DIT DOSSIER WORDT GEPUBLICEERD DOOR MEDIAPLANET EN VALT NIET ONDER DE VERANTWOORDELIJKHEID VAN DE REDACTIE VAN TRENDS DUURZAME CHEMIE

DIT DOSSIER WORDT GEPUBLICEERD DOOR MEDIAPLANET EN VALT NIET ONDER DE VERANTWOORDELIJKHEID VAN DE REDACTIE VAN TRENDS

Voedselzekerheid Chemische industrie draagt ertoe bij

Biokatalyse Sociale chemie Alternatief voor Geneesmiddelen op klassieke katalysatoren maat ontwikkelen

DUURZAME CHEMIE 6 TIPS

SECTOR ZET VOLOP IN OP INNOVATIE Jan Van Havenbergh Kris Peeters Competentiepool FISCH “Chemiesector cruciaal bereidt transitie voor voor onze welvaart”

The Dream of Chemistry In Your Life www.sumitomo-chem.be - Tel: 02-251 06 50 - [email protected] - Woluwelaan 57, BE-1830 Machelen

COVERFOTO: HAVEN VAN ANTWERPEN

OM DUURZAAM TE WERKEN

2 · MEI 2013

UITDAGING

“De transitie naar duurzame chemie is vandaag volop ingezet. Innovatieve samenwerking tussen bedrijven en kennisinstellingen moet leiden tot meer duurzame processen en producten en een verankering van de chemische industrie in Vlaanderen”, zegt Frans Dieryck, gedelegeerd bestuurder essenscia Vlaanderen en voorzitter Raad van Bestuur FISCH vzw.

“Nieuwe waardeketens creëren in een open samenwerking”

9

miljard mensen in 2050, 50% meer primaire energie tegen 2030, twee derde van de bevolking op aarde die in 2025 in megasteden zal wonen,… Het zijn maar enkele uitdagingen op wereldschaal die gepaard zullen gaan met nieuwe noden en behoeften. De exponentiele vraag naar natuurlijke grondstoffen, energie, voedsel, drinkbaar water, verbetering van levenskwaliteit en gezondheid zal onvermijdelijk leiden tot een ‘overconsumptie’ van onze aardbol. Europese en lokale beleidsmakers hebben daarom in hun strategie gekozen voor duurzame groei.

Uitdagingen en oplossingen Het reduceren van de CO2-uitstoot van wagens, het inzetten op hernieuwbare grondstoffen, het sluiten van kringlopen en het streven naar energie-efficiëntere gebouwen zijn daar concrete voorbeelden van. Deze nieuwe marktbehoeften bieden enorme opportuniteiten. Er is echter geen duurzame ontwikkeling mogelijk zonder innovatie en dankzij hun innovatiekracht spelen de chemische industrie, kunststoffen en life sciences een doorslaggevende rol in het zoeken naar oplossingen voor de megatrends. Enkel door continu te blijven zoeken naar efficiëntere processen, unieke hoogwaardige innovatieve producten en aangepaste busi-

1

Creating a world of possibilities umicore_chemie_50x259.indd 1

nessmodellen, kunnen onze ondernemingen oplossingen aanreiken voor de uitdagingen van de planeet.

Verankering Innovatie vormt een van de sleutelwoorden als het gaat over kansen voor de industrie in Vlaanderen.Voor die innovatie is talent en vakmanschap nodig en laat dit nu net een ‘grondstof’ zijn waarover Vlaanderen wél beschikt. Rigoureus inzetten op een versterkte bundeling van kennis en competentie vormt een belangrijke hefboom voor nieuwe innovatiedoorbraken. De nabijheid van een sterk industrieel weefsel en van universiteiten en onderzoekscentra (ook grensoverschrijdend) is een enorme troef voor onze regio. Doorbraken zullen maar mogelijk zijn door het creëren van nieuwe waardeketens in een open samenwerking. De innovatieve kracht van technologisch hoogstaande KMO’s kan leiden tot een waaier van nieuwe nicheproducten en diensten. Lead plants verankeren unieke kennis die wereldwijd kan worden uitgedragen. Deze transitie moet gedragen worden door ondernemingen, de overheid en alle stakeholders. Alleen op die manier is een verankering van de chemie, kunststoffen en life sciences in Vlaanderen verzekerd.

2

“Er is geen duurzame ontwikkeling mogelijk zonder innovatie en dankzij hun innovatiekracht spelen de chemische industrie, kunststoffen en life sciences een doorslaggevende rol in het zoeken naar oplossingen voor de megatrends”

fen en life sciences - en het Vlaams Instituut voor Technologisch Onderzoek (VITO) samen met verschillende bedrijven uit de sector en alle Vlaamse universiteitsassociaties de vzw Flanders Innovation Hub for Sustainable Chemistry (FISCH) opgericht. FISCH past perfect in het innovatiebeleid en het Nieuw Industrieel Beleid van Vlaanderen en kan dan ook voluit rekenen op de steun van de Vlaamse regering. FISCH heeft als missie het identificeren, stimuleren en katalyseren van innovaties voor duurzame chemie in Vlaanderen. In deze bijlage leest u meer over de werking van FISCH en ontdekt u een aantal innovatieve projecten die duurzame chemie in de praktijk illustreren. Ik wens u veel leesplezier.

Vorig jaar hebben essenscia Vlaanderen - de federatie van de chemische industrie, kunststof-

Dirk Van Deynse Directeur R&D Tessenderlo Group België

PAGINA 10

“We ondervonden al snel dat de valorisatie van nevenstromen een win-win kan zijn” Peter Roose Directeur R&D Taminco

PAGINA 11

“In theorie is het mogelijk om de afvalstroom tot nul te herleiden”

We make our readers succeed! DUURZAME CHEMIE, EERSTE EDITIE, MEI 2013 Managing Director: Christelle Röckert Editorial & Production Manager: Evi Vanparys Junior Production Manager: Daan De Becker Sub-editor Karel Ronse Business Developer Andries Lepoutre Project Manager: Thomas Mombaers Tel: +32 2 421 18 29 E-mail: [email protected] Redactie: Karel Ronse, Daan De Becker, Barbara Vandenbussche, Bert Verbeke, Birgit Janssen Lay-out: I Graphic E-mail: [email protected] Print: Roularta Distributie: Trends Mediaplanet contactinformatie: Tel: +32 2 421 18 20 Fax: +32 2 421 18 31 E-mail: [email protected] D/2013/12.996/16 @MediaplanetBE /MediaplanetBelgium

Innovatiebeleid

3

IN DE KIJKER

Frans Dieryck Gedelegeerd bestuurder essenscia Vlaanderen Voorzitter Raad van Bestuur FISCH vzw

Mediaplanet ontwikkelt hoogwaardige bijlagen die zich richten op een specifiek thema en de daarbij behorende doelgroep. Zo brengen wij lezer en adverteerder dichter bij elkaar. Deze bijlage wordt gepubliceerd door Mediaplanet en valt niet onder de verantwoordelijkheid van de redactie Trends.

Umicore is een materiaaltechnologie- en recyclagegroep op wereldschaal. We richten ons op toepassingen waar onze expertise in scheikunde, materiaalwetenschappen, metallurgie en recyclage een verschil maken. Wij zijn een wereldleider in autokatalysatoren voor personenwagens, materialen voor herlaadbare batterijen en de recyclage van edele metalen uit elektronisch afval, gebruikte katalysatoren en industriële residuen.

8/04/13 16:16

MEI 2013 · 3

NIEUWS

Kris Peeters

Functie: Vlaams minister-president

EXPERTISE

“Chemie van groot belang voor Vlaamse economie” FOTO’S: HALLAHAN/SUMITOMO CHEMICALS OLYSET NET

Vraag: In welke context komt duurzame chemie het best tot zijn recht? Antwoord: Duurzame chemie heeft pas een kans van slagen als het deel uitmaakt van het totaalconcept van een organisatie.

“Kennis gebruiken om maatschappij te helpen”

D

uurzame chemie dient verweven te zijn in een totaalfilosofie. Het heeft geen zin om alleen over producten te praten, alle processen moeten erop gericht zijn. “Duurzame chemie heeft bovendien te maken met zowel innovatie, groei als verantwoordelijkheid tegenover de maatschappij”, opent Marc Vermeire, Managing Director van Sumitomo Chemical Europe en Executive Officer van Sumitomo Chemical Japan.

Creatieve ontwikkelingen “Het transitieproces van duurzame chemie mag niet alleen gericht zijn op winstgevendheid, maar moet vooral in het teken staan van wat een organisatie kan teruggeven aan de maatschappij. Duurzame chemie heeft daarbij nood aan creatieve ontwikkelingen. Dat kan door het combineren van verschillende bestaande processen of door het realiseren van totaal nieuwe processen.Deze processen moeten dan wel plaatsvinden met bijzondere aandacht voor de veiligheid en bescherming van mens, milieu en omgeving. Dat kan wel eens ten koste kan gaan van competitiviteit en daarom moeten organisaties steeds zoeken naar procesoptimalisatie om hun competitiviteit te behouden.”

Antimalarianetten “De vraag die bedrijven zich moeten stellen is: ‘wat kunnen wij met onze expertise op het vlak van chemie Marc Vermeire Managing Director van Sumitomo Chemical Europe en Executive Officer van Sumitomo Chemical Japan

doen om de maatschappij vooruit te helpen?’ In dat verband zijn we sinds 2003 actief in Tanzania met antimalarianetten. Door het toepassen van de ‘Creative Hybrid Chemistry’, meer bepaald het combineren van polymeren en insecticidetechnologie, werd een doorbraak bereikt in de strijd tegen malaria.De netten hebben een levensduur van vijf jaar, ze kunnen gewassen worden, zijn scheurvast en vergen geen specifieke behandeling.”

bal Compact’-initatief. Dit initiatief wil een bijdrage leveren aan maatschappelijk verantwoord ondernemen en helpt het bedrijfsleven bij het realiseren van een aantal doelstellingen rond onder meer mensenrechten, arbeidsomstandigheden, milieubescherming en corruptiebestrijding. Honderden bedrijven hebben zich inmiddels verbonden aan het ‘Global Compact’-concept en de uitgangspunten daarvan.”

“Door het combineren van polymeren en insecticidetechnologie werd een doorbraak bereikt in de strijd tegen malaria”

Productieproces zonder nevenproducten

Afremmen of opbouwen “Malaria vormt een dramatisch probleem in Afrika. Je kunt dan een concept importeren om malaria af te remmen of je kan kiezen voor een model waarmee de lokale economie verder kan opgebouwd worden.Daarom worden deze antimalarianetten lokaal geproduceerd,goed voor een tewerkstelling van 7.000 personen. Vanuit Tanzania worden andere landen, inclusief de rest van Oost-Afrika,bevoorraad.Dit gebeurt eveneens in samenwerking met NGO’s. Daarmee breng je een hele economie op gang.”

Samen met de overheid “De overheid is een stuwende kracht in het verhaal van duurzame chemie en verantwoordelijkheid tegenover de samenleving. In dat kader nam de VN het ‘Glo-

“Duurzame chemie heeft geleid tot een heel brede scoop wat betreft chemische processen. Vroeger stonden deze enkel in het teken van het ontwikkelen van een eindproduct, al de rest was daaraan ondergeschikt. Nu is er veel meer aandacht voor alle bijprocessen zoals energieverbruik en CO2-uitstoot en stelt men zich ook de vraag wat men kan doen met nevenproducten. Er is een duidelijke trend naar productieprocessen waarbij geen nevenproducten meer tot stand komen. Dat is een uitstekende ontwikkeling gezien de enorme afvalberg waarmee we opgezadeld zijn.”

Continu proces “Nieuwe ontwikkelingen in duurzame chemie komen overigens steeds vaker tot stand door een samenwerking van bedrijven, het aankopen van een bepaalde technologie of het afsluiten van joint-ventures. Duurzame chemie vraagt tenslotte om voortdurende investeringen, ook op het vlak van training en opleiding. Duurzame chemie is met andere woorden een continu proces waarbij alle medewerkers van een onderneming betrokken zijn.”

Het versterken van de Vlaamse chemische sector is van fundamenteel belang voor onze economie. “De export van onze chemische sector draagt in grote mate bij aan het behoud van een positieve handelsbalans”, zegt Vlaams minister-president Kris Peeters.

Hoe belangrijk is de chemische nijverheid voor Vlaanderen? Het aandeel in de verwerkende nijverheid van de chemie (farmasector inbegrepen) is in Vlaanderen nagenoeg het dubbele van het gemiddelde aandeel in de EU-27.Deze sector is belangrijk door zowel zijn directe als indirecte tewerkstelling. Bovendien draagt de export in grote mate bij aan het behoud van een positieve handelsbalans. Verder is de sector verantwoordelijk voor ongeveer de helft van de investeringen in onderzoek en ontwikkeling (O&O).

Wat houdt het Nieuw Industrieel Beleid juist in en hoe wordt dit toegepast op chemische sector? De chemie is een mature sector,die nu zowat op het hoogtepunt van een langetermijncyclus is gekomen. De Vlaamse chemiecluster zal nog relatief versterken in de consolidatiebeweging die nu begonnen is, onder meer dankzij de gunstige ligging van Vlaanderen. De petrochemie maakt zich klaar voor een grote transitie naar een duurzame chemie. Dit zal de sector helpen om zijn positie te behouden en zijn rol te spelen als motor van een bio-based economie van de toekomst.

Hoe belangrijk is innovatie voor de transitie in Vlaanderen? De chemiesector in de brede zin staat voor bijna de helft van de O&O-bestedingen in Vlaanderen. Dat aandeel stijgt, maar de belangrijkste O&O-centra bevinden zich in het buitenland. Om dus nog meer greep te krijgen op de toekomst, moeten in Vlaanderen vooral de innovatie-inspanningen van de strikte chemie verder kunnen stijgen. Hierdoor zal de rol van grote Vlaamse productiebedrijven als lead-plants binnen multinationals nog toenemen,maar ook de capaciteit van Vlaamse kmo’s om te groeien zal vergroten.

In hoeverre past FISCH binnen het Nieuw Industrieel Beleid (NIB)? De beslissing voor financiële steun van de Vlaamse regering voor FISCH is een zeer concrete actie in de uitvoering van het NIB. Vanuit FISCH kan de sector, samen met de kenniscentra, de komende jaren de transformatie door innovatie van de chemie in Vlaanderen naar een duurzame chemie uitrollen.

25 miljoen euro 40% ■ Duurzame chemie is een speerpuntcluster van de toekomst. Vlaanderen stelt hiervoor zowat 25 miljoen euro ter beschikking.

■ De chemiesector in de brede zin (inclusief farma) staat voor bijna de helft van de O&O-bestedingen in Vlaanderen.

4 · MEI 2013

NIEUWS

essenscia Vlaanderen is, als vertegenwoordiger van de chemische sector, samen met de Vlaamse kennisinstellingen de bezieler van het initiatief FISCH, Flanders Innovation Hub for Sustainable Chemistry.

1

3

Transitie naar duurzame chemie is noodzakelijk EXPERTISE Aan de hand van een haalbaarheidsstudie, gefinancierd door het IWT, is samen met de kabinetten van Innovatie, Economie en Tewerkstelling de aanzet gegeven om op 1 maart 2012 een zogenaamde ‘lichte structuur’, nu innovatieknooppunt, op te richten.

Internationaal belang De reden hiervoor lag voor de hand: de chemische industrie - inclusief ‘life sciences’ en kunststofverwerking - is één van de grootste industriële sectoren op het vlak van werkgelegenheid en levert door haar internationaal belang, en daaruit volgende export, een significante bijdrage tot de welvaart van de doorsnee Vlaming. Niettemin staat de chemische nijverheid voor enkele macro-economische uitdagingen. De traditionele fossiele grondstoffen komen onder druk te staan, schaarste en geopolitieke situaties stimuleren een transitie in de sector. Deze transitie is er een die

naar een duurzamere chemie moet leiden. Nieuwe, hernieuwbare grondstoffen zullen geïntroduceerd worden. De nieuwe processen vragen op hun beurt meer duurzaamheid op het vlak van efficiëntie, energieverbruik en restafval.

Kenniscentra De enige manier om in deze transitie succesvol te zijn, is via innovatie en de implementatie van kennis en competentie. Vlaanderen staat internationaal bekend om zijn expertise en succes in biotechnologie en veel minder in de ‘zuivere’ chemie. In tegenstelling tot de biotechnologie is er zowel in de traditionele chemie als in de ‘witte biotechnologie’ een minder uitgesproken researchclustering in Vlaanderen. Onze kenniscentra beschikken over een uitstekende kennis, maar hebben slechts een beperkte relatie met de bedrijven actief in de ‘traditionele’ chemie in Vlaanderen.

“De enige manier om in deze transitie succesvol te zijn, is via innovatie en de implementatie van kennis en competentie”

160.000 JOBS

■ De Vlaamse chemiesector is direct verantwoordelijk voor meer dan 60.000 jobs en daar komen naar schatting nog eens 100.000 indirecte jobs bij. Vooral de provincie Antwerpen (door de aanwezigheid van de chemische cluster in de Antwerpse haven) en de provincie OostVlaanderen (Haven van Gent) delen in de tewerkstelling met respectievelijk 51% en 18%.

5

Transitie

Door het initiatief FISCH worden bedrijven in de chemische sector met een productie-, verwerkings- of onderzoeksactiviteit in Vlaanderen bij elkaar gebracht. Initiatieven en projecten die elkaars activiteiten versterken of die leiden tot een strategisch of economisch voordeel, worden eveneens gestimuleerd.

Grensoverschrijdend Bovendien wordt door de manier van werken, die gericht is op snelle implementatie, de aanwezige kennis en competentie ook in de kennisinstellingen grensoverschrijdend gebundeld. Voor het eerst in Vlaanderen worden op die manier overheidssubsidies gebruikt om een ‘community’ te creëren die de krachten bundelt om zo een noodzakelijke transitie in de sector te realiseren die tegelijkertijd een langetermijncompetentie helpt opbouwen.

BELANG OPEN INNOVATIE De chemische sector is een eerder gesloten en traditionele sector waar concurrenten vaak naast elkaar in een industrieterrein gelegen zijn, maar nauwelijks samenwerken op het gebied van research en development. Samenwerking blijft meestal beperkt tot het delen van infrastructuur en diensten.Samenwerking op het vlak van innovatie is binnen de chemische sector een zeldzaam gegeven. “Om

[email protected]

80%

■ De Vlaamse chemiesector is zeer exportgericht en exporteert ongeveer 80% van haar productie, met een totale waarde van 45 miljard euro in 2011. De sector realiseerde een handelsoverschot van 12 miljard euro in datzelfde jaar.

MEI 2013 · 5

2

7 innovatieprogramma’s Aan de hand van een eerder uitgevoerde haalbaarheidsstudie werd voor de Vlaamse chemie en life sciences sector een strategische innovatieagenda opgesteld.Deze agenda gaf aan dat voor Vlaanderen onderzoek naar alternatieven voor de vervanging van fossiele grondstoffen van belang is. Verder kon men uit het onderzoek ook concluderen dat doorgedreven procesintensificatie en de ontwikkeling van duurzame chemische producten ook van groot economisch belang zijn voor onze regio.  De innovatiethema’s uit de strategische agenda werden uitgewerkt tot 7 FISCH innovatieprogramma’s. Het is binnen deze 7 programma’s dat FISCH ondernemingen en kenniscentra ondersteunt bij het definiëren, opzetten en uitvoeren van innovatie projecten.

4

1 2 3 4 5 6 7

Hernieuwbare chemicaliën: de kracht van de natuur gebruiken Microprocestechnologie: hoe kleiner, hoe efficiënter Valorisatie van nevenstromen: afval wordt grondstof Kennistools: kennis is macht Scheidingstechnologie: hoe zuiverder, hoe beter Microalgen: miniatuur chemiefabriekjes van de toekomst Polymeer kringlopen: kunststoffen oneindig hergebruiken

6

OVERHEID

Vlaams minister van Innovatie Ingrid Lieten onderstreept dat Vlaanderen vandaag een wereldspeler is in de chemie én de life sciences. “We mogen daar terecht trots op zijn”, klinkt het. “Antwerpen is,na Houston,de belangrijkste petrochemische industrie in de wereld. De chemische industrie draagt fors bij tot de groei van onze economie en tot de welvaart in Vlaanderen. Bovendien blijft het belang van chemie en life sciences in de hele Vlaamse industrie alleen maar toenemen.Daarom ben ik blij dat we met de Vlaamse Regering erkenning en structurele steun aan FISCH geven. FISCH is immers een belangrijke speler die bijdraagt aan oplossingen voor de klimaatproblematiek, de vervanging van fossiele grondstoffen, de aanwending van hernieuwbare energie en het efficient watergebruik.”

7

Toekomst lokaal kennis te kunnen verankeren en tewerkstellingen te stimuleren, is open innovatie cruciaal”, bevestigt Jan Van Havenbergh, Algemeen Directeur van FISCH. “De Vlaamse overheid tracht via verscheidene projecten deze samenwerking tussen bedrijven en ook tussen kennisinstellingen in de scheikundige te stimuleren.”

Roadmapping

Open gesprekken

Praktijk

Aan de hand van thematisch georganiseerde ‘roadmap studies’ wordt via FISCH een referentiekader gebouwd voor ieder Innovatie Programma. “Deze roadmapping zal Vlaamse bedrijven de kans geven om samen met andere bedrijven in te zetten op innovatie met een relatief snelle economische ‘return’.”

“Binnen ieder Innovatie Programma worden actoren uit de sector met elkaar in contact gebracht door het team en worden prioriteiten geïdentificeerd. Dankzij deze manier van werken - het stimuleren van open innovatie en het faciliteren van samenwerking - hebben meerdere bedrijven elkaar vandaag de dag reeds gevonden. Op regelmatige basis vinden er nu open gesprekken plaats met KMO’s, grote ondernemingen, toeleveranciers, apparaten, bouwers, chemieproducenten en verwerkers”, aldus Van Havenbergh.

“De uitdaging voor Vlaanderen is om deze open innovatie effectief in de praktijk om te zetten. Dergelijke projecten - met minstens 3 bedrijven en vaak ook enkele kennisinstellingen - vereisen goede contractuele overeenkomsten en zowel formele als informele afspraken tussen iedere partner. Dit is enkel mogelijk in een goede verstandhouding en in een goede basis van vertrouwen tussen iedere deelnemer.”

PROFIEL ■ Jan Van Havenbergh, PhD ■ Algemeen Directeur FISCH ■ Scheikundige met 25 jaar ervaring in marketing, strategie en management consultancy

[email protected]

“Willen we dat de chemie en life sciences deze belangrijke rol voor onze samenleving en onze economie blijven vervullen, dan moeten we de sector klaarstomen voor de toekomst, en dus omvormen tot een duurzame industrie. De chemische sector zal de komende decennia verder uitgroeien tot een essentieel onderdeel van onze duurzame economie en zo bijdragen tot het verbeteren van de levenskwaliteit en tot het verminderen van fossiele grondstofgebruik. Ik zie hierin een heel belangrijke rol voor FISCH.” [email protected]

6 · MEI 2013

TIP

1

INSPIRATIE

HANDEL PROACTIEF

Kees Bleijenberg

ONDERZOEK

Functie: Novecare R&D

EXPERTISE

Vraag: Waarom is onderzoek naar duurzame solventen zo belangrijk? Antwoord: “Solventen worden gebruikt in talloze toepassingen. Dankzij ons onderzoek worden ze steeds veiliger en beter voor het milieu”, zeggen Kees Bleijenberg, Novecare R&D, en Arnaud Bourdette, Green Solvents lab manager bij Novecare, dat een belangrijke groeimotor is van Solvay.

Solventen met aandacht voor mens en milieu

D

oor zijn producten en processen continu te verbeteren, werkt Solvay, een Belgisch chemiebedrijf dat dit jaar zijn 150 jaar bestaan viert, actief aan duurzaamheid. Voorbeelden zijn de eliminatie van toxische stoffen in productieprocessen, de omschakeling naar duurzame grondstoffen en een hogere efficiëntie waardoor minder van het product gebruikt moet worden.

Gezonder en ecologischer voor elk van ons Dat er nieuwe, gezondere en ecologischere oplossingen op de markt komen, is maar goed ook, want iedereen van ons komt dagelijks in aanraking met solventen. Solventen worden immers gebruikt als oplosmiddel voor andere materialen. Je vindt ze terug in schoonmaakproducten, lijmen, inkt en zo meer, waar ze helpen om beter te reinigen, om het product zelf vloeibaar te houden of om makkelijk afwasbaar te zijn. Dankzij de nieuwe innovaties kan je kleding nu bijvoorbeeld wassen op lagere temperaturen, met minder detergent. “We streven ernaar om echt duurzame solventen te ontwikkelen, afkomstig van natuurlijke bronnen,

biologisch afbreekbaar en in de mate van het mogelijke zoveel mogelijk recycleerbaar”, vertelt Bleijenberg. “In plaats van een standaardproduct te ontwikkelen, bieden we vanuit onze expertise oplossingen op maat, in de vorm van een specifieke mix van solventen die het beste en meest duurzame ingrediënt voor die toepassing biedt.”

“Het aantal toepassingen is enorm. Nieuwe duurzame oplosmiddelen zullen een enorme vooruitgang betekenen voor de industrie” “Hierbij gaan we uiteraard steeds uit van de noden van de klant”, vult Bourdette aan. “Dat betekent dat we bij het ontwikkelen van een product al zo vroeg mogelijk rekening houden met de gevolgen op vlak van grondstoffen, ingrediënten, wetgeving en veiligheid. We gaan daar heel ver in. Een product mag perfect zijn voor een bepaalde toepassing, als het niet duurzaam is, zal het niet overleven.”

Steeds meer toepassingen Veiligheid voor de mens en zorg voor het milieu staan hierbij voorop. Zo zijn producten om muurverf te verwijderen veiliger wanneer ze minder verdampen en minder ontvlambaar zijn. In de composietindustrie worden solventen dan weer gebruikt voor de schoonmaak van de kunststoflaag die het oppervlak van een boot verstevigt. “Dit zijn maar enkele voorbeelden van de vele mogelijkheden”, zegt Bleijenberg. “Het aantal toepassingen is enorm en de nieuwe duurzame oplosmiddelen zullen een enorme vooruitgang betekenen voor de industrie.” Het concept van duurzame solventen wordt sinds een vijftal jaar onderzocht, en de laatste twee jaar komen er steeds meer toepassingen. “We werken proactief samen met universiteiten, overheidsinstellingen en gespecialiseerde bedrijven, teneinde een meerwaarde te creëren voor verder onderzoek”, zegt Bourdette. “Zo sponsort de Franse regering een samenwerking met de universiteit voor nieuwe oplossingen om oppervlakken met lijm en verf schoon te maken. Belangrijk is ook de gangbare ideeën te veranderen, en te bewijzen dat milieuvriendelijke producten ook efficiënt zijn.” BARBARA VANDENBUSSCHE [email protected]

“Solventen zijn onmisbaar” “Solventen hebben een enorm aantal toepassingen”, vertelt Adrianne Pedrosa, marketing director Coatis Global. “Ze kunnen gebruikt worden om producten op te lossen of te verdunnen, voor schoonmaak en ontvetting, of als onderdeel van een zuiveringsproces.” Solventen kunnen op verschillende manieren gemaakt worden, de ene al ecologischer dan de andere. “Wij focussen ons op solventen met een zuurstofverbinden,” vertelt Adrianne Pedrosa. “Die hebben het minste impact op het milieu en het risico bij blootstelling is kleiner. Een van onze belangrijkste producten is bijvoorbeeld ethylacetaat, een verbinding van ethanol en azijnzuur. Een deel van dit product komt van Braziliaans suikerriet, een hernieuwbare bron.”

dan een schoonmaakproduct voor zowel thuis- als industrieel gebruik, dat dit jaar gevolgd wordt door een specifiek product voor de verven voor de bouw. Al deze solventen scoren hoog op vlak van milieu, gezondheid en veiligheid van zowel de gebruiker als zijn omgeving. Die combinatie van duurzaamheid, functionaliteit en een goede concurrentiële positie – het product moet immers betaalbaar blijven- dient als basis voor alle producten.”

Combinatie van factoren

Solventen zijn onmisbaar, zelfs in een sterk veranderende industriële en technologische wereld. Maar dankzij de nieuwe ontwikkelingen kan men wel de goede van de slechte onderscheiden. “Er komen steeds meer ontwikkelingen om de veiligheid van solventen te garanderen en bij te dragen tot een beter milieubeheer”, legt Adrianne Pedrosa uit. “Intussen worden ook consumenten, de overheid en de sector zich meer bewust van het belang van duurzaamheid. Tot nog toe moest de eindgebruiker altijd één element opgeven: kiezen voor niet-duurzame producten, meer betalen, of minder effectieve producten gebruiken. Dankzij research en samenwerkingen met onderzoekers en universiteiten kunnen we voor al deze domeinen een antwoord bieden.”

“We werken ook aan een nieuwe familie van duurzame producten, die Augeo heet. Die hebben een lage verdamping, zijn veilig voor het milieu, zijn bijna geurloos en worden voor meer dan 70% gemaakt van hernieuwbare grondstoffen. Het eerste product in deze lijn, voor verven en coatings, hebben we gelanceerd in 2010. In 2012 kwam er

Adrianne Pedrosa Marketing director Coatis Global

Belang van duurzaamheid

BARBARA VANDENBUSSCHE [email protected]

Asking more from chemistry

SOLVAY is een internationale chemiegroep geëngageerd in duurzame ontwikkeling met een bijzondere aandacht voor innovatie en operationele uitmuntendheid. Hij haalt meer dan 90 % van zijn verkopen op markten waar hij tot de wereldtopdrie behoort. Solvay telt 29.000 werknemers en haalde in 2012 een omzet van 12,4 miljard EUR. In 2013, met een fiere blik op zijn 150ste verjaardag, zal Solvay de visie van zijn oprichter blijven uitdragen en dus verder bouwen aan een duurzame chemie in dienst van de mensheid.

www.solvay.com

annonce-Trends-NL-259*365.indd 1

1/05/13 18:36

8 · MEI 2013

INSPIRATIE

“Geen enkel land of bedrijf kan strijd tegen honger alleen aan” Voedselzekerheid, duurzame energie en de bescherming van mens en milieu zijn thema’s die steeds meer op de voorgrond treden. Steeds vaker worden vanuit de wetenschap oplossingen aangebracht om deze kwesties het hoofd te bieden. De snelgroeiende wereldbevolking brengt uitdagingen met zich mee. “Om hier een oplossing voor te vinden, is samenwerking vereist op wereldwijde schaal. Voordat wetenschappers ook maar één uur in het lab doorbrengen, worden samen met klanten en andere belangrijke spelers alle mogelijkheden onderzocht”, zegt Jim Borel, Vice executive president van DuPont, een internationaal productie- en dienstenbedrijf met wetenschappelijke grondslag. “Er worden ook niet langer alleen maar producten gemaakt

“Vandaag lijden ongeveer één miljard mensen honger en dit aantal zal de komende jaren nog aanzienlijk toenemen als er geen actie ondernomen wordt” Jim Borel Vice executive president DuPont

die zich reeds bewezen hebben om die vervolgens aan ontwikkelende economieën te verkopen. Het is belangrijk om bestaande technologieën af te stemmen op lokale noden.”

Wereldwijd voedselprobleem “Wij bieden ook producten aan die de grondopbrengst vergroten, maar als de oogst niet op de

markt geraakt omdat de wegen slecht zijn of vanwege gebrekkige communicatiemiddelen, hebben we niets bereikt. Geen enkel land, bedrijf of NGO kan de strijd tegen honger alleen aan. We moeten samen nadenken over bredere oplossingen om het wereldwijde voedselprobleem aan te pakken.”

Voedselzekerheidsindex Om die samenwerking te stimu-

leren, werd vorig jaar samen met de Economist Intelligence Unit de voedselzekerheidsindex gelanceerd. Die meet de onderliggende factoren van voedselzekerheid in 105 landen en geeft aan waar verbeteringen en hervormingen mogelijk zijn.

Op zoek naar totaaloplossingen De index moet als tool dienen voor regeringen, niet-gouvernementele organisaties, bedrijven en academici om geïntegreerde totaaloplossingen te zoeken voor de honger in de wereld. “Vandaag lijden ongeveer één miljard mensen honger en dit aantal zal aanzienlijk toenemen als er geen actie ondernomen wordt”, sluit Borel af met een zeer duidelijke boodschap.

KAREL RONSE [email protected]

INDUSTRIËLE ENZYMEN Als enige in België produceert DuPont industriële enzymen op grote schaal. “Deze enzymen dragen in belangrijke mate bij tot duurzame oplossingen”, zegt Frans Van Londersele, Plant Manager. In de reusachtige fermentoren van de Brugse site gisten 7 dagen op 7 enzymen. Die worden onder meer gebruikt in de voedingsmiddelen-, diervoedings-, wasmiddelen- en textielverwerkingsindustrie. “Enzymen zorgen ervoor dat een chemische reactie sneller en efficiënter verloopt. Zeer dikwijls kunnen ze milieuonvriendelijke chemicaliën vervangen, en daardoor energie besparen, afval verminderen of de omzetting van grondstoffen efficiënter laten verlopen. Enzymen in wasmiddelen bijvoorbeeld maken dat kleding gewassen kan worden op een lagere temperatuur.”

MEI 2013 · 9

INSPIRATIE

Van sociale tot groene chemie ■ Vraag: Hoe kan duurzaamheid doordringen tot het DNA van een bedrijf? ■ Antwoord: Door vanaf de conceptfase alle partijen bij het productieproces te betrekken.

EXPERTISE Bij Janssen Pharmaceutica staat de hele weg die een medicijn moet afleggen in het teken van duurzaamheid. “Van onderzoek en ontwikkeling over productie tot commercialisering: duurzaamheid is ingebed in onze bedrijfscultuur”, zegt Jan Liessens, general manager chemische productie. “Sociale chemie die ons kenmerkt,is in de loop der jaren ook een groene chemie geworden. Met het sociale aspect refereren we naar de ontwikkeling van medicijnen die tegemoetkomen aan de specifieke behoeften van de patienten. Vandaag de dag is dat hele productieproces ‘groen’.”

Innovatieve syntheseroute “Dat kan natuurlijk niet zomaar. Al van bij de conceptfase worden milieudeskundigen en chemici betrokken om een zo ecologisch mogelijke productie te garanderen, zonder dat de kwaliteit en veiligheid in het gedrang komen. Zo hebben we recent voor een product tegen prostaatkanker een innovatieve syntheseroute ontwikkeld voor de aanmaak van geneeskrachtige stoffen waarbij 64% minder grondstoffen en 78% minder water gebruikt werden. Daarnaast kwam er 87% minder gevaarlijk afval vrij”, verklaart Liessens.

Samenwerking - ook met concurrenten - is de enige manier om competitief te blijven ten opzichte van de rest van de wereld Waardeketen “Deze cijfers zijn het resultaat van voortdurende investeringen. Onze chemische site in Geel werd eind 2010 uitgebreid met een nieuwe proeffabriek. Deze vervult een brugfunctie tussen de R&D en de productie . Onze missie is om geneesmiddelen van de toekomst te ontwikkelen en te lanceren naar de rest van de wereld. De nieuwe fabriek vervolledigt de waardeketen om nieuwe geneesmiddelen snel, Jan Liessens General manager chemische productie Janssen Pharmaceutica

OVERLEG Al van bij de conceptfase worden milieudeskundigen en chemici betrokken om een zo ecologisch mogelijke productie te garanderen. FOTO: PRIVÉ

veilig en efficiënt op de markt te brengen. Daarnaast speelt de opleiding, engagement en motivatie van de werknemers uiteraard ook een grote rol bij een innovatieproces. Vanuit onze visie is innovatie geen voorrecht van een leidinggevende groep. Elke werknemer kan hier individueel over nadenken en ideeen aanleveren, het behoort als het ware tot het DNA van ons bedrijf.”

Open innovatie Liessens: “Toch zijn innovatie en duurzaamheid geen puur bedrijfsmatige aandachtspunten. Het zijn typische voorbeelden van uitdagingen waarbij verschillende partijen elkaar moeten vinden volgens het model van ‘open innovatie’. Een mooi voorbeeld is het Europese CHEM21-programma. Dit project

voor ‘de chemie van de toekomst’ stimuleert de samenwerking tussen verschillende concurrerende bedrijven alsook academici op het vlak van duurzaamheid. Die samenwerking is meteen ook de enige manier om competitief te blijven ten opzichte van de rest van de wereld.”

Vanuit onze visie is innovatie geen voorrecht van een leidinggevende groep. Elke werknemer kan hier individueel over nadenken en ideeën aanleveren

Impact energierevolutie “Op het gebied van samenwerking geeft Vlaanderen alvast het goede voorbeeld. Het is geen toeval dat onze regio wereldwijd goede punten scoort op het vlak van chemische en medische ontwikkelingen. De overheid voert al jaren een visionair beleid ten opzichte van de chemie en life sciences en dat werpt zijn vruchten af. Het FISCH (Flanders Strategic Initiative for Sustainable Chemistry) is hiervan een goed bewijs. Dankzij dit programma kunnen alle betrokken partijen op een open en transparante manier met elkaar samenwerken. Toch is hier sprake van een precair evenwicht en mogen we dus niet op onze lauweren blijven rusten. Ook andere landen zijn namelijk steeds op zoek naar nieuwe modellen om de che-

mische sector beter te integreren. Denk maar aan de impact van de energierevolutie op de sector. Het is de komende jaren ook voor ons land een uitdaging om hierop een antwoord te vinden. Met andere woorden: we mogen terecht fier zijn op onze huidige positie, maar we moeten blijven investeren om die positie minstens te behouden en zelfs nog te versterken.” “Zelf investeren we jaarlijks in België gemiddeld 140 miljoen euro om onze campussen volledig operationeel en up-to-date te houden. Zo gaat er dit jaar 42 miljoen euro naar onder meer de vernieuwing van een fabriek op de site in Geel”, besluit Liessens. DAAN DE BECKER [email protected]

10 · MEI 2013

NIEUWS

RESTPRODUCT WORDT BEGINPRODUCT

■ Vraag: Hoe kunnen we, naast het gebruik van hernieuwbare grondstoffen, inzetten op duurzaamheid? ■ Antwoord: De valorisatie van afval- en nevenstromen kan de vraag naar primaire grondstoffen gevoelig doen verkleinen.

Vlaanderen is al vele jaren bezig met het uitbouwen van technologieën voor de verwerking van industrieel en huishoud¬¬elijk afval en restproducten. Door consequent af te stappen van de typische verwerkingstechnologieën, zoals verbranding, kunnen we hier nog een stap verder in gaan. Innovatie in de chemische industrie biedt oplossingen om zowel de eigen kringlopen als de kringlopen in andere sectoren beter te sluiten.

Bedrijfsstrategie Dirk Van Deynse, directeur Research & Development van de TesDirk Van Deynse Directeur R&D Tessenderlo Group België

senderlo Group België, licht toe hoe zij duurzaamheid inpasten in de bedrijfsstrategie. “We hebben gekeken naar wat er gebeurt in de wereld rondom ons. Zo kwamen we uit op een aantal maatschappelijke uitdagingen, waar wij als chemisch bedrijf een deel van de oplossing kunnen aanreiken. De thema’s waar we nu sterk op inzetten zijn landbouw en voeding, de valorisatie van afvalof nevenstromen en waterbeheer.”

Win-win “We ondervonden al snel dat de valorisatie van nevenstromen een winwinproject kan zijn. Daarom besloten we ons aan te sluiten bij het Symbioseproject dat hierrond onderzoek verricht.” Het Symbioseproject is een onderdeel van het FISCH-programma van de Vlaamse overheid en van de chemiesector. De bedoeling is dat een bedrijf een restproduct van een ander bedrijf als beginproduct gaat gebruiken. “Wanneer een nevenstroom als afval wordt gezien, brengt het voor een onderneming normaal gezien kosten met zich mee. Als een andere onderneming deze nevenstroom echter kan hergebruiken,zullen beiden hierbij gebaat zijn. De valorisatie is bovendien heel wat milieuvriendelijker.”

Staal en plastic

Van Deynse geeft twee voorbeelden waarbij het hergebruik van een afvalstroom succesvol bleek. “In de staalnijverheid worden zuurbaden gebruikt om roest van ijzeren platen los te weken. Dat zuur bevat ijzer(II)chloride, wat vroeger beschouwd werd als afval en dus geloosd of geneutraliseerd moest worden. Nu kunnen we aan de hand van een chemisch proces de stof omzetten in ijzer(III)chloride, wat ingezet wordt in waterzuivering.” “Een tweede voorbeeld heeft betrekking op de productie van bioplastics. In afvalstromen afkomstig van allerhande bedrijven kunnen bacteriën groeien. Het chemisch product dat daaruit voortkomt, wordt gebruikt om bioplastics te maken.” “We zijn ervan overtuigd dat dankzij het Symbioseproject steeds meer bedrijven de voordelen gaan inzien van de valorisatie van nevenstromen. Ongetwijfeld zijn er nog ondernemingen in Vlaanderen die elkaar hierin zullen vinden en een samenwerkingsverband zullen aangaan.” KAREL RONSE [email protected]

Elke molecule telt Wij geloven dat “Elke molecule telt”. Willen we dat er leven mogelijk blijft op aarde, dan moeten we onze rijkdommen maximaal benutten. Halve maatregelen bestaan hiervoor niet. Compromissen evenmin. Nooit eerder stonden we voor dergelijke grote uitdagingen. Toch is het juist dat wat ons inspireert. Daarom zijn onze 7 000 medewerkers gedreven om nieuwe en meer duurzame manieren te vinden om de enorme uitdagingen van onze planeet aan te gaan. Als leidende internationale specialiteitengroep bieden we oplossingen voor noden op het gebied van voedselproductie, watermanagement, een verantwoordelijk beheer van onze schaarse natuurlijke rijkdommen en creëren we nieuwe waarde met bioreststoffen.

w w w. t e s s e n d e r l o g r o u p . c o m

1304_xxxx_TESS_ANNONCE2_259-121_ok.indd 1

3/05/13 16:27

MEI 2013 · 11 TIP

“Puzzelstukken in elkaar passen” De chemiesector in Vlaanderen staat op internationaal vlak sterk in z’n schoenen. Samenwerking is het sleutelwoord om het duurzame aspect op de voorgrond te brengen.

INZICHT “Momenteel zitten we op wereldvlak in de buik van het peloton, laat ons proberen bij de kopgroep te geraken”, zegt Peter Roose, directeur Research & Development van Taminco. De huidige chemische sector is nog niet klaar om volop de duurzame kaart te trekken. “Om hier op in te spelen, is het samenwerkingsplatform FISCH opgericht. Het doel is om samen een beweging op gang te brengen, waardoor ook de kritische massa in Vlaanderen zal durven inzetten op duurzame chemie. De puzzelstukken liggen er, nu is het de bedoeling deze zo goed mogelijk in mekaar te passen.”

Microalgen Volgens Roose moeten we opletten met statements over duurzaamheid. “We moeten de balans durven op te maken. Een grondstof als olie uit tropische gewassen is op het eerste gezicht duurzaam. Als je echPeter Roose Directeur R&D Taminco REALITEIT In theorie is het mogelijk om de afvalstroom tot nul te herleiden. FOTO: PRIVÉ

ter gaat kijken welke weg die gewassen al hebben afgelegd, blijkt dat de teelt en het transport op zich al een niet te onderschatten impact op het milieu hebben.” Een mogelijk alternatief zijn algen, die bij ons in België gekweekt kunnen worden. Enkele Belgische chemische spelers zetten volop in op microalgen. “Dat kan de grondstof van de toekomst worden. De chemische samenstelling ervan varieert naargelang soort en teeltomstandigheden. Deze snelst groeiende organismen op aarde kunnen onder meer als basis dienen voor cosmetica, veevoeder additieven, verzorgingsproducten,…”

Snelkookpan “In theorie is het mogelijk om de afvalstroom tot nul te herleiden. Aan de hand van efficiëntere katalysatoren kunnen we de afvalstroom zeker en vast reduceren. De katalysator is het hart van het chemische proces. Die zorgt ervoor dat de grondstof wordt omgezet, om dan uiteindelijk tot je eindproduct te komen. Katalysatoren brengen heel wat voordelen met zich mee.Dankzij een grotere reactieselectiviteit zorgen ze voor een efficiëntere omzet van de gebruikte grondstof. Vergelijk het met een snelkookpan, die zowel tijds- als energiebesparend is ten opzichte van een gewone kookpot.” Roose geeft een voorbeeld waarbij iets wat op het eerste zicht afval is toch z’n nut kan hebben. “Stro en houtafval zijn structuren die moeilijk om te zetten zijn naar hoogwaardige chemische producten en

2 CREËER PARTNERSHIPS

worden vaak gezien als afval. We zitten momenteel samen met universiteiten en kenniscentra om te kijken hoe we die structuren meer beschikbaar kunnen maken om chemische reacties op uit te voeren en finaal te kunnen omzetten naar amine bouwstenen. Dat is zeker en vast een ontwikkeling met veel potentieel om het gebruik van aardolie en -gas als grondstof gedeeltelijk te vervangen.”

IN DE PRAKTIJK De verduurzaming van de chemische sector kent toepassingen in talloze domeinen. Hier volgen enkele voorbeelden uit uw alledaagse leefwereld.

Betaïne Deze stof is bijna 100 procent natuurlijk en vinden we vaak terug in shampoos. Betaïne werkt irritatieverminderend en is dus uitermate geschikt voor een gevoelige huid en ogen.

Plantversterkend

Vlas of hennep

Bij onoordeelkundig gebruik van pesticiden kunnen er in veel soorten groenten en fruit residuen teruggevonden worden die mogelijk schadelijk zijn voor de gezondheid. Roose beweert dat we, vooral in de landbouwsector, nog te vaak te weinig duurzame gewasbeschermingsmiddelen gebruiken.“Een oplossing daarvoor vinden we in twee domeinen. Enerzijds zijn er de solventen in de producten die milieuvriendelijker moeten. Daar is het zaak om doeltreffendere en niet-toxische moleculen te vinden. Anderzijds moeten we inzetten op plantversterkende middelen in plaats van bestrijdingsmiddelen. Je kan het vergelijken met je eigen lichaam. Je neemt beter vitamines om ziektes te voorkomen,dan dat je antibiotica slikt om de ziekte te bestrijden. Maar een landbouwsector zonder pesticiden en andere bestrijdingsmiddelen is een illusie, er zal steeds een synergie nodig zijn.”

De meeste constructiematerialen worden gemaakt met als basisgrondstof glasvezel. Een duurzamer alternatief zijn natuurlijke vezels als vlas of hennep. Gecombineerd met een biopolymeer kan hieruit een composiet gecreëerd worden die volledig biologisch afbreekbaar is.

KAREL RONSE

Seperatorfilm De innovatieve en lichte seperatorfilm scheidt de positieve en negatieve velden in lithium-ion batterijen. Deze vinden we onder meer terug in hybride auto’s, die hierdoor lichter en zuiniger worden.

Caprolactam Als basisgrondstof is caprolactam onmisbaar in de productie van nylon. Het is nu bijna mogelijk om deze stof te ontwikkelen vanuit levulinezuur, een zuur dat te verkrijgen is uit biomassa, zoals maïsstengels of graanafval.

[email protected]

Wij brengen chemie in jouw leven Het is misschien de eerste keer dat je de naam Taminco hoort, maar het is vast niet je eerste ontmoeting met ons. Onze producten zijn bouwstenen die je werkelijk overal tegen komt in je dagelijks leven. Zo zorgen we er onder andere voor dat shampoo je hoofdhuid niet irriteert, dat de medicatie die je neemt een effectieve werking heeft, dat de verf voor je muren vrijwel geurloos is en dat je groenten en fruit in de beste omstandigheden, vrij van ziekten konden geteeld worden. Bovendien zetten we veel middelen in op onderzoek naar innovatieve, nieuwe bouwstenen die een milder en milieuvriendelijker karakter hebben. Op die manier brengen wij niet zomaar chemie, maar vooral duurzame chemie in jouw leven.

[email protected] | www.taminco.com

P2099_Taminco_advertentie Trends_259x121_03.indd 1

3/05/13 15:18

12 · MEI 2013

3

INSPIRATIE

TIP

“Een verhaal van diverse actoren” ■ Vraag: Welke opportuniteiten biedt duurzame chemie? ■ Antwoord: Duurzame chemie betekent onder andere schonere processen en een verlaging van het energie- en grondstofverbruik.

“Een exacte definitie van duurzame chemie is er (nog) niet, evenmin als een ISO-standaard. Het is een term die iedereen vaak op zijn eigen wijze interpreteert. Voor ons omvat duurzame chemie een combinatie van diverse parameters die ontwikkeld werden in een eigen checklist,” opent Egbert Lox, Senior vice president government affairs bij Umicore. “De energiebehoefte, emissies en afvalstromen voor de realisatie van eindproducten zijn vooral afhankelijk van de efficiëntie waarmee chemische processen worden uitgevoerd. Tijdens het productieproces is het de uitdaging om de impact op het milieu te minimaliseren, zowel op het vlak van uitlaatgassen, afvalwater als bodemverontreiniging. Vaste afvalstoffen worden best verwerkt of gerecycleerd tot bruikbare producten. Voor wat betreft de producten is het doel te streven naar een maximale impact op het vlak Egbert Lox Senior vice president government affairs Umicore.

DEFINIEER PARAMETERS

BOUWEN AAN DUURZAME TOEKOMST

ten er volledig nieuwe installaties worden gebouwd. Daarnaast moet er geld uitgetrokken worden voor R&D en software. Tot slot vraagt duurzame chemie om een cultuuromslag bij het management en alle medewerkers. Daarom wordt er al enkele jaren een ‘Innovation Award’ uitgereikt. Medewerkers kunnen een idee indienen en een jury van externe experts beoordeelt de creativiteit en het innovatieve karakter.”

In de praktijk

PROCES. Bij de ontwikkeling van producten is het doel te streven naar een maximale FOTO: PRIVÉ impact op het vlak van veiligheid, performantie en recycleerbaarheid.

van veiligheid, performantie en recycleerbaarheid.”

Open innovatie “De transitie naar een duurzame chemie is een verhaal van diverse actoren: producenten, overheid en kennisinstellingen. Van producenten wordt bereidwilligheid en een langetermijnvisie verwacht om te investeren in R&D. De overheid moet de nodige randcondities creëren om een duurzame chemie mogelijk te maken en op dat vlak doet ze de nodige inspanningen. Kennisinstellingen hebben naast hun ontwikkelingstaak ook een belangrijke rol op het vlak van opleidingen rond duurzaamheid. Hoe meer jongeren hiermee in aanraking komen, hoe groter het draagvlak wordt. Duurzame chemie heeft enkel een kans

van slagen in een cultuur van open innovatie, ondanks de concurrentiele omgeving en de steeds kortere levenscyclus van producten.”

De transitie naar een duurzame chemie vraagt om een cultuuromslag bij het management en alle andere medewerkers Investeringen “Duurzame chemie vraagt heel wat investeringen. Wat het productieproces betreft, zijn er twee scenario’s: ofwel is er een mogelijkheid tot upgrading, ofwel moe-

“Duurzame chemie is geen toekomstmuziek, diverse voorbeelden illustreren dit. Zo wordt er gewerkt aan de ontwikkeling van nieuwe additieven voor autobanden, een onderzoeksproject in samenwerking met bandenproducenten. Bij de slijtage van banden blijven additieven liggen die een impact hebben op het milieu. Door een combinatie en wijziging van de huidige samenstelling van banden kan de negatieve impact op het milieu verminderd worden.” “Een ander voorbeeld is het onderzoek naar het gebruik van organische vloeistoffen in de metallurgie,een grootverbruiker van energie. Organische vloeistoffen, als vervanging van water, zorgen niet alleen voor een verminderd energieverbruik, maar kunnen ook leiden tot een stijging van de efficiëntie van de productieprocessen.” BERT VERBEKE [email protected]

“Zetmeel als basis voor uitgebreid gamma aan producten” ■ Vraag: Voor welke toepassingen kan zetmeel gebruikt worden? ■ Antwoord: Zetmeel is alomtegenwoordig in ons dagelijks leven. We vinden het zowel terug in voedingsmiddelen als in technische toepassingen. Lieve Beyens, business development director bij Cargill, legt uit: “Wij fungeren als schakel tussen de agrarische sector enerzijds en de voedingsmiddelensector en producten voor technische doeleinden Lieve Beyens Business development director Cargill

anderzijds. Maïs en tarwe, afkomstig van landbouwers, worden eerst onderworpen aan opeenvolgende processen. De granen worden onder meer vermalen, nat gemaakt en gekneed. Daardoor kan men vier verschillende componenten afscheiden: koolhydraten, eiwitten, vetfracties en vezels. Door een zuiveringsproces kunnen we vervolgens uit die koolhydraten een zetmeelstroom halen.”

Lijmen en stijfsels “Dat zetmeel dient als basis voor een uitgebreid gamma aan producten.In de voedingsmiddelen vinden we het vooral terug als bindmiddel in soepen, sauzen, enz. Technische toepassingen zijn onder andere lijmen en stijfsels. Een specifiek voorbeeld waar we recent veel in geïnvesteerd hebben is alcoholfermentatie met behulp van zetmeel.

Die alcohol wordt zowel gebruikt voor dranken als voor industriële producten, zoals bijvoorbeeld ontsmettingsmiddelen.”

Technologie “Naast deze geïntegreerde en praktische aanpak, is het belangrijk in te zetten op duurzame innovatie en technologie. In ons onderzoeks- en ontwikkelingscentrum in Vilvoorde worden nieuwe mogelijkheden voor zetmeel onderzocht en afgestemd op onze doelstellingen rond duurzaamheid. Dit zijn onder andere de reductie van watergebruik en van de uitstoot van broeikasgassen.”

Open innovatie “Vanuit dat centrum wordt intensief samengewerkt met andere chemische bedrijven en kennisinstellingen via het Europese FISCH-

programma, dat gericht is op duurzame chemie. Deze ‘open innovatie’-aanpak, waarbij we kennis uitwisselen, is van cruciaal belang voor de ontwikkeling van duurzamere processen en producten. Hierbij maken we gebruik van de kennis en ervaring van onze lokale vestigingen.”

Schadelijke nevenproducten “Er zijn al enkele nieuwe specifieke technologieën om de bouwstenen van de chemische industrie te ontwikkelen, zoals een proces dat micro-organismen toleranter maakt aan extreme omstandigheden. We moeten hier echter nog meer in investeren, zodat dit ook kan zonder het gebruik van schadelijke nevenproducten.” KAREL RONSE [email protected]

Duurzaamheid nastreven is geen sinecure binnen de chemische sector. Niettemin kunnen contract research organisaties (CRO’s) tal van mogelijkheden bieden om ook binnen de chemische en verwante industrie mee te innoveren voor een duurzame toekomst. Ecosynth is een voorbeeld van hoe een CRO open innovatie in de chemische en farmaceutische industrie ondersteunt. Via contractonderzoek en benadering vanuit vogelperspectief biedt het bedrijf duurzame oplossingen aan klanten aan. Dit leidt vaak tot inventieve stappen die de klant zelf over het hoofd zou hebben gezien. Zo werd in opdracht van een chemische multinational bijvoorbeeld een serie van optimalisaties in de volledige productielijn uitgewerkt, met een uiteindelijke opwaardering van de afvalstroom tot volwaardige grondstof.

Kenniscentra Dankzij goede relaties met kenniscentra wordt directe doorstroming van jong, gedreven onderzoekstalent naar de chemische industrie in Vlaanderen gegarandeerd. Zo is er bijvoorbeeld de mogelijkheid om een doctoraatstudie aan de universiteit uit te voeren binnen het bedrijfsleven. Op deze wijze kan, naast CRO-activiteiten, ook een onderzoekspijplijn met eigen IP (met momenteel reeds 4 patenten) opgebouwd worden.

Onderzoeksdomeinen Een speerpunt van het eigen onderzoek is het ontwikkelen van innovatieve katalysatoren die chemische omzettingen sneller, selectiever en bijgevolg economischer maken. Daarnaast wordt gefocust op flow chemie, een proces waarin chemicaliën continu samengevoegd worden in zuinige en veilige reactoren. Deze technologie wordt gecombineerd met fotochemie waardoor men via een kortere en dus duurzamere syntheseroute de gewenste molecules kan aanmaken.

NIEUWS

Autokatalysator van de toekomst

■ Vraag: Wat is een autokatalysator? ■ Antwoord: Een autokatalysator zorgt ervoor dat toxische en milieuschadelijke stoffen katalytisch worden omgezet in minder schadelijke stoffen.

Binnen een autokatalysator doen zich twee soorten reacties voor, namelijk oxidatie en reductie. CO-verbindingen en koolwaterstoffen, die onder meer kunnen leiden tot smog, worden door middel van oxidatie omgezet naar CO2 en water. Bij de reductie wordt stikstofoxide omgezet naar stikstof. De eigenlijke katalysatoren, cruciaal voor beide reacties, zijn de edelmetalen Palladium, Rhodium en/ of Platinum. Deze metalen worden echter steeds schaarser en duurder.Om hier een oplossingvoor te vinden, werd vorig jaar het Europese project NEXT-Gen-Cat (Next Generation Catalysts) gelanceerd.

Nanotechnologie Aan het project zijn een tiental bedrijven en academische onderzoeksinstellingen verbonden uit 7 verschillende landen,waaronder ook de Pegie Cool Professor Universiteit Antwerpen

Vera Meynen Professor Universiteit Antwerpen

4 KIJK OVER DE GRENZEN

Eindresultaat op grote schaal produceren Dat is het uiteindelijke doel van het project, maar om dat te bereiken, moeten eerst een aantal fases doorlopen worden. Momenteel is men bezig met de ontwikkeling van de nieuwe katalysatoren. “Dat is de eerste fase. Vervolgens gaan we dit toepassen op industrieel niveau. Een derde stap betreft het onderzoek naar milieuaspecten, veiligheid en recycleerbaarheid. Over tien tot vijftien jaar zouden we een eindresultaat moeten hebben dat kan geproduceerd worden op grote schaal”, aldus Meynen.

SAMENWERKING. Aan het NEXT-Gen-Catproject zijn een tiental bedrijven en academische onderzoeksinstellingen verbonden uit 7 verschillende landen. FOTO: PRIVÉ

3,1 miljard

“Naast het aspect van milieuvriendelijkheid en duurzaamheid, is ook het strategische en economische luik van belang bij het project”, verduidelijkt Cool. “Europa is sterk afhankelijk van Afrika en Zuid-Amerika voor z’n grondstofvoorziening.We spenderen jaarlijks 3,1 miljard euro aan de schaarse metalen die we in de autokatalysator terugvinden. Met ons project is het de bedoeling die kosten tot de helft terug te brengen.”

Een greep uit andere Europese projecten van de Universiteit Antwerpen, waarin onderzoek gedaan wordt naar milieuvriendelijkheid in chemische producten en processen: ■ CHEM21: wil de productie van geneesmiddelen efficiënter, groener en goedkoper maken.

■ MAPSYN: beoogt de ontwikkeling van meer energie-efficiënte reactieprocessen met behulp van microgolf-, plasma- of ultrasonische systemen. ■ COST: onderzoek naar het gebruik van microalgen voor waterzuivering en de productie van biomassa.

De Universiteit Antwerpen doet aan baanbrekend onderzoek naar duurzame en milieuvriendelijke toepassingen op allerlei gebieden. Ontdek er alles over: stap met National Geographic achter de schermen en zie met eigen ogen hoe nauw de onderzoekswereld aansluit bij ons leven. En hoe dat ontstaat: de chemie tussen onderzoek en industrie.

uantwerpen.be

De universiteitsstudenten chemie in Antwerpen krijgen het belang van duurzaamheid met de paplepel ingegeven. Ze zullen later goed overwogen en verstandige beslissingen moeten nemen om tegemoet te komen aan de schaarste aan grondstoffen. Expertise inzake duurzame chemie moet doorgegeven worden aan de komende generaties.“We willen de studenten een positieve en ambitieuze attitude ten aanzien van duurzame chemie meegeven”, zegt Serge Tavernier, professor aan de Faculteit Toegepaste Ingenieurswetenschappen van de UA.

PET-flessen “We implementeren duurzaamheid op verschillende manieren in de opleiding. In het tweede opleidingsjaar geven we hen onder meer de opdracht om te onderzoeken hoe zij PET-flessen op een duurzame manier zouden recycleren. Tijdens het derde en laatste bachelorjaar werken ze in groepsverband rond een duurzaam topic, meestal in samenwerking met een bedrijf of ngo uit de chemische sector. Binnen de nieuwe faculteit zijn de studenten een belangrijke schakel tussen idee en implementatie. Dit is voor de Antwerpse chemische industriële activiteit erg belangrijk” “We merken dat deze manier van werken heel erg motiverend is voor de studenten. Vroeger moesten we ze bij wijze van spreken binnenduwen in het labo, nu zijn ze er vaak met geen stokken buiten te krijgen. Ze zijn terecht fier op het project waaraan ze mogen meewerken.”

KAREL RONSE

[email protected]

VERBORGEN MEESTERWERKEN

PROJECTEN

“Duurzaamheid implementeren in opleiding”

Eén jaar na de start van het project is onlangs een bescheiden succes geboekt. Meynen: “We zijn erin geslaagd een katalysator te ontwikkelen die al bij een temperatuur van 200 graden efficiënt werkt. Normaal gezien moeten die temperaturen veel hoger zijn.” “Het project is hoofdzakelijk gericht op toepassingen in auto’s, maar kan ook nuttig zijn in grotere industriële processen in bedrijven. In beide gevallen gaat het in se om dezelfde technologie. In een auto moet zo’n katalysator wel meer bestendig zijn tegen extreme omstandigheden, zoals lage temperaturen en schokken. Bovendien is in een bedrijf de compactheid van een katalysator van veel minder groot belang. Dit maakt dat het realistisch is om de techniek op termijn ook te gebruiken in industriële toepassingen”, besluit Cool.

BEHIND THE SCIENCE

Universiteit Antwerpen (UA) als enige uit België. Professoren Vera Meynen en Pegie Cool van de UA lichten toe waarom het project noodzakelijk is.“De huidige katalysatoren bestaan uit zeldzame metalen,die moeilijk te recycleren zijn. De kans dat we op een bepaald moment zonder vallen, is groot. Op basis van nanotechnologie willen we de edelmetalen vervangen door meer milieuvriendelijke en recycleerbare materialen als ijzer,koper of nikkel”,legt Meynen uit.

PRAKTIJK

Bescheiden succes

KAREL RONSE [email protected]

Bekijk alle afleveringen op uantwerpen.be

In samenwerking met

MEI 2013 · 13

TIP

14 · MEI 2013

NIEUWS

BELANG INTELLECTUEEL EIGENDOM NEEMT TOE Door middel van via IEbeschermde processen en producten gaat IFAST (Innovative Flavor & Aroma Science & Technology) de uitdaging aan met een selectie van pijnpunten in de voedingssector. De waarde en de bescherming van IE maken voor IFAST het verschil. IFAST zoekt naar oplossingen voor diverse uitdagingen waar de voedingsindustrie vandaag mee te kampen krijgt. “Wij kijken in eerste instantie op welke vlakken bedrijven binnen deze sector proces- en producttechnisch problemen ondervinden. Zo zijn lage toepassingsrendementen en onge-

wenste aromaprofielen belangrijke pijnpunten. In een tweede fase trachten we met vernieuwende technologieën, met IE-beschermingspotentieel, het hoofd te bieden aan deze knelpunten”, vertelt Pascal Mertens, Managing Director van IFAST.

Spin-off IFAST ontstond als een spin-off van de KU Leuven en kan intussen, als volwaardig bedrijf, een beroep doen op een groeiend netwerk van partners. “Concreet zoeken we eerst en vooral naar technologische uitdagingen waar valorisatiepotentieel in zit en gaan we na welke processen en/of producten oc-

trooieerbaar zouden zijn en of de markt op zich daar groot genoeg voor is en daar voor openstaat. Nadien stellen we zelf een passend businessplan op. De marktintroductie nemen we niet altijd voor eigen rekening. Hiervoor kijken we ook naar andere bedrijven die mogelijk een waardevolle partner zijn.”

Stappen Wanneer bedrijven een bepaald idee, concept, proces of product willen beschermen door middel van IE, moeten ze enkele stappen doorlopen. “Ten eerste moet grondig worden nagegaan of octrooibescherming haalbaar is. Ten tweede is een grondige evaluatie van de beoogde markt noodzakelijk. Deze analyse laat toe om de risico’s in te schatten.” Op basis van deze twee fases wordt een businesscase opgesteld. “Deze gaat dieper in op de mogelijkheden die de ontwikkeling in de toekomst biedt, o.a. het valorisatiepotentieel maar ook de benodigde verdere investeringen. Op die manier moet het bedrijf tot een realistisch beeld komen over de mogelijkheden die IE kan bieden.”

Subsidies De Vlaamse overheid tracht bedrijven hierin optimaal te begeleiden. “Het Agentschap Ondernemen en het Instituut voor Wetenschap & Technologie verlenen

bedrijven die van start willen gaan met IE de mogelijkheid om bij hen advies in te winnen over het beschermen van IE.Via de IE-scan van het Agentschap Ondernemen kan je gratis laten nagaan waar je bedrijf staat, alsook tips krijgen hoe het beter kan. Beide instanties verlenen bovendien financiële steun om van start te gaan met IE. Toch blijven er altijd risico’s aan verbonden. Als een ander bedrijf bijvoorbeeld een soortgelijk product op de markt brengt waarop ook bescherming rust, kan daardoor de intrinsieke waarde van de eigen IE dalen. Daarom moet de eigen IE-positie sterk zijn. Dat vraagt om professionele kennis van zaken.

Trends De toenemende concurrentie en de intensieve zoektocht naar vernieuwingen in de industrie brengen enkele trends met zich mee. “Zowel voor kleine als grote bedrijven wordt het beschermen van het intellectueel eigendom cruciaal. De (beurs)waarde van dergelijke bedrijven bijvoorbeeld zal immers sterk bepaald worden door hun portfolio van octrooibeschermde producten en de pipeline aan nieuwe ontwikkelingen. Het zal een groot probleem worden als het octrooi van een blockbuster vervalt en er niet direct iets anders uit de pipeline komt”, besluit Mertens. BIRGIT JANSSEN [email protected]

FOCUS OP INNOVATIE ■ Met patenten wordt hetzelfde bedoeld als octrooien. Zij zorgen ervoor dat innovatieve technologie niet ongeoorloofd wordt gekopieerd. ■ Op die manier kan een bedrijf een deel van de markt reserveren of concurrenten dwingen tot investeringen in alternatieve technologie. ■ Patenten vormen voor in-

We support clients worldwide to get the best out of their intellectual property

The Hague • Munich • Leuven

Science Park Arenberg Gaston Geenslaan 11 3001 Leuven T +32 16 24 08 50 F +32 16 58 47 40 E [email protected]

www.vo.eu

V.O. is the new name of VEREENIGDE

MEI 2013 · 15

TIP

5 ZORG VOOR EEN INFRASTRUCTUUR OP MAAT

PROJECT Aan de KU Leuven werd een nieuwbouwproject opgestart dat onderzoeksgroepen uit verschillende faculteiten zal samenbrengen op één locatie. FOTO: PRIVÉ

novatieve ondernemingen een onmisbare bron van informatie waarmee zij hun technologie kunnen doorontwikkelen. ■ Ze bevatten eveneens veel strategische informatie over de concurrentie en laten bedrijven toe op de hoogte te blijven van de laatste ontwikkelingen in hun eigen sector. ■ Patenten zijn vermogens-

rechten en kunnen dus licentieinkomsten opleveren. Ze kunnen ook ingezet worden als vermogen bij het opzetten van samenwerkingsverbanden en bij het vinden van financiering voor een nieuwe onderneming. ■ Patenten zijn overdraagbaar en in overnamesituaties dragen zij vaak aanzienlijk bij tot de waarde van een bedrijf.

Nieuwbouwproject bundelt krachten Een duurzame chemische industrie is een noodzaak. Niet alleen vanwege de schaarste van hulpbronnen en grondstoffen, maar ook vanwege de impact van economische activiteit op het milieu.

Specifiek voor Europa en Vlaanderen in het bijzonder, waar grondstoffen schaars zijn, is innovatie op dit vlak essentieel voor het behoud van de chemische industrie, een belangrijke bouwsteen van onze welvaart. Uiteraard hebben academische instellingen oog voor deze thematiek.Als kennis- en onderwijsinstellingen hebben de universiteiten in de eerste plaats een verantwoordelijkheid om duurzaamheid een prominente plaats te geven in de opleidingen. Hierbij gaat het niet enkel om specifieke vakken, maar om een integrale aanpak waarbij aandacht en respect voor veiligheid, gezondheid en milieu centraal staan. Het onderwijs aan de KU Leuven is onderzoeksgebaseerd. Vandaar dat de universiteit uitstekend geplaatst is om nieuwe wegen te verkennen en om de inzichten in de opleidingen te integreren. De industrie vormt een goede partner om duurzame chemie verder uit te bouwen en te verankeren in de samenleving. Er wordt samengewerkt aan het ontwikkelen en het implementeren van nieuwe producten en processen.

Interdisciplinair onderzoek Zowel kennisgedreven als toepassingsgericht onderzoek zijn belangrijke pijlers voor de ontwikkeling van duurzame chemie. Universiteiten staan dan ook voor de uitdaging om

niet enkel de samenwerking met de industrie te stroomlijnen, maar ook intern een visie te ontwikkelen om multidisciplinair onderzoek rond duurzame chemie te faciliteren. Aan de KU Leuven werd net daarom een nieuwbouwproject opgestart dat onderzoeksgroepen uit verschillende faculteiten zal samenbrengen op één locatie. Het gaat over de departementen Chemie (faculteit Wetenschappen), Chemische Ingenieurstechnieken (faculteit Ingenieurswetenschappen) en het Centrum voor Oppervlaktechemie en Katalyse (faculteit Bio-ingenieurswetenschappen).

Globale thema’s De onderzoeksgroepen in deze departementen bundelen de krachten rond globale onderzoeksthema’s die maatschappelijk relevant zijn in de context van duurzaamheid, gezondheid en de huidige energie- en grondstoffenproblematiek. Zo is er onder meer onderzoek naar slimme materialen, nieuwe en ecovriendelijke ionische vloeistoffen en tal van nieuwe katalytische materialen en innovatieve geïntensifieerde processen. In totaal komt er 18.000 m2 onderzoeksruimte die initieel ruimte biedt aan ruim 400 onderzoekers. Samenwerking tussen onderzoekers met verschillende achtergronden in een gedeelde infrastructuur van hoog niveau is niet enkel bevorderlijk voor het interdisciplinaire karakter dat zo belangrijk is in hedendaags onderzoek, het schept ook een platform dat de interactie met de industrie en de maatschappij faciliteert.En daar kunnen het onderzoek naar en de implementatie van duurzame chemie alleen maar beter van worden.

DRIJVENDE KRACHT VOOR INNOVATIE De Koninklijke Vlaamse Chemische Vereniging (KVCV vzw) richt zich tot iedereen die belangstelling heeft voor chemie en aanverwante wetenschappen. De leden van de KVCV zijn actief in het onderwijs, laboratoria, kenniscentra en in diverse sectoren van het bedrijfsleven met een zwaartepunt in chemie en life sciences. De beroepen zijn gesitueerd in het onderzoek, de kwaliteitscontrole, de productie en de ontwikkeling van nieuwe producten en processen.De diversiteit van deze domeinen vinden we terug in de verschillende secties van de vereniging.Informatie over chemie en life sciences krijgt er een centrale plaats naast de uitwisseling van ervaring en kennis door de leden.

Netwerking Door haar verscheidenheid is KVCV een interessant platform voor netwerking. Zo is het ‘Chemistry Conference for Young Scientists’ uitgegroeid tot een internationaal evenement voor doctorandi in de chemische wetenschappen. Een ander succesvol initiatief is de Kekulé-cyclus, waarbij elke twee jaar nieuwe ontwikkelingen in natuurwetenschappen en technologie door internationaal gerenommeerde sprekers voorgesteld worden aan studenten en professionelen. Meer informatie: www.kvcv.be

!

Asking more from chemistry

Metaalkunde? Voedingsleer? Alzheimer?

SOLVAY is een internationale chemiegroep geëngageerd in duurzame ontwikkeling met een bijzondere aandacht voor innovatie en operationele uitmuntendheid. Hij haalt meer dan 90 % van zijn verkopen op markten waar hij tot de wereldtopdrie behoort. Solvay telt 29.000 werknemers en haalde in 2012 een omzet van 12,4 miljard EUR.

www.kuleuven.be

In 2013, met een fiere blik op zijn 150ste verjaardag, zal Solvay de visie van zijn oprichter blijven uitdragen en dus verder bouwen aan een duurzame chemie in dienst van de mensheid.

Ontdek jezelf. Begin bij de wereld.

www.solvay.com annonce-Trends-NL-154*121 .indd 1

7/05/13 13:42

16 · MEI 2013

DEBAT

DUURZAAMHEID ALS LEIDRAAD VOOR INNOVATIE KUNSTSTOFFENINDUSTRIE Flanders’ PlasticVision heeft via haar competentiepool en het technologiecentrum Vlaams Kunststofcentrum een goed beeld van wat er leeft in de kunststof- en rubberverwerkende industrie. Dit leidt tot de vaststelling dat er binnen die industrie vandaag nood is aan ondersteuning op het vlak van de verwerking van biogebaseerde kunststoffen, recyclage van kunststoffen en het leveren van producten met extra functionaliteiten. De verwerking van standaard plastics die geproduceerd worden uit hernieuwbare materialen in plaats van aardolie, levert op zich geen extra moeilijkheden op. De kunststoffen gebaseerd op hernieuwbare bronnen daarentegen zijn veel kritischer. Enkele van deze kunststoffen hebben vandaag al hun toepassing gevonden in composteerbare verpakkingen,maar veelal zijn ze echter minder stabiel tijdens het verwerkingsproces en is bijsturing van diverse parameters noodzakelijk. In Vlaanderen is heel wat kennis opgebouwd bij de diverse associaties en technologiecentra om de bedrijven hierbij te ondersteunen. Het feit dat België wereldleider is in de verwerking van kunststoffen (in kg per inwoner) is hier natuurlijk niet vreemd aan. Blijvende aandacht voor O&O (onderzoek en ontwikkeling) is noodzakelijk en dit wordt

Jan Geeraert Algemeen directeur Flanders’ PlasticVision

duidelijk uit het groot aantal projecten dat ook op dit vlak nog iedere dag geïnitieerd wordt.

Cross-sectorale samenwerking België behoort tot de top wat betreft hergebruik van kunststoffen. Het herverwerken van eigen productieafval is standard practice, de verwerking van post consumer afval is minder evident. De grootste uitdaging bestaat erin een constante kwaliteit van recyclaat als grondstofstroom te genereren en dit start al vanaf de afvalophaling. Betere scheiding aan de bron en optimalisatie van de scheidingstechnieken moeten er toe leiden dat nagenoeg zuivere grondstoffen bekomen worden. Via het toevoegen van additieven worden ook de verwerking en de producteigenschappen verder geoptimaliseerd.

Het is hoog tijd om de krachten te bundelen en de versnippering tegen te gaan, zowel wat betreft onderzoek, ontwikkeling als ondersteuning van de industrie Ook op het vlak van recyclage zijn bij de diverse kennisinstellingen in Vlaanderen heel wat competenties aanwezig. Hierbij is recent ook meer en meer aandacht voor cross-sectorale samenwerking tussen instellingen ten dienste van de kunststof- en de textielindustrie aangezien de problematieken heel gelijklopend zijn.

Levensduur Kunststoffen hebben vaak een langere levensduur dan het artikel waaruit ze gemaakt zijn. Het toevoegen van een extra functionaliteit kan bijdragen aan de duurzaamheid van een kunststofproduct in de zin van een langere gebruiksduur. Een voorbeeld hiervan zijn coatings die de kunststof beschermen tegen omgevingsfactoren en die degradatiefenomenen zoals cracking, verkleuring en krasvorming tegengaan. Recente projecten tussen kennisinstellingen en bedrijven uit de sector konden op heel wat bijval rekenen. “Toch is er nog werk aan de winkel”, zegt Jan Geeraert, algemeen directeur van Flanders’ PlasticVision. “De kunststof- en rubberverwerkende industrie heeft het als typische KMO-sector niet gemakkelijk om toegang te krijgen tot heel verspreid aanwezige kennis en deze succesvol te implementeren. Het is dus hoog tijd om de krachten te bundelen en de versnippering tegen te gaan, zowel wat betreft onderzoek, ontwikkeling als ondersteuning van de industrie. Daarbij is samenwerking in regionale clusters van kennispartners een trend die de industrie hoopvol stemt en ons een voorsprong moet garanderen ten opzichte van onze buurlanden. Alleen zo zal innovatie tot valorisatie kunnen leiden.”

TEXTIELSECTOR Door innovatief technisch textiel te ontwikkelen en duurzaamheid ernstig te nemen, blijft de Belgische textielsector zeer sterk staan ondanks de toenemende mondialisering en concurrentie. In 1947 besliste het Belgische parlement om voor de belangrijkste industriële sectoren (bouw, metaal, textiel…) ‘collectieve centra’ zoals het WTCB, Sirris en Centexbel op te richten. Deze sectorale kenniscentra moesten via technologisch onderzoek,normalisatie en gericht advies rond productiviteit de naoorlogse industrie opnieuw stimuleren en dynamiseren. Dankzij deze collectieve acties en het nationale textielplan in de jaren 80 kon België uitgroeien tot de grootste Europese tapijtproducent en werden tal van Vlaamse textielbedrijven wereldspelers.

Mondialisering “Ondanks de toenemende mondialisering van de industrie en de daarmee verbonden concurrentie, staat de Belgische textielmarkt nog steeds zeer sterk”, zegt Bob Vander Beke van Centexbel. “De textielsector stelt nog altijd meer dan 25.000 mensen tewerk, realiseert een omzet van meer dan 7 miljard euro en heeft een exportratio van meer dan 80%. Door innovatief technisch textiel te ontwikkelen en duurzaamheid heel ernstig te nemen,blijven de Belgische textielondernemingen met succes inspelen op de nieuwe maatschappelijke uitdagingen.

betekenen in die context een meerwaarde voor de textielindustrie. Zij ondersteunen deze bedrijven onder meer door de roadmap rond het FISCH-programma ‘polycycle’ te helpen uitschrijven en op die manier enkele interessante innovatiepistes aan te reiken met betrekking tot het recycleren van polymeren.

Netwerking en samenwerking Een succesvolle ontwikkeling en commercialisering van innovatieve producten veronderstelt niet alleen een uitgebreide kennis van materialen,technologische processen,markten en normen, maar ook een sector- en grensoverschrijdende netwerking en samenwerking. Ook op deze vlakken maken kennis- en dienstencentra het verschil. Door deel te nemen aan (Europees) onderzoek kunnen zij hun kennis en expertise actualiseren en uitbreiden. Vander Beke: “Dankzij gerichte investeringen worden de verschillende laboratoria (chemie, fysisch, microbiologie en brandlab) up-to-date gehouden, want die zijn noodzakelijk om een snelle en betrouwbare dienstverlening aan te bieden op het vlak van testen en analyses, probleemoplossing, productcertificatie, productontwikkeling, procesoptimalisatie, ... Door regionale en Europese samenwerkingsverbanden op te starten en te dynamiseren met andere (sectokenniscentra worden de rale) textielondernemingen maximaal betrokken bij de nieuwe Fabrieken van de Toekomst.”

De Belgische textielondernemingen blijven met succes inspelen op de nieuwe maatschappelijke uitdagingen Technisch textiel is een sterk en flexibel materiaal en heeft een licht gewicht. Het kan daardoor gemakkelijk toegepast worden in zeer uiteenlopende sectoren zoals geotextiel, bouw,landbouw en veiligheid.”

Duurzaamheid Heel wat Belgische textielproducten krijgen hun innovatief karakter dankzij het gebruik van nieuwe (bio) polymeren en/of chemische (nano-) additieven in vezel, coatings en composieten. Bij coatings en composieten wordt een mengsel van chemische stoffen toegevoegd aan het textielproduct, waardoor het product sterker wordt. Tijdens dit chemische proces moet uiteraard steeds rekening gehouden worden met enkele duurzaamheidsaspecten: cradle-to-cradle – waarbij gebruikte materialen opnieuw worden ingezet voor andere producten -, detoxificatie, recycleerbaarheid en biologische afbreekbaarheid. Kennis- en innovatiecentra, zoals Centexbel,

Bob Vander Beke Director sales & marketing Centexbel

NIEUWS

“Biokatalyse heeft tal van voordelen”

■ Vraag: Wat is biokatalyse? ■ Antwoord: Biokatalyse is het gebruik van enzymen als biokatalysator om chemische reacties uit te voeren.

Enzymen vormen een duurzaam alternatief voor klassieke katalysatoren en ze zijn bovendien vaak efficienter en selectiever. De huidige chemische industrie gebruikt nog voornamelijk klassieke katalysatoren, vaak anorganische verbindingen. Met het project ‘BioKatalyse’ willen Prof. Wim Soetaert en zijn collega Prof. Tom Desmet van de Universiteit Gent chemische bedrijven begeleiden in de omschakeling naar het gebruik van biokatalysatoren. “De bedoeling is om biokatalyse als een industriële sleuteltechnologie beter bekend te maken en te introduceren in de chemische industrie in Vlaanderen. Men gebruikt er vandaag nog bijna uitsluitend conventionele chemische synthesetechnieken. De wereld van de chemie verandert echter snel als gevolg van nieuwe ontwikkelingen in de industriële biotechnologie. Enzymen kunnen vandaag de dag immers op maat gemaakt worden en kunnen ook onnatuurlijke chemische reacties katalyseren”,zegt Soetaert. Prof. Wim Soetaert Universiteit Gent

6

MEI 2013 · 17

TIP

FOCUS OP INNOVATIE

zig zijn, maar we zullen ook een beroep doen op experten uit het buitenland. De eerste stap is het vinden van bedrijven die willen meewerken. We merken dat veel bedrijven geïnteresseerd zijn, maar niet over de nodige kennis en ervaring beschikken. Bij die bedrijven zullen we nagaan wat hun noden en mogelijkheden zijn inzake het gebruik van enzymen.”

Drie fasen TOPREGIO. Het project ‘BioKatalyse’ heeft als doel om van Vlaanderen een FOTO: BIOBASE EUROPE wereldspeler te maken op het vlak van biokatalyse.

Voordelen Prof. Soetaert legt uit wat biokatalyse precies inhoudt. “Biokatalyse is een chemische transformatie van organische moleculen met behulp van enzymen als natuurlijke katalysatoren. Deze enzymen vinden we ook terug in ons eigen lichaam, het zijn de motoren van het leven.We kunnen deze enzymen nu echter ook gebruiken om chemische reacties in een fabriek te katalyseren. Biokatalytische processen bieden heel wat voordelen,zoals een verminderd energieverbruik, een hoger rendement en een grotere reactieselectiviteit. Dankzij een zuiverder eindproduct blijven er na de reactie ook minder afvalstoffen over. Biokatalyse vormt dan ook een sleuteltechnologie voor de omschakeling naar een biogebaseerde economie.” Het project ‘BioKatalyse’ werd enkele maanden geleden opgestart met de steun van het Agent-

schap Ondernemen van de Vlaamse overheid. Het is de bedoeling om van Vlaanderen een wereldspeler te maken op het vlak van biokatalyse. “We lopen achter. Zeker in vergelijking met Duitsland,waar biokatalyse al jaren is ingeburgerd in de chemische industrie. Het probleem is dat de meeste chemische bedrijven in Vlaanderen zuivere productiebedrijven zijn. Ze missen de expertise die vanuit hun onderzoekscentra zou moeten komen en zo gaan kansen verloren. De Universiteit Gent is een pionier op vlak van industriele biotechnologie en biokatalyse en via de Bio Base Europe Pilot Plant heeft Vlaanderen nu ook de mogelijkheid om deze expertise in reële innovaties om te zetten.”

Bedrijven “De komende twee jaar zullen drie mensen voltijds met het project be-

Eens er voldoende bedrijven gevonden zijn, kan het eigenlijke project van start gaan. Dit zal in drie fasen gebeuren. “Eerst gaan we hun chemische processen die in aanmerking komen voor vervanging door biokatalyse in kaart brengen. Vervolgens moeten biokatalytische alternatieven voor deze processen geïdentificeerd en ontwikkeld worden. We mikken op een concreet biokatalytisch proces dat vervolgens zal worden ontwikkeld en opgeschaald in de Pilot Plant. Tijdens de eindfase zullen we de bedrijven helpen om de uitgewerkte alternatieven industrieel te implementeren.” Als de omschakeling naar biokatalytische processen in die bedrijven een succes blijkt, zal dit volgens Soetaert andere bedrijven stimuleren om ook in te zetten op biokatalyse. De afronding van het project is gepland in februari 2015. KAREL RONSE [email protected]

PROJECT

Oplossing voor ‘innovation gap’ Bedrijven hebben het vaak moeilijk om een nieuwe technologie te ontwikkelen en te implementeren. Bio Base Europe helpt bedrijven om deze ‘innovation gap’ te overbruggen door middel van piloot- en demonstratie-projecten. In de Pilot Plant in Gent kan een volledig bioproces van de grondstof tot het eindproduct worden doorlopen op één locatie. Bedrijven en kennisinstellingen kunnen in deze proeffabriek terecht om de haalbaarheid van biogebaseerde processen en producten op relatief grote schaal te testen. Dit is nodig vooraleer grote industriële investeringen aan te vatten.

Tweede generatie Men richt zich onder andere op de ontwikkeling van tweede generatie technologieën. Hierbij worden landbouwkundige nevenproducten en gewassen die niet bedoeld zijn voor menselijke consumptie omgezet tot nuttige producten. De ontwikkeling van een biobrandstof uit tarwestro is hier een mooi voorbeeld van. Eén van de projecten waar momenteel sterk op wordt ingezet, is de productie van biodetergenten. Deze worden geproduceerd door middel van een natuurlijk fermentatieproces en ze zijn zowel milieuvriendelijker als milder voor de huid. De verwachting is dat biodetergenten een flink deel van de markt gaan inpalmen.

18 · MEI 2013

NIEUWS Dimitri Pevenage HR Manager Total België

EXPERTISE

Efficiënter rekruteren

Belangrijke rol voor KMO’s Door hun flexibiliteit en slanke structuren spelen KMO’s een belangrijke rol in het innovatieproces. Ze kunnen snel inspelen op de gepersonaliseerde en hoogtechnologische behoeften van de moderne maatschappij. Het FISCH-initiatief, waarbij tijdelijke allianties tussen onderzoekscentra, industriële partners en universiteiten gefaciliteerd worden, kan alleen maar toegejuicht worden. De opportuniteiten voor kennisgedreven KMO’s zouden nog beter geconcretiseerd kunnen worden indien de subsidieregeling meer op hun maat zou geschreven zijn. ChemStream, een innovatief chemisch R&D-bedrijf en lid van FISCH,

is gespecialiseerd in het chemisch vertalen van materiaalproblemen in duurzame chemische formuleringen met de focus op high performance nanodispersies, functionele coatings en inkjet inkten.

Efficiëntie Bij beschadiging van optische kabels leidt de infiltratie van water tot een vermindering van hun efficiëntie. In het huidig productieproces worden textielvezels die gecoat zijn met waterblokkerende componenten ingezet om migratie van water te verhinderen. Hiervoor wordt een niet-milieuvriendelijke PVC-binder gebruikt in combinatie met een phtalaat weekmaker (gezondheidsschadelijk) en superabsorberende polymeren (SAP’s) die niet chemisch verankerd zijn in de matrix.

Waterabsorberende coating In het kader van het Europees Crosstexnetprogramma - met de steun van het IWT - werd een watergedragen UV-vernetbare waterabsorberende coating ontwikkeld, die zowel op textielvezels als op folies kan worden aangebracht, zonder dat er schadelijke componenten ontstaan. De zwelcapaciteit kan afgestemd worden door de vernettingsgraad te wijzigen. Een waterabsorptie tot vijfhonderdmaal het eigen gewicht kan gerealiseerd worden. Deze UV-coating biedt naast het gebruik in de telecommunicatie, eveneens mogelijkheden in de agricultuur en in de hygiënische en medische sector. [email protected]

Scientific Recruiting since 1985

Dé specialist voor personeel in labo, produktie en QA Lab Support is een gespecialiseerd recruteringskantoor voor personeel in het labo, produktie en QA. Wij hebben het concept gecreëerd van recrutering door wetenschappers, voor wetenschappers. Onze recruiters hebben zelf een chemische achtergrond én jaren ervaring in de industrie. Vanuit onze kantoren in Antwerpen en Wavre plaatsen wij in heel België zowel startende als ervaren laboranten, operators, labo managers, validatie ingenieurs, QA medewerkers, R&D medewerkers, technisch-commerciële profielen,...

Volledig overzicht van onze vacatures op www.labsupport.be LB052-4/13

T: 03 205 92 54 | [email protected]

■ Vraag: Op welke manier kunnen chemische bedrijven best nieuwe werknemers aantrekken? ■ Antwoord: Een specifiek rekruteringsbureau gaat in opdracht van het bedrijf op zoek naar de meest geschikte werkkracht. Dimitri Pevenage, HR manager bij Total België, legt uit waarom zij beroep doen op een specifiek rekruteringsbureau: “We werken al twee jaar samen met Lab Support. Dankzij hun expertise in de chemische sector vinden ze gemakkelijk een bekwame werknemer met een specifiek profiel. Dit kan bovendien op zeer korte termijn,wat voor ons een noodzaak is.”

Langdurig verlof “Vaak gaat het om werknemers die verlof nemen die vervangen moeten worden. Het rekruteringsbureau regelt voor ons een vervanger, doorgaans blijft die gemiddeld drie tot zes maanden. Zo worden wij uit de nood geholpen en kunnen die voorlopige werkkrachten ervaring opdoen. Negatieve ervaringen hebben we nog niet gehad, de nieuwe werknemers zijn meestal voldoende gescreend.”

Hoe gaat de rekrutering nu concreet in z’n werk? Eerst geeft het bedrijf een functieomschrijving van de persoon waar ze naar op zoek zijn. De consultants van het rekruteringsbureau hebben zelf een (bio)chemische achtergrond en ervaring in de industrie, dus kunnen heel gericht naar de best passende kandidaat zoeken. Als ze die gevonden hebben, nemen ze contact op met het bedrijf,dat de voorgestelde werknemers op gesprek laat komen. “Deze aanwervingsprocedure duurt normaal gezien tussen de twee en de vier weken. Bovendien volgen de consultants de situatie continu op. Die werkwijze is voor ons ongelooflijk handig, zo moeten we ons geen zorgen maken over nieuwe rekruteringen.In twee jaar tijd hebben we zo al 12 mensen aangetrokken.”

Schoolverlaters “Naast het rekruteren via zo’n specifiek bureau proberen we natuurlijk ook op andere manieren mensen aan te trekken. We richten ons daarbij vooral op schoolverlaters, daarnaast onderhouden we ook goede contacten met hogescholen en universiteiten”, besluit Pevenage.

EuroChem Antwerpen is met haar 350 werk-

EuroChem Antwerpen is op zoek naar m/v:

nemers in Europa één van de belangrijkste productiesites

van

mest stoffen

binnen

de

internationale EuroChem groep. Origineel gestart in 1964 onder de vleugels van BASF is het een hecht team van professionele collega’s die in een echte “can do” spirit samenwerken. Kenmerkend voor de strategie van het bedrijf is haar focus op de lange termijn, zowel op het vlak van persoonlijke ontwikkeling via een doorgedreven vorming als de bijdrage van het bedrijf in zijn

ĒĊĈčĆēĎĘĈč ĎēČĊēĎĊĚė ęĊĈčēĎĘĈč ćĚėĊĆĚ (ęĊĈčēĎĈĆđ ĘĚĕĕĔėę ĔċċĎĈĊ)

Uitwerken van mechanische projecten en grotere veranderingswerken aan de productie installaties.

ĆĘĘĊę ĒĆēĆČĊė ĔĕĊėĆęĎĔēĘ

Als asset manager ben je verantwoordelijk voor het ontwikkelen en implementeren van een lange termijn visie voor de technische assets gebruikt binnen één van onze productielijnen.

ĒĊĈčĆēĎĘĈčĊ ĆėćĊĎĉĘěĔĔėćĊėĊĎĉĊė

totaliteit tot een meer duurzame samenleving.

Voorbereiden van mechanische onderhouds- en kleinere veranderingswerken aan de productie installaties.

De focus op verticale integratie op wereldniveau

ęĊĈčēĎĊĐĊė ĆĚęĔĒĆęĎĘĆęĎĊ

maakt ook dat EuroChem op langere termijn streeft

Ďē ĉĊ ĔēĉĊėčĔĚĉĘĉĎĊēĘę

naar meer toegevoegde waarde over het volledige

Als technieker in de onderhoudsdienst heb je een uiterst gevarieerde job: technische interventies en onderhoud op zowel de elektrische als de meet- en regeltoepassingen in onze productie en logistieke installaties.

productieproces.

BEKIJK OOK ONZE ANDERE JOBS OP WWW.WERKENBIJEUROCHEM.BE

Solliciteer via www.werkenbijeurochem.be of stuur je sollicitatiebrief en cv naar Scheldelaan 600 – Haven 725, 2040 Antwerpen t.a.v. Johan De Prijck.

13BG04153-EUROCHEM-Trends-259x365-4f-q.indd 1

30/04/13 12:32

Build structures.

Build communities.

A career at Janssen. Only for professionals who care. Bij Janssen speelt elke collega een vitale rol. Onze mensen zijn er trots op dat ze ieders gezondheid helpen verbeteren, waar ook ter wereld. Elke dag maken zij het leven beter door te kiezen voor kwaliteit, en door nooit te stoppen met innoveren. Zo krijgen zij de kans om hun vaardigheden te ontplooien en om initiatief te nemen. En dat allemaal in een internationale groep die zijn waarden dagelijks waarmaakt, en die geeft om het welzijn van zijn mensen. Een groep die als wereldwijde partner in de gezondheidszorg bijdraagt tot een betere levenskwaliteit. Janssen geeft de toon aan in een nieuw tijdperk van totaaloplossingen binnen de gezondheidszorg. Wil jij hier deel van uitmaken? Ontdek dan de vacatures op www.janssenjobs.be

000-JANSSEN_259x365.indd 1

02/05/13 14:29