in het water en beweegt zijn kop heen en weer of hij wat zoekt. Opeens steekt de kraai zijn kop in het water en wat schetst onze verbazing: de kraai komt met zijn kop met een visje in zijn snavel uit het water. We zien het visje nog spartelen in de snavel van de kraai. De kraai hapt in drie keer het visje naar binnen en vlieg weg. Ongelofelijk, zo iets hadden we nog nooit eerder gezien.

Er staan jagers achter bomen verscholen en voor de boomsingels. De lopen van de geweren volgen een haas die zigzaggend vlucht voor de jagers en hun honden. De haas rent richting hardloper, wat hij normaal nooit doet, want de haas gaat er altijd van door als hij de hardloper ziet. Als de jagers de hardloper zien gaan de lopen omlaag richting grond. De haas nadert tot vijf meter van de hardloper en houd stil en kijkt verschrikt in het rond. Neemt een aanloop en sprint voor de hardloper langs, springt over een brede sloot en rent het veld in. Na dertig meter houdt de haas stil en gaat op zijn achterpoten zitten en kijkt nog even achter



10

André Hendriks (werkgroep wandelen) n

KIJK EENS NAAR

Kogelschieter (Pilobolus crystallinus)

Dit keer geen beschrijving van een plant, maar van een paddenstoel: de kogelschieter. U kent vast de uitdrukking: je kunt er een kogel afschieten. En dat is dan de kogel uit een kanon. Heel gericht kun je zo’n kogel afschieten volgens de wetten van de mechanica. Je houdt rekening met de luchtweerstand, windsnelheid, de hoek waaronder je de kogel afschiet… En dat allemaal om verderf te zaaien. Maar er groeit in de natuur ook een vreedzame kogelschieter: de pilobolus crystallinus. Deze schiet zijn sporen weg om zich te kunnen vermeerderen, zodat er afvalmateriaal in de natuur kan worden opgeruimd. Je kunt hem met het blote oog amper zien. Neen, je moet... met een loep in de paardenpoep! En dan zie je dit:

- Coprofiel is mest minnend. - Het sporangium is een cel waarin zich sporen bevinden. - De vesikel is een onderdeel van een cel, dat stoffen bevat die door een membraam (soort vliesje) worden omgeven. - Osmose kennen we van de planten: zonder osmose (druk van het water) zouden de planten niet rechtop kunnen “staan”. Een heleboel dure woorden voor zo iets kleins. Maar… er gebeurt dan ook een wonder. Dat de kogelschieter licht opvangt zien we: het glinstert aan alle kanten. Het sporangium kunnen we ook zien doordat het een zwart kogeltje is boven het lichte steeltje. Daarin zitten de sporen. En hoe schiet je dat kogeltje weg? Door de spanning in het steeltje te vergroten. Zo kan een klein paddenstoeltje (kleiner dan 0,5 mm) zijn sporen 2.000 mm wegschieten. En nou maar hopen dat daar ook paardenpoep ligt! Tenslotte houdt de kogelschieter van dierlijke resten.

• De vreedzame kogelschieter.

Met het blote oog lijken het allemaal glazen kraaltjes, kleiner dan 0,5 mm. En met de loep zie je dat er ook nog een zwart kraaltje op zit. Op internet vond ik deze informatie: “De pilobolus crystallinus is een coprofiele schimmel” en “Onder het sporangium bevindt zich een vesikel dat licht opvangt. De steel van het sporangium buigt zich naar het licht. Door osmotische activiteit neemt de druk in het vesikel toe waardoor het sporangium tot 2 meter wordt weggeschoten.” Schimmel Zo’n vreselijk klein paddenstoeltje (want dat is de kogelschieter) is eigenlijk een schimmel, een zygomyceet, die zich vermeerdert zonder geslachtelijke voortplanting. Even wat woorden uitleggen:

• De gewone kogelschieter.

De conclusie is daarom: Kijk eens met een loep in de paardenpoep en u ziet de wonderen van de natuur! Iet Hensbroek n

11

Programma korte cursussen 2013 Ook voor 2013 heeft de werkgroep Cursussen van onze afdeling weer een aantrekkelijk programma van korte cursussen opgesteld. Aanmelden kan via de website van het IVN Oost Achterhoek: www.ivn.nl/oost-achterhoek. Nadere informatie ook telefonisch, via 0545-295327 (alleen ’s avonds).

Vereist: In bezit van een spiegelreflex of een systeemcamera met een ‘M(anual)’-stand. Een statief is handig maar niet noodzakelijk. Locatie: Omgeving Neede en of Eibergen, interactief in het veld Data: zaterdag 18 & 25 mei en 1 juni 16.00 – ca. 18.30 uur Deelnemers: min. 3 - max. 10 Kosten: € 40,00 p.p.

Fotografie 1, ‘Nieuwe kijk op de natuur door de lens’ Doelgroep: Gevorderden die voldoende kennis hebben van hun camera, deze weten te gebruiken en geïnteresseerd zijn in natuur in combinatie met digitale fotografie Locatie: Korenburgerveen en/of Zwillbrock (n.n.d.) Interactief in het veld. Data: zaterdag 19 januari, 2 & 16 februari 13.00 ca. 15.30 uur Deelnemers: max. 15 Kosten: € 40,00 p.p. ‘Verwondering over bomen’ Doelgroep: iedereen die zich meer afvraagt over onze ‘alledaagse’ bomen Locatie: Eibergen of Neede (n.n.d.) Data: theorie: maandag 8 & 22 april en 6 mei. 20.0022.00 uur excursie: zaterdag 13 & 27 april, 10.00-ca. 12.00 uur Deelnemers: max. 25 Kosten: € 35,00 p.p. Fotografie 2, ‘Nieuwe kijk op de natuur door de lens’ Doelgroep: beginners die geïnteresseerd zijn in natuur in combinatie met digitale fotografie maar eigenlijk niet 100% weten hoe met de camera om te gaan Vereist: In bezit van een spiegelreflex of een systeemcamera met een ‘M(anual)’-stand. Een statief is handig maar niet noodzakelijk. Locatie: Omgeving Neede en/of Eibergen, interactief in het veld Data: zaterdag 20 & 27 april en 11 mei 15.00 - ca. 17.30 uur Deelnemers: min 3 - max. 10 Kosten: € 40,00 p.p. Fotografie 3 ‘Nieuwe kijk op de natuur door de lens’ Doelgroep: beginners die geïnteresseerd zijn in natuur in combinatie met digitale fotografie maar eigenlijk niet 100% weten hoe met de camera om te gaan

‘Solitaire- en Honingbijen’… en alles wat u hierover altijd al heeft willen weten. Doelgroep: iedereen die meer wil weten over het doen en laten van (wilde) bijen. Locatie: De Huve, Eibergen Data: theorie: donderdag 30 mei, 6 & 13 juni, 19.3022.00 uur excursies: zaterdagochtend 1 & 15 juni, ca. 2,5 uur. (tijd mede afhankelijk van het weer. Wordt tijdens de theorieavond ervoor onderling overlegd.) Deelnemers: max 25 Kosten: € 25,00 p.p. Fotografie 4, ‘Nieuwe kijk op de natuur door de lens’ Doelgroep: gevorderden die voldoende kennis hebben van hun camera, deze weten te gebruiken en geïnteresseerd zijn in natuur in combinatie met digitale fotografie Locatie: Zwillbrock en/of Mallum (n.n.d.) Interactief in het veld. Data: zaterdag 21 september, 5 & 19 oktober 15.0017.30 uur Deelnemers: max. 15 Kosten: € 40,00 p.p. Nieuwe leden en donateurs Als nieuw lid of donateur mogen we verwelkomen : Ismay en Indy Thomson uit Eibergen. Michael en Soraya Wassink uit Neede. De heer C. Eijkholt uit Enschede Mevrouw L. Vrijheid uit Enschede De heer J.Groefsema uit Bredevoort Mevrouw R. Maas uit Winterswijk De heer T. Reerink uit Winterswijk Mevrouw J. Tenkinnk uit Winterswijk De heer J. Wiggers uit Winterswijk De heer M. Peperkamp uit Eibergen De heer R. Stevens uit Eibergen Mevrouw. I. Imelda uit Zieuwent Mevrouw M. Vreeburg uit Rekken Mevrouw M. Wissink uit Neede

12

Natuurwerkdag Needse Achterveld: uitverkocht De jaarlijkse landelijke natuurwerkdag 2012, die dit jaar plaats vond op zaterdag 3 november was een groot succes. Ook dit jaar was de organisatie van deze dag in handen van Staatsbosbeheer en het IVN Oost-Achterhoek. Op vrijdagavond waren er maar liefst 80 aanmeldingen van vrijwilligers en hoe vreemd het ook mag klinken, ook voor SBB en het IVN kan gelden: vol is vol! Het Needse Achterveld is weer de plek waar iedereen de handen uit de mouwen mag steken en de opschietende boompjes mag verwijderen uit de natte heidevelden. Vooral berkenopslag en boompjes van de grove den worden in grote aantallen verwijderd. Waarom ‘vol is vol’ Er moet voldoende gereedschap en werkhandschoenen voorhanden zijn, maar nog belangrijker, de vaste vrijwilligers van het IVN Oost-Achterhoek moeten de begeleiding kunnen behappen. Opvallend was dit jaar het grote aantal jeugdige deelnemers, al dan niet begeleid door ouders of begeleiders van onder andere een scouting groep. De jeugdafdeling van de IVN Oost-Achterhoek was met de “eigen jeugd” aanwezig en in de ochtend werd er door alle aanwezigen hard gewerkt en is er veel werk verzet.

Om twaalf uur is er koffie, erwtensoep en broodjes voor alle aanwezigen. En dat gaat er prima in, zo midden in de natuur na een ochtend hard werken! Excursie Na de lunch zijn er verschillende programma’s. Vrijwilligers kunnen mee met een excursie onder leiding van de boswachter, Dirk van den Brink en de jeugd kan deelnemen aan de speciaal georganiseerde kinderactiviteit. En voor wie nog energie heeft gaat gewapend met schop en zaag terug naar de werkgebieden om de bomenopslag te lijf te gaan. De jeugd heeft zich prima vermaakt met materialen die ze ’s ochtends verwijderd hebben uit het veld. Zo worden opslag van de grove den gepoot en gesnoeid tot heuse bonsaiboompjes. Delen van de stammen van de gezaagde berken worden voorzien van gaten (een klusje voor de begeleidende vaders) en gevuld met vet en vogelvoer. Als aan het eind van de middag de tenten en picknick tafels worden opgeruimd en we de pauze plek schoon achterlaten, kunnen we maar één ding concluderen: de natuurwerkdag was een groot succes en zijn er veel opschietende boompjes gezaagd en uitgetrokken. En dit allemaal dankzij de inzet van de vele vrijwilligers! Anke Hollink n

Hettie Voerman neemt afscheid van het actieve gidsen Hettie Voerman stond met Henk Smeenk en een paar anderen aan de basis van de wandeltochten met Gids. Een gidsencursus was er toen nog niet, want dat leerde ze van Henk. Leergierig als ze was kon ze iedereen al heel veel vertellen over de natuur in onze omgeving. Planten en paddenstoelen waren bij haar favoriet en zijn dat nog steeds. Helaas kan ze het loopwerk niet meer zolang volhouden, waardoor ze dit jaar noodgedwongen het gidsen aan anderen moest over laten. Toch kan ze het nog niet laten. Een kort tochtje wil ze nu nog steeds proberen. Ondanks alles is voor haar de interesse in de natuur er zeker niet minder op geworden. We treffen haar regelmatig aan bij onze thema avonden en andere natuurgerelateerde gebeurtenissen. Menigeen zal er nog heel wat moeten bijleren om haar kennisschat te overtreffen. Iedereen kan nog altijd met vragen bij haar terecht, want ze is en blijft nauw betrokken bij het IVN en de KNNV.

• André Hendriks, tevens een van de eerste gidsen, huldigt haar namens de vereniging met een bloemetje. (Foto: Ben ter Braak) 

natuurwandelingen met gids, die mede met haar inzet tot zo’n belangrijk deel van onze vereniging zijn uitgegroeid. Samen met een bloemetje hebben we bij haar thuis onder het genot van een kopje koffie nog lang nagepraat over deze beginfase van de natuurtochten.

Toch willen we haar hierbij alvast hartelijk danken voor het mede leggen van de bakermat voor onze



13

Ben ter Braak n

(advertentie)

(advertentie)

14

THEMA-AVOND

Reptielen en amfibieën in de Achterhoek

Op maandag 8 oktober vertelde Jan Stronks uit Ratum in het Natuurhûs aan de Koeweidedijk in Neede over het voorkomen van reptielen en amfibieën in de Achterhoek. Jan is in dit gebied al jaren bezig met onderzoek naar deze dieren. Doordat de populaties van bepaalde soorten vaak geïsoleerd liggen, dreigen er allerlei gevaren, zoals bijvoorbeeld inteelt en er hoeft maar wàt te gebeuren om de soort in een bepaald gebied te laten verdwijnen. Ecologische verbindingszones zorgen ervoor dat nieuw vers bloed in zo’n gebied kan komen en ook bij rampen is hervestiging veel eenvoudiger. • Bruine kikker.

vooral in de oude rivierduinen langs de oude IJssel. Bij Zieuwent en ook bij Winterswijk zitten ook kleine populaties, maar zoals gezegd; kleine populaties zijn erg kwetsbaar. De rugstreeppad heeft een voorkeur voor kale terreinen zoals bij zandafgravingen of in de steengroeve bij Winterswijk. Amfibieën en in het bijzonder ook deze soort reageren vaak heel snel op goede of slechte omstandigheden. Ze kunnen wel 1000 eieren per jaar produceren, maar hoeveel er volwassen worden; dat hangt van de omstandigheden af.

• De kleine salamander.



Foto’s: Ben ter Braak

Voor de kamsalamaner zijn de condities de laatste jaren door het graven van een groot aantal poelen (rond Winterswijk liggen er wel circa 150) flink verbeterd en de soort is daardoor weer vooruitgegaan. Maar tot nu toe is dit vooral in natuurgebieden het geval. Het zou mooi zijn als dit ook daarbuiten zou gaan gebeuren. Een bijzonder beest is de knoflookpad. Het is een dier, dat vanwege zijn gravende levenswijze vooral in fijne zandige bodems voorkomt. In de Achterhoek

Boomkikker Een dier waar Jan veel onderzoek naar heeft gedaan is de boomkikker. Ze zitten erg graag op bramen te zonnen. Ook dit dier stelt zijn eisen aan zijn omgeving om zich voort te planten; liefst een groter stilstaand water, zonnig en beschut gelegen, schoon en niet diep, water licht basisch tot licht zuur en een beperkte groei van drijvende waterplanten. Maar zijn biotoop is in Nederland vrijwel verdwenen. In de Achterhoek is door beschermende maatregelen de populatie sinds de jaren ’80 uit de vorige eeuw flink vooruit gegaan en is nu de grootste van Nederland. Hopelijk lukt het door verbindingszones aan te leggen dat het dier zich van hier uit weer over de Achterhoek kan verspreiden. De heikikker in de Achterhoek is vrijwel constant gebleven en is in de Achterhoek vooral te vinden in de veengebieden. Groene kikker De groene kikker is een hoofdstuk apart. Je kunt eigenlijk twee soorten onderscheiden: de meerkikker (de grote groene) die vooral in de grotere en bredere wateren voorkomt en de poelkikker (de kleine groene kikker) die wat lichter en geelgroener is. Die zit liever in een wat zuurdere omgeving zoals de heidevennen. Om het wat moeilijker te maken komt ook de kruising tussen deze twee; de bastaardkikker veel voor. De groene kikkers zijn, doordat ze

15

het hele jaar in het water leven, zeer gevoelig voor watervervuiling. Gifstoffen als DDT zijn funest en de kikkers zijn daardoor sterk achteruit gegaan. Doordat de waterkwaliteit door allerlei maatregelen is

• De groene kikker.

toegenomen, zie en hoor je ze nu weer overal. Hebben amfibieën nut? Ja! Zo eten ze veel (naakt) slakken en ander ongedierte die wij dus liever niet in onze (moes)tuin hebben. Hoe lang leven amfibieën? Dat hangt van de soort af. Boomkikkers meestal maar een jaar of drie. Vandaar dat ze, als het door wat voor oorzaak ook slecht gaat in een gebied, daar heel snel uitgestorven kunnen zijn. Maar van kam- en vuursalamanders is het bekend dat ze wel 25 jaar kunnen worden.

de gladde slang nog voor. Deze soort zou veel baat hebben bij reptielen-corridors. De ringslang was 50 jaar geleden in de Achterhoek vrij algemeen. Doordat zijn voornaamste voedsel, de groene kikker, sterk achteruit ging, zijn ze vrijwel uit de Achterhoek verdwenen. Nu de kikkerstand weer op peil is, is het te verwachten dat de populatie in de Achterhoek zich weer zal herstellen. De adder kwam hier vroeger ook vrij algemeen voor, maar is nu geheel verdwenen. In het Haaksbergerveen zit nog een restpopulatie. Positieve punten voor de toekomst van deze dieren zijn het weer toenemen van geschikte landschapselementen door het aanleggen van nieuwe verbindingslijnen in het landschap, het meer natuurgericht beheer van wegbermen en watergangen en de strengere milieuwetgeving. Maar er zijn nog genoeg negatieve punten zoals het feit dat de voorkeur bij een kleinschalig landschap momenteel liever bos is dan extensief beheerde stukken. Niet zo goed voor reptielen. En niet te vergeten het toenemende verkeer en de toenemende verstoring door recreatie (waar

Verschil? Wat is het verschil tussen amfibieën en reptielen? Reptielen hebben geen water nodig bij de voorplanting. Ze hebben een geschubde harde huid en een hogere lichaamstemperatuur. In de Achterhoek komen enkele soorten hagedissen en • Paddenpaartje. slangen voor. De zandhagedis komt nog voor langs spoorlijnen zoals tussen Winterswijk en Varsseveld. met name de zandhagedis gevoelig voor is). Voor de levendbarende hagedis is Winterswijk in de Achterhoek het kerngebied. Hij zit vooral in vochtige Als er maatregelen voor amfibieën en reptielen worheide terreinen en is sterk achteruit gegaan. Een den genomen, profiteren ook veel andere soorten reden is moeilijk te vinden. Zou het de klimaatveran- hiervan. Zo is de dodaars in de Achterhoek toegedering kunnen zijn? nomen, evenals een aantal soorten libellen. Ook de grauwe klauwier die vrijwel geheel verdwenen was, Gladde slang krijgt dan weer een kans. In het Wooldseveen en ook in het Montferland komen geïsoleerde en dus kwetsbare populaties van Ed Grotenhuis n

16

KEES VERTELT

Samenwerking tussen IVN en KNNV, een interview.

De voorzitters van de landelijke IVN en KNNV hebben samen een inspiratienota geschreven! Daar staan allerlei activiteiten in die de IVN- en KNNVafdelingen heel goed samen zouden kunnen doen. Natuurlijk wordt ook in onze regio al lang diverse activiteiten in onderlinge samenwerking gedaan. Deze ontwikkeling is voor de redactie reden om samen met de regionale voorzitters wat nader op deze materie in te gaan.

is werkt ze samen met de Gelderse milieufederatie, die immers toegang heeft tot de officiële politieke gremia. De KNNV heeft diverse landelijke aandachtsvelden, een soort autonome studievelden zoals: Landelijke Jongerenvereniging, Landelijke Insecten Werkgroep, Natura-Online (Landelijke ledenblad KNNV), Moeraswerkgroep, Werkgroep Geologie en Landschap, Enz.

Van het IVN afdeling Oost-Achterhoek waren Piet Schadee, van het KNNV afdeling Oost-Achterhoek Ed Grotenhuis en van de IVN-redactie Kees de Rooij elkaars gasten. Om elkaar beter te begrijpen proberen we eerst het ontstaan in beeld te brengen. We beginnen met een korte geschiedenis van KNNV en IVN. Deze geschiedenissen blijken nauw met elkaar verweven. KNNV De KNNV is opgericht in 1901 door bekende veldbiologen als Jac. Thijssen en Heimans. Van begin af aan was het een studievereniging, waarbij een nauwkeurige beschrijving van natuur, planten en dieren het doel was. Drie woorden spelen bij deze vereniging een belangrijke rol: natuurstudie, natuurbescherming, natuurbeleving. De KNNV is een vereniging die uitsluitend met vrijwilligers draait. De vereniging krijgt dan ook geen subsidie. De staf behoort bij de landelijke vereniging en ontbeert subsidie. Totaal zijn er 8600 leden verdeeld over 54 afdelingen. Ze geven boeken uit en organiseren studiereizen etc. Omdat bescherming ook een doel

• De thema-avonden zijn voorbeeld van een activiteit waarin al stevig wordt samengewerkt.

Deze zijn landelijk georganiseerd, met een eigen landelijk bestuur. Leden van de werkgroepen zijn vaak professionals, die betrokken zijn bij natuurbeheer. De documentatie van studies en observaties zijn er belangrijk, in de loop van de tijd is dan ook een uitvoerige bibliotheek ontstaan. Gezien de aard van de vereniging ontbreekt het jeugdwerk. Omdat de KNNV volgens Jan Nijkamp nogal “elitair” (specialistisch) was, diende hij een motie in om vooral ook de educatie als speerpunt te laten zijn. Die motie werd afgewezen. En daarmee werd het IVN uit de KNNV geboren. IVN Het IVN kent regionale verenigingen die samen de landelijke raad vormen. Daarnaast heeft het IVN een stichting die zorgt voor landelijke ondersteuning in de vorm van studies, adviezen etc. Deze stichting kent ruim 100 beroepskrachten. De stichting wordt wel gesubsidieerd en krijgt gelden uit de Postcodeloterij. Ook kan de stichting deskundigen inhuren. Op die

• Tweede van Links, Ed Grotenhuis, voorz. KNNV Oostachterhoek

17

manier heeft het IVN een groot aanbod van materiaal, daar maakt ook de KNNV goed gebruik van. Het doel van het IVN is vooral de mensen belangstelling voor de natuur te laten krijgen. Verwonderring en verbazing gaat aan de wetenschap vooraf. Vooral de jeugdgroepen zijn daarom bij IVN belangrijk. Ook het IVN heeft contacten met de politiek, hoewel dat niet zo nadrukkelijk merkbaar is. Het IVN heeft plaatselijke werkgroepen als vleermuizen, jeugd, landschapsbeheer etc. Deze zijn daadwerkelijk met de natuur bezig, zoals onderhoud en jeugdwerk. De werkgroepen zijn plaatselijk georganiseerd en hebben geen apart bestuur.

reinen uit te bouwen zoals: jeugdactiviteiten, elkaar op de hoogte houden met verslagen en activiteiten in elkaars bladen (dit gebeurt nu al!) en uitnodigen voor diverse aangelegenheden.

Het IVN heeft 17000 leden verdeeld over 170 lokale afdelingen. Lokaal hebben beide afdelingen elk 130 leden het IVN heeft nog 15 jeugdleden. Wat kunnen we samen doen Wanneer we beide organisaties de revue laten passeren dan kan je zeggen dat het IVN de “onderbouw” is en de KNNV de “bovenbouw”. De KNNV zijn meer de studiebollen en de IVN de doeners in de natuur. Dat verschil vindt je ook terug in de organisatiestructuur. Beiden vragen hun eigen benadering en hebben hun eigen specialismen. Daarom kunnen we veel van elkaar leren. Regionaal doen we nu al veel in onderlinge samenwerking en deelname aan activiteiten zoals wandelingen en thema-avonden. Deze samenwerking is natuurlijk op veel meer ter-

• Onze eigen voorzitter Piet Schadee.

Kortom het open zijn voor elkaar is nu eigenlijk al aan de orde maar kan via de bladen verder worden uitgebouwd. Het was de mening van beide voorzitters dat we op deze manier goed bezig kunnen zijn als organisaties die elkaar goed aanvullen maar toch ook divers zijn. Het uitbouwen van samenwerking van onderaf geniet verre de voorkeur t.o.v. het van bovenaf opleggen. De genoemde inspiratienota biedt die ruimte. Kees de Rooij n

WERKGROEP WANDELEN - Wandeling Slingebos Eibergen Op zondag 16 december is er een wandeling in het Slingebos. Het is twee uur ’s middags en we zijn met 25 personen. Het Slingebos is gelegen op een verhoging in het landschap dat aansluit op de Mallumse Es en is gevormd in de voorlaatste ijstijd. Het ligt ongeveer 7 meter hoger dan de nabijgelegen rivier de Berkel.

we een prachtige sponszwam. Nog wat verder een prachtige stobbe met geweizwammetjes. Terwijl we genieten van de rust die het bos uitstraalt komen we bij een stuk platgeslagen bos. De eiken, berken en elsen liggen cirkelvormig op de grond, veroorzaakt door een wervelwind zo’n drie jaar geleden. Bijzonder om te zien.

Het is een zeer gevarieerd bos met zowel loofbomen zoals Amerikanse eik, inlandse eik, berk, beuk, els, als naaldbomen zoals lariks, douglasspar, grove den, spar; met op de bodem een tapijt van verschillende mossen. We gaan op pad via een laan Amerikaanse eik rechts en douglasspar links, een aparte combinatie. Wat verderop zien we veel lariksbomen. Na wat heen en weer geslinger komen we bij een grafheuvel. Zo’n 300 jaar voor Christus werden mensen op het eigen land begraven. Aanvankelijk als familiegraf, waarbij de man op de rechterzijde met het hoofd naar het westen en de vrouw op de linkerzijde met het hoofd naar het oosten werd gelegd met opgetrokken knieën. Wat verderop aan de voet van een douglasspar zien

Wat verderop zien we een stukje beukenbos en zo komen we via de Oude Needseweg aan op de plek waar Gery klaarstaat met koffie. Van hieruit gaan we verder en komen we op de Mallumse Es, links van ons. In de verte zien we de watertoren. Verderop in het talud van de sloot is mooi het bruine leemzand met grind te zien, zoals dat is aangevoerd in de ijstijd. Zo komen we bij het eindpunt van onze wandeling. We hebben weer volop kunnen genieten van al het moois wat de natuur ons heeft te bieden. Het was een mooie wandeling, met dank aan Leo en André als gidsen. Frans Baks n

18

AGENDA

wandelingen, excursies

Zondag 20 januari: IVN Oost-Achterhoek. Doorstapwandeling ± 15 km. Aanvang 11.00 uur. Startplaats: Parkeerplaats Sportterrein Bijenkamp Rietmolenseweg 7151 MD. Zaterdag 26 januari: KNNV Winterwandeling Kreil/ Stortelers. Inlichtingen: Ed Grotenhuid 0543-520714. Zaterdag 2 februari: KNNV Vogelexcursie. Azewijnse/Netterden. Inlichtingen: Ed Grotenhuid 0543-520714. Zondag 10 februari: IVN Noord-Midden-Achterhoek. Wandeling De Belten (Vorden). Aanvang: 14.00 uur. Startplaats: bij kruising Galgengoorweg en Vordensebinnenweg. Inlichtingen: Wybren Jouwsma, tel: 0573-256250. Zondag 17 februari: IVN Oost-Achterhoek. Wandeling Winterswijk-Brinkheurne. Aanvang: 14.00 uur. Startplaats: bij de Stemerdinkburg aan de Stemerdinkweg 7115 AB.

Zondag 17 februari: KNNV Dierensporen-excursie. Aanvang: 9.00 uur. Startplaats: bij infopaneel Wooldse Veen aan de Kuipersweg. Zondag 10 maart: IVN Noord Midden Achterhoek. Wandeling landgoed Verwolde. Aanvang: 14.00 uur. Startplaats: vanaf de parkeerplaats bij het kasteel, Jonker Emilelaan 4, 7245 TL Laren. (IVN borden) . Inlichtingen: Teun Beumer, Tel:0573-401822. Zondag 17 maart: IVN Oost-Achterhoek. Wandeling net over de grens bij Lünten. Aanvang: 14.00 uur. Startplaats: Voorbij Rekken de grens over bij Oldenkotte.Afslag Ammeloe weg K19 bij kruising met L572 linksaf.Dan bij afslag Lünten Sand 19 rechts. Volg IVN borden. Zondag 14 april: IVN Noord-Midden-Achterhoek. Wandeling landgoed Het Hackfort Start: 14.00 uur. Startplaats: parkeerplaats kasteel Hackfort, Baakseweg 6, Vorden. Inlichtingen: Klaske ten Grotenhuis, Tel: 0575-471995.

(advertentie)

19

(advertentie)

BURO OLLOU tuin & landschapsontwerp ●Tuinontwerp voor particulieren, instellingen en bedrijven. ●(Her)inrichting van boerenerven. ●Landschapsplannen. ●Cursussen. www.burocollou.nl ●Advies.

Buro Collou is een ontwerpbureau dat zowel grootschalig als kleinschalig werkt. Grootschalig in de vorm van bijvoorbeeld landschapsplannen en kleinschalig in de vorm van tuinen voor particulieren en instellingen. Natuur en millieu zijn in alle gevallen belangrijk voor de ontwerpkeuzes. Streekeigen beplanting, landschappelijke context en duurzame materialen zijn het uitgangspunt. Buro Collou maakt (her)inrichtingsplannen voor boerenerven, bijvoorbeeld in het kader van functieverandering, waarbij het streekeigen karakter van huis en erf voorop staat.

Looweg 10 7152AL Eibergen 0545-479765 [email protected] www.burocollou.nl Buro Collou is aangesloten bij vereniging ‘Wilde Weelde’ vakgroep natuurrijke omgeving. Buro Collou draagt het IVN een warm hart toe.

20