verijssel ^;. 1 6 NOV 2007 Dverijssel, Provinciale Staten van Overijssel Jaarverslag kennispark 2006

Luttenbergstraat 2 Postbus 10078 8000 GB Zwolle Telefoon 038 499 88 99 Fax 038 425 48 88 www.overijssel.nl [email protected] RABO Zwolle 3973 41 121

Provinciale Staten van Overijssel Inlichtingen bij mw. JJ. van der Zee Telefoon 038 499 75 68 Fax 038 425 48 88

Onderwerp

Jaarverslag kennispark 2006.

Datum

06.ii.2007 ons Kenmerk 2007/0570065 pagina 1/1 uw brief

Hierbij zenden wij u ter informatie de digitale versie van het jaarverslag Kennispark Twente 2006, geregistrecrd in SIS onder nummer PS/2007/886. Indien u de gedrukte versie wenst te ontvangen, kunt u deze aanvragen bij het secretariaat van de eenheid Economic, Milieu en Toerisme, t.a.v. mevrouw Y. Steggink, e-mailadres yt.steggjjaJ^pfiterspoverijssel.nl, telefoonnummer 038 499 75 65.

Dverijssel,

Uw kenmerk

voorzitter,

secretaris,

AJJI " <• /A£\I nv"< r.

%

.1

Reg.nr. a.d.

^;. Routing

1 6 NOV 2007 Bij!.:

Bijlagen

Datum verzending

verijssel

kennispark twente 2006

Sam e n w e r k m a k e n v a n k e n n i s !


Inhoudsopgave

Colofon r edactie Marieke ten Vaarwerk en Kennispark Twente Ontwerp en realisatie Axis Media-ontwerpers bv. Druk Ter Sligte bv. Fotografie Jan Schartman, Jan Hesselink en Martin Bosker

4 6

Voorwoord door Kees Eijkel, directeur Kennispark Twente Samen werk maken van kennis, Eric Helder, voorzitter stuurgroep Kennispark Twente

7

starten e n groei en In de praktijk Paul Nederkoorn, directeur Technology Accelerator MESA+ Mariëlle Ros, student Ondernemerschap

9 10

Talent voor ondernemen Succesvol starten

15

toppe rs van 2006

19

innovatie f ondernemen In de praktijk De samenwerking van studentonderneming Dynteq en het bedrijf Ladyline

21 22 24

Kennistransfer Facility sharing Gezamenlijke onderzoeksprojecten

25

Insp ire re nd vest igingskl imaat In de praktijk Eric Gude en Dave Blank over de Chemie van Twente

27 28 28

Nieuwe vestigers Ruimtelijke toekomstvisie Ontwikkeling Langezijds

ken n i spa r k t w e nte 2006

o p bezo ek bi j ke n n i spa rk t wen te

Het afgelopen jaar hebben we als Kennispark Twente vele binnen- en buitenlandse delegaties op bezoek gehad. Keer op keer blijken zij bijzonder onder de indruk van wat hier in Twente op en rondom de universiteit gaande is. Zij roemen de ondernemendheid van onze studenten en wetenschappers, het hoge aantal spin off ondernemingen, het complete stelsel aan regelingen, onderwijsprogramma’s, faciliteiten, ondersteunende organisaties èn de hechte samenwerking van universiteit, provincie, bedrijfsleven en regio. Met dit jaaroverzicht willen we u als het ware een rondleiding bij Kennispark Twente geven. Zodat u met eigen ogen kunt zien op welke manier wij het afgelopen jaar samen met onze vele regionale partners werk maakten van kennis. U maakt kennis met studente Mariëlle Ros die vertelt over haar ervaringen met de Master Innovative Entrepreneurship en Business Development. Paul Nederkoorn, directeur van één van de vier business accelerators die ondertussen actief zijn, laat zien hoe hij de unieke vindingen van het nanotechnologisch instituut MESA+ commercieel verzilvert. Een aantal van de vele nieuwe ondernemingen die in 2006 met de inmiddels vermaarde TOP-regeling van start gingen, stelt zich aan u voor. Studentonderneming Dynteq en het bedrijf Ladyline vertellen hoe zij dankzij de koppeling van de Studenten Kennis Portal tot een vruchtbare samenwerking komen.

En creatief conceptontwikkelaar Eric Gude en wetenschapper Dave Blank doen uit de doeken op welke wijze onderzoek, onderwijs en ondernemen op een geïntegreerde manier samenkomen in het nieuwe gebouw De Chemie van Twente, straks het bruisende middelpunt van Kennispark. Het komende jaar gaan we nog meer werk maken van kennis. Want in 2006 zijn voor tal van initiatieven de eerste voorbereidende stappen gezet, die in 2007 een nadere uitwerking krijgen. Samen met partners als participatiemaatschappij PPM Oost, NIKOS en Technologie Kring Twente willen we de randvoorwaarden voor het ontstaan

Ada Uuldriks Prisca Braat Nancy Trip Kees Eijkel Frank Groot Alinda Sportel Patrick Welman

van startende en doorgroeiende kennisintensieve ondernemingen nog verder optimaliseren met onder meer uitgebreidere financieringsmogelijkheden, coaching en training van high tech ondernemers. Het MKB krijgt betere toegang tot de kennis van de UT en haar spin off ondernemingen met een kennisportal, in aansluiting op de Studenten Kennis Portal die in 2006 werd gelanceerd. De samenwerking van bedrijfsleven en kennisinstellingen in het programma Nano4Vitality krijgt concreter gestalte en de ontwikkeling van gezamenlijke werkplaatsen (High Tech Facilities Twente). In 2007 zal ook een ruimtelijke visie vastgesteld worden over de gebiedsontwikkeling van

Kennispark tot een samenhangend hoogwaardig terrein waar onderwijs, onderzoek, ondernemen en ontspanning een geïntegreerd geheel vormen. Rest mij u veel plezier tijdens uw ‘bezoek’ toe te wensen. Ik hoop dat u na afloop net zo enthousiast en geïnspireerd zult zijn als onze andere bezoekers. Dr. Kees Eijkel, directeur Kennispark Twente


S ame n we r k ma ke n va n kenni s

Maar liefst zeven Twentse bedrijven mogen zich tot de snelstgroeiende technologische bedrijven van Nederland rekenen, was het bericht dat ons in 2006 bereikte. Het gaat om jonge, enthousiaste Twentse ondernemingen waarvan een groot deel zaken doet met de Universiteit Twente of te boek staat als UT-spin off. De score laat ons zien dat samenwerking van kennisinstellingen en ondernemingen loont, dat de innovatiekracht van ondernemingen toeneemt en er nieuwe werkgelegenheid ontstaat. Het is een bevestiging dat we met Kennispark op de goede weg zitten. Dat het intensiveren van de kruisbestuiving tussen kennisinstellingen en bedrijven bijdraagt aan de ontwikkeling van Twente tot een kennisintensieve regio van internationale allure! Om Kennispark de komende vier jaar verder uit te bouwen en een gerichte stimulans aan de uitvoering te geven, besloten de partners in Kennispark (UT, Provincie Overijssel en Gemeente Enschede namens Netwerkstad Twente) halverwege 2006 tot de oprichting van een slanke en compacte uit-voeringsorganisatie. Met een gelijkwaardige en evenredige bijdrage in deze organisatie tonen we ons individuele èn gezamenlijke commitment. Een betrokkenheid die de Universiteit Twente nog eens bevestigde door haar valorisatie-activiteiten voor 100% bij Kennispark onder te brengen. De leiding van de nieuwe organisatie konden we leggen in de ervaren handen van directeur dr. Kees Eijkel. Als commercieel directeur van MESA+ wist hij het concept Kennispark al op

kleinere schaal te verwezenlijken. Rondom dit nanotechnologisch instituut delen wetenschappers en ondernemers al sinds jaar en dag huisvesting, laboratorium- en productiefaciliteiten en starten zij gezamenlijk nieuwe ondernemingen op. In de afgelopen 15 jaar ontstonden op deze manier al meer dan 30 nieuwe bedrijven. Een mijlpaal voor de gebiedsontwikkeling was de presentatie van de ontwikkelingsplannen voor gebouw Langezijds. Het pand dat zo’n 50.000 m2 meet, is de eerste locatie die in het kader van Kennispark op de campus ontwikkeld wordt. Wij zijn ervan overtuigd dat dit gebouw, het langste in Twente, zal uitgroeien tot een inspirerend landmark dat de ambities van de regio overtuigend verbeeldt. De constructieve samenwerking van onderwijs, overheid en ondernemingen strekte zich uit over de gehele regio. Eind 2006 kwam de regionale investeringsagenda van het Innovatieplatform Twente gereed, die begin 2007 aan de nieuwe minister van Economische Zaken, Maria van der Hoeven, is uitgereikt. Kennispark vormt, als verbindende en faciliterende schakel tussen kennis en kunde naar kassa, een belangrijk onderdeel van deze investeringsagenda. Namens de stuurgroep Kennispark, Eric Helder, Voorzitter stuurgroep Kennispark Twente

7


S Ta rTe n e n g r o e i e n

Thuis in de wereld van de wetenschap èn de markt Dr. mr. Paul nederkoorn is als directeur de motor achter de Technology accelerator van nano-instituut MeSa+, die begin 2006 met publieke èn private financiering van start ging. als schakel tussen wetenschap en commercie houdt de Technology accelerator zich bezig met de commerciële uitwerking

MeSa+ is indrukwekkend’, aldus nederkoorn, ‘dat geeft mij een goede basis om het valorisatiebeleid op een professionele, strategische wijze verder uit te bouwen.’ Hij ging afgelopen jaar als eerste aan de slag met de ontwikkeling van een screening instrument voor de marktkansen van technologieën en vindingen en verrichtte een aantal haalbaarheidsstudies. ‘Van één vinding hebben

Paul nederkoorn, directeur Technology accelerator MeSa+ “ValoriSaTieBeleiD STraTegiScH UiTBoUWen”

van hoogwaardige vindingen van de MeSa+-onderzoekers. nederkoorn is thuis in de wereld van de wetenschap én die van de markt. Hij promoveerde aan de VU in amsterdam en was jaren bij Shell in diverse functies werkzaam. Deze zakelijke en wetenschappelijke ervaring komt hem goed van pas in zijn functie als directeur Technology accelerator. Was MeSa+ al goed in het omzetten van kennis in business, nederkoorn gaat die valorisatiepoot van het instituut verder professionaliseren. ‘De kennis, kunde en infrastructuur van

we met de betrokken onderzoekers een demonstrator gemaakt om te toetsen of de technologie inderdaad in een werkzaam en betaalbaar product omgezet kon worden. Uiteindelijk bleken de materiaalkosten voor verdere ontwikkeling te hoog. ’na een positieve screening en haalbaarheidsstudie volgt de keuze op welke wijze de vinding verder uitgewerkt wordt. nederkoorn: ‘Zo is het voorgekomen dat we de intellectuele eigendomsrechten van een vinding direct zullen verkopen aan een marktpartij, terwijl we bij een andere technologie ervoor gekozen hebben om het in een start-up onderneming onder te gaan brengen.’

De Bacheloropleiding Bedrijfskunde is erg breed. Toen ik deze in 2006 afrondde, wist ik van veel onderwerpen een beetje. omdat ik graag meer wilde weten over ondernemen en het ontwikkelen van ideeën, koos ik voor de Master ondernemerschap, officieel innovative entrepreneurship and Business Development. Het is een richting met veel

en doet examen. Je krijgt je rijbewijs, maar of je daarmee een goede bestuurder bent? Het gaat er uiteindelijk om dat je veel ervaring opdoet. Daarom ben ik naast mijn studie ondernemend. Zo heb ik samen met anderen een drieweekse studiereis naar amerika georganiseerd. Momenteel doe ik ervaring op bij de landelijke organisatie integrand. ik onderhoud contact met bedrijven

Mariëlle ros (21), master Business administration aan de Universiteit Twente, richting innovative entrepreneurship and Business Development. “De MaSTer geefT een DUiDeliJK BeelD Van De PrinciPeS en ProceSSen Van HeT onDerneMerScHaP”

theoretische vakken die gecombineerd wordt met praktische voorbeelden. We houden ons bezig met vragen als: wat maakt je tot een goede ondernemer? Moet je zelf ideeën creëren, moet je ze vooral herkennen, of is het een combinatie van beide? en hoe zorg je ervoor dat bedrijven zich dusdanig presenteren dat derden er geld in willen steken? of ik na deze studie daadwerkelijk geschikt ben als ondernemer? De master geeft in ieder geval een duidelijk beeld van de principes en processen van het ondernemerschap. in de bachelor kwam dat minder sterk naar voren. Maar eigenlijk is het net als met autorijden: je volgt lessen

die op zoek zijn naar stagiaires. ik bemiddel tussen vraag en aanbod. Door mijn ervaringen weet ik dat ik van afwisseling houd en graag op projectbasis wil werken, bijvoorbeeld in de consultancy. ik zou graag bedrijven begeleiden in het proces tot iets te komen. Het lijkt mij een uitdaging kennis en ideeën die er binnen een bedrijf aanwezig zijn te herkennen en de mogelijkheden te benutten voor business development. Volgens mij zijn er veel mensen - ondernemers - die met een idee rondlopen, maar vanwege bijvoorbeeld tijdgebrek aan het uitwerken hiervan niet toekomen.’

8

S Ta rT e n e n g roeien

S TarTe n e n g r o e ie n Jonge kennisintensieve bedrijven zijn goed voor de economie. Zij brengen nieuwe technologische kennis mee, zijn vaak creatief en groeien snel. Kennispark versterkt de ondernemende traditie van de Universteit Twente en streeft naar nog meer en grotere spin off ondernemingen. Samen met een groot aantal regionale partners, zowel binnen als buiten de UT, wordt gewerkt aan het creëren van de beste randvoorwaarden voor succesvolle startende en groeiende ondernemingen.

Talen t v o o r o n de r n emen

Onderwijs in ondernemerschap De studenten van nu zijn de ondernemers van morgen. Het afgelopen jaar volgden tientallen studenten, afkomstig uit alle studierichtingen, onderwijs in ondernemerschap die hen theorie en praktijk op het gebied van marketing, recht, financien en management bijbracht. NIKOS, het UT-instituut voor kennisintensief ondernemen, verzorgt de minors en masters op het gebied van ondernemerschap. Ondersteuning studentondernemers De Student Union, de overkoepelende organisatie van actieve studenten, stimuleert en ondersteunt de meer dan 100 studentbedrijven op vele manieren. De commissie USE (University Student Enterprises) van de Union richt zich expliciet op

in de praktijk Paul Nederkoorn, directeur Technology Accelerator MESA+ Mariëlle Ros (21), volgde de master Ondernemerschap

(startende) studentondernemers, door het aanbieden van kantoorruimte op de campus, deskundigheidsbevordering en het organiseren van netwerkactiviteiten. In februari 2006 werd een drukbezochte Studentondernemersdag georganiseerd waar premier Balkenende met jonge ondernemers in discussie ging. Op de dag konden belangstellenden workshops volgen en een case uitwerken. Daarnaast maakten afgelopen jaar negen ondernemingen gebruik van de huisvestingsmogelijkheden in De Bastille op de campus. De Student Union wil het komende jaar de ondersteuning van studentondernemers naar een hoger plan brengen. Als eerste stap werd een inventarisatie uitgevoerd naar de behoeften en wensen van studentondernemers.


10

Succesvol sta rten

Octrooien Bescherming van intellectueel eigendom is een eerste voorwaarde voor kennisvalorisatie en business development. Immers wanneer kennis beschermd is, kan het commercieel worden uitgewerkt. In 2006 werden 24 octrooien aangevraagd door de UT. Samen met de technische universiteiten van

Delft en Eindhoven heeft de UT een nieuwe octrooiregeling opgesteld. Belangrijkste wapenfeit van de nieuwe regeling is dat de (gezamenlijke) uitvinders voortaan een persoonlijke beloning van 1500 euro ontvangen bij aanvraag van het octrooi. Bij exploitatie van een octrooi hebben de uitvinders recht op eenderde deel van de netto opbrengst. Naar verwachting zal de nieuwe regeling in 2007 ingaan. TOP-regeling; voor ondernemers die vanuit de UT willen starten Voor afgestudeerden, promovendi en andere ondernemende personen is er al meer dan twintig jaar de regeling Tijdelijke Ondernemers Plaatsen (TOP) van de Universiteit. Startende ondernemers met innovatieve ideeën die aansluiten op de activiteiten van een van de leerstoelen op de UT, krijgen ondersteuning om het eerste, meestal moeilijke, jaar van de nieuwe onderneming te overbruggen. De uitvoering van de regeling berust in de capabele handen van het Nikos. In 2006 gingen meer dan 10 nieuwe ondernemingen van start. De nieuwe ondernemers stellen zich in deze publicatie aan u voor (vanaf pagina 15). Business Accelerators; scouten en screenen van nieuwe bedrijvigheid Universitair onderzoek levert niet direct producten op die gereed zijn voor de markt. Versneld werk maken van kennis door het opsporen van commercieel interessante vindingen en

11

technologieën, die klaarmaken voor vermarkting en het ondersteunen van wetenschappers met ondernemersambities. Dat is in een notendop de functie van de business accelerators op de UT die de afgelopen jaren van start zijn gegaan. • Tissue Engineering Accelerator Tissue engineering staat kort gezegd voor het vervangen van beschadigd menselijk weefsel door nieuw weefsel van menselijk celmateriaal, dat in een laboratorium is ‘opgekweekt’. Het is de specialiteit van het biomedisch instituut BMTI van Universiteit Twente. De Tissue Engineering Accelerator die sinds 2004 aan het instituut is verbonden, houdt zich bezig met de commercialisatie van vindingen van BMTI op dit gebied. Geen sinecure want voordat een product op de markt gebracht kan worden in Europa of de Verenigde Staten moet een uitgebreide klinische studie zijn uitgevoerd. Dat betekent dat investeerders een lange adem moeten hebben en dat gedurende de eerste jaren spin off ondernemingen vrijwel geen omzet zullen genereren. In 2005 gingen onder begeleiding van de accelerator een zestal nieuwe ondernemingen van start. Het totaal aantal medewerkers dat bij deze spin offs werkzaam is, groeide afgelopen jaar tot 17 personen. Daarnaast zijn de voorbereidingen gaande voor de opstart van nog drie initiatieven. • Smart Systems Business Accelerator De Smart Systems Business Accelerator van het CTIT, het instituut van de UT op het gebied van

informatietechnologie, richt zich op het versneld vermarkten van onderscheidende technologie, waar snelgroeiende bedrijven met veel hoogwaardige werknemers uit kunnen ontstaan. Bij deze accelerator is gekozen voor een praktische hands-on werkwijze waarbij business developer Roel Reintsema een aantal potentieel kansrijke spin off ondernemingen die de ambitie, marktpotentie en onderbouwde business plannen hebben om uit te groeien naar minstens 20 medewerkers, intensief begeleidt. Zo ondersteunde Reintsema spin off Ambient Systems, dat gespecialiseerd is energiezuinige draadloze communicatie voor fijnmazige sensornetwerken, bij het binnenhalen van een aantal substantiële klantorders en risicodragende investeerders. En hij was betrokken bij de verdere ontwikkeling van Recore Systems, een spin off die flexibele herbruikbare energiezuinige chip-bouwstenen levert. Het vertrouwen van gerenommeerde beoordelaars in Recore’s doortimmerde ambitieuze business plan leverde het jonge bedrijf al diverse prestigieuze prijzen op en leidde in 2006 tot de toekenning van een aantal forse subsidies (onder andere een STW Valorisation Grant) en bancaire kredietruimte. Met deze financiering kan Recore haar veelbelovende technologie verder in de richting van een verkoopbaar product ontwikkelen. In het najaar van 2006 verhuisden beide UT-spin offs naar het Business & Science Park.

12


• Business accelerator Smart devices and materials De innovatieve maakindustrie is van oudsher sterk vertegenwoordigd in Twente en staat op een hoog Europees niveau. In het voorjaar van 2006 werd het startsein gegeven voor de business accelerator Smart devices and materials van UT-instituut IMPACT en Mechatronica Valley Twente, een netwerk van bedrijven als Thales, Urenco Enrichment Technology, VDL Enabling Technologies, Panalytical, IMS, Demcon, Maxon Motor, Viro Engineering en Ontwikkelingsmaatschappij Oost Nederland. De business accelerator streeft ernaar sectoren waarin high tech systemen en materialen hun toepassing vinden (zoals veiligheid, de medische en

biomedische sector, de levensmiddelenindustrie en de bouwsector) een nieuwe impuls te geven door kennis en kansen te matchen. Het afgelopen jaar heeft een business developmentteam bij alle betrokken bedrijven en de UT een inventarisatie gemaakt van nieuwe technologieën bij de UT en de beschikbare kennis, kunde en kansen bij de betrokken bedrijven. Die inventarisatie heeft een tiental haalbaarheidsstudies opgeleverd, waarvan een drietal verder worden uitgewerkt in concrete business cases. Kansenzone; coaching en ondersteuning voor starters en doorgroeiers In maart 2006 wees het ministerie van Economische Zaken Kennispark aan als Kansenzone.

13

Binnen een kansenzone ontvangen groeiende en startende MKB-bedrijven coaching en assistentie op het gebied van subsidies, procedures en regelgeving. Met een subsidie van het ministerie heeft UT-instituut NIKOS een formulemanager Kansenzone aangesteld die bedrijven begeleidt bij vergunningsprocedures en subsidie-aanvragen. Afgelopen jaar benaderde de formulemanager vijfhonderd bedrijven en beantwoordde ruim veertig vragen. Technologie Kring Twente; netwerk van innovatieve bedrijven Vanuit een initiatief van de Universiteit Twente is in 1991 het netwerk, de Technologie Kring Twente (TKT), opgericht met het doel betere

economische kansen te creëren voor haar leden. Het netwerk richt zich met name op samenwerking, ondersteuning, informatie-uitwisseling en promotie van de kennisintensieve sector in Twente. Met de aanstelling van een fulltime directeur in juli 2006 is de organisatie verder geprofessionaliseerd. Het ledenaantal groeide naar 180. De website is vernieuwd. In samenwerking met Faculty Club, Saxion en de Ondernemingsvereniging B&S Park is TKT in 2006 gestart met het organiseren van series bijeenkomsten waarbij specifieke onderwerpen nader worden uitgediept om zo nieuwe marktkansen te signaleren. In opdracht van de TKT voerde student Technische Natuurkunde, Martijn Enter, in 2006 een afstudeeronderzoek


uit naar de succesfactoren van de hoge groei van kennisintensieve ondernemingen in Silicon Valley (USA), Cambridge (UK) en Leuven (België). De bevindingen uit dat onderzoek leidde tot een gezamenlijk initiatief van TKT en Kennispark, Mindshift, waarbij ervaren ondernemers starters of doorgroeiers met groeipotentie coachen. BTC; de vestigingsplaats voor innovatieve ondernemers in hun eerste groeifase Bedrijvencentrum Twente (BTC) vervult al sinds de jaren ’80 de functie van incubator voor kennisintensieve bedrijven van Universiteit

14

Twente en Saxion, die beiden aandeelhouder zijn. In ruim 20 jaar hebben zich al meer dan 500 bedrijven gevestigd in dit bedrijfsverzamelgebouw ‘plus’ op het Business & Science Park. In de diverse locaties van het BTC waren in 2006 ruim zeventig bedrijven gehuisvest. Uit de bedrijfsmonitor van BTC over 2006 blijkt het gemiddeld aantal fte’s per onderneming gestegen te zijn: van 3,7 in 2004 naar 5,8 in 2006. Opmerkelijk is de groei van het aantal bedrijven dat actief is op het gebied van R&D: in 2006 bedroeg hun aandeel 19%, tegen 13% in het voorgaande jaar. De opleidingsgraad van medewerkers is overwegend hoog: hbo/hbo-plus en academisch. De cijfers tonen bovendien verder dat de incubatorfunctie van het BTC en de daarmee gelieerde locaties groeit. In 2005 gaf 27% van de ondernemingen te kennen samen te werken met één of meer andere BTC-bedrijven. Vorig jaar lag dat percentage op 30%.

15

to pper s va n 2 0 0 6

De TOP-regeling is al meer dan twintig jaar het vlaggeschip van de ondernemende universiteit. Ook in 2006 maakten weer vele ondernemende personen gebruik van deze regeling. Een aantal van hen stelt zich op de volgende pagina’s aan u voor.

Evolfe oprichter achtergrond top-bedrijf product/aard

Emad Imreizeeq (38) Mathematics/Systems and Control and Financial engineering sinds begin 2006 financial software based on advanced mathematical modeling of the financial market.

B&M Business Development oprichters Gilles

Meijer (23) en Jaap Beernink (23) achtergrond beide oprichters studeerden Bedrijfswetenschappen. Gespecialiseerd (master) in Innovative Entrepreneurship & Business Development top-bedrijf sinds september 2006 product/aard business development binnen organisaties; organisaties laten excelleren en extern kansen laten ontdekken.

16


Steray VOF oprichters

Sergey Mitko (47) en Elena Oudalova (53) studie Natuurkunde, gepromoveerd in Optica top-bedrijf sinds 1 oktober 2006 product/aard röntgengenerator met hoog vermogen en breed apertuur. De generator heeft unieke karakteristieken; het is niet gevaarlijk voor personeel en is zeer geschikt voor de ontwikkeling van milieuvriendelijke sterilisatie- en disinfectieprocessen. achtergrond

LIOZ Inkooporganisatie oprichter Ad

Vaartjes (47 jaar) Bedrijfskunde (Groningen), Divisiemanager Bedrijfsvoering UMC Utrecht. top-bedrijf sinds 1 oktober 2006 product/aard een Shared Service Center voor de zorgsector waarin een gezamenlijke strategische inkoopontwikkeling plaatsvindt met een efficiënte logistieke distributie. achtergrond

Image Industries oprichter

Maarten ten Voorde (27) studie Toegepaste Communicatie Wetenschap (UT), daarnaast werkzaam geweest in de autosport (F1 en DTM) via SBS Autosport (SBS6). top-bedrijf sinds oktober 2006 product/aard marketingcommunicatiebureau gespecialiseerd in het ontwikkelen van merk- en imagostrategieën voor ondernemingen. achtergrond

17

12BWell oprichter

Theo Wijlhuizen (48)

achtergrond Internist top-bedrijf product/aard

sinds juli 2006 dienstverlening: diagnosticeren en behandelen van ernstig vermoeide mensen, ontwikkelen van tablet tegen vermoeidheid.

Recore Systems oprichters/

Paul Heysters (33, studie UT, Philips, promotie), Lodewijk Smit (32, Informatica UT, Akzo Nobel, promotie), Gerard Rauwerda (29, Elektrotechniek UT, promotie) top-bedrijf 1 september 2005 business Recore Systems ontwikkelt en verkoopt licenties voor innovatieve technologie voor het maken van geavanceerde digitale signaalverwerking platform chips. achtergrond Informatica

Medimate oprichters

Steven Staal (28) en Arjan Floris (28) achtergrond beiden studie Elektrotechniek (UT) top-bedrijf sinds februari 2006 product/aard Diagnostics at the point of care. Medimate is bezig met de ontwikkeling van meetapparatuur, die analyses kan maken van het lithiumgehalte in het bloed van manisch depressieve patienten.

18


Proost P&O oprichter achtergrond

top-bedrijf

business

Eric Proost (43) HBO Personeelsmanagement en Organisatie-ontwikkeling, Postacademische opleiding Bedrijfsinformatiekunde aan de TSM Business School. sinds mei 2006 advisering en ondersteuning bij organisatieverandering- en cultuurverandertrajecten, HRM-, leiderschapsen managementvraagstukken.

Blaauw Energie oprichter

Bart Blaauwendraad (31) studie Elektrotechniek top-bedrijf maart 2006 product/aard energie: concepten, duurzame oplossingen en lange termijnstudies. achtergrond

19


in n o VaT i e f o nD e r n eM e n

In het najaar van 2006 lanceerde de Student Union van de Universiteit Twente de Studenten Kennis Portal. De portal geeft bedrijven toegang tot de kennis en kunde van studenten en studentondernemingen van de universiteit. Zo bracht de portal het bedrijf Ladyline, gespecialiseerd in gewichtsbeheersing en figuurcorrectie, in contact met studentonderneming Dynteq, de onderneming van de studenten Industrieel Ontwerpen Christiaan Haverslag, Rob Lenferink en student bedrijfskunde Niels Markvoort.

Studentonderneming Dynteq WaT Je geleerD HeBT inZeTTen Voor Je eigen BeDriJf

De kennisvrager Jan Stevens, een van de drie aandeelhouders van het bedrijf ladyline: ‘Voor de ontwikkeling van een vierde generatie sporttoestel is er behoefte aan een niet eerder toegepaste combinatie van verschillende technieken voor het opwekken van weerstand. Voor de ontwikkeling daarvan zou een technische universiteit een goede partner kunnen zijn, dacht ik. We hadden nog niet eerder een opdracht bij een

studentenonderneming neergelegd, maar via het internet maakte ik kennis met Studenten Kennis Portal, gekoppeld aan Universiteit Twente. Vervolgens werd contact gelegd met studentenonderneming Dynteq. We hebben gezamenlijk kunnen vaststellen dat Dynteq zich zal toespitsen op het design van het toestel in combinatie met de technische uitwerking. Daarom is afgesproken dat we allereerst een uitgebreide specificatie opstellen, zodat duidelijk wordt

waaraan het toestel exact moet voldoen. ook al gaat het om een studentenonderneming, het is natuurlijk wel een écht bedrijf en daar hoort bij dat voor geleverde prestaties wordt betaald. Wat mij aantrekt in deze samenwerking is het enthousiasme waarmee de jonge ondernemers hun werk uitoefenen. Dat komt naar mijn mening het uiteindelijke product alleen maar ten goede. Het stukje gedrevenheid kan een tekort aan ervaring teniet doen.’

aspecten als produceerbaarheid, het transport en de montage van de cabine gaan verbeteren. op dit moment zijn we druk bezig met de opdracht, en binnenkort komt de conceptpresentatie. We profileren ons niet als een studentenonderneming, maar als een volwaardig, professioneel bedrijf waar na onze studie onze toekomst ligt. in samenspraak met de klant een goede richting kiezen, aansluitend bij de doelgroep, en de opdracht

ladyline enTHoUSiaSMe Van Jonge onDerneMerS

De kennisbieder Christiaan Haverslag: Via de Portal kwamen wij in contact met Jan Stevens van ladyline. als industrieel ontwerpbureau ligt onze kracht bij de integratie van techniek en vormgeving. Voor ladyline was de vraag tweedelig: de cabine moest zowel technisch als op vormgeving ontworpen worden. Dit houdt in dat we de vormgeving van de huidige cabine aanpassen naar de smaak van de gebruiker, waarbij we tevens technische

vervolgens gestructureerd uitwerken tot een gereed product is een ontzettend leuke uitdaging. Datgene te doen waarvoor je geleerd hebt en dat inzetten voor je eigen onderneming, geeft een goed gevoel. Het mooiste blijft natuurlijk als je een tevreden klant een mooi resultaat hebt bezorgd.’

20

in n oVaTi e f o nD erne Men

innovatieve ondernemingen zorgen voor een flexibele en vitale economie en nieuwe werkgelegenheid. in de nieuwe kenniseconomie neemt het belang toe van een snelle vertaling, uitwisseling en toepassing van actuele kennis in nieuwe producten en technologieën. Kennispark streeft naar meer kennisoverdracht en samenwerking tussen kennisinstellingen en bedrijven.

in n oVaT i e f o nDe r n eMe n

21

K en n ist r a n s f e r

Studenten Kennis Portal Grote bedrijven weten de weg naar de UT goed te vinden, maar voor het MKB is dat lastiger. November 2006 opende staatssecretaris Karien van Gennip de Studenten Kennis Portal (www.studentenkennisportal.nl) van de Student Union van de Universiteit Twente. De webportal geeft het (Twentse) midden- en kleinbedrijf de mogelijkheid kennis- en onderzoeksvragen bij studentenorganisaties, -ondernemers en stagecoördinatoren neer te leggen. Een intermediair fungeert als matchmaker tussen kennisvragers en aanbieders. Ondertussen hebben al tientallen bedrijven de weg gevonden naar de portal en zijn er al ruim vijftig matches gemaakt. De aanvragen lopen uiteen van het realiseren van een website of het ontwerpen van een klantbeheersysteem tot opdrachten op het gebied van Industrieel Ontwerpen.

in de praktijk De Studenten Kennis Portal bracht Ladyline in contact met Dynteq, de onderneming van de studenten Christiaan Haverslag, Rob Lenferink en Niels Markvoort.

Laser Applicatie Centrum Meer en meer bedrijven wisten in 2006 de weg naar het Laser Applicatie Centrum te vinden. Het LAC is in 2005 opgericht door Universiteit Twente en de Metaalunie om Nederlandse MKB-bedrijven te ondersteunen bij het onderzoek naar haalbare toepassingen van lasertechnologie. De telefonische helpdesk van het LAC beantwoordde meer dan honderd vragen en het centrum voerde ruim 30 opdrachten uit. Met een tweetal bedrijvenclusters werden in samenwerking met het Nederlands Instituut voor Metaal Resarch twee pilotprojecten opgezet. Bij het ene pilotproject ging het om aluminium (laser)lassen met moderne sensortechnologie, bij het andere om de ontwikkeling van een laserlascel voor kleinere series. Verder stak het LAC veel energie in promotieactiviteiten, publiciteit en het verzorgen van lezingen. Door de toegenomen vraag heeft het Laser Applicatie Centrum in personele zin moeten uitbreiden en is met ingang van februari 2007 een nieuwe vaste medewerker worden aangetrokken.


Fac i li t y sh a r i n g

MESA+ NanoLab Nanotechnologische bedrijven hebben kostbare faciliteiten zoals een cleanroom (stofvrije ruimte) en specialistische apparatuur nodig voor hun producten. Al jaren stelt MESA+ haar NanoLab, met state-of-the-art cleanroom- en labfaciliteiten tegen kostprijs open voor bedrijven. In 2006 maakten rond de vijftig bedrijven gebruik van de faciliteiten, wat neerkwam op ongeveer 20% van de gebruikte capaciteit. De komende jaren investeert Universiteit Twente vele miljoenen in een nieuw NanoLab. In het ontwerp streeft de UT naar optimale voorzieningen voor onderzoekers en bedrijven als het gaat om de indeling van het gebouw, de opstelling van instrumenten en met specifieke voorzieningen met betrekking tot veiligheid. Naar verwachting zal het het nieuwe NanoLab eind 2008 in gebruik worden genomen. In september 2006 werden de faciliteiten van MESA+ als eerste in Europa uitgebreid met een nano-imprint lithografie-apparaat, dat voor zowel wetenschappers als bedrijven beschikbaar is. Voor het gebruik van de faciliteit zijn de eerste contracten met grote R&D-bedrijven in Nederland al gesloten.

22

23

Technology Xchange De innovatiemotor van het MKB, de T-Xchange, is een initiatief van onder meer Thales en Universiteit Twente dat eind 2005 van start ging. De T-Xchange biedt een eigen integrale methode waarbij zij het denken ontwerpproces bij de ontwikkeling van innovatieve concepten ondersteunt met behulp van visuele elementen en serious gaming. Afgelopen jaar werd de T-Xchange ter ondersteuning van diverse vernieuwende projecten ingezet. Bijvoorbeeld bij

de ontwikkeling van Kasteelschap, een nieuw concept voor geïntegreerd wonen dat mogelijk een plaats krijgt in de nieuwe wijk Waterrijk in Almelo. Om in kaart te brengen op welke wijze de toenemende criminaliteit rondom de A1 een halt kan worden toegeroepen, bouwde de T-Xchange mee aan een demonstrator. Door de toenemende vraag is de bemensing van de T-Xchange afgelopen jaar gegroeid van 6 naar 10 medewerkers. De verwachting is dat dit aantal in 2007 verder zal stijgen naar 15 fte’s.


24

Geza me n l i jke o n de r zoeksp r o jecte n Microdruppels Met financiële steun van de provincies Overijssel, Gelderland en het ministerie van EZ, ging in 2005 het project Microdruppels van start dat tot eind 2008 loopt. De bedrijven Friesland Foods, Demcon, Nanomi, Medspray, Indes en de Universiteit Twente, Universiteit Wageningen, en UMC Utrecht zijn de partners in dit grote onderzoeksprogramma waarbij een technologie voor het maken van hele kleine druppels van allemaal gelijke afmeting met behulp van microzeven verder ontwikkeld wordt. Deze technologie kan voor verschillende toepassingen gebruikt worden. Bijvoorbeeld voor astma-inhalers met een exact en nauwkeurig bereik. Of voor het ontwikkelen van melk die romig smaakt maar de gezonde eigenschappen heeft van de magere variant door het toevoegen van water aan vetdruppels. Afgelopen jaar werd op diverse deelterreinen vooruitgang geboekt. Zo werd bijvoorbeeld door middel van computersimulatie meer inzicht verkregen in de werking van membraan (de micro-zeef). Voor de inhaler werd meer bekend over medicijndosering, chipontwerp en gebruiksaspecten.

Nano4Vitality Het succes van Microdruppels diende als inspiratie voor het programma Nano4Vitality, een initiatief van de UT samen met Universiteit Wageningen, Rijksuniversiteit Groningen, Radboud Universiteit Nijmegen en ongeveer 25 bedrijven in de food- en healthsectoren, waaronder Grolsch, Zwanenberg, Bolletje, Zuivelhoeve en Huuskes. Het bijzondere van het programma is dat alle partijen, van kennisinstelling tot en met eindproducent, samen tot nieuwe producten komen en dat vanuit de vraag van het bedrijfsleven onderzoek wordt opgestart.

25


in S Pi r e r e nD Ve S T i g i n gS Kl iM a aT

Bruisende ontmoetingen in De Chemie van Twente aanstekelijk enthousiast is conceptontwikkelaar eric gude, als hij praat over dat opmerkelijke, uitgestrekte gebouw langezijds. Dat geldt ook voor dr. Dave Blank, geestelijk vader van het project High Tech facilities Twente (HTfT). Voor beiden is er geen twijfel: langezijds wordt De chemie

herontwikkeling van langezijds tot De chemie van Twente (werktitel) gaat dat veranderen. Straks is dat langgerekte gebouw het levendige middelpunt van Kennispark Twente, dat Business & Science Park en de campus van Universiteit Twente met elkaar verbindt. De chemie van Twente linkt de fysieke met de conceptmatige ontwikkeling van Kennispark. laboratoria, materiaalonderzoek, pilot productieruimtes, werkateliers en

eric gude “De cHeMie Van TWenTe WorDT HeT langSTe KUnSTWerK Van TWenTe”

van Twente, een bruisende ontmoetingsplaats te midden van Kennispark Twente. Zo’n 40 meter diep en maar liefst 500 meter lang, duidelijk herkenbaar vanaf en parallel lopend aan de Hengelosestraat ligt langezijds. Vandaag de dag is er geen architect die zo’n uitgestrekt gebouw ontwerpt, simpelweg omdat het interactie in de weg staat. er is geen wederzijdse betrokkenheid tussen de uiterste hoeken van het gebouw, geen gevoel van intimiteit, geen synergie. Met de toekomstige

tentoonstellingsruimtes zijn er straks gesetteld onder één dak: High Tech facilities. Hier werken straks wetenschappers, ondernemers en studenten zij aan zij. nu al ligt er een reeks aan gezamenlijke ideeën klaar van bedrijven en kennisinstellingen voor het ontwikkelen van dit soort hoogwaardige faciliteiten. Dave Blank: ‘Het initiatief is geslaagd als je je betrokken bij en verantwoordelijk voelt voor het high tech facility center, en je niet slechts een bezoeker bent die komt en weer gaat.’

Wordt langezijds vooral gekenmerkt door de lengte, De chemie van Twente zal opvallen vanwege twee hoogteaccenten. Twee torens – De etalage genaamd – worden in het midden van het gebouw als een soort landmark geprojecteerd, en vormen tevens de hoofdingang, ontsloten via de Hengelosestraat. in De etalage kunnen zowel de UT als regionale bedrijven hun specifieke technologische projecten zichtbaar maken voor de buitenwereld, zoals een

mediatheek, kinderopvang en restauratieve voorzieningen. De chemie van Twente wordt opgedeeld in verticale ‘plakken’, van boven naar onderen, soms met een uitstapje naar links of rechts. alle techniek wordt door het verlaagde plafond van de onderliggende parkeergarage geprojecteerd. De autonome units kunnen vanuit casco-oplevering flexibel worden omgebouwd tot kantoor, laboratorium of bedrijfsruimte. Voor een logo aan de buitengevel kunnen huurders

Dave Blank “HeT iniTiaTief iS geSlaagD alS Je nieT SlecHTS een BeZoeKer BenT Die KoMT en Weer gaaT.”

straks terecht bij aKi-studenten. ‘Daarmee ontstaat enerzijds

virtual reality room, operatiekamer van de toekomst of high tech facility center. Maar ook kunnen er spreek- en vergaderruimten in worden ondergebracht, evenals een centrale receptie voor Kennispark Twente, hotelaccommodatie,

het langste kunstwerk van Twente, anderzijds benadrukt het zo de gewenste individualiteit per bedrijf in relatie tot de collectiviteit van het gebouw’, aldus gude, die het overigens erg waardeert dat langezijds niet met de grond gelijk wordt gemaakt. ‘Het zou eeuwig zonde zijn dit gebouw te slopen. nu wordt doorgebouwd op bijna veertig jaar historie.’

26

i n S P i r e r e nD Ve S T i g i n gSK li MaaT Het fysieke kerngebied van Kennispark beslaat het terrein van campus van de UT en het aangrenzende Business & Science Park. een terrein van zo’n 160 hectare groot, waar meer dan 300 bedrijven actief zijn, die goed zijn voor zo’n 4000 banen in de industrie en 3000 in het onderwijs en onderzoek. Bedrijven waarvan het merendeel kennisgedreven van aard is en waar tientallen start-ups per jaar starten. een gebied met een parkachtige structuur met veel groen, vernieuwende architectuur en een hoog voorzieningenniveau. een omgeving die zich bij uitstek leent voor ontmoeting, innovatie, creativiteit en bedrijvigheid.

i n SP i re re nD V eST i g i ngS Kl i M aaT

27

Ni euw e vesti g er s

Het aantrekken van bedrijven die een belangrijke toevoeging vormen voor de regio is een van de doelstellingen van Kennispark. Ontwikkelingsmaatschappij Oost NV verzorgt de acquisitie voor Kennispark. In 2006 kon zij, dankzij een extra bijdrage van de provincie, extra mankracht inzetten. De activiteiten van Oost NV omvatten de verspreiding van informatiepakketten, het gericht afleggen van bedrijfs- en beursbezoeken, en een aantal Fact Finding Trips. Binnen het vestigingsklimaat neemt het fysieke kerngebied van Kennispark Twente (de campus van de UT en het aangrenzende Business & Science Park) een belangrijke plaats in. Het aantrekken van de economie heeft een sterk positief effect gehad op de uitgifte van kantoor- en

in de praktijk Eric Gude conceptontwikkelaar Dave Blank geestelijk vader van het project High-Tech Facilities Twente (HTFT)

bedrijfsruimte op het Business & Science Park. Het aanbod van beschikbare ruimte is in één jaar bijna gehalveerd van 26.703 naar 13.494 m2. In totaal is vorig jaar 22.458 m2 verhuurd en verkocht. Ongeveer 40% van de uitgifte had betrekking op bedrijven met een ‘science’ karakter. Het totale aanbod op het B&S Park groeide met 8.964 m2. Onder de nieuwe vestigers op het B&S Park bevonden zich bedrijven als OptiSense, Service2Media, Ambient Systems en Recore Systems. De ontwikkelingen rondom Kennispark waren onder meer aanleiding om het HRM Service Centrum van het ministerie van Defensie op het B&S Park te vestigen. Uiteindelijk zal deze organisatie uitgroeien naar 600 medewerkers.

28


Ru i mteli jke t o ek omstvi s i e

O nt wikkel ing Langez ijd s

In juni 2006 besloot de stuurgroep Kennispark tot de ontwikkeling van een integrale ruimtelijke toekomstvisie van het fysieke brandpunt van Kennispark: de UT-campus, Hengelosestraat, en B&S Park. Dit masterplan gaat als onderlegger fungeren voor de verdere gebiedsontwikkeling waarbij universiteit en gemeente Enschede als partners optrekken. Na een selectieprocedure kreeg het stedebouwkundig ontwerpbureau BGSV eind 2006 de opdracht voor het opstellen van een wervend perspectief en integrale stedebouwkundige visie. Bij het vaststellen van een ruimtelijke visie is het van belang te weten wat voor soort bedrijven zich gaat vestigen op Kennispark en welke wensen zij hebben ten aanzien van de fysieke omgeving en huisvesting. Dit onderzocht het economisch adviesbureau STEC in het najaar van 2006. Het bureau ziet een concentratie van kennisgerelateerde bedrijven als het meest kansrijk en adviseert te investeren in extraverte vastgoedontwikkelingen en fysieke infrastructuur en bereikbaarheid.

Trendy architectuur. Grote kans dat het nieuwe Langezijds dit gaat bieden. Het langgerekte gebouw van Chemische Technologie, gelegen op een zichtlocatie aan de Hengelosestraat, is de eerste locatie die in het kader van Kennispark herontwikkeld gaat worden. In opdracht van de Stuurgroep Kennispark voerde het bedrijf Property Conversion Group (PCG) in 2006 een studie uit naar de mogelijkheden voor revitalisering. Uit deze studie bleek dat een herontwikkeling van de 50.000m2 die het gebouw telt mogelijk is in de vorm van kleinere en grotere kantoor- en productieruimten. Verder bevat de studie het voorstel om in het midden van het gebouw een hoger nieuwbouwgedeelte te bouwen, als zichtbare landmark waarin diverse facilitaire functies een plek kunnen krijgen. Te denken valt aan expositieruimten, proefopstellingen en hotel- en congresfaciliteiten. In 2007 komen de definitieve resultaten van het onderzoek beschikbaar en wordt een besluit genomen over het vervolg.

Kennispa r k Tw e n t e i s e e n g e z a m e n l i j k i n i t i a t i e f v a n :

Kennispark Tw e n t e w o rd t m e d e m o g e l i j k g e m a a k t d o o r :

Hengelosestraat 583 7521 AG Enschede T + 31 53 489 4118 F + 31 53 489 2098 E [email protected] www.kennispark.nl

verijssel ^;. 1 6 NOV 2007 Dverijssel, Provinciale Staten van Overijssel Jaarverslag kennispark 2006

Recommend Documents