Emine Özen Privaatrecht ( ) Pagina 2

Privaatrecht (Les 1) Deel I: Algemene beginselen Hoofdstuk I: Het privaatrecht positiefrechtelijk gezien  Positief recht: het recht zoals het nu bestaat (=/= natuurrecht), het recht dat vindbaar is in allerlei juridische bronnen (= wet, rechtspraak en rechtsleer). Centrale elementen in het begrip “recht”  Een geheel van gedragsregelen… recht zegt wat men zou moeten doen, hoe men zich zou moeten gedragen o

Bevel (iets moeten doen) of verbod (iets niet mogen doen), van verschillende intensiteit  Bv wij vallen allemaal onder het Strafwetboek, als we aan de norm beantwoorden zullen daarvoor gesanctioneerd worden 

o

Bv in het Burgerlijk Recht zijn er veel regels die niet op iedereen van toepassing zijn: erkenning van kinderen door een man (niet van toepassing op man die gehuwd is met de moeder, want hij wordt vermoed de vader te zijn)

Dwingende of aanvullende regels (gradaties in de aard van de regels)  Aanvullend recht: het minst dwingende recht, van aanvullend recht kan men zonder enig probleem afwijken in een overeenkomst (bij consensus) 

Dwingend recht: praktisch gezien kan men ervan afwijken, maar je afwijking zal dan niet gelden, overeenkomst waarin je de regels van het dwingend recht miskent wordt vervallen verklaard



Regels van openbare orde: nog straffer, afwijken ervan zorgt voor absolute nietigheid (nietigheidssanctie)

 …met een institutioneel en begripsmatig kader… o Voor de formulering, toepassing en afdwinging van de gedragsregels  Bv vooral definities in bijzondere wetten, wetten buiten het Burgerlijk Wetboek  Bv definitie van “embryo”  …opgelegd door de maatschappij o Via wetgevende organen (wetten worden gestemd door de parlementen) o Het recht volgt de maatschappelijke ontwikkeling, maar komt wel altijd te laat  …met als doel: de ordening van de maatschappij o De kwaliteit van deze ordening is afhankelijk van drie parameters:  Rechtszekerheid  Juridisch – technische vereisten:  Voorspelbaarheid (adagium nemo censetur ignorare legem): je moet op voorhand weten wat de wet is  Vastheid: vaak wijzigende wetgeving  Algemeenheid: subcategorieën die eigen regels hebben  Onderlinge consistentie: de gevolgen van de verschillende wijzigingen kan men niet inschatten (vol met contradicties en eigenaardigheden)

Emine Özen – Privaatrecht – (2013 – 2014)

Pagina 1



Rechtvaardigheid  Is evolutief, maar met een harde kern van immer te respecteren waarden. Er zijn natuurlijk waarden die onaangetast blijven.



Doeltreffendheid  Middelen aangepast aan de doelstellingen  Bv 19 maart 2010: kinderalimentatie objectiveren, de doelstellingen van de wetgever waren goed.

 Rechtsregelen worden gehandhaafd door of krachtens het maatschappelijk gezag o Uitvoerende macht & Rechterlijke macht  Initiatief tot handhaving is verschillend in privaatrecht en publiekrecht  Handhaving in het privaatrecht: door de rechtsonderhorigen  Handhaving in het publiekrecht: door OM (vordert een straf namens de maatschappij)  (Continentaal) recht is dus: o een geheel van gedragsregelen en ermee samenhangende institutionele voorschriften uitgevaardigd en gehandhaafd door of krachtens het maatschappelijk gezag, met het oog op een rechtszekere, rechtvaardige en doeltreffende ordening van de maatschappij  Enkele andere begrippen o “privaatrecht” en “publiekrecht”  Privaatrecht: regelt de horizontale relaties (burger - burger)  Publiekrecht: regelt de verticale relaties (burger – overheid) o

“objectief recht” en “subjectieve rechten”  Objectief recht: geheel van regels die in wetboeken staan  Subjectieve rechten: juridisch bekrachtigde aanspraken en bevoegdheden op bepaalde zaken (zakelijke recht) of jegens bepaalde personen (vorderingsrechten) om doelstellingen te verwezenlijken

o

“rechtssubject” = “persoon” voor wie de rechtsnorm rechten en plichten meebrengt. Fysieke persoon of rechtspersoon.

o

“rechtsfeiten” en “rechtshandelingen”  Rechtsfeit: feiten waaraan de rechtsregel gevolgen verbindt (gebeurtenissen, omstandigheden). PASSIEF  Bv de geboorte tov het kind  Bv met fiets door het roodlicht rijden (de gevolgen die eraan worden gekoppeld zijn niet gewild (overtreding wegcode, boete, …))  Bv iets in brand steken  Bv moord (strafrechtelijke gevolgen zijn niet gewild) 

o

Rechtshandelingen: menselijke wilsverklaringen waaraan het recht rechtsgevolgen verbindt en die gesteld worden om deze rechtsgevolgen mee te brengen. ACTIEF  Bv koop – verkoop (de gevolgen zijn gewild: eigendomsrecht)  Bv erkenning van een kind (de gevolgen zijn gewild)

(juridische) “persoonlijkheid” = het geheel van rechten en plichten van een rechtssubject. Meestal voor fysieke personen.


Pagina 2

 

! De juridische persoonlijkheid van een rechtspersoon= rechtspersoonlijkheid Elke rechtspositie is uniek in de maatschappij; iedere mens is vanaf 18 jaar handelingsvatbaar (bekwaam)

 2 facetten: staat en bekwaamheid  Staat van de persoon = het geheel van bepaalde hoedanigheden die de juridische toestand (status) van een persoon in de maatschappij en de familie bepalen en hem onderscheiden van andere personen o (onderscheid m.b.t. het bezit en de uitoefening van rechten): iedereen heeft andere subjectieve rechten. Bv het kiesrecht verschilt naargelang de nationaliteit o

Drie elementen:  Staat in de maatschappij: collectief. Bv nationaliteit  Staat in de familie: door de geboorte behoor je tot een familie  Staat als enkeling  Fysieke elementen: het geslacht, de leeftijd, …  Psychische elementen: geestestoestand ( juridische gevolgen)  Civielrechtelijke elementen tot identificering van de persoon (familienaam plaatst je binnen een bepaalde familie; voornaam zorgt voor unieke plaats binnen de familie; de woonplaats) 

o

De verkrijging van elementen van de staat van de persoon is afhankelijk van:  Rechtsfeiten: bv de geboorte,…  Materiële rechtshandelingen: het erkennen van een kind,…  Rechterlijke uitspraken: afstammingsprocedure en ontzetting ouderlijk gezag, ontzetting tot sturen,…  Een wet (in de formele zin): naturalisatiewet (= buitenlanders krijgen de Belgische nationaliteit) en nationaliteitskeuze  ! Het huwelijk bewezen worden door de huwelijksakte.

Bezit van staat = impliceert een behandeling van de persoon en feitelijke gedragingen van een andere betrokkene die wijzen in de richting van de uitoefening van rechten en de naleving van plichten, inherent verbonden aan de status familiae  Bezit van staat is altijd wederkerig  Sociaal gedrag dat gesteld werd wijst op afstammingsband  Een schijntoestand die juridisch wordt erkend  Functies (in het afstammingsrecht):  Bewijsmiddel (art. 324 BW): om het vaderschap te laten vaststellen. Ook op basis van sociaal gedrag kan men overgaan tot de vaststelling van vaderschapsprocedure zelfs tegen de wil





Grond van onontvankelijkheid (art. 318 §1 en 330, §1 BW): vaderschap van de juridische vader moet eerst worden betwist



Enkelvoudig en tweezijdig karakter  Tweezijdig karakter: bezit van staat tav een man en een vrouw  Enkelvoudig karakter: bezit van staat hebben ten aanzien van 1 man of 1 vrouw hebben. Bezit van staat tav man A verhindert bezit van staat tav man B

Koppels van hetzelfde geslacht: ouderlijke rechten en afstammingsband dmv adoptie, wet 18 mei 2006.


Pagina 3

 Bekwaamheid: o Feitelijke bekwaamheid = de feitelijke mogelijkheid die een persoon bezit om een bepaalde daad te stellen.  Heeft niets met het recht te maken.  Bv als je geen twee handen hebt, ben je niet feitelijk bekwaam om notities te nemen o

Rechts – of genotsbekwaamheid (! Synoniemen !)= de bevoegdheid om titularis te zijn van rechten en plichten  Wel juridisch begrip  Je kan dingen doen / je moet dingen doen

o

Handelingsbekwaamheid= de bevoegdheid om rechten en plichten zelf en zelfstandig uit te oefenen  Minderjarigen (- 18j) zijn principieel handelingsonbekwaam  Definitie nieuwe wet “bekwaamheid”, maar eigenlijk bedoelt men handelingsbekwaamheid

Hoofdstuk II: Het recht in werking. Het subjectieve werking Soorten rechtssubjecten A. Fysieke personen B. Rechtspersonen  Fysieke personen= elke levend en levensvatbaar geboren mens, zonder uitzondering. o Andere levende wezens, evenals het embryo en het lijk NIET (maar zij genieten wel rechtsbescherming)  ! “Levend” wilt zeggen geboren uit een vrouw, “levensvatbaar” is medische beoordeling door de artsen.  ! Een dier is een zaak o

Begin van de juridische persoonlijkheid: de levende en levensvatbare geboorte (NIET: de verwekking)  ! Juridische persoonlijkheid begint niet bij de verwekking, maar bij levend en levensvatbare geboorte.

o

Een verwekt kind geniet rechten (erfrecht, schenking, erkenning, schadevergoeding) maar deze zijn voorwaardelijk. « Intans conceptus pro jam nato habetur, quoties de commodis eius agitur »  Het verwekte kind wordt gehouden voor reeds geboren telkens dat in zijn belang is. Maar voorwaardelijk! (levende en levensvatbare geboorte)  Bv schadevergoeding toekennen aan het kind als er misbruik is gemaakt van geneesmiddelen (geen vermelding van de neveneffecten)

o

Het ogenblik van de verwekking wordt wettelijk vermoed (art. 326 BW) te liggen in de periode tussen de 300ste en de 180ste dag vóór de geboorte (vermoeden juris tantum)  Tijdvak= periode van 121 dagen, maar tegenbewijs is mogelijk


Pagina 4



Toepassing ivm het vaderschap van de echtgenoot van de moeder:  Kind geboren 301 dagen na ontbinding van het huwelijk. Indien bewijs wordt geleverd dat zwangerschap 302 dagen heeft geduurd, is het kind verwekt binnen het huwelijk => Vaderschapsregel van art. 315 BW speelt voor dit laat geboren kind 

Kind geboren 180 dagen na ontbinding van het huwelijk. Indien bewijs wordt geleverd dat zwangerschap slechts 179 heeft dagen geduurd, is het kind verwekt na de ontbinding van het huwelijk => Vaderschapsregel van art. 315 BW speelt niet voor dit prematuur kind

o

Einde van de juridische persoonlijkheid= de dood (i.e. een feitenkwestie)  ! Opmaak van overlijdensakte (datum en uur: laats overledene zal erven van de eerst overledene)

o

! Planten en dieren genieten wel rechten maar hebben GEEN juridische persoonlijkheid

o

! Dood geboren kind: heeft nooit geademd, geen teken van leven vertoont. Geen geboorteakte, maar wel akte van overlijden (= aangifte van een levenloos kind)

o

Na de dood kunnen bepaalde aspecten van de juridische persoonlijkheid behouden blijven of gewijzigd worden  Voorbeelden:  ! Erkenning van een overleden kind ( art. 328 BW: overleden kind moet zelf afstammelingen hebben nagelaten). Om erfenisjagerij te voorkomen.  Een kind zonder erfgenamen erkennen=> je wordt ouder van het kind dus kan je als ouder erven van het kind.  Auteursrecht: 70 jaar na het overlijden

 Rechtspersoon= een groepering van rechtssubjecten die, of een afgescheiden vermogen dat, titularis kan zijn van rechten en plichten o Meestal vanuit een streven naar samenwerking, om diverse belangen te behartigen, maar de techniek van toekenning van rechtspersoonlijkheid aan een deelvermogen kan ook buiten groepsvorming  (zie bv de stichting van openbaar nut, de private stichting en de éénpersoons BVBA) o

Bij een rechtspersoon verwerft het samenwerkingsverband zelf juridische persoonlijkheid (rechtspersoonlijkheid)

o o

Een feitelijk samenwerkingsverband heeft geen rechtspersoonlijkheid De rechtspersoon heeft een eigen vermogen, afgescheiden van de vermogens van de individuele leden van de groep

o

Opbouw van het vermogen van de rechtspersoon gebeurt door inbreng van arbeid of geld  In ruil: lidmaatschap of aandelen. Bv stemmen op de algemene vergadering  ! Schuldeisers hebben vorderingsrechten, mensen die geëngageerd hebben in een rechtspersoon.

o

Verhaal van schuldeisers van de individuele groepsleden in geval van een rechtspersoon:  Enkel op het persoonlijk vermogen van de aandeelhouder – schuldenaar (waartoe wel diens aandelen behoren)


Pagina 5

o

Verhaal van schuldeisers van de individuele groepsleden in geval van een feitelijk samenwerkingsverband:  Op het onverdeeld aandeel van de schuldenaar in het voor de samenwerking bestemde vermogen

 Publiekrechtelijke rechtspersonen o Opgericht door de overheid, met het oog op publieke dienstverlening o Bv: de staat, gemeenten, OCMW’s (hebben rechtspersoonlijkheid)  Privaatrechtelijke o Privaat initiatief, met ander doel dan uitoefening staatsgezag o Bv: vennootschappen en verenigingen  Verenigingen: o ! Vereniging zonder winstoogmerk of vzw kan wel occasioneel wafelverkoop organiseren. Elke vzw heeft inkomen nodig om maatschappelijk doel te realiseren. o

Stichting van openbaar nut= een afgescheiden vermogen gericht op de verwezenlijking van een werk van filantropisch, levensbeschouwelijke, religieuze, wetenschappelijke, artistieke, pedagogische of culturele aard.  ! Bv Koning Boudewijn stichting, fonds voor wetenschappelijk onderzoek Vlaanderen, donorstichting en stichting tegen kanker

o

De private stichting= een afgescheiden vermogen ingezet ter verwezenlijking van een bepaald belangeloos doel (verschil met VZW: geen leden, enkel bestuurders)  ! Bv de handhaving kunstcollectie, de zorg voor een gehandicapt kind, steun aan een bepaalde regio, het in stand houden van een cultureel patrimonium, …

 Vennootschappen: o Privaatrechtelijke rechtspersonen die winstvorming nastreven  Vormen: de vof (onbeperkte aansprakelijkheid), de cvo(ha), de cvba, de nv en de bvba  Aansprakelijkheid van rechtspersonen o ! De techniek van de rechtspersoonlijkheid leidt niet automatisch tot beperkte aansprakelijkheid, er zijn ook rechtspersonen met onbeperkte aansprakelijkheid  Geen directe link met de beperking van de aansprakelijkheid o

Onbeperkt: SE’s van de rechtspersoon hebben verhaal op het vermogen van de rechtspersoon + vermogen van de leden

o

Beperkt: enkel verhaal op het vermogen van de rechtspersoon  Zwaardere formele en boekhoudkundige verplichtingen  Minimuminbreng van de vennoten vereist  NV: minimumkapitaal van 61.500 EUR, volgestort in contanten en/of in natura (bijzondere voorwaarden voor inbreng in natura)  BVBA: minimumkapitaal van 18.550 EUR, waarvan 6.200 EUR moet worden volgestort en volstorten van elk aandeel voor ten minste 1/5  CVBA: minimumkapitaal van 18.550 EUR, waarvan 6.200 EUR moet worden volgestort en volstorten van elk aandeel voor ten minste 1/3


Pagina 6

o

Vennootschap onder firma (vof)  Doel= uitoefening van een burgerlijke of handelsactiviteit  Vennoten hoofdelijk aansprakelijk  Wanneer bijvoorbeeld meerdere personen gezamenlijk een schuld aangaan, dan kan de schuldeiser het volledige bedrag bij elk van hen opeisen. De schuldeiser heeft tegenover ieder van hen recht op nakoming van het geheel.

o

Coöperatieve vennootschap  Veranderlijk aantal vennoten met veranderlijke inbreng (niet iedereen heeft evenveel aandelen)  Met onbeperkte (cvo(ha) of beperkte aansprakelijkheid (cvba)  Bv Acco boekhandel

o

Naamloze vennootschap (NV)  Identiteit van de vennoten minder belangrijk; kapitaalverstrekking primeert (verschil met BVBA)  Beperkte aansprakelijkheid  Bv Kluwer  Bv BASF

o

Besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (BVBA)  Identiteit van de vennoten zeer belangrijk  Kan uit één persoon bestaan  Bv kleine autogarage

 Legaliteitsbeginsel mbt rechtspersonen o Rechtspersoonlijkheid kan enkel worden toegekend in de gevallen die in de wet zijn voorzien. o De wet moet het mogelijk maken. In andere gevallen kan men geen rechtspersoon creëren, ook niet bij overeenkomst.  Ontstaan van de rechtspersoon(lijkheid) o Op de dag van de neerlegging van een uittreksel uit de oprichtingsakte ter griffie van de rechtbank van koophandel van het rechtsgebied waarbinnen de zetel is gelegen o Elke rechtspersoon heeft een zetel, moet ook bepaald worden in de statuten => notariële oprichtingsakte maken o

! Uitzondering: de stichting van openbaar nut (datum van het koninklijk besluit waarop het wordt getekend)

 Einde van de rechtspersoon(lijkheid) o Bij de (vrijwillige of gerechtelijke) ontbinding van de rechtspersoon o Waarna de vereffening van het vermogen volgt  Tegenwerpelijkheid van het bestaan van de rechtspersoon aan derden o Pas na publicatie van een uittreksel uit de oprichtingsakte in (de bijlagen bij) het BS o Later dan het ontstaan van de rechtspersoon, derden moeten het bestaan van de rechtspersoon vanaf dan eerbiedigen.


Pagina 7

Privaatrecht (Les 2) Genotsbekwaamheid en handelingsbekwaamheid van de rechtssubjecten  Genotsbekwaamheid: rechtsbekwaamheid, de bevoegdheid om titularis te zijn van rechten en plichten (passief)  Handelingsbekwaamheid: de bevoegdheid om rechten en plichten waarvan men titularis is zelfstandig uit te oefenen (actief) o

Genotsbekwaamheid van fysieke personen: in principe volledige genotsbekwaamheid voor alle Belgen (Art. 8 BW) (Art. 14 EVRM) (Art. 10-11 GW)  ! Uitzonderingen genotsbekwaamheid: algemene beperkingen mbt twee categorieën personen, specifieke beperkingen mbt 1 bepaalde rechtsverhouding  Algemene beperking voor: vreemdelingen (ivm burgerlijke rechten (Art. 11 BW) en ivm politieke rechten gemeentekiesrecht))  Beperking van burgerlijke rechten: notaris= Belg zijn, andere voorbehouden ambten voor Belgen 

Beperking van politieke rechten: gemeentekiesrecht  Art. 1bis: “EU-vreemdelingen” kunnen stemmen na schriftelijke aanvraag 

Art. 1ter: “niet-EU-vreemdelingen” kunnen stemmen na schriftelijke aanvraag + 5 jaar ononderbroken in België wonen



Algemene beperking voor: zwaar strafrechtelijk veroordeelden (ontzetting uit bepaalde politieke en/of burgerlijke rechten als bijkomende straf)  Bv Crimineel (niet betrouwbaar) kan het recht verliezen om als getuige te kunnen optreden. Beknotting van hun genotsbekwaamheid.



Specifieke beperking: opgelegd door de wet en/of opgelegd door de rechter  Opgelegd door de wet:  Bv huwelijksbeletselen (Art. 161-163 BW). Bepaalde mensen kunnen niet met elkaar trouwen. Beperking van het recht dat je geniet om met iemand te kunnen trouwen. De sanctie is de absolute nietigheid. Huwelijk is verboden tussen broer en zus (= bloedverwanten in de zijlijn) en tussen halfbroer en halfzus => RATIO: gehandicapte kinderen. Huwelijk tussen oom, tante, nicht en neef (bloedverwanten van de 3de graad) is wel toegelaten mits KB. 


! Het huwelijk tussen neef en nicht is niet verboden (kinderen van ooms en tantes), bloedverwantschap in de vierde graad.

Pagina 8





Bv bekwaamheden tot het stellen van bepaalde rechtshandelingen (Art. 411 BW) (Art. 1595 BW)  (Art. 411 BW): voogdij, als beide ouders van een minderjarige gestorven is. De voogd mag geen goederen van zijn pupil (= de minderjarige onder voogdij) kopen.  (Art. 1595 BW): man mag geen goederen van zijn vrouw kopen.



! Huwelijk met stiefbroer, stiefzus, kinderen van oom of tante en bloedeigen verwanten, schoondochter en schoonzoon mag

Opgelegd door de rechter:  Bv verbod tot beroepsuitoefening: in het huwelijk treden (primair huwelijksstelsel), bepalingen die de rechten en plichten bepalen. Iedereen heeft het recht om zijn beroep te kunnen bepalen, maar de rechter kan dit wel verbieden. 

Bv ontzetting uit het ouderlijk gezag: sommige ouders mishandelen hun kinderen, OM kan vorderen dat een ouder uit het ouderlijk gezag wordt ontzet. Rechten die je normaal gezien hebt raak je kwijt als je je rechten misbruikt.



Bv vervallenverklaring van het recht tot sturen: verlies van het genot om met een auto te kunnen rijden.



Bv uitsluiting uit een erfenis wegens onwaardigheid: normaal gezien zullen de kinderen erven van hun ouders, maar niet als je je ouders probeert te doden.

 Handelingsbekwaamheid: de bevoegdheid om de rechten en plichten waarvan men titularis is zelf en zelfstandig uit te oefenen. o ! Handelingsbekwaamheid van fysieke personen: in principe is iedereen handelingsbekwaam 

Beperking van handelingsbekwaamheid kan algemeen of gedeeltelijk zijn.  Algemene handelingsonbekwaamheid: men kan in geen enkel geval zelfstandig in het rechtsverkeer optreden  De regel voor minderjarigen: 17-jarige kan niets zelf en zelfstandig. Huurovereenkomst (daad van beheer) is een rechtshandeling, maar die rechtshandeling is vatbaar voor nietigheid indien zonder de vereiste van de wettelijke bekwaamheid. 

De uitzondering voor meerderjarigen (= bekwaamheid is de principe, onbekwaamheid is de uitzondering) (Art. 492/1 BW)



Ontvoogding: (1) door tijdens de minderjarigheid te trouwen. Door het huwelijk wordt je van rechtswege ontvoogd. (2) Door de beslissing van de jeugdrechtbank.


Pagina 9

 



Bv niet-ontvoogde minderjarigen tot 1 juni 2014  Bv verlengd minderjarigen: Art. 487bis BW (mentaal gehandicapten, personen met een ernstige geestelijke achterlijkheid aangeboren of ontstaan vroegere kinderjaren). Die personen worden gelijkgeschakeld met minderjarigen die jonger zijn dan 15 jaar. Ouders behouden het ouderlijk gezag. Als de ouders overlijden, dan stelt men een voogd aan. 

Bv gerechtelijk onbekwaamverklaarden: zwaarst mogelijke geestesziekten, door rechtbank van eerste aanleg. Die krijgen een voogd.



Bv personen onder voorlopig bewind, met gehele onmogelijkheid hun goederen zelf te beheren: Nieuwe wet na 2014: bewind, maar tot 2014 voorlopig bewind, evolueert mee met de geestestoestand van een persoon. Voorlopige bewindvoerder die door de vrederechter wordt aangesteld. Enkel over de goederen, niet over de persoonlijkheid. Flexibel! Kan beginnen met bijstand, en dan evolueren tot totaal niets

Gedeeltelijke handelingsonbekwaamheid: men is enkel onbekwaam voor die rechtshandelingen waarvoor de wet of de rechter de handelingsbekwaamheid uitdrukkelijk heeft ingeperkt of uitgeschakeld.  Bv ontvoogde minderjarigen: bepaalde rechtshandelingen wel kunnen stellen, maar sommige handelingen niet kunnen stellen zonder zijn curator (echtgenote kan curator zijn) 

Bv onder gerechtelijk raadsman gestelde personen: verkwisters, ze beseffen niet wat ze uitgeven (Bv 10 tv’s kopen terwijl je er maar 1 nodig hebt). De gerechtelijke raadsman zal bijstand verlenen (meestal de advocaat).



Bv personen onder voorlopig bewind met gedeeltelijke onmogelijkheid hun goederen zelf te beheren

 Vanaf 1 juni 2014 worden de diverse bestaande onbekwaamheidstatuten voor meerderjarigheid vervangen door één regime waarbij de vrederechter een beschermingsmaatregel beveelt: het bewind (wet 17 maart 2013, BS 14 juni 2013; een zgn “reparatiewet” volgt). Het voorlopig bewind was beperkt tot de goederen, maar het bewind gaat wel verder. Bw en Ger.w wordt gewijzigd.  Meerderjarige beschermde personen (vanaf 1 juni 2014): o Buitengerechtelijke bescherming: een regime van lastgeving (= vertegenwoordiging bij het stellen van handelingen), beperkt tot de goederen. Los van de vrederechter, een lasthebber aanduiden, wanneer je niet in staat zou zijn om handelingen te stellen. o

(Vrede) rechterlijke bescherming: betreft de goederen en/of de persoon


Pagina 10

 Doel van deze uitzonderingen op het principe van de handelingsbekwaamheid= de bescherming van personen met onvoldoende ontwikkelde wil (positief en negatief) o

Positief: vertegenwoordiging en bijstand

Positief (= toch kunnen functioneren):  Vertegenwoordiging: een door de wet of door een rechter aangeduide persoon treedt op in naam en voor rekening van de beschermde persoon. Vertegenwoordiger treedt actief op namens de vertegenwoordigde persoon en stelt handelingen in naam en voor rekening van de vertegenwoordigde persoon. o Volledig in zijn plaats iemand handelingen stellen, vertegenwoordiger zet zijn handtekening, bindt niet zichzelf maar wel de vertegenwoordigde  Bijstand: minder verregaand, degene die bijstand verleent, zal niet in de plaats treden van de beschermde persoon, maar zal samen met hem rechtshandelingen stellen. o De beschermde persoon zal geen rechtshandelingen stellen zonder de bijstand van de bijstandverlener maar ook de bijstandverlener kan niet handelen zonder de toestemming van de beschermde persoon o Er moeten twee personen optreden om een handeling te stellen.      

Bv niet-ontvoogde minderjarigen: vertegenwoordiging, ouders Bv verlengd minderjarigen vertegenwoordiging, ouders Bv gerechtelijk onbekwaamverklaarden: vertegenwoordiging, voogd Bv personen onder voorlopig bewind: voorlopige bewindvoerder Bv ontvoogde minderjarigen: bijstand, curator Bv onder gerechtelijk raadsman gestelde personen: bijstand, vaak advocaat

Negatief (eigenlijk positief voor de beschermde persoon):  Vernietiging van rechtshandelingen gesteld met miskenning van de bijzondere beschermingsstatuten kan worden gevorderd o (door de bijstandverlener, de vertegenwoordiger of de opnieuw bekwaam geworden betrokkene) o

Naar de rechtbank stappen en de nietigheid vorderen, beter zelf het initiatief nemen. Pas als het vonnis definitief is geworden verdwijnt de rechtshandeling uit de rechtsorde. Men moet eerst de nietigheid vorderen, bekomen, en dan pas kan een rechtshandeling verdwijnen uit de rechtsorde.

o

! Relatieve nietigheid

 ! Genotsbekwaamheid (absolute nietigheid); handelingsbekwaamheid (relatieve nietigheid)  Dwingend recht: omvat louter dwingende rechtsregels en rechtsregels van openbare orde  Louter dwingend recht primeert op de eigen regeling van partijen; de rechter zal de eigen regeling nietig verklaren en de wettelijke regels zullen worden toegepast. o Bv woninghuurwet is van dwing recht (zie boek opzeggingstermijnen), je kunt van de wettelijke regeling afwijken, maar dwingend recht primeert. De belanghebbende zal de wettelijke regeling inroepen om de huurovereenkomst te kunnen opzeggen. Maar als niemand de nietigheid vordert, blijft de huurovereenkomst wel gelden!


Pagina 11

o

RELATIEVE NIETIGHEID  Enkel degene die belang heeft bij een bepaling van dwingend recht kan de nietigheid van een afwijkende regeling opwerpen  De rechter kan NIET ambtshalve de nietigheid opwerpen  Aan de mogelijkheid tot inroepen van de nietigheid kan worden verzaken

 Regels van openbare orde: leggen de juridische grondslagen vast waarop de economische of morele orde van de maatschappij rust. Regels die door de wetgever of de rechter zo essentieel geacht worden voor de ordening van de maatschappij dat men er geen afwijkingen op duldt.  Bv Draagmoederschap: ouderlijke rechten afstaan is totaal verboden, want raakt de openbare orde. o

ABSOLUTE NIETIGHEID  Elke belanghebbende (OM, rechter,…) kan de nietigheid van een rechtshandeling gesteld met miskenning van de regels van openbare orde vorderen  De rechter kan WEL ambtshalve de nietigheid opwerpen  Partijen kunnen een door nietigheid aangetaste rechtshandeling NIET bevestigen

 Rechtshandelingen gesteld door de handelingsonbekwame zelf zijn RELATIEF nietig. Ofwel rechtens nietig ofwel nietig wegens benadeling (verschil qua appreciatiebevoegdheid van de rechter) o Nietigheid rechtens (geen appreciatiebevoegdheid):  De rechter kan NIET weigeren de nietigheid uit te spreken indien ze gevorderd wordt  De loutere overtreding van de beschermingsregels VOLSTAAT om de nietigheid uit te spreken.  Volgt uit het recht zelf o

Nietigheid wegens benadeling:  Miskenning van de beschermingsregels volstaat NIET om de nietigheid uit te spreken  Men moet bewijzen dat de rechtshandeling in het nadeel van de handelingsonbekwame werd gesteld (= BEWIJS VAN BENADELING: intrinsieke benadeling of extrinsieke benadeling) 

Intrinsieke benadeling: de rechtshandeling is op zich nadelig, los van de vermogenstoestand o Bv de aankoop van een waardeloos goed voor 3.000 euro o Bv de aankoop van een flesje water voor 50 euro



Extrinsieke benadeling: de rechtshandeling is op zich niet nadelig, maar wel wanneer men de gevolgen van de rechtshandeling beoordeelt in het licht van de vermogenstoestand van de beschermde persoon o Bv een minderjarige huurt klein appartement voor 700 euro, als kot gebruiken. Hier is het bewijs van benadeling vereist, regime voor niet ontvoogde minderjarige. De handeling is op zich is niet nadelig, maar gelet op zijn vermogenstoestand kan de rechtshandeling als nadelig worden beschouwd, en kan men een nietigheid ervan vorderen. De rechter heeft hier appreciatiebevoegdheid.


Pagina 12

 Rechtshandelingen gesteld oor een handelingsonbekwame zijn in de regel RECHTENS NIETIG, maar … 1. … bij minderjarigen wordt bewijs van benadeling vereist (tenzij voor rechtshandelingen waarvoor een vertegenwoordiger niet kan optreden zonder RECHTERLIJKE MACHTIGING) (Art. 378 juncto Art. 410 §1 BW) => deze zijn rechtens nietig

2. … bij meerderjarigen is benadeling (enkel) vereist voor daden van beheer 

Bv huurovereenkomst voor minder dan 9 jaar) mbt de goederen; buitensporige verbintenissen kunnen ook worden verminderd



Bv je huurt een pand voor 3 jaar, maar de huurprijs is veel te hoog. Contract laten bestaan, maar de vrederechter zal de verbintenis voor de huurder verminderen.

*Rechtshandelingen mbt persoonsgebonden aangelegenheden en daden van beschikking zijn rechtens nietig (Art. 493 BW)  ! Alle regels inzake de staat en de bekwaamheid van de persoon raken de openbare orde, ook deze mbt de handelingsonbekwaamheid. De wettelijke regels (regels die zeggen wie onbekwaam is,.. ) die zo fundamenteel zijn voor de maatschappij. De miskenning van de regels van handelingsonbekwaamheid leiden tot relatieve nietigheid. o Bv Wanneer een minderjarige een auto koopt met zijn eigen geld => relatieve nietigheid (met miskenning van de regels van handelingsonbekwaamheid)  Onbekwaamheid kan slechts voortvloeien uit de wet o enkel de wetgever kan onbekwaamheden creëren (Art. 1123 BW) o

LEGALITEITSBEGINSEL

 Genotsbekwaamheid van rechtspersonen: geen regel in het BW, maar wel in de Rechtspraak van het Hof van Cassatie o Principe: volledige rechtsbekwaamheid zoals de fysieke persoon o

Uitzonderingen: beperkingen voortvloeiend uit  de aard van de rechtspersoon:  geen familierechten! (Een rechtspersoon geniet wel persoonlijkheidsrecht bv het dragen van een naam)  geen politieke rechten 

de wet:  ivm bezit van onroerende goederen (Bv voor een VZW en de stichting is het verboden andere goederen in eigendom te bezitten dan degene nodig voor het bereiken van het statutaire doel)  Ivm de verkrijging om niet (= de mogelijkheid om schenkingen te ontvangen)



het doel dat de rechtspersoon nastreeft: SPECIALITEITSBEGINSEL (=een rechtspersoon kan slechts titularis worden van rechten en verplichtingen binnen de hem door zijn doel toegewezen activiteitssfeer) Wettelijk & statutair doel.


Pagina 13



Wettelijke specialiteit: een type rechtspersoon kan enkel gebruikt worden voor een bepaald doel. Een VZW heeft een ander doel dan het maken van de winst. Elk type van rechtspersonen kan enkel gebruikt worden voor het doel bepaald door de wetgever. o ! Raakt de openbare orde o Bv zo mag een VZW niet worden opgericht met als hoofddoel het uitoefenen van nijverheid- of handelsactiviteiten



Statutaire specialiteit: het bijzondere doel van een rechtspersoon, zoals omlijnd door de oprichters. Gevaar voor derden, vandaar de publiciteitsvoorschriften, iedereen zou de statutaire doel van een rechtspersoon moeten kennen. o Bv een immobiliënvennootschap: het verhuren en verkopen van onroerende goederen. Dus bv geen handel in tapijten

 Gevolg van het specialiteitsbeginsel: de rechtspersoon kan, buiten zijn wettelijke en statutair doel om, geen rechten verkrijgen of verbintenissen aangaan. o Een buiten deze perken gestelde rechtshandeling is ongeldig  Het specialiteitsbeginsel houdt gevaren in voor derden vandaar: o Publiciteitsvoorschriften o

Uitzondering op de statutaire specialiteit voor …  De NV, de BVBA en de VZW:  Deze rechtspersonen zijn t.o.v. derden wel verbonden door handelingen gesteld door bestuurders of organieke vertegenwoordigers (binnen hun wettelijke bevoegdheid) die buiten het doel van de vennootschap/vereniging liggen, tenzij de derde op de hoogte was of moest zijn van de statutaire doeloverschrijding. Duidelijk ter bescherming van derden!

o

Noodzakelijk via fysieke personen  Organen van de rechtspersoon (bv de leden van de raad van bestuur, de zaakvoerder van een bvba, gedelegeerd bestuurder):  Zijn door de wet en/of statuten belast met het bestuur en de vertegenwoordiging van de rechtspersoon





Via hen wordt de rechtspersoon geacht zelf te zijn opgetreden



Hun handelingsbekwaamheid is duidelijk door het recht en de statuten omlijnd.

Bijzondere lasthebbers:  Contractuele vertegenwoordigers met een beperkte opdracht (voor bepaalde handelingen) 

Worden juridisch niet geïdentificeerd met de rechtspersoon (bv rechtspersoon kan beroep doen op een immobiliënmakelaar om transacties uit te voeren)


Pagina 14

Privaatrecht (Les 3) 03/10/2013 De handelingen van het rechtssubject  Onderscheid: o Materiële handelingen:  Niet – geoorloofde (= onrechtmatige daden) (les delits + les quasi – délites) 

o

Geoorloofde (= de quasi – contracten) (les quasi – contrats)  ! Bv quasi – contracten: o Zaakwaarneming: dak buurman loopt schade, jij bent zaakwaarnemer omdat hij er niet is o Onverschuldigde betaling: o Vermogensvermeerdering zonder oorzaak:

Rechtshandelingen: menselijke wilsverklaringen waaraan het recht rechtsgevolgen verbindt, afgelegd met het doel deze rechtsgevolgen mee te brengen

 Geldigheid van rechtshandelingen: (Art. 1108 BW) o Toestemming: beantwoorden aan de werkelijke wil  ! Wilsleer als basis  Verschrijving =/= werkelijke wil  Interpretatie conform de werkelijke wil bij onduidelijkheid van de wilsverklaring 

Correcties op (al te strikte toepassing van) de wilsleer o Door de wet: de wilsgebreken: de wil is gebrekkig gevormd  Dwaling: een onjuiste voorstelling van zaken die een partij ertoe brengt een rechtshandeling te stellen die ze niet zou gesteld hebben bij kennis van de juiste toedracht van zaken 




Slechts grond tot nietigverklaring indien ze:  Essentieel is (de zelfstandigheid van de zaak) EN 

Verschoonbaar is (= ook begaan zou zijn door een redelijk voorzichtig persoon)



Dwaling niet verschoonbaar? Bv aankop tent ipv elektrische deken, verschil tussen die is duidelijk!!



Dwaling wel verschoonbaar? Bv

Bedrog: een list wordt aangewend om een onjuiste voorstelling van zaken op te wekken en een partij ertoe te bewegen een rechtshandeling te stellen (= opzettelijk verwekte dwaling)  Bv moeder liegt tegen biologische vader  Bv stuk grond verkopen als bouwgrond ipv landbouwgrond

Pagina 15



Geweld: gewelddaden of bedreigingen (fysiek of moreel) met het doel een ander ertoe te bewegen een rechtshandeling te stellen  Bv bedreigingen onder fysieke dwang -> rechtshandeling is ongeldig  Bv moreel geweld, ongeoorloofde druk gebruiken bij de erkenning van een kind van een tienermoeder

o

Door de rechtspraak: vereiste van verschoonbaarheid van de dwaling, evenals …

o

! … de vertrouwensleer (= schijnleer): een wilsverklaring, ongeldig volgens de klassieke wilstheorie, is toch geldig indien bij de wederpartij het vertouwen werd gewekt dat het om een werkelijk gewilde wilsverklaring ging; de wederpartij mag voortgaan op de schijnbaar aanwezige wil wanneer redelijkerwijze mag worden aangenomen dat deze ook de werkelijke wil was

o

! Wilsdeficiëntie: verstoring van het bewustzijn (wilsonvermogen) = i.e. een feitelijke toestand, te onderscheiden van de handelings(onbekwaamheid).  (Bv een geestesziekte hebben, dementeren, …)

o

Bekwaamheid: handelingsbekwaamheid  =/= begrip “toereken(ings)varbaarheid”: verwijst naar het noodzakelijke bewustzijn om een fout aan de schadeverwekker te kunnen verwijten (Zie aansprakelijkheidsrecht)

o

(bepaald) voorwerp: inhoud van de rechtshandeling.  Controle op de geldigheid is verschillend naargelang het open of gesloten karakter van de rechtshandeling  Bv verkoop van drugs is niet geoorloofd

o

(geoorloofde) oorzaak: individuele rechtvaardiging (zin en nut) voor degene die ze stelt, beweegreden  ! Tegenprestatie is niet noodzakelijk voor het bestaan van een oorzaak  Bv schenking (dochter krijgt geld, geen tegenprestatie vereist, maar toch oorzaak = iemand iets geven is hier de oorzaak)

o

Wetsontduiking: handig gebruik maken van een andere wettekst waarvan die uitwerking uitsluitend gewenst wordt omdat men, dankzij die uitwerking, buiten de letter van het ontdoken voorschrift valt  Bv schijnhuwelijk (vrouw trouwt men een oude Belgische man, om via de geboorte van het kind de Belgische nationaliteit te verkrijgen) o Vreemdelingenwet: uitgeprocedeerde vluchtelingen ontduiken door afstammingsrecht o

Schijnhuwelijk is NIETIG!


Pagina 16

o

o

! Conformiteit van de rechtshandeling met dwingende rechtsregels  Onderscheid tussen dwingend en aanvullend recht:  De rechtshandeling is enkel ongeldig bij strijdigheid met een bepaling van dwingend recht 

Van aanvullend recht mag je altijd afwijken



Van regels van openbare orde en dwingende rechtsregels mag men niet afwijken

! Controle op de geldigheid van de rechtshandeling:  In de regel a posteriori: na het stellen van de rechtshandeling, bij betwisting  Naar de rechtbank gaan na het stellen van de rechtshandeling 

Uitzonderlijk a priori: telkens wanneer machtiging of homologatie vereist is  Telkens wanneer machtiging of homologatie vereist is o ! Machtiging: vooraleer je een rechtshandeling stelt naar de rechter gaan om machtiging te vragen. Enkel na de machtiging mag je een rechtshandeling stellen o

! Homologatie: (Art. 410 BW) rechterlijke bekrachtiging

 Nietigheid van rechtshandelingen o Er is niet in alle opzichten aan de geldigheidsvereisten voldaan o

De door nietigheid aangetaste rechtshandeling bestaat tot ze wordt vernietigd

o

Gevolgen van de nietigverklaring:  Algemeen:  ! werkt ex tunc (retroactief, terugwerkend) en ex nunc (voor de toekomst)  De rechtshandeling wordt geacht nooit te hebben bestaan  ! De gevolgen van de rechtshandeling worden uitgewist (Quod nullum est, nullum producit effectum= wat nietig is kan geen gevolgen sorteren), zowel voor het verleden als voor de toekomst 

Voor de partijen:  In beginsel: wederzijdse restitutieplicht o Zo mogelijk in natura o Anders bij equivalent, maar … o … gunstregime voor handelingsonbekwamen:  Zij moeten maar teruggeven wat “tot hun voordeel gestrekt heegft” (Art. 1312 BW)



Voor derden: geldigheid van rechtshandelingen die voortbouwen op de vernietigde rechtshandeling komen in het gedrang  Nemo plus iuris transferre potest quam ipse habet= niemand kan meer rechten overdragen dan rechten die hij zelf heeft  Bv nietigverklaring van een contract tussen A&B kan ook gevolgen hebben voor C


Pagina 17

o

o

Absolute nietigheid:  Bij strijdigheid met de openbare orde of de goede zeden 

Bij genotsonbekwaamheid



Bij ongeldig voorwerp of gebrek aan beweegreden  Door iedereen die enig belang heeft / OM, ambtshalve door de rechter, niet vatbaar voor “bevestiging”  Bv draagmoederschap  Bv huwelijk met halfzus  Bv verkoop van drugs (in strijd met de goede zeden en de openbare orde!)

Relatieve nietigheid:  Bij strijdigheid met bepalingen van louter dwingend recht 

Bij handelingsonbekwaamheid



! Bij wilsgebreken  Alleen door degene die beschermd wordt door de rechtsnorm, niet ambtshalve door de rechter, men kan de rechtshandeling “bevestigen”

 Tegenwerpelijkheid van rechtshandelingen o Beginsel van de relativiteit der rechtshandelingen:  Enkel de partijen zijn erdoor gebonden, derden niet (Art. 1165 BW) 

Relativering op drie niveaus:  1. Het bestaan van de rechtshandeling dringt zich als een feit op aan derden (!zie Cass. 27 mei 1909: het “boswachtersarrest”) o Een boswachter sloot een contract met een verzekeringsmaatschappij, waarin hij zich (enkel) verzekerde voor overlijden tijdens zijn taak. o De boswachter was slachtoffer van een ongeval, maar door tussenkomst van een dokter stierf hij niet. Zijn behandeling bracht aanzienlijke medische kosten mee. o De dokter dagvaardt de verzekeringsmaatschappij (die weigert de medische kosten te vergoeden, aangezien haar medecontractant niet overleden was) en beroept zich op de theorie van de vermogensvermeerdering zonder oorzaak. o Het Hof van Cassatie geeft de dokter ongelijk: het verzekeringscontract dringt zich als feit op aan de dokter (die een derde is) en is de oorzaak van de verrijking van de verzekeringsmaatschappij. 

2. Derden moeten andermans rechtshandelingen respecteren, wanneer zij van het bestaan ervan op de hoogte (behoren te) zijn o = verbod van medeplichtigheid aan contractbreuk



3. Rechtshandelingen maken feitelijke gegevens uit die de toepassing van andere rechtsregels voor derden kunnen beïnvloeden o Dit geldt zowel voor patrimoniale als voor extrapatrimoniale rechtshandelingen


Pagina 18

o

Tegenwerpelijkheid wordt soms aan bijkomende voorwaarden onderworpen, zoals  Publiciteit in het Belgisch Staatsblad 

Mededeling bij ter post aangetekende brief



Overschrijving op het hypotheekkantoor: vereist voor de tegenwerpelijkheid  (! NIET: de geldigheid) van de overdracht van zakelijke rechten aan derden te goeder trouw

 Vertegenwoordiging bij rechtshandelingen o Een persoon (vertegenwoordiger) stelt een rechtshandeling in naam en voor rekening van een derde (vertegenwoordigde) aan wie de gevolgen van de rechtshandeling worden toegerekend  Bv een geesteszieke of een minderjarige moet worden vertegenwoordigd o

Maatschappelijk nut: afzwakking van het principe van de wilsautonomie is noodzakelijk  Om juridische of praktische redenen  Onmogelijkheid bij strikt persoonlijke rechtshandelingen o Bv huwelijkssluiting o Bv opmaak van een testament o Bv erkenning van een kind

 Juridische grondslagen van vertegenwoordigingsbevoegdheid: o De volmacht kan gebaseerd zijn op (om de vertegenwoordigde te kunnen vertegenwoordigen):  Een overeenkomst  De wet  De statuten van rechtspersonen  Een rechterlijke uitspraak o

Behoudens wettelijke of contractuele afwijking, zullen de regels inzake lastgeving van toepassing zijn (zie Art. 1984-2010 Bw)

 Conventionele vertegenwoordiging: o Een overeenkomst bepaalt de grenzen waarbinnen de vertegenwoordiger mag optreden o

! Lastgeving= de lasthebber verbindt zich ertoe rechtshandelingen te stellen in naam en voor rekening van de lastgever  Bv de vastgoedmakelaars  Bv de beheerders van aandelenportefeuilles

 Wettelijke vertegenwoordiging: o De wet bepaalt (het kadert dat) de omvang van de vertegenwoordigingsbevoegdheid (regelt) o

Toepassing bij diverse beschermingsstatuten voor handelingsonbekwamen  Bv minderjarigen  Bv personen onder (voorlopig) bewind  

Minderjarigen zijn procesonbekwaam en kunnen in de regel zelf geen proceshandelingen stellen. Ook op procedureel vlak worden zij vertegenwoordigd door hun (beide) ouders (zie Art. 376 BW).


Pagina 19



Voor het optreden in rechte als eiser hebben de ouders geen voorafgaande machtiging van de vrederechter nodig; in geval van belangentegenstelling tussen de minderjarige en zijn ouders wordt een voogd ad hoc aangewezen (art. 378, § 2 BW).

 Organieke vertegenwoordiging: o Rechtspersonen worden vertegenwoordigd door hun organen wier wettelijk geregelde bevoegdheid (bij privaatrechtelijke rechtspersonen) beperkt kan worden door de statuten  Contractuele vertegenwoordiging blijft daarnaast mogelijk  Door de rechter georganiseerde vertegenwoordiging o Op vordering van (een) bepaalde perso(o)n(en)  Bv ontvangstmachtiging ten behoeve van de huishouding (Art. 220, §3 BW)  Bv vrijstelling van persoonlijke verschijning bij EOT (Art. 1289bis Ger.W)  Toerekening van rechtsgevolgen bij vertegenwoordiging o ! Principe: enkel indien de vertegenwoordiger  Vertegenwoordigingsbevoegd is EN  Handelt binnen de perken van zijn opdracht o

Wat indien de vertegenwoordiger  Niet (behoorlijk) gemandateerd was OF  Handelde buiten de perken van zijn opdracht?  In principe geen toerekening van rechtsgevolgen aan de “vertegenwoordigde”

o

De “vertegenwoordigden”, evenals derden  Kunnen de vertegenwoordiger aansprakelijk stellen voor de schade veroorzaakt door de bevoegdheidsoverschrijding 

Twee uitzonderingen op het principe: o De leer van het schijnmandaat (volgend uit de vertrouwensleer):  Bij onregelmatige vertegenwoordiging toch toerekening, indien de vertegenwoordigde bij derden de rechtmatige schijn heeft opgewekt dat de vertegenwoordiging regelmatig was 


Een fout van de vertegenwoordigde is niet langer vereist opdat hij verbonden zou zijn, “als het geloof van de derde in de omvang van de machten van de vertegenwoordiger terecht is” (Cass. 20 juni 1988)  Bv De vertegenwoordigde (verhuurder) schakelt verhuurkantoor 1 (vertegenwoordiger) in om een appartement te verhuren.  Indien hij van verhuurkantoor verandert en verhuurkantoor 2 heeft gemandateerd en de huurder (derde) betaalt aan verhuurkantoor 1, dat de huurgelden niet doorstort aan de verhuurder, zou deze verhuurder – in een strikte toepassing van de leer van de vertegenwoordiging – een tweede maal betaling van de huurder kunnen eisen.

Pagina 20



o

o

Hier kan de leer van het schijnmandaat toepassing vinden, ter bescherming van de derde (huurder), die er rechtmatig mocht op vertrouwen dat verhuurkantoor 1 nog gemandateerd was indien de verhuurder hem niet heeft gewezen op de gewijzigde situatie, ook al heeft de verhuurder geen fout begaan door dit niet aan de huurder te melden (Bv omdat hij niet wist wie zijn huurder was).

Bijzondere regels voor NV, BVBA en VZW: niet tegenwerpelijkheid van interne beperkingen van de wettelijke vertegenwoordigingsbevoegdheid van organen in NV, BVBA en VZW krachtens de vennootschaps – en VZW – wetgeving

Gevolgen bij overschrijding van de intern bepaalde bevoegdheidsgrenzen door organen:  Organen zijn aansprakelijkheid tav de rechtspersoon  Tegenover derden te goeder trouw blijft de rechtspersoon gebonden

 Varianten van vertegenwoordiging: o Middellijke vertegenwoordiging:  Een vertegenwoordiger treedt op in eigen naam, maar voor rekening van een derde  Bv de commissionair: aankoop fruit en groente bij de boer, voor de grote bedrijven o Een professionele tussenpersoon die tegen betaling optreedt. De derde weet dat hij voor andermans rekening optreedt, maar weet de identiteit van de vertegenwoordigde niet 

Bewind (=/= voorlopig bewind)  Een vertegenwoordiger treedt op in naam van een vermogen (niet in naam van een persoon) o Bv de curator bij een faillissement: rechtshandelingen stellen niet in naam van de gefailleerde / van de schuldeisers maar om het vermogen te beheren


Pagina 21

Privaatrecht (Les 4) De vorm van rechtshandelingen  Consensualisme versus formalisme o Consensualisme (= het principe): de loutere wil volstaat, op welke wijze hij ook tot uiting wordt gebracht (= vormvrijheid), beide partijen willen de overkomst sluiten => GELDIGHEID  Bv koop-verkoop: als er akkoord is, is er koop-verkoop o

Formalisme: de geldigheid van vormelijke rechtshandelingen is afhankelijk van het naleven van door de wetgever bepaalde vormvereisten; bepaalde vorm is vereist voor de geldigheid van een handeling.  Vorm niet vervullen => dan vatbaar voor de nietigverklaring  Bv schenking gebeurt bij authentieke akte=> nodig voor de geldigheid van de rechtshandeling

 Soorten wilsuiting o Uitdrukkelijke wilsuiting: blijkt uit handelingen gesteld met de bedoeling de wil tot uiting te brengen  (ja-zeggen op het ogenblik dat het huwelijk voltrokken wordt)  Bv handtekening zetten onder een contract, formeel bevestigen  Bv kind erkennen voor de ambtenaar van de burgerlijke stand o

Impliciete wilsuiting: wilsuiting moet afgeleid worden uit handelingen gesteld met een ander doel dan de wil tot uiting te brengen

o

Wilsuiting afgeleid uit een louter stilzwijgen: vereist is een “omstandig” stilzwijgen, dat in het licht van bijzondere omstandigheden kan worden geïnterpreteerd als een toestemming  (Bv Art. 1738 BW inzake afloop huurperiode, geschreven huurovereenkomst, partijen doen niets => dan wederinhuring is tot stand komen). Men stemt niet uitdrukkelijk toe, maar als de omstandigheden zodanig zijn, dan instemmen.

 Soorten vormen o De akte (authentiek of onderhands)  De akte= een geschrift (instrumentum), opgesteld met het doel een rechtshandeling (negotium) te bewijzen  De authentieke akte= een akte, opgesteld (“verleden”) in de wettelijk voorgeschreven vorm voor openbare ambtenaren die bevoegd zijn ter plaatse waar zij is opgemaakt  Bv de rechter: velt vonnissen en arresten, vonnis of een arrest is een authentieke akte 

Bv de notaris: maar beperkt territoriaal bevoegd



Bv diplomaten & consulaire ambtenaren: in het buitenland trouwen of kinderen erkennen



Bv de ambtenaar van de burgerlijke stand: geboorteakte, overlijdensakte, huwelijksakte



Bv de burgemeester! niet alle akten door burgemeester zijn authentieke akten


Pagina 22



Controle op de geldigheid van de rechtshandeling.  De ambtenaar kan geen huwelijken sluiten die door de wet verboden zijn; moet controleren of het huwelijk geen schijnhuwelijk is (Art. 640 bis BW)



Bijzondere bewijskracht (tav derden die geen partij zijn bij de akte):  Tussen partijen wordt de gehele rechtshandeling en haar inhoud bewezen 

Tav derden worden de feiten die de ambtenaar zelf (de visu et auditu: de feiten kunnen zien en gehoord hebben) heeft vastgesteld, volkomen bewezen geacht zolang de echtheid van de akte niet wordt betwist via een procedure valsheid in geschrifte  Het opmaken van een huwelijkscontract (FORMALISME) vereist een authentieke akte voor de geldigheid van de handeling. o Bv lijst van eigen goederen van vóór het huwelijk in dat contract opnemen => naar de notaris gaan. Tegenwerpelijk maken aan derden, want tussen partijen is het al geldig. 





De inhoud van de verklaring is niet authentiek, derden zouden kunnen bewijzen dat bepaalde inkomsten of goederen gemeenschappelijk zijn hoewel die in het huwelijkscontract persoonlijk zijn.

Zie ook (Art. 895 et seq. Ger.W. ivm de “valsheidsprocedure” en (Art. 193 et seq. Sw. Ivm “valsheid in geschriften”

Tav derden zijn de feiten die de ambtenaar niet zelf heeft vastgesteld, slechts bewezen tot bewijs van het tegendeel (dat door derden via alle wettelijke middelen kan worden geleverd)



Brengt (soms aanzienlijke) kosten mee



Biedt het grote voordeel van de uitvoerbare kracht: als de verplichtingen niet worden nageleefd.  Authentieke notariële akte => van rechtswege uitvoerbaar, naar de deurwaarder gaan en direct afdwingen. Zonder de tussenkomst van de rechtbank. 


Tegenwerpelijk maken van akten: bij erkenning van een kind niet naar de notaris gaan, want zak je veel kosten. Ga bij de ambtenaar van de burgerlijke stand.

Pagina 23



De onderhandse akte= een akte die zonder tussenkomst van een openbaar ambtenaar wordt opgesteld door de partijen zelf. Geen handtekening van de ambtenaar nodig.  Vereist de handtekeningen van partijen, maar is voor het overige in de regel vormvrij 

Toch gelden bijzondere vormvereisten voor het gebruik als bewijsmiddel (Art. 1325-1326 BW) 



Voor het bewijs van een wederkerige verbintenis:  Handtekening van alle partijen (of hun vertegenwoordigers) 

Opgemaakt in zoveel “originelen” (exemplaren) als er partijen met onderscheiden belang zijn + vermelding op elk exemplaar hoeveel exemplaren werden opgemaakt. Als er 4 parijen zijn, dan 4 exemplaren maken.



(gebruikelijk) Vóór handtekening: “gelezen en goedgekeurd”

Voor het bewijs van een eenzijdige verbintenis tot het betalen van een geldsom of een waardeerbare zaak:  Volledig eigenhandig geschreven en ondertekend 



Indien niet volledig zelf geschreven, naast de handtekening vermelding “goed voor” of “goedgekeurd voor” de som of hoeveelheid van de zaak (voluit in letters o Bv de borgtocht

Bewijskracht:  Tussen partijen: idem als bij authentieke akte, als de handtekening erkend wordt indien een partij haar handtekening ontkent: gerechtelijk onderzoek naar de echtheid (Art. 1323-1324 BW)  Zie (Art. 883 ev Ger.W. ivm het “schriftonderzoek” 

T.a.v. derden: vermoeden juris tantum; derde kan het tegenbewijs leveren door alle wettelijke middelen (en bewijzen dat de inhoud van de akte niet overeenstemt met de werkelijkheid)



Lichtere bewijslast voor derden die het tegenbewijs willen leveren ivm de datum van de onderhandse overeenkomst (vaste datum tov derden):  Vanaf de dag van registratie op het registratiekantoor




Vanaf het overlijden van een ondertekenaar



Vanaf de overname van de hoofdinhoud in een authentieke akte

Pagina 24

o

Andere vormen (zoals een verklaring ter griffie, of publicatie in het BS)  Bv Verklaring ter griffie (Art. 793 BW) bepaling ivm erfrecht. Wat doen met nalatenschap:  Zuiver aanvaarden (ook de schulden van de erflater worden dan aanvaard)





Aanvaarden onder voorrecht van boedelbeschrijving (eerst boedelschrijving laten maken, dan beslissen want termijn van beraad) ste (Verklaring ter griffie Rb 1 Aanleg)



Niet aanvaarden: verwerpen van de nalatenschap (Rb 1ste Aanleg)

Bv Wijziging vermogensstelsel: algemene naar zuivere scheiding (geen gemeenschappelijke goederen meer) moet worden bekendgemaakt aan derden (niet de geldigheid, want inter partes geldig bij ondertekening) voor de tegenwerpelijkheid

 Diverse functies van vormvereisten: o Geldigheidsvereiste: vaak wordt een authentieke akte vereist niet-naleving van vormvereiste leidt tot nietigheid  Bv een echtscheiding, een schenking (= schenking bij notariële akte)

o



Bv adoptie (vonnis nodig)



!! Brieven zijn geen akten, want geen ondertekening door de beide partijen

Bewijsfunctie: de vorm bewijst dat een rechtshandeling met een bepaalde inhoud en strekking wel degelijk door de partijen werd gesteld (Bv huwelijksakte niet nodig voor de geldigheid van het huwelijk, wel om het huwelijk te bewijzen)  De aanwending van de wettelijke bewijsmiddelen is niet volledig vrij:  Materiële handelingen en rechtsfeiten (door alle wettelijke middelen te bewijzen) versus 

Rechtshandelingen (voorkeur voor het geschrift)  Welke bewijsmiddelen (Art. 1316-1369 BW)  Het schriftelijk bewijs (voor alle zaken die de som of de waarde van 375 euro te boven gaan) 

Het getuigenbewijs (nooit toegelaten tegen of boven de inhoud van de akte (zelfs als het gaat om een som of waarde van minder dan 375 euro)).  Het bewijs dat geleverd wordt door de verklaringen van personen die het te bewijzen fenomeen hebben bijgewoond, gezien of gehoord 


Slechts toegelaten: o Tussen kooplieden o

Tot aanvulling van een begin van bewijs door geschrift (Art. 1347 BW)

o

Als het voor de SE onmogelijk was zich een schriftelijk bewijs te verschaffen (Art. 1348, eerste lid BW)

Pagina 25

o



Als de SE de titel die hem tot schriftelijk bewijs diende, verloren heeft door overmacht (Art. 1348, tweede lid, 4° BW)  Bv (Art. 1950 BW) ivm de noodbewaargeving (o.m. bij brand)

Vermoedens: via vermoedens van een bekend feit komen tot een onbekend feit.  Het bewijs dat steunt op de gevolgtrekkingen die men afleidt uit een bekend feit om te besluiten tot een onbekend feit 

Bv Als mensen samenwonen kan men vermoeden dat er geslachtsgemeenschap is geweest tussen die twee.



De bekentenis: een verklaring waardoor iemand een feit erkent dat tegen hem rechtsgevolgen meebrengt



De eed: een plechtige verklaring van een partij tot bevestiging van haar beweringen

o

Tegenwerpelijkheidsvereiste: de vorm is vereist om de rechtshandeling inroepbaar te maken tav derden  Bv de overschrijving v/d akte op het hypotheekkantoor bij de overdracht van zakelijke rechten op onroerend goed (= bv eigendomsrecht, vruchtgebruik). In principe wordt men eigenaar als koop-verkoop is gesloten.  De rechtshandeling is al geldig; dan onderhandse akte maken; notariële akte (met het oog op de tegenwerpelijkheid)

o

Bescherming van de consument:  Bv verduidelijking v/h recht om v/d aankoop af te zien, bij verkoop op afstand (art. 46, § 1, 2° wet 6 april 2010 (I) betreffende marktpraktijken en consumentenbescherming). Het tegen zichzelf beschermen van de consument. 

Bv verplichte vermelding vóór de handtekening in de kredietovereenkomst bij consumentenkrediet (art. 14, § 1 wet 12 juni 1991): “Gelezen en goedgekeurd voor … euro op krediet”

Soorten rechtshandelingen  Indeling naargelang: o Het aantal betrokken personen  Eenzijdige: komen tot stand door de wilsverklaring van 1 persoon  Bv opmaak van testament door testator 

Meerzijdige: vereisen de toestemming van 2 of meer personen  Bv schenking moet worden aanvaard  Bv de lening (overeenkomst); verplichtingen voor de uitlener


Pagina 26



Bv contracten, maar…  …contracten kunnen eenzijdig of wederkerig zijn, naargelang de verplichtingen die eruit voortvloeien in hoofde van één of meer partijen ontstaan  Eenzijdige contracten: lening (die niet op afbetaling is), kosteloze bewaargeving,… 

o

o

De invloed op de subjectieve rechten  Constitutieve (= vestigende): scheppen een nieuw subjectief recht  Bv het sluiten van een contract, het aangaan van een huwelijk, het aangaan van een lening, … 

Uitdovende (= extinctieve): doen een bestaand subjectief recht tenietgaan  Bv de verzaking aan een recht, de kwijtschelding, …



Overdragende (= translatieve): brengen de overdracht mee van een bestaand subjectief recht aan een nieuwe titularis  Bv verkoop, schenking, overdracht van schuldvordering, …



Declaratoire (= bevestigende): strekken tot het bevestigen, het behoud of het bewijs van een subjectief recht  Bv het akteren v/e mondelinge overeenkomst, de registratie v/e huurcontract, een erkenning, de verdeling  (Art. 883 BW): iedere mede-erfgenaam wordt geacht alleen en onmiddellijk te zijn opgevolgd in alle goederen die in zijn kavel zijn begrepen of die hem bij veiling ten deel zijn gevallen, en nooit de eigendom van de andere goederen van de nalatenschap te hebben gehad.

De vormvereisten waaraan ze onderworpen zijn  Consensuele: waar verschillende mensen of partijen mee instemmen 

o

o

Wederkerige contracten: koop, ruil, huur, aanneming,…

Vormelijke rechtshandelingen: de naleving van vormvereisten is noodzakelijk voor de geldigheid

Hun open of gesloten karakter  Gesloten rechtshandelingen= burgerrechtelijke instellingen  Bv huwelijk, samenwoning 

Open rechtshandelingen: veel contractsvrijheid (maar oorzaak mag niet in strijd zijn met de openbare orde)



Toetredingscontracten= een tussenvorm: omwille van een monopoliepositie is de inhoudelijke contractsvrijheid uiterst klein of onbestaand  Bv lijnticket, tramticket, NMBS, GO Pass, elektriciteit, …

Hun invloed op het vermogen (bevoegdheid van verschillende categorieën personen: eigenaar, vruchtgebruiker, ontvoogde minderjarige, … )  Daden van bewaring: beogen de instandhouding van een vermogensbestanddeel  Bv reparatie van een dak, stuiting van een verjaring, afsluiten van een brandverzekering, …


Pagina 27



Daden van gebruik of genot: impliceren de aanwending van een goed volgens de normale bestemming of het genot van vruchten  Bv een huis bewonen, huurgelden of interesten ontvangen



Daden van beheer: beogen de normale toekomstige vruchtdraging van het vermogen te verzekeren  Bv verhuring <9j, belegging van gelden, …



Daden van beschikking: wijzigen de samenstelling van vermogens; het vermogensbestanddeel verlaat een vermogen voor lange tijd of definitief  Bv verhuring > 9 j., afsluiten van een dading, een hypotheek toestaan, een schenking doen of aanvaarden…



Daden van economisch beheer: daden van beschikking, gesteld om de normale vruchtdraging van een vermogensbestanddeel te bevorderen  Bv de verkoop van delen van de voorraad van een kleinhandelszaak


Pagina 28

Emine Özen Privaatrecht ( ) Pagina 2

Recommend Documents