14 pagina 2
pagina 4
pagina 8
Uit de ecbo-
Niet alles
In de startblokken
kenniskring
samen, wel
voor de entree-
Innovatiemanagers
samen álles
opleiding
nummer 14 oktober 2013
]
]
Uit de ecbo-kenniskring ‘Innovatiemanagers mbo 2013’
In Focus op Vakmanschap kondigde de minister de komst
conclusies die naar het idee van de instelling weinig gefun-
van de entreeopleidingen aan. In vogelvlucht: de huidige mbo
deerd zijn. Instellingen die de afgelopen jaren complimenten
niveau 1- en AKA-opleidingen worden per augustus 2014
ontvingen voor hun wijze van examinering en geportretteerd
omgevormd tot entreeonderwijs. Dit moet een antwoord
werden als ‘best practice’, komen nu als onvoldoende uit
bieden op de hoge uitval, de huidige diverse instroom met
de bus. Het roept bij de kenniskringleden de vraag op: wat
veel zorgleerlingen en de geringe status van de huidige
is voldoende in de ogen van de inspectie en wat moet er
opleidingen. De doelgroep moet beter worden voorgesorteerd,
minimaal aangetoond worden? En daarnaast de vraag of een
het onderwijs geïntensiveerd, de onderwijsaanpak duidelijker
gezamenlijke kennisbasis over de bve-sector een deel van
vormgegeven en de loopbaanbegeleiding verbeterd. Meer
de oplossing zou kunnen zijn.
rendement en meer kwaliteit is het doel. Entreeopleidingen
Nog een onderwerp dat met regelmaat terugkeert, is het
zijn alleen toegankelijk voor leerlingen die niet aan de eisen
belang van communicatie. De sector blijft last hebben van
voor mbo 2 en hoger voldoen, die niet volledig leerplichtig
onbekendheid – bij bijvoorbeeld politici – en externe beelden
zijn en geen zorgleerlingen uit vo of mbo zijn: voor hen zijn
kreet, die vaak in één adem met ‘werkdruk’ genoemd wordt.
die gepareerd moeten worden. Zo wordt nu gewezen op hbo’s
er de plusvoorzieningen. Met diploma ga je naar niveau 2 of
In de kenniskring stond de waan van de dag ter discussie in
die er zonder meer van uitgaan, dat leerlingen uit de driejarige
hoger, zonder diploma naar de entree. Gescheiden wegen
de betekenis van de geringe ‘duurzaamheid’ van vernieuwin-
niveau 4-opleidingen ‘te licht’ zijn en minder kunnen en ken-
dus. Entreeonderwijs biedt een entree naar de arbeidsmarkt
gen. De leden van de kenniskring worden opgeroepen om
nen dan voorheen (terwijl de exameneisen hetzelfde zijn).
of naar mbo niveau 2 (startkwalificatie). De opleiding duurt
mee te denken met OOG over wat er nodig is om kwalificatie-
een jaar en wordt maximaal 2 jaar bekostigd met een aflopende
1
dossiers toekomstbestendiger te maken (in plaats van plak-
In het middaggedeelte presenteert Marjo Lam ‘Talentvol
bekostigingssystematiek. Na 4 maanden krijgt de leerling een
en knipwerk). Ten tijde van de bijeenkomst van de kennis-
ontwikkelen’, een grootschalig onderwijsvernieuwingsproject
bindend studieadvies Is dat negatief dan moet een leerling
kring lag er een advies over uitstel van herziening van de
van ROC Landstede, dat zes jaar in beslag heeft genomen.
naar een andere opleiding of naar werk. Het is de bedoeling
kwalificatiestructuur (Focus op Vakmanschap). Inmiddels
Met als doel een nieuwe manier van leren waardoor studen-
dat deelnemers de opleiding op niveau 2F rekenen en taal
heeft de minister geconcludeerd dat het niet verantwoord
ten zichzelf talentvol kunnen ontwikkelen in een van de 13
afsluiten.
is de herziene kwalificatiedossiers in 2014 in te voeren. De
landschappen (domeinen). Een voorbeeld van slimmer
verplichte invoeringsdatum wordt twee jaar uitgesteld naar 1
organiseren en standaardiseren van onderwijs. De leerproces-
augustus 2016; wie wil mag een jaar eerder beginnen. In de
sen worden digitaal ondersteund door elo’s, die door alle
interne organisatie maakt het woord ‘uitstel’ het soms lastig
studenten en docenten gebruikt worden. De vernieuwing
het tempo erin te houden.
gaat gepaard met een eigen taal en nieuwe begrippen als
Er zijn signalen dat het Techniekpact vooral in het noorden
Het is zo langzamerhand een vast onderdeel van de bijeen-
TWIXX (training, workshop, instructie, XX staat voor diversiteit
Rond de entreeopleiding bestaan nog veel vragen en onduide-
van het land goed uit de verf komt: het projectstadium lijkt
komsten aan het worden: de staat van de instelling van de
aan werkvormen).
lijkheden. Een greep: het genoemde niveau van taal en
voorbij. De samenwerking verloopt goed en er ontstaan ook
Onderwijsinspectie. Er bestaat bij sommige scholen frustratie
daadwerkelijk nieuwe praktijken. Docenten die tot een aantal
over het oordeel en de wijze waarop dat bereikt wordt. Men
Aan de kenniskring nemen in 2013 deel: ROC van Twente,
deuren dicht voor sommige groepen, ontstaat er straks
jaren geleden niet ‘hun lokaal uit te branden waren’, geven
noemt bijvoorbeeld verschillen in visie tussen de school en
ROC de Leijgraaf, Regio College, Koning Willem I College,
regionale ongelijkheid, wat als leerlingen ouder dan 18 uit-
nu les in werkcentra alsof ze nooit anders gedaan hebben.
inspectie als het gaat om de toepassing van weliswaar effectief
Zadkine, ROC A12, ROC RIVOR, Summa College, Helicon
vallen uit de entree-opleiding en zijn gemeenten voldoende
Tegelijkertijd bestaat er ook een besef van urgentie: het moet
bewezen interventies, die zich lastig verhouden tot de indica-
Opleidingen, Alfa-college, Landstede, CITAVERDE College,
voorbereid op hun nieuwe taak? Deze dimensies vertelt de
nú lukken, het is niet waarschijnlijk dat er nog een volgende
toren in het toezichtskader. Men noemt inspecteurs die met
ROC West Brabant.
verhalen van twee roc’s die bezig zijn met het ontwerpen
rekenen, het bindend studieadvies, doet de entreeopleiding
kans komt. ‘De waan van de dag’ is in onderwijsland een veelgehoorde
van entreeonderwijs, hun keuzes, zorgen, maar vooral ook 1 OOG = de onafhankelijke onderwijsgroep voor het mbo.
Belangstelling voor de kenniskring? Mail
[email protected]
de kansen die zij zien. En altijd met hart voor de doelgroep.
3
verschillende brillen kijken en men noemt voorbeelden van
2
Sinds een aantal jaren komt onder de vlag van ecbo een vaste kern van zo’n 12 rocen aoc-vertegenwoordigers uit alle windstreken bijeen. Vier dagen per jaar vormen zij de ‘Kenniskring innovatiemanagers mbo’. In de ochtend wisselt de kring ervaringen uit over onderwijsinnovaties en -verbeteringen (landelijke of instellingsgebonden innovaties). In de middag staat steeds een thema voor verdieping centraal. Samen delen ze kennis en wisselen ze ontwikkelingen en ervaringen in hun instellingen uit en proberen die te duiden.
Vooraf
]
In gesprek met Margot Felix, ROC Leeuwenborgh
een pre-pilot. Horeca-assistent, aankomend verkoopmede-
opleiding is?” Door zelf de leerwerkbedrijven Leren@Werk te
werker, techniek (MEI2) en zorghulp zijn ingebouwd in de
starten, is een samenwerking aangegaan die leidde tot een
AKA-opleidingen en klaar voor de entreeopleiding. Door-
heel ander onderwijsconcept. Zo’n 270 leerlingen zitten vier
stroom naar niveau 2 moet voor groepen leerlingen uit de
dagen in de week op 10 kleine units, waar docenten gedeelte-
entreeopleiding mogelijk zijn. “Landelijk liepen we er tegen-
lijke vrijheid hebben om de opleidingsvolgorde en organisatie
aan dat de meeste AKA’s in den lande veel verschillende
zelf vorm te geven. Eén dag komen de leerlingen nog op de
bbl- en extraneusconstructen hebben.” Met Focus op
OnderwijsBoulevard. Specifieke vakinhouden en vaktheorie
Vakmanschap wordt daar een stokje voor gestoken. “Terecht”,
Wie willen we zijn
lenen zich beter voor niveaugroepen en die vereisen een
vindt Felix, “niet iedereen is het daarmee eens, maar ik heb
Als opleidingsmanager, toentertijd een nieuwe functie, begon
bepaald volume. Bij Orbis, een verzorgingsinstelling, heeft
altijd gemerkt dat er twee verschillende diploma’s afgegeven
ze bij de AKA-opleiding van het roc, dat bezig was met de
het roc ‘tussen de bejaarden in’ ook een appartement gehuurd.
worden. En dat zou niet moeten kunnen, dat staat haaks
grote operatie van invoering van competentiegericht onderwijs.
“Dat is ons schooltje. Door die plek is een optimale verweving
op onze gedachte van duurzaam opleiden.” In de nieuwe
De AKA was een kleine opleiding met een slechte naam in
mogelijk tussen vakinhoud, de stage en het onderwijsdeel.
de regio. AKA-leerlingen werden bepaald niet gezien als de
Leerlingen kunnen die onderdelen niet eens meer van elkaar
fine fleur van het mbo. Smalle beroepsgerichte niveau 1-
onderscheiden. Bijkomend voordeel is dat alles telt als
opleidingen werden nagenoeg niet aangeboden. Het onderwijs-
onderwijstijd. De krant wordt voorgelezen aan ‘oma’, er is
team, vrijwel geheel afkomstig uit het vormingswerk, bleek
een ijskastjesproject en het is oma die vraagt: ‘Kind, waar
bedreven in het begeleiden van leerlingen, maar had weinig
was je gisteren, ik heb je gemist’. Dat geeft de doelgroep
focus op opleiden. De AKA-examinering stond onder toezicht
een enorme boost.” Naast in verzorgingsinstellingen, werken
en Felix bleek hun zesde opleidingsmanager in vijf jaar tijd.
leerlingen bijvoorbeeld in een Welness- en hospitalitycomplex,
Ze slaagde erin de handen op elkaar te krijgen voor actie,
in een sportcomplex, in een winkelcentrum in Maastricht, in
ook met de gedachte: ‘waarom doen we wat we doen, wie
een winkelcentrum in Beek, in het provinciehuis. Bedrijven
Niet alles samen, wel samen àlles
4
die binnen een straal van 500 meter van een locatie liggen,
“Het gaat om de hele loopbaan van de jongeren en niet om maar een klein stukje.”
doen mee aan het opleiden. “Wij bouwen een locatie waar we voldoende klandizie hebben.” Het onderwijsconcept van Leren@Werk (leerwerkbedrijven) leidde tot een diplomasucces van 76%, met een piek van zelfs 86%. “En de stoep van de Sociale Dienst blijft leeg en daar zijn we héél trots op!”
Een grote poster met ‘JA, MAAR….’ en nog tientallen bedenkingen hangt op haar kamer. Zelf zit ze er met haar rug naartoe. Logisch, want als iemand geen ‘ja, maar’ in de mond neemt, dan is zíj het wel. Margot Felix, Innovatiemanager OnderwijsBoulevard bij ROC Leeuwenborgh en de gangmaker van de omwenteling van de AKAopleidingen tot een nieuw totaalconcept met als steekwoorden: betekenisvol, in samenwerking en in samenhang. Met haar vijf jaar ervaring bij de Leeuwenborgh weliswaar een relatieve nieuwkomer in het bve-veld, maar met een schat aan ervaring in het onderwijs als het gaat om vernieuwing, omgaan met teams en kwaliteitszorg.
willen we eigenlijk zijn’. De eerste fase stond in het teken van
zegt Felix. Vervolgens drong de vraag zich op: wat doen
opleiding werken de leerlingen op een heel andere manier.
een ombuiging van de heersende negatieve energie, om zo
we zelf en wat kan een andere samenwerkingspartij beter?
Dat zette de school aan tot een volgende stap, namelijk het
ruimte te maken voor de inhoud. Het is een van Felix’ stok-
“Jongeren met een aandoening in het autistisch spectrum
ontwerpen van een aantal nieuwe brede niet-schoolse niveau 2-
paardjes: als je iets wilt betekenen voor jongeren of volwas-
bijvoorbeeld, zijn veel beter af in het voortgezet of speciaal
opleidingen. “De opleiding helpende Zorg & welzijn, service-
senen, moet het betekenisvol zijn, het moet ertoe doen. De
voortgezet onderwijs. Zij helpen ons bij het werken in het
medewerker gebouwen en facilitair medewerker lopen als
combinatie van soft skills en inhoud bleek voor het team een
opleidingsdeel en wij helpen hen extern te denken.” Op dit
een trein. Horeca bieden we niet aan, vanwege een gentlemen’s
gouden greep. En vervolgens is via analyses, interne en
moment zitten er 70 leerlingen in allerlei voorbereidende
agreement met een roc in de buurt.”
externe audits de boel binnenstebuiten gekeerd. Felix: “Om
fases in het voortgezet onderwijs om, als ze klaar zijn, de
tot de conclusie te komen dat we wel aan de norm voldeden,
overstap te maken.
want 56% van de AKA-leerlingen haalde een diploma, maar
‘Maar moet je dan niet wachten tot de wet er is?’ wordt haar wel eens gevraagd. Je weet toch nog niet hoe de entree-
binnen een jaar stonden veel van onze jongeren bij de Sociale
Duurzaam
opleiding precies gaat uitpakken? “Kwestie van vorm
Dienst op de stoep.” Geen wonder dat duurzaamheid het
Door de nieuwe werkwijze werd de brede AKA-opleiding
omschrijven”, lacht Felix, “je moet daar ook mee durven
uitgangspunt van het ‘omdenken’ werd. “Het gaat om de hele
veeleer een combinatie van AKA met BKA (de smalle beroeps-
spelen.” Ze verwijst ook naar een ervaring met de Gamma
loopbaan van de jongere en niet om maar een klein stukje.”
gerichte opleiding). “Dat dóen we al!”, was dan ook de reactie
als leerbedrijf: ‘Leuk als jullie stagiairs bij ons brengen, maar
van het team op de aankondiging van de entreeopleidingen
als ze geen materialenkennis hebben, mogen ze nog niet
Boost
in Focus op Vakmanschap. “Het enige wat wij hebben moeten
beginnen in de winkel’. “Dan moet je de volgordes in de
De ambitie om een goede beroepsopleiding voor deze jonge-
doen, is stabiliseren in inhoud. Het duurde wel een jaar om
opleiding dus effe omgooien”, zegt ze luchtig.
ren neer te zetten startte met het betrekken van het beroepen-
de curricula in elkaar te schuiven.” Afgelopen jaar draaide
2 MEI: Metaal-, elektro- en installatietechniek.
5
veld. “Aan wie anders kun je vragen wat een goede beroeps-
Alle opties open
werkingsverbanden, jongerenloketten. “Als je het sluitend
onvoldoende geld, maar is de boel overgefragmenteerd en
In het landelijk Platform Entreeopleidingen worden ideeën
door het ministerie van OCW, maar ook met 4 maanden
wilt hebben, moet je het samen doen. En ga dan niet een
overgeorganiseerd. Al die verschillende systemen, al die ver-
en gedachtegoed van de deelnemende scholen gedeeld.
extra tijd. “Daardoor is nagenoeg zéker dat de leerling dat
UWV alleen maar digitaal bereikbaar maken, maar zorg dat
schillende informatie, aanname- en stageformulieren, om gèk
“Daardoor druppelt er ook wel eens iets van ons door”, lacht
gaat halen en is een tweede jaar met minder financiering
je op de Boulevard een spreekuur hebt waar deze leerlingen
van te worden! Wij zijn daarom, geïnspireerd op de 2-meter-
Felix. De entree- en enkele niveau 2-opleidingen waren rond.
minder nodig. OCW toonde zich enthousiast over het model.
heen kunnen. We hebben tegen elkaar durven zeggen: ‘als
sessies5, eigen sessies gestart om diep te duiken naar één
Vervolgens hebben we – met het oog op duurzaamheid – het
Je moet er alleen voor zorgen dat er geen dubbelingen
we het met elkaar doen, dan is er zelfs geld genoeg’.” Door
uniform aanmeldingsformulier.”
vo voorgehouden: ‘Ga nou niet meteen diplomeren, want als
optreden. Het moment van overstap moet niet halverwege
het modulair inrichten van het kwalificatiedossier en de werk-
het diploma er ligt, moet een leerling naar niveau 2, maar
het schooljaar vallen, zodat het vmbo nog een half jaar finan-
wijze is het mogelijk maatwerk te bieden. Zo worden – dure –
Verloren zonen
als de leerling dan uitvalt kan hij nergens meer terecht.’ De
ciering ontvangt. Mocht dat wel zo zijn, dan is de afspraak:
thuiszitters voorkómen en dat spaart geld uit voor Leerplicht-
“Ik ben blij met de scherpte van de formuleringen over de
oplossing ligt in het oprekken van de tijd die de leerling in het
geld volgt leerling.” Vóór de start van de entreeopleiding zijn
zaken. “Dat geld wordt weer in onze gezamenlijke organisatie
entreeopleiding”, zegt Felix, “het dwingt tot nadenken. Het
vo mag verblijven, tot 18 jaar. Dat kan, want de verblijfsduur in
basisvaardigheden aangeleerd. In de entreeopleiding gaat
gestopt, namelijk daar waar het nodig is. Dat vraagt heel
is een paradigmashift.” Felix benoemt de weerstand die er
het vo is verruimd. Het vso, vo, pro en mbo verzorgen samen het
het naast rekenen en taal om de specifieke vakcomponent.
veel vertrouwen onderling en dat duurt ook echt wel twee jaar”,
is in termen van angst voor verandering, hokjesdenken, wij-
voorbereidende deel van het onderwijsprogramma ingeschreven
Met het diploma van de entreeopleiding kan de leerling uit-
bekent Felix, “maar het werkt absoluut.” Ze licht verder toe:
zij-cultuur en niet vertrouwen op andermans expertise. “Onze
in het voortgezet (speciaal) onderwijs of praktijkonderwijs.
stromen naar werk. Weer hebben de samenwerkingspartners
“Door bezuinigingen is het belang van de gemeente bijvoor-
visie is: we doen niet alles samen. Ieder heeft z’n taak en
“We noemen dat: het VOORdeel, want het is het onderwijsdeel
de opdracht te zorgen dat er daadwerkelijk werk is. Felix:
beeld om door zo kort mogelijke interventies de ‘bakken’ leeg
daar gaan we het niet telkens over hebben. Dat gaan we
VOOR de Entree en is voor elke partij voordelig. Voor het vmbo
“Omdat we zoveel met elkaar samenwerken, vullen we ook
te maken. Terwijl wij zeggen: het gaat om zo láng mogelijke
ook niet met elkaar telkens checken; daar moeten we wel
is het bijvoorbeeld ook een manier om krimp op te vangen.
samen met de gemeente de aanvragen in voor het Actieplan
interventies, om te zorgen dat je die persoon niet vier keer
op kunnen bouwen en vertrouwen. Maar samen doen we
Het VOORdeel omvat eigenlijk de eerste vier maanden van
Jeugdwerkloosheid. Daardoor kan de gemeente ook toezeg-
terugkrijgt. Van belang is dus zowel preventief als curatief
wel alles wat nodig is.” De entreeopleiding is in principe
de entreeopleiding. Alleen, daar mogen de jongeren eventueel
gen werk te regelen. Zo past het precies in elkaar.”
werken.” En dàt de werkwijze rendeert, zo getuigt ook een
bedoeld om gediplomeerd naar werk op te leiden en niet
6
een jaar over doen. Voor praktijkonderwijsleerlingen is dat
naar doorstroom. Een groep leerlingen in entreeopleidingen
fantastisch; precies wat ze nodig hebben. Daarbij komt, dat
ontbreekt het niet aan capaciteiten. Het zijn vaak leerlingen
alle opties open blijven.” Een volgende interventie is dat in
met gedragsproblemen of problemen in persoonlijke omstan-
de 15% vrije ruimte van de entreeopleiding certificeerbare
digheden. Voor die leerlingen zijn er de brede niveau 2-
eenheden als VCA , heftruckchauffeur of lasdiploma gezet
opleidingen. Voor leerlingen die gaandeweg uitvallen moet
worden, die ook de leerling in het VOORdeel kan behalen.
iets georganiseerd worden. Dat geldt niet alleen voor de
Die certificaten vormen voor de leerling een beloning in die
lagere, maar ook voor de hogere niveaus, zegt Felix. Ook
4
“We halen uit jouw kind alles wat erin zit.”
“VSV is bij ons nagenoeg nul over een paar jaar.”
fase, maken stapelen mogelijk en zorgen dat een leerling
Maatschappelijk is de trend om zo hoog mogelijk te kiezen.
telefoontje van Leerplichtzaken met de mededeling dat men
daar komen jongeren in de situatie dat ze door omstandig-
met bagage de overstap naar de entreeopleiding kan maken
Felix: “Onze filosofie is dat je eigenlijk met niks zo hoog
personeelsleden ‘over’ heeft doordat de dreigende uitvallers
heden de opleiding niet kunnen afmaken, door zwanger-
of gecertificeerd naar werk uitstroomt. “Het diplomeren stel-
mogelijk moet inzetten. Elke ouder valt voor de redenering:
al vanuit het vo doorverwezen worden of thuiszitters flexibel
schap, hun thuissituatie, etc. “Ecbo heeft daar een prachtig
len we uit totdat zeker is of de leerling een niveau 1-opleiding
‘je moet stapelen’. Als voor jouw zoon of dochter dat niveau
kunnen instromen. Ook de personele consequenties draagt
rapport over uitgebracht: De verloren zonen, over de terug-
gaat volgen, een niveau 2-opleiding kan halen of gaat werken.”
in het verschiet ligt, dan gaan we daar naar toe werken, en
het netwerk.
keerders naar het onderwijs. Daar is het onderwijs niet op
In het VOORdeel wordt door docenten vmbo en mbo samen
we beginnen daar, en wij zorgen dat er om de 3, 4 maanden
toegewerkt naar het bindend studieadvies. Voor wie gecertifi-
op die weg iets ligt waardoor je stapelt, en wat motiveert. Dan
Een periode van twee jaar is echt nodig om partijen bij elkaar
beweert Felix stellig, “het bestaat niet meer! Met alle uitvallers
ceerd in die fase uitstroomt naar werk, zorgen de samen-
kan je steeds weer wat verzilveren. Dan zeg je eigenlijk tegen
te brengen, afspraken te maken, vertrouwen op te bouwen
heb je nog een traject te gaan. Dat kan variëren van een
werkende partners als gemeente, UWV, Jongerenloket dat
ouders: ‘Jouw kind mag kind zijn, gelukkig zijn en moet een
en elkaar aan te spreken en de samenwerking autonoom te
ombuiggesprek naar opnieuw begeleiden bij een keuze.
er daadwerkelijk werk is. Alleen dàn stroomt een leerling uit.
fijn mens worden’ en we halen er alles eruit wat erin zit.”
laten functioneren, zegt Felix. “In het eerste jaar hebben
Dat noemen we Pitstop: oriënteren en schakelen, maar ook
we heel vaak aan het begin van een bijeenkomst aangeven:
voorschakelen in de nieuwe sector. Maar niet het advies ‘Ga
Thuiszitters
‘nee, we gaan het niet over geld hebben, dat hebben we
maar eerst een half jaar werken’, want dan ben je ze kwijt!”
Het concept is neergezet in heel grote netwerkorganisaties,
afgesproken’. ‘O ja’, beaamde dan iedereen. Maar de verleiding
met de gemeente, leerplicht, vo-scholen, met roc-samen-
blijft groot.” Felix: “Naar mijn idee zit het probleem niet in
Dat betekent dat er afstemming moet zijn op de marktvraag. Een leerling met een positief bindend studieadvies stroomt 3 http://www.mbodiensten.nl/mbodiensten/p000300/platforms/platform-entree 4 VCA staat voor Veiligheid, Gezondheid en Milieu Checklist Aannemers.
ingericht. VSV is bij ons nagenoeg nul over een paar jaar”,
5 Muzieksessies waarbij teruggegaan werd naar live-optredens en akoestische muziek, back to basics.
7
door naar het eerste jaar van de entreeopleiding zoals bedacht 3
]
Marian Kroeze en Jolien van Uden (ROC van Twente) over de invoering van de entreeopleidingen
In de startblokken voor de Entree haalbare was bleven praktijkonderwijsleerling en konden dan dus ook een beroep doen op de nazorg die het praktijkonderwijs biedt. Straks kunnen leerlingen niet meer alleen als extraneus ingeschreven worden. Dan zou je een leerling die volledig deelnemer wordt de nazorg uit praktijkonderwijs onthouden. Hoewel het dus meer een gevolg is van een verandering op het gebied van inschrijven dan sec van de entreeopleiding, blijft het doodzonde van een mooie samenwerking waarbij het mes aan twee kanten sneed.” Professionalisering Voor wie bang is dat dit een treurig verhaal gaat worden: niet gevreesd. Er zijn wel degelijk ook voordelen te benoemen. Kroeze: “Aan de onderkant kan je echt een steviger huis niet aan de taal- en rekennormen kunnen voldoen, zal die
die 2F het in de entreeopleiding niet haalt. Dan moet je alles
bouwen, een stevigere opleiding maken. Entreeonderwijs
groep verder groeien. Kroeze verwacht niet minder studenten
om gaan gooien!”
vormt hier ook een antwoord op het verschil dat er nog
in niveau 1, maar wel in niveau 2. “Niet vanwege het bindend
bestaat tussen de AKA- en de niveau 1-opleiding. Daar ga je
studieadvies na 4 maanden; het probleem zit in de staart,
Laatbloeiers
nu in gezamenlijkheid over nadenken. Dat is niet makkelijk,
bij de reken- en taaleisen.” Van Uden: “De reden achter de
Een deel van de deelnemers aan de niveau 1- en AKA-
omdat bij het ROC van Twente de AKA een aparte eenheid
norm 2F is dat je daarmee goed kan functioneren in de maat-
opleidingen bestaat uit jongeren die doorleren na het praktijk-
vormt en niveau 1 bij de verschillende opleidingen in de MBO
schappij. Maar op deze manier krijgt een grote groep jongeren
onderwijs. Vaak gaat het om laatbloeiers en zeer gemotiveerde
Colleges van ons roc zit. Wij vinden niet dat entreeonderwijs
en volwassenen die een ambacht willen uitvoeren daartoe
jongeren. Kroeze vertelt: “De mooie constructie die we daar-
een aparte eenheid moet worden, die echt tussen het vmbo
de kans niet eens meer. Ik vraag me af of goed doordacht is
voor hadden, is straks niet meer mogelijk. Leerlingen van het
en mbo komt. In onze visie gaat het om mbo-onderwijs, een
dat dit het functioneren van deze groep nòg moeilijker maakt,
praktijkonderwijs van wie de praktijkschool dacht dat ze
entree voor het mbo en we willen het ook onder de verschil-
omdat de weg naar een beroep wordt afgesloten.” De
niveau 1 zouden aankunnen, bleven ingeschreven bij praktijk-
lende branches hangen. Dus maken we ons sterk voor door-
Soep
definitieve beleidsbeslissing over de niveaus is nog niet
onderwijs en volgden één dag scholing op het roc. Het
stroom naar niveau 2; dat is ons grootste doel. De beroeps-
Om meteen maar met dat laatste te beginnen: een van de
genomen en de hoop dat de soep niet zo heet gegeten wordt,
praktijkonderwijs verzorgde de stagebegeleiding en extra
context die je in de verschillende MBO Colleges kan bieden,
zaken die vóór op het netvlies staat als je het hebt over de
is groot. Van Uden: “Het wordt nog een bijzonder lastig traject.
ondersteuning. Vanaf het moment dat ze stage gingen lopen,
is natuurlijk heel motiverend. We willen echt geen aparte
entreeopleiding is de niveau-eis 2F voor taal en rekenen om
Afgelopen december was de denkrichting dat het voor de
werden ze ingeschreven als extraneus (examendeelnemer;
‘loserseenheid’. Naar verwachting wordt de financiële arm-
te kunnen doorstromen naar niveau 2. “Het is bizar, hoor”,
entreeopleiding zó zou uitpakken, dat een student het
EV) bij het roc. Zo konden ze examen doen. De scholen voor
slag groter en kunnen we daardoor ook wat meer bieden.
zegt Marian Kroeze. “Een aantal testen wijst uit dat bij ons 10%
diploma zou kunnen halen zonder te voldoen aan de eisen
praktijkonderwijs betaalden die ene dag scholing aan het
Bijvoorbeeld met kleine groepen werken, extra studieloopbaan-
van de studenten niveau 2F rekenen kan halen, terwijl op dit
voor Nederlands en rekenen. Maar daarmee geen doorstroom-
roc. Als het diploma van niveau 1 behaald was, werd bekeken
begeleiding en de intake veel steviger neerzetten.” Van Uden:
moment 80% van de studenten doorstroomt naar niveau 2.”
recht krijgt naar niveau 2. Voldoe je wel aan die eisen, dan
of een leerling in staat zou zijn niveau 2 te behalen. Doordat
“Op dit moment hebben al onze MBO Colleges met niveau 1-
“En die 10% moet dan ook nog eens Nederlands halen!”,
mag je wel naar niveau 2. Maar je kunt niet een student, die
de mbo-docenten aan die leerlingen hadden lesgegeven,
opleidingen nog een eigen, aparte intake. Nu kun je dat dus
voegt Van Uden eraan toe. Doorvertaald naar de 22.000
in de basisberoepsgerichte leerweg in het vmbo zakt op 2F
konden ze dat goed inschatten. Zo ja, dan werd een leerling
voor de hele entreeopleiding vormgeven en op elkaar afstem-
jongeren die in Nederland een opleiding op niveau 1 volgen,
niet door laten naar niveau 2 en dat wel doen bij een student
overgeschreven naar het roc en leerde verder in niveau 2.
men, zodat de student zo snel mogelijk op de juiste plek zit.
Het ging maar liefst om 100 leerlingen die op deze manier
De begeleiding wordt met elkaar afgestemd, dus dat betekent
doorstroomden. Leerlingen voor wie niveau 1 het maximaal
ook professionalisering. Dat zijn mooie kansen.”
6
zou straks nog 10% van hen kunnen doorstromen naar een niveau 2-opleiding. Naarmate meer jongeren uit het vmbo
6 Een definitief besluit hierover wordt in 2014 genomen.
9
8
ROC van Twente is volop bezig met de voorbereiding voor de entreeopleiding. Een belangrijke mijlpaal daarin is de vraag hoe het kwalificatiedossier eruit komt te zien. “Zodra dat helder is, moeten we echt flink aan de bak”, zegt Marian Kroeze, directeur van het MBO College voor Oriëntatie & Ontwikkeling van ROC van Twente. Samen met een groep docenten afkomstig uit de verschillende MBO Colleges kunnen dan de tanden gezet worden in curriculumontwikkeling en de examinering. “Volgens het boekje staat voor curriculumontwikkeling wel bijna een jaar”, weet Jolien van Uden, beleidsadviseur van ROC van Twente, “maar die tijd is er niet.” De intake is al via een vergelijkbare werkwijze tot stand gekomen en wordt nu uitgeprobeerd. De organisatie staat in de startblokken. Een gesprek over keuzes, kansen en zorgen op de weg naar de entreeopleiding.
Hair Award
gaan gelden, kun je je afvragen of je studenten wel zo’n
In aantallen gaat het voor ROC van Twente om een kleine
Naar verwachting wordt de entreeopleiding in 2014/15 in-
kapperstraject moet aanbieden, omdat ze daar geen werk
groep: 850 studenten van de in totaal 25.000 studenten.
gevoerd. Dan moet het kwalificatiedossier in november gereed
in kunnen vinden. Alleen als je weet dat ze het redden,
“Als in een bepaald jaar een groot deel van de basisberoeps-
zijn. “Het is mooi dat er één kwalificatiedossier is”, zegt Kroeze,
is het een heel mooie voorbereiding op niveau 2. En dan
gerichte leerweg het examen niet haalt vanwege de taal- en
“dat schept eenduidigheid, ook naar buiten toe. Binnen het
te bedenken dat bij de Hair-award 2013 van ons roc
rekeneisen, dan zou je dat jaar een kleine instroom in de
kwalificatiedossier moet voldoende ruimte zijn om maatwerk
twee studenen van niveau 1 de tweede en de vierde prijs
niveau 2-opleidingen kunnen hebben,” filosofeert Van Uden.
te kunnen leveren.” Om dit intern te organiseren, wordt nog
behaalden!” Even vallen ze stil…. “Nee, het kan toch echt
“Voor een kleiner roc heeft dat wel impact. Maar dan is het
een hele kluif, maar in het belang van de jongeren is het een
niet zo zijn dat jongeren, door 2F als maatstaf te nemen,
dus ook de vraag of die studenten het met een extra jaar
goede ontwikkeling, zo stelt men. Zodra het dossier klaar is,
niet eens de kàns krijgen om een beroep te leren en uit te
entree wèl gaan redden, dus wel aan de eisen kunnen vol-
zal een werkgroep met docenten van verschillende niveau 1-
oefenen.”
doen.” En doordenkend: “Zou je dan niet onderscheid moeten
“In de nieuwe entreeopleiding komt het goede van de AKAen het goede van de smalle beroepsopleiding bij elkaar.”
maken in een groep die zakt op rekenen en taal, maar verder wel de capaciteiten heeft voor het beroepsgerichte deel? Dan zou je die studenten in de entreeopleiding extra taal en rekenen kunnen bieden.” “Het is tegenstrijdig”, zegt Kroeze. “In een artikel van de SER lees je dat we meer ambachts-
Ommezwaai Het Platform Entree, dat in 2012 is opgericht, helpt mboscholen door het stimuleren van kennisdeling en het uitwisselen van ervaringen op het gebied van entreeopleidingen (zie ook www.mbodiensten.nl/mbodiensten/p000300/ platforms/platform-entree). De deelnemende scholen stellen
lieden nodig hebben. ‘Het ambacht moet verder uitgebouwd worden’. Maar aan de andere kant is er sprake van avo-isering
name de gemeenten zitten heel erg op die 4 maanden voor
opleidingen zich buigen over de vormgeving van het onder-
samen informerende notities op, maar ook adviezen aan
en veel meer aandacht voor taal en rekenen. De vraag in alle
het bindend studieadvies en zijn erg bang dat wij als roc’s
wijs, in een bol- en een bbl-variant en met opdrachten, die
OCW. Van de drie werkgroepen die het platform telt, gaat
sectoren is doorgaans naar afgestudeerden van niveau 4,
iedereen over de schutting kieperen.” Kroezes antwoord
voorbereiden op de specifieke uitstroomrichting. Kroeze:
er één over taal en rekenen. Kroeze: “We hebben ons de
of het nu om Zorg of Techniek gaat. Op niveau 1 is er weinig
luidt dan steevast: ‘Let maar op, straks met taal en rekenen,
“In de nieuwe entreeopleiding komt het goede van de AKA-
afgelopen periode heel druk gemaakt over het kwalificatie-
werk. Het wordt nog een hele klus om straks iemand met
dan komen ze pas!’ Kroeze: “We willen nu echt proberen een
en het goede van de smalle beroepsopleiding bij elkaar.”
dossier, omdat in een eerdere versie de AKA-doelgroep
niveau 1 of 2 naar de arbeidsmarkt te krijgen, laat staan
integrale aanpak te realiseren. We zitten met gemeenten,
Hoe gaat het onderwijs er dan uitzien? Kroeze verduidelijkt:
verdwenen was. Dat is ook wel te verklaren, want de mensen
iemand zónder diploma. Het tij zit nu ook niet mee, doordat
het Platform Onderwijs Werk Inkomen van de regio Twente,
“We signaleerden heel veel uitval bij de kappersopleiding op
die ermee bezig zijn komen vanuit de branche en de btg, de
een werkgever gewoon kan kiezen voor een student hoger
SBB, jeugdzorg en de praktijk- en vso-scholen om de tafel
niveau 2. Die studenten stroomden af naar de AKA, naar een
bedrijfstakgroep. De AKA–doelgroep zit niet ‘ergens in een
onderwijs of voor een laagopgeleide jongere. De verdringing
om te bekijken wat we kunnen doen zònder meteen te zeggen:
andere niveau 1-opleiding of verlieten de school zonder
branche’. De AKA-opleiding is pas in 2004 gekomen, omdat
is groot. In het kwalificatiedossier is een beperkt aantal uit-
‘dat is jouw pakkie-an’. Een student van het ROC van Twente
diploma. Vanuit de vraag die er vanuit de kappers kwam,
er voor deze jongeren geen opleiding was.” “En pas per
stroomprofielen opgenomen. Dat geeft wel de mogelijkheid
en dreigt uit te vallen. Wij kunnen zelf nog een paar dingen
hebben we toen gekeken: kunnen we geen opstap maken?
augustus 2012 in de wet verankerd”, vult Van Uden aan,
om in een bepaalde periode wat meer linksom of rechtsom
ondernemen; wat kunnen jullie doen als partner? En als de
In de intake zien we soms: het kon wel eens moeilijk worden
“met een gedegen onderbouwing, die feitelijk met de komst
te gaan en af te stemmen op de regionale vraag.”
vraag er ligt, mag je geen ‘nee’ zeggen. Vanuit dat perspectief
voor de student om meteen een niveau 2-opleiding te gaan
van de entreeopleidingen gelijk weer teniet wordt gedaan.
gaan we het komende halfjaar 10 casussen aanvliegen,
volgen (er is geen niveau 1-opleiding kappers; EV). Kunnen
We hebben ons er heel sterk voor gemaakt dat deze doel-
Schutting
evalueren en kijken wat er zou moeten veranderen. ‘Nee’
we dan als voorbereiding geen ‘AKA-kappers’ opzetten? In
groep onderwijs kan krijgen. Daarom zijn we ook blij met
“De komst van de entreeopleiding brengt niet alleen behoefte
zeggen is het makkelijkst; je verschuilen achter processen,
een traject hebben we dat heel mooi in elkaar geschoven:
één kwalificatiedossier waar de hele doelgroep in past.
aan meer samenwerking in de regio met zich mee, maar biedt
regels en procedures. Dus als wij aangeven: die student dreigt
de leerling wordt ingeschreven in de AKA, maar de vakgerichte
Om een idee te geven van de verhouding: van de 22.000
ook de mogelijkheid om dat meer met één mond te doen: je
uit te vallen, dan zegt de gemeente niet: ‘hij moet eerst uit-
onderdelen en opdrachten doen ze in de kapsalon van
studenten in Nederland zitten er 9.000 in de smalle niveau
hebt het over entreeonderwijs in plaats van over al die verschil-
vallen, want anders kan je de jongere niet bij het UWV melden’.
niveau 2. De docenten van niveau 2 verzorgen de lessen.”
1-opleiding en de overige echt in de AKA-opleiding.” “Het
lende niveau 1-opleidingen,” zegt Kroeze. De regionale
Het is de bedoeling dat samenwerkingspartners meteen al
En weer steekt even het addertje van de taal- en rekeneisen
had wat voeten in aarde om die ommezwaai te maken. Maar
partijen blijken soms huiverig voor wat er aan komt: “Met
meekijken, ook vanuit de hoek van jeugdwerkloosheid.”
de kop op. Van Uden: “Maar als die eisen daadwerkelijk
dat is gelukt, dus nu de volgende stap!”, lacht Kroeze.
11
10
Ambacht
* ]
Column Uit de ecbo-kenniskring ‘Innovatiemanagers mbo 2012’ Verleidingskapitaal
12 Het is al vijf jaar economisch gezien uiterst zwaar weer. De volgende bezuinigingsronde dient zich al aan. Terwijl de effec-
“Van het middelbaar beroepsonderwijs wordt veel verwacht.”
ten van de vorige ingrepen zich pas in 2014 en 2015 echt zullen doen voelen als de decentralisering van de sociale politiek naar de gemeenten een feit wordt.
Volgens een oud Haags gezegde wordt onder druk alles vloeibaar. Als je dan beziet welke vernieuwingen op het terrein
De crisis maakt ook duidelijk waar verliezers zijn. De zelf-
van co-makership de laatste jaren zijn gerealiseerd tussen
standige arbeid is sterk toegenomen en heeft veel minder
beroepsonderwijs en bedrijfsleven, is somberheid niet nodig.
toegang tot gelijke rechten dan mensen in loondienst. De
Met het verleidingskapitaal uit de topsectoren, de sector-
publieke sector is verlamd, de jeugdwerkloosheid is sterk
plannen (straks) en de O&O-fondsen, kunnen scholen en
gestegen, en veel bedrijven gaan over de kop. Het zijn welis-
bedrijven samen instappen.
waar geen Zuid-Europese taferelen, maar de onzekerheid is onverminderd groot.
Een dergelijke samenwerking vormgeven kost tijd. Het vraagt om meer ruimhartige en intelligente financieringsmodellen.
Van het middelbaar beroepsonderwijs wordt in dit spannings-
En kan ook niet slagen zonder een duidelijke visie op de
veld veel verwacht. Misschien wel te veel. Aan de bovenkant
vormgeving van het leerproces binnen het bredere curriculum.
is innovatie nodig, als aanvoerroute naar boven; aan de onder-
Maar dan zijn er ook oplossingen aan de bovenkant en aan
kant een antwoord op de jeugdwerkloosheid. In dat gesternte
de onderkant van de beroepskolom.
is een zeker achterstallig onderhoud pijnlijk duidelijk geworden. Volgens de onderwijsinspectie is de kwaliteitsborg in de roc’s lang niet altijd op orde, en bijna de helft van de examens heeft
Marc van der Meer
de toets der kritiek niet doorstaan.
Directeur Expertisecentrum Beroepsonderwijs
*
Colofon
Het Expertisecentrum Beroepsonderwijs (ecbo) is het landelijk
Expertisecentrum Beroepsonderwijs
073 687 25 00
expertisecentrum van en voor de sector beroepsonderwijs
Postbus 1585
[email protected]
5200 BP ‘s-Hertogenbosch
www.ecbo.nl
en volwasseneneducatie. Doelstelling van ecbo is het ontsluiten, ontwikkelen en verspreiden van wetenschappelijke en praktijkgerichte kennis die relevant is voor de sector en de samenleving.
Aan dimensies werkten mee: Margot Felix, Ilona Koning, Marian Kroeze, Marc van der Meer, Jolien van Uden en Eva Voncken. Reageren? Stuur een e-mail naar
[email protected] ecbo dimensies verschijnt vier keer per jaar en wordt toegestuurd aan relaties van ecbo. U kunt zich abonneren op ecbo dimensies via www.ecbo.nl. Aan een abonnement zijn geen kosten verbonden.
