INVESTERINGSVOORSTEL AAN HET ALGEMEEN BESTUUR

INVESTERINGSVOORSTEL AAN HET ALGEMEEN BESTUUR Aandachtsveldhouder E.T.J.M. Rutting

Vergadering Agendapunt

: 6 mei 2014 : 9.

Onderwerp

: Restauratie en herbestemming gemaal Oude Rijn te Pannerden

Bijlagen

Informatie bij

Telefoon E-mail Programma Projectnummer Projectnaam Beleidsprestatie Bruto krediet Inkomsten Netto krediet Startmaand project Eindmaand project

: : : : : : : : :

: Rapport BOEi haalbaarheid herbestemming gemaal Oude Rijn

: H.W.C. Hoefsloot manager Financiën en Facilitaire Zaken : (0314) 369 420 : [email protected]

Watersysteembeheer Restauratie en herbestemming gemaal Oude Rijn te Pannerden N.v.t., herstel cultuurhistorisch watererfgoed object € 670.000 € 500.000 € 170.000 maart 2014 december 2015

Advies 1. In te stemmen met de restauratie en herbestemming van gemaal Oude Rijn te Pannerden en daarvoor een investeringsbudget van € 670.000,- beschikbaar te stellen. Inleiding Het gemaal Oude Rijn aan de Deukerdijk in Pannerden, gelegen tussen een grote binnendijkse kolk en een uit 1811 daterende uitwateringssluis, is in eigendom van het waterschap. Het als gemeentelijk monument beschermde gemaalcomplex bestaat uit drie onderdelen, te weten de machinekamer, het oorspronkelijke ketelhuis (thans woonhuis) en een schuur. De voormalige machinisten, de gebroeders Bach, konden er wonen tot hun dood. Na het overlijden van de ene broer is de andere in 2011 verhuisd. Het object wordt op dit moment anti-kraak bewoond. Gemaal Oude Rijn is een niet-waterstaatwerk, een cultuurhistorisch object dat niet meer bijdraagt aan de waterschapstaak, maar dat historisch gezien wel een rol heeft gespeeld in het waterbeheer. Intern onderzoek heeft uitgewezen dat het gemaal in de toekomst geen functie meer krijgt in het primaire proces. Om te onderzoeken wat de mogelijke herbestemmingsscenario’s voor het gemaal zijn, is een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd (voor de helft gesubsidieerd door provincie Gelderland). Bijgevoegd is het rapport van het gedane onderzoek door BOEi, Nationale Maatschappij tot Behoud, Ontwikkeling en Exploitatie van Industrieel Erfgoed (bijlage). Het best passende herbestemmingsscenario, een Artist-InResidence (AIR), is nader uitgewerkt via KCG (Gelders Kenniscentrum voor kunst en cultuur). Een AIR is een plek waar een kunstenaar voor een bepaalde tijd kan verblijven en werken.

De belangrijkste producten en activiteiten van het restauratie- en herbestemmings-project zijn: • minimaal restaureren machinehuis Het machinehuis inclusief uitlaathoofd is in 1996 al aan de buitenzijde gerestaureerd. Vanwege de hoge cultuurhistorische waarde laten we het machinehuis intact en geven we het een museale/educatieve functie. Het is daarom niet nodig in dit gebouw ingrijpende bouwkundige aanpassingen te doen; • restaureren voormalig ketelhuis; • restaureren schuur bij het gemaal; • visualiseren schoorsteen in moderne vorm en ombouwen tot klimtoren; • herbestemmen en verbouwen voormalig ketelhuis tot woonhuis Een woonhuis voor de tijdelijk residerende kunstenaars, terwijl de schuur gebruikt kan worden als werk- en/of expositieruimte. Daarnaast kan het object in het voorjaar en zomer (4 maanden per jaar) worden verhuurd als theeschenkerij/streekwinkel. Voor beide herbestemmingen zijn gegadigde exploitanten. Eerder genomen besluiten Het algemeen bestuur heeft in de vergadering van 13 september 2009 besloten de nota Cultuurhistorisch beleid vast te stellen inclusief de zeven in hoofdstuk 4 aangegeven actiepunten. Het gecombineerd college van het Polderdistrict Rijn en IJssel heeft in de vergadering van 18 juni 1996 besloten de begroting 1996 conform het voorstel aan te vullen met de renovatiekosten van gemaal Oude Rijn à fl. 297.406,62. Kopieën van de besluiten uit die tijd zijn beschikbaar. Onderbouwing 1.1 Het gemaal vervult cultuurhistorisch gezien een unieke rol binnen ons waterschap en de Liemerse gemeenschap. Gemaal Oude Rijn is als monument en als overblijfsel van een negentiende-eeuws gemaal van grote unieke cultuurhistorische waarde en het complex is als monument van bedrijf en techniek van industrieel-archeologisch belang. Als onderdeel van een historisch gegroeid landschappelijk gebied vormt het gebouw door zijn markante ligging aan de dijk een opvallend en beeldbepalend element van de Liemers. Vanwege de bijzondere activiteit, het droogmalen van de polder, en vanwege de bestemming die verbonden is met een economische en technische ontwikkeling, heeft het complex een hoge cultuurhistorische waarde. 1.2 Het geeft het waterschap de mogelijkheid om in en rondom het object educatieve en museale activiteiten te ontplooien. We kunnen dit object, naast de voorgestelde herbestemming, een educatieve en museale functie geven om zo de historie van het waterbeheer te tonen. Een educatielocatie die op bepaalde tijden in het jaar toegankelijk is voor het brede publiek. Bijvoorbeeld in het voorjaar en zomer als het is open gesteld als theeschenkerij en streekwinkel. Het geeft ons de mogelijkheid in het veld te laten zien hoe belangrijk ons werk in het verleden was en hoe de droogmaalactiviteit zich in de loop der jaren heeft ontwikkeld. Met de kunstenaars die als ArtistIn-Residence (AIR) tijdelijk in de gemaalwoning verblijven, kunnen afspraken gemaakt worden. Andere AIR’s hebben bijvoorbeeld geleid tot interactie met de omgeving, presentatie van de kunstenaar voor buurtbewoners en belangstellenden of tot kunstwerken die in eigendom komen van de eigenaar.

Pagina: 2 van 5

In de provinciale publicatie ‘sleutel van het verleden, sleutel tot de toekomst’ worden de mogelijkheden voor verdere versterking van recreatie en toerisme in de gehele regio Rijnstrangen verder uitgewerkt. Hierbij ligt de nadruk op het creëren van natuur- en cultuurhistorisch aanbod door het zichtbaar en beleefbaar maken van historisch erfgoed. Die gedachte vanuit het gebied past bij het plan dat we nu voorstellen, het gemaal maatschappelijk en duurzaam inzetten. 1.3 De beste garantie voor een duurzaam behoud van het object is restauratie en een eigentijdse herbestemming. Ons cultuurhistorisch beleid beschrijft dat objecten, in eigendom van het waterschap, zoveel mogelijk een nieuwe functie krijgen. Het gemaal Oude Rijn scoort hoog als het gaat om het historisch verband met de waterschapstaken, de cultuurhistorische waarde, de ligging aan een waterkering en is bij uitstek geschikt voor recreatieve en toeristische doeleinden. Na de restauratie en herbestemming is het object zelfs beter te verhuren (en eventueel verkopen). 1.4 We kunnen het gemaal met bijgebouwen nu restaureren en herbestemmen met € 500.000,subsidie. De netto investering voor het waterschap is geminimaliseerd, aangezien de provincie Gelderland een groot deel van de totale investering subsidieert via het programma Robuuste Investeringsimpuls. De beschikking (tot maximaal € 500.000,-) is reeds ontvangen. Voorwaarde is dat het project voor 1 januari 2016 moet worden afgerond. Kosten Kosten renovatie Bijdrage Provincie Gelderland (subsidie) Waterschap Rijn en IJssel (netto investering) Kasritme Jaar 2014 € 2015 €

Uitgaven 70.000,- € 600.000,- €

€ 670.000,€ 500.000,€ 170.000,-

Inkomsten 50.000,450.000,-

In meerjarenprogrammering? Deze investering is niet opgenomen in de meerjarenprogrammering van het programma watersysteem omdat het cultuurhistorische restauratie en herbestemming van eigendom betreft. De restauratie vraagt om een netto investering door het waterschap van € 170.000,-. Momenteel is dit herbestemmingsproject niet opgenomen in het investeringsprogramma Watersysteem. Dit levert een extra belasting op in het investeringsprogramma. Realisatie van dit scenario kan gespreid worden over de jaren 2014 en 2015 waardoor de aanvullende belasting van de jaarvolumes, respectievelijk € 10,0 mln. en € 7,5 mln., beperkt blijft. Taak Watersysteembeheer Gevolgen exploitatie Kosten: De kapitaalslasten van de netto investering à € 170.000,- voor het waterschap bedragen € 12.000,- per jaar. Na restauratie en herbestemming moet het object duurzaam onderhouden worden. Het toekomstig groot onderhoud wordt gefinancierd door het in huur- en subsidieopbrengsten opgenomen component voor afschrijvingslasten.

Pagina: 3 van 5

De reguliere onderhoudskosten zijn, volgens BOEi op basis van ervaringscijfers van vergelijkbare gerestaureerde objecten, de eerste jaren na renovatie gering en worden begroot op € 1.750,- per jaar. Voor overige zaken, zoals verzekeringen begroten we een bedrag van € 500,- per jaar. De jaarlijkse exploitatiekosten die voor rekening van het waterschap zijn (huurderslasten uitgesloten) bedragen daarmee in totaal € 14.250,-. NB: het object wordt over 35 jaar afgeschreven. Aan het eind van de afschrijvingstermijn heeft het object nog een restwaarde waar we rekening mee mogen houden. Naast het restaureren en herbestemmen met bijbehorende kosten, kunnen we het object ook in de huidige staat in stand houden of verkopen. Mocht het waterschap dit object, zonder het te restaureren, in eigendom houden, adviseren wij alleen het gemaal en de woning te onderhouden. De schuur is in slechte staat en daarmee niet minimaal te onderhouden. De verwachte onderhoudskosten van het gemaal en de woning in deze staat zijn €2.500,- per jaar. Het gemaal met bijgebouwen vervreemden, levert een nader te bepalen opbrengst op en een makelaar krijgt daarvan een courtage. Opbrengsten: Gestreefd wordt naar (verhuur)opbrengsten waarmee de exploitatie budgetneutraal wordt (exploitatiekosten inclusief rente en afschrijving - versus opbrengsten gedekt). KCG heeft nader onderzoek gedaan naar de opbrengsten van een Artist-In-Residence (AIR). Zo is een jaarlijkse subsidie vanuit cultuurfondsen een zeer aannemelijke bron (schatting van € 5.000,- per jaar). Daarnaast zijn huuropbrengsten mogelijk door het voor vier maanden per jaar te verhuren als theeschenkerij/streekwinkel (schatting op basis van de huuropbrengst van gemaalwoning Bronkhorst: € 2.500,- per 4 maanden). De verwachte opbrengsten per jaar zijn dan in totaal € 7.500,-. Kanttekeningen Niet instemmen betekent dat we de subsidie van de provincie Gelderland (stimuleren Gelderse economie) laten verlopen. Het is de vraag of we opnieuw de kans krijgen op €500.000,- subsidie voor het renoveren van dit object. Zonder renovatie van het object, zullen de huuropbrengsten en eventuele verkoopopbrengsten aanmerkelijk lager zijn. Juridische consequentie • Voorwaarde voor de subsidiebeschikking door de provincie is dat het project voor 1 januari 2016 is afgerond. • Volgens de Algemene wet bestuursrecht kan de provincie tot vijf jaar nadat de subsidie is vastgesteld, nog terugkomen op de subsidievaststelling als er omstandigheden zijn die daartoe aanleiding geven. Mocht het waterschap het object in de toekomst willen vervreemden, dan is het raadzaam daarmee te wachten tot in ieder geval vijf jaar na het verstrekken van de subsidie. • Als het ontwerp gereed is, worden de vergunningen aangevraagd voor de restauratie en herbestemming. Communicatie Na het besluit van het algemeen bestuur communiceren we via een webbericht over de voornemens tot dit project. Vervolgens wordt bij de uitvoering van het project op de gebruikelijke manier gecommuniceerd. Daarnaast communiceren we tijdens de herbestemming in samenwerking met de exploitanten van de Artist-In-Residence en de theeschenkerij/streekwinkel en genereren we extra publiciteit rond de opening.

Pagina: 4 van 5

Doordat het een publieke en educatieve functie krijgt, bekijken we tijdens het project hoe we onze waterbeheer-historie het beste kunnen verbeelden en verwoorden. Denk aan archieffoto’s of artist impressies over de werking van het gemaal en het belang van het gemaal voor waterbeheer. Planning/routing voorstel Algemeen bestuur (besluit)

6 mei 2014

Pagina: 5 van 5