INGENIEURSMEDEDELINGEN

INGENIEURSMEDEDELINGEN

MAANDBLAD

VIK-PARTNERS:

VAN

DE

VLAAMSE

INGENIEURSKAMER

adreswijzigingen: VIK, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem jaargang 41 • nummer 4, april 2003 maandelijks tijdschrift, verschijnt niet in juli en augustus afgiftekantoor 3500 Hasselt 1- P2A8632

IM Maandblad van de VIK, Vlaamse Ingenieurskamer Jaargang 41 Nummer 4 april 2003

VERANTWOORDELIJKE UITGEVER Ing. Etienne Beernaerts E. Claeslaan 29, 9051 Sint-Denijs-Westrem HOOFDREDACTEUR Ing. Johan Devos REDACTIERAAD Ing. E. Aelbrecht Ing. E. Beernaerts Ing. I. Born Ing. B. Demol Ing. H. Derycke Ing. Johan Devos Ing. N. Lagast Ing. G. Roymans Ing. L. Van Bouwel REDACTIESECRETARIAAT Francine Demaret Eddy De Winter SECRETARIAAT VIK Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem Tel. +32 3 259 11 00 Fax +32 3 259 11 01 URL: http://www.vik.be E-mail: [email protected] Doorlopend open van 08u30 tot 17u00 U kan lid worden door betaling op rekening 406-0098501-56 van de VIK te Wommelgem € 50,00 voor technisch en industrieel ingenieurs, die meer dan drie jaar gediplomeerd zijn; voor geassocieerde leden € 25,00 voor hen, die 3 jaar of minder dan drie jaar gediplomeerd zijn; voor een samenwonend lid (1e lidmaatschap tegen € 50,00) of voor gepensioneerden € 12,50 voor studenten-industrieel ingenieur € 65,00 voor leden woonachtig in het buitenland € 500,00 voor bedrijven, scholen, instellingen, enz. met meer dan 250 werknemers € 250,00 voor bedrijven, scholen, instellingen, enz. met minder dan 250 werknemers

EDITORIAAL

Masters in de Kamer De kogel is door de kerk! Na 50 jaar actie voeren krijgen de industrieel ingenieurs eindelijk waar ze recht op hebben: een diploma, een graad en een titel van universitair niveau. Op het ogenblik dat u dit magazine in de bus krijgt, staat het BaMa-decreet op de agenda in het Vlaams Parlement en werd het naar alle waarschijnlijkheid reeds goedgekeurd. Na jarenlange inspanningen voor en achter de schermen, werd in de Vlaamse Kamer eindelijk een brede politieke meerderheid gevonden die haar verantwoordelijkheid in deze materie heeft opgenomen en zich achter onze doelstellingen heeft geschaard. De vorming van associaties tussen universiteiten en hogescholen betekent een enorme stap voorwaarts voor het hoger onderwijs in Vlaanderen. Voor de Vlaamse Ingenieurskamer is de goedkeuring van het decreet een belangrijke stap. De opleiding tot industrieel ingenieur wordt vanaf heden ingebed in een academisch en universitair kader en resulteert uiteindelijk in de graad van Master. Maar het werk is niet voltooid. De VIK blijft alert toezien op de uitvoeringsbesluiten van dit decreet, die de komende maanden in een definitieve vorm zullen worden gegoten. Thema’s als graad, titel, associatie, accreditatie, academisering, assimilatie en appreciatie - lezers van dit magazine zijn door de jaren heen vertrouwd geworden met deze terminologie - blijven aan de orde van de dag en zullen permanent onze aandacht vragen. Voor de VIK is alleen de titel van Master of Science aanvaardbaar. In Europa is dit de enige gangbare titel die aan een ingenieursopleiding, gelijkwaardig met ons niveau, wordt toegekend. Voor de toekomst van onze industrieel ingenieurs is het van wezenlijk belang dat ze zich met gelijke wapens kunnen meten met hun collega’s uit andere Europese landen. Onze industrieel ingenieurs hebben reeds "on the field" bewezen dat ze in geen geval moeten onderdoen voor in het buitenland geschoolde collega’s. De vorming van de associaties is sedert vele jaren een belangrijk punt in het eisenpakket van de VIK. Reeds bij de invoering van het decreet in 1977 vroeg de VIK een sterke sanering van het aantal hogescholen. Wat toen niet lukte, is nu - meer dan 25 jaar later - wel haalbaar gebleken. De associaties zullen resulteren in een sanering, wat automatisch een kwaliteitsverhoging met zich meebrengt. Op termijn zullen de universiteiten en de hogescholen integreren, wat op zijn beurt de democratisering van het hoger onderwijs in de hand zal werken. Het BaMa-decreet is sedert jaar en dag één van de stokpaardjes van de VIK. De uiteindelijke goedkeuring van het decreet betekent echter geenszins het einde van de VIK-activiteiten. Integendeel, het stelt onze medewerkers in staat hun energie in de toekomst meer te richten op andere belangrijke activiteiten van de vereniging. De fierheid van de industrieel ingenieur gaat immers veel verder dan het realiseren van een graad of een titel. Minstens even belangrijk dan de beroepsbelangen, zijn de liefde voor techniek en technologie, de aanwending van kennis en ervaring, met als doel de vooruitgang te stimuleren en de mensheid ten dienste te zijn. U merkt het aan de verscheidenheid van thema’s die in dit magazine worden aangeboord. Het VIK-Vormingsinstituut is uitgegroeid tot één van de belangrijkste technische opleidingsinstituten in Vlaanderen. Het toenemende belang van Ingenieurs Zonder Grenzen is het concrete bewijs van het sociale en maatschappelijke engagement van onze industrieel ingenieurs. Samen met Exchange realiseren de IZG dit jaar o.a. méér dan 30 missies naar Afrika. Onze jongeren zijn actiever dan ooit. Het EYE-weekend van de European Young Engineers in Den Haag kende groot succes. De Nachten van de Ingenieur (Hasselt, Leuven, Gent en Antwerpen) zijn klassiekers geworden in onze agenda’s. Vorige maand werd ook gestart met de seniorenwerking. Het aantal initiatieven van onze Senior Engineers is niet te tellen en getuigt van een sterk dynamisme. Hun kennis betekent ook een belangrijke meerwaarde in de uitbouw van Exchange. Voeg daar nog de dagelijkse werking van de regio’s, centra en studiegroepen aan toe, en u weet dat het in de schoot van onze vereniging gonst van bedrijvigheid. Het is dan ook geen toeval dat de Vlaamse Ingenieurskamer de grootste en de meest actieve ingenieursvereniging is van dit land. Laat ons dit dynamisme behouden. Samen staan we sterk. De VIK is veel meer dan de optelsom van haar leden. Van haar Masters mogen we vanaf vandaag zeggen.

DRUKKERIJ & LAY-OUT Drukkerij SLEURS nv, Overpelt Tel +32 11 80 90 90 Fax +32 11 80 90 95

Ing. Leo Wezenbeek

In dit nummer:

Lid van de Unie van de Uitgevers van de Periodieke Pers (U.U.P.P.)

Voor de ondertekende artikels zijn alleen de auteurs aansprakelijk.

Acquapisco

Acquapisco 4

Acquapisco 4

4

GRAAD EN DIPLOMA

IM

Master of Science geldt voor alle ingenieursopleidingen in Duitsland

O

p 7 februari 2003 bracht, op uitnodiging van de VIK, een afvaardiging van de Onderwijscommissie van het Vlaams Parlement, de VLHORA en het VlaamsNederlands accreditatieorgaan een studiebezoek aan de Fachhochschule (FH) van Regensburg in de Duitse deelstaat Bayern. Aan dit studiebezoek namen alle politieke partijen deel. Ondanks het herhaald aanzoek van de VIK liet AGALEV het afweten.

opleidingen die leiden tot de graad van bachelor en master voor ingenieurs in Duitsland is sinds begin dit academiejaar een feit. Dit is een gevolg van de kaderwetgeving die in de Bondsrepubliek op 5 maart 1999 door de Kultusministerkonferenz werd bekrachtigd en de wet van 24 mei 2002 die het statuut en de modaliteiten regelt betreffende de accreditering, zeg maar de erkenning van de organisatie van de opleiding en de eraan verbonden graad en diploma.

Met dit bezoek wenste de VIK na te gaan hoe de graad van bachelor en master voor de Duitse ingenieurs wordt geïmplementeerd. Eerder had de VIK dienaangaande een studiebezoek gebracht aan andere Duitse FH-en en Technische Universiteiten (TU-en). De invoering van

De hervorming van de studies voor ingenieur in Duitsland is het resultaat van een intens overleg tussen de industrie (de grootste gebruikers van de afgestudeerden), de FH-en en de TU-en. Het resultaat is een voorbeeld dat best ook navolging in ons land zou krijgen.

vlnr: Luc Haerens (VLHORA), Bernhard Diegner (ZVEI), Lucien Suykens (SP.A), Leo Wezenbeek (VIK), Dirk De Cock (SPIRIT), Kris Van Dyck (N-VA), Gilbert Van Baelen (VLD), Gilbert Vanleenhove (CD&V), Gustaaf Van Wichelen (VIK), Marc Luwel (NAO), Josef Eckstein (FH), Christine Suß-Gebhard (FH), Noël Lagast (VIK), Erich Kohnhäuser (FH).

Deelnemers De Vlaamse afvaardiging was als volgt samengesteld: Dirk De Cock, Vlaams Parlementslid, SPIRIT • Luc Haerens, ondervoorzitter

4 I.M.-

APRIL 2003

Vlaamse Hogescholenraad (VLHORA) • Noël Lagast, Erevoorzitter VIK • Marc Luwel, Vlaams gedelegeerd lid Nederlands accreditatieorgaan • Lucien Suykens, Vlaams Parle-

mentslid, SP.A • Gilbert Van Baelen, Vlaams Parlementslid, VLD • Kris Van Dyck, Vlaams Parlementslid, N-VA • Gilbert Vanleenhove, CD&V en voorzitter van de commissie onderwijs van het Vlaams Parlement • Gustaaf Van Wichelen, voorzitter Raad van Bestuur VIK • Leo Wezenbeek, algemeen voorzitter VIK. De Duitse afvaardiging bestond uit: Prof.Dr.Ing. Erich Kohnhäuser, rector FH-Regensburg, lid van het uitvoerend Bureau van de Rektorenkonferenz en voorzitter VDI van de deelstaat Bayern • Prof.Dr.Ing. Josef Eckstein, vice-rector FH-Regensburg • Prof.Dr.Ing. Christine Suß-Gebhard, vice-rector FH-Regensburg • Dr.Ing. Bernhard Diegner, directeur ZVEI, Zentralverband der Elektrotechnik und Elektronikaindustrie, Frankfurt (Main).

IM

GRAAD EN DIPLOMA

Een verslag van een VIK-studiebezoek aan de FH-Regensburg Over een en ander kregen we in Regensburg uitvoerig tekst en uitleg van onze gastheer, rector Prof. Dr.Dipl.Ing. Erich Kohnhäuser, tevens lid van het uitvoerend bureau van de Duitse Rektorenkonferenz, Dr. Bernard Diegner, directeur van de Duitse vereniging voor Elektrotechnische- en Elektronische Industrie en van de voorzitter van de VDI (Verein Deutscher Ingenieure) van de deelstaat Bayern. Het werd een leerzame ontmoeting die door de Duitse vertegenwoordiging tot in de puntjes voorbereid was.

Wettelijke invoering van de bachelor- en mastergraad In de Bondsrepubliek Duitsland kunnen ingenieurs opgeleid worden aan een FH, een TU of een UniversitätGesamthochschule (U/GH). Universiteiten als "Gesammthochschulen" komen slechts in 2 deelstaten voor (Nordrhein-Westfalen en Hessen). De GH zijn een "experiment" uit de jaren tachtig, maar kennen weinig succes. De meer gangbare onderwijsinstellingen om ingenieurs op

te leiden zijn de FH-en en de TU-en. Sommige TU-en profileren zich nog steeds onder hun vroegere benaming Technische Hochschulen (TH). Voor zijn 82 miljoen inwoners heeft het eengemaakt Duitsland 262 instellingen voor hoger onderwijs. Elke deelstaat De rector van de FH en algemeen voorzitheeft een zekere ter Leo Wezenbeek. bevoegdheid over het hoger onderwijs, maar alleen de federale regering is bevoegd voor de algemene principes van het hoger onderwijs en het wetenschappelijk werk. Zo behoren graden en diploma’s tot de bevoegdheid van de federale regering.

Hoger onderwijs op één campus

FH en Universiteit Regensburg

De Fachhochschule van Regensburg en de Universiteit zijn gelegen op een campus die een oppervlakte heeft van 150 ha. Aan de campus paalt het Universitair Ziekenhuis. De inplanting op eenzelfde campus van de FH en de Universiteit was destijds niet evident, zei rector Erich Kohnhäuser. Kohnhäuser (58), een Diplom-Ing. die in 1970 aan de faculteit machinebouw van de vermaarde TU van Munchen afstudeerde, daarna doctoreerde en onderzoek deed bij de firma AEGSachsenwerk, is een fervente voorstander van het campusmodel, waar FH-en en Universiteiten zoveel mogelijk gebruik kunnen maken van elkaars infrastructuur. Dit is een algemeen streefdoel van de Bondsrepubliek.

Vanop de brede ringbaan rond Regensburg leiden grote wegwijzers met de aanduiding "FachhochschuleUniversität" de bezoeker naar de campus. De beide onderwijsinstellingen zijn relatief jong. De FH ontstond, zoals alle FH-en, in 1971. Toch heeft ze een lange geschiedenis, die teruggaat tot 1819 en in feite een verdere uitbouw is van het "Johannes-KeplerPolytechnikum". Met haar circa 5.000 studenten behoort de FH-Regensburg tot de kleinste van de Bondsrepubliek. Ze biedt 17 studierichtingen aan. Met uitzondering van deze voor sociologie, zijn de overige technische studierichtingen. De FH heeft een honderdtal laboratoria waaronder een hypermodern laboratorium voor het ontwerp en de fabri-

cage van micro-elektronische schakelingen (geïntegreerde schakelingen). Alle FH-en in Duitsland profileren zich internationaal als "University of Applied Sciences". De Diplom.Ing.’s, afgestudeerd aan een FH, hebben volgens de wet een academische graad. De FH heeft een uitwisseling van studenten en professoren met 51 landen. België hoort daar niet bij. Maar dat kan veranderen. In 1962 werd de Universiteit opgericht. Ze telt circa 25.000 studenten. De universiteit van Regensburg heeft diverse faculteiten: rechten, theologie, economie, geneeskunde, sociologie, geschiedenis, geografie, fysica, biologie, farmacie, psychologie, filosofie, wiskunde, chemie, enz. Aan de universiteit is geen faculteit voor ingenieursopleiding voorzien.

I.M.- APRIL 2003 5

GRAAD EN DIPLOMA

IM

De wetgeving inzake de graden van ingenieur, bachelor en master is daar een voorbeeld van. De raamwet, of Hochschulrahmengesetz, die onder meer de instelling van de bachelor- en mastergraad regelt, geldt dus voor de hele Bondsrepubliek en werd op 5 maart 1999 bekrachtigd. De wet houdt onder meer in dat zowel FH-en als TU-en (TH en GH) de graad en het diploma mogen uitreiken van BSc, BEng, MSc en MEng en de studies daarvoor organiseren. De erkenning van dergelijke opleidingen is het werk van de accrediteringsorganen (agentschappen) waarvan het statuut en de modaliteiten door de Kultusministerkonferenz van 24 mei 2002 werd bekrachtigd.

een FH leidt tot de graad en de titel van Diplom-Ingenieur (Dipl.Ing.). Ingenieurs die afstuderen aan een TU/TH krijgen dezelfde titel (Dipl.Ing.). Jaarlijks studeren aan de FH-en gemiddeld 20.000 Dipl.Ing.’s af en aan de TU-en / TH-en 30.000.

FH-en en TU-en (TH) De Fachhochschulen onderscheiden zich van Technische Universitäten door het feit dat de opleiding meer op de praktijk is afgestemd. FH-en bieden naast de technische opleiding ook allerlei andere studierichtingen aan. Het studieniveau aan een FH is vergelijkbaar met dat van het ééncyclus onderwijs aan onze hogescholen (graduaat), of in Nederland met het Hoger Beroepsonderwijs (HBO). De Bondsrepubliek kent niet het studieniveau van onze twee-cycli opleidingen, zoals bijvoorbeeld deze van industrieel ingenieur, licentiaat, architect. De afgestudeerden van alle studierichtingen van een FH krijgen de graad en titel van "Diplom". De specifieke ingenieursopleiding aan

BSc en MSc ook mogelijk aan de FH-en Duitsland behoorde samen met Italië, De rector en Gilbert Vanleenhove, voorzitter het Verenigd Ko- van de Commissie Onderwijs.. ninkrijk en Frankrijk tot de eerste landen die op 25 mei 1998 aan de Sorbonne een verklaring ondertekenden om het hoger onderwijs in Europa meer doorzichtig te maken, zeg maar de opleidingsstructuur te herpositioneren. Nog voor de Bologna-verklaring (19 juni 1999) had Duitsland reeds een raamwet voor de hervorming van het

126 Fachhochschulen 38 Kunst- en muziek hogescholen 10 Hogescholen voor Filosofie & Theologie 6 Hogescholen voor Pedagogie.

Verein Deutscher Ingenieure (VDI)

In het laboratorium voor micro-elektronica.

Enkele getallen In de Bondsrepubliek Duitsland volgden 1,94 miljoen studenten in het voorbije academiejaar hoger onderwijs aan 262 onderwijsinstellingen. 75 procent studeren aan een universiteit of verge-

6 I.M.-

APRIL 2003

lijkbare instelling, 25 procent aan een Fachhochschule. De BRD telt: 82 universiteiten (met inbegrip van de TU-en, Pedagogische Hogescholen en Gesamthochschulen).

Zowel de Diplom.Ing.’s die afgestudeerd zijn aan een FH als deze afgestudeerd aan een TU/TH zijn verenigd in één beroepsvereniging, de VDI. De VDI werd opgericht in 1856 en heeft haar zetel in Dusseldorf. Ze telt 126.000 leden, waarvan er 5.600 in het buitenland werken en wonen.

Regensburg De aan de Donau gelegen en meer dan duizend jaar oude kunsthistorische

IM hoger onderwijs. Wat bijvoorbeeld in het Verenigd Koninkrijk kan, namelijk 3 jaar (BSc) plus 1 jaar studie leidend tot de graad van MSc, diende ook in Duitsland mogelijk te worden gemaakt. Na intens overleg tussen de industrie, de TU-en en de FH-en werd geopteerd voor het organiseren van een opleiding leidend tot de graad van BSc en MSc, zowel aan de FH-en en als aan de TU-en (TH-en). Deze gemeenschappelijke optie werd door een wet bekrachtigd. Bovendien kunnen ook de ingenieurs die afgestudeerd zijn aan een FH op basis van de graad van MSc rechtstreeks doctoreren aan een universiteit. De FH-en en TU-en (TH-en) kunnen ook de graad uitreiken van BEng en MEng. De studieprogramma’s worden goedgekeurd door een officieel internationaal samengestelde accrediteringscommissie. Aan de FH van Regensburg en andere FH-en is dit met ingang van het huidig academiejaar een feit.

stad is niet alleen een trekpleister voor toeristen, ook de industrie is er goed vertegenwoordigd. Naast talrijke kleine en middelgrote bedrijven heeft Regensburg ook enkele grotere, zoals Siemens (9.000 werknemers) en het autobedrijf BMW (8.000 werknemers). De werkloosheid in de regio is klein. De autovrij gemaakte binnenstad met zijn beroemde "Steinernen Brüche" uit de 10de eeuw, zijn indrukwekkende gotische Dom (11de eeuw), zijn kerkelijke-, stadshistorische- en natuurhistorische musea, zijn musea voor Donau-scheepvaart, moderne kunst of het museum dat het leven en het werk van de astronoom Johannes Kepler weergeeft is zeker een bezoek waard. Regensburg telt circa 300.000 inwoners.

ZVEI Het "Zentralverband Elektrotechnikund Elektronikaindustrie" (ZVEI) is in de BRD de beroepsvereniging voor elektrische- en elektronische fabrikanten en onderzoeksinstellingen. In Duitsland telt ze 1.400 aangesloten bedrijven, goed voor 840.000 werknemers. Buiten de BRD zijn er nog eens 300.000 werknemers tewerkgesteld. Alle bedrijven samen produceren meer dan 100.000 verschillende producten en systemen. De ZVEI staat pal achter de Bolognaverklaring en de MSc voor de FH-ingenieurs. Op de bijeenkomst in Regensburg lichtte Dr.Ing. Bernard Diegner, directeur van de ZVEI en hoofd van een onderzoeksinstelling dienaangaande het standpunt toe.

GRAAD EN DIPLOMA

Ing. = MSc Uit een vergelijkende studie tussen de opleiding van industrieel ingenieurs met deze van de collega’s uit andere landen en van de huidige wetgeving inzake de opleiding, is gebleken dat de graad en het diploma van industrieel ingenieur overeenstemt met deze van Master of Science (MSc). Het recent studiebezoek aan de FH Regensburg en de deskundige uitleg die ons werd gegeven, bevestigt deze stelling. Alle andere constructies die men dienaangaande in Vlaanderen bedenkt gaan voorbij aan de kerngedachte van de Bologna-verklaring. Vaak zijn ze ingegeven door belangen die niets te maken hebben met deze van jonge afgestudeerde industrieel ingenieurs. Met hen vraagt de VIK een correcte internationale erkenning van hun graad en diploma. Deze is er nu niet. Dat tonen immers de collega’s aan die in het buitenland gaan werken.

Duitse ingenieurs kiezen voor eenheid De industrie, FH-en en TU-en TH-en kozen resoluut voor eenheid, met betrekking tot: 1. Titulatuur: Diplom.Ing., zowel voor FH-als voor TU/TH-ingenieurs. 2. Bachelor/Master: BEng, BSc, MEng en MSc geldt zowel voor FH-ingenieurs als voor TU/TH-ingenieurs. 3. FH-en: kunnen de graad uitreiken van BEng, BSc, MEng en MSc. 4. Doctoreren: Diplom.Ing met de graad van MSc kunnen rechtstreeks doctoren aan een universiteit. 5. Eenheidsvereniging: Diplom.Ing.’s van FH-en enTU- en/TH-en zijn verenigd in één vereniging, de VDI.

I.M.- APRIL 2003 7

GRAAD EN DIPLOMA

IM

De geschiedenis van de ingenieur (deel 30)

De VIK is de grootste ingenieursvereniging van België Ingenieurs staan bekend voor hun organisatietalent. Dat merkt men ook aan de vele verenigingen voor ingenieurs die in de loop van de geschiedenis het levenslicht zagen en waarvan de ons oudst bekendste dateert van 1676, het "Corps des Ingénieurs du Genie Militaire" in Frankrijk. Bij de onafhankelijkheid van ons land, in 1830, werd de eerste Belgische vereniging voor ingenieurs, met name "le Corps des Ingénieurs des Mines" boven de doopvont gehouden. Voordien bestond er ten tijde van Napoleon voor de negen Belgische departementen alleen het "Corps des Ingénieurs des Ponts et Chaussées". In de loop van de geschiedenis groeide in ons land het aantal verenigingen voor ingenieurs. Aanvankelijk groepeerden ze de afgestudeerden van de scholen. Door gebrek aan een breed maatschappelijk draagvlak verdwenen de meeste van de kaart of smolten ze samen tot één grote organisatie. In Vlaanderen resulteerde dit in het ontstaan van de professionele beroepsorganisaties, enerzijds de Vlaamse Ingenieurskamer (VIK) met ruim 19.000 leden en anderzijds de Koninklijke Vlaamse Ingenieursvereniging (K VIV) met circa 11.500 leden. Voor het hele land tellen de ingenieursverenigingen ongeveer 48.000 leden. De grootste is de VIK.

1903: eerste Franstalige vriendenkring voor technisch ingenieurs De oudste vereniging voor technisch ingenieurs is de "Union des Anciens Elèves de l’Ecole d’Arts et Métiers de Pierrard". Het was een vriendenkring die op 8 augustus 1903 door de 5 eerste promovendi werd opgericht. De eerste twintig jaar van haar bestaan kende de vereniging slechts een geringe ontwikkeling. Dit had vooral te maken met de geografische spreiding van de plaats van tewerkstelling van de afgestudeerden en het gering aantal gediplomeerden. Tien jaar na de oprichting van de school waren er slechts 78 technisch ingenieurs afgestudeerd. Na het verschijnen van het KB van 31 maart 1920, die de school machtigde om het diploma uit te reiken van "Ingénieur d’Arts et Métiers", kreeg de vriendenkring een nieuwe impuls. In 1922 telde ze reeds 140 leden.

1931: eerste Nederlandstalige vriendenkring voor technisch ingenieurs De eerste Vlaamse vereniging voor technisch ingenieurs was de "Vereniging der Technisch Ingenieurs van

8 I.M.-

APRIL 2003

Mechelen" (VTIM). Ze werd opgericht in de schoot van de Bijzondere School voorTechnisch Ingenieurs van Mechelen (De Nayer Instituut) die in 1931 een 40-tal afgestudeerden telde. De statuten verschenen in het Belgisch Staatsblad van 19 december 1931, bijlage nummer 1405.

1933: oprichting UNIT en ATIG Bij het verschijnen van het KB van 5 juli 1933 waren 12 Technische Hogescholen (Ecoles Techniques Supérieures) gemachtigd om de studies voor technisch ingenieur (ingénieur technicien) te organiseren. Voor de Franstaligen was dit "une malheureuse reforme". De titel "ingénieur technicien" waren ze immers niet genegen. De titel werd als "ingenieur techniek" vertaald. In datzelfde jaar werd op 3 december de "Union Nationale des Ingénieurs Techniciens" (UNIT) opgericht. De stichters waren de ECAM (Brussel), de "Ecole Spéciale des Ingénieurs de Charleroi", het "Institut Gramme" in Luik en het "Institut des Arts et Métiers" in Virton. In 1933 werd eveneens de Associatie der Technisch Ingenieurs van Gent opgericht (ATIG). De statuten van de latere Koninklijke vereniging verschenen in het Staatsblad onder het nummer 1320/45.

1934: oprichting NVTI Onmiddellijk na de oprichting van de UNIT sloten ook de afgestudeerden van Mechelen en Gent (ATIG) er bij aan. Ze lagen aan de basis van het ontstaan van het "Nationaal Verbond der Technisch Ingenieurs" (NVTI). In 1952 werd deze benaming overeenkomstig de Franstalige benaming gewijzigd in "Nationale Unie der Technisch Ingenieurs" (NUTI). Aldus ontstond de NUTI-UNIT, met Vandermees, een afgestudeerde van de school voor technisch ingenieurs in Charleroi, als eerste voorzitter. In 1974 telde de Nederlandstalige vleugel van de NUTI 11 schoolverenigingen, de Franstalige vleugel 8.

1956: KVTIM In 1956 vierde VTIM haar jubileum. De vereniging mocht zich koninklijk noemen, maar ze voerde pas in 1966 een naamsverandering in. Ze heette voortaan KVTIM, Koninklijke Vereniging Technisch Ingenieurs Mechelen.

1961: FBIT Na 28 jaar samengaan kwam er een scheiding tussen de UNIT en twee schoolverenigingen, met name de AITC (Université du Travail, Charleroi) en het Institut Gramme in Luik. In 1961 stichtten deze 2 schoolverenigingen de "Fédération Belge des Ingénieurs Techniciens" (FBIT).

IM

GRAAD EN DIPLOMA

Het gevarieerd assortiment van ingenieursverenigingen 1978: UFIIB Bij de invoering van de graad en het diploma van industrieel ingenieur werd de FBIT omgevormd tot UFIIB (Union Fédérale des associations d’Ingénieurs Industriels de Belgique). De UFIIB groepeert de afgestudeerden van een 15-tal hogescholen en schoolverenigingen en vertegenwoordigt een 19.000-tal Franstalige industrieel ingenieurs. Ze is de Franstalige zustervereniging van de VIK. De zetel is gevestigd in Brussel, Ravensteinstraat 3.

1957-1962: oprichting VKTI en VVTI Uit een in 1957 in Hasselt opgerichte Vriendenkring van Technisch Ingenieurs (VKTI) ontstond op 24 mei 1962 de Vereniging van Vlaamse Technisch Ingenieurs (VVTI). De statuten verschenen in de bijlagen tot het B.S. van 31 december 1964. Met de oprichting van de VVTI kregen de technisch ingenieurs in België de mogelijkheid om zich te verenigingen in 3 organisaties: NUTI, FBIT en VVTI. De NUTI groepeerde in 1962, 18 naschoolse verenigingen, de FBIT 4. Al met al waren er nog 23 scholen in deze organisatievorm niet aangesloten. Er was nochtans een structureel onderscheid tussen de VVTI en de schoolverenigingen. De VVTI werd in het Vlaamse landsgedeelte regionaal gestructureerd en verschilde met de schoolverenigingen in haar actiemethode.

was de VSTI voor onbeperkte duur opgericht. Na het tot stand komen van de Wet van 18 februari 1977, instellende onder meer de graad en het diploma van industrieel ingenieur, werd de VSTI opgeheven.

1974: oprichting STI en VTI

1990: oprichting van de VIK

In 1973 werd in de schoot van KVTIM het Studiecentrum voor Permanente Vorming opgericht. Op 30 maart 1974 werd het een zelfstandige vereniging onder de benaming "Studiecentrum voor Techniek en Ingenieurswetenschappen" (STI). In 1973 werd in de schoot van het VVTI een Centrum voor Permanente Vorming opgericht. Het fungeerde onder de benaming "Vormingscentrum Technisch Ingenieurs" (VTI).

De Vlaamse Ingenieurskamer (VIK) werd op 5 november 1990 opgericht. De oprichtingsakte werd gepubliceerd in de Bijlage tot het Belgisch Staatsblad van 7 februari 1991 (blz. 801).

1967-1972: studentenverenigingen In 1967 werd de Nationale Federatie voor Studenten Technisch Ingenieurs (NFSTI) opgericht. De vereniging groepeerde alle studenten technisch ingneieurs over het hele land. Ze bestond uit een Nederlandstalige en een Franstalige vleugel "Aile Francophone". De voorzitter van de NFSTI was student technisch ingenieur Leo Wezenbeek. Bij de omvorming in 1970 van de unitaire staat in een federale, hield de NFSTI op te bestaan. Op 4 december 1972 richtten de Vlaamse studenten technisch ingenieurs, onder het voorzitterschap van Johan Van Hoeck, de VSTI op. Volgens de statuten

In het voormalig Hotel van Cleve-Ravenstein, een aristocratisch herenhuis uit het einde van de 15de eeuw in Brussel is het secretariaat gevestigd van de UFIIB, de Franstalige vereniging voor Industrieel ingenieurs.

De VIK ontstond uit een fusie van de Vereniging voor Vlaamse Hogeschoolingenieurs1, het Studiecentrum voor Techniek en Ingenieurswetenschappen (STI), de Koninklijke Associatie voor Hogeschoolingenieurs van Gent2 (ATIG), de Associatie voor Hogeschoolingenieurs van het Stedelijk Onderwijs van Mechelen (ATISOM), de Unie voor Hogeschoolingenieurs van Antwerpen (UTIA) en de Vereniging voor Hogeschoolingenieurs van Hasselt (VTIH).

1676: Oprichting van het "Corps des Ingénieurs" De Fransman Sebastien le Prestre de Vauban (1633-1707) en Charles Coulomb (1736-1806) behoorden tot de belangrijste praktijkingenieurs van de voorbije eeuwen. Vauban was een generaal en militair-bouwkundig ingenieur. Coulomb, een genieofficier, zorgde als ingenieur Ingenieur Charles De Coulomb (1736-1806).

1 Na de Wet van 18 februari 1977, instellende de graad en het diploma van industrieel ingenieur, veranderde de naam van de VVTI in Vereniging van Vlaamse Hogeschoolingenieurs. Onder Hogeschoolingenieurs werd verstaan de technisch en industrieel ingenieurs. 2 ATIG, ATISOM, UTIA en VTIH waren 4 verenigingen die aangesloten waren bij de NUTI.

I.M.- APRIL 2003 9

GRAAD EN DIPLOMA

IM

voor baanbrekende ontdekkingen in verband met de materialenkennis, de statica en de elektriciteit. Bovendien was hij een voorloper van de acht-uren wet: "Wie zwaar lichamelijk werk moet doen, dient zich te beperken tot 8 uur werken per dag. Al wat meer is, is inzake rendement, volkomen nutteloos", was Coulombs statement. Vauban stelde de enorme verkwistingen van Lodewijk XIV aan de kaak zoals, onder meer, de bouw van het kasteel van Versailles, die 36.0000 mensenlevens door ontbering had gekost. De aanklacht was een van de redenen waarom hij bij de Zonnekoning in ongenade viel. Vauban nam het ook op voor de officieren van het leger. Ook zij leefden vaak in ellendige omstandigheden. Hij introduceerde voor het eerst de titel van ingenieur, een woord dat men weliswaar reeds in de 16de eeuw gebruikte maar dan wel in de zin van constructeur van oorlogstuigen, de "ingenia". Vauban gebruikte de titel van ingenieur in de betekenis van "iemand die technisch-wetenschappelijk was gevormd". Dit laatste moet men echter in de context van destijds plaatsen. Ingenieur duidde op een vage beroepsonderscheiding, weliswaar voor iemand met weinig scholing. Op voorstel van Vauban stichtte de Franse minister van oorlog Louvois in 1676, voor deze categorie mensen die in staatsdienst werkten, het "Corps des Ingénieurs du Génie Militaire". Dit was dan ook de eerste vereniging van ingenieurs. Het was een gesloten groep (korps) die hetzelfde gedachtegoed had, dit ook behartigde, beschermde en verdedigde. De Franse minister van oorlog onttrok aldus de ingenieurs aan de willekeur en de grilligheid van de generaals, in wiens dienst en opdracht ze werkten. In 1689 werd bij koninklijk decreet het "Corps des Ingénieurs Constructeurs de la Marine" gesticht, een vereniging voor ingenieurs die werkzaam waren in de scheepsbouw. In 1720 werd het beroemde "Corps des Ingénieurs des Ponts et Chaussées" opgericht. Meteen ontstonden ook "Speciale scholen voor Ingenieurs", zoals de beroemde "Ecole des Ponts et Chaussées" in Parijs die in 1747 het levenslicht zag. Voor het eerst werden mensen wetenschappelijk opgeleid en gevormd om bruggen, viaducten, sluizen en stuwen te ontwerpen en te bouwen.

1804: eerste korps voor ingenieurs in "België" Vanaf 1796 waren de Franse wetten in de 9 Belgische departementen van toepassing. De regelgeving, die sinds de oprichting van het "Corps des Ingénieurs des Ponts et Chaussées" in 1720, voor de ingenieurs werkzaam in de openbare diensten in Frankrijk gold, werd dan ook vanaf 1796 van toepassing in ons land. In 1804, het jaar waarin Napoleon keizer van Frankrijk werd, werd eveneens in "België" een "Corps des Ingénieurs des Ponts et Chausées, het eerste korps voor ons land in zijn soort. Na de onafhankelijkheid in 1830 ontstond een tweede korps, "le Corps des Ingénieurs des Mines".

1838: Gent, Luik en Mons De wet van 1835 zorgde voor de oprichting van 2 rijksuni-

10 I.M.-

APRIL 2003

Seb. Le Prestre Heer van Vauban (1633-1707), Militair Ingenieur en maarschalk van Frankrijk.

versiteiten, één in Luik en één in Gent. Een wet van 1838 maakte de organisatie mogelijk voor het technisch hoger onderwijs. Speciale scholen, die aan beide universiteiten waren gehecht, mochten het diploma uitreiken van kandidaat ingenieur en ingenieur van universitair niveau. Het waren wettelijke graden, waarvoor de studieduur aanvankelijk 4 jaar was maar die vanaf 1864 op 5 jaar werd gebracht. Alleen degene die over een wettelijke graad beschikte kwam als ingenieur in aanmerking voor een betrekking in overheidsdienst. De aanwerving gebeurde via het "Corps des Ingénieurs des Ponts et Chaussées" of via het "Corps des Ingénieurs des Mines". Van bij de oprichting (1838) bestond ook de mogelijkheid om aan de "Ecole Spéciale des Mines et des Arts et Manufactures" van Luik een wetenschappelijke graad van ingenieur te behalen, zoals deze van "Ingénieur d’Arts et Manufactures" en van "Ingénieur Méchanicien". De studieduur bedroeg 3 jaar. Vanaf 1864 werd ze op 4 jaar gebracht. De "Ecole Spéciale du Génie Civil" die gehecht was aan de universiteit van Gent reikte enkel de wettelijke graden uit van: "Ponts et Chaussées", "Architecture" en "Arts et Manufactures". In 1836 werd in Mons de "Ecole des Mines" opgericht. Ze werd gesticht door twee oud-studenten van de "Ecole Centrale des Arts et Manufactures" uit Parijs, met name de Fransman Théophile Guibal en de Belg Adolphe Deviller. In 1845 werden twee studierichtingen toegevoegd. De studieduur bedroeg voor de drie studierichtingen 3 jaar. De school kreeg een nieuwe naam en heette voortaan "Ecole Spéciale de Commerce, d’Industrie et des Mines".

IM

GRAAD EN DIPLOMA

Het gevarieerd assortiment van ingenieursverenigingen

Kledingdracht van de ingenieurs van de Ponts et Chaussées in de 19de eeuw.

1864: Leuven In 1864-1865 werd in Leuven een aanvang genomen met het eerste academiejaar voor burgerlijk ingenieur. Aanvankelijk volgden de studenten de lessen in de Faculteit der Wetenschappen, die enkele colleges hadden ingelast van de Speciale Scholen uit Gent, Luik en Mons. Na 4 jaar ontvingen de afgestudeerden de wetenschappelijke graad van de "Ecole Spéciale des Arts et Manufactures du Génie Civil et des Mines" die aan de universiteit was gehecht.

1873: Brussel In 1873 werd de "Ecole Polytechnique" opgericht. Ze was gehecht aan de Vrije Universiteit van Brussel. De studieduur bedroeg 4 jaar en leidde tot een wetenschappelijke graad.

1890: De opkomst van de faculteiten voor ingenieurs De wet van 10 april 1890 wijzigde de structuur van de opleiding van ingenieurs. De Speciale Scholen werden omgevormd tot faculteit. De afgestudeerden kregen voor het eerst een academische graad. De wet stipuleerde eveneens de erkenningsvoorwaarden inzake de wettelijke en wetenschappelijke (academische) graden voor ingenieurs. Het totstandkomen van deze wet had echter heel wat moeite gekost. Het eerste wetsvoorstel om de academische graden ook uit te breiden tot de Speciale Scholen voor Ingenieurs dateerde van 1876. Waren de faculteiten voor ingenieurs in Luik, Gent, Brussel en de "Faculté Polytechnique" van Mons reeds in 1890 een feit, in Leuven diende men nog tot 1961 te wachten. Drie kwarteeuw later kwam de ingenieursopleiding in Leuven onder het academisch tempeldak.

De "Faculté Polytechnique de Mons" is ontstaan uit de door de provincie Henegouwen in 1837 opgerichte "Ecole des Mines". De "Faculté Polytechnique" werd bij wet van 7 juli 1920 als onafhankelijke universitaire instelling erkend. Ze is één van de vier faculteiten voor Toegepaste Wetenschappen van de Franstalige Gemeenschap. Ze telde voor het academiejaar (2002-2003) circa 11.000 studenten ("les polytechniciens" en 200 post-graduaat studenten).

De opkomst van de ingenieursverenigingen In de schoot van de afgestudeerden van de Speciale Scholen van de universiteiten ontstonden de eerste verenigingen voor ingenieurs. Ze hadden daarmee een halve eeuw voorsprong op deze voor technisch ingenieurs. Begrijpelijk: de eerste school voor "ingénieur industriel" dateert immers van rond de eeuwwisseling. De oudste is de "Association des Ingénieurs sortis de l’Ecole Speciale de Liège (AILg). Ze werd opgericht in 1847. Aan dezelfde universiteit vormden de «Elektriciens» een afzonderlijke vereniging. In 1886 stichtten ze de "Association des Ingénieurs Electriciens sortis de l’Institut d’Electricité Montefiore" (AIM). In de reeks van nieuwe verenigingen ontstond in 1853 de « Association des Ingénieurs civil de Mons» (AIMs). In 1872 de "Union des Ingénieurs sortis des Ecoles Spéciales de Louvain (UILv), in 1876 werd deze van Gent opgericht (AIG) en in 1880 volgde de "Ecole Polytechnique" in Brussel. De vereniging voor landbouwkundige ingenieurs van Leuven (AIALv) werd in 1889 gesticht. In 1970 verenigden zich ook de Franstalige ingenieurs van Louvain.

FABI (1926) De "Fédération des Associations Belges des Ingénieurs"

I.M.- APRIL 2003 11

GRAAD EN DIPLOMA

IM

(FABI) werd in 1926 opgericht. Ze verenigt de burgerlijk ingenieurs die zijn afgestudeerd aan 10 onderwijsinstellingen van de Franstalige Gemeenschap. De FABI telde in 2002 ongeveer 11.000 leden. Onder impuls van de FABI werd in 1929 de graad van "ingénieur civil de niveau universitair" ingesteld.

K VIV (1928) Voor 1928 waren de burgerlijk ingenieurs alleen in schoolverband verenigt. De schoolverenigingen waren uitsluitend Frans- of tweetalig, weliswaar met het Frans als voertaal. Vlaamse ingenieurs die het zouden hebben aangedurfd een wijziging van die toestand te eisen, brachten hun loopbaan in gevaar. De eerste stoot voor de oprichting van een Vlaamse vereniging voor ingenieurs kwam van dr. J. Goossenaerts, een niet-ingenieur en stichter van de Vlaamse Wetenschappelijke Congressen. Hij bracht ir. O. Mariman, werkzaam bij de N.V. Gevaert Photoproducten te Mortsel samen met ir. R. van Boxstaele van Bell Telephone te Antwerpen bijeen. Beide ingenieurs richtten een bestuur op. Mariman werd voorzitter, van Boxstaele secretaris. Korte tijd nadien vonden ze bij het Antwerps telefoonbedrijf een penningmeester (ir. K. Sano) en een ondervoorzitter (ir. L. Stuckens). Naar het voorbeeld van het Koninklijk Instituut van Ingenieurs uit Nederland (KIVI) werden statuten opgesteld en een stichtingsvergadering gehouden in het toenmalig hotel Wagner in Antwerpen. Daarop waren een dertigtal ingenieurs aanwezig. De vereniging droeg de naam Vlaamse Ingenieursvereniging (VIV). De jonge vereniging kreeg de steun van Lieven Gevaert, oprichter van Gevaert Photoproducten en van Leo van Dijck, de latere directeur-generaal van Bell Telephone. In de beginjaren bleef de vereniging beperkt tot de regio Antwerpen.

van het allereerste begin dateert van bij de stichting van de VIV. De bedoeling ervan was de bevordering van de wetenschap in Vlaanderen en aan te tonen dat het Nederlands een taal is waarin de wetenschap kan beoefend worden. Daarmee werd ook de bewering van de anti-Vlaams-gezinde Kardinaal Mercier ontzenuwd als zou het Nederlands daartoe ongeschikt zijn. De oprichting van de VIV was destijds een waagstuk. In 2002 telde de K VIV 11.500 leden.

1834: Koninklijke Militaire School (KMS) De KMS heeft 2 afdelingen. Aan de afdeling Polytechniek kan men voor burgerlijk ingenieur studeren. De afdeling "Alle Wapens" leidt op tot licentiaat. De Belgische militaire school werd in 1834 opgericht. Sinds 1935 is ze Koninklijk en tweetalig. Vanaf 1978 is ze ook voor vrouwen toegankelijk. In het academiejaar 1999-2000 telde ze 464 studenten, van wie iets meer dan de helft Nederlandstaligen en 14 procent vrouwen. In hetzelfde academiejaar was de KMS voor haar 2 afdelingen ruim omkaderd door 448 overwegend Franstalige personeelsleden. 130 studenten of 29 procent volgden in datzelfde jaar de afdeling Polytechniek. Voor de afdeling Polytechniek (burgerlijk ingenieur) bedraagt de studieduur 5 jaar. Voor de afdeling Alle Wapens is de studieduur 4 jaar. Ze leidt tot de graad van licentiaat in de sociale en militaire wetenschappen, licentiaat in de militaire en luchtvaartwetenschappen (luchtmacht) of licentiaat in de militaire en zeevaartwetenschappen (marine).

In december 1933 kwam er een afdeling in Oost-Vlaanderen, daarna in Brabant en in 1937 in Limburg. In 1935 werd een lokaal gehuurd op de Victoriaplaats in Antwerpen en in 1938 in het Torengebouw. In 1961 werd het Ingenieurshuis op de Jan van Rijswijcklaan geopend. Na lange onderhandelingen werd begin 1973 een protocol van associatie en samenwerking de Koninklijke Militaire school was van 1834 tot 1874 in het gebouw Naamsestraat 10 getekend tussen de VIV en de verenigingen in Brussel ondergebracht. van de ingenieurs van de universiteiten van Gent, Leuven en Brussel. Een jaar later sloot ook de Applicatieschool van de Artillerie en de Genie hierbij aan. Ook de landbouwkundige ingenieurs De ingenieursverenigingen en de inge(bio-ingenieurs) werden opgenomen. nieursproblematiek Verenigingen zijn instrumenten die de belangen van een Op 17 november 1978 vierde de VIV in het Congresbepaalde doelgroep verdedigen. Dit is ook het geval voor senpaleis te Brussel haar vijftig jaar bestaan onder het de diverse verenigingen voor technisch, industrieel en burvoorzitterschap van prof.dr.ir. Paul De Meester (KUL). De gerlijk ingenieurs. Ontegensprekelijk hebben ze mede de vereniging mocht zich sinds de gouden viering Koninklijke evolutie van het technisch hoger onderwijs bepaald. Ze Vlaamse Ingenieursvereniging noemen (K VIV). Het stonden ook aan de wieg van het tot stand komen van de Technologisch Instituut (TI) van de K VIV is een geesteswetgeving inzake de hervorming van hun studies. kind van de filoloog Goossenaerts en de arts Daels, waarDienaangaande waren de strandpunten van de verschillen-

12 I.M.-

APRIL 2003

IM

GRAAD EN DIPLOMA

Het gevarieerd assortiment van ingenieursverenigingen de verenigingen niet altijd eensluidend. Vaak leidde dit tot een moeilijke politieke besluitvorming. Dit gold vooral in de periode 1967 tot 1977, toen de hervorming van de studies van technisch ingenieur aan de orde waren.

De veelheid van titels voor ingenieurs, van scholen, verenigingen en tijdschriften is wellicht inherent aan dit complex land. Ontegensprekelijk leidde dit tot een al even complexe geschiedenis van de ingenieur in eigen land.

Zo was de VVTI de grote voorstander voor het behoud van de titel van technisch ingenieur en vroeg ze om een flinke rationalisering van het aantal scholen. De FBIT daarentegen wilde van de titel van "ingénieur technicien" niet weten en vroeg het opnieuw invoeren van titel van "ingénieur industriel".

In Duitsland opteerde men voor meer eenheid onder de ingenieurs. De ingenieurs, afgestudeerd aan de Fachhochschulen (FH) en Technische Universiteiten of Technische Hogescholen (TU/TH) voeren immers één titel, met name die van Diplom-Ingenieur (Dipl.Ing.). Beide ingenieurstypen zijn ook in één vereniging opgenomen (Verein Deutscher Ingenieure, VDI). In Vlaanderen en België zijn we nog niet aan deze mentaliteitswijziging toe.

De VVTI eiste de automatische gelijkstelling van de oude titel met de nieuwe. De FBIT verzette zich tegen elke vorm van automatische assimilatie. Voor haar was de invoering van de nieuwe titel een "must". De NUTI-UNIT steunde de voorstellen van de FBIT. De overgang naar de nieuwe graad mocht volgens haar niet automatisch gebeuren, wel na een onderzoek op dossier. Ook de FABI en de KVIV gingen zich met de problematiek van de technisch ingenieurs bemoeien.

Al met al is het complementair karakter van de twee ingenieurstypen in ons land (zoals in Duitsland) een goede zaak. Als beroepsvereniging blijft de Vlaamse Ingenieurskamer (VIK) met haar 19.000 leden nog steeds de grootste van het land.

Ing. Noël Lagast



De FABI vond dat alles diende te blijven zoals het was. In de huishoudelijke mededelingen gaf de KVIV, via haar Centrum voor Uitbouw van het Ingenieursberoep (CUIB), haar standpunt inzake de hervorming van de studies voor technisch ingenieur te kennen. In 1969 stelde ze dat het Technisch Onderwijs administratief bij het hoger onderwijs diende te worden ondergebracht, zij het dan in de zin van post-secundair onderwijs. Voor de KVIV was een verandering van de onderwijsbenaming in Technisch Hoger Onderwijs fout. Dit zou immers verwarring scheppen met het universitair onderwijs in de technische wetenschappen. De vereniging was wel gewonnen voor een uniforme studieduur van 4 jaar, maar verzette zich tegen een opsplitsing in 2 cycli en zich tegen een kandidaatstitel die volgens haar alleen toekwam aan de universiteiten. Evenmin was ze te spreken over de invoering van de nieuwe titel van industrieel ingenieur. Dit zou immers het onderscheid met de burgerlijk ingenieur doen vervagen. De leiding van de laboratoria in de scholen voor technisch ingenieur diende volgens de K VIV uitsluitend toevertrouwd te worden aan burgerlijk ingenieurs en de wetgever diende bijzonder waakzaam te zijn inzake de bekwaamheidsbewijzen voor het onderwijzend personeel. Ze moesten houder te zijn van een universitair diploma. Dit gold evenzeer voor alle praktische oefeningen en laboratoria. En, schreef de K VIV in haar huishoudelijke mededelingen, wij citeren: "Wat meer is, in sommige scholen treedt er een tendens naar voren om de vrijgekomen plaatsen van leraar systematisch te laten bezetten door technisch ingenieurs. Het gevolg is dat het peil van de school in vele gevallen daalt of geen gelijke tred houdt met de technische evolutie… Bijgevolg dienen de technische vakken uitsluitend te worden voorbehouden aan houders van een universitair diploma, teneinde de kwaliteit van het onderwijs te verzekeren….".

Geraadpleegde bronnen  "L’Ecole d’Arts et Métiers de Pierrard – Virton a 100 ans", brochure uitgegeven in 2000 door de Association Royale des Ingénieurs de l’Institut Supérieur Industriel Arts et Métiers «Notice d’introduction concernant l’origine et l’evolution de l’enseignement technique supérieur». Faculté des Sciences Appliquées Université de Liège (1999).  "125 jaar ingenieursopleiding te Leuven – 1864-1989». Prof. Herwig van Hove, Uitg. Werkgroep Cultuur en Wetenschap (D/1988/5067/02).  "Kroniek van de Technische Scholen Mechelen en het Hoger Instituut De Nayer", Lic. Jef Vermeiren (D/1993/6630/01).  Documentatie i.v.m. de geschiedenis van het VTI-Aalst – korte historiek van de school voor technisch ingenieurs (nota’s van ir. J. Fieremans, KaHo St.Lieven Gent).  "Ingenieurs" – maandelijks tijdschrift van de NUTI-UNIT, jaargangen 1967-1974.  "VVTI-Mededelingen", maandelijks tijdschrift van de VVTI, jaargangen 1964 – 1973.  "Huishoudelijke Mededelingen van de K VIV", jaargangen 1968 – 1974.  "VVTI-Kaderinformatie", jaargangen 1968 – 1974.  Wetsontwerp 609, 616.  Persartikelen i.v.m. de problematiek van de technisch ingenieurs (periode 1968 – 1975).  Verslagen FABI – FBIT – NUTI – UNIT – VVTI (periode 1969 – 1972).  Eigen dagboeken (periode 1968 – 1972).

I.M.- APRIL 2003 13

INGENIEUR EN BEROEP

IM

Acquapisco – Vissers worden eigenaar van hun visverwerkingsbedrijf N.V. Acquapisco ziet in de toekomst

n het voorgaande nummer van de Ingenieursmededelingen kon je een artikel lezen over het ontstaan van het Peruaans visverwerkend bedrijf Acquapisco. De plaatselijke vissers sloegen de handen in mekaar met enerzijds de NGO Huyauna, die zorgde voor een goede omkadering van de visserij in de visgronden aan het natuurreservaat Paracas en anderzijds de werknemers van het nieuw opgerichte visverwerkingsbedrijf "Acquapisco".

I

De financiële structuur van N.V. "Acquapisco, opgericht in 1998, ziet er als volgt uit: ∑ 41% van het kapitaal is ingebracht door 25 individuele artisanale vissers, die oorspronkelijk gesteund werden door de NGO Huyauna; ∑ 27% van de oprichtingsfondsen komen van de werknemers van het bedrijf; ∑ 32% van het kapitaal is ingebracht door de NGO Huyauna. De bedrijfsgebouwen werden opgericht in 1999. Een deel ervan wordt gebruikt door Huyauna. Dit leidt tot de volledige integratie van de oprichtende NGO en de nieuwe N.V., waarbij de eigenheid van beiden wordt gewaarborgd. De productie van traditionele visproducten startte op in 2000, aanvankelijk in onderaanneming van grote bedrijven in Lima. Zij profiteerden van de koel- en invriesinstallaties in de nabijheid van de visgronden. Daarnaast werd de productie van "saladita" gestart. Dit is een gepekelde en vacuüm verpakte vis, die gedurende drie maand kan bewaard

14 I.M.-

APRIL 2003

worden zonder koeling. Saladita wordt geconsumeerd in de binnenlanden van Peru, waar goede wegen en elektriciteit schaars zijn. Op die manier krijgen deze afgelegen bevolkingsgroepen toegang tot visproteïnen en –vetten. Al vlug werd duidelijk dat de afhankelijkheid van Lima, ondertussen geplaagd door uitvoerbeperkingen naar Europa, nefast was voor het voortbestaan van het bedrijf. Productdiversifiëring was het antwoord: de "conchas de abanico" of mantelschelp, een schaaldier dat de vergelijking met de Sint-Jacobsschelp kan doorstaan. Naast de uitvoerbeperkingen kwam er nog een visverbod in 2001 bovenop. "Acquapisco" ging echter niet bij de pakken zitten en vervolgde zijn ingeslagen weg: op zoek naar financiering om de kwaliteit te verbeteren en de mantelschelp te kunnen uitvoeren.

Doorlichting van het bedrijf door ExChange Via INCOFIN kwam een aanvraag van doorlichting van het bedrijf bij Ex-Change terecht, waardoor twee deskundigen naar Peru vertrokken: Ing. Remi Roggeman en Ing. Herman

IM

Depreter. Zij werden geconfronteerd met drie grote problemen van het bedrijf: onvoldoende capaciteit van de bedrijfsgebouwen, de VEDA of het visverbod van de Peruaanse overheid en het uitvoerverbod voor het vlees van mantelschelpen naar de EU.

De infrastructuur van "Acquapisco" is ingeplant op een perceel van 20 m op 50 m, volledig ingenomen door de bedrijfsgebouwen. Er is optie op een naastliggend perceel van dezelfde grootte, dat de uitbreiding voor de verwerking van de mantelschelpen zou kunnen herbergen. De studie en de kostprijsberekening voor de uitbreiding waren voorhanden. Op basis van deze gegevens werkten de deskundigen aan de plannen, de flowschema’s en de optimalisering van de integratie van de nieuwe afdeling in het bestaande bedrijf. Op die manier kon het aantal werknemers geoptimaliseerd worden, de productiemogelijkheden afgesteld worden op de beschikbare aanvoer van mantelschelpen en de kwaliteitsbewaking geïntegreerd worden.

INGENIEUR EN BEROEP

Het vangstverbod voor zes maand bleek een tijdelijke maatregel van de Peruaanse regering te zijn om het visbestand weer op peil te brengen. De artisanale vissers vielen onder dezelfde beperkingen als de industriële visserij van Lima, zonder daarom echt een bedreiging te vormen voor het visbestand in de lacunes van de Paracas. De intensifiëring van de culturen van mantelschelpen door de techniek van ophangculturen laat een controle van de overheid toe en verbetert de constante toevoer van schelpen voor de verwerking. De plaatselijke verwerking van de schelpen tot visvlees heft alle problemen van kwaliteitsvermindering door transport op en vermijdt onnodig transport van schelpen, die 90% van het gewicht van de mantelschelp uitmaken. Het vlees van de mantelschelp is erg gegeerd op de Europese en Noord-Amerikaanse markt. Een verwerkend bedrijf in het Noorden van Peru, waar het uitvoerverbod naar de EU niet geldt, kan aan de vraag niet voldoen. DIGESA, de dienst die verantwoordelijk is voor het uitvoerverbod, verzekerde de deskundigen dat die maatregel zal worden opgeheven, dank zij de resultaten van het monitoringsysteem dat door de NGO Huyana is opgezet voor de cultuur van mantelschelpen. Op basis van de richtlijnen van DIGESA werden maatregelen voor hygiënische productie, aanpassingen van de lay-out en oordeelkundige keuze van de productiemiddelen geïmplementeerd. DIGESA zal de uitbreiding van "Acquapisco" van nabij volgen, zodat het eindproduct aan de Europese norm zal voldoen. Eind april gaat een colloquium door in het VIKhuis, waar de deskundigen, de projectleider en een Belgische NGO deze nieuwe vorm van ontwikkelingssamenwerking zullen toelichten.

Ing. Remi Roggeman Ing. Patrick Hollebosch



I.M.- APRIL 2003 15

INGENIEUR EN BEROEP

IM

De gasturbinecentrale Gent-Ringvaart (deel 2) Gedetailleerde beschrijving van de SPE centrale

D

e ganse elektrische centrale is, zoals gebruikelijk, horizontaal opgebouwd rond de basismachine. Hierin bevinden zich op één as (single shaft engine) een gasturbine, een drietraps stoomturbine en de alternator (zie schema). Deze alternator wordt eveneens gebruikt als synchrone startmotor. De stoomturbine heeft drie afdelingen en maakt aldus maximaal gebruik van de warmte-energie beschikbaar in de uitlaatgassen van de gasturbine. De verbranding in de gasturbine geschiedt volgens het moderne DLN verbrandingssysteem. Het lucht-brandstof mengsel wordt aangedreven door een axiale compressor met 18 trappen. De normale brandstof is hoogwaardig aardgas dat via een hoge drukpijplijn wordt aangevoerd en in een speciale ontspanningseenheid wordt voorbereid. Indien de gastoevoer zou onderbroken worden en tijdens de startprocedure wordt de gasturbine rechtstreeks gevoed met lichte stookolie en de centrale beschikt over de nodige installaties om deze brandstof op te slaan en te behandelen.Aldus is het continu bedrijf van de centrale verzekerd. Met deze reusachtige machine werden heel wat milieurecords gevestigd:

 





    

geluidsniveau 45 dBa op 300 afstand emissies van gassen: Nox < 25 ppm (constructeur) nu 15 ppm (realiteit) CO < 25 ppm (constructeur) nu <5 ppm (praktisch onmeetbaar) visuele hinder werd minimaal gehouden door gebruik te maken van een horizontale aero-condensor en het gebouw zelf met inbegrip van de burelen van de administratie zo horizontaal mogelijk uit te bouwen materiaalkeuze en bescherming van alle aan corrosie blootgestelde metalen onderdelen zoals bijv.de condensor opgebouwd met aluminium gecoate buizen. exploitatie met een zo hoog mogelijk rendement: 55% ver doorgevoerde installaties voor gas ontspanning, stookolie behandeling en zuivering van het gebruikte koelwater grondige demineralisatie van het water, uit de Ringvaart, gebruikt voor de stoomproductie groenzone rond het gebouwencomplex als bijkomende buffer voor de omgeving alle mogelijke permanente maatregelen en voorschriften om de minste contaminatie van de site te voorkomen of onmiddellijk te verhelpen.

Om deze ver doorgedreven milieupolitiek nog beter te onderlijnen heeft SPE een charter opgesteld waarin de Vennootschap plechtig verklaart: "dat zij de milieuverstoring veroorzaakt door

16 I.M.-

APRIL 2003

haar activiteiten zoveel mogelijk te beperken met inachtneming van een evenwicht tussen ecologie en de economische productie van elektriciteit". Dit alles spruit voort uit de houding van SPE waarin zij het leefmilieu benadert als een erfgoed en niet als een vrij beschikbare hulpbron. De bijhorende luchtfoto en de detailfoto’s geven een beeld van deze toestand.

De stoomgeneratoren (zie bijgevoegd T/S diagram) De enige warmtebron voor de stoomproductie is de gasturbine zelf. Met de temperatuur van de uitlaatgassen (circa 600E C) worden drie opeenvolgende stoomgeneratoren opgewarmd. Zo ontstaan er drie gescheiden stoomcircuits: HD bij 113 bar en 535 flC MD bij 32 bar en 535 flC LD bij 5,4bar en 265 flC Deze drijven ieder een afzonderlijke trap van de stoomturbine aan en op deze wijze wordt de beschikbare warmte-energie optimaal benut. De totale stoomproductie bedraagt 300 ton/uur. Uit het TS diagram kan men de energiebijdrage van de drie stoomcircuits afleiden en hierbij zal men ook vaststellen dat de beschikbare koelingcapaciteit van de aero-condensor ruimschoots volstaat.

De gasturbine Zoals reeds vermeld gaat het hier om een industriële statische gasturbine met drie trappen en aangedreven via een 18 traps axiale compressor (15.1.1) naar Amerikaans GE ontwerp. De elektriciteitsproductie is blijvend gegarandeerd door het feit dat deze gasturbine zowel met gas als met lichte stookolie kan gevoed worden en dat de omschakeling van de soort brandstof kan gebeuren tijdens het continu bedrijf. De turbine verbruikt bij vollast 48000 kg aardgas per uur en heeft voor de verbranding 615 kg lucht per seconde nodig. Deze indrukwekkende cijfers laten veronderstellen welke enorme energiekracht wordt opgewekt. Zo bedraagt het totale as-vermogen

IM

maar liefst 450 MW en de mechanische overbrenging tussen de gasturbine, de stoomturbines en de alternator heeft op een zeer korte afstand een enorme vermogensdensiteit.

INGENIEUR EN BEROEP

via de schouw. De uitlaatgassen aan de schoorsteenmond hebben een resttemperatuur van slechts100EC. Stippen wij aan dat nog een bijkomende energie geleverd wordt aan de gasontspanningsturbine via het 36 kV net (1,4 MVA).

De elektriciteitsproductie De alternator is even indrukwekend van omvang als van prestaties. Bij 3000 omwentelingen per minuut wordt rechtstreeks driefasenstroom 50 Hz opgewekt. De rotor en de stator (magnetische kern) worden permanent H2 gekoeld terwijl de wikkelingen van de stator watergekoeld zijn in een afzonderlijk koelcircuit. Via dubbele transformatie levert de centrale haar 350 MW aan het 150 kV hoogspanningsnet. De transformator is ruim bemeten en heeft een capaciteit van 446 MVA.

Centrale sturing en controle Alle vitale bestanddelen en de werking van deze centrale zijn computer gestuurd en bewaakt. De diverse organen zoals de gasturbine, de meervoudige stoomturbine, de alternator, de recuperatieketel, de waterbehandeling en de diverse hulpfuncties hebben elk hun eigen stuurcomputer en in een centraal opslagsysteem worden alle data verzameld. Het is aldus mogelijk om de ganse installatie permanent te sturen en te bewaken met slechts twee bevoegde technici. Bij een klassieke centrale is hiervoor 12 tot 14 man nodig. Het opstarten van de centrale verloopt in recordtijd en het nominale vermogen is beschikbaar na stilstand in minder dan 3 uur. Bij een klassieke centrale is dit minstens 8 à 9 uur. Een dergelijke snelle start is echter zeer belastend voor de gebruikte materialen en uitrustingen. Toch kan het normale onderhoud van de ganse centrale beperkt blijven tot een tiental dagen per jaar.

Productie van gedemineraliseerd water

Opbouwfaze

Het water van de Gentse Ringvaart heeft een erg variabele samenstelling en dient derhalve grondig gereinigd en behandeld te worden vooraleer de stoomproductie kan starten. Daarom werd een speciale en computergestuurde waterbehandelingseenheid opgebouwd. Deze heeft een ruime productiecapaciteit en voedt een opslagtank van 1600 m_. Het gedemineraliseerd water wordt gebruikt voor de stoomproductie, voor het denox-procédé van de fuel en voor de permanente koeling van de stator-wikkelingen van de alternator. De bij de demineralisering gebruikte reagentia vragen een bijzondere zorg voor de controle en verzekering van hun kwaliteit en opslag.

Het kruim van de Belgische energienijverheid gaande van studiebureaus, constructeurs en leveranciers van uitrustingen en installaties tot bouw- en grondwerkspecialisten heeft aan dit project meegewerkt. De studie werd begonnen einde 1994 en de centrale was volledig operationeel, na grondig testen, in november 1997. Sedertdien is ze nagenoeg onafgebroken in dienst.

Energieverdeling In deze chart wordt aangetoond hoe de energieproductie en het rendement hiervan tot stand komt (zie schema). Het totale elektrisch vermogen van 350 MW wordt aldus gewonnen uit een beschikbaar aardgasvermogen van 650 MWth. De bijdrage aan het elektrisch vermogen door de gasturbine bedraagt 225 MW en de drietraps stoomturbine levert nog extra 125 MW elektrische energie op. In het totaal gaat nog 285 MWth verloren via de aero-condensor of door onvermijdelijke warmteverliezen en de keteluitlaat

De totale investering van dit project bedroeg 210,7 M ( 8.500 MBEF). Stippen wij nog aan dat het oorspronkelijk geraamd budget niet overschreden werd. De kosten voor de studie beliepen 10%, de basisuitrusting vergde 54%, de gebouwen 10% en de bijkomende infrastructuur 26% van de totale investering. Gebruik makend van deze ervaring werden sedertdien nog andere soortgelijke STEG centrales in België gebouwd o.m. te Brugge Herdersbrug en te St Ghislain. De SPE centrale Gent – Ringvaart is een uitmuntend voorbeeld van milieuvriendelijke en efficiënte elektrische energieproductie voor de 21e eeuw. Ing. Jos Kestens



I.M.- APRIL 2003 17

INGENIEUR EN SAMENLEVING IM

LEOMEP sing geboden voor de wetenschappelijk vastgestelde problemen. Een reeks CD ROMS zorgde voor een praktisch instrument waarmee mensen daadwerkelijk aan de slag kunnen. Mevrouw Martine Verjans, directeur van het project, licht het product toe. De CD-Roms voor de browseromgeving omvatten per doeltaal een honderdtal verwerkinguren voor de ingenieur die zijn taalvaardigheid optimaal wil verbeteren: authentieke dialogen, gerichte oefeningen (vooral ook met het oog op de ontwikkeling van gespreksvaardigheid), printbare naslagpagina's (thematisch lexicon, cultuurelementen, tips met betrekking tot onderhandelingen met de doeltaalsprekers, functionele grammatica…), een elektronisch woordenboek … een exhaustieve waaier van mogelijkheden! Via de specifieke opbouw van het materiaal kan een ingenieur echter ook onmiddellijk naar die inhouden gaan die voor hem van onmiddellijk belang zijn. Bovendien komt er ook een site met links naar nuttige sites voor ingenieurs, met een UHD, een discussieforum voor Leomep-Multigebruikers over heel Europa, enz. Zo zal een Duitse ingenieur die Nederlands leert via Leomep-Multi bijvoorbeeld zijn Nederlandse collega die Duits studeert via deze site virtueel kunnen ontmoeten. Dit geeft het programma een bijkomende meerwaarde die veel verder reikt dan het klassieke taalcassetje.

et Limburgs Universitair Centrum (LUC) heeft een onderzoek naar de "Interculturele Communicatie voor Technisch Kaderpersoneel" (kortweg LEOMEP - MULTI) uitgevoerd. Het LEOMEP-MULTI werd gefinancierd door het Europees Leonardo Da Vinci Programma.

H

Zowel kwantitatief als kwalitatief onderzoek wijst uit dat hoger technisch kaderpersoneel, en specifiek ingenieurs, meer en meer geconfronteerd worden met meertalige communicatiebehoeften en –problemen (zie ook Ingenieursmededelingen juni-juli 2001). Inderdaad, hun functie heeft veeleer een technisch-commerciële inhoud gekregen en internationale contacten maken deel uit van hun dagdagelijkse realiteit. Het actief beheersen van vreemde talen volstaat hierbij niet meer. Onderhandelen buiten de landsgrenzen vergt tegelijkertijd een goede kennis van de cultuur van de professionele partner. De grote uitdaging is dan ook in een zo kort mogelijke tijdspanne taal én cultuur begrijpen, kennen en weten te implementeren in communicatieve vaardigheden. Opvallend aan dit project is dat het verder gaat dan enkel maar deze vaststellingen. Men is met deze resultaten ook verder gegaan. In samenwerking met het bedrijfsleven wordt nu een oplos-

18 I.M.-

APRIL 2003

Het taalgebruik in de leermodules is uiterst specifiek maar tegelijkertijd natuurlijk: de dialogen zijn niet ingesproken door professionele – artificiële – stemmen, maar door gewone native speakers die hun taal uitstekend beheersen maar waar soms enig, realistisch, accent te bespeuren valt: standaard Frans, "le français de Paris, du Midi", zelfs québecois; standaard Duits maar evenzeer Oostenrijks…. Dit om des te meer toe te laten diverse accenten te begrijpen, want dat stelt dikwijls heel wat problemen! De functionele grammatica is niet normatief, maar houdt rekening met evoluties in de gesproken taal en met courante gebruiken door nativs. Omdat de link naar het bedrijfsleven in dit project van bijzonder groot belang is, werd aan een aantal vooraanstaande mensen uit de industrie gevraagd om het uiteindelijke resultaat te valideren. Peter Ulburghs, Manager Vorming en opleiding bij Ford Genk, stemde toe. In een interview bevestigt hij het belang van een goede talenkennis, ook in een technische branche als de automobielsector. Je bent opleidingsverantwoordelijke bij Ford Genk – de autosector is toch geen sector waar taalkennis belangrijk is voor een ingenieur? Vergis je daar niet in. Winstmarges staan onder sterke druk. Alle beschikbare middelen die in het bedrijf aanwezig zijn moeten gebruikt worden. Dit vraagt om een doorgedre-

IM INGENIEUR EN SAMENLEVING

ven competentiebeheer. Aan de ingenieursspecialisten bij Ford-Genk vragen we om verschillende functies in te vullen in crossfunctionele teams. In Genk stellen we ons de vraag welke functie- en rolprofielen we nodig hebben binnen zo’n vijftal jaren. Antwoord: complementaire en grensoverschrijdende functies. De louter specialistische functies tenderen bij Ford om te verdwijnen. De toekomst vraagt om crossfunctionele houdingen en stevige communicatieve vaardigheden. We vinden het niet alleen belangrijk dat onze ingenieurs de juiste beslissingen nemen, maar ook dat ze hun beslissingen moeten kunnen beargumenteren naar de stakeholders– dat zijn evengoed de medewerkers van de eigen afdeling als buitenlandse ingenieurs en toeleveranciers. Als je je argumenten in een internationale omgeving wil formuleren stuit je op taal- en cultuurverschillen. Dan heb je taalonderwijs nodig dat veel verder gaat dan lexicon en grammatica. Je hebt een taalopleiding nodig die ingenieurs aanspreekt op hun professionele behoeften. Het heeft weinig zin om voor ingenieurs een uitsluitend academische of theoretische taalopleiding te voorzien. Net zoals we bij productontwikkeling een strategie hanteren die rekening houdt met de wensen van de klant, huldigen we die strategie ook met onze interne klanten. Een bedrijf dat er niet in slaagt om zowel klanten als medewerkers aan te spreken op interesses en behoeften geraakt zijn producten niet kwijt. Een bedrijf dat zijn medewerkers niet warm weet te maken voor de nodige opleidingen kan het product niet efficiënt blijven maken. Als ingenieurs gewezen worden op een te beperkte beheersing van een taal, dan willen we ze tegelijk ook positief motiveren. Een normerende of sanctionerende opmerking motiveert niet, integendeel. Stereotiepe trainingen motiveren ingenieurs niet. Ingenieurs worden vooral gemotiveerd als ze het direct nut inzien, als de inspanning doelgericht en snel toepasbaar is. En ze hebben gelijk: bedrijfsprocessen veranderen zo snel dat opleidingsinspanningen duidelijk moeten inspelen op de behoefte en dienen bij te dragen aan het vergemakkelijken van de job. Opleidingen hebben maar succes voor zover ze heel specifieke noden invullen en passen in individuele trajecten. Trainingsprogramma’s voor homogene groepen zijn niet specifiek genoeg en schieten daardoor hun doel voorbij.

Nederlands

FRANS Frans

Spaans

Engels

NEDERLANDS

Duits

Pools

DUITS

Hongaars

“LEOMEP-MULTI” 2000 - 2002 Structuur van het Consortium

Een bijzondere kracht van de Leomep-Multi-taalmodules ligt in de mogelijkheid om een individueel taaltraject te volgen. De aanpak van de module is doelgericht en pragmatisch. Ingenieurs herkennen daarin hun eigen denkprofiel. Daarom spreekt het LEOMEP-platform en het Lingu@Torprogramma ingenieurs zo aan: ze herkennen hun eigen manier van het zoeken naar structuur doorheen de hele opbouw. Bovendien is het pakket uitermate geschikt om op eigen tempo te leren. Bij Ford zie ik direct nut voor ingenieurs die productlanceringen begeleiden en zowel externe contacten als contacten met de eigen ontwikkelingsafdelingen onderhouden. Ook binnen het bedrijf zullen ingenieurs buiten de lijntjes van het eigen specialisme moeten kleuren. Vroeger waren productielijnen meer afgebakend en kende het productieproces tal van tussenvoorraden. Momenteel vervagen, door het zoeken naar efficiëntie, de afdelingsgrenzen. Nu wordt van ingenieurs een houding gevraagd van algemene, functieoverschrijdende betrokkenheid. I.M.- APRIL 2003 19

INGENIEUR EN SAMENLEVING IM

Bijlage X: Doelstellingen “LEOMEP-MULTI” 18 leermodules (7 brontalen - 3 doeltalen)

Chamber of Commerce of Limerick

University of Limerick (IRL)

Vlaamse Ingenieurskamer (VIK)

SIFOP CCI Dunkerque

Université de Dunkerque (F)

Université de Dunkerque (F)

Asociación Española de Ingenieros de Telecomunicación

Universidad de Madrid

Zeus Software Engineering

Limburgse Werkgeversorganisatie (VKW)

Universität Debrecen (HU)

Magyar Markting Szovetseg Debreceni

Universität Paderborn (D)

Sächsischer Großund Außenhandel (SGA)

Wat zijn de productie-eisen, wat is de link naar onderhoud, naar human resources, welke opleiding hebben de onderhoudsmedewerkers van de productielijn nodig, hoe moeten interne klanten beleverd worden? Een duidelijk antwoord op dit soort vragen veronderstelt grote mondigheid en heldere communicatie met zowel externen als internen. Als de financiële middelen en winstmarges beperkt zijn kunnen bedrijven nog wel concurrentievoordeel behalen dankzij de kwaliteit van de communicatie in het bedrijf: het uitsluiten van misverstanden in heldere overeenkomsten en ondubbelzinnige contracten hebben tijdswinst en risicovermindering tot gevolg. Dat maakt de job ook minder stresserend. Vroeger konden bedrijven zich de luxe permitteren om op voorhand te kiezen voor een bepaalde technologie. De rekening werd pas na productie gemaakt. Communicatie-eisen rond het productieproces werden niet op de spits gedreven. Tegenwoordig wordt er bij het concept al gebudgetteerd. Met de huidige smalle marges zijn de eisen die gesteld worden aan communicatie en overleg heel wat groter. Worden ingenieurs niet overvraagd op deze manier? Aan alle hoog opgeleiden, in alle sectoren wordt hetzelfde gevraagd. Zowel accountants als wiskundigen moeten deze communicatieve vaardigheden in huis hebben. Twintig jaar geleden vroegen sommige bedrijven perfect viertalige medewerkers. Ford wil nu ook viertalige inge-

20 I.M.-

APRIL 2003

Handelshochs. Wroclaw (PL)

nieurs, alleen, we zorgen voor een op maat gesneden taalopleiding. We vragen niet meer de perfectie van toepassing, maar wél de leerbereidheid en soepelheid. Afdelingshoofden ondersteunen dit proces in een sfeer van coaching en ondersteuning. Vaak zoeken ze mee naar de beste opleidingspakketten voor hun medewerkers. De tools die we willen aanbieden moeten vertrekken van degelijk onderzoek en niet van natte-vingerwerk of sloganeske toestanden. Opleidingen moeten vooral toepasbaar zijn. De Leomep-Multi-taalmodules voldoen perfect aan deze eisen.

O.k. dit kan voor communicatie, maar kan dit ook voor eerder technische opleidingen? En is deze visie gekaderd in een soort ‘bedrijfsfilosoDolnoslaska Izba fie’ van coaching of is het taalprogramma een Gospodarcza eilandje hierin? Ik geloof dat medewerkers maar gemotiveerd kunnen leren als ze worden aangesproken op hun interesses en noden. Dit is niet zomaar een modegril in HR. Die overtuiging steunt op psychologie en gaat op voor zowel technische, informatica als communicatie vaardigheden. Nog niet zolang geleden hebben we bij Ford het accent verlegd van behoefteanalyse naar competentieanalyse. Opleidingsverantwoordelijken organiseren niet enkel de cursussen, die bedienden, arbeiders of directie willen, maar adviseren hen die opleidingen die ze nodig hebben om beter aan te sluiten bij het gewenste jobprofiel. Geen enkele opleiding komt voor de volle honderd percent tegemoet aan de vraag of de behoefte. De ‘happy sheets’ die de cursisten vlak na de opleiding invullen, met vragen als ‘wat vond je van de docent, heb je iets geleerd…’ zijn slechts een eerste evaluatie. Kwaliteitscontrole gebeurt pas na twee of drie maanden. Op dit moment bevragen we niet alleen de cursisten maar ook de afdelingshoofden. We doen dit niet om te controleren, we willen wel weten of de opleiding de job gemakkelijker heeft gemaakt. Frustraties ontstaan als medewerkers de mogelijkheden niet krijgen om hun taak op een degelijke manier te kunnen uitvoeren. Productprijzen worden uiteindelijk bepaald door de concurrentie. Van bij de launch van een nieuw model tot de serieproductie van nieuwe automodellen moeten de economische belangen van het eigen bedrijf en in verschillende talen geargumenteerd en onderhandeld worden. Zowel strategische doelstellingen als technische specificaties en budgetten worden nauwkeurig uitgeschreven. Je kan een bestelling nog zo

IM INGENIEUR EN SAMENLEVING specifiek maken en details over waarborgen en modaliteiten toevoegen, tijdens het productieproces doen zich toch situaties voor waarbij snel overlegd moet kunnen worden in andere talen. Het cliché zegt dat ingenieurs ronduit slecht communiceren. Ziet u dit bevestigd bij Ford? Ik zou dit niet willen veralgemenen, maar ik ken briljante ingenieurs die hun buitenlandse gesprekspartners moeilijk kunnen overtuigen vanwege het gebrek aan zelfvertrouwen als ze hun ideeën in een andere taal willen formuleren. De tegenspeler buit de situatie uit en beheerst het gesprek. In een ruimer economisch verband kan dergelijke houding uitdraaien in een concurrentienadeel. Ford Genk moet de moedermaatschappij Ford Werke AG telkens overtuigen dat investeringen in Limburg renderen. Vaak zitten we in de positie van de flexibele underdog. Bij strategische meetings willen we dat onze ingenieurs vlot overschakelen naar een vreemde taal, zodat vanaf het begin van de discussie een soepele werkverhouding ontstaat. Geef je op die manier de luxe van het gebruik van de eigen taal niet uit handen? Ik denk dat het tegendeel waar is. Precies omdat de Leomep-Multi-taalmodules ook cultuurverschillen in kaart brengt kan je een commercieel voordeel opbouwen. Met een lexicon en grammatica

ken je een taal, maar kan je die taal nog niet gebruiken als een efficiënt instrument tijdens onderhandelingen. Als we ons bewegen binnen zeer strikte onderhandelingsmarges is elke bijkomende faciliteit die we weten aan te bieden een commercieel voordeel. Snelle en soepele service in de eigen taal zit meestal niet in het pakket. Assertiviteit – persoonlijkheidsvorming? Achteraf is het erg moeilijk uit te maken of minder goede onderhandelingen te wijten zijn aan een te beperkte taalbeheersing dan wel aan een enge specificatie of beiden. Als een ingenieur zijn technische kennis ook kan aanwenden in een vreemde taal, dan geeft dit een flinke voorsprong. In de module zit ook een evaluatiemoment waarbij de Leomep-trainers de efficiëntie van de module meten en de individuele leertrajecten op maat en tempo van de cursisten kunnen bijsturen. De praktische werking van deze producten kan u zien op het symposium van 15 mei 2003 in Edegem. Meer hierover vindt u in onze rubriek "Ingenieur en Vorming". Raf Van Os



I.M.- APRIL 2003 21

INGENIEUR EN SAMENLEVING IM

Puzzelaar nr. 66 Hoofdvraag:

Casey’s koe

"Sommige koeien zijn veel verstandiger dan de gemiddelde mens", zegt boer Casey. "Mijn oude bonte stond een paar dagen geleden op een brug, 5 voet van het midden van de brug af, vreedzaam in het water starend. Plotseling zag ze de exprestrein aankomen, precies tweemaal de lengte van de brug van het dichtstbijzijnde eind van de brug af, met een snelheid van 90 mijl per uur. Zonder een ogenblik aan ijdel gepeins te verliezen spurtte de koe op de naderbij stormende trein af en redde haar eigen leven met slechts 1 voet speling. Als ze volgens het menselijke instinct gehandeld had en met dezelfde snelheid de andere kant opgerend was, weg van de trein, dan zou de laatste tien centimeter van haar achterste op de brug door de trein zijn gegrepen!".

 Hoe lang is de brug en wat is de snelheid van Casey’s koe?

Bijvraag  Hoeveel juiste antwoorden zullen we ontvangen?

Stuur je briefwisseling zoals gewoonlijk naar Ing. Roland Mebis, Tabaartstraat 23, 3740 Bilzen of mail naar [email protected] en dit voor 1 mei 2003.

Oplossing VIK-puzzelaar 64: de roestige passer Zet AC af, gelijk aan de vaste straal, en trek twee bogen, met middelpunten A en C, om D te construeren, het derde hoekpunt van de gelijkzijdige driehoek ACD. Trek de lijn CD door en markeer E, zodanig dat DE=CD. Dan staat AE loodrecht op AB. Deze niet zo moeilijke puzzel bezorgde ons 48 antwoorden, met name van: W. Van Lokeren, Mechelen; W. Vermeire, Kluizen; P. Delva, Deerlijk; T. Demets, Evergem; B. Mebis, Dessel; K. Supply; J. Ooms, Stekene; J. De Paepe, Kapellen; D. De Weerdt, Oosterzele; P. Goes, Rumst; C. Demeurie, Veurne; D. Baelde, Vlamertinge; T. Renckens, Hamont; K. Clymans, Brussegem; F. Otte, Gent; A. Riskin,Tongeren; R De Haes, Duffel; L. Hautekeete, Ooigem; J. Janssens, Westerlo; P. Bees, Schoten; B. Vamont, Geel; P. Brouns, Stokrooie; S. Dujardin, Molenstede; R. Lanis; K Vanhaver, Drongen; R. Demaerschalk, Huldenberg, B.

22 I.M.-

APRIL 2003

Huveneers, Laakdal; J. Doornaert, Wondelgem; F. Eliaerts, Temse; J. Hallewaert, Geluwe; L. De Temmerman, Sint-Genesius-Rhode; T. Clauwaert, Kruishoutem, J. Van Gucht, Gent; E. De Brouwer, Schellebelle; W. Renckens, Tessenderlo; M. Vandecasteele, Torhout; I. Van Eemeren, Mortsel; M. Darras, Vichte; T. Van de Velde, Lembeke; G. Peeters, Sint-Truiden; K. Soete, Anderlecht; R. De Ravet, Brasschaat; I. Van Mulders, SintMartens-Bodegem; B. Smets, SintTruiden. Eén onbekende en de 2 winnaars met beiden 53 op de schiftingsvraag, namelijk Joris Hasaers, Hertsdeinstraat 16 te 2018 Antwerpen en Sarah Koppenol, Kamperfoelieweg 1 te 3010 Kessel-Lo, Een dikke proficiat aan al de inzenders en een dubbele proficiat voor de winnaars, zij mogen beiden binnenkort een boekenbon ter waarde van 25 EUR in hun brievenbus verwachten.

Ing. Roland Mebis



ADV sleurs

ADV ATEX

IM INGENIEUR EN SAMENLEVING

Grootschalig misbruik van overheidssubsidies aan hogescholen en universiteiten in Nederland Fraude van 77 miljoen EUR blijkt maar een peulschil te zijn ud-directeur Peter de Jong van de Hogeschool Ijsselland in Deventer, tipte begin 2001 een topambtenaar van het Nederlands Ministerie van Onderwijs over de onregelmatigheden inzake inschrijvingen van studenten aan HBO-instellingen. HBO staat voor Hoger Beroeps Onderwijs, dit zijn opleidingen die vergelijkbaar zijn met de één cyclusopleidingen (graduaat) in ons land.

O

Zo is er sprake van spookstudenten, van studenten die eindeloos in het buitenland op stage zijn, van praktijken die misbruik aanmoedigen zoals snel een diploma halen of een snelle verwijdering van afvallers. Hordes buitenlandse studenten werden door de onderwijsinstellingen in- en uitgeschreven. Ook Vlaamse studenten werden "rondgepompt", zoals dat in Nederland heet. Aldus werd met minimale inspanningen collegegeld en subsidie geïnd. Het Nederlands Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap besloot vorig jaar tot een onderzoek. Dit resulteerde in een rapport waarvan de strekking was dat "er inderdaad het een en het ander mis was, maar al met al nog best meeviel". De Algemene Rekenkamer werd intussen verzocht om het rapport van de ambtenaren van het Ministerie kritisch door te lichten. Ze kwam tot het besluit dat het Ministerie, wij citeren "in een ontoegankelijk jargon, de hele zaak had verhuld, gebagatelliseerd en vergoelijkt". Ook de Tweede Kamer ging er zich mee moeien. Volgens de Rekenkamer negeerde het Ministerie tientallen aanwijzingen over mogelijk misbruik van overheidsgelden. Begin vorig jaar deed de gewezen minister voor Onderwijs Hermans een aangifte van een miljoenenfraude tegen 6 HBO-instellingen. Het onderzoek leidde niet alleen tot misbruiken in het HBO, maar ook bij universiteiten (bekostiging van wetenschappelijk onderzoek), middelbare beroepsscholen en volwasseneneducatie. Ze hadden verzonnen om subsidies te ontvangen voor buitenlandse en particuliere studenten. De feiten zouden teruggaan tot 1993. Volgens het Ministerie zou de omvang van de fraude 77 miljoen EUR bedragen of ruim 3 miljard oude Belgische franken. Het HBO zou het grootste deel voor zijn rekening hebben genomen, naar schatting 31 miljoen EUR. De cijfers slaan op de periode 2000-2002. De Rekenkamer becijferde echter een groter bedrag. Op 19 februari jongstleden maakte ze dien-

aangaande twee rapporten openbaar. Ze oordeelde keihard over het Ministerie. Wij citeren: "Het Ministerie wist al jaren dat er van alles mis liep met de financiering, maar ze zat erbij, keek ernaar en liet maar begaan". Alle twijfelgevallen zouden zelf door het Ministerie gunstig beoordeeld zijn, waaruit het positief besluit volgde dat het aantal overtredingen ogenschijnlijk meeviel. 3 miljard oude Belgische franken frauderen blijkt een peulschil te zijn t..o.v. het totaal bedrag van 2.640 miljard oude Belgische franken aan gemeenschapsgeld dat in Nederland jaarlijks wordt uitgegeven. De Rekenkamer is het daar niet mee eens. Ze bepleit immers een grondig vervolgonderzoek naar de fraude. Het is maar de vraag hoe men het geld zal recupereren. Maar Nederland zou Nederland niet zijn, wanneer ze geen oplossing zou vinden. De Nederlandse regie is simpel: men gaat op basis van wederzijds vertrouwen overleggen. Kafka is nergens weg. Ook niet bij onze Noorderburen.

Ing. Noël Lagast



INGENIEUR EN SAMENLEVING IM

Ing. Jan Coene, voorzitter van Belgacom

I

ndustrieel ingenieur Jan Coene werd op 28 februari jongstleden door de regering benoemd als voorzitter van de raad van bestuur van Belgacom.

De in Gent, in 1957, geboren Coene studeerde na zijn middelbare studies (Latijn wiskunde) aan het SintBarbaracollege in Gent voor technisch ingenieur aan de Industriële Hogeschool van het Rijk in Brussel . Hij begon zijn loopbaan in 1983 als sales manager bij Laval. Vanaf 1984 ging hij werken bij de engineeringgroep van het toenmalige Asea dat opging in Asea Brown Boveri (ABB). Vanuit ABB volgde hij een MBA aan de Vlerick School maar de Zweedse ABB–topman Percy Barnevik werd zijn mentor inzake management. Hij ontwikkelde een internationale loopbaan. In 1992 werd hij voorzitter van ABB Service Group en voorzitter en algemeen directeur van ABB Service Worldwide dat 14.000 personeelsleden telt. Een van de klanten is de Ieperse weefgetouwenfabrikant Picanol, waar hij midden 1999 toetrad tot de raad van bestuur.

VERENIGINGSNIEUWS

In 2001 verliet hij ABB en stapte over naar Picanol waarvan hij thans gedelegeerd bestuurder is. Sinds 1 maart jongstleden is hij de nieuwe gedelegeerd bestuurder van Belgacom, maar blijft nochtans aan de slag bij het Iepers bedrijf. Ing. Jan Coene heeft ook bestuursmandaten bij de tapijtgroep Domo en bij de schoenenverkoper Brantano. Telindus haalde hem binnen in zijn strategisch comité. Op sociaal vlak maakt hij zich verdienstelijk als bestuurder bij het VEV, als lid van het uitvoerend comité van de Koning Boudewijnstichting en als voorzitter van de alumni van de Vlerick School. Een tijd geleden werd hij door de lezers van het weekblad Trends genomineerd als manager van het jaar. Ing. Jan Coene woont in Knokke-Heist, is gehuwd en heeft twee kinderen. 

Ing. Noël Lagast

IM

Zelfkleverslag Maandelijks delen we met de stickeractie een aantal prijzen uit. Kleef uw VIK-sticker op een leuke plaats (auto, fiets, brievenbus, enz.). U kan in de prijzen vallen als een attente collega uw sticker opmerkt en ons dat meldt. Werd uw nummerplaat gepubliceerd in een vorige uitgave van de Ingenieursmededelingen dan kan u nog steeds reageren. Dit deed ook Ing. Bart Vandezande uit Kortrijk (nummerplaat SJA 852). Zijn prijs werd hem ondertussen reeds toegezonden. Uit de nummerplaten die onze fulltime speurploeg doorseinde, lootten we de volgende nummers:

AJX 211

BSP 632

Als een van deze nummerplaten de uwe is, stuur dan een kopie van het inschrijvingsbewijs en van uw VIK-lidkaart (een fotootje mag ook altijd!) op naar het VIK-secretariaat, t.a.v. Francine Demaret, Herentalsebaan 643 Wommelgem, fax: 03 259 11 01, e-mail: [email protected] Succes!

26 I.M.-

APRIL 2003

LCL 049

RSJ 621

W 350 X

IM

INGENIEURSCARRIERE

Ingenieurs bieden hun diensten aan 03009: St.Ing. (ICT, 2003). Vrij: juli 2003. Talen N,E,F. Ervaring: stage en thesis bij De Lijn (data-acquisitie met LabView). Belangstelling: elektronica, multimediatoepassingen, plc, data-acquisitie. Verkiest Vlaanderen. 03010: Ing. (Chemie, 1982). Vrij: onmiddellijk. Talen N,E,F,D. Ervaring: kwaliteitstechnieken, kwaliteitsmanagement, technisch en productiemanagement, operations management, project management. Belangstelling: techniek, operations, kwaliteit, milieu. Verkiest Oost- of West-Vlaanderen. 03011: Ing. (Elektronica, 1990). Vrij: na opzeg. Talen N,E,F,D. Ervaring: softwareopleidingen, support services, productie-IT (SCADA-MES-ERP), IT consultancy, Microsoft technologieën, networking & internet, software A&O: UML, VB6, Net & Java, pre-sales, projectleiding RUP. Belangstelling: IT management & governance (Cobit), productiebeheer, service centre beheer (ITIL service support), 6-Sigma, TKZ & SPC, supply chain & CIM: ERP-MES-automatisatie (ISA S95), softwareontwikkeling, IT Architectuur (TOGAF), projectleiding (PMI-PMBOK). 03012: Ing. (Chemie, 1992). Vrij: onmiddellijk. Talen N,E,F. Ervaring: sales mechanische dichtingen e.a., industriële gassen, opslag en behandeling van chemicaliën, logistiek, gevarengoed. Belangstelling: sales/marketing van spec./fine chemicals/logistrieke projecten, internationale sales, projectverkoop. Verkiest België.

03013: Ing. (Elektronica, 2001). Vrij: onmiddellijk 2003. Talen N,E. Ervaring: 1 jaar. Belangstelling: informatica - ICT. Verkiest Antwerpen. 03014: Ing. (Nijverheid, 1978). Vrij: na opzeg. Talen: N,F,E. Ervaring: hoofd technische dienst, technical manager, operating manager, veiligheidschef niveau 2. Belangstelling: maintenance, technische projecten - service. Verkiest Brabant. 03015: Ing. (Landbouw en voedingsindustrieën, 2002). Vrij: onmiddellijk. Talen N,E,F,D,Spaans. Ervaring: wetenschappelijk medewerker labo zuivel (Hogeschool Gent), verder verschillende vakantiejobs uitgevoerd in voedingsindustrie. Belangstelling: kwaliteit of R&D binnen voedingsindustrie. Verkiest Oost& West-Vlaanderen. 03016: Ing. (ICT, 2002). Vrij: onmiddellijk. Talen N,F,E. Belangstelling: elektronica, programmeren, systeembeheer, netwerken. Verkiest omgeving Londerzeel, Vlaams-Brabant, Oost-Vlaanderen of Antwerpen. 03017: Elektronica, Hoge Militaire School voor Communicatiesystemen Rusland, (1987). Vrij: mei 2003. Talen Russisch, N,F,D. Ervaring: van 1987 tot 2000 militaire dienst - luitenant kolonel. Belangstelling: elektronica, elektriciteit. Zoekt weekend-werk. Verkiest West- & Oost-Vlaanderen. 03018: Stud. Ing. (ICT, 2003). Vrij: juli 2003. Talen: N,E,F. Belangstelling: programmeren, telecommunicatie. Verkiest Vlaams-Brabant, Oost- & West-Vlaanderen.

Leden die een dienstaanbieding willen laten opnemen in de Ingenieursmededelingen mailen het formuliertje op www.vik.be/jobdienst naar de VIK. Op papier kan ook: achteraan in deze IM staat ook een formulier. Stuur het naar het VIK-secretariaat, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem, fax: 03 259 11 01, e-mail: [email protected].

I.M.- APRIL 2003 27

JONGERENWERKING

IM

ANTWERPEN ORIS CHRIS WAS AANWEZIG OP DE NACHT VAN DE INGENIEUR OP 20 FEBRUARI IN ANTWERPEN. HIJ IS DE GELUKKIGE WINNAAR VAN DE ZWEEFVLUCHT PROFICIAT !!!

28 I.M.-

APRIL 2003

IM

INGENIEUR EN VORMING

Cursusoverzicht voorjaar 2003 vanaf april 2003 Productie en Logistiek

TECHNOLOGIE

Supply Chain Management

Bouwkunde Bouwgebreken Grondverbeteringstechnieken Masterclass kostenbewaking

08.05 22.04 24.04

3A*A

08.05

3A*A 1D*B 5D*B 4A*G

05.05 23.04 09.05 23.04

Energie - Koeltechnieken Verwarming van gebouwen met zonne-energie Energie: audit, balans en besparingen Klimatisatie van gebouwen Koeltechniek: vervolg

Regenwatergebruik Basisprincipes, regeling en troubleshooting in industriële biologische afvalwaterzuiveringsstations Ecomapping Opstart en onderhoud van een bedrijfsafvalstoffenpark Geluid en trillingen Gevaarlijke stoffen

1N*A

28.05

7A*A 1A*A 1A*A 2AV*K 4AV*K

23.04 03.06 13.05 25.04 09.05

1D*B

06.05

1D*A

22.04

2N*A

06.05

Onderhoud Doorlichting van het onderhoud

Projecting MS-project als bedrijfstool: project 2002 server

Kunststoffen Plastic Products and Mouldesign Kunststoffen: verwerkingstechnieken

06.06

Milieu 3N*A 3A*A 2D*A

Elektriciteit- Elektronica Aardingssystemen (TT,TN,IT) in industriële elektrische installaties

3D*G

21A*A 25.04 5A*A 23.04

Veiligheid OHSAS 18001 - VCA

Meet- en regeltechniek Ontwerp van stuurkringen met een veiligheidsfunctie PLC Simatic S7

1D*B 09.05 10D*A 05.05

Mechanica Pompen Flensverbindingen Harddraaien Droogverspanen

4V*A 3V*G 1V*A 1N*A

17.05 10.05 22.04 22.04

Algemeen PC-onderhoud

5A*A

20.05

1V*A

10.05

Internet

Scheikunde Basiscursus Poedertechnologie Energiebesparing in de chemische industrie Drukvaten, warmtewisselaars en opslagtanks

INFORMATICA & COMMUNICATIE TECHNOLOGIE

Inleiding tot XML en aanverwante technologieën 7A*A 3V*A 2D*A

14.05 10.05 29.04

Netwerken & telecommunicate Bekabelingssystemen in slechts 2 avonden Wat is SDH?

2A*A 4A*A

07.05 28.04

5A*A

08.05

3D*A 3D*A 5A*A 3A*A 6AV*A

13.06 16.05 23.04 08.05 24.04

Nieuwe ontwikkelingen

BEDRIJFSKUNDE

Neurale Netwerken voor Data Mining

PC-Trainingen

Arbeidsanalyse Werkmethodeverbetering in productieomgeving2D*A Omsteltijdreductie: de SMED-methode

22.04 2D*A

16.06

6A*A

05.05

1D*A 1D*A

28.04 16.05

1D*A

29.04

Beheer van gebouwen Duurzaam ontwerpen, bouwen en beheren

Kwaliteit De nieuwe ISO 9001 Interne auditor Basisprincipes en opbouw van een verantwoord kwaliteitssysteem

30 I.M.-

APRIL 2003

Professionele MS Access oplossingen VBA Excel workshop AutoCAD voor gevorderden Rapportering via Crystal Reports Lotus Notes/domino development

IM

Persoonlijke Effectiviteit

Algemeen 5A*G 2D*G

22.04 23.04

3D*B 1N*A

11.06 12.05

Team

2D*A 4D*G

22.04 27.05

Verkoop

2A*A

10.06

Financieel Basis in het balanslezen Basis in het financiële beleid

Human Resources Laaggeschoolde arbeidskrachten in dienst nemen en… houden

Assertiviteitstraining Ontwikkelen van Emotionele Intelligentie en positieve stresshantering Geheugentraining Persoonlijke effectiviteit

SOCIALE EN PERSOONLIJKE VAARDIGHEDEN

Coachen van medewerkers Team management

De verkoop in al zijn facetten De winnende offerte

*A = Antwerpen *B = Brugge *G = Gent * K = Sint-Katelijne-Waver nieuw

Communicatie De winnende presentatie

1D*A

08.05

2D*B

07.05

Leidinggeven Leiding nemen en krijgen

Symposium:

LEOMEP donderdag 15 mei 2003 Het Limburgs Universitair Centrum heeft een onderzoek naar de "Interculturele Communicatie voor Technisch Kaderpersoneel" (kortweg LEOMEP-MULTI) uitgevoerd. Hierover organiseert de VIK i.s.m. het LUC een Symposium op donderdag 15 mei 2003 in Ekeren. Voor meer informatie en inschrijving kan u terecht bij Raf Van Os op

het

VIK-secretariaat

(tel. 03 259 11 19 – e-mail: [email protected]).

3D*B

28.04

4V*A 2D*B 3D*A

23.04 23.05 09.05

5A*A 4A*A

22.04 27.05

5N*A 1D*A 1D*A

23.04 23.04 23.04

A* = avond D* = dag N* = namiddag V* = voormiddag AV* = afwisselend avond + voormiddag

LEGENDE

MANAGEMENT

Creativity management Change Management Workshop Industrial Engineering en Lean Manufacturing Wetgeving op de overheidsopdrachten

INGENIEUR EN VORMING

Meer informatie over ons opleidingsprogramma kan men vinden op de VIK-website: http://www.vik.be of in de Gids Permanente Vorming voorjaar 2003. Contact: VIK-secretariaat, Noël Aelbrecht, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem, tel. 03 259 11 05, fax: 03 259 11 01, e-mail: [email protected]

Programma 09u00: Introductie Ing. Leo Wezenbeek, algemeen voorzitter Vlaamse Ingenieurskamer 09u15: Belang van kennis van taal en cultuur in het bedrijfsleven (algemeen) enkele onderzoeksresultaten prof. dr. W. Clijsters, directeur CTTL - LUC 09u45: Panelgesprek met praktijkgetuigenissen door 4 ingenieurs in functie 10u45: Koffiepauze 11u15: LEOMEP (1998 – 2000) - LEOMEP-MULTI (2001 – 2003): twee prestigieuse projecten, beiden gecofinancierd door het Europese Leonardo da Vinci programma, met een tweeledig opzet: het detecteren van de specifieke communicatiebehoeften en –problemen van hoger technisch kaderpersoneel in Europese context en het realiseren van multimediale communicatiemodules voor browseromgeving op basis van de wetenschappelijke onderzoeksresultaten dra M. Verjans, directeur LEOMEP-MULTI (CTTL - LUC) 12u00: Lunch (walking dinner + tegelijkertijd reeds mogelijkheid voorzien - in ander lokaal – tot oefenen met modules – begeleid door LUC) 13u30: Presentatie van de modules Interculturele Communicatie voor Technisch Kaderpersoneel: concrete inhouden, gebruikswijze en didactische aanpak dra A. Gelan, onderzoeksmedewerker LEOMEP-MULTI en coauteur modules CTTL - LUC 14u15: Waarom steunt Europa dergelijke projecten? Hoe een subsidie bekomen? Marc De Vlieger, Vlaams Agentschap Leonardo da Vinci (Brussel) met aansluitend: waarom deelnemen aan LEOMEP-MULTI: redenen – ervaring – nationale coördinatoren Frankrijk, Spanje, Ierland, Duitsland, Polen, Hongarije 15u00: Slotwoord 15u15 – 17u00: Gelegenheid tot oefenen met modules (door deelnemers) en gelijktijdig praatcafé: gelegenheid tot napraten met equipe LEOMEP-MULTI – praktische informatie voor het bekomen van modules.

I.M.- APRIL 2003 31

INGENIEUR EN VORMING

IM

&

Masters langlopende opleidingen OVERZICHT MASTERS EN LANGLOPENDE OPLEIDINGEN NAJAAR 2003

MASTER*PROGRAMMA’S Master in Bouwmanagement Master in Informatietechnologie Master in Productieautomatisering Master in Information & Communication Technology Master in Logistiek Management

U kan gebruik maken van opleidingscheques.

LANGLOPENDE PROGRAMMA’S Aanvullende vorming voor preventieadviseurs niveau 1 & 2 Aanvullende vorming voor preventieadviseurs niveau 1 via overgangsniveau Aanvullende vorming Milieucoördinator A & B – Gent Aanvullende vorming Milieucoördinator A & B – Sint-Katelijne-Waver Aanvullende vorming coördinatoren inzake veiligheid & gezondheid op tijdelijke of mobiele werkplaatsen niveau A & B * Onder voorbehoud van eventuele toekomstige decretale richtlijnen. Meer info of een aparte folder? Contacteer Ria Brughmans • 03 259 11 05 • fax: 03 259 11 09 • e-mail: [email protected]

M

ASTER* IN BOUWMANAGEMENT 10de promotie

De bestaande managementopleidingen benadrukken vooral de financiële beleidsaspecten, beter bekend als ‘Financial Management’. Enerzijds komen ingenieurs in hun opleiding weinig of niet in contact met de management-, financiële- en juridische aspecten die nochtans een fundamenteel onderdeel van hun verantwoordelijkheid uitmaken. Anderzijds komen economisten in hun opleiding te weinig in contact met de typische productie (constructie) en logistieke aspecten van het bouwgebeuren. De snelle ontwikkelingen in planning-, beheeren informatietechnologieën, gepaard gaande met een steeds toenemende druk gericht op een efficiënt bouwproces en kwalitatief beter eindproduct, het zoeken naar een evenwicht tussen sociale vooruitgang, economische groei en tewerkstelling en een voorzichtig omgaan met hetgeen de natuur ons biedt (leefmilieu, energie, water, ruimte, …) stellen strengere eisen aan het Bouwmanagement. Meer en meer groeit de bewustwording dat de verschillende beleidsfuncties, zoals productie, werfbeheer, logistiek, financiën, veiligheids- en milieubeheer, marketing, personeel en informatica, onderling onverbreekbaar met elkaar zijn verbonden. Zo is het een algemeen fenomeen geworden dat de muur die tussen werf, diensten en administratie bestond, geleidelijk aan wordt neergehaald en dat alle afdelingen steeds meer en meer bij elkaar te rade gaan om be-

32 I.M.-

APRIL 2003

paalde toepassingen en ideeën over te dragen op hun omgeving. De behoefte aan een geïntegreerde kijk op de managementfunctie in al haar aspecten laat zich dan ook alsmaar sterker voelen. Het programma heeft tot doel dit algemeen inzicht in het management te verhogen en een geïntegreerd beeld van het globale bouwmanagement te geven. Het programma analyseert de productie(werf) en andere functies vanuit een managementbenadering, toont de bijdrage aan die ze leveren aan de concurrentiekracht van de bouwonderneming en bespreekt de raakvlakken en interacties met deze andere ondernemingsfuncties. Boven het verwerven van theoretische inzichten staat het ‘praktiseren’ van een polyvalente managementopdracht in de bouw centraal in deze totaalopleiding. 

Programma



Algemeen strategisch management in de bouw Organisatorische aspecten Financiële aspecten Milieu en duurzaam bouwen Kwaliteitsbeleid in de bouw Veiligheid Aankoopbeleid Commercieel beleid Juridische aspecten Bouwprojecten in een internationale context Logistiek

         



IM





Human resources Informatica-aspecten Management van bouwprojecten Werforganisatie



Praktisch

 



Programma





Hardware Operating Systems Databases Software Ontwikkeling Datacommunicatie Netwerken Toepassingen Beheer



Praktisch

  



Organisatie: de Vlaamse Ingenieurskamer (VIK), het De Nayer Instituut, de Vlaamse Confederatie Bouw (VCB) en het Sint-Lucas-Architectuurinstituut Aanvang: 20 september 2003 Wanneer: op vrijdagavond van 19u00 tot 22u00 en zaterdagvoormiddag van 09u00 tot 12u00. Op enkele zaterdagen wordt ook in de namiddag les gegeven. Tijdens de schoolvakanties worden geen lessen gegeven. Einde: juni 2004 Plaats: De Nayer Instituut, Jan De Nayerlaan 5, SintKatelijne-Waver Prijs (excl. BTW): 3.120 EUR voor leden VIK/NIRIA/NUG/VCB/afgestudeerden De Nayer/SintLucas; 3.480 EUR voor anderen. Cursusteksten en verfrissingen inbegrepen. Het aantal deelnemers is beperkt!

M

  

INGENIEUR EN VORMING





Organisatie: de Vlaamse Ingenieurskamer (VIK) en de Katholieke Hogeschool Kempen (KHK) Aanvang: 19 september 2003 Wanneer: op dinsdagavond van 19u00 tot 22u00 en zaterdagvoormiddag van 09u00 tot 12u00 Tijdens de schoolvakanties worden geen lessen gegeven. Einde: juni 2004 Plaats: Katholieke Hogeschool Kempen, Campus HIKempen, Kleinhoefstraat 4, Geel Prijs (excl. BTW): 3.120 EUR voor leden VIK/NIRIA/NUG/afgestudeerden KHK, 3.480 EUR voor anderen. Cursusteksten en verfrissingen inbegrepen. Het aantal deelnemers is beperkt !!!

ASTER*IN INFORMATIETECHNOLOGIE 11de promotie

Het gebruik van de informatica als hulpmiddel is de laatste jaren niet meer weg te denken uit het bedrijfsleven. De stormachtige ontwikkeling van de informatica werkte een sterke specialisering in de hand, waarbij ieder poogde om op zijn beperkt domein zo goed mogelijk de technologische evolutie te volgen. Dit ging echter ten koste van het algemeen inzicht in de globaliteit van de informatietechnologie. In de praktijk werd meestal gekozen voor de meest geschikte oplossing binnen de gekende technologie in plaats van voor de meest optimale. Dit masterprogramma biedt daarom zowel aan de verantwoordelijken van de verschillende sectoren als aan de informatici zelf een algemeen beeld van de complexe informatietechnologie. Door de bundeling van hun complementaire knowhow hebben de Vlaamse Ingenieurskamer en de Katholieke Hogeschool Kempen een grote inspanning geleverd om aan de noden uit het bedrijfsleven tegemoet te komen. De "Master in Informatietechnologie" stelt zich tot doel om een blikverruimende opleiding te verstrekken. Het wil de deelnemers een totaalbeeld bieden van de huidige informatietechnologie samen met een breder inzicht in de nieuwste technologische ontwikkelingen. De opleiding, die thans wegens aanhoudend succes voor de elfde maal van start gaat, wordt jaarlijks geactualiseerd en aangepast aan de nieuwste evoluties. In het programma komen onder meer hardware platformen, operating systems, databases, software ontwikkeling, datacommunicatie en netwerken aan bod. Het programma loopt over één jaar en start september 2003. De sessies gaan door op dinsdagavond en zaterdagvoormiddag. Het certificaat wordt verleend op grond van de resultaten van een scriptie die voor een jury verdedigd wordt en de inzet tijdens de opleiding.

M

ASTER* IN LOGISTIEK MANAGEMENT 5de Promotie

Logistiek of Integrale Goederenstroombesturing heeft het laatste decennium een enorme vlucht gekend. De ontwikkeling van het procesgericht systeemdenken, dwars door de functionele organisatie heen enerzijds, en anderzijds de behoefte naar een betere beheersing van de bedrijfsprocessen door integratie van de functionele schakels, hebben deze groei nog versneld. De huidige stand van de informatietechnologie, zowel op het gebied van hard-, soft- als orgaware heeft het mogelijk gemaakt logistiek als bedrijfskundige discipline te implementeren in alle bedrijfssectoren, ongeacht de grootte of typologie. Aangezien logistiek een flowsysteem is, brengt dit aanzienlijke problemen mee bij de implementatie ervan. Het vergt van de logistieke medewerkers kennis en praktische vaardigheden op het vlak van organisatiekunde, people- en change-management. Vaak moet de hele organisatie gereëngineerd worden. Het unieke van dit programma ligt in het feit dat hierbij uitgegaan wordt vanuit de markt als "trekkende" kracht. Naast systemen en technieken wordt een bijzondere plaats ingeruimd voor de "Mens" als hoofdspeler in het logistiek gebeuren. Om een globaal, coherent en tegelijkertijd origineel beeld van deze Master te verkrijgen, werd door de Studiegroep Logistiek een "programmadiamant" ontwikkeld die de samenhang van de verschillende disciplines weergeeft. Het programma "Klantgericht werken met Logistiek" (Master in Logistiek Management) stelt zich tot doel de cursist een totaal beeld te geven over Logistiek Management en de Logistieke hulpmiddelen (tools). Naast een theoretische onderbouw zal de klemtoon vooral op praktische toepasbaarheid gericht worden.

I.M.- APRIL 2003 33

INGENIEUR EN VORMING

IM

Het programma start in september 2003. Het certificaat "Master in Logistiek Management" wordt verleend op grond van de resultaten van een zelfgekozen casestudie (uitgevoerd in groepsverband) toegepast op een reële bedrijfssituatie en op de getoonde inzet tijdens deze opleiding. 

Programma  (Modulaire opbouw) Mastermodules Symposia Materials Handling Klanten Voorraadbeheer Bedrijfsprocessen Fysieke distributie Informatiesystemen Materials Management Mensen Inkoop

ingenieurs onderhoud en management zullen ongetwijfeld baat hebben bij het volgen van deze master. De master bestaat voor meer dan een derde uit praktische lessen en sluit af met een aantal ervaringen van mensen die het invoeren van automatisering van nabij hebben meegemaakt in een reële bedrijfssituatie. Op het einde van de masteropleiding wordt van iedere deelnemer verwacht zijn kennis en kunde op het gebied van productie automatisering te demonstreren aan de hand van een door hem uitgewerkte case. 

Programma



Management en methode ( 30 sessies van 3 uur) Technische middelen ( 30 sessies van 3 uur) Uit de praktijk ( 3 sessies van 3 uur) Project ( 5 begeleidingssessies)

 



Praktisch



Organisatie: de Vlaamse Ingenieurskamer (VIK) en de Karel de Grote-Hogeschool Aanvang: 16 september 2003 Wanneer: op dinsdagavond van 19u00 tot 22u00 Indien nodig kan hiervan lichtjes worden afgeweken. Tijdens de schoolvakanties worden geen lessen gegeven. Einde: december 2004 Plaats: Karel de Grote Hogeschool, Salesianenlaan 30, Hoboken Deelname: (excl. BTW): 3.510 EUR voor leden VIK/NIRIA/NUG/afgestudeerden KdG, 3.870 EUR voor anderen. Cursusteksten, verschillende naslagwerken en verfrissingen inbegrepen. Het aantal deelnemers is beperkt

M

ASTER* IN PRODUCTIEAUTOMATISERING 6DE PROMOTIE

Meer dan ooit blijkt er in onze hedendaagse productiebedrijven een nood te bestaan aan degelijke kennis met betrekking tot automatisering. De scherpe concurrentie in de verschillende sectoren vergt immers van onze ondernemers aandacht voor kwaliteit, kostprijs en correcte levering. Eén van de middelen die hen kan helpen om aan deze eisen van de klant te voldoen, vinden we terug in het geheel of gedeeltelijk automatiseren van het productiegebeuren. De huidige vraag naar industrieel ingenieurs gespecialiseerd in productieautomatisering is dan ook enorm hoog. Het aanbod van gespecialiseerde ingenieurs in deze richting is evenwel te gering. De ‘Master in Productieautomatisering’ biedt enerzijds een deskundige verdieping en verbreding van de kennis van automatisering van discrete productieprocessen. Hij brengt anderzijds ook de nodige managementmethodiek bij om volwaardig te kunnen participeren in multidisciplinaire projecten. De master is modulair opgebouwd. Zo komt de module ‘Management en methode’ tegemoet aan de noden van het management in het bedrijf. Samen met de andere modules (‘Technische middelen’ en ‘Uit de praktijk’) beantwoordt deze master aan de noden van de ingenieurs die actief wensen te zijn op het vlak van productie automatisering. Niet alleen de ingenieurs die verantwoordelijk zijn voor het concept van de productie automatisering, maar ook de ingenieurs-uitvoerders, de

34 I.M.-

APRIL 2003





De module ‘Management en methode’ en de module ‘Technische middelen’ kunnen los van de master gevolgd worden.



Praktisch



Organisatie: de Vlaamse Ingenieurskamer (VIK) en de Karel de Grote-Hogeschool in samenwerking met het VDAB-trainings- en opleidingscentrum van Vilvoorde Aanvang: 23 september 2003 Wanneer: op dinsdagavond van 19u00 tot 22u00 en zaterdagvoormiddag van 09u00 tot 12u00 Tijdens de schoolvakanties worden geen lessen gegeven. Einde lessen: juni 2004 Plaats: Karel de Grote-Hogeschool, Salesianenlaan 30, Hoboken. Enkele sessies zullen omwille van de vereiste apparatuur op een andere locatie gegeven worden. Prijs (excl. BTW): 3.120 EUR voor leden VIK/NIRIA/NUG/afgestudeerden en personeel KdG evenals personeel VDAB, 3.480 EUR voor anderen. Cursusteksten, een aantal CD’s en verfrissingen inbegrepen. Het aantal deelnemers is beperkt!

O

PLEIDING MILIEUCOÖRDINATOR

De VIK en het De Nayer Instituut slaan de handen opnieuw in mekaar voor het programma "Aanvullende vorming Milieucoördinator - type A en B" op basis van de wettelijke bepalingen terzake. 







De cursus start op 19 september 2003 en loopt tot juni 2004 met een eindwerkverdediging begin september 2004. Diverse modules (milieuzorg - bodemsanering lucht - water - ....) worden opengesteld voor andere geïnteresseerden. Na het volgen van de volledige cursus en het slagen in examens en eindwerk bekomt men het certificaat type A of B. De cursus is door de Vlaamse Milieuoverheid erkend. Na het volgen van een module bekomt men een aanwezigheidsattest (permanente vorming).

IM

INGENIEUR EN VORMING

Nieuwe opleidingscheques De opleidingscheques zijn een jaar in gebruik! Heeft uw bedrijf 200 opleidingscheques opgebruikt? Dan heeft u nu de kans om opnieuw cheques te bekomen. Doordat het systeem zijn tweede jaar ingaat hebben de bedrijven dit jaar opnieuw recht op 200 opleidingscheques. Binnen het vormingsaanbod van de Vlaamse Ingenieurskamer zijn het afgelopen jaar meer dan 10.000 opleidingscheques binnengekomen. Niet minder dan 350 bedrijven hebben van het systeem gebruik gemaakt. Daarmee hebben de ondernemingen meteen de helft van hun investeringskost kunnen recupereren. Via de opleidingscheques komt de Vlaamse overheid voor 50 % tussen in uw budget 'Opleidingen'. Voor alle opleidingen van het opleidingsinstituut van de Vlaamse Ingenieurskamer kan u deze cheques gebruiken. De tussenkomst kan gaan tot een bedrag van 3.000 EURO per bedrijf! Alle Vlaamse bedrijven, ongeacht hun rechtsvorm, komen hiervoor in aanmerking. Wilt u van dit systeem gebruik maken ? Surf naar www.opleidingscheques.be en reserveer er uw cheques

on-line. Meer info kunt u ook verkrijgen via e-mail: [email protected] via de Vlaamse Infolijn (iedere werkdag van 09u00 tot 19u00) op het gratis nummer 0800 30 201, bij de Cel Opleidingscheques van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap op het telefoonnummer 02 553 37 10 en bij de Cel Opleidingscheques van Sodexho op het nummer 02 547 54 70. Op www.vik.be/vorming Wenst u het volledige opleidingsaanbod van de VIK te bekijken? Op www.vik.be/vorming vindt u het volledige overzicht. Heeft u liever de informatie op papier? Tel 03 259 11 00, fax 03 259 11 01 of mail naar [email protected] en wij bezorgen u onze studiegids.

Raf Van Os



I.M.- APRIL 2003 35

Concreet voorbeeld nr. 7: Twee u En evenveel voorsprong op uw a Mobiele datatransmissie > uw tijd is kostbaar. U kan nu, waar u ook bent, m surfen. Via een mobiele telefoon, een laptop of een pda, wordt verloren tijd omgez

ur vertraging. genda. eteen de verslagen van uw bezoeken doorsturen en naar het intranet van uw bedrijf et in gewonnen tijd. Als dat geen goede zaak is voor uw professionele activiteiten.

Meer informatie ? Surf naar www.mobistar.be (klik op Business).

STUDIEGROEPEN

IM B EDR IJF S B E L E I D

Lezing: Verzuimbeleid Bijtitel: dinsdag 13 mei 2003 Is het verzuimcijfer in uw bedrijf hoog? Kost het u handen vol geld? Deze informatiesessie richt zich op twee luiken: de voorbereiding tot een verzuimbeleid en de vaardigheidstraining. In het voorbereidingstraject komen aan bod: welke ratio’s moeten we vooraf kennen; wat zijn de formules om tot de kengetallen te komen; welk resultaat is ‘normaal’; welke gesprekken zet je in de procedure; wie moet deze gesprekken voeren; wanneer moeten deze



PRAKTISCH

gesprekken plaatsvinden; is het wenselijk om dit schriftelijk te bevestigen; wat met vakbonden? Hierbij worden reële bedrijfscasussen gebruikt om te tonen hoe het in de werkelijkheid gaat. Tijdens de vaardigheidstraining wordt geoefend, geoefend en nog eens geoefend over de verschillende soorten verzuimgesprekken. Elk soort gesprek heeft zijn doel en aanpak. In combinatie met realistische situaties en cases vormt dat de inhoud van de training. Tijdens de voordracht worden enkele oefe-



Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem Spreker: Nico Beckers, Cameleon Business Training

ningen getoond waarbij gebruik gemaakt wordt van een professionele beroepsacteur die de rol van medewerker op zich neemt. Tijdens de voordracht is er ruimte om vragen te stellen, voor discussie en meningsvorming. Spreker is de heer Nico Beckers, verzuimspecialist van Cameleon Business Training, gespecialiseerd in vaardigheidstrainingen op het vlak van Communicatie en Management en met heel wat kennis in huis betreffende Verzuimgesprekken. Als trainerconsultant is de heer Beckers dan ook uitvoerder én projectbegeleider en noodzakelijkerwijs betrokken bij de beleidsbepaling.

Datum: dinsdag 13 mei 2003 om 20u00 Kosten voor inschrijving: gratis voor de leden op vertoon van hun lidmaatschapskaart, niet-leden betalen 8,00 EUR Inschrijving vereist: VIK-secretariaat

H AV E N T E C H N O L O G I E Bezoek aan de simulator voor straddle carriers donderdag 24 april 2003 De Antwerpse haven behoort tot de internationale koplopers op het vlak van technologische innovatie bij de opleiding van haar werknemers. Zo is Antwerpen één van de eerste havens ter wereld die sedert kort prat kan gaan op een simulator voor de opleiding van straddle-carrier-chauffeurs. De simulator werd door de Antwerpse ha v e nw e r kg e v e r sorg ani s a t i e



PRAKTISCH

CEPA aangekocht. Hij bestaat enerzijds uit een cabine, een kopie van de cabine die in de praktijk wordt gebruikt en anderzijds uit consoles die de parameters kunnen wijzigen. Zo kunnen in de loop van de opleiding bijzondere weersomstandigheden, druk verkeer op de terminal of defecten aan de machine worden gesimuleerd. Binnen de cabine worden de beel-

APRIL 2003

De VIK-studiegroep Haventechnologie is er als de kippen bij om deze vernieuwing op het vlak van de praktische opleiding door zijn leden te laten bewonderen. Dit is een enige gelegenheid, die men niet kan voorbij laten gaan !



Plaats: CEPA, kaai 408, Antwerpen Datum: donderdag 24 april 2003 om 20u00 Kosten voor inschrijving: gratis voor de leden op vertoon van hun lidmaatschapskaart, niet-leden betalen 8 EUR

38 I.M.-

den van de computer op schermen geprojecteerd met behulp van vlakke spiegels. Op die manier krijgt de cursist een perfect nagebootst beeld van een containerterminal voor zich.

Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Bij meer dan 20 inschrijvingen wordt er zeker een tweede sessie georganiseerd. Vooraf inschrijven is absoluut noodzakelijk!

IM

STUDIEGROEPEN

O NDERHO UD Lezing: Onderhoud in de voedingindustrie dinsdag 29 april 2003 Het onderhoud in de voedingindustrie vraagt om een andere aanpak dan het onderhoud dat gevoerd wordt in vele andere bedrijven, niet in het minst omdat er producten geproduceerd worden die bestemd zijn voor de menselijke consumptie. Overeenkomstig de Belgische en Europese levensmiddelenwetgeving moet de ‘voedselveiligheid’ ten allen tijde bewaard worden. Daarom moet ook de interne kwaliteitsdienst nauw betrokken worden bij alle onderhoudswerkzaamheden. Er moet op toegezien worden dat laswerken perfect naadloos worden uitgevoerd (cfr. EHEDG richtlijn N°8). De onderhoudsdienst mag geen onderdelen gebruiken of invoeren die problemen kunnen



PRAKTISCH

scheppen naar hygiënisch ontwerp toe (moeilijk reinigbare materialen met grote oppervlakte ruwheid, obstakels, onderdelen waarop of waarachter zich contaminanten kunnen accumuleren). Er mogen na onderhoud geen voorwerpen (werktuigen, bouten, moeren, ijzerdeeltjes, houtdeeltjes en vezeldeeltjes, ...) in de apparatuur achterblijven. Na onderhoud moet er gereinigd worden (verwijderen van vuilsporen als het binnenwerk betreden of behandeld wordt, verwijderen van olievlekken, …). Leidingen moeten worden doorgespoeld om ijzerdeeltjes, slijpresten, … te verwijderen.

Organisatie: Studiegroep Onderhoud i.s.m. de Studiegroep Voeding Kosten voor inschrijving: gratis voor VIK-leden, niet-leden betalen 8 EUR Inschrijving vereist: VIK-secretariaat

Lezing: Innovatieve oplossingen voor tijdelijke energiebehoeften donderdag 12 juni 2003 Stroomvoorziening, koeling en klimaatbeheersing, perslucht of een andere nutsvoorziening op tijde-

PRAKTISCH

Onderhoud in de levensmiddelenindustrie vergt bijgevolg een zorgvuldige planning, passende voorzorgsmaatregelen, goede afspraken met de kwaliteitsdienst, bijzondere middelen, aangepaste onderhouds- en onderzoekstechnieken (endoscopie, IR, trillingsmetingen, ...).



Plaats: Katholieke Hogeschool Kempen, Kleinhoefstraat, Geel Datum: dinsdag 29 april 2003 om 19u00 Sprekers: Jan Arickx (ChevronTexaco Belgium, Zwijnaarde-Gent) over "Gebruik van food-grade oils bij onderhoud in de voeding" en Jon Chambers (Procter & Gamble, Mechelen) over "Onderhoud in een groot levensmiddelenbedrijf"



Bij onderhoud in de voedingsindustrie zijn niet alleen hygiënische aspecten belangrijk, ook de economische aspecten van onderhoud zijn uitermate belangrijk. Door de lage winstmarges in de voedingsindustrie moeten productiestilstanden tot een minimum beperkt worden. Preventief onderhoud is daarom te verkiezen boven de storingsgerichte aanpak.

lijke basis nodig? Aggreko is één van de grootste spelers ter wereld die u op dit gebied kunnen verder

helpen. Het bedrijf heeft een uitgebreide ervaring in het leveren van apparatuur bij capaciteitsproblemen, storingen en gepland onderhoud. Maar bijvoorbeeld ook om productieprocessen zo vlot mogelijk te laten verlopen dan wel te verbeteren.



Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem Spreker: Leo Verbeke Datum: donderdag 12 juni 2003 om 20u00

Kosten voor inschrijving: gratis voor de leden op vertoon van hun lidmaatschapskaart, niet-leden betalen 8 EUR Inschrijving vereist: VIK-secretariaat

I.M.- APRIL 2003 39

IM

STUDIEGROEPEN

R E G E LT E C H N I E K Lezing: New Regulations for Noise Emission in the EU Machines maken lawaai De normen in verband met geluid zijn en worden veel strenger. In diverse wetgevingen is er sprake van geluidsreductie en -limieten.





Denken we maar aan:  de Europese richtlijn 2000/14/EG voor machines voor gebruik buitenshuis;  de machinerichtlijn 98/37/EG,



PRAKTISCH

98/79/EG en CE markeringen; de uitgebreide en strenge Vlarem II wetgeving voor alle omgevingslawaai; de nieuwe richtlijn voor geluidsreductie op de werkplek van 85 naar 80 dB(A).

arm mogelijk te maken, wat met de huidige reglementering niet eenvoudig is. Graag geven wij een verduidelijking rond deze wetgeving in verband met geluid en bieden u mogelijke meetoplossingen.

Machinebouwers hebben echter de taak hun eindproduct zo geluids-



Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem Spreker: Frank Segers, Enmo (Brüel & Kjaer) Datum: donderdag 12 juni 2003 om 19u30

Kosten voor inschrijving: gratis voor de leden op vertoon van hun lidmaatschapskaart, niet-leden betalen 8 EUR Inschrijving vereist: VIK-secretariaat

T E C HN I S C H-C O MM ER C I E E L Lezing: De commerciële persoonlijkheid Vaardigheden en tips om zich succesrijk te onderscheiden Dinsdag 29 april 2003 Persoonlijkheid! Een aantal factoren heeft hierbij hun belang: sociale dynamiek, assertiviteit, zin voor initiatief, innerlijke standvastigheid, culturele bagage, emotionele intelligentie, spirituele intelligentie, weten wat je wilt en je niet bij de eerste tegenslag gewonnen geven, het nodige aanpassingsvermogen en een dosis creativiteit, meesterschap in eenvoud en veelzijdigheid, charisma en last but not least, vertrouwen uitstralen. Er ‘zijn’ en je ‘uiten’ op het juiste moment, de kracht te overtuigen en het emfatisch vermogen zijn ook troeven om commercieel succesvol te zijn. Er is een duidelijk verband tussen je privé-leven en het zakelijke leven. Er is een evenwicht in de vrijheid en de vreugde bij het leven dat 

PRAKTISCH

je jezelf gunt: "Wat je bent, is zo sterk, dat ik niet hoor wat je zegt". Het voetbal heeft zijn coach. Sportievelingen hebben hun coach. Studenten hebben een mentor. En wie hebt u? Jacques Vanhalst, al jaren vertrouwd met de manageriele en commerciële wereld, een sterk geapprecieerde coach, mentor en spreker, weet u te boeien bij zijn lezingen, waar hij zijn ervaring, als Personal Mentor, graag aan u overbrengt. Thema's die ook aan bod komen tijdens deze lezing zijn: Wat onderscheidt een kansarme commercieel van een succesrijke commercieel? Hebben zij voor de buitenwereld gelijklopende kenmerken? Wat is persoonlijkheid? Wat is ‘commerci-

APRIL 2003

Jacques Vanhalst: De werksfeer van Jacques Vanhalst situeert zich in de wereld van topmanagers en decision makers. Hij is een exclusieve coach, een individuele begeleider bij het streven naar oplossingen voor persoonlijke of complex gevoelige problematieken in elke beleidssfeer. Jacques Vanhalst heeft al meer dan 20 jaar ervaring in de commerciële en manageriele wereld. Vanhalst ManagementoR, tot uw dienst op 29 april. Wees erbij!



Plaats: Corinthia Antwerp Hotel, Desguinlei 94, Antwerpen Spreker: Jacques Vanhalst Datum: dinsdag 29 april 2003 om 20u00

40 I.M.-

eel zijn’? Is er een profiel van een succesrijk persoon? Welke vaardigheden zijn de troeven van een commercieel actieve, van een commercieel manager? ‘Waar haalt een commercieel zijn knowhow, motivatie en energie’? Tips, karakteristieken en enkele ingrijpende uitspraken!

Kosten voor inschrijving: 10 EUR voor VIK-leden op vertoon van hun lidmaatschapskaart, niet-leden betalen 15 EUR, partners aan 1/2 prijs Inschrijving vereist: VIK-secretariaat

IM

STUDIEGROEPEN

VOED I NG Lezing: Productaansprakelijkheid in de voeding woensdag 21 mei 2003 Het moet u als levensmiddelenproducent maar overkomen, u staat in de krant omdat consumenten in het ziekenhuis liggen nadat ze je product hebben gegeten… Dit soort situaties doet zich gelukkig zelden, maar wél onverwacht voor. De negatieve publiciteit vraagt om 

PRAKTISCH

een crisismanagement. Daarna komen er nog een hoop juridische problemen. U heeft dringend advies nodig over uw eigen aansprakelijkheid. Voor productaansprakelijkheid bestaat er een specifieke wetgeving.

Kosten voor inschrijving: gratis voor VIK-leden, niet-leden betalen 8 EUR Inschrijving vereist: VIK-secretariaat

Bezoek aan Coca-Cola donderdag 5 juni 2003 Coca-Cola werd in 1886 uitgevonden door apotheker John Pemberton als een geneesmiddel tegen hoofdpijn. De siroop, samengesteld uit plantenextracten werd aangelengd met koolzuurhoudend water en werd een succes, vooral omwille van de smaak. Aangezien het in de beginperiode niet mogelijk was om koolzuurhoudende dranken in flessen te bewaren, werd Coca-Cola gedronken in "soda fountains". Dit waren plaatsen waar men de siroop, aangelengd met het spuitwater, ter plaatse consumeerde. Het schrift van de naam Coca-Cola is nog altijd identiek aan de schrijfwijze, waarop Frank Robinson, Pembertons boekhouder, de merknaam in de boeken schreef. Na het overlijden van Dr. Pemberton wordt de formule gekocht door Asa Candler, die in

PRAKTISCH

De lezing informeert u over uw verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid.



Plaats: VIK-huis, Herentalsebaan 643, Wommelgem Datum: woensdag 21 mei 2003 om 20u00 Spreker: dr. Lic. Joyce Ter Heerdt



De Belgische en Europese wetgeving verplicht de voedingsproducent om zijn verantwoordelijkheid op te nemen als er iets fout loopt. De producent is aansprakelijk voor de fouten en de gebreken van de producten die hij op de markt brengt.

1892 The Coca-Cola Company opricht. In 1894 geeft hij het recht om Coca-Cola te bottelen in flessen - wat inmiddels technologisch mogelijk is - aan Thomas en Whitehead, maar levert zelf het concentraat. Dit idee is de basis van het Coca-Cola-systeem waarbij The Coca-Cola Company, eigenaar van het concentraat en de merknaam, toelating geeft aan onafhankelijke bottelarijen om Coca-Cola te produceren volgens welbepaalde regels. Coca-Cola verliet al snel het circuit van de apotheken, om rechtstreeks aan de consument aangeboden te worden. Een mijlpaal in de geschiedenis van Coca-Cola is ook het ontstaan van het overbekende flesje in 1915. In België, waar het product voor het eerst in 1927 op de markt wordt gebracht, hebben we vandaag Coca-Cola Enterprises Belgium, bottelaar en distributeur van CocaCola-producten in België. CocaCola Enterprises Belgium stelt 2300

personen te werk en heeft een zakencijfer van 681 mio EUR. The Coca-Cola Company in België verkoopt het concentraat aan CocaCola Enterprises Belgium en verzorgt als eigenaar van de merken het marketinggebeuren. The CocaCola Company stelt 320 personen tewerk. Anno 2003 zijn er 10 CocaCola vestigingen in België en het Groothertogdom Luxemburg: Anderlecht, Antwerpen, Barchon, Evere, Gent, Gosselies, Hasselt, Londerzeel, Luxemburg en Oostkamp. Behalve Coca-Cola is het productengamma in België uitgebreid met Fanta, Sprite, Minute Maid, Chaudfontaine, Aquarius, Bon Aqua, Nestea, Lipton Ice Tea, … Wie meer wil weten over het ontstaan van het overbekende flesje Coke en de productie/bottling ervan, kan zich inschrijven voor een boeiend bedrijfsbezoek aan het productiecentrum van Coca-Cola Enterprises Belgium te WilrijkAntwerpen. Dit is een gezamenlijke activiteit van de Alumni Ingenieurs Voedingsindustrieën Gent, EHEDG Belgium en de VIK-studiegroep Voeding & Farmaceutica.



Plaats: Coca-Cola Enterprises Belgium, Dynamicalaan 18, Wilrijk Datum: donderdag 5 juni 2003 om 19u00

Kosten voor inschrijving: gratis voor de leden op vertoon van hun lidmaatschapskaart, niet-leden betalen 10 EUR Inschrijving vereist: VIK-secretariaat

I.M.- APRIL 2003 41

STUDIEGROEPEN

IM P IJPL E I D I NG EN veranderen. Voor elke organisatie zijn wijzigingen opportuniteiten om verbeteringen aan te brengen.

De pijp van Roger is uit! Jarenlang heeft Roger Van de Peer de Studiegroep "Pijpleidingen" geleid. De inzet en de uitmuntende vakkennis van de voorzitter maakten de activiteiten van de studiegroep tot bijzonder grote publiekstrekkers. Nieuwe normen, belangrijke evoluties, het werd allemaal op de voet gevolgd. Specialisten uit binnen- en buitenland werden uitgenodigd om het steeds talrijker opkomende publiek te informeren met duidelijke, belangrijke en nieuwe gegevens.

ROGER GETUIGT Werken aan de organisatie en uitbouw van de Studiegroep Pijpleidingen Je kan veel leren, door als vrijwilliger een functie te vervullen bij de VIK. Mee functioneren in de bestuursgeledingen van de grote VIK-organis a t i e. Dank zij de professionele ondersteuning van het secretariaat en de vormingskansen in de kadervorming en als cursusbegeleider, de VIK vertegenwoordi-

gen op congressen, studiedagen, bij bedrijven, sprekers leren kennen. Werken met allerhande publicaties en media. Het is ook genieten van de belangstelling voor de initiatieven en activiteiten, welke mensen bij elkaar brengen. Op een regelmatige basis werken aan een structuur. Ik heb nog nooit zoveel plezier gehad aan mijn vak Pijpleidingen. Vanuit mijn eigen wereld van pijpleidingen kon ik naar de anderen toestappen en spreken. Waar het hart van vol is loopt de mond van over. Kleine details werden thema’s, die nog lang nazinderen. Zowel binnen als buiten het vakgebied, werden aanknopingspunten gevonden om vaardigheden aan te leren, de zintuigen te stimuleren, hoofd- en bijzaken te onderscheiden. In de vrije tijd kan het zoveel ludieker. Een beetje surrealisme als in een schilderij van Magritte, of snuisteren als Kuifje in zijn stripalbums. Opzij stappen om anderen de kans te geven om te groeien en hun inbreng te doen. Opzij stappen om andere uitdagingen in het leven aan te gaan. Mensen en organisaties

"Mijn pijp bij de studiegroep is uit. Ik geef gaarne de pijp aan Maarten. Het is mooi geweest. Ik dank hierbij de vele medewerkers van de VIK, in de studiegroep, het secretariaat en het bestuur. Het is mooi en het is mooi geweest. Een medaille heeft een keerzijde. Na 5 jaar Studiegroep Pijpleidingen, wil ik stoppen met het voorzitterschap. Verenigingsleven moet ook kunnen evolueren, kunnen stoppen. Daarom doe ik een stap opzij." Wenst u de succesvolle studiegroep mee te ondersteunen, en deel uit te maken van een boeiende groep die rond pijpleidingen werkt? Kom dan naar de werkvergadering voor kernleden, die plaats heeft op maandag 22 april van 18u00 tot 20u00 in het VIK-huis te Wommelgem. Inschrijven op het VIK-secretariaat. Roger Van de Peer

Kom uit de pijp! Kandidaten voor een nieuw bestuur van de Studiegroep Pijpleidingen gezocht.

AG ENDA B IJE ENKO MS EN Studiegroep Bedrijfsbeleid 13 mei 2003: Lezing: "Verzuimbeleid", VIK-huis, Wommelgem, 20u00, spreker: Nico Beckers

Studiegroep Haventechnologie 24 april 2003: Bezoek: "Simulator voor Straddle Carriers", CEPA, kaai 408, Antwerpen, 20u00

Studiegroep Bouwkunde 30 april 2003; 28 mei 2003; 25 juni 2003: Kernvergadering, VIK-huis, Wommelgem, 20u00 21 mei 2003: Lezing: "Betonberekeningen", VIK-huis, Wommelgem, 20u00

Studiegroep Onderhoud 29 april 2003: Lezing: "Onderhoud in de voedingsindustrie", KH Kempen Geel, 19u00 26 mei 2003: Kernvergadering, VIKhuis, Wommelgem, 20u00 12 juni 2003: Lezing: "Innovatieve oplossingen voor tijdelijke energiebehoeften", VIK-huis, Wommelgem, 20u00

Studiegroep Droge Stof Behandeling 23 april 2003: Kernvergadering, VIKhuis, Wommelgem, 20u00 Studiegroep Elektriciteit 10 juni 2003; 9 september 2003; 18 november 2003: Kernvergadering + lezing, VIK-huis, Wommelgem, 19u00

42 I.M.-

APRIL 2003

Studiegroep Regeltechniek 6 mei 2003; 3 juni 2003: Kernvergadering, VIK-huis, Wommelgem, 20u00 12 juni 2003: Lezing: "New Regulations for Noise Emission in the

EU", VIK-huis, Wommelgem, 19u30 Studiegroep Technisch-Commercieel 29 april 2003: Lezing: "De commerciële persoonlijkheid", Corinthia Antwerp Hotel, Antwerpen, 20u00 31 mei 2003: Slotactiviteit Studiegroep Veiligheid-Milieu 28 april 2003; 19 mei 2003; 16 juni 2003: Kernvergadering, VIK-huis, Wommelgem, 20u00 Studiegroep Voeding 29 april 2003: Lezing: "Onderhoud in de voedingsindustrie", KH Kempen Geel, 19u00 21 mei 2003: Lezing: "Productaansprakelijkheid in de Voeding", VIKhuis, Wommelgem, 19u00 5 juni 2003: Bedrijfsbezoek, CocaCola, Antwerpen, 19u00

Inlichtingen en inschrijven: VIK-secretariaat, Katrien Van Vosselen, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem, tel. 03 259 11 07, fax: 03 259 11 01, e-mail: [email protected]

ADV min vlaamse gemeen

NIEUWS VAN DE AFDELINGEN IM

L I MBURG BEZOEK AAN "DE WISSEN" zondag 11 mei 2003 Het bezoek aan "De Wissen" en aan de stad Stokkem staat in het teken van "Leven van en met de Maas". We starten om 10u00 in taverne De Wissen met koffie en Stokkemer Betje. Omstreeks 10u30 nemen wij een kijkje in het bezoekerscentrum. "Museum" is eigenlijk een te muf woord voor het twee verdiepingen tellende gebouw waarin je met alle moderne audiovisuele middelen de Maas en de vlechtkunst kunt ontdekken. Je komt er alles te weten over wat de natuur te bieden heeft om en rond de Maas. Een gids zal ons inwijden in de geheimen van deze stroom. Ontgrinding, wateroverlast en waterbeheersing komen er aan bod. Je kan er niet alleen veel zien maar je kan er vooral veel doen. Zo kun je op een schaalmodel van de Maas, de snelheid en het debiet beïnvloeden en zien wat het effect daarvan is. Er is ook een hindernissentunnel waar jong en oud zich maar al te graag doorheen wurmt. Zo voel je aan den lijve wat een vis zoal beleeft in de Maas.

 PRAKTISCH 

Op de benedenverdieping stap je terug in de geschiedenis naar de vorige eeuw, toen heel Stokkem van de "wissen" leefde. Je volgt het ontstaan van een

gevlochten mand, van het stekken over kappen, sorteren, stropen en koken van de wissen tot het vlechten. Tijdens ons bezoek zal een ervaren vlechter ons met woord en daad inwijden in de vlechtkunst. Men kan er verder genieten van de "gevlochten kunstwerken". Omstreeks 12u30 kan men, naar eigen smaak, in taverne De Wissen genieten van een broodmaaltijd of dagmenu. In de namiddag volgt dan een natuurwandeling langs de Maas en uiterwaarden. De natuurgids zal veel aandacht besteden aan de planten (dalstroomplanten) waarvan de zaden ons via de Maas bereiken. Hij zal zeker niet nalaten om te vertellen hoe ZuidAfrikaanse planten in Stokkem langs de Maas terecht komen. Zomerbedding, winterbedding en andere veel gebruikte benamingen zullen voor ons geen geheim meer zijn. In de weiden grazen zomer en winter Gallowayrunderen en Koninkpaarden. Het bezoek aan "De Wissen" en de wandeling zijn een aanrader!

Plaats: Bezoekerscentrum De Wissen, Maaspark, Stokkem Datum: zondag 11 mei 2003 om 10u00 Kosten voor inschrijving: 6 EUR per persoon, ter plaatse te betalen. In deze prijs is het middagmaal niet inbegrepen Inschrijving vereist: VIK-secretariaat voor 1 mei 2003

BEZOEK BROUWERIJ ALKEN-MAES dinsdag 27 mei 2003 In 1881 start Arthur Boes met een onafhankelijke brouwerij, Brouwerij Sint Aldegondis, in zijn boerderij. Edward Boes, zoon van de stichter, gaat in 1923 samenwerken met Jozef Indekeu. Dit om op industriële schaal te kunnen brouwen. Zo ontstaan de N.V. Brouwerij van Alken. In 1928 werd in België, onder de naam Cristal Alken, de pils geboren: het eerste Belgische bier dat op de Tsjechische pils geïnspireerd is. In 1978 wordt de Brouwerij van Alken opgenomen in de Franse groep BSN, een voedingmultinational die ook de eigen pils Kronenbourg internationaal commercialiseert. In 1982 fusioneert de Brouwerij van Alken met de traditierijke Brouwerij Zulte "Anglo Belge" opgericht in 1890 door de familie Versele.

44 I.M.-

APRIL 2003

De N.V. Brouwerijen Alken-Maes zijn ontstaan uit een joint-venture opgericht in 1988, tussen de groep Danone (50%) enerzijds en anderzijds de BUB (50%) met de familie Maes en de holding AckermansVan Haaren als aandeelhouders. Sinds 1994 was de groep Alken-Maes voor 85% in handen van de Franse Groep Danone (vroeger BSN) en 15 % van de groep Sofina. Vanaf 2001 is de grootste aandeelhouder de Schotse brouwerijengroep Scottish & Newcastle wat op zich de derde grootste brouwerijgroep van Europa en de zesde grootste van de wereld. De meest bekende producten van de groep AlkenMaes zijn de pilsen Maes en Cristal Alken, de fruit-

IM INGENIEUR EN SAMENLEVING L I MBURG bieren van Mort Subite, Grimbergen, Brugs, Ciney, Tourtel en recentelijk overgenomen de merknamen Hapkin en Louwaege. Alken is binnen de groep AlkenMaes, via de nodige investeringen in de laatste jaren, uitgegroeid tot het belangrijkste productieplatform van de groep en het enige afvulcentrum van de ganse groep. Dit is mogelijk gemaakt door de nodige investeringen de afgelopen jaren, in de brouwzaal en de afvullijnen en het distributieplatform. Ook in de toekomst zullen de nodige projecten worden uitgewerkt om Alken-Maes een positie te geven op de biermarkt.

 PRAKTISCH 

Ook valt het te moeite waard om te vermelden dat dit jaar een jubileumjaar is voor de pils in België en dan specifiek het jubileumjaar voor het 75-jarige bestaan van Cristal Alken.

 Programma  18u00: Ontvangst met welkomstdrankje. 18u20: Korte historiek + toekomst van de brouwerij, door plantmanager Sonja Vanhamel. 18u40: Bedrijfsfilm met overzicht van de producten. 19u00: Bezoek aan de 3 afdelingen (zijnde brouwzaal met korte toelichting van de vernieuwingen en capaciteiten + gistafdeling, conditionering en distributie met de lopende en geplande projecten) met een overzicht van het productieproces, met deskundige uitleg van enkele betrokken medewerkers. 21u00: Degustatie Maes of Cristal, Grimbergen en versnapering.

Plaats: Brouwerij Alken-Maes, Stationstraat 2, 3570 Alken Datum: dinsdag 27 mei 2003 om 18u00 Kosten voor deelneming: gratis voor de VIK-leden, op vertoon van hun lidmaatschapskaart; niet-leden betalen 7,50 EUR Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Het aantal deelnemers is beperkt tot 50 personen.

BEZOEK AAN SMG-SML donderdag 5 juni 2003

 PRAKTISCH 

Service Magazijn Limburg (SML) N.V., gevestigd te Genk, is een dochter van de Duitse groep Ferrostaal. De firma werd in 1985 opgericht en kent de jongste vijf jaar een enorme expansie. Gestart als logistiek dienstverlener is de firma uitgegroeid tot een gerenommeerd ‘service provider’, met 250 medewerkers in vaste dienst. SML levert producten ‘Just in Time’ en ‘In Sequence’ aan de automobielsector in binnen- en buitenland. Voor Ford Genk assembleert SML momenteel delen voor de Mondeo en de Transit. Uniek voor heel Europa is de speciale montagelijn binnen het bedrijf. De afgewerkte modules gaan op het einde van de lijn door middel van de conveyor rechtstreeks naar Ford.

 Programma  17u30: 18u00: 19u00: 22u00:

ontvangst toelichting van structuur en werking rondleiding in het bedrijf mogelijkheid tot vraagstelling. Afsluiting bezoek.

Plaats: SMG-SML, Mondeolaan 2, Genk Datum: donderdag 5 juni 2003 om 17u30 Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Het aantal deelnemers is beperkt tot max. 30 personen.

I.M.- APRIL 2003 45

NIEUWS VAN DE AFDELINGEN IM

L I MBURG 13DE EDITIE VAN DE FIETS- EN WANDELDAG zondag 29 juni 2003 De VIK-Afdeling Limburg organiseert, en dit voor de 13de keer, "fietsen en wandelen tegen kinderkanker".

 PRAKTISCH 

Vele honderden gezinnen worden geconfronteerd met kinderkanker en hebben nood aan morele, materiële en ook financiële ondersteuning. Het verkrijgen van alle nodige steun is in deze zorgzame samenleving

toch nog niet zo vanzelfsprekend! De vzw Kleine Prins helpt hierbij daadwerkelijk, maar haar middelen zijn ontoereikend om deze zwaarbeproefde, meestal jonge, gezinnen op alle vlakken te helpen. De Limburgse ingenieurs van de VIK bieden u de kans om hier effectief een helpende hand te reiken door deelname aan hun fiets- en wandeldag op zondag 29 juni 2003.

Wanneer: zondag 29 juni 2003, vertrek vanaf 07u30 tot 16u00, aankomst tot 19u00 Wat: wandelen: 7 en 15 km ; fietsen: 30, 65 en 100 km Waar: Diepenbeek, Katholieke Hogeschool Limburg (KHLim), Universitaire Campus of Zutendaal, Parochiecentrum, Schoolstraat Kosten voor inschrijving: tot 7 jaar gratis; van 7 tot 18 jaar 1,50 EUR; vanaf 18 jaar 3,00 EUR Allerlei: bewegwijzerde routes; controleposten; aandenken voor iedere deelnemer Werken mee: de gemeente Diepenbeek, de KHLim, BLOSO, WTC de Tuiltertrappers, de gemeente Zutendaal

WERK MEE AAN DE STRIJD TEGEN KANKER! Voor giften vanaf 30,00 EUR wordt een fiscaal attest afgeleverd. Rek. nr.: 777-5928888-33 op naam van Kleine Prins te 35000 Hasselt

ZEVENJAARLIJKSE VIRGA-JESSEFEESTEN 2003 zondag 24 augustus 2003

46 I.M.-

Van 10 tot 24 augustus 2003 viert Hasselt weer haar zevenjaarlijkse Virga Jessefeesten onder het motto "Ontmoeting in Feest". Het Zevende Jaar, zoals de Hasselaar zijn feesten noemt, is telkens weer een topmoment voor elke inwoner en voor de ontelbare gasten. Het stadscentrum is dan het prachtig versierde decor waarin de ommegang, het hoofdgebeuren in dit Zevende Jaar, op zondag 10, 17 en 24 augustus in volle luister uittrekt. Nationaal en internationaal wordt hij beschouwd als een van de belangrijkste van het land. Info op het internet: www.virga-jessefeesten.be.

 Programma 

De VIK-Afdeling Limburg nodigt de VIK-leden (samen met hun familieleden) uit tot het bijwonen van de grote Mariale ommegang vanaf de tribune en een geleid bezoek aan de feestelijk versierde stad Hasselt op zondag 24 augustus 2003.

In de Ingenieursmededelingen van juni-juli 2003 zal over deze activiteit meer informatie gepubliceerd worden.

APRIL 2003

14u30: Samenkomst aan het Kolonel Dusartplein. 15u00: Bijwonen van de Virga-Jesse ommegang op voorbehouden tribuneplaatsen op het Kolonel Dusartplein. 16u30: Koffietafel (met taart) in een Hasseltse taverne. 17u30: Stadswandeling onder begeleiding van een gediplomeerde stadsgids. 19u00: Einde van het namiddagprogramma. Facultatief wordt er een avondprogramma aangeboden: 19u30: Licht avondmaal in een Hasseltse taverne. 20u30: Bijwonen van het Virga-Jessespel in het Cultureel Centrum.

 PRAKTISCH 

IM INGENIEUR EN SAMENLEVING L I MBURG Plaats: Hasselt, Kolonel Dusartplein Datum: zondag 24 augustus 2003 om 14u30 Kosten voor deelneming: aan het namiddagprogramma (tribuneplaats, koffietafel en begeleide wandeling): 12,50 EUR per persoon. Het facultatief avondprogramma (avondmaal en bijwonen van het Virga Jessespel) kost 20 EUR extra per persoon. Inschrijven: kan nu reeds telefonisch op het VIK-secretariaat en door tegelijkertijd het desbetreffende bedrag te storten op rekeningnummer 451-8527851-34 van de VIK-Afdeling Limburg te 3500 Hasselt met vermelding "Virga-Jessefeesten ….. personen + gekozen formule".

LIMBURG

KALENDER 2003 11.05.2003: 27.05.2003: 28.05 - 01.06.2003: 05.06.2003: 29.06.2003: 24.08.2003: 09.09.2003: 14.10.2003: 30.10.2003:

Bezoek De Wissen, Stokkem Bezoek Cristal Alken 5-daagse trip naar Polen Bezoek SMG-SML (toeleverancier Ford Genk) Fiets- en wandeldag, Diepenbeek Virga Jessefeesten, Hasselt Bezoek Penders & Vanherle, Heusden-Zolder Bezoek SCIA, Herk de Stad Bezoek PIMC, Diepenbeek

Tenzij anders vermeld dienen de inschrijvingen voor de activiteiten, georganiseerd door de VIK-Afdeling Limburg, te gebeuren op volgend adres: VIK-secretariaat, Ingrid Van Damme, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem, tel.: 03 259 11 16, fax: 03 259 11 01, e-mail: [email protected]. Ing. Chris Ribus, secretaris van de VIK-Afdeling Limburg, is tevens het aanspreekpunt voor de Regio Limburg. U kan ook steeds bij hem terecht met uw vragen. Zijn adres: Deurnestraat 102, 3583 Beringen, tel. en fax: 013 67 85 11, e-mail: [email protected]

ANTWERPEN BEZOEK AAN HET NIEUW JUSTITIEPALEIS VAN ANTWERPEN donderdag 22 mei 2003

 PRAKTISCH 

Het nieuwe Justitiepaleis zal groots maar ook subtiel ogen, waarbij een gunstig vertoonde monumentaliteit wordt gecombineerd met een respect voor de menselijke schaal. Het intimistisch karakter van dit openbaar gebouw zal een duidelijke signaalfunctie geven: milieuvriendelijk, ongekunsteld en met een hoge graad van transparantie tussen de publieke en private ruimtes. Een glazen huis waarin het publiek het allerbelangrijkste is. Waar iedereen zich welkom voelt en gemakkelijk zijn weg vindt. Centraal komt er op de tweede verdieping een grote, transparante publieke ruimte: de Salle des Pas Perdus, eenvoudig te bereiken vanaf de Bolivarplaats. Op het gelijkvloers en de eerste verdieping komen het dood archief, een deel van het levend archief, lokalen ter inzage van de dossiers, de bibliotheek en de refter met bijhorende keukenaccommodatie.

Via de Salle des Pas Perdus zal men toegang krijgen tot de zes kantoorvleugels die onderling met elkaar worden verbonden via galerijen op de eerste en tweede verdieping. De meeste openbare functies zullen aan de Salle des Pas Perdus grenzen.

 Programma     

Ontvangst in Centrale bezoekersketen Promotiefilm en toelichting project duur: 30 à 45 minuten Buitenrondgang op de werfwegen duur: 30 minuten Afsluiting met drankje in taverne in omgeving Nieuw Justitiepaleis

Plaats: Nieuw Justitiepaleis, Bolivarplaats, Antwerpen (gelegen op het einde van de splitsing van de Amerikalei met de Bolivarplaats) Datum: donderdag 22 mei 2003 om 18u00 Kosten voor inschrijving: gratis voor alle VIK-leden op vertoon van hun lidmaatschapskaart, niet-leden betalen 8,00 EUR Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Het aantal deelnemers is beperkt tot 25 personen.

I.M.- APRIL 2003 47

NIEUWS VAN DE AFDELINGEN IM

ANTWERPEN ANTWERPEN

KALENDER 2003 22.05.2003: 14.11.2003:

Bezoek aan het nieuw justitiepaleis, Antwerpen Voorstelling in Poesjenellenkelder, Antwerpen

Tenzij anders vermeld dienen de inschrijvingen voor de activiteiten, georganiseerd door de VIK-Afdeling Antwerpen, te gebeuren op volgend adres: VIK-secretariaat, Ingrid Van Damme, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem, tel.: 03 259 11 16, fax: 03 259 11 01, e-mail: [email protected].

KEMPEN LEZING: "WAT BETEKENT DE VRIJMAKING VAN DE ENERGIEMARKT VOOR U? woensdag 30 april 2003 U hebt het wellicht al gehoord: op 1 juli 2003 gaat de energiemarkt in Vlaanderen open voor particulieren. Vanaf dan kunt u vrij kiezen bij wie u uw elektriciteit of aardgas koopt. Brussel en Wallonië volgen later. De Europese Unie heeft bepaald dat er binnen haar grondgebied vrij verkeer van goederen en diensten moet zijn. Dus ook van energie. Dat betekent dat iedereen vanaf 1 juli 2003 zijn energie kan aankopen bij de leverancier van zijn keuze. Die leverancier zal uitsluitend energie verkopen. Het transport van de energie en het beheer van de energienetten worden geregeld door andere bedrijven.



Ik hoef toch geen nieuwe energieleverancier te kiezen? Op al deze vragen en uw eigen vragen kan u een antwoord krijgen op deze informatieavond. Want zowel de grootste leveranciers Electrabel en Luminus, als de Vlaamse Reguleringsinstantie voor de Elektriciteitsen gasmarkt (VREG) zullen u hier wegwijs maken in deze nieuwe materie.

Maar: Wie is wie op de nieuwe, vrije energiemarkt?  Welk voordeel heb ik bij de vrijmaking van de markt?  Zal ik dankzij de vrijmaking een lagere prijs betalen voor mijn energie?  Verandert er iets aan de facturatie?  Welke wijzigt er bij mijn intercommunale?  Als ik een probleem heb, tot wie moet ik mij dan richten?

 PRAKTISCH 



Plaats: Katholieke Hogeschool Kempen, Kleinhoefstraat 4, Geel Datum: woensdag 30 april 2003 om 19u30 Kosten: gratis voor alle VIK-leden op vertoon van hun lidmaatschapskaart, niet-leden betalen 7,50 EUR Inschrijving vereist: VIK-secretariaat

LEZING: WINDENERGIE: EEN WAARDIG ALTERNATIEF woensdag 28 mei 2003 Onder invloed van de stimulerende maatregelen van de Vlaamse overheid verkreeg de hernieuwbare energiesector verschillende impulsen die haar kunnen toelaten om te floreren. Niet enkel op financieel vlak werd het interessant om te investeren in windenergie en andere hernieuwbare energietoepassingen, ook de

48 I.M.-

APRIL 2003

elektriciteitssector kreeg de verplichting voorgespiegeld, om tegen het jaar 2004 en het jaar 2010, steeds een zekere hoeveelheid hernieuwbare energie te produceren. De laatste jaren zijn er al tal van windmolens aan de Belgische horizon verschenen en vaak zijn ze een

IM INGENIEUR EN SAMENLEVING KEMPEN inspiratiebron voor heftige discussies tussen voor- en tegenstanders, tussen groenen en paars, progressieven en conservatieven, economen en filosofen, enz. Om een beter onderbouwde discussie te voeren, organiseert de VIK-Afdeling Kempen een lezing over dit onderwerp, gecombineerd met een bezoek aan de windmolen bij Bobbejaanland. De heer W. De Smet, voorzitter van de raad van bestuur van Westenwind N.V. komt die avond een uiteenzetting doen over windenergie in al zijn aspecten. Westenwind N.V. profileert zich in deze sector, als studiebureau en ontwikkelaar van windenergieprojecten en hebben in België meegewerkt aan de ontwikkeling van talrijke windturbineparken.

   

Vormt windenergie een alternatief voor kernenergie? Hoe eenvoudig is het verkrijgen van vergunningen? Hoe wordt de afname door de elektriciteitsleveranciers geregeld? Wat met de veiligheid, milieuhinder, geluidshinder, enz.

Daarnaast is er nog de gelegenheid om vragen te stellen. Na de lezing is er ook nog de mogelijkheid om achter de schermen van enkele attracties van Bobbejaanland te kijken.

Tijdens deze lezing zullen onder meer volgende zaken aan bod komen:   

 PRAKTISCH 



Wat gaat er vooraf aan de ontwikkeling van een windturbine? Wat houdt het voorontwerp in? In welke mate kan de rentabiliteit op voorhand bepaald worden? Hoe berekent men de windopbrengst?

Plaats: Windmolen Bobbejaanland (verzamelen voor ingang park), Olensteenweg 45, Lichtaart Datum: woensdag 28 mei om 19u30 Spreker: Wilfried De Smet, voorzitter Raad van Bestuur Westenwind N.V. Kosten voor inschrijving: gratis voor alle VIK-leden op vertoon van hun lidmaatschapskaart, niet-leden betalen 7,50 EUR Inschrijving vereist: VIK-secretariaat

FAMILIEWANDELING Pinkstermaandag 9 juni 2003

 PRAKTISCH 

Naar jaarlijkse gewoonte heeft op tweede Pinksteren de familiewandeling van de VIK-Afdeling Kempen plaats. Dit jaar trekken we door de Geelse deelgemeenten Zammel en Oosterlo. De wandeling vertrekt

aan de kerk van Zammel en gaat via de St.Dimpnakapel, de Kalvarieberg, het MPI, de Nete en het Zammelsbroek. Na de wandeling is er voor de vrijwilligers de mogelijkheid iets te eten of te drinken.

Plaats: vertrek aan de kerk van Geel-Zammel Datum: Pinkstermaandag 9 juni 2003 om 10u00 Inschrijving vereist: Ing. Fons Van Mol, tel.: 014 21 34 06, e-mail: [email protected]

KALENDER 2003 30.04.2003: 28.05.2003: 09.06.2003: 24.08.2003: 22.10.2003:

KEMPEN

Info-avond: "Wat betekent de vrijmaking van de energiemarkt voor u?", Geel Lezing: Windenergie, Windmolen Bobbejaanland, Lichtaart Familiewandeling Boottocht per binnenschip (met barbecue) Jaarlijkse ledenvergadering + bezoek studiebureau Van Hout, Geel

Tenzij anders vermeld dienen de inschrijvingen voor de activiteiten, georganiseerd door de VIK-Afdeling Kempen, te gebeuren op volgend adres: VIK-secretariaat, Ingrid Van Damme, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem , tel.: 03 259 11 16, fax: 03 259 11 01, e-mail: [email protected].

I.M.- APRIL 2003 49

NIEUWS VAN DE AFDELINGEN IM

MECHELEN TONEELVOORSTELLING ‘HELP, IK KRIJG EEN KIND!’ zaterdag 26 april 2002

 PRAKTISCH 

De Afdeling Mechelen heeft voor deze voorstelling van de Dijlezonen twintig plaatsen gereserveerd. ‘Help, ik krijg een kind!’ is geschreven door Carl

Slotboom in een regie van Frieda Nuyens. Thema: een vergissing van de fiscus heeft verregaande gevolgen… het zal je kind maar wezen.

Plaats: Stadsschouwburg, Keizerstraat, Mechelen Datum: zaterdag 26 april 2003 om 20u00 Kosten voor deelneming: 7 EUR per persoon te betalen op rek.nr. 405- 0106331-50 van de VIK-Afdeling Mechelen. Eerst telefonisch inschrijven, daarna betaling doen. Het te betalen bedrag dient voor 1 april 2003 op de rekening te staan, zoniet worden geen kaarten voorbehouden. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat

STADSWANDELING zaterdag 21 juni 2003

 PRAKTISCH 

Op zaterdag 21 juni verzamelen we in het cafétaria van "den Anker", de enige nog functionerende brouwerij in de Dijlestad. Na een korte tankbeurt belanden we via groot en klein begijnhof in de historische binnenstad, waar de gids van dienst echter eerder ludiekanecdotische dan saai-culturele Mechelse kant zal klossen!

Omstreeks 15u30 ronden we af met een verfrissende boottocht op de Dijle (tot 16u15) om dan nog even na te kaarten over het centrale thema van de dag, namelijk "het water in de straten …"

Plaats: vertrek aan de cafétaria van brouwerij "het Anker", met gelegenheid tot gratis parkeren in de omgeving Datum: zaterdag 21 juni 2003 om 13u30 Kosten voor inschrijving: 5 EUR voor alle VIK-leden op vertoon van hun lidmaatschapskaart, niet-leden betalen 7,50 EUR Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Het aantal deelnemers is beperkt tot max. 30 personen

MECHELEN

KALENDER 2003 26.04.2003: 29.04.2003: 21.06.2003: 25.09.2003:

Toneelvoorstelling van de Dijlezonen: "Help ik krijg een kind", Mechelen Bezoek Dupont de Nemours, Mechelen VOLZET Stadswandeling in Mechelen in combinatie met boottocht op de Dijle Voordracht lastechniek + demonstratie

Tenzij anders vermeld dienen de inschrijvingen voor de activiteiten, georganiseerd door de VIK-Afdeling Mechelen, te gebeuren op volgend adres: VIK-secretariaat, Ingrid Van Damme, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem, tel. 03 259 11 16, fax: 03 259 11 01, e-mail: [email protected]

LEUVEN-HAGELAND LEZING: PATENTEN donderdag 24 april 2003 Elke ingenieur komt vroeg of laat wel eens in contact met een patentaanvraag of dient wel eens een patent te lezen. Of wat met een zelfstandig ingenieur die een patent wil indienen?

50 I.M.-

APRIL 2003

Nochtans zijn patenten een moeilijke materie: waarom moet je een patent indienen, waartegen biedt een patent je bescherming, waar dien je een patent in, wat moet er in een patentaanvraag staan, wat indien je in

ADV MAIN con dag

ADV egemin

IM INGENIEUR EN SAMENLEVING LEUVEN-HAGELAND conflict komt met een bestaand patent, … U ziet het, patenten doen een massa vragen ontstaan. Kan je er een antwoord op geven? Ongetwijfeld kan je na deze lezing een antwoord geven op deze vragen en ben je weeral een beter ingenieur dan voordien.

samen met ons op ontdekkingstocht te gaan doorheen de boeiende, maar toch ook complexe, wereld der patenten.

 Programma 

 PRAKTISCH 

Eddy Donné van het bureau Bockstael is een jurist die gespecialiseerd is in patenten. Hij heeft reeds enkele malen samengewerkt met de VIK en is bereid om

19u30 tot 20u15: 20u15 tot 22u00:

Avondmaal Lezing

Plaats: Kastanjehof, Ganzendries 65, Pellenberg Datum: donderdag 24 april 2003 om 19u30 Spreker: Eddy Donné, bureau Bockstael Kosten voor deelneming: 8 EUR voor VIK-leden op vertoon van hun lidmaatschapskaart, niet-leden betalen 10 EUR. Na inschrijving dient het verschuldigde bedrag gestort te worden op rekeningnummer 431-0647591-86 van de VIK-afdeling Leuven-Hageland met vermelding "Patenten". Inschrijving vereist: VIK-secretariaat

MEANDERWANDELING

 PRAKTISCH 

zaterdag 14 juni 2003 De regio Leuven–Hageland heeft vele mooie plekjes, die beslist de moeite waard zijn om te leren kennen. Dit keer trekken we naar de gemeente Rotselaar, waar we de Meanderwandeling zullen doen. Deze wandeling vertrekt aan de plas van Rotselaar, lijdt ons langsheen de talloze meanders van de Demer en langs de toren Ter Heide om zo terug te komen aan ons vertrekpunt. De afstand bedraagt 8,5 km. Op sommige plaatsen kan het modderig zijn, daarom raden we ook aan om waterdicht schoeisel mee te brengen.

een lekkere barbecue in een gezellige zaak, gelegen in de schaduw van de toren Ter Heide. In de Torenhoeve zullen we kunnen genieten van een lekker aperitief, gevolgd door een barbecue bestaande uit mixed brochetten, varkensgebraad en côte à l’os. We sluiten af met een lekker dessert.

Van al dat wandelen krijgt men honger en nadien worden onze wandelinspanningen dan ook beloond met

14u00 – 16u00: 16u00:

 Programma  Meanderwandeling Barbecue

Plaats:Torenhoeve, Torenhoflaan 68, Rotselaar Datum: zaterdag 14 juni 2003 om 14u00 Kosten voor inschrijving: VIK-leden (en hun partner) betalen 33 EUR, niet-leden betalen 40 EUR Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Het aantal deelnemers is beperkt tot 30 personen.

WANDELING IN HET NATUURGEBIED "DE DOODE BEMDE" TE HEVERLEE zaterdag 13 september 2003 In het midden van de verstedelijkte as LeuvenBrussel, strekt zich in de vallei van de Dijle het prachtige natuurgebied "De Doode Bemde" uit. Al sinds 1980 neemt de natuurvereniging "de vrienden van Heverleebos en Meerdaalwoud" dit 230 ha grote natuurgebied in bescherming. Het spreekt dan ook voor zich dat de VIK-Afdeling Leuven-Hageland dit natuurgebied in haar programma op neemt. Op zaterdag 13 september 2003 komen we in de vroege namiddag samen aan het kasteel van Neerijse, vlak bij het rustoord voor bejaarde paarden, het Lindenhof. Daar ontmoeten we de gids die ons op de wandeling

gaat begeleiden en ons de mooiste plekjes van het natuurgebied kan tonen. Om 14u vertrekken we voor de 4 km lange wandeling. We starten met een klim om een panoramisch zicht op de Doode Bemde te krijgen. We volgen de IJse langs het Langerodebos tot aan de samenvloeiing met de Dijle. We volgen nu ruwweg de kronkelende Dijle en komen we door de komgronden en rietvelden van de eigenlijke Doode Bemde. Dan gaan we een kijkje nemen bij de 35 jonge essen van het Millenniumbosje. Daarna keren we terug door de velden en volgen het knuppelpad (sic) tot aan de kliniekvijvers waar we I.M.- APRIL 2003 53

NIEUWS VAN DE AFDELINGEN IM

LEUVEN-HAGELAND vanuit een kijkhut het vogelbestand kunnen observeren. Langs een stuw op de IJse keren we terug naar ons startpunt. Na de wandeling (zo rond 16u30) kunnen we ons ontspannen en even napraten bij een natje (hopelijk geen regenwater!) en een droogje, aangeboden door de VIK-Afdeling Leuven-Hageland. Bij koud weer wordt warme drank voorzien.

 PRAKTISCH 

Door de aard van het terrein en de paden is de wandeling niet geschikt voor buggy’s of rolstoelen en

brengen we best onze hoge laarzen mee. Ook huisdieren laten we best thuis. Een paraplu en regenkledij is in dit regenlandje altijd te voorzien, al hopen we natuurlijk op een mooie nazomerdag. Voor de liefhebbers is het aan te raden om hun verrekijker mee te brengen om de vogels beter te kunnen observeren. De Doode Bemde is bereikbaar vanuit Leuven via Heverlee (N25 richting Namen), rechts in Blanden richting domein Zoet Water en dan links richting SintJoris-Weert om daar richting Neerijse te volgen.

Plaats: samenkomst aan het kasteel van Neerijse, te Neerijse (vlak bij het rustoord voor bejaarde paarden, het Lindenhof) Datum: zaterdag 13 september 2003 om 14u00 (gelieve iets vroeger te komen om parkeerplaats te zoeken) Deelname in de kosten: 8,00 EUR per persoon voor VIK-leden en hun partner, 12,00 EUR voor niet-leden, kinderen kunnen gratis mee, gelieve dit wel te vermelden bij de inschrijving zodat aangepaste drank kan voorzien worden. Na inschrijving dient het bedrag gestort te worden op rekeningnummer 431-0647591-86 van de VIKAfdeling Leuven-Hageland met vermelding van "Wandeling Doode Bemde voor … personen + ... kinderen". Inschrijving vereist: VIK-secretariaat vóór 1 augustus 2003

LEUVEN-HAGELAND

KALENDER 2003

24.04.2003: Lezing "Patenten", Pellenberg 30.04.2003: Nacht van de ingenieur, Lido Leuven 14.06.2003: Meanderwandeling met aansluitend barbecue, Gasperhoeve Rotselaar 13.09.2003: Natuurwandeling op de Doode Bemde, Haasrode 18.09.2003: Lezing "Hernieuwbare energie" 09.10.2003: Whiskey-proefavond, Holsbeek 14-16.11.2003: Gastronomisch weekend, Sankt Vith Tenzij anders vermeld dienen de inschrijvingen voor de activiteiten, georganiseerd door de VIK-Afdeling LeuvenHageland, te gebeuren op volgend adres: VIK-secretariaat, Ingrid Van Damme, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem, tel.: 03 259 11 16, fax: 03 259 11 01, e-mail: [email protected].

WAASLAND BEZOEK AAN FUJI HUNT PHOTOGRAPHIC CHEMICALS N.V. SINT-NIKLAAS donderdag 15 mei 2003 Fuji Hunt Photographic Chemicals N.V. is een dochteronderneming van het Japanse Fuji Photo Film Co., Ltd., met Europese hoofdzetel in Sint-Niklaas. Het bedrijf telt ongeveer 200 werknemers. Deze vestiging produceert Fuji en Fuji Hunt chemicaliën voor de fotografische, grafische en medische industrie. De digitale divisie omvat breedformaat inktjet printers en toebehoren. Fuji Hunt heeft verkoopkantoren in Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland, Italië en Zweden. Verkoop en service

54 I.M.-

APRIL 2003

voor Benelux, Oost-Europa, Turkije en het MiddenOosten gebeuren vanuit het Europese hoofdkantoor. Onder de ‘hoede’ van Fujifilm en met zusterbedrijven in de USA en het Verre Oosten, heeft Fuji Hunt het voordeel tot een wereldwijde organisatie te behoren. Tegelijk combineert de firma dit met de voordelen van de kleinere, onafhankelijke organisatie, namelijk flexibiliteit en een nauw klantencontact.

 PRAKTISCH 

IM INGENIEUR EN SAMENLEVING WAASLAND Plaats: Fuji Hunt Photographic Chemicals N.V., Europapark Noord 21-22, Sint-Niklaas Datum: donderdag 15 mei 2003 om 17u30 Kosten voor inschrijving: gratis voor alle VIK-leden op vertoon van hun lidmaatschapskaart, niet-leden betalen 8 EUR Inschrijving vereist:VIK-secretariaat tot en met dinsdag 13 mei. Het aantal deelnemers is beperkt tot 30 personen. Te vermelden bij inschrijving: naam werkgever en uitgeoefende functie.

FIETSTOCHT GROENE ROUTE TE KRUIBEKE zondag 1 juni 2003

 PRAKTISCH 

Op zondag 1 juni is er een fietstocht van ongeveer 30 km gepland in de landelijke fusiegemeente Kruibeke. Wij komen samen met onze fietsen op het O.L.Vrouwplein aan de O.L.Vrouwkerk in Kruibeke waar de tocht start om 14u00. We draaien de fiets op gang doorheen het smalle straatje in de noord hoek van het O.L Vrouwplein, de Ambachtstraat en rijden via de Nieuwe Kerkstraat en Molenstraat naar het einde van de dorpskom. Bij het

inrijden van de Akkerstraat krijgen we onmiddellijk een rustig gevoel omdat wij hier buiten de agglomeratie zijn. Vanaf hier krijgen wij het typische Waaslandse landschap te zien van de bolle akkers, afgeboord met Canada-populieren. De landwegen zijn eveneens gelijnd door deze bomenrijen. Onze tocht leidt ons langs nog véél meer natuurschoon maar daarvoor verwachten we jullie allen op 1 juni. Tot dan!

Plaats: samenkomst aan het O.L.Vrouw-plein aan de O.L.Vrouwkerk in Kruibeke Datum: zondag 1 juni 2003 om 14u00 Kosten voor inschrijving: gratis voor alle VIK-leden Inschrijving vereist: VIK-secretariaat tot en met dinsdag 27 mei 2003

WAASLAND

KALENDER 2003 15.05.2003: 01.06.2003: 05.06.2003: 11.11.2003:

Bezoek Fuji Hunt Photographic Cemicals, Sint-Niklaas Fietstocht Groene Route, Kruibeke Algemene Ledenvergadering Bezoek Gira, Duitsland

Tenzij anders vermeld dienen de inschrijvingen voor de activiteiten, georganiseerd door de VIK-Afdeling Waasland, te gebeuren op volgend adres: VIK-secretariaat, Ingrid Van Damme, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem, tel.: 03 259 11 16, fax: 03 259 11 01, e-mail: [email protected]. De aankondigingen van activiteiten die de VIK-Afdeling Waasland haar leden aanbiedt, kan men ook steeds raadplegen via de VIK-website of rechtstreeks via het adres: http://www.vikwsl.yucom.be. Tevens kan men op bovenstaande website van de VIK-Afdeling Waasland een historiek van verslagen opvragen van de reeds eerder georganiseerde activiteiten.

ZUI D-WEST-VLAANDEREN BEZOEK GRAANSTOKERIJ ST.POL zaterdag 10 mei 2003 Na menige bezoeken aan brouwerijen werd deze keer geopteerd voor een jeneverstokerij. Ooit al eens afgevraagd hoe men van een mini graankorreltje tot zo’n sterke drank komt? De tijd is rijp om dit te ontdekken… In St.-Pol staat ons een anderhalf uur durend bezoek te wachten. Vooreerst wordt de historiek uit de doeken

gedaan om vervolgens het bedrijf te verkennen en een stap te zetten in de geesten verrijkende wereld van graanjenever. Natuurlijk zou het geen bezoek zijn, moest er geen proeven aan te pas komen… Mogelijkheid tot kopen is er natuurlijk ook. Cheers! I.M.- APRIL 2003 55

NIEUWS VAN DE AFDELINGEN IM

 PRAKTISCH 

ZUI D-WEST-VLAANDEREN Plaats: Graanstokerij St.-Pol, Gentsesteenweg 212, Kortrijk Datum: zaterdag 10 mei om 16u00 Kosten voor inschrijving: 2 EUR voor alle VIK-leden op vertoon van hun lidmaatschapskaart, niet-leden betalen 3 EUR Inschrijving vereist: enkel bij Martha Tuts: [email protected] en dit ten laatste tegen woensdag 7 mei 2003

KARAOKE EN STREEKBIERENAVOND vrijdag 16 mei 2003

 PRAKTISCH 

Je weet het of je weet het misschien niet, maar Vlaanderen is op zoek naar nieuw zangtalent. Misschien heb je je kans ontlopen of had je nog net die nodige moed en talent niet om te staan zingen voor een jury. Wees niet getreurd, op 16 mei 2003 kan je je stembanden ten volle komen trainen en de hoogte injagen op onze karaoke avond. En ontbreekt de moed je nog steeds om de micro in de hand te nemen en je te laten gaan op de muziek? Geen nood … na het proe-

ven van ieder aanwezig streekbiertje zal je hoogstwaarschijnlijk niet meer van het podium weg te slaan zijn. Al wie zin heeft in een avondje puur amusement van de bovenste plank, zingen tot je keel niet meer meekan, genieten van andermans prachtige zangkunsten is dus welkom vanaf 21u00 in het bekende karaoke-café de Bristol te Ingelmunster.

Plaats: Café Bristol, Bruggestraat 122, Ingelmunster Datum: vrijdag 16 mei 2003 vanaf 21u00 Inschrijving vereist: ten laatste tegen 9 mei op [email protected]

BARBECUE zaterdag 28 juni 2003

 PRAKTISCH 

Het geluid van laaiende grasmachines, fluitende vogeltjes en in de verte spelende kinderen, en dit alles bij een stralende hemel en een warm briesje … Op zulke momenten beseft een mens maar al te goed: de zomer is terug in het land! Maar deze komt pas écht tot zijn recht met die ooo zo fijne barbecues en de daarbijhorende geur van brandende houtskool vermengd met deze van vlees. De tijd is dus aangebroken om je beentjes onder tafel te schuiven en je maagje te vullen. Natuurlijk is dit ook

de ideale gelegenheid om oude bekenden tegen het lijf te lopen en verhalen te vertellen uit ‘de tijd van toen’. Of gewoon om een gezellig avondje te tafelen en nieuwe mensen te leren kennen. En voor de studenten onder ons is het niet alleen een ideale start van de zomer maar ook deze van de langverwachte vakantie. Deelnemen is dus de boodschap! Iedereen is welkom op 28 juni vanaf 18u00 en ontvangt bij aankomst onmiddellijk een gratis aperitief.

Plaats: Hogeschool West-Vlaanderen, Kortrijk Datum: zaterdag 28 juni 2003 om 18u00 Kosten voor inschrijving: 9,00 EUR voor alle VIK-leden, niet-leden betalen 13,00 EUR Inschrijving vereist: enkel bij Martha Tuts: [email protected] en dit ten laatste tegen 18 juni 2003

KALENDER 2003 25.04.2003: 10.05.2003: 16.05.2003: 28.06.2003: 05-06.07.2003: 25.09.2003:

ZUID-WEST-VLAANDEREN

Algemene Ledenvergadering Bezoek Graanstokerij St. Pol, Kortrijk Karaoke en streekbierenavond, Ingelmunster Barbecue Weekend Normandië Lezing m.b.t. ontstoffing

Tenzij anders vermeld dienen de inschrijvingen voor de activiteiten, georganiseerd door de VIK-Afdeling – ZuidWest–Vlaanderen, te gebeuren op volgend adres: VIK–secretariaat, Ingrid Van Damme, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem, tel. 03 259 11 16, fax: 03 259 11 01, e-mail: [email protected]

56 I.M.-

APRIL 2003

IM INGENIEUR EN SAMENLEVING NOORD-WEST-VLAANDEREN BEZOEK AAN SADEF N.V. dinsdag 22 april 2003

 PRAKTISCH 

SADEF N.V. is een toonaangevend Europees producent van koudgewalste stalen profielen en vormbuizen, onder meer voor bouw en automotive. SADEF is gespecialiseerd in het ontwikkelen van stalen profielen met open en gesloten vorm. De profielen worden geproduceerd op basis van de tekeningen en in overleg met de klanten. De productie kan gebeuren in verschillende staalsoorten zoals roestvrij staal, voorgelakt staal, enz. De productiefaciliteiten zetten de koudgewalste profielen om in montageklare componenten. De oppervlaktebehandeling is mogelijk in verschillende kleuren, door poederlakken of KTL.

Na de profilering en het lassen kunnen nog verschillende bewerkingen uitgevoerd worden op profielen en buizen, om ze tot montageklare componenten te maken. De nabewerkingafdeling van SADEF kent zijn gelijke niet en kan perforeren, zagen, ontbramen, polijsten, buigen, lasersnijden en -lassen, nieten, TIGen ER-lassen, etc.

 Programma  Aanvang om 18u30 stipt met bedrijfsvoorstelling. Daarna is er een rondgang in de fabriek. Omstreeks 21u00: vraagstelling.

Plaats: SADEF N.V., Bruggesteenweg 60, Hooglede-Gits Datum: dinsdag 22 april 2003 van 18u30 tot 21u30 Kosten voor deelneming: gratis voor studenten en alle VIK-leden op vertoon van hun lidmaatschapskaart, niet-leden betalen 8 EUR Inschrijving vereist: VIK-secretariaat met vermelding van bedrijf van tewerkstelling of hogeschool. Het aantal deelnemers is beperkt tot 25 deelnemers. Routebeschrijving:  via Gent, Brussel of Antwerpen: autoweg E40 tot afrit 8. Daar de E403 richting Roeselare tot afrit 9 (Lichtervelde).  Via Lille/Kortrijk: de autoweg E17 verlaten en de E403 nemen richting Roeselare/Brugge tot afrit 9 (Lichtervelde). U slaat rechtsaf en blijft deze weg volgen tot aan de rotonde. Daar slaat u linksaf en u blijft de weg volgen tot aan de volgende rotonde, ca. 3 km verder. U rijdt rechtdoor en u ziet SADEF 200 m verder aan uw rechterzijde. U slaat linksaf en volgt deze weg tot aan de rotonde. U slaat linksaf en blijft deze weg volgen tot aan de volgende rotonde. U rijdt rechtdoor en ziet SADEF 200 m verder aan uw rechterzijde.

BEZOEK AAN SUPERIA woensdag 7 mei 2003 Superia Radiatoren N.V. behoort tot de MASCOgroep. Deze Amerikaanse holding omvat een groot aantal bedrijven actief in de bouw en voornamelijk in de sanitaire en verwarmingssector. Superia Radiatoren N.V. is een Zedelgems bedrijf met een 100-tal werknemers en een jaaromzet van 20 miljoen Euro. Er worden 500.000 radiatoren per jaar geproduceerd.

Het productieproces is volledig geautomatiseerd met hoog technologische en zeer recente productielijnen.

 Programma  13u00: Ontvangst 13u15: Korte voorstelling van het bedrijf en haar producten 14u00: Bedrijfsbezoek 15u30: Nabespreking met een drankje

 PRAKTISCH 

Het volledig productieproces zal tijdens het bezoek te zien zijn, d.w.z. vanaf het persen uit de coils – de diverse stappen in het lassen – tot het aflakken en inpakken. Ook het logistieke gebeuren zal getoond worden.

Plaats: Superia Radiatoren N.V., Remi Claeysstraat 8, Zedelgem Datum: woensdag 7 mei 2003 om 13u30 Inschrijving vereist: VIK-secretariaat. Het aantal deelnemers is beperkt tot 15 personen.

I.M.- APRIL 2003 57

NIEUWS VAN DE AFDELINGEN IM

NOORD-WEST-VLAANDEREN KALENDER 2003 22.04.2003: 07.05.2003: 25.05.2003: 29.11.2003

NOORD-WEST-VLAANDEREN

Bezoek aan Sadef, Hooglede-Gits Bedrijfsbezoek Superia, Zedelgem Familiale wandeltocht, Sijsele VIK-happening 2003

Tenzij anders vermeld dienen de inschrijvingen voor de activiteiten, georganiseerd door de VIK-Afdeling Noord-WestVlaanderen, te gebeuren op volgend adres: VIK-secretariaat, Ingrid Van Damme, Herentalsebaan 643, 2160 Wommelgem, tel.: 03 259 11 16, fax: 03 259 11 01, e-mail: [email protected].

OOST-VLAANDEREN GELEID BEZOEK AAN DE SPE-CENTRALE GENT - RINGVAART zaterdag 12 april 2003 Dank zij de bereidwilligheid van ir. E. Antoons, directeur van SPE-Gent, kan de VIK-Afdeling Oost-Vlaanderen een geleid bezoek organiseren aan deze ultramoderne elektriciteitscentrale. De groep zal echter beperkt blijven tot 30 deelnemers en begeleid worden door Ing. Jos Kestens. Indien meer belangstellenden zich zouden inschrijven kan een tweede groep gevormd worden, voor een tweede bezoek, op dezelfde dag om 15 uur. Inschrijvingen dienen te gebeuren op het secretariaat van de VIK-Afdeling Oost-Vlaanderen, p/a Ing. Ludo Verhegghe, Langenakkerlaan 36, 9080 Lochristi, tel. en fax 09 355 19 40, e-mail: [email protected] vóór 5 april 2003.

De inschrijvers ontvangen nog een bevestiging van hun deelname en een gedetailleerde wegbeschrijving, daar de Centrale Ringvaart enigszins moeilijk te bereiken is, omwille van de actuele bouw van de nieuwe papierfabriek van Langerbrugge. Deze wegbeschrijving zal eveneens beschikbaar zijn op de VIKwebsite OVl onder URL: users.skynet.be/vik-ovl.

ACHTER DE SCHERMEN VAN HET PUBLIEKSTHEATER "GROOT HUIS" Voorstelling "Dood van een handelsreiziger", zaterdag 26 april 2003

58 I.M.-

Op zaterdag 26 april gaan we op bezoek naar het "Groot Huis". Geen gewoon bezoek ditmaal, maar een bezoek met alles erop en eraan, zodat we ook eens te weten komen hoe het allemaal werkt.

niet wil inzien. Het zelfbedrog van Loman als oerbeeld voor een zieke maatschappij.

De première van ‘dood van een handelsreiziger’ heeft in 1949 heel wat opschudding teweeggebracht. De Amerikaanse droom en de Verenigde Staten als kapitalistische heilstaat werden door Arthur Miller vakkundig onderuit gehaald en dat viel bij vele trotse Amerikanen niet in goede aarde. Willy Loman, de zestigjarige handelsreiziger en het hoofdpersonage in het verhaal, wordt door Miller getypeerd als een onzeker man die aan de rand van de afgrond staat maar dat

‘Dood van een handelsreiziger’ is een metafoor voor die zieke gemeenschap en is actueler dan ooit, want sinds de première in 1949 is er verduiveld weinig veranderd. Koste wat kost blijft men winst en macht najagen, in de illusie het ware geluk te zullen vinden.

APRIL 2003

Athur Miller: "Mensen verkopen zichzelf tegenwoordig open en bloot. Omdat het van ze wordt verwacht.

IM INGENIEUR EN SAMENLEVING OOSTVLAANDEREN Willy Loman is geen alleenstaand geval, wij leven in een tijd waarin grote ondernemingen tienduizend mensen in één dag de laan uitsturen, mensen die daar soms dertig jaar hebben gewerkt en nu plots overbodig zijn geworden" (Humo n° 3198/51).

 PRAKTISCH 

Stuk met Bert André, Janine Bischops, Brecht Callewaert, Han Coucke, Sophie Derijcke, Steven De Schepper, Sebastien Dewaele, Hilde Heijnen, Erik Van Herreweghe en Eddy Vereycken.

 Programma  15u30: Bijeenkomst en verwelkoming met koffie in de Foyer van het Groot Huis (St.-Baafsplein) 16u00: De geschiedenis van het Groot Huis en het Publiekstheater tijdens een twee uur durende rondleiding voor, achter, boven en onder de schermen. 18u00: Inleiding op de voorstelling. 18u30: Avondmaal (aperitief, warme hoofdschotel + 1 drankje, koffie) in de Foyer of VIP in het Groot Huis 20u30: Bijwonen van de voorstelling "Dood van een handelsreiziger".

Plaats: Groot Huis, Sint-Baafsplein, Gent Datum: zaterdag 26 april 2003 om 15u30 Kosten voor deelneming: de kostprijs van deze activiteit bedraagt 41,00 EUR voor het gehele programma. Inschrijving vereist: VIK-secretariaat Afdeling Oost-Vlaanderen. Het aantal personen is beperkt tot 30. Wees dus snel genoeg met inschrijven.

DE JURIDISCHE ASPECTEN VAN DE DIGITALE HANDTEKENING maandag 28 april 2003

 PRAKTISCH 

E-goverment, elektronische identiteitskaart, digitale handtekening, authentication, zijn voor vele onbekende begrippen die vandaag meer en meer hun intrede doen in onze maatschappij en die door de verschillende overheden uitvoerig gepromoot worden. Maar in welk stadium zitten we en hoe zit het met de wettelijke

aspecten van deze nieuwe begrippen en in het bijzonder van de digitale handtekening. Dit en nog veel meer (met uitzondering van de technische aspecten) zal door Peter Vanderstuyf, jurist en werkzaam bij defensie uitvoerig belicht worden.

Plaats: ’t Vosken, Gent Datum: maandag 28 april 2003 om 20u00 Inschrijving vereist: VIK-secretariaat Afdeling Oost-Vlaanderen

VIK-SAILING Zeilen voor iedereen – OOK VOOR U! let op: het aantal plaatsen is beperkt! Ook dit jaar biedt VIK - naar jaarlijkse traditie - aan u de mogelijkheid te zeilen op de Noordzee en dit van vrijdag 19 september 2003 om 20u30 tot zondag 21 september 2003 om 17u00. Een heuse vloot professioneel uitgeruste zeiljachten is gereserveerd voor het weekend van 20 en 21 september 2003. Aan boord geniet je onder deskundige begeleiding van een ervaren schipper van het zeilen in de praktijk. Bovendien leer je kennis maken met ondermeer navigatie, scheepsreglementen, alsook apparatuur zoals radio en marifoon, decca navigatie, GPS, Navtex… Aan boord zijn kajuiten, een keukentje, toilet en douche. s' Nachts wordt aan boord over-

nacht in een jachthaven, waar ook alle havenfaciliteiten ter beschikking staan. Het vertrek wordt weerom voorzien vanuit Oostende, waar de jachten in het Mercatordok liggen. Voor alle ingeschrevenen is er ter kennismaking voorafgaandelijk nog een informatieve avond. Wat is inbegrepen?  Welkomstdrink op vrijdag.  Avondmaal op zaterdag.  Proviand aan boord.  Brandstof en gasverbruik.  Verwarming.  Havengeld in vreemde havens. I.M.- APRIL 2003 59

NIEUWS VAN DE AFDELINGEN IM

OOST-VLAANDEREN     

Prestatie van de schipper. Verzekering "Persoonlijke ongevallen" voor alle opvarenden. Verzekering "Burgerlijke Aansprakelijkheid" voor alle opvarenden. Verzekering "Omnium" voor het schip en zijn inventaris. De franchise is omvat in de borgsom. Voorziening van wettelijk verplicht materiaal: zwemvesten, atlassen, reddingsmateriaal.

PRIJZEN

prijs per persoon

Type S: Konsort 29 (5 pers.)

134 EUR

Type M: Regatta 330 (5 pers.) Falcon 35 (6 pers.)

151 EUR

Type L: Typhoon 37 (6 pers.)

163 EUR

Zeilpak (indien gewenst):

19 EUR.

Extra's  Bijkomende verzekeringen zijn mogelijk (persoonlijke bezittingen e.d.). Ook kan een annulatieverzekering genomen worden.  Zeilkledij en overlevingspakken kunnen gehuurd worden (19 EUR/persoon).  Door weersomstandigheden kan het zeilweekend verplaatst worden. Desgewenst kan toch overnacht worden aan boord (6 EUR/persoon).  De boot dient achteraf gepoetst en opgeruimd te worden. Indien u verkiest dat een poetsploeg hem schoonmaakt wordt een forfaitair bedrag van 50 EUR aangerekend. Wat is aan boord niet toegelaten?  Schoeisel met lederen of zwarte rubberzolen. Ideaal zijn witte sportschoenen of bootschoenen.  Hoge hakken.  Harde reiskoffers.  Huisdieren. Wat neem je mee?  Zin voor avontuur.  Slaapzak.  Warme kleren en ondergoed, en eventueel oliegoed. Verdere inlichtingen: Ing. Ivan Born, tel. & fax 09 324 92 53. Dit is een organisatie van de Vlaamse Ingenieurskamer. De organisatoren zijn niet aansprakelijk bij mogelijke ongevallen.

 INSCHRIJVINGSSTROOK 

Ik, ondergetekende, wonende te tel.:

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

email:

fax:

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

wens deel te nemen aan VIK-Sailing van 19 september 2003 om 20u30 tot 21 september 2003 om 17u00 met ……….. persoon/personen en ……… zeilpak(ken) aan boord van categorie …………. en stort heden als voorschot 75 EUR per persoon op rekening 443-0628601-50 van de VIK-Afdeling Oost-Vlaanderen met vermelding van mijn naam en VIK-Sailing. Later verschaft u mij op bovenstaand adres alle praktische gegevens.

Datum:

60 I.M.-

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

APRIL 2003

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Handtekening:

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

OOST-VLAANDEREN

ADV muxum

NIEUWS VAN DE AFDELINGEN IM

OOST-VLAANDEREN OOST-VLAANDEREN

KALENDER 2003 12.04.2003: 26.04.2003: 28.04.2003: 19.05.2003: 16.06.2003: 19-21.09.2003:

Bezoek aan de SPE-centrale, Gent-Ringvaart Bezoek achter de schermen van het Publiekstheater Groot Huis + avondmaal + voorstelling "Dood van een handelsreiziger" Gent Voordracht: De juridische gevolgen van de digitale handtekening, Gent Voordracht Brandweernormen, Gent Statutaire Ledenvergadering VIK-sailing

Tenzij anders vermeld dienen de inschrijvingen voor de activiteiten, georganiseerd door de VIK-Afdeling OostVlaanderen, te gebeuren op volgend adres: VIK-secretariaat, Afdeling Oost-Vlaanderen, p/a Ing. Ludo Verhegghe, Langenakkerlaan 36, 9080 Lochristi, tel. en fax: 09 355 19 40, e-mail: [email protected]. De activiteiten van de VIK-Afdeling Oost-Vlaanderen kan men steeds raadplegen op de VIK-website onder: URL: users.skynet.be/vik-ovl.

WWW.VIK.BE REG I ONALE BESTUURSVERGADER I NGEN Afdeling Antwerpen 09.04.2003 14.05.2003 11.06.2003 Afdeling Kempen 21.05.2003 18.06.2003 Afdeling Leuven-Hageland: 09.04.2003 14.05.2003 11.06.2003 10.09.2003 08.10.2003 12.11.2003 10.12.2003 Afdeling Limburg: 15.04.2003 20.05.2003 17.06.2003 16.09.2003 21.10.2003

62 I.M.-

APRIL 2003

18.11.2003 16.12.2003 Afdeling Mechelen: 10.04.2003 08.05.2003 12.06.2003 11.09.2003 09.10.2003 13.11.2003 11.12.2003

Afdeling Zuid-West-Vlaanderen: 02.06.2003 15.09.2003 17.11.2003

Afdeling Noord-West-Vlaanderen: 06.05.2003 03.06.2003 Afdeling Oost-Vlaanderen: 28.04.2003 19.05.2003 Afdeling Waasland:

08.05.2003

Voor meer informatie omtrent uur en plaats van deze vergaderingen kan u terecht bij Ingrid Van Damme op het VIK-secretariaat op het telefoonnummer 03 259 11 16.

ADV Telindus