VOORSTEL AAN HET ALGEMEEN BESTUUR

datum vergadering

M. Jaarsma

auteur

033 - 43 46 202

telefoon afdeling onderwerp

27 februari 2011

e-mail

P

[email protected]

behandelend bestuurder

E.M. de Blom-de Groot

Voortgang samenwerken afvalwaterketen registratienummer

agendapunt

VOORSTEL AAN HET ALGEMEEN BESTUUR Inhoud Het College van Dijkgraaf en Heemraden heeft op 19 november 2009 besloten om als waterschap in het samenwerkingsproces in de afvalwaterketen als regionale waterautoriteit een voortrekkende en aanjagende rol te spelen. Dit is opgepakt en we zijn gestart om binnen het Platform Water Vallei en Eem de samenwerking te intensiveren. Daarnaast hebben we als waterschap een koers uitgezet wat onze visie is op samenwerken in de afvalwaterketen en welke rol wij zien. In de bijgevoegde notitie geven wij een overzicht van welke activiteiten zijn uitgevoerd in 2010 en welke activiteiten we de komende 3 maanden gaan uitvoeren. Aan het Algemeen Bestuur wordt gevraagd:  Kennis te nemen van “Samenwerking in de afvalwaterketen” en hoe Waterschap Vallei & Eem momenteel invulling geeft aan deze samenwerking. Probleemstelling: Op 8 april jl. is een voorstel gepresenteerd van de Unie van Waterschappen en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. Hierin zijn de volgende prestatie afspraken opgenomen:

 per 31 december 2011 zijn per zuiveringskring bindende afspraken gemaakt over de vorming van een structureel samenwerkingsverband tussen gemeenten en waterschap;

 per 31 december 2012 moet in minimaal 75 % van de zuiveringskringen het samenwerkingsverband (de virtuele organisatie) geïmplementeerd zijn. Het is aan ons om invulling en uitvoering te geven aan bovenstaande prestatie afspraken. Eerdere besluiten / beleidskaders: - 2 juli 2009 D&H goedkeuring Integraal Zuiveringsplan; - 17 september 2009 AB instemming Integraal Zuiveringsplan; - 19 november 2009 D&H Voortgang samenwerking in de afvalwaterketen; - 4 februari 2010 D&H Samenwerken in de afvalwaterketen; - 18 maart 2010 D&H Samenwerken in de afvalwaterketen, bestuurlijke ronde Gelderse Zuiveringskringen; - 1 april 2010 D&H Opbrengsten Samenwerking Platform Water Vallei en Eem; - 22 april 2010 AB Samenwerking in de Afvalwaterketen; - 22 april 2010 AB Vaststelling IZP.

Oplossingsrichting en alternatieven: Niet van toepassing Hoe wordt rekening gehouden met MVO: Niet van toepassing

Pagina 1

Consequentie van de besluitvorming voor geld, personeel en organisatie, OR, communicatie: Niet van toepassing Risico’s en hoe die te beperken: Vertraging kan worden opgelopen bij de uitvoering van het voorstel van de Unie van Waterschappen en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten ten gevolge van capaciteitsgebrek bij gemeenten. Voorstel Dijkgraaf en Heemraden:  Kennis te nemen van “Samenwerking in de afvalwaterketen” en hoe Waterschap Vallei & Eem momenteel invulling geeft aan deze samenwerking.

mr. G.P. Dalhuisen, secretaris

drs. J.M.P. Moons, dijkgraaf

Beslissing bestuur:

Pagina 2

1. Inleiding Wij als Waterschap Vallei & Eem lopen in Nederland voorop in het samenwerken in de afvalwaterketen met gemeenten. De basis voor onze activiteiten is gelegd in het Integraal ZuiveringsPlan [IZP hierna af te korten (september 2009). Op 19 november 2009 heeft u besloten de voortrekkende en aanjagende rol verder te versterken. In het voorjaar-zomer 2010 hebben de Unie van Waterschappen en de VNG prestatieafspraken gemaakt over de samenwerking in de afvalwaterketen. We hebben de afgelopen tijd stappen gemaakt en willen u daarover informeren en een doorzicht geven van de activiteiten van de komende drie maanden. Uitgangspunt bij alle activiteiten die wij uitvoeren is de Waterschapskoers.

2. Waterschapskoers Op 9 november 2010 jl. heeft het College van Dijkgraaf en Heemraden gesproken over het samenwerken in de afvalwaterketen nu en in de toekomst (2015). De koers die wij uitzetten is doorzetten van de lijn conform afspraak Unie en VNG 1 ; gereed 31 december 2012. Maar dit is duidelijk niet het einddoel van het waterschap. De landelijke beoogde doelmatigheid, efficiencyvoordelen en het verminderen van de personele kwetsbaar is met alleen het akkoord Unie-VNG niet te realiseren. De vervolgstap is een organische groei naar een gezamenlijke uitvoeringsorganisatie van gemeenten en waterschap, waarbij de bestuurlijke autonomie van gemeenten en waterschap blijft gewaarborgd; gereed 31 december 2014. Om de bestuursdrukte te verminderen en de efficiency te verbeteren, opteert het College voor ontzorging van de gemeenten in het stedelijk waterbeheer. Dit betekent dat alle activiteiten in het stedelijk waterbeheer door het waterschap worden uitgevoerd; gereed 31 december 2014.

3. Voortgang uitwerken Waterschapskoers Over de drie fasen die in de Waterschapskoers zijn te onderscheiden wordt in deze paragraaf gerapporteerd. Na een korte inleiding, wordt ingegaan op de vraag: wat hebben we gedaan en welke ontwikkelingen zien we. Vervolgens vindt een beschouwing plaats vanuit de koers van Waterschap Vallei & Eem en verwoorden we welke acties in het eerste kwartaal 2011 nodig zijn. Doorzetten lijn Unie/VNG De basis voor de gezamenlijke UvW-VNG aanpak is de sterke verbondenheid van riolering, openbare ruimte, oppervlaktewater(kwaliteits)beheer en afvalwaterzuivering. Door intensieve samenwerking tussen gemeenten onderling en tussen gemeenten en het waterschap kunnen kostenbesparingen worden gerealiseerd. De gezamenlijke aanpak omvat op hoofdlijnen:  een gezamenlijke integrale investeringsprogrammering op het schaalniveau van zuiveringskringen;  het opschalen van operationele taken in het rioleringsbeheer naar het schaalniveau van een waterschap. Concreet zijn in het voorstel van de VNG en UvW de volgende prestatieafspraken opgenomen: I per 31 december 2010 wordt per zuiveringskring een duo van bestuurlijke trekkers benoemd vanuit de deelnemende gemeenten en het waterschap die het regionale uitwerkingsproces (opstarten) en leiden. II per 31 december 2011 zijn per zuiveringskring bindende afspraken gemaakt over de vorming van een structureel samenwerkingsverband tussen gemeenten en waterschap en de uitvoering van taken. III per 31 december 2012 moet in minimaal 75 % van de zuiveringskringen het samenwerkingsverband (de netwerkorganisatie) geïmplementeerd zijn.

1

In de vergadering van 2 december ’10 heeft het AB dit onderstreept.

Pagina 3

Wat hebben we gedaan In het IZP hebben wij op het gebied van samenwerken diverse maatregelen gedefinieerd. In bijlage 1 is een overzicht van deze maatregelen opgenomen met de voortgang van elke maatregel en hoe deze maatregel past in het akkoord Unie-VNG. Opvallend is dat de activiteiten van het IZP aansluiten op dit akkoord en wij in lijn zijn met de uitvoering van beide. Ad I: Gerealiseerd Er is een regiegroep benoemd in de vergadering van het Platform Water Vallei en Eem van 4 juni jl. Deze regiegroep bestaat uit bestuurders en een kleine ambtelijke afvaardiging. Voorzitter van de bestuurlijke regiegroep is de Dijkgraaf van Waterschap Vallei & Eem. Leden van de bestuurlijke regie- groep zijn de voorzitter van het Platform Water Vallei en Eem, dhr. B. van der Weerd (wethouder van de gemeente Ede) en de wethouders dhr. H. van Daalen van Barneveld en mevr. R. van de Groep van Bunschoten. De ambtelijke ondersteuning wordt gevormd door de secretaris van het Platform en een ambtenaar van het Waterschap. Ad II: Per zuiveringskring is een afvalwaterteam opgericht voor de coördinatie en aansturing van alle afvalwatertaken. Het waterschap levert de trekker (coördinator) van het team en zorgt daarnaast ook voor de benodigde inhoudelijke inbreng. Van gemeentezijde zijn inhoudelijke medewerkers betrokken. Afspraken worden verankerd door een Stuurgroep met daarin de verantwoordelijke vakwethouders en een bestuurslid van het waterschap. Deze stuurgroep komt bijeen om het gezamenlijk investeringsprogramma te bepalen en de voortgang te bewaken. Om de bestuurlijke drukte te verminderen, worden stuurgroepvergaderingen gecombineerd met reguliere bestuurlijke overleggen. Overzicht per zuiveringskring Zuiveringskring voorbereiding Amersfoort

Soest

Nijkerk

Ede

Renkum

Veenendaal

Prestatieafspraak II Invulling ambitie en reikwijdte samenwerking; Gezamenlijke activiteiten geïnventariseerd; Investeringsplanningen geïnventariseerd; Leveren van input aan GRP, BZP Uitlenen van expertise aan anderen

vorming afvalwaterteam, basis vastleggen, technische inventarisatie wordt uitgevoerd. Afronding in voorjaar 2011; Goede betrokkenheid ambtenaren, na deze stap kansen voor meer Technische inventarisatie wordt Intentieverklaring getekend uitgevoerd; Personele krapte verhindert vaart in de samenwerking. workshop (ambtelijk+bestuurlijk) Bestuurlijke wil is aanwezig invulling samenwerking Technische inventarisatie wordt uitgevoerd. Om inzicht te krijgen in werking van de systemen van de beide gemeenten en de zuivering Personele bezetting is zeer laag veroorzaakt door ziekte en natuurlijk verloop. samenwerking op onderdelen ingevuld, opstap naar bredere samenwerking. Studie naar een duurzame afvalwaterketen is gestart met subsidie van de Provincie Gelderland. Bestuurlijk nu een andere wind, zorgt voor vertraging. Ambities zijn op het vlak van duurzaamheid zeer interessant. Zoals het terugwinnen van gas uit de zuivering en dit gebruiken voor auto’s samenwerking op onderdelen ingevuld, opstap naar bredere samenwerking. Studie naar mogelijkheden vergaande sturing wordt uitgevoerd. Verdere kansen van samenwerking worden onderzocht.

Pagina 4

Ad III: In de zuiveringskring Woudenberg is samen met de inliggende gemeenten Scherpenzeel en Woudenberg op 23 december jl. een intentieverklaring ondertekend. De daadwerkelijke samenwerkingsovereenkomst zal begin 2011 worden ondertekend. De intentieverklaring is vastgesteld in het College van D&H dd 7 december 2010. Het doel is om alle werkzaamheden in de kring gezamenlijk te beschrijven in een werkplan en door de meest geëigende partij uit te laten voeren, een netwerkorganisatie. Ook is het stedelijk waterbeheer in deze verklaring meegenomen. Ontwikkelingen Het startpunt qua samenwerking verschilt per zuiveringskring, het gevoel van urgentie is zeer verschillend. De ambtenaren in de gemeenten kunnen redelijk autonoom werken, omdat financiën in het algemeen geen probleem is, personeel wel. Dit betekent dat wij vanuit het waterschap niet moeten forceren op een snelle voortgang, maar het organisch proces actief stimuleren en kansen pakken die zich zo nu en dan voordoen. In de ene kring moet eerst een eenduidig beeld over het gehele systeem en de werking daarvan worden vastgelegd. Dit levert vaak heel veel inzicht en enthousiasme bij ambtenaren op. De volgende stap in de samenwerking volgt dan automatisch. Bij een andere kring wordt direct inhoud gegeven aan een virtuele organisatie voor alle afvalwatertaken, omdat men bijvoorbeeld toch al aan het nadenken is over herverdeling van taken. De volgende fasen te onderscheiden die per definitie niet volgtijdelijk zijn. Deze zijn:  basis eenduidig vastleggen;  samenwerking  netwerkorganisatie;  afvalwaterketenbedrijf. Beschouwingen Van belang is eerst een gezamenlijke urgentie in de zuiveringskring te onderzoeken en te benoemen en vervolgens de activiteiten te stroomlijnen en in een werkplan uit te werken. De ervaring leert dat als de eerste gezamenlijk stap is gezet de volgende stappen sneller gaan. Eerst moet aan vertrouwen worden gewerkt. Van belang is het om alert te zijn op samenwerkingskansen die zich voordoen. Een belangrijk aangrijpingspunt op dit moment is de personele krapte bij de gemeenten. Dit gegeven dwingt om meer samen te werken. Bestuurders zijn zich daar in algemene zin meer van bewust dan ambtenaren. Dit betekent dus ook een intensief contact tussen bestuurders en ambtenaren om de samenwerkingsverbanden voor 2012 geïmplementeerd te krijgen. Wat gaan we het 1e kwartaal 2011 doen Zie onderstaande tabel.

Pagina 5

Pagina 6

Gezamenlijke uitvoeringsorganisatie Een gezamenlijke uitvoeringsorganisatie is het doorgroeien van de samenwerking zoals is ingezet, maar nu is een organisatie benoemd die wordt gehuisvest bij het waterschap. Er is volledige samenwerking, waardoor een optimale beleidsmatige, financiële en operationele afstemming plaats vindt. Efficiency en effectiviteit nemen toe. Mogelijkheden om nog innovatiever te gaan werken zijn aanwezig, omdat de omvang van de uitvoeringsorganisatie groter is. De personele kwetsbaar neemt af en hoger gekwalificeerd personeel kan worden aangenomen om de complexe processen waar we voor staan, op te lossen. De bestuurlijke autonomie van gemeenten en waterschap blijft gewaarborgd. Wat hebben we gedaan Alle gemeenten en het waterschap participeren in het project Meten en Monitoren. Meetlocaties worden ingericht, gegevens zullen worden verzameld en opgeslagen in een centrale database. Hierin worden afvalwaterketendata van zowel het rioolstelsel van gemeenten als relevante waterschapsinformatie opgeslagen. De inventarisatie van meetlocaties is voltooid, een samenwerkingsovereenkomst is in concept gereed en de voorbereiding voor de aanbesteding voor meetapparatuur en database is gereed. Gegevens worden nu ook verzameld, maar door tijdgebrek vaak niet verwerkt en dus niet gebruikt om met inzicht besluiten te nemen over investeringen. Voor het gehele waterschapsgebied nemen alle gemeenten en het waterschap 2 fte aan om die taak uit te voeren. Deze medewerkers worden gestationeerd bij het waterschap. Dat vormt de eerste stap van de gezamenlijke uitvoeringsorganisatie. Het project Grondwatermetingen volgt hetzelfde traject als Meten en Monitoren, maar is op dit moment nog niet zover. Ontwikkelingen en Beschouwingen Wij hebben de afgelopen jaren hard gewerkt om een goede vertrouwensbasis met de gemeenten op te bouwen. De basis is er nu om verdere stappen te gaan nemen. De eerste stap is genomen in het project Meten en Monitoren en binnenkort wordt dit naar verwachting uitgebreid met het project Grondwater. Op dit moment staan gemeenten voor grote bezuinigingen. Deze treffen ook de afdelingen waar de rioleringsambtenaren werkzaam zijn. Personele kwetsbaarheid is dan ook zeer groot, door natuurlijk verloop en ziekte zijn bijna alle gemeenten onderbezet. Het vinden van goed gekwalificeerd personeel voor met name kleine gemeenten is erg moeilijk. Wat gaan we het 1e kwartaal 2011 doen  Project Meten en Monitoren (door Platform Water Vallei en Eem): een voorselectie op de aanbesteding vindt plaats, de samenwerkingsovereenkomst wordt getekend en de selectie van partijen om offerte te doen worden geselecteerd;  Project Grondwater (door Platform Vallei en Eem): doorstart gemaakt om te komen tot aanbesteding;  Samen met Waterschap Veluwe opstellen van een businesscase om inzichtelijk te maken wat de besparingsmogelijkheden (inverdienen) in de afvalwaterketen zijn. Dit is een deskstudie om met het bestuur de dialoog aan te gaan over de rol van Waterschap Vallei & Eem in de afvalwaterketen.  Een eerste verkenning naar het opzetten van een gezamenlijke uitvoeringsorganisatie in de afvalwaterketen van zowel de gemeenten als het waterschap. De ontzorging van gemeenten in het stedelijk waterbeheer wordt hierin meegenomen. Ontzorging gemeenten in het stedelijk waterbeheer Een goede mogelijkheid om de doelmatigheid van het waterbeheer te verbeteren is het ontzorgen van de gemeenten in het stedelijk watersysteem. Het uiteindelijk doel is de versnippering in het stedelijk waterbeheer terug te dringen, synergie in het waterbeleid en uitvoering daarvan en er is één organisatie die zich bezighoudt met het waterbeheer in het stedelijk gebied. De gemeenten Woudenberg, Scherpenzeel en Renswoude hebben tijdens de gesprekken over het samenwerken in de afvalwaterketen aangegeven, hier open voor te staan. Dit is mede ingegeven vanwege bezuinigingen en beschikbaarheid / afwezigheid van deskundige menskracht. Ook door de gemeenten Ede en Barneveld is bestuurlijk aangegeven dat de beschikbaarheid / afwezigheid van menskracht hun zorgpunt is.

Pagina 7

Wat hebben we gedaan Met de gemeenten Woudenberg en Scherpenzeel is een intentieverklaring ondertekend op 23 december 2010. Ontwikkelingen en Beschouwingen Zoals al eerder is genoemd zijn er diverse kansen die we geruisloos moeten oppakken. Dit vraagt om zowel antennes bij ambtenaren en bestuurders voor signalen van gemeenten. Wat gaan we het 1e kwartaal 2011 doen De intentieverklaring Woudenberg wordt nader geconcretiseerd en uitgewerkt. Uit bovengenoemde studies krijgen we inzicht om onze visie op de ontzorging van gemeenten verder vorm te geven.

Pagina 8

Bijlage 1 Voortgangsrapportage IZP Hoofdstuk samenwerking In de onderstaande tabel hebben we de activiteit benoemd in het IZP, in de volgende kolom de toelichting op de activiteit. In de derde kolom is de stand van zaken per december 2010 beschreven en in de vierde kolom hoe de activiteit zich verhoudt tot het Unie-VNG akkoord. Activiteit IZP

Toelichting IZP

Stand van Zaken (dec 2010)

UvW-VNG

(1) Opstellen regionale visie op de afvalwaterketen vóór 2012

Door met de partners een breed gedragen visie te formuleren wordt een geleidelijke integratie van de afvalwaterketen mogelijk

De regiegroep van het Platform Water Vallei en Eem heeft de opdracht gegeven aan het Kernteam om de visie uit te werken voor medio 2011.

De regiegroep zijn de bestuurlijke trekkers (I). De visie is nodig om goed invulling te geven aan de afspraken rond de vorming van een structureel samenwerkingsverband en de implementatie daarvan.

(2) Implementatie van een centrale besturing van de rioolgemalen vóór 2013

Door implementatie van een centraal systeem kan de hele afvalwaterketen vanuit één locatie worden gevolgd en eventueel worden bestuurd. Voor 2013 zullen onze eigen rioolgemalen worden aangesloten. Het waterschap streeft ernaar dat ook gemeentelijke rioolgemalen worden aangesloten.

Nog invullen, dit wordt nl gedaan

Niet als zodanig benoemd, te rangschikken onder basisvoorwaarden

(3) Uitvoering van een regionaal meet- en monitoringspoject, realisatie vóór 2014

Samen met de betreffende gemeenten wordt op basis van een goedgekeurd meetplan een meet- en monitoringsysteem opgesteld en beheerd voor het bedrijfsmatig en hydraulisch functioneren van het systeem.

Dit project is in een vergevorderd stadium. Realisatie vindt plaats in 2011

Een operationele taak die wordt uitgevoerd op de schaal van het beheergebied van het waterschap

(4) Onderzoeken van de mogelijkheden van gezamenlijke beheersorganisatie voor de afvalwaterketen voor 2011

Onderzoek naar de wenselijkheid en mogelijkheid van bijvoorbeeld een Shared Service Centre, waarin kennis en capaciteit wordt gebundeld. Het centrum wordt bemenst door een pool van experts van de deelnemende organisaties.

Dit project is in een vergevorderd stadium. Implementatie vindt plaats in 2011

Het samenwerkingsverband is reeds in 2011 gerealiseerd voor de zuiveringskring Woudenberg.

(5) Vorming afvalwaterteams

Per zuiveringskring wordt vóór 2012 een afvalwaterteam geformeerd met medewerkers van de betreffende gemeenten en het waterschap

Voor alle zuiveringskring zijn in 2010 afvalwaterteams geformeerd en is een start gemaakt met het structurele vorm van samenwerking.

(6) Samenwerking met bedrijven en de afvalwatersector in de regio

Er liggen kansen voor uitwisseling op het gebied van water, grondstoffen, reststoffen, energie en warmte.

Realisatie is afhankelijk van de concrete mogelijkheden die zich voordoen

Pagina 9

Is geen onderdeel van het akkoord tussen UvW en VNG