AANTEKENEN TROS t.a.v. het bestuur Postbus 28450 1202 LL HILVERSUM
Datum 2 februari 2006
Onderwerp Sanctievoornemen Radar
Uw kenmerk
Ons kenmerk JuZa-000075-rw
Contactpersoon Mevr. mr. R. Westerhof
Doorkiesnummer (035) 7737 785
Geacht bestuur, Hiermee brengen wij u op de hoogte van ons voornemen tot het opleggen van een bestuurlijke boete wegens overtreding van artikelen 55, eerste lid, van de Mediawet. Voor de inhoud van ons sanctievoornemen verwijzen wij u naar de bijlage. U wordt uitgenodigd voor een hoorzitting op 23 februari 2006 om 10:00 uur bij het Commissariaat voor de Media aan de Hoge Naarderweg 78 te Hilversum. U kunt u tijdens de hoorzitting door derden laten bijstaan of vertegenwoordigen. Het horen zal geschieden door mr. Inge Brakman, Commissaris. Tevens zal van het Commissariaat voor de Media aanwezig zijn mr. Remke Westerhof, jurist. Indien u geen gebruik maakt van de mogelijkheid te worden gehoord, verzoeken wij u dit uiterlijk een week voor de hoorzitting aan ons bekend te maken. Eventuele schriftelijke opmerkingen kunnen tot uiterlijk een week voor de hoorzitting bij het Commissariaat voor de Media worden ingediend.
Hoogachtend, COMMISSARIAAT VOOR DE MEDIA,
mr. Inge Brakman commissaris
Bijlage (1) – sanctievoornemen
Sanctievoornemen Kenmerk: JuZa-000075-rw Betreft: TROS - Radar
Sanctievoornemen van het Commissariaat voor de Media betreffende overtreding van artikel 55, eerste lid, van de Mediawet door TROS in het programmaonderdeel Radar. _________________________________________________________________________
1.
Verloop van de procedure
Naar aanleiding van klachten, ingediend door de Vereniging van Hypotheekadviseurs / de Nederlandse Vereniging van Assurantieadviseurs en Financiële Dienstverleners en door een aantal consumenten, zijn wij een onderzoek gestart naar uw programma Radar. Bij brief van 10 januari 2006, kenmerk JuZa-000153-rw, hebben wij u op grond van artikel 5:20 van de Algemene wet bestuursrecht verzocht om afschriften van alle door of namens u gemaakte financiële en andere afspraken met (betrekking tot) Independer, dan wel het moederbedrijf Robin Hood N.V. Bij brief van 12 januari 2006, ontvangen per fax van gelijke datum, heeft u gereageerd op bovenstaand informatieverzoek.
2.
Feiten
Op 7 en 28 november en 12 december 2005 heeft u het programmaonderdeel Radar uitgezonden. Daarin is onder meer aandacht besteed aan rekenprogramma’s – de ziektekostenhulp en de hypotheekhulp – die TROS samen met Independer heeft ontwikkeld. Via de website van het programma www.trosradar.nl kunnen consumenten financiële producten zoals ziektekostenverzekeringen en hypotheken met elkaar vergelijken, eventueel aangevuld met een persoonlijk advies, en uiteindelijk een verzekering online afsluiten. Independer is actief is op het terrein van de financiële dienstverlening. In uw brief van 10 januari jl. geeft u aan dat u met betrekking tot het programmaonderdeel Radar geen financiële afspraken heeft gemaakt met Independer. Bovendien heeft u nooit schriftelijk of mondeling vastgelegd of, en zo ja, met welke bewoordingen of duur in een uitzending aandacht wordt geschonken aan Independer. Dit is steeds puur afhankelijk geweest van journalistieke afwegingen die de redactie geheel zelfstandig heeft gemaakt. Independer heeft Radar de informatie voor een ‘zorgverzekeringsvergelijker’ aangeleverd. Dit is om niet geschied zonder aanvullende voorwaarden omtrent redactionele toezeggingen die zouden verplichten tot een bepaalde mate van aandacht of inspanning. U onderstreept dat JuZa-000075-rw • blad 2
niet Independer maar u bepaalt hoe de vergelijker er uiteindelijk uitziet en welke informatie daarin is opgenomen. In het programmaonderdeel Radar en op de website www.trosradar.nl is Independer getoond en vermeld zoals in de bijlage aangegeven.
3.
Relevante bepalingen
Artikel 55, eerste lid, van de Mediawet: 1. Instellingen die zendtijd hebben verkregen zijn met al hun activiteiten, behoudens het bepaalde in de artikelen 26, 43a, 52 en 52b, niet dienstbaar aan het maken van winst door derden. Desgevraagd tonen zij dit ten genoegen van het Commissariaat voor de Media aan. Paragraaf 5.1 (Reclame en sponsoring bij internetdiensten) van de Notitie neventaken publieke omroep 2002 van het Commissariaat, voor zover hier van belang: a. Wat betreft reclame en sponsoring toetst het Commissariaat de internetactiviteiten van publieke omroepen in ieder geval aan één van de belangrijkste uitgangspunten van het publieke bestel, te weten het beginsel van non-commercialiteit. b. Toepassing van dit beginsel door de omroepen dient onder meer tot uiting te komen in een beperkt reclame- en sponsorvolume. De omvang en verschijningsvorm van reclame- en sponsoruitingen op publieke omroepsites mag er niet toe leiden dat de reclame- en sponsoruitingen overheersend zijn. In dit verband zal het Commissariaat, waar mogelijk, overeenkomstige toepassing geven aan het relevante begrippenkader uit de Mediawet. c. Toepassing van het beginsel van non-commercialiteit dient voorts tot uiting te komen in een herkenbare scheiding tussen redactionele uitingen van de omroep enerzijds en commerciële uitingen van derden anderzijds. d. Het rechtstreeks aanbieden met het oog op de levering tegen betaling van producten en diensten van derden is niet toegestaan. f. Het in een redactionele context opnemen van een hyperlink naar commerciële derden is toegestaan mits de hyperlink past binnen de context en op neutrale wijze is aangebracht. g. Een reclameboodschap, bijvoorbeeld in de vorm van een ‘button’ of ‘banner’, al dan niet voorzien van een hyperlink naar de site van de betreffende adverteerder, dient duidelijk als zodanig herkenbaar zijn te zijn en voorzien te zijn van de vermelding ‘Advertentie’ of ‘Ingezonden mededeling’ boven de reclameboodschap. Toelichting De in de Mediawet opgenomen bepalingen ten aanzien van reclame en sponsoring zijn op dit moment niet onverkort toepasbaar op internetdiensten. Wel kan bijvoorbeeld het niet aanbrengen van voldoende herkenbare scheiding tussen redactionele uitingen en commerciële uitingen in strijd komen met artikel 55 van de Mediawet.
4.
Voorlopig standpunt
Vanwege actuele ontwikkelingen op het gebied van het nieuwe zorgstelsel en de kwaliteit van dienstverlening van tussenpersonen heeft u in uw consumentenprogrammaonderdeel Radar aandacht besteed aan deze onderwerpen.
JuZa-000075-rw • blad 3
In samenwerking met het bedrijf Independer heeft u rekenprogramma’s ontwikkeld en geplaatst op de website van het programma waarmee gebruikers financiële producten als zorgverzekeringen en hypotheken met elkaar kunnen vergelijken en online kunnen afsluiten. Independer is een financiële dienstverlener. De bedrijfsomschrijving zoals opgenomen in het handelsregister van de Kamer van Koophandel luidt: ‘Het verstrekken van informatie en advies op het gebied van gezondheidszorg, alsmede bemiddeling bij de verkoop van producten op het gebied van gezondheidszorg.’ Zoals op de website van Independer staat omschreven, verzamelt Independer een veelheid aan data op basis waarvan zij de consument een volledig objectief en onafhankelijke advies wil geven dat geheel is afgestemd op zijn/haar persoonlijke situatie. Op deze site wordt verder omschreven waaruit de inkomsten van Independer bestaan. Als de consument op de financiële site een offerte aanvraagt en besluit om het product via Independer af te nemen, ontvangt Independer hierover een provisie van de aanbieder waar het product wordt afgenomen. Independer is een commerciële onderneming met een eigen commercieel belang. Naast het feit dat zij een hulpzame vergelijkende site voor Radar heeft gebouwd, verleent zij diensten die gelijk zijn aan de activiteiten van zogenaamde tussenpersonen. Artikel 55, eerste lid, van de Mediawet bepaalt dat instellingen die zendtijd hebben verkregen, met al hun activiteiten niet dienstbaar zijn aan het maken van winst door derden. Uit jurisprudentie van de Raad van State blijkt dat alleen normaal economisch handelen, waarbij niet meer dan normale winst wordt gemaakt is toegestaan (uitspraak van 2 september 1991, nr. R01.89.3460). Uit onderzoek is gebleken dat via de website van het programmaonderdeel Radar het publiek rechtstreeks bij Independer een dienst tegen betaling kan afnemen. Nadat de gebruiker in redactionele context van de Radar website persoonlijke informatie heeft ingevuld, toont een overzicht een aantal geselecteerde verzekeraars waarbij online een verzekering kan worden afgesloten. De online (zorg-)verzekering of het oversluiten van de hypotheek wordt echter niet bij de verzekeraar zelf afgesloten maar via Independer. Tot het moment van daadwerkelijk afsluiten of oversluiten van de verzekering, bevindt de gebruiker zich wat vormgeving en internetdomein betreft, op de Radar website. Daarna is de vormgeving van de site gelijk aan die van Independer. Het afsluiten van de ziektekosten-verzekering geschiedt onder de url http://basisverzekering.trosradar.independer.nl. Het oversluiten van de hypotheek geschiedt onder www.independer.nl. Independer verkoopt dus op de website van Radar rechtstreeks zijn diensten aan het publiek. Bovendien kan de gebruiker alleen een (eenmalige) korting op bepaalde verzekeringen krijgen indien de verzekering wordt afgesloten via Independer. U heeft aangegeven geen afspraken te hebben gemaakt met Independer. Voorts heeft u om niet content aangeleverd gekregen van Independer voor de zorgverzekerings-vergelijker. Wij zijn van oordeel dat u Independer in een positie heeft gebracht om op een efficiënte manier haar commerciële diensten aan uw kijkerspubliek te kunnen verkopen. Via de Radar website wordt waardevolle (financiële) informatie van gebruikers gegenereerd voor Independer. Deze commerciële dienstverlener wordt op haar beurt in staat gesteld in te spelen op de behoefte van de consument en om financieel maatwerk te leveren. U heeft geen enkele JuZa-000075-rw • blad 4
voorzorgsmaatregel getroffen om deze positie van Independer contractueel te beperken. Bovendien zijn de activiteiten van Independer ondersteund door een om niet aangeleverd software pakket. In het televisieprogramma zelf wordt op positieve wijze aandacht besteed aan de verschillende rekenprogramma’s. Daarbij zijn de naam en de website van Independer getoond en vermeld. Ook wordt in de aflevering van 7 en 28 november in de studio gepraat met een medewerker van Independer. De presentatrice introduceert hem als mede-samensteller van de site maar laat hem ook als financieel deskundige aan het woord. U wist of zou hebben moeten weten dat met uw activiteiten niet meer sprake is van normaal economisch handelen en dat het aannemelijk is dat Independer hiermee een meer dan normale winst genereert. Dit alles klemt te meer nu Radar een onafhankelijk consumentenprogramma is. Wij zijn van oordeel dat uw samenwerking met Independer in strijd is met het beginsel van non-commercialiteit, dat als uitgangspunt dient te gelden bij al het handelen van een publieke omroep. Bovendien heeft u niet voldaan aan uw zorgplicht nu geen enkele afspraak is gemaakt tussen u en Independer waarin mediarechtelijke waarborgen zijn opgenomen ten aanzien van het dienstbaarheidsverbod.
5.
Voorgenomen bestuurlijke boete
Op grond van artikel 135, eerste lid, van de Mediawet, kunnen wij u een bestuurlijke boete opleggen bij overtreding van het bepaalde bij of krachtens de Mediawet. Ingevolge de Beleidslijn Sanctiemaatregelen 1999 hanteren wij voor de bepaling van de hoogte van de boete een vaste berekeningsgrondslag die met factoren voor de ernst van de overtreding en voor de mate van verwijtbaarheid worden vermenigvuldigd. Bij overtreding van het bepaalde in artikel 55, eerste lid, van de Mediawet, kan het Commissariaat een maximale boete van € 135.000,- opleggen waarbij voor u als publieke landelijke omroepinstelling een berekeningsgrondslag geldt van € 13.500,-. Een beoordeling of sprake is van overtreding van artikel 55, eerste lid, van de Mediawet en wat de ernst daarvan is, zullen wij maken nadat wij u op de hoorzitting hierover hebben gehoord.
6.
Hoorzitting
Voordat wij een besluit nemen stellen wij u in de gelegenheid uw zienswijze naar voren te brengen. Wij nodigen u daarom uit voor een hoorzitting op 23 februari 2006 om 10:00 uur bij het Commissariaat voor de Media aan de Hoge Naarderweg 78 te Hilversum. U kunt u tijdens de hoorzitting door derden laten bijstaan of vertegenwoordigen. Het horen zal geschieden door Inge Brakman, commissaris. Tevens zal van het Commissariaat voor de Media aanwezig zijn Remke Westerhof, jurist. Indien u geen gebruik maakt van de mogelijkheid te worden gehoord, verzoeken wij u dit uiterlijk een week voor de hoorzitting aan ons bekend te maken. JuZa-000075-rw • blad 5
Eventuele schriftelijke opmerkingen kunnen tot uiterlijk een week voor de hoorzitting bij het Commissariaat voor de Media worden ingediend.
COMMISSARIAAT VOOR DE MEDIA,
prof. dr. Jan van Cuilenburg voorzitter
Bijlagen (1): - Feiten
JuZa-000075-rw • blad 6
mr. Inge Brakman commissaris
Bijlage Feiten 1
Feiten in televisieprogramma Radar
- Aflevering 7 november 2005 De presentatrice zegt: “Maar het kan ook anders, want de Verening Eigen Huis en Independer die vragen respectievelijk bedragen van, Eigen Huis geloof ik minimaal 1650 euro, het kan 1900 euro zijn bij huisbezoek, en Independer 1500 euro voor het afsluiten van een hypotheek. Dat is het standaardbedrag. Waarom wordt daar niet meer mee gewerkt in de branche?” (…) “Ja, is dat zo? Edmond Hilhorst van Independer, is dat zo? (Gast in het programma). (…) “Samen met Independer.nl ontwikkelden wij een tool op internet waarmee u precies kunt zien hoeveel uw tussenpersoon aan u verdient.” In beeld wordt de website getoond waarin op de url wordt ingetoetst: www.trosradar.nl hetgeen verandert in independer.nl. Via deze site wordt de tool in beeld gebracht en gedemonstreerd. (…) “Via onze internetsite kunt u doorklikken naar de Independer-website. Hier kunt u de gegevens van uw hypotheekofferte invullen om er zo achter te komen hoeveel de adviseur aan u kan verdienen. U moet zaken zoals uw inkomen, de hoogte van de gewenste hypotheek en de gewenste hypotheekvorm invullen. Ook voor de verzekering die bij de hypotheek hoort moet u een aantal gegevens invullen. De site rekent dan uit hoeveel een tussenpersoon zou kunnen verdienen aan uw hypotheek.” (…) “En voortaan kunt u dus aan de hand van uw hypotheekofferte narekenen wat de tussenpersoon aan u verdient via www.trosradar.nl.” - Aflevering 28 november 2005 De presentatrice zegt: “Wij laten u zien hoe u de meeste geschikte ziektekostenverzekering vindt.” (…) “Alle gegevens van de ziektekostenverzekeraars zijn samen met Independer op onze site gezet.“ Er wordt een close shot getoond van een deel van de independer vergelijker zoals die op de Radar-site staat. Vervolgens wordt getoond hoe een persoon stap voor stap de vergelijker invult, afwisselend vanuit een totaalshot waarin de persoon achter de computer te zien is en vanuit close shots van de vergelijker op de radar-site. (…) “Op onze site krijgt u alle informatie om de juiste keuze te kunnen maken en om de basisverzekering, die voor iedereen hetzelfde is, naar wens aan te vullen.” (…) “Tegenover mij zit Edmund Hilhorst van Independer die ook dit jaar weer geholpen heeft om de vergelijkingen op onze site samen te stellen.” (…) Hilhorst: “Die collectieve kortingen gaan deze week op de site geregeld worden, dus dan is ook meteen zichtbaar hoe die collectieve korting eruit ziet. (…) Dus die kortingen gaat we nu verwerken in de site, zodat meteen de premie met kortingen zichtbaar wordt.” JuZa-000075-rw • blad 7
Presentatrice: “wanneer krijgen de mensen die de Second Opinion hebben ingevuld op de Radarsite bericht?” Hilhorst: “Ja, dat verwachten we ongeveer over twee weken. We verwachten heel veel bezoek deze week. We willen al die collectieve kortingen dezen week goed ingeregeld hebben en over twee weken kunnen we dan een persoonlijk advies voor mensen die hun wensen hebben aangegeven ook vertalen naar een mail waarbij dat allemaal vertaald is naar een offerte.” Presentatrice: “Over twee weken dus. En we hebben bijna alle premies op de site, op eentje na he?” Hilhorst: “Klopt, (…).” (…) Presentatrice: “Goed. En dan gaat de ziektekostenhulp van ons nu de lucht in. En we zijn er echt trots op, want nergens is het overzichtelijker en completer geregeld dan op onze site. U kunt helemaal toegespitst op uw eigen situatie vergelijkingen maken en zo erachter komen waar u het best uit bent. Niet alleen qua geld, maar ook de kwaliteit van de zorg, de voorkeuren, de keuzes die u wel of niet kunt maken, het eigen risico, etcetera etcetera: www.trosradar.nl. En lukt het wegens al te grote drukte vanavond niet, kom dan deze week nog eens terug of volgende week, want u heeft tot 1 maart de tijd.” (…) “En natuurlijk kunt u vanavond, en de komende maanden, vergelijkingen maken voor de ziektekostenverzekering die het best bij u past via www.trosradar.nl.” Aflevering 12 december 2005 Presentatrice: “Ja, en nog altijd staat de meest complete vergelijker van ziektekostenverzekeringen op onze site tot uw beschikking. En daarmee kunt u in een paar minuten de polis uitzoeken die het beste past bij uw situatie. En dit jaar zijn we nog niet één keer uit de lucht geweest, terwijl we toch al 4 miljoen vergelijkingen hebben laten zien. En dan nog iets: wij zijn geheel gratis in tegenstelling tot de vandaag gepresenteerde site van de Consumentenbond, waar niet-leden 10 euro kwijt zijn. Dus heeft u nog geen vergelijking gemaakt: surf vanavond nog naar www.trosradar.nl.”
2
Feiten op website www.trosradar.nl
- ziektekostenhulp Op het moment dat de internetgebruiker op www.trosradar.nl op de link ziektekostenhulp klikt, verandert de URL van www.trosradar.nl in www.independer.nl. De lay-out van deze pagina is hetzelfde als die van de Radar-site. Als vervolgens in het menu wordt geklikt op de ziektekostenvergelijker verandert de URL in http://basisverzekering.trosradar.independer.nl. De gebruiker kan nu zijn persoonlijke gegevens invoeren. De volgende tekst en disclaimer worden getoond: ‘Vergelijk alle basisverzekeringen en aanvullingen op dekking, prijs en service. De offerte krijgt u direct op het scherm. U kunt deze daarna meestal online afsluiten. Via Independer krijgt u op sommige verzekeringen [percentage] korting. Op veel andere een eenmalige korting. Vul uw gegevens in, zoek en vergelijk.’ 'TROS RADAR kan op geen enkele wijze aansprakelijk worden gesteld voor het afsluiten van verzekeringen via Independer.nl, verzekeringsmaatschappijen, tussenpersonen of andere instanties. Wij adviseren u te allen tijde de exacte voorwaarden en vergoedingen door te JuZa-000075-rw • blad 8
nemen alvorens een verzekering af te sluiten. Bovengenoemde korting geldt uitsluitend via Independer. U bent natuurlijk vrij om elders uw offerte aan te vragen of uw verzekering af te sluiten.' In de redactionele context van de site kan de gebruiker persoonlijke gegevens invullen. Het zoekresultaat toont een aantal zorgverzekeraars waarbij online offerte kan worden aangevraagd. Nadat een verzekeraar is geselecteerde, dient de gebruiker nadere persoonlijke informatie in te voeren waarna offerte wordt aangevraagd. Op het moment dat de offerte wordt getoond, verandert de pagina van lay-out. Niet meer de vormgeving van Radar maar van Independer wordt getoond. De verzekering kan nu online worden afgesloten onder, nog steeds, de url http://basisverzekering.trosradar.independer.nl. - ziektekostenhulp / Second Opinion Het is ook mogelijk via de Radar-site een second opinion aan te vragen. Als via de link ziektekostenhulp in het menu wordt geklikt op second opinion blijft de URL www.independer.nl. De lay-out van deze pagina is hetzelfde als die van de Radar-site. De volgende disclaimer wordt getoond: ‘In deze module geven wij aan de hand van uw wensen een ‘second opinion’ over het aanbod dat uw huidige verzekeraar u heeft gedaan. U krijgt te zien of het aanbod aan uw wensen voldoet en er worden goedkopere alternatieven getoond. De Second Opinion Basisverzekering is ontwikkeld door Independer.nl. (privacy statement Independer.nl).’ En:
‘TROS RADAR kan op geen enkele wijze aansprakelijk worden gesteld voor het afsluiten van verzekeringen via Independer.nl, verzekeringsmaatschappijen, tussenpersonen of andere instanties. Wij adviseren u te allen tijde de exacte voorwaarden en vergoedingen door te nemen alvorens een verzekering af te sluiten.’ Als de gebruiker zijn persoonlijke gegevens heeft ingevuld en in het menu op ‘verder’ klikt verschijnt een nieuwe pagina – met URL independer.nl – waarvan de lay-out van de pagina niet meer in Radar stijl is maar van Independer zelf. Opmerkelijk is dat nog steeds een beeltenis van een hoofd wordt getoond dat ook zichtbaar is op de Radar-site. - hypotheekhulp Op het moment dat de internetgebruiker op www.trosradar.nl op de link verzekeringshulp klikt, verandert de URL van www.trosradar.nl in www.trosradar.independer.nl. Vervolgens kan in het menu op hypotheekhulp/oversluiten worden geklikt. Deze pagina begint met de volgende tekst: ‘Welkom bij Radar Hypotheekhulp. Met deze hulp kunt in een paar minuten bepalen welke besparing mogelijk is op uw hypotheeklasten. Uit ruim 400 hypotheken berekenen we de mogelijke rentekorting op uw huidige hypotheek en afhankelijk van uw persoonlijk situatie tonen we de mogelijke besparing door oversluiten.’ De volgende disclaimer worden getoond: 'TROS RADAR kan op geen enkele wijze aansprakelijk worden gesteld voor het afsluiten van hypotheken en verzekeringen via Independer.nl, verzekeringsmaatschappijen, tussenpersonen of andere instanties. Wij adviseren u te allen tijde de exacte voorwaarden en JuZa-000075-rw • blad 9
vergoedingen door te nemen alvorens een verzekering af te sluiten. U kunt ook een tussenpersoon raadplegen.' De gebruiker kan nu persoonlijk informatie invoeren aan de hand van de hypotheekoversluittest. De lay-out van deze pagina is hetzelfde als die van de Radar-site. Het hieropvolgende zoekresultaat toont een toelichting op de mogelijke besparing op de huidige hypotheek en een advies oversluiten hypotheek. Op het moment dat op advies wordt geklikt, verandert de pagina van lay-out. Niet meer de vormgeving van Radar maar van Independer wordt getoond en ook de url verandert in www.independer.nl. De gebruiker kan op deze nieuwe pagina nadere persoonlijke informatie invullen waarna een online ‘advies oversluiten hypotheek’ wordt aangevraagd.
Via www.independer.nl zijn bovenstaande procédés door de gebruiker op nagenoeg identieke wijze te volgen met dien verstande dat de vormgegeving van de site van Independer is en niet van Radar.
JuZa-000075-rw • blad 10
