UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT POLITIEKE EN SOCIALE WETENSCHAPPEN. Schaalvergroting in land- en tuinbouw. Beleidsrapport. aantal woorden: 18217

UNIVERSITEIT GENT

FACULTEIT POLITIEKE EN SOCIALE WETENSCHAPPEN

Schaalvergroting in land- en tuinbouw

Beleidsrapport

aantal woorden: 18217

Bo Zenner

MASTERPROEF COMMUNICATIEWETENSCHAPPEN afstudeerrichting COMMUNICATIEMANAGEMENT

PROMOTOR: PROF. DR. Gino Verleye COMMISSARIS: PROF. DR. Pieter Verdegem COMMISSARIS: PROF. DR. Patrick Vyncke

ACADEMIEJAAR 2011 – 2012

1

1 1.1

Empirisch luik Doelstelling

In de landbouwrapporten en onderzoeken van de Vlaamse overheid is er de laatste jaren meer aandacht voor het begrip schaalvergroting gekomen. Toch ontbreekt een diepere focus in de literatuur. Vanuit het Vlaams infocentrum land-en tuinbouw (VILT) en de Boerenbond ontstond de vraag naar een groot onderzoek over schaalvergroting en de visie van de landbouwer hierop. Er werd voor gekozen om de samenwerking aan te gaan met de Universiteit van Gent en zich toe te spitsen op de Vlaamse land- en tuinbouw. Op die manier is dit niet enkel een onderwerp voor mijn thesis maar zal het bijdragen aan een groter geheel. Aan de hand van de resultaten die uit de enquête komen worden conclusies getrokken en zullen richtinggevende voorstellen naar het ministerie van landbouw en visserij gedaan worden. De uiteindelijke doelstelling is een zicht te krijgen op de huidige situatie in de landen tuinbouwsector in Vlaanderen en op de houding van de land- en tuinbouwer ten aanzien van schaalvergroting. 1.2

Dataverzameling

Om zoveel mogelijk Vlaamse land-en tuinbouwers op een efficiënte manier te bereiken is ervoor gekozen om te werken met een online survey. Deze werkwijze heeft een aantal voordelen tegenover een enquête die per post verstuurd wordt. Zo wordt er veel tijd bespaart, kan het doelpubliek sneller bereikt worden en kunnen de ingevoerde gegevens van de respondenten gemakkelijker en efficiënter ingebracht worden in de databasefile. De gegevens werden verzameld via een kwantitatieve vragenlijst. Een kwantitatieve survey is een enquête waarbij het onderzoeksmateriaal bestaat uit cijfermatige gegevens, die statistisch geanalyseerd worden om een antwoord te geven op de onderzoeksvraag.

In een survey-onderzoek wordt een overzicht van een verschijnsel gegeven door bij een groot aantal onderzoekseenheden gegevens te verzamelen over een groot aantal kenmerken of variabelen (den Boer, Bouwman, Frissen & Houben, 2005, pag. 8). De onderzoekseensheden in ons onderzoek zijn de Vlaamse land-en tuinbouwers. Het surveyonderzoek bevat meerdere vraagstellingen, maar allen zijn gericht op het fenomeen van de

2

schaalvergroting in de land-en tuinbouw. De analyses die op de verzamelde gegevens worden verricht, vloeien hieruit voort.

Er is geen gebruik gemaakt van een steekproef maar de enquête is naar alle Vlaamse land-en tuinbouwers verstuurd die online toegankelijk waren. Via het programma qualtrics kon de vragenlijst verstuurd worden naar de Vlaamse land-en tuinbouwers die over een e-mailadres beschikken. De survey stond een maand open en werd in volledige anonimiteit afgenomen. De verspreiding van de survey gebeurde via verschillende kanalen. De link van de survey werd verstuurd via de nieuwsbrief van VILT, het ledenblad van de Boerenbond (Boer en Tuinder), de nieuwsbrief van het Beleidsdomein Landbouw en Visserij en werd verder nog verspreid door het Algemeen Boerensyndicaat (ABS). Er werd een inleidend tekstje mee gestuurd met de link: “Met de medewerking van het Beleidsdomein Landbouw & Visserij, Boerenbond en VILT doet de Universiteit van Gent een onderzoek naar schaalvergroting in de Vlaamse land-en tuinbouw. Bij deze willen we een warme oproep doen aan alle land-en tuinbouwers in hoofof in bijberoep om de enquête in te vullen. Dit zal zo’n 30 minuten in beslag nemen. Wij garanderen een volledige anonieme verwerking van de resultaten.” Uiteindelijk werd de survey doorgestuurd naar een 25000 tal landbouwers waarvan er 580 bruikbare antwoorden uit de bus kwamen. Dat geeft een responsrate van 2,3%. We moeten bij de analyses dus steeds rekening houden met deze lage responsrate.

3

1.3

Vragenlijst

De opmaak van de vragenlijst is in verschillende fasen gebeurd en was een proces van lange duur. Een degelijke enquête opstellen is niet vanzelfsprekend. Er moet rekening gehouden worden met de volgorde en de eenduidigheid van de vragen. Daarnaast moet er ook aandacht zijn voor het type vraagstelling, open of gesloten, en het gebruik van schalen. In de meeste gevallen is geopteerd voor een 5-punten likert schaal. In overleg met professor Verleye en de Boerenbond en in samenwerking met Griet Lemaire , directeur van de organisatie VILT, zijn we gekomen tot een vragenlijst waarin verschillende aspecten van de land-en tuinbouw behandeld worden. Voor de structuur van de survey hebben we ons gebaseerd op een reeds bestaande vragenlijst van de Boerenbond. Het onderzoek in verband met de toekomstverwachtingen bij de landbouwers werd gevoerd in 2007 en diende als leidraad voor de opmaak van onze vragenlijst. De volledige vragenlijst is te vinden in de bijlage. De enquête bestaat uit vijf grote delen. Het eerste deel betreft algemene vragen inzake schaalvergroting. Met deze vraag trachten we een beeld te krijgen over de houding van de respondenten ten aanzien van het fenomeen schaalvergroting in de sector. In het tweede deel wordt de focus gelegd op het bedrijf van de landbouwer zoals die vandaag is. Een derde blok vragen en stellingen gaat over het bedrijf van de landbouwer zoals die volgens hem of haar binnen tien jaar zou moeten zijn. Door deel twee en deel drie samen te bekijken kunnen we vaststellen welke transitie de landbouwer wenst te maken de komende jaren. In een vierde deel komt de rol van de overheid aan bod. Het doel van deze vraag is om een zicht te krijgen op de attitude van de landbouwers ten aanzien van de overheid en de taak die de overheid hoort te vervullen in de land- en tuinbouwsector. Als laatste worden de socio-demografische gegevens van de respondenten gevraagd. Op die manier kunnen we het profiel van de landbouwer achterhalen en is het mogelijk om vergelijkende analyses te doen.

4

1.4

Verwerking gegevens

Na het afsluiten van de enquête, kon de verwerking van de gegevens beginnen. Via het programma qualtrics konden de gegevens gemakkelijk overgezet worden in een spss bestand. Na alle variabelen te benoemen en een label te geven, moest er uiteraard eerst een datacleaning gebeuren. De respondenten die minder dan een kwart van de vragen beantwoord hadden werden meteen uit het bestand gehaald. Verder werd rekening gehouden met onbestaande antwoorden en missings. Nadat de datacleaning gebeurd was, kon worden overgegaan tot de analyses. Gezien de grote hoeveelheid stellingen die in bepaalde vragen aan bod kwamen, werd gebruik gemaakt van een factoranalyse. 1.4.1

Factoranalyse

Factoranalyse is een datareductiemethode waarbij de variabelen worden ingedeeld in onderlinge dimensies of factoren. Het is een statistische techniek om achterliggende of verklarende variabelen te vinden voor een groter aantal gemeten variabelen. Via deze methode proberen we de grote hoeveelheid variabelen te reduceren en te komen tot een aantal hoofdcomponenten. Als techniek wordt de Principale Componentenanalyse (PCA) gebruikt. Dit is de klassieke methode om aan ‘factoranalyse’ te doen. Via deze methode kunnen we het aantal dimensies in de itemlijst achterhalen en kijken welke items ‘laden’ op deze dimensies (cursus communicatiewetenschappelijk onderzoek, 2011). De interne consistentie van de factoren wordt gecheckt via Chonbach Alpha. In onze vragenlijst wordt de factoranalyse toegepast op 2 grote vragen die uit meer dan 20 stellingen bestaan. De eerste vraag gaat over algemene zaken in verband met schaalvergroting. Hierbij kreeg de respondent 28 stellingen waarbij hij het op een 5puntenschaal van helemaal eens tot helemaal oneens kon zijn. Door middel van factoranalyse is er een reductie van 28 items naar 17 items en 2 factoren. De tweede grote vraag bevat 22 stellingen over de rol van de overheid. De respondent kreeg ook hier de keuze om zich op een 5-puntenschaal van helemaal oneens naar helemaal eens te positioneren. Er werd van 22 items naar 15 items en 2 factoren gegaan. 1.4.2

Indeling in groepen

Om vergelijkende analyses te doen werden negen groepen gecreëerd. Aan de hand van de vraag over de omvang van het bedrijf nu en de vraag over het aandeel van de vergoedingen van de verbredingsactiviteiten in de totale omzet, werden de respondenten ingedeeld in één

5

van deze groepen. Er werd een onderscheid gemaakt tussen kleine, middelgrote en grote bedrijven enerzijds en gespecialiseerde, gemengde en verbrede bedrijven anderzijds. Aan de hand daarvan werd een nieuwe variabele aangemaakt en elke case werd een cijfer van 1 (gespecialiseerd klein bedrijfd) tot 9 (verbreed groot bedrijf) gegeven. We kunnen op deze manier kijken hoe deze groepen staan tegenover bepaalde zaken en op welke dimensies zij verschillen van mening. Het is evident dat een klein gespecialiseerd bedrijf er niet steeds dezelfde mening op nahoudt als een groot verbreed bedrijf. De negen typen landbouwbedrijven zijn: 1) klein gespecialiseerd bedrijf 2) middelgroot gespecialiseerd bedrijf 3) groot gespecialiseerd bedrijf 4) klein gemengd bedrijf 5) middelgroot gemengd bedrijf 6) groot gemend bedrijf 7) klein verbreed bedrijf 8) middelgroot verbreed bedrijf 9) groot verbreed bedrijf

2

Analyses

Allereerst zal een uiteenzetting gebeuren van de stellingen op algemeen niveau. De belangrijkste stellingen die voor alle land- en tuinbouwers gelden zullen worden besproken. Gezien de analyses groot zijn in aantallen worden enkel de belangrijkste conclusies eruit gehaald. In bijlage zijn verdere analyses en grafieken te vinden. Na de uiteenzetting op algemeen niveau zal worden ingegaan op de vergelijking tussen de 9 verschillende typen landbouwbedrijven. Gebruik makend van de algemene en specifieke analyses kunnen dan aanbevelingen geformuleerd worden naar de overheid toe.

6

2.1

Analyses algemeen

2.1.1

Analyse 1: beschrijving van de steekproef aangaande schaalvergroting

44% van alle landbouwers vindt dat schaalvergroting nodig is om het bedrijf op langere termijn

te

laten

overleven,

terwijl

37%

dit

niet

noodzakelijk

acht.

97% van de landbouwers ziet de land- en tuinbouw evolueren naar een kapitaalsintensieve sector door de toenemende schaalvergroting. Volgens 48% van de land- en tuinbouwers leidt de schaalvergroting tot meer efficiëntie, 29% is het daarmee oneens. Voor de helft van de landbouwers is schaalvergroting niet de enige manier om meer marktmacht te verwerven. 7 op 10% van de landbouwers vinden dat schaalvergroting in de land- en tuinbouwsector hun dwingt tot het nemen van onverantwoorde risico’s. Meer dan de helft van de landbouwers ziet nevenactiviteiten zoals thuisverkoop, eigen verwerking en hoevetoerisme een bijkomend inkomen opleveren voor een stijgend aantal bedrijven. 16% is het daar niet mee eens. 6 op 10 landbouwers vinden dat thuisverwerking inzake hygiëne-eisen op een soepeler wettelijk kader zou moeten kunnen rekenen dan de grote verwerkende industrieën. 4 op 10 landbouwers zijn het er niet mee eens dat de afbakening van 750.000 ha agrarisch gebied

onze

landbouwgrond

het

komende

decennium

veilig

zal

stellen.

1 op 4 landbouwers vindt dat de overheid in de toekomst aparte gebieden dient aan te duiden voor nieuwe grondloze veeteeltbedrijven. De helft van de landbouwers is ervan overtuigd dat investeren in nieuwe technologieën en milieuvriendelijke productiesystemen noodzakelijk is om 2020 te halen. 88% van de land- en tuinbouwers zijn van mening dat ze meer managementvaardigheden nodig hebben indien zij hun bedrijf wensen uit te breiden. 77% van de landbouwers geloven enkel in groei als er ook aan de afzetzijde extra mogelijkheden worden gecreëerd. 6 op 10 landbouwers menen dat er vaker machines moeten worden gedeeld om de kosten op hun bedrijf te verlagen. 29% van de landbouwers vindt dat ze dringend nood hebben aan vernieuwing om te overleven gezien hun sector teveel gericht is op de traditionele teelten en rassen.

7

37% van de landbouwers is het daar niet mee eens en 34 % heeft een neutrale houding tegenover deze stelling. 40% van de landbouwers ziet contractproductie binnen hun sector steeds belangrijker worden. Voor 77% van de landbouwers versterkt meer samenwerking zowel tussen individuele landen tuinbouwers als binnen de sector de positie van de boer tegenover grootdistributie en multinationals. De helft van de landbouwers heeft er geen moeite mee dat de boeren en tuinders binnen hun sector rechtstreeks contracten afsluiten met grootwarenhuizen en grootdistributie. Toenemende buurtprotesten zetten volgens 64% van de landbouwers een rem op de schaalvergroting in de land- en tuinbouw. 7 op 10 landbouwers zien het gezinsbedrijf nog steeds al de beste garantie voor een toekomstgerichte landbouw.

8

2.1.2

Analyse 2: beschrijving van de steekproef ten aanzien van de rol van de overheid.

43% van de landbouwers ziet de Vlaamse land- en tuinbouw zonder Europese steun verdwijnen. 38% is het daarmee oneens. Volgens 47% van de landbouwers moet de overheid de investeringssteun die enkel gericht is op schaalvergroting afbouwen. Slechts 29% van de landbouwers heeft geen probleem met deze investeringssteun. De steun die door de overheid wordt gegeven, moet volgens 62% van de landbouwers gericht zijn om de landbouwsector duurzamer te maken. 3 op de 10 landbouwers vinden dat er geen overheidssteun mag komen voor nevenactiviteiten zoals hoevetoerisme, thuisverwerking en thuisverkoop. 58% van de landbouwers ziet de onbelemmerde invoer als een gevaar voor de Europese landbouw. 3 op de 10 landbouwers zien minder toekomst voor de Vlaamse landbouw zonder quotumsystemen. De helft van de landbouwers vindt dat de Vlaamse land- en tuinbouw er moet op gericht zijn kost wat kost zoveel mogelijk land- en tuinbouwbedrijven te behouden. 57% van de landbouwers vindt dat bedrijven in bijberoep minder VLIF- steun verdienen als bedrijven in hoofdberoep. 60 % van de landbouwers vindt dat de VLIF- steun moet beperkt worden tot een bepaalde bedrijfsgrootte. Met een goed verzekeringssysteem, dat de risico’s voor de land- of tuinbouwer helpt dekken durft 42% van de landbouwers hun bedrijf te laten groeien. Voor 19% van de landbouwers is dit niet het geval en 39% staat hier neutraal tegenover. 65% van de landbouwers vindt dat Vlaanderen de volle bevoegdheid moet krijgen om de dalende Europese steun aan de landbouw te compenseren met eigen subsidies. 24% van de landbouwers vinden dat zij zelf mee moeten investeren in nieuwe buitenlandse afzetmarkten. 31% is het daar niet mee eens en 45% staat neutraal tegenover deze stelling. 6 op de 10 landbouwers vinden het toekennen van premies om te voldoen aan strengere milieueisen een zeer goede zaak. 38% van de landbouwers vindt dat het hoog tijd wordt dat Vlaanderen in zijn milieubeleid maximumnormen voor de bedrijfsgrootte vastlegt. 35 % van de landbouwers acht dit niet noodzakelijk, en 27% stelt zich neutraal op. 2 op de 10 landbouwers vinden dat de overheid oneindige groei moet toelaten.

9

1 op 4 landbouwers vindt dat jongeren met startplannen op een bedrijf met onvoldoende toekomstkansen een startverbod moeten krijgen. 64% van de landbouwers vindt dat de overheid een specifiek beleid voor jonge boeren moet voeren. Ruim 7 op de 10 landbouwers (73%) is van mening dat pensioenboeren geen subsidies mogen krijgen. Volgens een grote meerderheid (58%) van de landbouwers is een versoepeling van de pachtwetgeving nodig om grondeigenaars verder te stimuleren hun grond te verpachten. 62% van de landbouwers vindt dat de overheid wel geld mag besteden aan het oplossen van sanitaire crisissen. 14% vindt dit de verantwoordelijkheid van de land- en tuinbouwsector zelf. Ruim de helft van de landbouwers (52%) vindt dat er sneller een leveringsverbod moet worden opgelegd aan producenten die er niet in slagen om de opgelegde kwaliteitsnormen te respecteren. 17% is het daar niet mee eens.

10

2.1.3

Analyse 3: beschrijving steekproef, schaalvergroting op eigen bedrijf

We zien dat de voorbije 5 jaar vooral is geïnvesteerd in machines, grond en stal- of stalinrichting.

Er

werd

weinig

geïnvesteerd

in

serres

en

suikerquotum.

De investeringen die de landbouwer de komende tien jaar voorziet liggen in dezelfde lijn als de investeringen die de voorbije 5 jaar zijn gedaan. Zo wil de landbouwer de komende tien jaar voornamelijk investeren in grond, machines, een nieuwe stal of stalinrichting en groene energie. De komende tien jaar zijn de investeringen in machines een stuk lager dan de investeringen die de voorbije 5 jaar zijn gedaan. De investeringen in NER’s liggen de komende tien jaar ook een stuk lager als de voorbije 5 jaar.

11

We zien dat de landbouwer gemiddeld 15 hectare grond in eigendom, 25 hectare in pacht, 17 hectare

onder

kortlopend

contract

en

3

hectare

gratis

in

gebruik

heeft.

41% van de landbouwers heeft net voldoende gronden. 54% van de landbouwers heeft nood aan bijkomende gronden met een gemiddelde van 25 hectare extra grond. Slechts 5% van de landbouwers geeft aan het te kunnen stellen met minder gronden waarbij men een gemiddelde van 7 hectare grond zou kunnen missen. 43% van de landbouwers overweegt de komende tien jaar geen belangrijke veranderingen en zal de huidige bedrijfsgrootte en bedrijfstakken globaal houden, terwijl 57% van de landbouwers wel veranderingen in hun bedrijf overweegt.

12

2.1.4

Analyse 4: beschrijving steekproef, stimulerende en belemmerende factoren voor de

groei van het bedrijf

De beschikbaarheid van grond wordt volgens 49% van de landbouwers als een zeer grote belemmering aanzien, 29% aanziet dit eerder als een belemmering. Slechts 6% geeft aan dit als

een

stimulans

voor

de

groei

van

het

bedrijf

te

ervaren.

De grondprijs is voor 87% van de landbouwers een belemmerende factor voor de groei van hun bedrijf. 9% ziet dit als een stimulerende factor. Voldoende bekwaam personeel wordt voor 6 op 10 van de landbouwers noch als een belemmering, noch als een stimulans aanzien voor de groei van het bedrijf. Het verkrijgen van een lening bij de bank is voor 56% van de landbouwers noch een belemmering, noch een stimulans. De nood voor een stedenbouwkundige vergunning wordt voor 52% van de landbouwers als een belemmering ervaren om hun bedrijf verder te laten groeien, 4 % ziet dit als een stimulans. 51% van de landbouwers aanziet het hebben van een milieuvergunning als een belemmerende factor, voor 44% van de landbouwers is dit noch een belemmering, noch een stimulans. De macht die de directe afnemers hebben is voor 53% van de landbouwers een belemmerende factor om hun bedrijf te laten groeien. 18% geeft aan dit als een stimulans te ervaren. De macht van de grootdistributie en afnemers is voor 71% van de landbouwers een belemmerende factor, voor 13% is dit een stimulans. Bedrijfsopvolging is voor de helft van de landbouwers noch een stimulans, noch een belemmering. Een vierde ziet dit wel als een belemmering en een ander vierde als een stimulans. Het Vlaams Landbouwinvesteringsfonds (VLIF) is voor 42% van de landbouwers een stimulans om hun bedrijf te laten groeien. 14% ziet dit als een belemmering voor de groei van hun bedrijf en voor 44% van de landbouwers is dit noch een stimulans, noch een belemmering. Nutriëntenemissierechten (NER’s) worden door 53% van de landbouwers als een belemmerende factor beschouwd voor de groei van het bedrijf.

13

De stijgende kosten zijn voor 83% van de landbouwers een belemmering als het gaat over de groei van het bedrijf. 4% ziet de kosten als een stimulans om te groeien. De dierenwelzijnsregels zijn voor 46% een belemmerende en voor 11% een stimulerende factor voor de groei van het bedrijf. De landbouwers bekijken het huidige prijsniveau voornamelijk als een belemmering voor de groei van hun bedrijf. 72% zegt dit als een belemmerende factoren te beschouwen en 10% geeft aan dit als een stimulans te ervaren. De evolutie op de wereldmarkt is voor 58% van de landbouwers een belemmering en voor 12% een stimulans om verder te groeien. De beschikbare verwerkingscapaciteit, de beheersovereenkomsten, de gezinssituatie, de quotumregeling, de buurtbewoners en de toeslagrechten worden door het merendeel van de landbouwers noch als belemmering, noch als stimulans beschouwd.

14

15

2.2

Vergelijkende analyses

Met een totaal van 32 vragen in onze enquête hebben we 21 analyses kunnen uitvoeren. Deze analyses zijn voornamelijk van vergelijkende of beschrijvende aard. Hieronder volgt een korte bespreking van de analyses.

2.2.1

Analyse 1: algemene houding ten aanzien van schaalvergroting

Hebben de 9 verschillende typen landbouwbedrijven een significant verschillende houding ten aanzien van schaalvergroting in het algemeen? En zoja, op welke stellingen en tussen welke groepen zijn deze verschillen waar te nemen? Deze vergelijkende analyse wordt gedaan aan de hand van een ANOVA-toets gezien de vraagstelling van metrisch niveau is. Als we kijken naar de output komen we het volgende uit: Tabel 1: De verschillen in de algemene vragen betreffende schaalvergroting tussen de negen type landbouwbedrijven

1. Schaalvergroting is niet nodig om mijn bedrijf te laten overleven op lange termijn 2. Door de toenemende schaal vergroting wordt de land- en tuinbouw een kapitaalsintensieve sector 3. De afbakening van 750000 ha agrarisch gebied zal onze landbouwgrond het komende decennium veilig stellen. 4. Wie niet blijft investeren in nieuwe technologieën en milieuvriendelijke productie-

1. klein

2. Middel-

3. groot

4. klein

5. middel-

6. groot

7. klein

8. middel-

9. groot

gespecia-

groot gespe-

gespecia-

gemengd

groot

gemengd

verbreed

groot

verbreed

F (df)

liseerd 3,37

cialiseerd 2,81

liseerd 2, 56

2, 88

gemengd 2, 82

2, 88

3, 22

verbreed 2, 56

3,31

1,681 (8)

4,56

4,65

4,59

4,64

4,70

4,60

4,61

4,44

4,46

0,380 (8)

2,59

2,62

3,06

3,73

3,05

2,86

3,28

2,44

2,62

1, 464 (8)

3,12

3,27

3,41

3,04

3,21

3,47

2,72

3,56

3,54

2, 058 (8)*

16

systemen, zal 2020 niet halen. 5. Voor nieuwe grondeloze veeteeltbedrijven dient de overheid in de toekomst aparte gebieden aan te duiden. 6. De afbakening van glastuinbouwzones is nodig om de glastuinbouwsector op lange termijn te laten overleven in Vlaanderen 7. Land- en tuinbouwers zullen meer managementvaardigheden nodig hebben indien zij hun bedrijf wensen uit te breiden. 8. De versnippering van Vlaanderen maakt in de toekomst een rendabele akkerbouw mogelijk. 9. Groei is enkel mogelijk als er ook aan afzetzijde extra mogelijkheden worden gecreëerd. 10. Nevenberoepers vormen in mijn sector een rem op de ontwikkeling 11. Landbouwers moeten vaker machines delen om de kosten op hun bedrijf te verlagen. 12. Thuisverwerking moet inzake hygiëne-eisen kunnen rekenen op een soepeler wettelijk kader dan de grote verwerkende industrieën. 13. Contraproductie zal binnen mijn sector steeds belangrijker worden. 14. Meer samenwerking zowel tussen individuele land-en tuinbouwers als binnen de keten versterkt de positie van de boer tegenover grootdistributie en multinationals. 15. Ik heb er geen moeite mee dat binnen mijn sector de boeren en tuinders rechtstreeks contracten afsluiten met grootwarenhuizen en grootdistributie. 16. De huidige sanitaire verplichtingen zijn veel te streng en ondermijnen het voortbestaan van de sector.

2,78

2,62

2,60

2,43

2,73

2,61

2,94

3,33

2,69

0, 885 (8)

2,85

2,85

3,12

2,75

3,38

2,97

3,00

3,00

2,69

1, 876 (8)

4,28

3,92

4,20

4,05

4,27

4,25

4,22

4,11

4,92

1, 143 (8)

3,46

3,73

3,44

3,50

3,53

3,35

3,50

3,33

3,15

0, 634 (8)

3,89

4,00

3,77

4,07

3,92

3,85

3,94

3,44

3,54

1, 257 (8)

2,46

2,96

2,99

2,55

3,12

3,18

2,00

2,44

2,77

4, 449 (8)***

3,73

3,77

3,44

3,64

3,53

3,48

3,94

3,78

3,85

1, 180 (8)

3,41

3,50

3,36

3,84

3,52

3,53

4,44

3,78

3,62

2, 443 (8)*

3,12

3,00

3,24

2,95

3,17

3,12

2,50

3,44

2,85

1, 232 (8)

3,83

3,96

3,93

3,79

3,95

3,84

4,11

3,78

4,23

0, 579 (8)

3,17

2,92

3,34

2,95

3,13

3,34

3,22

3,50

3,62

1, 084 (8)

3,24

3,35

3,06

3,29

3,20

3,45

3,35

2,89

3,85

1, 202 (8)

17

17. Toenemende buurtprotesten zetten een rem op de schaalvergroting in de land- en tuinbouw. 18. Schaalvergroting is een positieve zaak 19. Focus op diversificatie en lokale landbouw.

3,80

3,54

3,86

3,76

3,93

3,82

3,83

4,00

3,69

0, 461 (8)

2,39

2,61

3,19

2,30

2,76

3,02

2,27

2,46

2,69

9, 963 (8)***

3,13

2,88

2,89

3,19

2,95

2,99

3,75

3,53

3,40

3, 819 (8)**

*=p<0,05; **=p<0,01; ***=p<0,001

18

Bij de algemene vragen over schaalvergroting zien we dat er significante verschillen tussen de groepen onderling zijn bij 3 van de 19 stellingen en onze 2 factoren. Via de post hoc bonferroni toets krijgen we een beter zicht op welke groepen onderling van elkaar verschillen. We zullen de verschillende items hieronder kort bespreken. Factor 1 (stelling 18) : Schaalvergroting is een positieve zaak Als we kijken naar de houding ten aanzien van deze factor zien we dat er significante verschillen zijn tussen: 

Een klein en groot gespecialiseerde bedrijf



een klein gespecialiseerd en een groot gemengd bedrijf



een groot gespecialiseerd en een klein gemengd bedrijf



een groot gespecialiseerd en een middelgroot gemengd bedrijf



een groot gespecialiseerd en een klein verbreed bedrijf



een klein gemengd en een middelgroot gemengd bedrijf



een klein gemengd en een groot gemengd bedrijf



een groot gemengd en een klein verbreed bedrijf

We kunnen dus concluderen dat vooral de kleine en grote bedrijven significant van elkaar verschillen. Waar de grote bedrijven schaalvergroting als een positieve zaak zien, zijn de kleine bedrijven het minder eens met deze stelling. Factor 2 (stelling 19) : focus op diversificatie en lokale landbouw Hier zien we dat enkel de grote gemengde en kleine verbrede bedrijven significant van elkaar verschillen. De kleine verbrede bedrijven staan hier positiever ten aanzien van focus op diversificatie en lokale landbouw dan grote gemengde bedrijven. Stelling 4: wie niet blijft investeren in nieuwe technologieën en milieuvriendelijke productiesystemen, zal 2020 niet halen. De kleine en middelgrote gemengde bedrijven verschillen significant. De middelgrote gemengde bedrijven zien investeren als een grotere noodzaak dan de kleinere bedrijven.

19

Stelling 10: Nevenberoepers vormen in mijn sector een rem op de verdere ontwikkeling. De significante verschillen bevinden zich bij deze stelling tussen: 

een groot gespecialiseerd en een klein verbreed bedrijf



een klein en groot gemengd bedrijf



een groot gemengd en een klein verbreed bedrijf



een middelgroot gemengd en een klein verbreed bedrijf

We zien hier vooral significante verschillen tussen de verbrede en niet-verbrede landbouwbedrijven. De niet verbrede bedrijven zien nevenberoepers meer als een bedreiging voor de verdere ontwikkeling van hun landbouwbedrijf. Stelling 12: Thuisverwerking moet inzake hygiëne-eisen kunnen rekenen op een soepeler wettelijk kader dan grote verwerkende industrieën. De verschillen ten aanzien van deze stelling bevinden zich tussen: 

een klein gespecialiseerd en een klein verbreed bedrijf



een groot gespecialiseerd en een klein verbreed bedrijf



een groot gemengd en een klein verbreed bedrijf

Vooral de kleine verbrede bedrijven hebben een meer uitgesproken houding ten aanzien van deze stelling. Uit de kruistabel kunnen we afleiden dat 44 % van de respondenten uit deze groep het eens is met deze stelling en 50% helemaal eens is.

20

2.2.2

Analyse 2: nevenactiviteiten land- en tuinbouwbedrijven

Om een zicht te krijgen op de verschillende nevenactiviteiten die de landbouwers uitoefenen werd de volgende vraag gesteld: ‘Naast de traditionele teelten, oefenen steeds meer land- en tuinbouwers bepaalde nevenactiviteiten uit. Welke van de onderstaande activiteiten zijn er momenteel op jouw bedrijf aanwezig, voor welke heb je concrete plannen, welke zou je ooit in de toekomst wensen uit te oefenen en welke zal je (wellicht) nooit uitoefenen?’ Deze vraag is enkel toegepast op de verbrede bedrijven (klein, middelgroot en groot). Om te kijken hoe het zit met de verschillende nevenactiviteiten werd er voor de 14 items gebruik gemaakt van beschrijvende statistiek.

21

Tabel 2: Beschrijving van de nevenactiviteiten) van de verbrede bedrijven wens ooit (%)

wellicht nooit (%)

0

20

27,5

20

5

22,5

50

20

5

25

45

een markt. 4. Een zaaltje voor vergaderingen en/ of het verbruiken van hoeveproducten

17,5

2,5

22,5

50

5. Kamers uitbaten voor

7,5

5

17,5

60

6. Het ontvangen van jeugdkampen 7. Het uitbaten van een hoevecamping

25

0

0

62,5

2,5

0

22,5

67,5

8. Het ontvangen van scholen en

25

2,5

25

37,5

20

2,5

7,5

62,5

17,5

5

20

50

15

10

12,5

52,5

2,5

7,5

30

47,5

13. Energieproductie met warmte-

15

12,5

47,5

17,5

pomp, WKK of zonnepanelen 14. Energieproductie met windmolens,

0

10

37,5

27,5

1. De verkoop van eigen

aanwezig op het

concrete plannen

bedrijf (%)

voor (%)

50

producten op de hoeve 2. de verwerking van eigen producten tot hoeveproducten 3. De verkoop van hoeveproducten in een eigen winkelruimte of op

hoevetoerisme

groepen. 9. opvang verzorgen als zorgboerderij 10. Het opnemen van bijzondere teelten. 11. Het (gedeeltelijk) verwerken van eigen producten voor handel of industrie 12. Het telen van nieuwe, specifieke energiegewassen.

mestvergisting of mestverbranding.

22

2.2.3

Analyse 3: beheerovereenkomsten landbouwers

Vandaag de dag wordt er steeds meer gewerkt met ‘agrarisch natuurbeheer’ en ‘natuurvriendelijke’ landbouw. Met het Departement Landbouw en Visserij van de Vlaamse overheid (LV) en de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) kunnen vrijwillig verschillende overeenkomsten met bijhorende vergoedingen worden afgesloten. Er werd aan de landbouwer gevraagd om voor 15 beheervormen aan te duiden hoe de situatie op zijn bedrijf is. Zoals te zien is in de tabel op de volgende pagina, willen de meeste landbouwers enkel een beheerovereenkomst aangaan mits een gepaste vergoeding of zullen zij dit nooit doen.

23

Tabel 3: Beschrijving van de beheervormen beheerovereenkomst

aanwezig zonder

LV/VLM afgesloten %

beheerovereenkomst %

concrete plannen voor %

mits gepas

vergoeding

1. het telen van plantaardige eiwitbronnen. 2. Mechanische onkruidbestrijding en het verminderen of volledig afzien van chemische onkruidbestrijding. 3. Het gebruik van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen volledig registreren én verminderen. 4. Het houden van bedreigde variëteiten en rassen. 5. Het toepassen van biologische productie met specifiek lastenboek 6. Het toepassen van de verwarringstechniek in de pitfruitteelt ter bestrijding van de fruit mot

9,3

6,3

3,0

32,9

5,8

8,8

1,6

26,9

3,2

17,4

4,4

30,1

3,7

5,6

0,9

20,6

5,8

2,3

0,9

13,4

2,1

0,2

0,5

4,2

7. bosaanplanting op

0,5

1,2

1,4

11,1

11,1

12,0

2,5

26,4

6,0

7,9

2,5

26,2

4,2

8,1

2,5

28,5

3,2

5,3

0,9

18,3

2,3

9,5

3,0

35,0

7,4

4,4

3,5

34,7

3,0

4,4

1,9

28,7

landbouwgronden 8. Het aanleggen en onderhouden van kleine landschapselementen. 9. Erosiebestrijding door grasbufferstroken, door niet-kerende bodembewerking, door directe inzaai of door een aarden dam. 10. Het toepassen van verminderde bemesting op grasland of akkers. 11. het toepassen van vrijwillige nul bemesting in natuurgebied. 12. Het beschermen van weide-of akkervogels of hamsters. 13. Perceelsrandenbeheer ter bescherming van kwetsbare elementen. 14. Botanisch beheer: natuurlijke graslanden of kruidenrijke akkers.

2.2.4

Analyse 4: focus op omvang bedrijf

In de vragenlijst werd aan de respondenten gevraagd hoe groot de omvang van hun bedrijf nu is, hoe groot de omvang minimaal zou moeten zijn om van te leven en hoe groot het bedrijf binnen tien jaar zou moeten zijn. Van de 23 specialisaties die tussen de antwoordmogelijkheden stonden, werd gevraagd deze aan te duiden die op het bedrijf aanwezig zijn. Per specialisatie is een vergelijking gemaakt tussen de mediaan van de 3 vragen. Deze vergelijking is waar te nemen in een histogram.

24

Hieronder bespreken we de belangrijkste specialisaties. De anderen zijn terug te vinden in de bijlage.

Aantal melkkoeien 100 80 60 40 20 0 Omvang nu

Omvang minimaal

Omvang tien jaar

We zien dat het aantal melkkoeien dat men nu op het bedrijf heeft een mediaan heeft van 57 terwijl de mediaan bij een minimum aantal om te overleven 80 koeien bevat. Ook bij de gewenste omvang binnen tien jaar is het aantal koeien 80. Er is dus duidelijk een wens naar een groter aantal koeien op het bedrijf. Niet enkel ziet men een stijging op het eigen bedrijf binnen tien jaar, deze stijging wordt ook noodzakelijk geacht om te overleven.

Aantal liter melkquotum 700000 600000 500000 400000 300000 200000 100000 0 Omvang nu

Omvang minimaal

Omvang tien jaar

Gelijklopend met de koeien is hier duidelijk dat de landbouwers een minimum om te overleven hoger inschatten dan het werkelijke aantal liter dat zij momenteel per jaar produceren. Zo is de mediaan van de omvang nu 410000 liter, de minimale omvang 650000 liter en de omvang die binnen tien jaar gewenst wordt op het bedrijf 600000 liter.

25

Vleesvee: aantal runderen 120 100 80 60 40 20 0 Omvang nu

Omvang minimaal Omvang tien jaar

De mediaan van het aantal runderen op het bedrijf ligt bij de omvang nu op 71,5, waar het bij de minimale omvang en de gewenste omvang binnen tien jaar op 100 ligt. De tendens van een groter aantal gewenste en minimale omvang is ook zichtbaar bij het aantal runderen.

Vleesvee: aantal kalveren 1000 800 600 400 200 0 Omvang nu

Omvang minimaal Omvang tien jaar

Bij het aantal kalveren is dezelfde tendens op te merken als bij het aantal runderen. Hier is de mediaan van de omvang nu 365, de minimale omvang om te overleven 900 en de gewenste omvang binnen 10 jaar 825. Het verschil tussen de omvang nu en de minimale omvang om te overleven is vrij groot, wat kan duiden op onregelmatigheden in de antwoorden of de idee dat er een werkelijk tekort is aan kalveren om momenteel te overleven.

Akkerbouw: aantal hectare 50 40 30 20 10 0 Omvang nu

Omvang minimaal Omvang tien jaar

26

De mediaan van de omvang nu is 25 hectare, de minimale omvang om te overleven 45 hectare en de gewenste omvang over tien jaar 40 hectare. De minimale omvang om te overleven ligt 20 hectare hoger dan de omvang die nu aanwezig is op de bedrijven.

Aantal zeugen 310 300 290 280 270 260 250 240 230 220 Omvang nu

Omvang minimaal

Omvang tien jaar

De mediaan van de omvang nu ligt op 250 zeugen, het minimaal aantal zeugen om te overleven op 300 en het gewenste aantal zeugen binnen tien jaar ook op 300. Volgens deze gegevens is er in de meeste bedrijven een tekort aan zeugen om te overleven.

Aantal vleesvarkens 2500

2000 1500 1000 500 0 Omvang nu

Omvang minimaal

Omvang tien jaar

De mediaan van de omvang nu ligt op 1500 vleesvarkens, het minimaal aantal vleesvarkens om te overleven op 2000 en het gewenste aantal zeugen binnen tien jaar ook op 2000. Volgens deze gegevens is er in de meeste bedrijven een tekort aan vleesvarkens om te overleven.

27

Glasgroenten: aantal m2 9000 8000 7000 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 Omvang nu

Omvang minimaal Omvang tien jaar

De mediaan van de omvang nu is 8500, de minimale omvang om te overleven 7000 en de gewenste omvang binnen tien jaar 3100. Deze gegevens zijn opmerkelijk gezien zij afwijken van de gegevens die wij reeds gezien hebben. Hierbij zien de meeste landbouwers hun productie van glasgroenten verminderen de komende tien jaar en gaan wij meer investeren in andere zaken.

Pluimvee: aantal 70000 60000 50000 40000 30000 20000 10000 0 Omvang nu

Omvang minimaal Omvang tien jaar

De mediaan van de omvang nu is 33000, de minimale omvang om te overleven 60000 en de gewenste omvang binnen tien jaar 55000. Als we kijken naar deze histogram zien we dat het aantal pluimvee dat nu aanwezig is op de bedrijven te weinig is om te overleven, en dat de meeste landbouwers binnen tien jaar een groter aantal wensen dan nu aanwezig op het bedrijf. Uit deze vergelijking kunnen we concluderen dat voor bijna alle specialisaties er een grotere omvang nodig is om van te overleven dan dat momenteel het geval is op de bedrijven. Verder zien we ook dat alle landbouwers wensen hun specialisaties binnen tien jaar uit te breiden.

28

2.2.5

Analyse 5: grond landbouwbedrijven

Zijn de landbouwbedrijven tevreden over de grond die zij bezitten of wensen zij meer of minder grond? We zouden graag weten of er significante verschillen zijn tussen de kleine, middelgrote en grote bedrijven. Aan de hand van een chi-kwadraattoets zien we dat er geen significante verschillen zijn tussen de verschillende groepen. Tabel 4: Grondevaluatie klein bedrijf

middelgroot bedrijf

groot bedrijf

40,2

58,9

0,9

2. Mijn bedrijf heeft nood aan bijkomende gronden (%)

46,0

49,4

4,6

3. Mijn bedrijf kan het stellen

38,0

55,4

6,5

1. Mijn bedrijf heeft net voldoende gronden (%)

met minder gronden (%) chi²(df):

6,410(4) (Niet significant)

We kunnen dezelfde analyse ook toepassen op gespecialiseerde, gemengde en verbrede bedrijven.

Tabel 5: Grondevaluatie

1. Mijn bedrijf heeft

gespecialiseerd

gemengd

verbreed

bedrijf

bedrijf

bedrijf

45,6

35,3

40,5

47,2

62,3

55,0

7,2

2,3

4,5

net voldoende gronden (%) 2. Mijn bedrijf heeft nood aan bijkomende gronden (%) 3. Mijn bedrijf kan het stellen met minder gronden (%) 13,998 (4) chi²(df): (significant)

29

Door naar de chi-kwadraat te kijken, zien we dat er een significant verschil is. Door de groepen onderling te vergelijken komen we te weten waar de verschillen zitten. Zo is er een significant verschil tussen gespecialiseerde en gemengde bedrijven (chi-kwadraat = 0.007) waarbij gemengde bedrijven aantonen meer nood aan bijkomende gronden te hebben dan gespecialiseerde bedrijven. Daarnaast is er ook een significant verschil tussen gemengde en verbrede bedrijven ( chi-kwadraat = 0.014) waarbij gemengde bedrijven meer nood hebben aan bijkomende gronden dan verbrede bedrijven.

30

2.2.6

Analyse 6: voorbije investeringen gekoppeld aan bedrijfsopvolging

Om te weten te komen of bedrijven met opvolgers meer of minder investeren dan bedrijven zonder opvolgers vergelijken we het gemiddeld aantal investeringen van bedrijven met en zonder opvolging. Bij de vraag over de bedrijfsopvolging in het bedrijf had de respondent keuze tussen 4 antwoordmogelijkheden. 1) Ja, één van mijn kinderen is bedrijfsopvolger 2) Ja, iemand anders is bedrijfsopvolger 3) Nee, er is niemand voor de bedrijfsopvolging 4) Ik weet het (nog) niet: mijn kinderen zijn nog te klein,… Als we het aantal investeringen per groep bekijken en delen door het aantal respondenten in de groep hebben we een overzicht van het gemiddeld aantal investeringen per groep. Gemiddeld investeringen per groep de afgelopen 5 jaar: 1: 3, 74 2: 3, 50 3: 2, 49 4: 3, 76  Als we deze cijfers naast elkaar leggen zien we dat groep 3 gemiddeld minder geïnvesteerd heeft de voorbije 5 jaar. Aangezien deze groep geen bedrijfsopvolging heeft, zijn deze resultaten vrij plausibel.

31

2.2.7

Analyse 7: komende investeringen gekoppeld aan bedrijfsopvolging

We kunnen dezelfde vergelijking doen als we kijken naar de investeringen die zijn de komende 10 jaar hebben gepland. Gemiddelde investeringen de komende tien jaar: 1: 3,14 2: 2,50 3: 1, 74 4: 2, 97  Wat als eerste opvalt is dat de gemiddelde investeringen die gepland zijn voor de komende tien jaar beduidend lager liggen dan de gemiddelde investeringen die de afgelopen 5 jaar gedaan zijn. Verder zien we ook dat groep 3 opnieuw minder plannen heeft om de komende tien jaar te investeren in nieuwe zaken.

32

2.2.8

Analyse 8: veranderingen bedrijfsgrootte en bedrijfsveranderingen

Overwegen de landbouwers de komende tien jaar belangrijke veranderingen en zullen zij de huidige bedrijfsgrootte en de huidige bedrijfstakken globaal houden? We zouden graag te weten komen of er significante verschillen zijn tussen kleine, middelgrote en grote bedrijven. Als we een anova-toets uitvoeren op deze stelling, komen we het volgende uit:

Tabel 7: controlevraag: ik overweeg de komende tien jaar geen belangrijke veranderingen middelgroot klein bedrijf bedrijf groot bedrijf 2,51

2,35

F (df) 5,839 (2)*

2,13

*=p<0,05; **=p<0,01; ***=p<0,001

Door middel van de post hoc bonferroni test, zien we dat een klein bedrijf significant verschilt met een groot bedrijf. Door naar de frequentietabel van beide bedrijven te kijken, zien we dat kleine bedrijven het eerder eens zijn met deze stelling, en grote bedrijven het eerder oneens zijn met deze stelling.

33

2.2.9

Analyse 9: belemmerende en stimulerende factoren voor groei

Als een bedrijf wil groeien, moet het in de mogelijkheid zijn om de gewenste activiteiten daarvoor te ondernemen. Sommige factoren belemmeren dit groeiproces, terwijl andere de groei bevorderen. Om te achterhalen of er een significant verschil is tussen de 9 groepen ten aanzien van de 21 factoren die aanzien worden als belemmering of stimulans voor groei, maken we gebruik van de ANOVA toets.

34

35

Hieronder volgt een korte bespreking van de vijf verschillende factoren.

Factor 1: Beschikbaarheid van grond Er is een significant verschil tussen de groepen maar bij de post hoc test bonferroni kunnen we niet afleiden tussen welke groepen het verschil zit.

Factor 2: Grondprijs Bij deze factor zien we een significant verschil tussen: Een groot gespecialiseerd en een groot gemengd bedrijf Een groot verbreed en een groot gemengd bedrijf Een groot verbreed en een klein verbreed bedrijf

Factor 9: Bedrijfsopvolging Er is een significant verschil tussen de groepen waar te nemen maar bij de post hoc test bonferroni kunnen we niet afleiden tussen welke groepen het verschil zit.

Factor 12: Beheersovereenkomsten Er is een significant verschil tussen: Een middelgroot gespecialiseerd en een middelgroot verbreed bedrijf Een groot gemengd en een klein verbreed bedrijf Een groot gemengd en een middelgroot verbreed bedrijf

Factor 20: Huidig prijsniveau Er is een significant verschil tussen de groepen maar bij de post hoc test bonferroni kunnen we niet afleiden tussen welke groepen het verschil zit.

2.2.10 Analyse

10:

houding

ten

aanzien

van

de

rol

van

de

overheid.

Zijn er significante verschillen tussen de 9 groepen in de houding ten aanzien van de rol van de overheid? Om dit te achterhalen voeren we een anova toets uitvoeren op de 17 items en 2 factoren.

36

Tabel 9: De verschillen in de houding ten aanzien van de rol van de overheid tussen de negen type landbouwbedrijven

1. Alle steun die door de overheid

1. klein

2. Middel-

3. groot

4. klein

5. middel-

6. groot

7. klein

8. middel-

9. groot

gespe-

groot gespe-

gespecia-

gemengd

groot

gemengd

verbreed

groot

verbreed

cialiseerd

cialiseerd

liseerd

3,67

3,17

3,50

3,83

3,57

3,41

4,19

4,43

4,00

3,107 (8)**

3,31

3,29

3,51

3,88

3,85

3,78

3,93

4,29

3,75

1,971 (8) *

3,19

3,42

3,76

3,79

3,24

3,50

3,93

4,29

4,08

2,231 (8)*

2,89

3,17

3,21

3,64

2,78

3,04

2,57

1,86

2,17

2,572 (8) *

3,29

3,67

3,02

3,96

3,50

3,13

4,00

3,86

3,58

3,722 (8)***

2,86

3,54

3,50

2,33

3,10

3,17

2,53

3,14

2,83

4,371 (8)***

2,50

3,04

2,92

2,67

2,59

2,88

2,50

2,57

2,50

1,137 (8)

2,94

2,67

2,21

3,10

2,16

2,05

3,69

3,14

3,17

6,961 (8) ***

gemengd

F (df)

verbreed

wordt gegeven, moet gericht zijn om de landbouwsector duurzamer te maken. 2. Vlaanderen moet de volle bevoegdheid krijgen om de dalende Europese steun aan de landbouw te compenseren met eigen subsidies. 3. Het toekennen van premies om te voldoen aan strengere milieueisen is een zeer goede zaak. 4. Er mag geen overheidssteun komen voor nevenactiviteiten. 5. De Vlaamse land- en tuinbouw moet er op gericht zijn zoveel mogelijk landbouwbedrijven te behouden. 6. De overheid moet minder toekomstgerichte land- en tuinbouwbedrijven stimuleren uit de sector te stappen. 7. Jongeren met startplannen op een bedrijf met onvoldoende toekomstkansen moeten een startverbod krijgen. 8. Bedrijven in bijberoep verdienen dezelfde VLIF-steun als bedrijven in hoofdberoep.

37

9. Een versoepeling van de pachtwet geving is nodig om grondeigenaars verder

3,58

3,79

3,65

3,48

3,20

3,68

3,94

3,14

3,25

1,471 (8)

2,31

2,50

2,35

2,21

1,98

2,35

2,50

2,57

2,42

0,981 (8)

3,50

3,65

3,75

3,21

3,42

3,41

3,40

3,43

3,17

1,188 (8)

12. Pensioenboeren mogen geen

3,42

4,00

4,46

4,04

4,22

4,34

3,38

3,43

3,50

4,016 (8) ***

subsidies meer krijgen. 13. De overheid moet een specifiek beleid

3,36

3,75

3,81

3,79

3,69

3,90

3,81

3,57

3,67

0,856 (8)

2,78

3,08

3,00

2,67

2,66

2,84

3,19

2,71

3,08

1,076 (8)

2,91

3,32

3,51

3,06

3,16

3,39

3,00

3,29

2,83

1,784 (8)

3,73

3,56

2,67

3,92

3,33

2,97

3,68

4,14

3,56

11,074 (8) ***

17. De Vlaamse landbouw moet worden 2,94

3,07

3,17

3,38

3,37

3,15

3,17

3,43

2,91

1,190 (8)

te stimuleren hun grond te verpachten. 10. De overheid mag geen belastingsgeld besteden aan het oplossen van sanitaire crisissen. 11. Aan producenten die er niet in slagen om de opgelegde kwaliteitsnormen te respecteren, moet snellen een leveringsverbod worden opgelegd.

voor jonge boeren voeren. 14. De land- en tuinbouwers moeten zelf mee investeren in nieuwe buitenlandse afzetmarkten 15. Met een goed verzekeringssysteem durf ik mijn bedrijf laten groeien. 16. De overheid moet schaalvergroting in de landbouw tegengaan. beschermd door invoer en quotumsystemen *=p<0,05; **=p<0,01; ***=p<0,001

38

Via de post hoc bonferroni test kunnen we achterhalen tussen welke groepen er significante verschillen zijn op de stellingen. We bespreken hieronder kort de stellingen.

Stelling 1: Alle steun die door de overheid wordt gegeven, moet gericht zijn om de landbouwsector duurzamer te maken Er is een significant verschil tussen een middelgroot gespecialiseerd en een klein verbreed bedrijf. Een klein verbreed bedrijf is het doorgaans meer eens met deze stelling dan een middelgroot gespecialiseerd bedrijf.

Stelling 2: Vlaanderen moet de volle bevoegdheid krijgen om de dalende Europese steun aan de landbouw te compenseren met eigen subsidies. Er is een significant verschil tussen de groepen (sign.= 0.049) maar we kunnen via de post hoc bonferroni test niet achterhalen tussen welke groepen het verschil zit.

Stelling 3: Het toekennen van premies om te voldoen aan strengere milieueisen is een zeer goede zaak Er is een significant verschil tussen de groepen (sign.= 0.025) maar we kunnen via de post hoc bonferroni test niet achterhalen tussen welke groepen het verschil zit. We zien wel dat de verbrede bedrijven het meer eens zijn met deze stelling dan de niet-verbrede bedrijven (via mean in descriptives).

Stelling 4: Er mag geen overheidssteun komen voor nevenactiviteiten, zoals hoevetoerisme, thuisverwerking en thuisverkoop. Er is een significant verschil tussen de groepen (sign.= 0.025) maar we kunnen via de post hoc bonferroni test niet achterhalen tussen welke groepen het verschil zit.

Stelling 5: De Vlaamse land- en tuinbouw moet erop gericht zijn kost wat kost zoveel mogelijk land- en tuinbouwbedrijven te behouden. Er is een significant verschil tussen: Een groot gespecialiseerd en een klein gemengd bedrijf Een klein gemengd en een groot gemengd bedrijf De grote gespecialiseerde en grote gemengde bedrijven zijn het meer eens met deze stelling dan de kleine gemengde bedrijven.

39

Stelling 6: De overheid moet minder toekomstgerichte land- en tuinbouwbedrijven stimuleren uit de sector te stappen om zo meer ruimte te scheppen voor de blijvers. Er is een significant verschil tussen: Een middelgroot gespecialiseerd en een klein gemengd bedrijf Een groot gespecialiseerd en een klein gemengd bedrijf Een groot gemengd en een klein gemengd bedrijf De middelgrote gespecialiseerde, grote gespecialiseerde en grote gemengde bedrijven zijn het meer eens met deze stelling dan de kleine gemengde bedrijven.

Stelling 8: Bedrijven in bijberoep verdienen dezelfde VLIF-steun als bedrijven in hoofdberoep. Er is een significant verschil tussen: Een klein gespecialiseerd en een groot gemengd bedrijf Een groot gespecialiseerd en een klein gemengd bedrijf Een groot gespecialiseerd en een klein verbreed bedrijf Een klein gemengd en een middelgroot gemengd bedrijf Een klein gemengd en een groot gemengd bedrijf Een middelgroot gemengd en een klein verbreed bedrijf Een groot gemengd en een klein verbreed bedrijf Als we naar de ‘mean’ bij descriptives kijken, zien we dat de kleine gespecialiseerde bedrijven het meer eens zijn met deze stelling dan de grote gemengde bedrijven. Ook zijn de kleine gemengde en kleine verbrede bedrijven het meer eens met deze stelling dan de grote gespecialiseerde bedrijven. Daarnaast zijn de kleine gemengde bedrijven het meer eens met deze stelling dan de middelgrote en grote gemengde bedrijven. En tot slot zijn ook de kleine verbrede bedrijven het meer eens met deze stelling dan de middelgrote en grote gemengde bedrijven.

Stelling 12: Pensioenboeren mogen geen subsidies meer krijgen. Er is een significant verschil tussen: Een klein gespecialiseerd en een groot gespecialiseerd bedrijf Een klein gespecialiseerd en een groot gemengd bedrijf De grote gemengde en grote gespecialiseerde bedrijven zijn het meer eens met deze stelling dan de kleine gespecialiseerde bedrijven.

40

Factor 1 (stelling 16): De overheid moet schaalvergroting in de landbouw tegengaan Er is een significant verschil tussen: Een klein gespecialiseerd en een groot gespecialiseerd bedrijf Een klein gespecialiseerd en een groot gemengd bedrijf Een middelgroot gespecialiseerd en een groot gespecialiseerd bedrijf Een groot gespecialiseerd en een klein gemengd bedrijf Een groot gespecialiseerd en een middelgroot gemengd bedrijf Een groot gespecialiseerd en een klein verbreed bedrijf Een groot gespecialiseerd en een middelgroot verbreed bedrijf Een groot gespecialiseerd en een groot verbreed bedrijf Een klein gemengd en een groot gemengd bedrijf Een groot gemengd en een middelgroot verbreed bedrijf Als we naar de ‘mean’ bij descriptives kijken, zien we dat alle bedrijven (met uitzondering van de grote gemengde bedrijven) het meer eens zijn met deze stelling dan de grote gespecialiseerde bedrijven. We zien dat de kleine gespecialiseerde bedrijven het meer eens zijn met deze stelling dan de grote gemengde bedrijven. De kleine gemengde bedrijven zijn het meer eens met deze stelling dan de middelgrote en grote gemengde bedrijven. De middelgrote verbrede bedrijven zijn het meer eens met deze stelling dan de grote gemengde bedrijven.

41

2.2.11 Analyse 11: algemene houding ten aanzien van schaalvergroting; vergelijking landbouwers in hoofdberoep en landbouwers in bijberoep

Staan landbouwers in hoofdberoep anders tegenover schaalvergroting dan landbouwers in bijberoep? Om dit te weten te komen, voeren we een onafhankelijke t-toets uit met de 2 groepen op de 19 stellingen en 2 factoren van de algemene vragen over schaalvergroting.

Tabel 10: De verschillen in de algemene vragen betreffende schaalvergroting tussen landbouwers in hoofdberoep en landbouwers in bijberoep

1. Schaalvergroting is niet nodig om mijn bedrijf te laten overleven op lange termijn 2. Door de toenemende schaal vergroting wordt de land- en tuinbouw een kapitaalsintensieve sector 3. De afbakening van 750000 ha agrarish gebied zal onze landbouwgrond het komende decenium veilig stellen. 4. Wie niet blijft investeren in nieuwe technologieën en milieuvriendelijke productiesystemen, zal 2020 niet halen. 5. Voor nieuwe grondloze veeteeltbedrijven dient de overheid in de toekomst aparte gebieden aan te duiden. 6. De afbakening van glastuinbouwzones is nodig om de glastuinbouwsector op lange termijn te laten overleven in Vlaanderen 7. Land- en tuinbouwers zullen meer managementvaardigheden nodig hebben indien zij hun bedrijf wensen uit te breiden. 8. De versnippering van Vlaanderen maakt in de toekomst een rendabele akkerbouw mogelijk. 9. Groei is enkel mogelijk als er ook aan afzetzijde extra mogelijkheden worden gecreëerd. 10. Nevenberoepers vormen in mijn sector een rem op de ontwikkeling 11. Landbouwers moeten vaker machines delen om de kosten op

landbouwer

landbouwer

t (df)

in hoofdberoep 2,92

in bijberoep 2,96

-0,17 (358)

4,64

4,55

0,95 (358)

2,87

2,70

1,06 (66,23)

3,33

3,26

0,48 (357)

2,61

2,89

-1,55 (359)

2,95

3,21

-1,63 (357)

4,18

4,21

-0,32 (358)

3,43

3,51

-0,53 (359)

3,89

3,94

-0,31 (358)

3,00

2,00

6,42 (64, 81)***

3,51

3,77

-1,74 (359)

42

hun bedrijf te verlagen. 12. Thuisverwerking moet inzake 3,50 hygiëne-eisen kunnen rekenen op een soepeler wettelijk kader dan de grote verwerkende industrieën. 13. Contraproductie zal binnen mijn 3,04 sector steeds belangrijker worden. 14. Meer samenwerking zowel tussen 3,90 individuele land-en tuinbouwers als binnen de keten versterkt de positie van de boer tegenover grootdistributie en multinationals. 15. Ik heb er geen moeite mee dat 3,18 binnen mijn sector de boeren en tuinders rechtstreeks contracten afsluiten met grootwarenhuizen en grootdistributie. 16. De huidige sanitaire verplichtingen 3,29 zijn veel te streng en ondermijnen het voortbestaan van de sector. 17. Toenemende buurtprotesten 3,79 zetten een rem op de schaalvergroting in de land- en tuinbouw. 18. Schaalvergroting is een 3,01 positieve zaak 19. Focus op diversificatie en 2,79 lokale landbouw. *=p<0,05; **=p<0,01; ***=p<0,001

4,00

-2,92 (359) **

2,96

0,47 (358)

3,94

-0,26 (69,63)

3,50

-2,06 (67,38)

3,30

-0,02 (357)

3,79

0,05 (356)

3,54

-4,78 (358)

2,57

1,70 (355)***

De landbouwers in hoofdberoep staan significant anders ten aanzien van 2 van de 19 stellingen en 1 factor dan de landbouwers in bijberoep. We bespreken hieronder kort de stellingen:

Stelling 10: Nevenberoepers vormen in mijn sector een rem op de verdere ontwikkeling Landbouwers in hoofdberoep zijn het significant meer eens met deze stelling dan landbouwers in bijberoep.

Stelling 12: Thuisverwerking moet inzake hygiëne-eisen kunnen rekenen op een soepeler wettelijk kader dan grote verwerkende industrieën. Landbouwers in bijberoep zijn het significant meer eens met deze stelling dan landbouwers in hoofdberoep.

Factor 2 (stelling 19): Focus op diversificatie en lokale landbouw

43

Landbouwers in bijberoep zijn het significant meer eens met deze stelling dan landbouwers in hoofdberoep.

2.2.12 Analyse 12: houding ten aanzien van de rol van de overheid; vergelijking landbouwers in hoofdberoep en landbouwers in bijberoep

Staan landbouwers in hoofdberoep significant anders tegenover de rol van de overheid dan landbouwers in bijberoep? Om dit te weten te komen, voeren we een onafhankelijke t-toets uit met de 2 groepen op de 17stellingen en 2 factoren van de vragen over de rol van de overheid. Tabel 11: De verschillen in de houding ten aanzien van de rol van de overheid tussen landbouwers in hoofdberoep en landbouwers in bijberoep

1. Alle steun die door de overheid wordt gegeven, moet gericht zijn om de landbouwsector duurzamer te maken. 2. Vlaanderen moet de volle bevoegdheid krijgen om de dalende Europese steun aan de landbouw te compenseren met eigen subsidies. 3. Het toekennen van premies om te voldoen aan strengere milieueisen is een zeer goede zaak. 4. Er mag geen overheidssteun komen voor nevenactiviteiten. 5. De Vlaamse land- en tuinbouw moet er op gericht zijn zoveel mogelijk landbouwbedrijven te behouden. 6. De overheid moet minder toekomstgerichte land- en tuinbouwbedrijven stimuleren uit de sector te stappen. 7. Jongeren met startplannen op een bedrijf met onvoldoende toekomstkansen moeten een startverbod krijgen. 8. Bedrijven in bijberoep verdienen dezelfde VLIF-steun als bedrijven in hoofdberoep. 9. Een versoepeling van de pachtwet geving is nodig om grondeigenaars verder te stimuleren hun grond te verpachten. 10. De overheid mag geen belastingsgeld besteden aan het oplossen van sanitaire crisissen. 11. Aan producenten die er niet in slagen om de opgelegde kwaliteitsnormen te respecteren, moet snellen een leveringsverbod worden opgelegd.

landbouwer in hoofdberoep

landbouwer in bijberoep

t (df)

3,57

3,98

-2,71 (59,79)**

3,72

3,42

1,72 (348)

3,58

3,38

1,07 (350)

2,93

2,67

1,22 (54,02)

3,37

3,75

-1,99 (348)

3,08

2,84

1,18 (348)

2,78

2,40

2,17 (349)*

2,30

4,09

-11,17 (65,42)***

3,55

3,67

-0,67 (351)

2,32

2,60

-1,62 (351)

3,46

3,31

0,90 (349)

44

12. Pensioenboeren mogen geen subsidies meer krijgen. 13. De overheid moet een specifiek beleid voor jonge boeren voeren. 14. De land-en tuinbouwers moeten zelf mee investeren in nieuwe buitenlandse afzetmarkten 15. Met een goed verzekeringssysteem durf ik mijn bedrijf laten groeien. 16. De overheid moet schaalvergroting in de landbouw tegengaan. 17. De Vlaamse landbouw moet worden beschermd door invoer en quotumsystemen *=p<0,05; **=p<0,01; ***=p<0,001

4,19

3,20

3,86 (50,18)***

3,74

3,93

-1,12 (350)

2,82

2,98

-0,99 (351)

3,24

3,20

0,26 (344)

3,27

3,70

-2,84 (345)**

3,07

3,33

-1,22 (54,02)

De landbouwers in hoofdberoep staan significant anders ten aanzien van 4 van de 17 stellingen en 1 factor dan de landbouwers in bijberoep. We bespreken hieronder kort de stellingen:

Stelling 1: Alle steun die door de overheid wordt gegeven, moet gericht zijn om de landbouwsector duurzamer te maken. Landbouwers in bijberoep zijn het significant meer eens met deze stelling dan landbouwers in hoofdberoep.

Stelling 7: Jongeren met startplannen op een bedrijf met onvoldoende toekomstkansen moeten een startverbod krijgen. Landbouwers in hoofdberoep zijn het significant meer eens met deze stelling dan landbouwers in bijberoep.

Stelling 8: Bedrijven in bijberoep verdienen dezelfde VLIF-steun als bedrijven in hoofdberoep Landbouwers in bijberoep zijn het significant meer eens met deze stelling dan landbouwers in hoofdberoep.

Stelling 12: Pensioenboeren mogen geen subsidies meer krijgen. Landbouwers in hoofdberoep zijn het significant meer eens met deze stelling dan landbouwers in bijberoep.

Factor 1 (stelling 16): De overheid moet schaalvergroting in de landbouw tegengaan Landbouwers in bijberoep zijn het significant meer eens met deze stelling dan landbouwers in hoofdberoep.

45

2.2.13 Analyse 13: houding ten aanzien van schaalvergroting; effect scholing

Heeft het hoogst behaalde diploma van de landbouwer een effect op de houding ten aanzien van schaalvergroting? Om dit te weten te komen, voeren we een ANOVA-toets uit op de eerste vraag (algemene vragen ten aanzien van schaalvergroting) met als afhankelijke variabele vraag 24 Vraag 24: Welke is je hoogst behaalde diploma? Lager onderwijs Lager middelbaar Hoger middelbaar, niet agrarisch Hoger middelbaar, agrarisch Hoger niet-universitair, niet agrarisch Hoger niet-universitair, agrarisch Universitair, niet agrarisch Universitair, agrarisch

46

Tabel 12: effect hoogst behaalde diploma landbouwer op de houding van schaalvergroting

1. Schaalvergroting is niet nodig om mijn bedrijf te laten overleven op lange termijn 2. Door de toenemende schaal vergroting wordt de land- en tuinbouw een kapitaalsintensieve sector 3. De afbakening van 750000 ha agrarish gebied zal onze landbouwgrond het komende decenium veilig stellen. 4. Wie niet blijft investeren in nieuwe technologieën en milieuvriendelijke productiesystemen, zal 2020 niet halen. 5. Voor nieuwe grondloze veeteeltbedrijven dient de overheid in de toekomst aparte gebieden aan te duiden. 6. De afbakening van glastuinbouwzones is nodig om de glastuinbouwsector op lange termijn te laten overleven in Vlaanderen 7. Land- en tuinbouwers zullen meer managementvaardigheden nodig hebben indien zij hun bedrijf wensen uit te breiden. 8. De versnippering van Vlaanderen maakt in de toekomst een rendabele akkerbouw mogelijk. 9. Groei is enkel mogelijk als er ook aan afzetzijde extra mogelijkheden worden gecreëerd. 10. Nevenberoepers vormen in mijn sector een rem op de ontwikkeling 11. Landbouwers moeten vaker

1. Lager onderwijs

2. Lager middelbaar

3. Hoger middelbaar,

4. Hoger middelbaar,

5.Hoger nietuniversitair,

6. Hoger niet universitair,

7.Universitair, niet

8.Universitair, agrarisch

F (df)

2,75

3,06

niet agrarisch 2,93

agrarisch 2,99

niet agrarisch 2,84

agrarisch 2,75

agrarisch 3,41

2,44

0,948 (7)

4,50

4,64

4,66

4,71

4,49

4,64

4,71

4,25

1,662 (7)

3,13

2,94

2,62

2,87

3,00

2,77

2,65

3,19

0,817 (7)

2,86

3,21

3,25

3,32

3,50

3,52

2,88

3,58

1,330 (7)

3,38

2,65

2,52

2,55

2,59

2,81

2,53

3,06

1,095 (7)

2,88

3,11

2,92

2,81

2,97

3,33

2,94

3,00

1,550 (7)

4,50

3,98

4,17

4,16

4,16

4,36

4,24

4,25

1,244 (7)

4,38

3,29

3,54

3,50

3,30

3,47

3,41

2,88

2,147 (7) *

4,13

3,75

4,05

3,86

3,68

4,04

3,82

4,13

1,373 (7)

2,88

2,74

2,93

3,12

2,76

2,70

2,29

2,63

1,816 (7)

3,38

3,42

3,49

3,43

3,73

3,67

3,94

3,81

1,401 (7)

47

machines delen om de kosten op hun bedrijf te verlagen. 12. Thuisverwerking moet inzake hygiëne-eisen kunnen rekenen op een soepeler wettelijk kader dan de grote verwerkende industrieën. 13. Contraproductie zal binnen mijn sector steeds belangrijker worden. 14. Meer samenwerking zowel tussen individuele land-en tuinbouwers als binnen de keten versterkt de positie van de boer tegenover grootdistributie en multinationals. 15. Ik heb er geen moeite mee dat binnen mijn sector de boeren en tuinders rechtstreeks contracten afsluiten met grootwarenhuizen en grootdistributie. 16. De huidige sanitaire verplichtingen zijn veel te streng en ondermijnen het voortbestaan van de sector. 17. Toenemende buurtprotesten zetten een rem op de schaalvergroting in de land- en tuinbouw. 18. Schaalvergroting is een positieve zaak 19. Focus op diversificatie en lokale landbouw. *=p<0,05; **=p<0,01; ***=p<0,001

3,50

3,48

3,75

3,34

3,86

3,57

3,65

4,06

1,873 (7)

2,00

3,08

3,13

2,88

2,84

3,28

3,18

3,50

2, 493 (7) *

4,38

3,85

3,85

3,80

4,16

3,95

4,12

4,00

1,145 (7)

2,25

3,13

3,25

3,29

3,27

3,19

3,19

3,27

0,908 (7)

3,38

3,31

3,36

3,36

3,33

3,07

2,94

3,50

0,681 (7)

3,75

3,91

3,79

3,70

3,89

3,91

3,71

3,75

0,429 (7)

2,39

2,77

2,68

2,80

2,68

2,83

2,59

2,96

0,711 (7)

3,25

2,93

3,02

2,94

3,23

3,19

3,66

3,33

3,303 (7) **

48

We zien significante verschillen bij 2 stellingen en 1 factor. Hieronder volgt een korte bespreking van de stellingen:

Stelling 8: De versnippering van Vlaanderen maakt in de toekomst een rendabele akkerbouw onmogelijk Er zijn significante verschillen tussen landbouwers met een diploma lager onderwijs en een agrarisch, universitair diploma. De landbouwers met een diploma van lager onderwijs zijn het significant meer eens met deze stelling dan landbouwers met een universitair, agrarisch diploma.

Stelling 13: Contraproductie zal binnen mijn sector steeds belangrijker worden Er zijn significante verschillen tussen landbouwers met een diploma lager onderwijs en een agrarisch, universitair diploma. De landbouwers met een universitair, agrarisch diploma zijn het significant meer eens met deze stelling dan landbouwers met een diploma van lager onderwijs.

Factor 2 (stelling 19): Focus op diversificatie en lokale landbouw Er zijn significante verschillen tussen landbouwers met een diploma lager middelbaar en niet agrarisch, universitair diploma hoger middelbaar, een niet agrarisch universitair en een niet agrarisch diploma hoger middelbaar, een agrarisch universitair en een niet agrarisch diploma De hoger opgeleide landbouwers zijn het meer eens met deze stelling dan de minder hoog opgeleide landbouwers.

49

2.2.14 Analyse 14: houding ten aanzien van de rol van de overheid; effect scholing

Heeft het hoogst behaalde diploma van de landbouwer een effect op de houding ten aanzien van de rol van de overheid? Om dit te weten te komen, voeren we een ANOVA-toets uit op de eerste vraag (algemene vragen ten aanzien van schaalvergroting) met als afhankelijke variabele vraag 24 (zie vorige analyse)

50

Tabel 13: effect hoogst behaalde diploma landbouwer op de houding ten aanzien van de rol van de overheid

1. Alle steun die door de overheid

1. Lager

2. Lager

3. Hoger

4. Hoger

5.Hoger niet-

6.Hoger niet-

7.Universitair, 8.Universitair,

onderwijs

middelbaar

middelbaar,

middelbaar

universitair,

universitair,

niet agrarisch

agrarisch

niet agrarisch

agrarisch

niet agrarisch

agrarisch

F (df)

3,86

3,74

3,69

3,44

3,86

3,49

4,00

3,80

1,596 (7)

4,00

3,76

3,87

3,72

3,73

3,55

3,06

3,40

1,513 (7)

3,57

3,50

3,59

3,50

3,84

3,51

3,41

3,73

0,448 (7)

2,86

3,05

2,92

3,03

2,97

2,58

2,94

2,13

1,780 (7)

3,71

3,82

3,59

3,38

3,51

3,02

3,35

3,13

2,124 (7)*

2,57

2,91

3,03

3,14

3,14

3,11

2,65

3,07

0,626 (7)

3,00

2,76

2,70

2,80

2,58

2,67

2,76

2,80

0,254 (7)

2,43

2,54

2,69

2,22

2,89

2,49

3,18

2,87

2,208 (7) *

wordt gegeven, moet gericht zijn om de landbouwsector duurzamer te maken. 2. Vlaanderen moet de volle bevoegdheid krijgen om de dalende Europese steun aan de landbouw te compenseren met eigen subsidies. 3. Het toekennen van premies om te voldoen aan strengere milieueisen is een zeer goede zaak. 4. Er mag geen overheidssteun komen voor nevenactiviteiten. 5. De Vlaamse land- en tuinbouw moet er op gericht zijn zoveel mogelijk landbouwbedrijven te behouden. 6. De overheid moet minder toekomstgerichte land- en tuinbouwbedrijven stimuleren uit de sector te stappen. 7. Jongeren met startplannen op een bedrijf met onvoldoende toekomstkansen moeten een startverbod krijgen. 8. Bedrijven in bijberoep verdienen dezelfde VLIF-steun als bedrijven in hoofdberoep.

51

9. Een versoepeling van de pachtwet

3,71

3,74

3,28

3,59

3,59

3,68

3,65

3,40

0,861 (7)

2,14

2,63

2,62

2,21

2,27

2,07

2,76

2,33

2,254 (7)*

3,00

3,58

3,33

3,38

3,46

3,77

3,18

3,07

1,760 (7)

3,14

3,70

4,30

4,33

3,89

4,13

3,00

3,67

4,467 (7) ***

4,00

3,52

3,68

3,70

3,97

4,04

3,59

3,87

1,255 (7)

2,86

2,87

2,62

2,78

2,78

3,07

3,06

2,93

1,049 (7)

3,43

3,33

3,10

3,16

3,30

3,43

3,06

3,31

0,722 (7)

3,46

3,38

3,56

3,28

3,28

3,19

3,78

2,68

2,376 (7)*

3,43

3,36

3,48

3,27

3,06

3,87

2,83

3,02

3,195 (7) **

geving is nodig om grondeigenaars verder te stimuleren hun grond te verpachten. 10. De overheid mag geen belastingsgeld besteden aan het oplossen van sanitaire crisissen. 11. Aan producenten die er niet in slagen om de opgelegde kwaliteitsnormen te respecteren, moet snellen een leveringsverbod worden opgelegd. 12. Pensioenboeren mogen geen subsidies meer krijgen. 13. De overheid moet een specifiek beleid voor jonge boeren voeren. 14. De land- en tuinbouwers moeten zelf mee investeren in nieuwe buitenlandse afzetmarkten 15. Met een goed verzekeringssysteem durf ik mijn bedrijf laten groeien. 16. De overheid moet schaalvergroting in de landbouw tegengaan. 17. De Vlaamse landbouw moet worden beschermd door invoer en quotumsystemen *=p<0,05; **=p<0,01; ***=p<0,001

52

We

zien

significante

verschillen

bij

4

stellingen

en

de

twee

factoren.

We bespreken hieronder kort de stellingen: Stelling 5: De Vlaamse land- en tuinbouw moet er op gericht zijn kost wat kost zoveel mogelijk land- en tuinbouwbedrijven te behouden. Er zijn significante verschillen tussen landbouwers met een diploma lager middelbaar en hoger agrarisch, niet universitair diploma. De lager opgeleide landbouwers zijn het minder eens met deze stelling dan de landbouwers met een hoger diploma.

Stelling 8:

Bedrijven in bijberoep verdienen dezelfde VLIF-steun als bedrijven in

hoofdberoep. Er zijn significante verschillen waarneembaar maar het is niet duidelijk tussen welke groepen de verschillen zich bevinden.

Stelling 10: De overheid mag geen belastingsgeld besteden aan het oplossen van sanitaire crisissen. Dat is een verantwoordelijkheid van de land- en tuinbouwsector zélf. Er zijn significante verschillen waarneembaar maar het is niet duidelijk tussen welke groepen de verschillen zich bevinden.

Stelling 12: . Pensioenboeren mogen geen subsidies meer krijgen. Er zijn significante verschillen tussen landbouwers met een diploma: Hoger middelbaar, niet agrarisch en niet agrarisch, universitair diploma Hoger middelbaar, agrarisch en universitair, niet agrarisch diploma Hoger niet-universitair, een agrarisch universitair en een niet agrarisch diploma

Factor 1 (stelling 16) : de overheid moet schaalvergroting in de landbouw tegengaan. Er zijn significante verschillen tussen landbouwers met een diploma Hoger middelbaar, een niet agrarisch universitair en een agrarisch diploma Universitair, een niet agrarisch universitair en een agrarisch diploma

Factor 2 (stelling 17) : de Vlaamse landbouw moet worden beschermd door invoer en quotumsystemen. Er zijn significante verschillen tussen landbouwers met een diploma middelbaar, een niet agrarisch en hoger niet-universitair een agrarisch diploma.

53

2.2.15 Analyse 15: houding ten aanzien van schaalvergroting; vergelijking mannen en vrouwen

Hebben mannen een andere mening ten aanzien van schaalvergroting in vergelijking met vrouwen? We voeren een vergelijkende analyse van mannen en vrouwen op de vraag over schaalvergroting in het algemeen. We gebruiken een onafhankelijke t-toets en zien significante verschillen tussen mannen en vrouwen op 2 van de 19 stellingen.

Tabel 14: De verschillen in de algemene vragen betreffende schaalvergroting tussen mannen en vrouwen

1. Schaalvergroting is niet

man

vrouw

t (df)

2,95

2,81

0,701 (359)

4,66

4,49

1,579 (56,39)

2,81

3,02

-1,128 (358)

3,29

3,52

-1,391 (358)

2,67

2,49

0,966 (360)

3,00

2,83

1,036 (358)

4,16

4,34

-1,520 (359)

3,43

3,53

-0,634 (360)

3,86

4,15

-2,759 (75,94)**

nodig om mijn bedrijf te laten overleven op lange termijn 2. Door de toenemende schaal vergroting wordt de land- en tuinbouw een kapitaalsintensieve sector 3. De afbakening van 750000 ha agrarish gebied zal onze landbouwgrond het komende decenium veilig stellen. 4. Wie niet blijft investeren in nieuwe technologieën en milieuvriendelijke productiesystemen, zal 2020 niet halen. 5. Voor nieuwe grondloze veeteeltbedrijven dient de overheid in de toekomst aparte gebieden aan te duiden. 6. De afbakening van glastuinbouwzones is nodig om de glastuinbouwsector op lange termijn te laten overleven in Vlaanderen 7. Land- en tuinbouwers zullen meer managementvaardigheden nodig hebben indien zij hun bedrijf wensen uit te breiden. 8. De versnippering van Vlaanderen maakt in de toekomst een rendabele akkerbouw mogelijk. 9. Groei is enkel mogelijk als er ook

54

aan afzetzijde extra mogelijkheden worden gecreëerd. 10. Nevenberoepers vormen in mijn

2,88

2,81

0,382 (357)

3,53

3,68

-1,039 (360)

3,55

3,68

-0,755 (360)

13. Contraproductie zal binnen mijn

2,98

3,36

-2,197 (359)*

sector steeds belangrijker worden. 14. Meer samenwerking zowel tussen

3,92

3,91

0,017 (70,48)

3,23

3,11

0,699 (356)

3,29

3,28

0,094 (358)

3,79

3,85

-0, 492 (71, 59)

2,75

2,81

-0,485 (71,59)

3,08

3,11

-0,294 (359)

sector een rem op de ontwikkeling 11. Landbouwers moeten vaker machines delen om de kosten op hun bedrijf te verlagen. 12. Thuisverwerking moet inzake hygiëne-eisen kunnen rekenen op een soepeler wettelijk kader dan de grote verwerkende industrieën.

individuele land-en tuinbouwers als binnen de keten versterkt de positie van de boer tegenover grootdistributie en multinationals. 15. Ik heb er geen moeite mee dat binnen mijn sector de boeren en tuinders rechtstreeks contracten afsluiten met grootwarenhuizen en grootdistributie. 16. De huidige sanitaire verplichtingen zijn veel te streng en ondermijnen het voortbestaan van de sector. 17. Toenemende buurtprotesten zetten een rem op de schaalvergroting in de land- en tuinbouw. 18. Schaalvergroting is een positieve zaak 19. Focus op diversificatie en lokale landbouw. *=p<0,05; **=p<0,01; ***=p<0,001

We bespreken hieronder kort de stellingen: Stelling 9: groei is enkel mogelijk als er ook aan afzetzijde extra mogelijkheden worden gecreëerd. We zien dat de vrouwen het significant meer eens zijn met deze stelling dan de mannen. Stelling 13: Contractproductie zal binnen mijn sector steeds belangrijker worden.

55

We zien dat de vrouwen het significant meer eens zijn met deze stelling dan de mannen.

2.2.16 Analyse 16: houding ten aanzien van de rol van de overheid; vergelijking mannen en vrouwen

Hebben mannen een andere mening ten aanzien van de rol van de overheid in vergelijking met vrouwen? We voeren een vergelijkende analyse van mannen en vrouwen op de vraag over schaalvergroting in het algemeen. We gebruiken een onafhankelijke t-toets en zien dat er slechts op 1 stelling een significant verschil is tussen mannen en vrouwen.

Tabel 15: De verschillen in de houding ten aanzien van de rol van de overheid tussen mannen en vrouwen

1. Alle steun die door de overheid

man

vrouw

t (df)

3,61

3,74

-0,812 (349)

3,66

3,83

-1,135 (67)

3,57

3,48

0,472 (351)

2,88

2,87

0,093 (346)

3,38

3,72

-2,013 (64,41)*

3,08

2,89

0,951 (349)

2,71

2,89

-0,993 (350)

2,52

2,61

-0,418 (351)

3,56

3,54

O,104 (352)

wordt gegeven, moet gericht zijn om de landbouwsector duurzamer te maken. 2. Vlaanderen moet de volle bevoegdheid krijgen om de dalende Europese steun aan de landbouw te compenseren met eigen subsidies. 3. Het toekennen van premies om te voldoen aan strengere milieueisen is een zeer goede zaak. 4. Er mag geen overheidssteun komen voor nevenactiviteiten. 5. De Vlaamse land- en tuinbouw moet er op gericht zijn zoveel mogelijk landbouwbedrijven te behouden. 6. De overheid moet minder toekomstgerichte land- en tuinbouwbedrijven stimuleren uit de sector te stappen. 7. Jongeren met startplannen op een bedrijf met onvoldoende toekomstkansen moeten een startverbod krijgen. 8. Bedrijven in bijberoep verdienen dezelfde VLIF-steun als bedrijven in hoofdberoep. 9. Een versoepeling van de pachtwet geving is nodig om grondeigenaars verder te stimuleren hun grond te verpachten.

56

10. De overheid mag geen belastingsgeld

2,33

2,52

-1,123 (352)

3,40

3,69

-1,776 (349)

12. Pensioenboeren mogen geen

4,01

4,33

-1,950 (71,47)

subsidies meer krijgen. 13. De overheid moet een specifiek beleid

3,76

3,80

-0,243 (351)

2,83

2,85

-O,105 (352)

3,21

3,40

-1,173 (345)

3,33

3,32

0,080 (346)

17. De Vlaamse landbouw moet worden 3,18

3,37

-1,367 (345)

besteden aan het oplossen van sanitaire crisissen. 11. Aan producenten die er niet in slagen om de opgelegde kwaliteitsnormen te respecteren, moet snellen een leveringsverbod worden opgelegd.

voor jonge boeren voeren. 14. De land-en tuinbouwers moeten zelf mee investeren in nieuwe buitenlandse afzetmarkten 15. Met een goed verzekeringssysteem durf ik mijn bedrijf laten groeien. 16. De overheid moet schaalvergroting in de landbouw tegengaan. beschermd door invoer en quotumsystemen *=p<0,05; **=p<0,01; ***=p<0,001

We bespreken hieronder kort de stelling: Stelling 5: De Vlaamse land- en tuinbouw moet er op gericht zijn kost wat kost zoveel mogelijk land- en tuinbouwbedrijven te behouden. We zien dat de vrouwen het significant meer eens zijn met deze stelling dan de mannen.

57

2.2.17 Analyse 17: stress landbouwer laatste jaar

Is de landbouwer het laatste jaar geconfronteerd geweest met stress ten gevolge van zijn zelfstandige activiteit? En zijn er significante verschillen tussen de 9 groepen?

Gezien de afhankelijke variabele van nominaal niveau is, gebruiken we een kruistabel met chikwadraat.

2.2.18 Analyse 18: stress landbouwer ten gevolge van zelfstandige activiteit

Ondervindt de landbouwer op dit moment stress ten gevolge van zijn zelfstandige activiteit? Zijn er significante verschillen tussen de 9 groepen?

Gezien de afhankelijke variabele van nominaal niveau is, gebruiken we een kruistabel met chikwadraat. Op de volgende pagina zien we de twee tabellen van analyse 18 en analyse 19. We zien dat de 9 groepen significant een andere mening hebben ten aanzien van deze twee stellingen. Vooral de kleine, middelgrote en grote gemengde en kleine verbrede bedrijven zijn de voorbije jaren met stress geconfronteerd geweest en hebben op dit moment het meeste stress.

58

Analyse 17 Tabel 16: verschillen tussen de typen landbouwbedrijven in verband met stress het voorbije jaar.

1. Ik ben het voorbije jaar met stress

1. klein

2. Middel-

3. groot

4. klein

5. middel-

6. groot

7. klein

8. middel-

9. groot

gespecia-

groot gespe-

gespecia-

gemengd

groot

gemengd

verbreed

groot

verbreed

liseerd

cialiseerd

liseerd

52,8

52,2

56,0

70,8

68,8

74,3

82,4

37,5

75,0

47,2

47,8

44,0

29,2

31,2

24,7

17,6

62,5

25,0

gemengd

verbreed

geconfronteerd geweest 2. Ik ben het voorbije jaar niet met stress geconfronteerd geweest 16,778 (8) chi²(df): (significant:0,033)

Analyse 18 Tabel 17: verschillen tussen de typen landbouwbedrijven in verband met stress momenteel

1. Ik ondervind momenteel stress

1. klein

2. Middel-

3. groot

4. klein

5. middel-

6. groot

7. klein

8. middel-

9. groot

gespecia-

groot gespe-

gespecia-

gemengd

groot

gemengd

verbreed

groot

verbreed

liseerd

cialiseerd

liseerd

27,8

52,2

54,0

60,4

68,0

59,8

52,9

37,5

58,3

72,2

47,8

46,0

39,6

32,0

40,2

47,1

62,5

41,7

gemengd

verbreed

omwille van mijn werk 2. Ik ondervind momenteel geen stress omwille van mijn werk chi²(df):

16,853 (8) (significant: 0,032)

59

2.2.19 Analyse 19: toekomstplannen bedrijf

Naar de toekomst toe plannen sommigen een (gedeeltelijke) afbouw van hun bedrijf, anderen willen groeien of willen zich specialiseren. Om te kijken of er significante verschillen zijn tussen de 9 groepen op de 9 stellingen die bij deze vraag horen, bekijken we per stelling de frequentietabel en gaan we na of er significante verschillen zijn tussen de groepen. Op de volgende drie pagina’s zijn de tabellen weergegeven voor die stellingen waarvan er significante verschillen zijn tussen de negen groepen. De andere tabellen zijn te vinden in de bijlage. We zien dat er significante verschillen zijn tussen de 9 groepen voor de volgende stellingen: 1) Specialiseren door meer toe te spitsen op één of een kleiner aantal teelten of bedrijfstakken. 2) Diversifiëren door het opnemen van nieuwe bedrijfstakken of nieuwe teelten. 3) Samenwerken met collega’s aan een gezamenlijk machinepark, gemeenschappelijke afzet, gemeenschappelijke aankoop van input of aan gemeenschappelijke energie- en watervoorzieningen. 4) Het bedrijf geleidelijk afbouwen. 5) Overstappen van landbouwer in hoofdberoep naar landbouwer in bijberoep. 6) Overstappen van landbouwer in bijberoep naar landbouwer in hoofdberoep.

60

Tabel 6.1: Specialiseren door meer toe te spitsen op één of een kleiner aantal teelten of bedrijfstakken 1. klein

2. middel-

3. groot

4. klein

5. middel-

6. groot

7. klein

8. middel-

9. groot

gespecia-

groot gespe-

gespecia-

gemengd

groot

gemengd

verbreed

groot

verbreed

liseerd

cialiseerd

liseerd

1. aanwezig en geen wijziging %

27,8

22,7

45,5

19,1

20,4

21,3

17,6

12,5

8,3

2. aanwezig en wel wijziging %

0,0

4,5

3,6

4,3

8,2

13,8

0,0

0,0

0,0

3. concrete plannen voor %

2,8

9,1

1,8

12,8

10,2

7,4

29,4

25,0

0,0

4. wens ooit %

5,6

9,1

9,1

21,3

10,2

18,1

11,8

0,0

25,0

5. (wellicht) nooit %

63,9

54,5

40,0

42,6

51,0

39,4

41,2

62,5

66,7

chi²(df):

gemengd

verbreed

60,238 (32) (p=0,002)

Tabel 6.2: Diversifiëren door het opnemen van nieuwe bedrijfstakken of nieuwe teelten. 1. klein

2. middel-

3. groot

4. klein

5. middel-

6. groot

7. klein

8. middel-

9. groot

gespecia-

groot gespe-

gespecia-

gemengd

groot

gemengd

verbreed

groot

verbreed

liseerd

cialiseerd

liseerd

1. aanwezig en geen wijziging %

0,0

0,0

1,8

4,1

0,0

3,2

5,9

12,5

16,7

2. aanwezig en wel wijziging %

0,0

0,0

1,8

2,0

8,0

3,2

11,8

0,0

8,3

3. concrete plannen voor %

5,6

4,3

5,4

10,2

2,0

8,4

23,5

25,0

25,0

4. wens ooit %

25,0

17,4

32,1

32,7

28,0

34,7

29,4

37,5

25,0

5. (wellicht) nooit %

69,4

78,3

58,9

51,0

62,0

50,5

29,4

25,0

25,0

chi²(df):

gemengd

verbreed

52, 864 (32) (p= 0,012)

61

Tabel 6.3: Samenwerken met collega's 1. klein

3. groot

4. klein

5. middel-

6. groot

7. klein

8. middel-

9. groot

gespecialiseerd

2. middelgroot gespecialiseerd

gespecialiseerd

gemengd

groot gemengd

gemengd

verbreed

groot verbreed

verbreed

1. aanwezig en geen wijziging %

14,3

26,1

11,1

8,3

12,0

14,4

0,0

25,0

8,3

2. aanwezig en wel wijziging %

0,0

4,3

11,1

2,1

16,0

6,2

0,0

12,5

8,3

3. concrete plannen voor %

0,0

13,0

7,4

4,2

0,0

10,3

11,8

0,0

16,7

4. wens ooit %

28,6

39,1

40,7

60,4

42,0

35,1

52,9

37,5

58,3

57,1

17,4

29,6

25,0

30,0

34,0

35,3

25,0

8,3

5. (wellicht) nooit % 52,931 (32) (p= 0,011)

chi²(df):

Tabel 6.4: Het bedrijf geleidelijk afbouwen. 1. klein

2. middel-

gespecia-

groot gespe- gespeia-

liseerd

cialiseerd

liseerd

1. aanwezig en geen wijziging %

11,1

8,3

3,7

4,3

0,0

1,0

5,9

0,0

0,0

2. aanwezig en wel wijziging %

5,6

0,0

0,0

0,0

0,0

1,0

5,9

0,0

0,0

3. concrete plannen voor %

11,1

16,7

5,6

10,6

0,0

6,2

0,0

28,6

8,3

4. wens ooit %

8,3

16,7

7,4

14,9

12,0

9,4

23,5

0,0

16,7

5. (wellicht) nooit %

63,9

58,3

83,3

70,2

88,0

82,3

64,7

71,4

75,0

chi²(df):

3. groot

4. klein

5. middel-

6. groot

7. klein

8. middel-

9. groot

gemengd

groot

gemengd

verbreed

groot

verbreed

gemengd

verbreed

47,185 (32) (p=0,041)

62

Tabel 6.5: Overstappen van landbouwer in hoofdberoep naar landbouwer in bijberoep. 1. klein

2. middel-

3. groot

4. klein

5. middel-

6. groot

7. klein

8. middel-

9. groot

gespecia-

groot gespe-

gespecia-

gemengd

groot

gemengd

verbreed

groot

verbreed

liseerd

cialiseerd

aliseerd

1. aanwezig en geen wijziging %

14,3

4,3

0,0

12,8

4,1

2,1

31,2

12,5

10,0

2. aanwezig en wel wijziging %

0,0

4,3

1,8

0,0

2,0

3,1

0,0

0,0

0,0

3. concrete plannen voor %

5,7

8,7

3,6

2,1

2,0

1,0

0,0

25,0

10,0

4. wens ooit %

5,7

0,0

3,6

6,4

6,1

3,1

0,0

12,5

20,0

5. (wellicht) nooit %

74,3

82,6

90,9

78,7

85,7

90,6

68,8

50,0

60,0

chi²(df):

gemengd

verbreed

60,818 (32) (p= 0,002)

Tabel 6.6: Overstappen van landbouwer in bijberoep naar landbouwer in hoofdberoep. 1. klein

2. middel-

3. groot

4. klein

5. middel-

6. groot

7. klein

8. middel-

9. groot

gespecia-

groot gespe-

gespeia-

gemengd

groot

gemengd

verbreed

groot

verbreed

liseerd

cialiseerd

liseerd

1. aanwezig en geen wijziging %

8,8

40,0

13,5

7,1

16,3

13,1

12,5

0,0

0,0

2. aanwezig en wel wijziging %

0,0

0,0

1,9

2,4

0,0

2,4

0,0

0,0

0,0

3. concrete plannen voor %

5,9

5,0

0,0

7,1

0,0

2,4

12,5

25,0

0,0

4. wens ooit %

11,8

0,0

0,0

11,9

4,7

4,8

0,0

0,0

27,3

73,5

55,0

84,6

71,4

79,1

77,4

75,0

75,0

72,7

5. (wellicht) nooit % chi²(df):

gemengd

verbreed

58,074 (32) (p=0,003)

63

2.2.20 Analyse 20: houding ten aanzien van schaalvergroting; vergelijking landbouwers met bedrijfsopvolging en landbouwers zonder bedrijfsopvolging

Hebben landbouwers zonder bedrijfsopvolging een andere houding ten aanzien van schaalvergroting dan landbouwers met bedrijfsopvolging? Om te kijken of er significante verschillen zijn tussen deze twee groepen, maken we gebruik van een anova-toets. Op de tabel in de volgende pagina is te zien dat er significante verschillen zijn tussen de groepen voor 3 van de 19 stellingen. We bespreken hieronder kort de stellingen: Stelling 4: Wie niet blijft investeren in nieuwe technologieën en milieuvriendelijke productiesystemen, zal 2020 niet halen. De significante verschillen bevinden zich tussen landbouwers met als opvolger  

het kind en iemand anders het kind en niemand

De landbouwers waarvan hun kind de opvolger is, zijn het meer eens met deze stelling dan de andere landbouwers. Stelling 15: Ik heb er geen problemen mee dat binnen mijn sector de boeren en tuinders rechtstreeks contracten afsluiten met grootwarenhuizen en grootdistributie. De significante verschillen bevinden zich tussen landbouwers die geen opvolger hebben en landbouwers die hun kind of iemand anders als opvolger hebben of nog geen idee hebben over de opvolging. De landbouwers die geen opvolger hebben, zijn het minder eens met deze stelling dan de andere landbouwers. Factor 1 (stelling 18): Schaalvergroting is een positieve zaak De significante verschillen bevinden zich tussen landbouwers die geen opvolger hebben en landbouwers waarvan het kind de opvolger is. De landbouwers die geen opvolger hebben, zijn het minder eens met deze stelling dan de andere landbouwers.

64

2.2.21 Analyse 21: houding ten aanzien van de rol van de overheid; vergelijking landbouwers

met

bedrijfsopvolging

en

landbouwers

zonder

bedrijfsopvolging

Hebben landbouwers zonder bedrijfsopvolging een andere houding ten aanzien van de rol van de overheid dan landbouwers met bedrijfsopvolging? Om te kijken of er significante verschillen zijn tussen deze twee groepen, maken we gebruik van een anova-toets. We zien echter dat er geen significante verschillen zijn op onze 17 stellingen in verband met de rol van de overheid. De tabel is te vinden in de bijlage.

65

Tabel 18 : verschillen in algemene vragen betreffende schaalvergroting tussen landbouwers met bedrijfsopvolging en landbouwers zonder bedrijfsopvolging

1. Schaalvergroting is niet nodig om mijn bedrijf te laten overleven op lange termijn 2. Door de toenemende schaal vergroting wordt de land- en tuinbouw een kapitaalsintensieve sector 3. De afbakening van 750000 ha agrarisch gebied zal onze landbouwgrond het komende decennium veilig stellen. 4. Wie niet blijft investeren in nieuwe technologieën en milieuvriendelijke productiesystemen, zal 2020 niet halen. 5. Voor nieuwe grondloze veeteeltbedrijven dient de overheid in de toekomst aparte gebieden aan te duiden. 6. De afbakening van glastuinbouwzones is nodig om de glastuinbouwsector op lange termijn te laten overleven in Vlaanderen 7. Land- en tuinbouwers zullen meer managementvaardigheden nodig hebben indien zij hun bedrijf wensen uit te breiden. 8. De versnippering van Vlaanderen maakt in de toekomst een rendabele akkerbouw mogelijk. 9. Groei is enkel mogelijk als er ook aan afzetzijde extra mogelijkheden worden gecreëerd. 10. Nevenberoepers vormen in mijn sector een rem op de ontwikkeling

1. kind als opvolger

2. iemand anders

3. geen opvolging

4. geen idee over

F (df)

3,01

als opvolger 3,25

2,87

opvolging 2,95

0,258 (3)

4,65

4,50

4,62

4,59

0,179 (3)

2,94

1,75

2,81

2,89

1,417 (3)

3,58

3,00

3,11

3,27

3,320 (3) *

2,86

2,50

2,70

2,45

2,552 (3)

2,99

3,25

2,98

2,93

0,187 (3)

4,20

4,00

4,11

4,19

0,360 (3)

3,37

3,50

3,50

3,43

0,252 (3)

3,86

3,25

4,07

3,85

2,476 (3)

2,97

2,25

2,87

2,90

0,569 (3)

66

11. Landbouwers moeten vaker machines delen om de kosten op hun bedrijf te verlagen. 12. Thuisverwerking moet inzake hygiëne-eisen kunnen rekenen op een soepeler wettelijk kader dan de grote verwerkende industrieën. 13. Contraproductie zal binnen mijn sector steeds belangrijker worden. 14. Meer samenwerking zowel tussen individuele land- en tuinbouwers als binnen de keten versterkt de positie van de boer tegenover grootdistributie en multinationals. 15. Ik heb er geen moeite mee dat binnen mijn sector de boeren en tuinders rechtstreeks contracten afsluiten met grootwarenhuizen en grootdistributie. 16. De huidige sanitaire verplichtingen zijn veel te streng en ondermijnen het voortbestaan van de sector. 17. Toenemende buurtprotesten zetten een rem op de schaalvergroting in de land- en tuinbouw. 18. Schaalvergroting is een positieve zaak 19. Focus op diversificatie en lokale landbouw. *=p<0,05; **=p<0,01; ***=p<0,001

3,57

3,50

3,50

3,56

0,130 (3)

3,63

3,50

3,65

3,55

0,266 (3)

2,97

3,00

3,23

2,99

1,178 (3)

3,94

4,50

3,93

3,81

1,138 (3)

3,27

4,50

2,97

3,30

3,405 (3) *

3,13

3,75

3,50

3,28

1,764 (3)

3,86

4,25

3,97

3,78

0,401 (3)

2,90

2,71

2,58

2,78

2,650 (3)*

3,14

2,94

3,07

3,09

0,221 (3)

67

3

Conclusie

Het belang van de landbouw voor een land kan niet ontkend worden. Een goed landbouwbeleid is daarom essentieel. Het beleid zoals we die vandaag kennen, heeft intussen een lange geschiedenis en de Vlaamse land- en tuinbouwers worden gestuurd vanuit verschillende niveaus. Op globaal niveau hebben 157 landen zich verenigd in de Wereldhandelsorganisatie met als doel de internationale handel te stimuleren. Ook op het gebied van landbouw wordt steeds gezocht naar manieren om de handel wereldwijd te optimaliseren. De Europese Unie voorziet op Europees niveau via het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid een algemeen kader voor de verschillende Europese landen. In België is landbouw hoofdzakelijk een aangelegenheid van de gemeenschappen. Zo heeft Vlaanderen sinds 2000 een eigen landbouwbeleid dat volgens Europese richtlijnen is opgesteld. De schaalvergroting heeft in Vlaanderen geleidelijk aan zijn intrede gedaan in de landbouwsector. Vandaag de dag kan niet langer ontkend worden dat bedrijven nood hebben aan een grotere productie en meer landbouwgrond dan voorheen om te overleven. Het proces van schaalvergroting zal zich de komende jaren verder voortzetten. Verder onderzoek naar dit gegeven is bijgevolg vereist. Aan de hand van een online vragenlijst die naar alle Vlaamse geregistreerde land- en tuinbouwers werd verstuurd, wordt gepoogd een zicht te krijgen op de huidige situatie in de landbouwsector en de houding van de landbouwers ten aanzien van de schaalvergroting.

Vooral de grote bedrijven zien schaalvergroting als een positieve zaak, terwijl de kleine bedrijven en landbouwers die geen opvolging voor hun bedrijf hebben dit eerder als negatief ervaren. We zien dat voornamelijk de kleine bedrijven en de middelgrote verbrede bedrijven vinden dat de overheid schaalvergroting in de landbouw moet tegengaan. In tegenstelling tot de grote gemengde bedrijven willen de kleine verbrede bedrijven meer focussen op diversificatie en lokale landbouw. Landbouwers in bijberoep en hoger opgeleide landbouwers zijn het ook meer eens met een focus op diversificatie en lokale landbouw dan landbouwers in hoofdberoep en lager opgeleide landbouwers. Niet verbrede bedrijven en landbouwers in hoofdberoep zien nevenberoepers meer als een bedreiging voor de verdere ontwikkeling van hun landbouwbedrijf dan de verbrede bedrijven en landbouwers in bijberoep. Op de verbrede bedrijven is vooral de verkoop van eigen producten op de hoeve populair.

68

Als we kijken naar de omvang van het bedrijf van de landbouwer zoals die nu is, zoals die volgens de landbouwer zou moeten zijn om te overleven, en zoals die binnen tien jaar zou moeten zijn, zien we dat de landbouwers voor bijna alle specialisaties van mening zijn dat de omvang van hun bedrijf op dit moment te klein is om van te overleven. De landbouwers willen de productie op hun bedrijf binnen tien jaar zien stijgen tegenover de productie vandaag. Dit is voornamelijk het geval voor melkkoeien, vleesvee, akkerbouw, zeugen, vleesvarkens en pluimvee. Enkel bij glasgroenten willen de meeste landbouwers hun productie afbouwen en investeren in andere zaken. Landbouwers zonder bedrijfsopvolging hebben de voorbije 5 jaar minder geïnvesteerd en zullen ook minder investeren in de toekomst dan landbouwers die wel opvolgers voor hun bedrijf hebben. Grote bedrijven overwegen de komende tien jaar meer belangrijke veranderingen aan te brengen in hun bedrijf dan kleine bedrijven. Gemengde bedrijven hebben volgens onze resultaten meer nood aan bijkomende gronden dan gespecialiseerde bedrijven. Kleine verbrede bedrijven en landbouwers in bijberoep zijn meer gericht op duurzame steun van de overheid dan middelgrote gespecialiseerde bedrijven en landbouwers in hoofdberoep. De middelgrote gespecialiseerde, grote gespecialiseerde en grote gemengde bedrijven zijn, meer dan de kleine gemengde bedrijven, van mening dat de overheid de minder toekomstgerichte land- en tuinbouwers moet stimuleren uit de sector te stappen. Landbouwers in hoofdberoep zijn het meer dan landbouwers in bijberoep eens met de stelling dat jongeren met onvoldoende toekomstkansen een startverbod moeten krijgen. Vooral landbouwers in hoofdberoep vinden dat pensioenboeren geen subsidies meer mogen krijgen. Kleine bedrijven en landbouwers in bijberoep vinden dat landbouwers in bijberoep evenveel VLIF- steun moeten ontvangen als landbouwers in hoofdberoep. Landbouwers met een lager diploma zijn van mening toegedaan dan de versnippering in Vlaanderen een rendabele akkerbouw onmogelijk maakt. Landbouwers met een hoger diploma zien contractproductie in de sector belangrijker worden. Vooral vrouwen vinden dat groei enkel mogelijk is als er aan de afzetzijde extra mogelijkheden worden gecreëerd en zij zien, meer dan mannen, contractproductie binnen de sector belangrijker worden. Vrouwen streven meer dan mannen naar het behoud van zoveel mogelijk land- en tuinbouwbedrijven. Uit de ondervraging blijkt ook dat gemengde bedrijven en kleine verbrede bedrijven meer te maken hebben met stress dan de andere landbouwbedrijven.

69

De land- en tuinbouwers zijn zich bewust van de schaalvergroting in de sector. Voornamelijk de kleine en gespecialiseerde bedrijven voelen zich hierdoor bedreigd en wensen meer maatregelen van de overheid voor het behoud van kleine familiebedrijven. De kleine bedrijven beseffen dat uitbreiden nodig is om te overleven, zolang er niet meer steun van de overheid komt. De grote bedrijven zijn van mening dat de overheid geen maatregelen mag treffen om de schaalvergroting tegen te gaan.

70

4

Aanbevelingen

Op basis van de conclusies van dit onderzoek en de algemene analyses willen we een aantal aanbevelingen formuleren naar het beleid. Enerzijds signaleert deze studie een reeks aandachtspunten op beleidsvlak zelf, anderzijds is er ook nood aan een duidelijke communicatie over dit beleid.

A. Beleidsmatige aanbevelingen -

Opleiding/bijscholing: Uit dit onderzoek blijkt duidelijk dat de boer van mening is dat door de toenemende grootte van de landbouwbedrijven er steeds meer nood is aan echte managementvaardigheden bij de bedrijfsleider. De kapitaalsintensiviteit en de risico’s verbonden aan schaalvergroting worden immers als groot gepercipieerd. De vraag die moet gesteld worden is of het huidige land- en tuinbouwonderwijs voldoende rekening houdt met deze evolutie. Economische en boekhoudkundige kennis zijn naast technische vaardigheden een must voor landbouwers van de toekomst. Maar ook de landbouwers van vandaag moeten de kans krijgen om meer inzicht te krijgen in bedrijfsmanagement, bijvoorbeeld door bijscholing of voorlichtingsvergaderingen.  Inzetten op managementvaardigheden en economische en financiële kennis van land- en tuinbouwers is een must.

-

Steun aan landbouwbedrijven: Overheidssteun blijft volgens een meerderheid van de land- en tuinbouwers nodig om de toekomst van de Vlaamse landbouw veilig te stellen. Toch kan die steun niet zomaar onbeperkt en aan iedereen uitgekeerd worden. Driekwart van de landbouwers vindt subsidies voor pensioenboeren overbodig. Voor landbouwers in bijberoep is de mening iets genuanceerder, maar toch is slechts een minderheid van mening dat zij evenveel steun moeten krijgen als landbouwers in hoofdberoep. Wanneer investeringssteun enkel gericht is op schaalvergroting vindt bijna de helft van de landbouwers dat die door de overheid moet afgebouwd worden. Ook zijn heel wat landbouwers te vinden om die steun te beperken tot een bepaalde bedrijfsgrootte. Over steun voor nevenactiviteiten zoals hoeveverkoop, hoevetoerisme of thuisverwerking zijn de meningen verdeeld, maar toch blijft een kleine meerderheid ervan overtuigd dat dit overheidssteun verdient. Overheidssteun moet er vooral op gericht zijn de sector duurzamer te maken. Waar de Europese steun de laatste jaren steeds afneemt, vindt de Vlaamse landbouwer dat de overheid dit moet kunnen compenseren via eigen Vlaamse subsidies.

71

Net zoals de meerderheid het vanzelfsprekend vindt dat bij sanitaire crisissen, zoals onlangs de besmetting met de EHEC-bacterie, de overheid financieel moet tussen komen.  Financiële steun van de overheid is nodig, maar die moet gericht ingezet worden. Investeringssteun uitsluitend gericht op schaalvergroting moet in vraag durven gesteld worden. -

Beschikbaarheid van grond: De beschikbaarheid en de prijs van grond is volgens de Vlaamse boeren een belangrijke rem voor groei. Ruim de helft van de ondervraagde boeren geeft aan nood te hebben aan bijkomende gronden, gemiddeld gaat het om zo’n 25 hectare extra grond per bedrijf. In het sterk verstedelijkte Vlaanderen lijkt de boer ervan overtuigd dat de landbouwbestemming van grond steeds meer onder druk komt te staan. Ruim vier op tien landbouwers is er ook van overtuigd dat de afbakening van landbouwgrond in het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen geen zekerheid geeft dat deze grond ook op langere termijn voor de landbouw beschikbaar blijft. Er is dus duidelijk nood aan meer rechtszekerheid. In het verleden zorgden wisselende beleidsvisies er meer dan eens voor dat landbouwgrond werd opgeofferd voor natuur, bebouwing of industrie. Een lange termijnvisie is onontbeerlijk. Ook de versnippering van landbouwgrond in het sterk verstedelijkte Vlaanderen zorgt voor druk op de rendabiliteit van landbouwbedrijven. Een beleid dat deze knelpunten aanpakt, is nodig. Volgens een meerderheid van de boeren is daarbij een versoepeling van de pachtwetgeving aan de orde om zo grondeigenaars te stimuleren om hun gronden te verpachten.  Landbouwers vragen meer rechtszekerheid over de landbouwbestemming van grond. Een hervorming van de pachtwetgeving is aan de orde.

Prijsvolatiliteit: Naast grond wordt prijsvolatiliteit en alles wat erbij komt kijken als een tweede belangrijke rem voor groei gezien. Zowel de stijgende kosten als het huidig prijsniveau van landbouwproducten worden genoemd in de top vijf van grootste belemmeringen. Die prijsvolatiliteit zorgt er ook voor dat boeren van mening zijn dat de toenemende schaalvergroting onverantwoorde risico’s met zich meebrengt. Met een goed verzekeringssysteem dat risico’s helpt afdekken, zijn landbouwers eerder geneigd om hun bedrijf te laten groeien. Een andere manier om zich in te dekken tegen die schommelende prijzen voor landbouwproducten, is het afsluiten van contracten met industrie of groothandel.

72

Een kleine meerderheid, vooral landbouwers met een hoger diploma, heeft geen moeite met deze contractproductie, zij zien contractproductie dan ook belangrijker worden.  Door de liberalisering van de landbouwmarkten is er nood aan alternatieven om de prijsvolatiliteit onder controle te krijgen. De overheid moet een kader scheppen waarbinnen systemen zoals risicobeheersing op poten kunnen gezet worden. -

Samenwerking: Een ander aandachtspunt is samenwerking tussen individuele landbouwers en binnen de keten. Dit is voor een ruime meerderheid van de boeren een manier om meer marktmacht te verwerven. De macht van de grootdistributie wordt immers ook als een belangrijke rem gezien op de groei van het bedrijf. Een voorbeeld van samenwerking tussen landbouwers onderling is het delen van machines om zo de kosten te verlagen.  De overheid moet die samenwerking faciliteren. Bovendien moet ze ook een waakhondfunctie vervullen in de keten. Individuele landbouwers hebben het laatste schakel in de keten vaak moeilijk om een correcte prijs te ontvangen voor hun producten.

-

Schaalvergroting is slechts één van de mogelijke strategieën: Hoewel bijna alle landbouwers van mening zijn dat hun bedrijf moet groeien om over tien jaar nog te bestaan, wordt schaalvergroting zeker niet als zaligmakende strategie gezien. Het is wel zo dat de grote bedrijven meer heil zien in schaalvergroting dan de kleine bedrijven, vooral omdat het tot meer efficiëntie leidt. Maar een ruime meerderheid is er ook van overtuigd dat schaalvergroting de boer dwingt tot het nemen van onverantwoorde risico’s. Het besef is groot dat groei enkel mogelijk is als aan de afzetzijde ook nieuwe mogelijkheden worden gecreëerd. Landbouwers zijn van mening dat nevenactiviteiten zoals hoeveverkoop of – toerisme voor een stijgend aantal bedrijven een bijkomend inkomen zal opleveren. Maar dat betekent niet dat de toekomst van de Vlaamse landbouw eerder ligt in de rechtstreekse verkoop aan de consument dan in de productie voor groothandel en industrie. Beide verkoopskanalen hebben hun bestaansrecht. Investeren in nieuwe technologieën en milieuvriendelijke productiesystemen is eerder een noodzaak om het landbouwbedrijf te laten overleven, dan enkel investeren met oog op schaalvergroting.  Aandacht voor alle vormen van landbouw bij het uitstippelen van het beleid is aan de orde.

73

-

Aandacht voor het gezinsbedrijf: Bijna driekwart van de landbouwers ziet het gezinsbedrijf als de beste garantie voor een toekomstgerichte landbouw. Voor de Vlaamse land- en tuinbouw die sterk op familiale leest is geschoeid, is het dus belangrijk dat schaalvergroting geen bedreiging vormt voor familiale landbouw. Daarbij moet er ook voldoende aandacht gaan naar de financiële draagkracht van zo’n gezinsbedrijven. Dit zou een belangrijke toetssteen moeten zijn bij beleidsbeslissingen.  Aftoetsen welke invloed beleidsmaatregelen op de leefbaarheid van familiale bedrijven hebben, is nodig.

74

B. Communicatieve aanbevelingen -

Hou de sector een spiegel voor! Dit rapport bevat heel wat stof tot zelfreflectie voor de landbouwsector. Landbouwers moeten beseffen dat schaalvergroting geen zaligmakende manier is om hun bedrijf te laten overleven. Gezien de kapitaalsintensiviteit van de landbouw is voorzichtigheid geen overbodige luxe. De resultaten van dit onderzoek kunnen een breed debat over schaalvergroting in de landbouw en de rol van de overheid in gang zetten.  Om de resultaten van deze studie tot bij de landbouwers te brengen, is het nodig om ervoor te zorgen dat ze worden opgenomen in vakbladen. Daarnaast kunnen studievergaderingen georganiseerd worden via de voorlichtingsdiensten van de overheid – eventueel in samenwerking met de landbouworganisaties – om het debat over schaalvergroting echt op gang te brengen.

-

Promoot samenwerking! Samenwerking wordt gezien als een belangrijke manier om meer marktmacht te verwerven voor de individuele landbouwer. Bovendien kan het een alternatief vormen voor schaalvergroting op bedrijfsniveau. Aangezien heel wat landbouwers onafhankelijkheid hoog in het vaandel dragen, is dit een aandachtspunt voor het beleid, zeker nu de rechtstreekse inkomenssteun meer dan ooit onder druk staat en de landbouwmarkten steeds verder geliberaliseerd worden. Op die manier kan samenwerking een manier zijn om kosten te besparen en om een faire vergoeding uit de markt te halen.  Steun initiatieven die aanzetten tot samenwerking, zoals gezamenlijke leertrajecten,

machineringen,

aan-

en

verkooporganisaties,enz.

Ook

samenwerkingsinitiatieven binnen de keten moeten aangemoedigd worden. Daarbij is er nood aan een wettelijk kader om die samenwerking mogelijk te maken, zoals uitzondering op de mededingingswetgeving, enz.

75

-

Benadruk naast schaalvergroting ook andere groeistrategieën! Schaalvergroting is slechts één van de mogelijke pistes om een land- of tuinbouwbedrijf leefbaar te houden. Verbreding van de activiteiten of samenwerking tussen landbouwbedrijven zijn evenwaardige pistes. Zorg dat er binnen het beleid voldoende impulsen gegeven worden zodat landbouwbedrijven zelf kunnen kiezen welke strategie het beste bij hun bedrijf past.  Binnen de landbouwsector ligt de nadruk vaak op schaalvergroting, terwijl buiten de sector verbreding meer sympathie oproept. Door evenveel aandacht te besteden aan al deze strategieën in de communicatie kan er een landbouw ontstaan met vele gezichten, zowel naar identiteit als naar perceptie.

-

Communiceer met het brede publiek! Het ‘not in my backyard’-syndroom (NIMBY) is ook in de landbouwsector geen onbekende. Buurtprotesten bij uitbreiding van een land- of tuinbouwbedrijf of bij het opstarten van nieuwe ( vaak milieuvriendelijke) initiatieven zoals mestverwerking, zijn allesbehalve uitzonderingen. Vaak is onwetendheid hierbij een belangrijke factor. Correcte en genuanceerde informatie en communicatie zijn nodig om meer begrip voor de sector op te wekken bij het brede publiek. Net zoals de rest van de maatschappij staat ook de landbouw niet stil. De boer op klompen die tien koeien en twee hectare grond bewerkt, is al lang verleden tijd. Een hedendaags landbouwer is een ondernemer die met de meest geavanceerde technieken zijn akkers bewerkt en zijn dieren verzorgt. GPS, computersturing van stallen, melkrobots, enz. zijn niet langer ‘science fiction’, maar zorgen ervoor dat een boer nog nauwgezetter dan vroeger zijn dieren en gewassen van zeer kortbij kan opvolgen.  Opendeurdagen op moderne landbouwbedrijven zijn een goede manier om het beeld dat het brede publiek heeft van land- en tuinbouw bij te stellen. De landbouwsector is niet alleen belangrijk voor onze voedselvoorziening, maar ook voor de nationale economie is het belang niet te onderschatten. Net zoals het feit dat landbouw direct en indirect heel wat Belgen een job verschaft. Benadruk dit in de communicatie zodat vooroordelen over de sector uit de weg worden geruimd.

76

5

Bijlage

5.1

Bijlage analyses algemeen

Analyse 1: beschrijving steekproef, algemene stellingen over schaalvergroting (uitgedrukt in procenten)

1. Schaalvergroting is niet nodig om mijn bedrijf te laten overleven op lange termijn. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

helemaal oneens

Valid

72

16,7

16,7

16,7

oneens

118

27,4

27,4

44,2

neutraal

78

18,1

18,1

62,3

102

23,7

23,7

86,0

60

14,0

14,0

100,0

430

100,0

100,0

eens helemaal eens Total

77

2. Door de toenemende schaalvergroting wordt de land- en tuinbouw een kapitaalsintensieve sector. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

2

,5

,5

,5

oneens

6

1,4

1,4

1,9

neutraal

6

1,4

1,4

3,3

eens

129

30,0

30,0

33,3

helemaal eens

287

66,7

66,7

100,0

Total

430

100,0

100,0

78

3. Alleen als er minder en grotere bedrijven komen zal Vlaanderen mee kunnen in een vrije wereldmarkt. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

helemaal oneens

Valid

79

18,3

18,3

18,3

oneens

122

28,3

28,3

46,6

neutraal

122

28,3

28,3

74,9

eens

73

16,9

16,9

91,9

helemaal eens

35

8,1

8,1

100,0

431

100,0

100,0

Total

79

4. Land- en tuinbouwbedrijven moeten binnen de wettelijke grenzen onbeperkt kunnen groeien. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

57

13,3

13,3

13,3

oneens

76

17,7

17,7

30,9

neutraal

90

20,9

20,9

51,9

133

30,9

30,9

82,8

74

17,2

17,2

100,0

430

100,0

100,0

eens helemaal eens Total

80

5. Schaalvergroting leidt tot meer efficiëntie. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

26

6,0

6,0

6,0

oneens

97

22,6

22,6

28,6

neutraal

99

23,0

23,0

51,6

145

33,7

33,7

85,3

63

14,7

14,7

100,0

430

100,0

100,0

eens helemaal eens Total

81

6.De toekomst van de Vlaamse land- en tuinbouw ligt veel meer in de verkoop rechtstreeks aan de consument of via een korte keten, dan in de productie voor groothandel en industrie. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

helemaal oneens

Valid

38

8,8

8,8

8,8

oneens

113

26,2

26,2

35,0

neutraal

121

28,1

28,1

63,1

eens

106

24,6

24,6

87,7

53

12,3

12,3

100,0

431

100,0

100,0

helemaal eens Total

82

7. Nevenactiviteiten zoals thuisverkoop, eigen verwerking en hoevetoerisme zullen voor een stijgend aantal bedrijven een bijkomend inkomen opleveren. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

20

4,6

4,6

4,6

oneens

48

11,1

11,1

15,8

neutraal

106

24,6

24,6

40,4

eens

206

47,8

47,8

88,2

51

11,8

11,8

100,0

431

100,0

100,0

helemaal eens Total

83

8. Veeteeltbedrijven die hun mest op een verantwoordelijke manier afzetten of verwerken, mogen zonder enige beperking verder blijven groeien. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

54

12,6

12,6

12,6

oneens

91

21,2

21,2

33,7

neutraal

67

15,6

15,6

49,3

143

33,3

33,3

82,6

75

17,4

17,4

100,0

430

100,0

100,0

eens helemaal eens Total

84

9. De afbakening van 750.000 ha agrarisch gebied zal onze landbouwgrond het komende decennium veilig stellen. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

helemaal oneens

Valid

54

12,6

12,6

12,6

oneens

121

28,3

28,3

40,9

neutraal

112

26,2

26,2

67,1

eens

102

23,8

23,8

90,9

39

9,1

9,1

100,0

428

100,0

100,0

helemaal eens Total

85

10. Wie niet blijft investeren in nieuwe technologieën en milieuvriendelijke productiesystemen, zal 2020 niet halen. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

24

5,6

5,6

5,6

oneens

80

18,6

18,6

24,2

neutraal

108

25,2

25,2

49,4

eens

184

42,9

42,9

92,3

33

7,7

7,7

100,0

429

100,0

100,0

helemaal eens Total

86

11. Voor nieuwe grondloze veeteeltbedrijven dient de overheid in de toekomst aparte gebieden aan te duiden. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

helemaal oneens

Valid

83

19,3

19,3

19,3

oneens

123

28,5

28,5

47,8

neutraal

118

27,4

27,4

75,2

eens

71

16,5

16,5

91,6

helemaal eens

36

8,4

8,4

100,0

431

100,0

100,0

Total

87

12. De afbakening van glastuinbouwzones is nodig om de glastuinbouwsector op lange termijn te laten overleven in Vlaanderen. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

52

12,1

12,1

12,1

oneens

60

14,0

14,0

26,2

neutraal

179

41,8

41,8

68,0

eens

113

26,4

26,4

94,4

24

5,6

5,6

100,0

428

100,0

100,0

helemaal eens Total

88

13. Het gezinsbedrijf blijft de beste garantie voor een toekomstgerichte landbouw. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

helemaal oneens

Valid

9

2,1

2,1

2,1

oneens

32

7,4

7,4

9,5

neutraal

79

18,4

18,4

27,9

eens

148

34,4

34,4

62,3

helemaal eens

162

37,7

37,7

100,0

Total

430

100,0

100,0

89

14. Land- en tuinbouwers zullen meer managementvaardigheden nodig hebben indien zij hun bedrijf wensen uit te breiden. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

4

,9

,9

,9

oneens

9

2,1

2,1

3,0

neutraal

37

8,6

8,6

11,6

eens

235

54,7

54,7

66,3

helemaal eens

145

33,7

33,7

100,0

Total

430

100,0

100,0

90

15. De versnippering van Vlaanderen maakt in de toekomst een rendabele akkerbouw onmogelijk. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

13

3,0

3,0

3,0

oneens

68

15,9

15,9

18,9

neutraal

113

26,3

26,3

45,2

eens

180

42,0

42,0

87,2

55

12,8

12,8

100,0

429

100,0

100,0

helemaal eens Total

91

16. Groei is enkel mogelijk als er ook aan afzetzijde extra mogelijkheden worden gecreëerd. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

helemaal oneens

Valid

5

1,2

1,2

1,2

oneens

26

6,1

6,1

7,2

neutraal

67

15,6

15,6

22,8

243

56,6

56,6

79,5

88

20,5

20,5

100,0

429

100,0

100,0

eens helemaal eens Total

92

17. Meer toerisme op het platteland biedt nieuwe kansen voor de land- en tuinbouw. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

helemaal oneens

Valid

39

9,1

9,1

9,1

oneens

105

24,4

24,4

33,5

neutraal

137

31,9

31,9

65,3

eens

131

30,5

30,5

95,8

18

4,2

4,2

100,0

430

100,0

100,0

helemaal eens Total

93

18. Nevenberoepers vormen in mijn sector een rem op de verdere ontwikkeling. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

helemaal oneens

Valid

48

11,2

11,2

11,2

oneens

124

29,0

29,0

40,3

neutraal

126

29,5

29,5

69,8

eens

90

21,1

21,1

90,9

helemaal eens

39

9,1

9,1

100,0

427

100,0

100,0

Total

94

19. Landbouwers moeten vaker machines delen om de kosten op hun bedrijf te verlagen. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

10

2,3

2,3

2,3

oneens

49

11,4

11,4

13,7

neutraal

113

26,3

26,3

40,0

eens

195

45,3

45,3

85,3

63

14,7

14,7

100,0

430

100,0

100,0

helemaal eens Total

95

20.Mijn sector is te veel gericht op de traditionele teelten en rassen, en heeft dringend nood aan vernieuwing om te overleven. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

helemaal oneens

Valid

26

6,1

6,1

6,1

oneens

133

31,0

31,0

37,1

neutraal

147

34,3

34,3

71,3

eens

107

24,9

24,9

96,3

16

3,7

3,7

100,0

429

100,0

100,0

helemaal eens Total

96

21. Thuisverwerking moet inzake hygiëne-eisen kunnen rekenen op een soepeler wettelijk kader dan grote verwerkende industrieën. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

18

4,2

4,2

4,2

oneens

61

14,2

14,2

18,4

neutraal

96

22,3

22,3

40,7

159

37,0

37,0

77,7

96

22,3

22,3

100,0

430

100,0

100,0

eens helemaal eens Total

97

22.Contractproductie zal binnen mijn sector steeds belangrijker worden. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

41

9,6

9,6

9,6

oneens

95

22,1

22,1

31,7

neutraal

117

27,3

27,3

59,0

eens

147

34,3

34,3

93,2

29

6,8

6,8

100,0

429

100,0

100,0

helemaal eens Total

98

23. Meer samenwerking zowel tussen individuele land-en tuinbouwers als binnen de keten versterkt de positie van de boer tegenover grootdistributie en multinationals. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

helemaal oneens

Valid

8

1,9

1,9

1,9

oneens

34

7,9

7,9

9,8

neutraal

57

13,3

13,3

23,1

eens

223

52,1

52,1

75,2

helemaal eens

106

24,8

24,8

100,0

Total

428

100,0

100,0

99

24. Ik heb er geen moeite mee dat binnen mijn sector de boeren en tuinders rechtstreeks contracten afsluiten met grootwarenhuizen en grootdistributie. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

50

11,8

11,8

11,8

oneens

68

16,0

16,0

27,8

neutraal

100

23,5

23,5

51,3

eens

159

37,4

37,4

88,7

48

11,3

11,3

100,0

425

100,0

100,0

helemaal eens Total

100

25. Schaalvergroting is de enige manier om meer marktmacht te verwerven. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

helemaal oneens

Valid

81

18,8

18,8

18,8

oneens

128

29,8

29,8

48,6

neutraal

95

22,1

22,1

70,7

eens

98

22,8

22,8

93,5

helemaal eens

28

6,5

6,5

100,0

430

100,0

100,0

Total

101

26.De huidige sanitaire verplichtingen zijn veel te streng en ondermijnen het voortbestaan van de sector. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

28

6,6

6,6

6,6

oneens

82

19,3

19,3

25,9

neutraal

119

28,1

28,1

54,0

eens

122

28,8

28,8

82,8

73

17,2

17,2

100,0

424

100,0

100,0

helemaal eens Total

102

27. De schaalvergroting in de land- en tuinbouwsector dwingt landbouwers tot het nemen van onverantwoorde risico’s. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

10

2,3

2,3

2,3

oneens

59

13,8

13,8

16,1

neutraal

64

14,9

14,9

31,0

eens

158

36,8

36,8

67,8

helemaal eens

138

32,2

32,2

100,0

Total

429

100,0

100,0

103

28. Toenemende buurtprotesten zetten een rem op de schaalvergroting in de land- en tuinbouw. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

helemaal oneens

Valid

7

1,6

1,6

1,6

oneens

34

8,0

8,0

9,6

neutraal

110

25,8

25,8

35,4

eens

157

36,8

36,8

72,1

helemaal eens

119

27,9

27,9

100,0

Total

427

100,0

100,0

104

Analyse 2: beschrijving steekproef, investeringen de afgelopen 5 jaar

investering grond Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

ja

252

58,3

Missing

System

180

41,7

432

100,0

Total

100,0

100,0

105

investering toeslagrechten Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

ja

Missing

System

Total

84

19,4

348

80,6

432

100,0

100,0

100,0

106

investering melkquotum Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

ja

Missing

System

Total

95

22,0

337

78,0

432

100,0

100,0

100,0

107

investering NER's Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

ja

140

32,4

Missing

System

292

67,6

432

100,0

Total

100,0

100,0

108

investering loods Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

ja

102

23,6

Missing

System

330

76,4

432

100,0

Total

100,0

100,0

109

investering stal of stalinrichting Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

ja

230

53,2

Missing

System

202

46,8

432

100,0

Total

100,0

100,0

110

investering machines Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

ja

285

66,0

Missing

System

147

34,0

432

100,0

Total

100,0

100,0

111

investering serres Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

ja

Missing

System

Total

16

3,7

416

96,3

432

100,0

100,0

100,0

112

investering groene energie Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

ja

151

35,0

Missing

System

281

65,0

432

100,0

Total

100,0

100,0

113

investering andere Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

ja

Missing

System

Total

55

12,7

377

87,3

432

100,0

100,0

100,0

114

investering suikerquotum Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

ja

Missing

System

Total

34

7,9

398

92,1

432

100,0

100,0

100,0

115

Analyse 3: gemiddelde grootte van de investeringen de afgelopen 5 jaar (uitgedrukt in mediaan) Statistics grond:

toeslagrecht

melkquotum:

suikerquotu

NER's:

andere:

hoeveel

en: hoeveel?

hoeveel

m: hoeveel

hoeveel en

specificeer

liter?

ton?

voor welke

hectare?

dieren? Valid

186

66

77

27

16

4

Missing

246

366

355

405

416

428

5,00

7,00

70000,00

90,00

3838,00

34000,00

N Median

116

Analyse 4: om welk soort investeringen gaat het? (uitgedrukt in procenten)

Is de loods een vervanginsinvestering, een nieuwe investering of allebei?

117

Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

vervangingsinvestering Valid

9

9,1

9,1

9,1

nieuwe investering

57

57,6

57,6

66,7

allebei

33

33,3

33,3

100,0

Total

99

100,0

100,0

Zijn de machines een vervanginsinvestering, een nieuwe investering of allebei? Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

vervangingsinvestering Valid

nieuwe investering allebei

108

38,6

38,6

38,6

55

19,6

19,6

58,2

117

41,8

41,8

100,0

118

Total

280

100,0

100,0

Zijn de serres een vervanginsinvestering, een nieuwe investering of allebei? Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

vervangingsinvestering nieuwe investering Valid

allebei Total

3

20,0

20,0

20,0

11

73,3

73,3

93,3

1

6,7

6,7

100,0

15

100,0

100,0

119

Is de stal of stalinrichting een vervanginsinvestering, een nieuwe investering of allebei? Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

vervangingsinvestering

60

26,5

26,5

26,5

nieuwe investering

78

34,5

34,5

61,1

allebei

88

38,9

38,9

100,0

226

100,0

100,0

Total

120

groene energie: specificeer Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

zonnepanelen

128

78,0

78,0

78,0

wkk-installatie

8

4,9

4,9

82,9

mestverwerkingsinstallatie

9

5,5

5,5

88,4

19

11,6

11,6

100,0

164

100,0

100,0

andere Total

121

Analyse 5: beschrijving steekproef, akkers en weilanden momenteel in eigendom, in pacht en onder kortlopend contract? (uitgedrukt in gemiddelde en mediaan) Gemiddelde: Descriptive Statistics N

Mean

Std. Deviation

aantal hectare in eigendom

330

14,50

17,659

aantal hectare in pacht

314

25,24

29,103

209

17,10

70,924

187

3,48

11,696

aantal hectare onder kortlopend contract aantal hectare gratis in gebruik Valid N (listwise)

126

Mediaan:

Statistics aantal hectare

aantal hectare

aantal hectare

aantal hectare

in eigendom

in pacht

onder

gratis in gebruik

kortlopend contract Valid

330

314

209

187

Missing

102

118

223

245

10,00

18,00

2,00

,00

N Median

122

Analyse 6: beschrijving steekproef, situatie grond op het bedrijf (uitgedrukt in procenten)

mijn bedrijf heeft net voldoende gronden, nood aan bijkomende of kan het met minder stellen Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

Mijn bedrijf heeft NET VOLDOENDE gronden

163

41,1

41,1

41,1

123

Mijn bedrijf heeft nood aan BIJKOMENDE gronden-

216

54,4

54,4

95,5

18

4,5

4,5

100,0

397

100,0

100,0

hoeveel hectare? Mijn bedrijf kan het stellen MET MINDER grondenhoeveel hectare? Total

Gemiddelde en mediaan: bijkomende grond

Statistics

Valid

152

N Missing

64

Mean

25,45

Median

20,00

Gemiddelde en mediaan: minder grond

Statistics Valid

9

Missing

9

N Mean

7,00

Median

5,00

124

Analyse 7: beschrijving steekproef, nevenactiviteiten en verbredingsactiviteiten op het bedrijf (uitgedrukt in procenten)

125

1. de verkoop van eigen producten op de hoeve bv. fruit, groenten, aardappelen, vlees,… Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

aanwezig op het bedrijf

86

21,9

21,9

21,9

concrete plannen voor

7

1,8

1,8

23,7

67

17,0

17,0

40,7

wellicht nooit

233

59,3

59,3

100,0

Total

393

100,0

100,0

wens ooit

126

2. de verwerking van eigen producten tot hoeveproducten bv. kaas, ijs, confituur, fruitsap, wijn,… Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

aanwezig op het bedrijf

16

4,1

4,1

4,1

concrete plannen voor

9

2,3

2,3

6,4

44

11,3

11,3

17,8

wellicht nooit

319

82,2

82,2

100,0

Total

388

100,0

100,0

wens ooit

127

3. de verkoop van hoeveproducten in een eigen winkelruimte of op een markt. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

aanwezig op het bedrijf

22

5,7

5,7

5,7

concrete plannen voor

11

2,8

2,8

8,5

wens ooit

58

15,0

15,0

23,6

wellicht nooit

295

76,4

76,4

100,0

Total

386

100,0

100,0

128

4. een zaaltje voor vergaderingen en/of het verbruiken van hoeveproducten. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

aanwezig op het bedrijf

16

4,2

4,2

4,2

concrete plannen voor

3

,8

,8

4,9

50

13,0

13,0

17,9

wellicht nooit

316

82,1

82,1

100,0

Total

385

100,0

100,0

wens ooit

129

5. kamers uitbaten voor hoevetoerisme. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

aanwezig op het bedrijf

8

2,1

2,1

2,1

concrete plannen voor

5

1,3

1,3

3,4

45

11,7

11,7

15,1

wellicht nooit

326

84,9

84,9

100,0

Total

384

100,0

100,0

wens ooit

130

6. het ontvangen van jeugdkampen . Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

aanwezig op het bedrijf

8

2,1

2,1

2,1

54

14,2

14,2

16,3

wellicht nooit

318

83,7

83,7

100,0

Total

380

100,0

100,0

wens ooit Valid

131

7. het uitbaten van een hoevecamping. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

aanwezig op het bedrijf

1

,3

,3

,3

concrete plannen voor

1

,3

,3

,5

32

8,4

8,4

8,9

wellicht nooit

347

91,1

91,1

100,0

Total

381

100,0

100,0

wens ooit

132

8.het ontvangen van scholen en groepen. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

aanwezig op het bedrijf

68

17,6

17,6

17,6

concrete plannen voor

9

2,3

2,3

19,9

wens ooit

101

26,1

26,1

46,0

wellicht nooit

209

54,0

54,0

100,0

Total

387

100,0

100,0

133

9. als zorgboerderij de opvang verzorgen van psychiatrische patiënten, gehandicapten, probleemjongeren,… Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

aanwezig op het bedrijf

29

7,5

7,5

7,5

concrete plannen voor

8

2,1

2,1

9,6

50

13,0

13,0

22,6

wellicht nooit

298

77,4

77,4

100,0

Total

385

100,0

100,0

wens ooit

134

10. het opnemen van uitzonderlijke teelten: kruiden, bosbessen, spitskool, struisvogels, slakken,… Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

aanwezig op het bedrijf

12

3,1

3,1

3,1

concrete plannen voor

8

2,1

2,1

5,2

60

15,7

15,7

20,9

wellicht nooit

302

79,1

79,1

100,0

Total

382

100,0

100,0

wens ooit

135

11. het (gedeeltelijk) verwerken van eigen producten voor handel of industrie v.b. zelf verpakken,… Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

aanwezig op het bedrijf

32

8,4

8,4

8,4

concrete plannen voor

11

2,9

2,9

11,3

wens ooit

60

15,7

15,7

27,0

wellicht nooit

278

73,0

73,0

100,0

Total

381

100,0

100,0

136

12. het telen van nieuwe specifieke energiegewassen zoals koolzaad, korte omloophout, olifantengras,… Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

aanwezig op het bedrijf

7

1,8

1,8

1,8

concrete plannen voor

8

2,1

2,1

3,9

wens ooit

139

36,4

36,4

40,3

wellicht nooit

228

59,7

59,7

100,0

Total

382

100,0

100,0

137

13. Energieproductie met warmtepomp, WKK of zonnepanelen Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

aanwezig op het bedrijf

117

30,3

30,3

30,3

concrete plannen voor

32

8,3

8,3

38,6

153

39,6

39,6

78,2

84

21,8

21,8

100,0

386

100,0

100,0

wens ooit wellicht nooit Total

138

14. Energieproductie met windmolens, mestvergisting of mestverbranding Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

aanwezig op het bedrijf

5

1,4

1,4

1,4

concrete plannen voor

35

9,9

9,9

11,4

wens ooit

175

49,7

49,7

61,1

wellicht nooit

137

38,9

38,9

100,0

Total

352

100,0

100,0

139

Analyse 8: beschrijving steekproef, beheervormen (uitgedrukt in procenten)

1. het telen van plantaardige eiwitbronnen, zoals klaver, grasklaver, luzerne,… Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

beheerovereenkomst LV /

40

10,5

10,5

10,5

27

7,1

7,1

17,6

13

3,4

3,4

21,1

mits gepaste vergoeding

142

37,4

37,4

58,4

(wellicht) nooit

158

41,6

41,6

100,0

Total

380

100,0

100,0

VLM afgesloten aanwezig zonder beheerovereenkomst Valid

concrete plannen voor

140

2. mechanische onkruidbestrijding en het verminderen of volledig afzien van chemische onkruidbestrijding. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

beheerovereenkomst LV /

25

6,6

6,6

6,6

38

10,0

10,0

16,6

7

1,8

1,8

18,4

mits gepaste vergoeding

116

30,5

30,5

48,9

(wellicht) nooit

194

51,1

51,1

100,0

Total

380

100,0

100,0

VLM afgesloten aanwezig zonder beheerovereenkomst Valid

concrete plannen voor

141

3. het gebruik van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen volledig registreren én verminderen. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

beheerovereenkomst LV /

14

3,8

3,8

3,8

75

20,1

20,1

23,9

19

5,1

5,1

29,0

mits gepaste vergoeding

130

34,9

34,9

63,8

(wellicht) nooit

135

36,2

36,2

100,0

Total

373

100,0

100,0

VLM afgesloten aanwezig zonder beheerovereenkomst Valid

concrete plannen voor

142

4. het houden van bedreigde variëteiten en rassen: Belgisch trekpaard, Rode Rundveeras, hoogstamboomgaarden… Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

beheerovereenkomst LV /

16

4,3

4,3

4,3

24

6,4

6,4

10,6

4

1,1

1,1

11,7

89

23,7

23,7

35,4

(wellicht) nooit

243

64,6

64,6

100,0

Total

376

100,0

100,0

VLM afgesloten aanwezig zonder beheerovereenkomst Valid

concrete plannen voor mits gepaste vergoeding

143

5. het toepassen van biologische productie met specifiek lastenboek. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

beheerovereenkomst LV /

25

6,6

6,6

6,6

10

2,6

2,6

9,2

4

1,0

1,0

10,2

58

15,2

15,2

25,5

(wellicht) nooit

284

74,5

74,5

100,0

Total

381

100,0

100,0

VLM afgesloten aanwezig zonder beheerovereenkomst Valid

concrete plannen voor mits gepaste vergoeding

144

6. het toepassen van de verwarringstechniek in de pitfruitteelt ter bestrijding van de fruitmot. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

beheerovereenkomst LV /

9

2,5

2,5

2,5

1

,3

,3

2,7

2

,5

,5

3,3

18

4,9

4,9

8,2

(wellicht) nooit

334

91,8

91,8

100,0

Total

364

100,0

100,0

VLM afgesloten aanwezig zonder beheerovereenkomst Valid

concrete plannen voor mits gepaste vergoeding

145

7. bosaanplanting op landbouwgronden (agroforestry). Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

beheerovereenkomst LV /

2

,5

,5

,5

5

1,3

1,3

1,8

6

1,6

1,6

3,4

48

12,6

12,6

16,1

(wellicht) nooit

319

83,9

83,9

100,0

Total

380

100,0

100,0

VLM afgesloten aanwezig zonder beheerovereenkomst Valid

concrete plannen voor mits gepaste vergoeding

146

8. het aanleggen en onderhouden van kleine landschapselementen, zoals poelen, heggen en houtkanten. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

beheerovereenkomst LV /

48

12,6

12,6

12,6

52

13,6

13,6

26,2

11

2,9

2,9

29,1

mits gepaste vergoeding

114

29,9

29,9

59,1

(wellicht) nooit

156

40,9

40,9

100,0

Total

381

100,0

100,0

VLM afgesloten aanwezig zonder beheerovereenkomst Valid

concrete plannen voor

147

9. erosiebestrijding door grasbufferstroken, door niet-kerende bodembewerking, door directe inzaai of door een aarden dam Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

beheerovereenkomst LV /

26

6,9

6,9

6,9

34

9,0

9,0

15,9

11

2,9

2,9

18,8

mits gepaste vergoeding

113

30,0

30,0

48,8

(wellicht) nooit

193

51,2

51,2

100,0

Total

377

100,0

100,0

VLM afgesloten aanwezig zonder beheerovereenkomst Valid

concrete plannen voor

148

10. het toepassen van verminderde bemesting op grasland of akkers. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

beheerovereenkomst LV /

18

4,8

4,8

4,8

35

9,4

9,4

14,2

11

2,9

2,9

17,1

mits gepaste vergoeding

123

32,9

32,9

50,0

(wellicht) nooit

187

50,0

50,0

100,0

Total

374

100,0

100,0

VLM afgesloten aanwezig zonder beheerovereenkomst Valid

concrete plannen voor

149

11. het toepassen van vrijwillige nulbemesting in natuurgebied. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

beheerovereenkomst LV /

14

3,8

3,8

3,8

23

6,2

6,2

9,9

4

1,1

1,1

11,0

79

21,2

21,2

32,3

(wellicht) nooit

252

67,7

67,7

100,0

Total

372

100,0

100,0

VLM afgesloten aanwezig zonder beheerovereenkomst Valid

concrete plannen voor mits gepaste vergoeding

150

12. het beschermen van weide- of akkervogels of hamsters. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

beheerovereenkomst LV /

10

2,7

2,7

2,7

41

11,0

11,0

13,6

13

3,5

3,5

17,1

mits gepaste vergoeding

151

40,4

40,4

57,5

(wellicht) nooit

159

42,5

42,5

100,0

Total

374

100,0

100,0

VLM afgesloten aanwezig zonder beheerovereenkomst Valid

concrete plannen voor

151

13. perceelsrandenbeheer ter bescherming van kwetsbare elementen zoals waterlopen, holle wegen,… Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

beheerovereenkomst LV /

32

8,6

8,6

8,6

19

5,1

5,1

13,7

15

4,0

4,0

17,7

mits gepaste vergoeding

150

40,3

40,3

58,1

(wellicht) nooit

156

41,9

41,9

100,0

Total

372

100,0

100,0

VLM afgesloten aanwezig zonder beheerovereenkomst Valid

concrete plannen voor

152

14. botanisch beheer: natuurlijke grasranden of kruidenrijke akkers. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

beheerovereenkomst LV /

13

3,5

3,5

3,5

19

5,1

5,1

8,6

8

2,2

2,2

10,8

mits gepaste vergoeding

124

33,5

33,5

44,3

(wellicht) nooit

206

55,7

55,7

100,0

Total

370

100,0

100,0

VLM afgesloten aanwezig zonder beheerovereenkomst Valid

concrete plannen voor

153

Analyse 9: beschrijving steekproef, belang agrarisch natuurbeheeer en nevenactiviteiten/verbredingsactiviteiten (uitgedrukt in procenten; aandeel vergoedingen en opbrengsten van totale bedrijfsinkomen)

Hoe belangrijk zijn momenteel op jouw bedrijf het agrarisch natuurbeheer én de nevenactiviteiten... Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

ik heb geen inkomsten uit nevenactiviteiten en

235

60,1

60,1

60,1

minder dan 1%

54

13,8

13,8

73,9

1% tot 10%

48

12,3

12,3

86,2

10% tot 30%

25

6,4

6,4

92,6

natuurbeheer Valid

154

30% tot 50%

14

3,6

3,6

96,2

meer dan 50%

15

3,8

3,8

100,0

391

100,0

100,0

Total

Analyse 10: beschrijving steekproef: uitbating landbouwbedrijf (uitgedrukt in procenten)

Hoe baat je je landbouwbedrijf vandaag uit? Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

alleen

114

29,1

29,1

29,1

met partner

179

45,7

45,7

74,7

20

5,1

5,1

79,8

met zoon of dochter

155

met vader of moeder

27

6,9

6,9

86,7

andere

52

13,3

13,3

100,0

392

100,0

100,0

Total

Analyse 11: beschrijving steekproef, bedrijfsopvolging (uitgedrukt in procenten)

bedrijfsopvolging Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

ja, één van mijn kinderen is bedrijfsopvolger

79

21,5

21,5

21,5

156

ja, iemand anders is bedrijfsopvolger nee, er is niemand voor de bedrijfsopvolging ik weet het (nog) niet: mijn kinderen zijn te klein... Total

4

1,1

1,1

22,6

107

29,1

29,1

51,6

178

48,4

48,4

100,0

368

100,0

100,0

Analyse 12: beschrijving steekproef, investeringen de komende 10 jaar

In welke zaken voorzie je de komende tien jaar te investeren?-grond

157

Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

ja

257

59,5

Missing

System

175

40,5

432

100,0

Total

100,0

100,0

In welke zaken voorzie je de komende tien jaar te investeren?-toeslagrechten Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

ja

Missing

System

Total

19

4,4

413

95,6

432

100,0

100,0

100,0

158

In welke zaken voorzie je de komende tien jaar te investeren?-melkquotum Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

ja

Missing

System

Total

11

2,5

421

97,5

432

100,0

100,0

100,0

159

In welke zaken voorzie je de komende tien jaar te investeren?-suikerquotum Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

ja

Missing

System

Total

6

1,4

426

98,6

432

100,0

100,0

100,0

160

In welke zaken voorzie je de komende tien jaar te investeren?-NER's Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

ja

Missing

System

Total

80

18,5

352

81,5

432

100,0

100,0

100,0

161

In welke zaken voorzie je de komende tien jaar te investeren?-loods Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

ja

Missing

System

Total

89

20,6

343

79,4

432

100,0

100,0

100,0

162

In welke zaken voorzie je de komende tien jaar te investeren?-stal of stalinrichting Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

ja

197

45,6

Missing

System

235

54,4

432

100,0

Total

100,0

100,0

163

In welke zaken voorzie je de komende tien jaar te investeren?-machines Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

ja

184

42,6

Missing

System

248

57,4

432

100,0

Total

100,0

100,0

164

In welke zaken voorzie je de komende tien jaar te investeren?-serres Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

ja

Missing

System

Total

16

3,7

416

96,3

432

100,0

100,0

100,0

165

In welke zaken voorzie je de komende tien jaar te investeren?-groene energie Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

ja

163

37,7

Missing

System

269

62,3

432

100,0

Total

100,0

100,0

166

In welke zaken voorzie je de komende tien jaar te investeren?-andere Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

ja

Missing

System

Total

32

7,4

400

92,6

432

100,0

100,0

100,0

167

Analyse 13: gemiddelde grootte van de investeringen de komende 10 jaar (uitgedrukt in mediaan) Statistics grond:

toeslagrecht

melkquotum:

suikerquotu

NER's:

andere:

hoeveel

en: hoeveel?

hoeveel

m: hoeveel

hoeveel en

specificeer

liter?

ton?

voor welke

hectare?

dieren? Valid

177

10

9

4

11

3

Missing

255

422

423

428

421

429

31823,37

553,10

287777,78

332,50

9379,09

65000,00

10,00

45,00

250000,00

400,00

5000,00

50000,00

N Mean Median

168

Analyse 14: om welk soort investeringen gaat het? (uitgedrukt in procenten)

169

Is de loods een vervangingsinvestering, een nieuwe investering of allebei? Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

vervangingsinvestering

15

16,9

16,9

16,9

nieuwe investering

57

64,0

64,0

80,9

allebei

17

19,1

19,1

100,0

Total

89

100,0

100,0

Is de stal of stalinrichting een vervangingsinvestering, een nieuwe investering of allebei? Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

vervangingsinvestering

39

20,0

20,0

20,0

nieuwe investering

84

43,1

43,1

63,1

Valid

170

allebei Total

72

36,9

36,9

195

100,0

100,0

100,0

Zijn de machines een vervangingsinvestering, een nieuwe investering of allebei? Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

vervangingsinvestering

64

34,8

34,8

34,8

nieuwe investering

26

14,1

14,1

48,9

allebei

94

51,1

51,1

100,0

184

100,0

100,0

Total

171

Zijn de serres een vervangingsinvestering, een nieuwe investering of allebei? Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

nieuwe investering Valid

allebei Total

11

68,8

68,8

68,8

5

31,3

31,3

100,0

16

100,0

100,0

172

groene energie: specificeer Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

zonnepanelen

83

31,2

31,2

31,2

wkk-installatie

31

11,7

11,7

42,9

mestverwerkingsinstallatie

49

18,4

18,4

61,3

windenergie

76

28,6

28,6

89,8

andere

27

10,2

10,2

100,0

266

100,0

100,0

Total

173

Analyse 15: beschrijving steekproef, toekomstplannen (uitgedrukt in procenten)

1. Specialiseren door meer toe te spitsen op één of een kleiner aantal teelten of bedrijfstakken. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

aanwezig en geen wijziging

85

24,0

24,0

24,0

aanwezig en wel wijziging

24

6,8

6,8

30,8

concrete plannen voor

30

8,5

8,5

39,3

wens ooit

46

13,0

13,0

52,3

(wellicht) nooit

169

47,7

47,7

100,0

Total

354

100,0

100,0

174

2. Diversifiëren door het opnemen van nieuwe bedrijfstakken of nieuwe teelten. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

aanwezig en geen wijziging

12

3,3

3,3

3,3

aanwezig en wel wijziging

14

3,9

3,9

7,2

concrete plannen voor

30

8,3

8,3

15,6

wens ooit

109

30,3

30,3

45,8

(wellicht) nooit

195

54,2

54,2

100,0

Total

360

100,0

100,0

175

3. Produceren volgens een strikt en gedetailleerd lastenboek om een kwaliteitslabel te bekomen. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

aanwezig en geen wijziging

Valid

143

39,8

39,8

39,8

aanwezig en wel wijziging

38

10,6

10,6

50,4

concrete plannen voor

18

5,0

5,0

55,4

wens ooit

49

13,6

13,6

69,1

(wellicht) nooit

111

30,9

30,9

100,0

Total

359

100,0

100,0

176

4.De huidige bedrijfstakken verder zetten en proberen te groeien. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

aanwezig en geen wijziging

Valid

103

28,7

28,7

28,7

aanwezig en wel wijziging

52

14,5

14,5

43,2

concrete plannen voor

78

21,7

21,7

64,9

wens ooit

87

24,2

24,2

89,1

(wellicht) nooit

39

10,9

10,9

100,0

359

100,0

100,0

Total

177

5. Samenwerken met collega’s aan een gezamenlijk machinepark, gemeenschappelijke afzet, gemeenschappelijke aankoop van input (zaden, gewasbeschermingsmiddelen, meststoffen, ...) of aan gemeenschappelijke energie- en watervoorzieningen. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

aanwezig en geen wijziging

46

12,8

12,8

12,8

aanwezig en wel wijziging

25

7,0

7,0

19,8

concrete plannen voor

24

6,7

6,7

26,5

wens ooit

148

41,2

41,2

67,7

(wellicht) nooit

116

32,3

32,3

100,0

Total

359

100,0

100,0

178

6. Het bedrijf geleidelijk afbouwen. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

aanwezig en geen wijziging

13

3,6

3,6

3,6

5

1,4

1,4

5,0

concrete plannen voor

26

7,3

7,3

12,3

wens ooit

47

13,1

13,1

25,4

(wellicht) nooit

267

74,6

74,6

100,0

Total

358

100,0

100,0

aanwezig en wel wijziging Valid

179

7. Overstappen van landbouwer in hoofdberoep naar landbouwer in bijberoep. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

aanwezig en geen wijziging

25

7,1

7,1

7,1

6

1,7

1,7

8,8

concrete plannen voor

13

3,7

3,7

12,4

wens ooit

18

5,1

5,1

17,5

(wellicht) nooit

292

82,5

82,5

100,0

Total

354

100,0

100,0

aanwezig en wel wijziging Valid

180

8. Volledig stoppen met mijn bedrijf. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

aanwezig en geen wijziging

4

1,1

1,1

1,1

aanwezig en wel wijziging

2

,6

,6

1,7

concrete plannen voor

16

4,5

4,5

6,2

wens ooit

58

16,3

16,3

22,5

(wellicht) nooit

275

77,5

77,5

100,0

Total

355

100,0

100,0

181

9. Overstappen van landbouwer in bijberoep naar landbouwer in hoofdberoep. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

aanwezig en geen wijziging

42

13,0

13,0

13,0

4

1,2

1,2

14,3

concrete plannen voor

12

3,7

3,7

18,0

wens ooit

20

6,2

6,2

24,2

(wellicht) nooit

244

75,8

75,8

100,0

Total

322

100,0

100,0

aanwezig en wel wijziging Valid

182

Ik overweeg de komende 10 jaar geen belangrijke veranderingen en zal de huidige bedrijfsgrootte... Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

helemaal oneens

Valid

69

19,8

19,8

19,8

oneens

128

36,8

36,8

56,6

eens

123

35,3

35,3

92,0

28

8,0

8,0

100,0

348

100,0

100,0

helemaal eens Total

183

Analyse 16: beschrijving steekproef, belemmerende of stimulerende factoren voor de groei van het bedrijf (uitgedrukt in procenten)

1. Beschikbaarheid van grond Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

zeer grote belemmering

176

48,9

48,9

48,9

eerder een belemmering

106

29,4

29,4

78,3

56

15,6

15,6

93,9

13

3,6

3,6

97,5

noch belemmering, noch stimulans eerder een stimulans

184

zeer grote stimulans Total

9

2,5

2,5

360

100,0

100,0

100,0

2. Grondprijs Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

zeer grote belemmering

244

67,6

67,6

67,6

eerder een belemmering

70

19,4

19,4

87,0

40

11,1

11,1

98,1

eerder een stimulans

4

1,1

1,1

99,2

zeer grote stimulans

3

,8

,8

100,0

361

100,0

100,0

noch belemmering, noch Valid

stimulans

Total

185

3. Voldoende bekwaam personeel Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

zeer grote belemmering

50

14,1

14,1

14,1

eerder een belemmering

70

19,8

19,8

33,9

210

59,3

59,3

93,2

eerder een stimulans

15

4,2

4,2

97,5

zeer grote stimulans

9

2,5

2,5

100,0

354

100,0

100,0

noch belemmering, noch Valid

stimulans

Total

186

4. Verkrijgen van een lening bij de bank Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

zeer grote belemmering

34

9,6

9,6

9,6

eerder een belemmering

86

24,3

24,3

33,9

197

55,6

55,6

89,5

eerder een stimulans

32

9,0

9,0

98,6

zeer grote stimulans

5

1,4

1,4

100,0

354

100,0

100,0

noch belemmering, noch Valid

stimulans

Total

187

5. Stedenbouwkundige vergunning Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

zeer grote belemmering

84

23,5

23,5

23,5

eerder een belemmering

107

29,9

29,9

53,4

153

42,7

42,7

96,1

eerder een stimulans

10

2,8

2,8

98,9

zeer grote stimulans

4

1,1

1,1

100,0

358

100,0

100,0

noch belemmering, noch Valid

stimulans

Total

188

6. Milieuvergunning Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

zeer grote belemmering

76

21,4

21,4

21,4

eerder een belemmering

105

29,6

29,6

51,0

155

43,7

43,7

94,6

eerder een stimulans

14

3,9

3,9

98,6

zeer grote stimulans

5

1,4

1,4

100,0

355

100,0

100,0

noch belemmering, noch Valid

stimulans

Total

189

7. Macht directe afnemers Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

zeer grote belemmering

80

22,7

22,7

22,7

eerder een belemmering

105

29,8

29,8

52,6

134

38,1

38,1

90,6

eerder een stimulans

30

8,5

8,5

99,1

zeer grote stimulans

3

,9

,9

100,0

352

100,0

100,0

noch belemmering, noch Valid

stimulans

Total

190

8. Macht grootdistributie/ supermarkten Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

zeer grote belemmering

151

42,5

42,5

42,5

eerder een belemmering

106

29,9

29,9

72,4

76

21,4

21,4

93,8

eerder een stimulans

19

5,4

5,4

99,2

zeer grote stimulans

3

,8

,8

100,0

355

100,0

100,0

noch belemmering, noch Valid

stimulans

Total

191

9. Bedrijfsopvolging Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

zeer grote belemmering

43

12,0

12,0

12,0

eerder een belemmering

44

12,3

12,3

24,4

180

50,4

50,4

74,8

eerder een stimulans

55

15,4

15,4

90,2

zeer grote stimulans

35

9,8

9,8

100,0

357

100,0

100,0

noch belemmering, noch Valid

stimulans

Total

192

10. Vlaams landbouwinvesteringsfonds (VLIF) Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

zeer grote belemmering

28

7,9

7,9

7,9

eerder een belemmering

23

6,5

6,5

14,3

156

43,8

43,8

58,1

eerder een stimulans

116

32,6

32,6

90,7

zeer grote stimulans

33

9,3

9,3

100,0

356

100,0

100,0

noch belemmering, noch Valid

stimulans

Total

193

11. Beschikbare verwerkingscapaciteit Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

zeer grote belemmering

6

2,6

2,6

2,6

eerder een belemmering

24

10,6

10,6

13,2

158

69,6

69,6

82,8

eerder een stimulans

32

14,1

14,1

96,9

zeer grote stimulans

7

3,1

3,1

100,0

227

100,0

100,0

noch belemmering, noch Valid

stimulans

Total

194

12. Beheerovereenkomsten Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

zeer grote belemmering

28

7,9

7,9

7,9

eerder een belemmering

70

19,7

19,7

27,5

197

55,3

55,3

82,9

eerder een stimulans

55

15,4

15,4

98,3

zeer grote stimulans

6

1,7

1,7

100,0

356

100,0

100,0

noch belemmering, noch Valid

stimulans

Total

195

13.. Toeslagrechten Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

zeer grote belemmering

26

7,5

7,5

7,5

eerder een belemmering

44

12,6

12,6

20,1

190

54,6

54,6

74,7

eerder een stimulans

66

19,0

19,0

93,7

zeer grote stimulans

22

6,3

6,3

100,0

348

100,0

100,0

noch belemmering, noch Valid

stimulans

Total

196

14. Nutriëntenemissierechten (NER’s) Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

zeer grote belemmering

69

19,5

19,5

19,5

eerder een belemmering

120

33,9

33,9

53,4

139

39,3

39,3

92,7

eerder een stimulans

17

4,8

4,8

97,5

zeer grote stimulans

9

2,5

2,5

100,0

354

100,0

100,0

noch belemmering, noch Valid

stimulans

Total

197

15. Gezinssituatie Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

zeer grote belemmering

19

5,4

5,4

5,4

eerder een belemmering

52

14,6

14,6

20,0

195

54,9

54,9

74,9

eerder een stimulans

70

19,7

19,7

94,6

zeer grote stimulans

19

5,4

5,4

100,0

355

100,0

100,0

noch belemmering, noch Valid

stimulans

Total

198

16. Stijgende kosten Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

zeer grote belemmering

132

36,7

36,7

36,7

eerder een belemmering

167

46,4

46,4

83,1

48

13,3

13,3

96,4

eerder een stimulans

10

2,8

2,8

99,2

zeer grote stimulans

3

,8

,8

100,0

360

100,0

100,0

noch belemmering, noch Valid

stimulans

Total

199

17. Quotumregeling (melk, suiker,…) Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

zeer grote belemmering

54

15,3

15,3

15,3

eerder een belemmering

82

23,3

23,3

38,6

185

52,6

52,6

91,2

eerder een stimulans

25

7,1

7,1

98,3

zeer grote stimulans

6

1,7

1,7

100,0

352

100,0

100,0

noch belemmering, noch Valid

stimulans

Total

200

18. Dierenwelzijnsregels Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

zeer grote belemmering

58

16,3

16,3

16,3

eerder een belemmering

105

29,6

29,6

45,9

153

43,1

43,1

89,0

eerder een stimulans

35

9,9

9,9

98,9

zeer grote stimulans

4

1,1

1,1

100,0

355

100,0

100,0

noch belemmering, noch Valid

stimulans

Total

201

19. Buurtbewoners Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

zeer grote belemmering

37

10,3

10,3

10,3

eerder een belemmering

90

25,1

25,1

35,5

194

54,2

54,2

89,7

eerder een stimulans

33

9,2

9,2

98,9

zeer grote stimulans

4

1,1

1,1

100,0

358

100,0

100,0

noch belemmering, noch Valid

stimulans

Total

202

20. Huidig prijsniveau Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

zeer grote belemmering

121

33,7

33,7

33,7

eerder een belemmering

137

38,2

38,2

71,9

67

18,7

18,7

90,5

eerder een stimulans

30

8,4

8,4

98,9

zeer grote stimulans

4

1,1

1,1

100,0

359

100,0

100,0

noch belemmering, noch Valid

stimulans

Total

203

21. Evolutie op de wereldmarkt Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

zeer grote belemmering

78

21,8

21,8

21,8

eerder een belemmering

130

36,3

36,3

58,1

106

29,6

29,6

87,7

eerder een stimulans

40

11,2

11,2

98,9

zeer grote stimulans

4

1,1

1,1

100,0

358

100,0

100,0

noch belemmering, noch Valid

stimulans

Total

204

Analyse 18: beschrijving steekproef, algemene stellingen over de rol van de overheid inzake schaalvergroting (uitgedrukt in procenten)

1. De Vlaamse land- en tuinbouw zal zonder Europese steun verdwijnen. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

helemaal oneens

Valid

34

9,4

9,4

9,4

oneens

104

28,8

28,8

38,2

neutraal

66

18,3

18,3

56,5

eens

99

27,4

27,4

83,9

helemaal eens

58

16,1

16,1

100,0

205

Total

361

100,0

100,0

2. De onbelemmerde invoer zal de Europese landbouw doen verdwijnen. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

13

3,7

3,7

3,7

oneens

70

19,7

19,7

23,4

neutraal

64

18,0

18,0

41,4

132

37,2

37,2

78,6

76

21,4

21,4

100,0

355

100,0

100,0

eens helemaal eens Total

206

3. De overheid moet investeringssteun die enkel gericht is op schaalvergroting afbouwen. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

31

8,7

8,7

8,7

oneens

77

21,5

21,5

30,2

neutraal

82

22,9

22,9

53,1

eens

94

26,3

26,3

79,3

helemaal eens

74

20,7

20,7

100,0

358

100,0

100,0

Total

207

4. Alle steun die door de overheid wordt gegeven, moet gericht zijn om de landbouwsector duurzamer te maken. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

helemaal oneens

Valid

8

2,2

2,2

2,2

oneens

46

12,9

12,9

15,2

neutraal

82

23,0

23,0

38,2

154

43,3

43,3

81,5

66

18,5

18,5

100,0

356

100,0

100,0

eens helemaal eens Total

208

5. Vlaanderen moet de volle bevoegdheid krijgen om de dalende Europese steun aan de landbouw te compenseren met eigen subsidies. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

20

5,6

5,6

5,6

oneens

28

7,9

7,9

13,5

neutraal

77

21,6

21,6

35,1

152

42,7

42,7

77,8

79

22,2

22,2

100,0

356

100,0

100,0

eens helemaal eens Total

209

6. Het toekennen van premies om te voldoen aan strengere milieueisen is een zeer goede zaak. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

28

7,8

7,8

7,8

oneens

46

12,9

12,9

20,7

neutraal

59

16,5

16,5

37,3

148

41,5

41,5

78,7

76

21,3

21,3

100,0

357

100,0

100,0

eens helemaal eens Total

210

7. Het wordt hoog tijd dat Vlaanderen in zijn milieubeleid maximumnormen voor de bedrijfsgrootte vastlegt. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

57

16,0

16,0

16,0

oneens

67

18,8

18,8

34,7

neutraal

96

26,9

26,9

61,6

eens

89

24,9

24,9

86,6

helemaal eens

48

13,4

13,4

100,0

357

100,0

100,0

Total

211

8. De Vlaamse landbouw heeft evenveel toekomst zonder quotumsystemen. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

34

9,6

9,6

9,6

oneens

71

20,1

20,1

29,7

neutraal

124

35,1

35,1

64,9

eens

86

24,4

24,4

89,2

helemaal eens

38

10,8

10,8

100,0

353

100,0

100,0

Total

212

9. Er mag geen overheidssteun komen voor nevenactiviteiten zoals hoevetoerisme, thuisverwerking en thuisverkoop. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

helemaal oneens

Valid

40

11,4

11,4

11,4

oneens

108

30,7

30,7

42,0

neutraal

100

28,4

28,4

70,5

eens

59

16,8

16,8

87,2

helemaal eens

45

12,8

12,8

100,0

352

100,0

100,0

Total

213

10. De Vlaamse land- en tuinbouw moet er op gericht zijn kost wat kost zoveel mogelijk land- en tuinbouwbedrijven te behouden. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

23

6,5

6,5

6,5

oneens

63

17,7

17,7

24,2

neutraal

87

24,5

24,5

48,7

107

30,1

30,1

78,9

75

21,1

21,1

100,0

355

100,0

100,0

eens helemaal eens Total

214

11. De overheid moet minder toekomstgerichte land- en tuinbouwbedrijven stimuleren uit de sector te stappen om zo meer ruimte te scheppen voor de blijvers. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

45

12,7

12,7

12,7

oneens

78

22,0

22,0

34,6

neutraal

94

26,5

26,5

61,1

eens

93

26,2

26,2

87,3

helemaal eens

45

12,7

12,7

100,0

355

100,0

100,0

Total

215

12. Jongeren met startplannen op een bedrijf met onvoldoende toekomstkansen moeten een startverbod krijgen. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

helemaal oneens

Valid

47

13,3

13,3

13,3

oneens

108

30,5

30,5

43,8

neutraal

114

32,2

32,2

76,0

eens

60

16,9

16,9

92,9

helemaal eens

25

7,1

7,1

100,0

354

100,0

100,0

Total

216

13. Bedrijven in bijberoep verdienen dezelfde VLIF-steun als bedrijven in hoofdberoep. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

helemaal oneens

Valid

97

27,3

27,3

27,3

oneens

104

29,3

29,3

56,6

neutraal

55

15,5

15,5

72,1

eens

65

18,3

18,3

90,4

helemaal eens

34

9,6

9,6

100,0

355

100,0

100,0

Total

217

14. Een versoepeling van de pachtwetgeving is nodig om grondeigenaars verder te stimuleren hun grond te verpachten. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

24

6,7

6,7

6,7

oneens

30

8,4

8,4

15,2

neutraal

96

27,0

27,0

42,1

134

37,6

37,6

79,8

72

20,2

20,2

100,0

356

100,0

100,0

eens helemaal eens Total

218

15. De overheid mag geen belastingsgeld besteden aan het oplossen van sanitaire crisissen. Dat is een verantwoordelijkheid van de land- en tuinbouwsector zélf. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

helemaal oneens

Valid

82

23,0

23,0

23,0

oneens

138

38,8

38,8

61,8

neutraal

85

23,9

23,9

85,7

eens

32

9,0

9,0

94,7

helemaal eens

19

5,3

5,3

100,0

356

100,0

100,0

Total

219

16. Aan producenten die er niet in slagen om de opgelegde kwaliteitsnormen te respecteren, moet sneller een leveringsverbod worden opgelegd. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

15

4,2

4,2

4,2

oneens

46

13,0

13,0

17,3

neutraal

107

30,3

30,3

47,6

eens

139

39,4

39,4

87,0

46

13,0

13,0

100,0

353

100,0

100,0

helemaal eens Total

220

17.De overheid moet oneindige groei toelaten. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

helemaal oneens

Valid

85

23,9

23,9

23,9

oneens

108

30,4

30,4

54,4

neutraal

89

25,1

25,1

79,4

eens

50

14,1

14,1

93,5

helemaal eens

23

6,5

6,5

100,0

355

100,0

100,0

Total

221

18. VLIF-steun moet beperkt worden tot een bepaalde bedrijfsgrootte. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

28

7,9

7,9

7,9

oneens

55

15,5

15,5

23,4

neutraal

58

16,4

16,4

39,8

129

36,4

36,4

76,3

84

23,7

23,7

100,0

354

100,0

100,0

eens helemaal eens Total

222

19. Pensioenboeren mogen geen subsidies meer krijgen. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

24

6,8

6,8

6,8

oneens

31

8,7

8,7

15,5

neutraal

38

10,7

10,7

26,2

eens

75

21,1

21,1

47,3

helemaal eens

187

52,7

52,7

100,0

Total

355

100,0

100,0

223

20. De overheid moet een specifiek beleid voor jonge boeren voeren. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

17

4,8

4,8

4,8

oneens

26

7,3

7,3

12,1

neutraal

85

23,9

23,9

36,1

eens

124

34,9

34,9

71,0

helemaal eens

103

29,0

29,0

100,0

Total

355

100,0

100,0

224

21. De land- en tuinbouwers moeten zélf mee investeren in nieuwe buitenlandse afzetmarkten. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

46

12,9

12,9

12,9

oneens

64

18,0

18,0

30,9

neutraal

161

45,2

45,2

76,1

eens

74

20,8

20,8

96,9

helemaal eens

11

3,1

3,1

100,0

356

100,0

100,0

Total

225

22. Met een goed verzekeringssysteem, dat de risico’s voor de land- of tuinbouwer helpt dekken, durf ik mijn bedrijf laten groeien. Frequency

Percent

Valid Percent

Cumulative Percent

Valid

helemaal oneens

24

6,9

6,9

6,9

oneens

44

12,6

12,6

19,5

neutraal

135

38,7

38,7

58,2

eens

118

33,8

33,8

92,0

28

8,0

8,0

100,0

349

100,0

100,0

helemaal eens Total

226

Bijlage bij analyse 4

Weiland: aantal hectare 30 25 20 15 10 5

0 Omvang nu

Omvang minimaal

Omvang tien jaar

Veevoeder eigen gebruik: aantal hectare 40 30 20 10 0 Omvang nu

Omvang minimaal

Omvang tien jaar

Witloof: aantal hectare 8 7 6 5 4 3 2 1 0 Omvang nu

Omvang minimaal

Omvang tien jaar

227

Openlucht groenten voor industrie: aantal hectare 25 20

15 10 5 0 Omvang nu

Omvang minimaal

Omvang tien jaar

Openlucht groenten voor versmarkt: aantal are 250

200 150 100 50 0 Omvang nu

Omvang minimaal

Omvang tien jaar

Hard fruit: aantal hectare 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Omvang nu

Omvang minimaal

Omvang tien jaar

228

Zacht fruit: aantal are 16 14 12

10 8 6 4 2 0 Omvang nu

Omvang minimaal

Omvang tien jaar

Sierteelt onder glas: aantal m2 3500 3000 2500 2000 1500 1000

500 0 Omvang nu

Omvang minimaal

Omvang tien jaar

Sierteelt openlucht: aantal are 450 400 350 300 250 200 150 100 50 0 Omvang nu

Omvang minimaal

Omvang tien jaar

229

Boomkwekerij: aantal hectare 14 12 10 8 6

4 2 0

Omvang nu

Omvang minimaal

Omvang tien jaar

Tuinaanleg: omzet per jaar, aantal euro 16000 14000 12000 10000 8000 6000 4000 2000 0 Omvang nu

Omvang minimaal

Omvang tien jaar

Champignons: aantal m2 300 250 200 150 100 50 0 Omvang nu

Omvang minimaal

Omvang tien jaar

230

Schapen: aantal 120 100 80 60 40 20

0 Omvang nu

Omvang minimaal

Omvang tien jaar

Kamers hoevetoerisme: hectare of aantal 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Omvang nu

Omvang minimaal

Omvang tien jaar

Bijlage analyse 19 Geen significante verschillen tussen de groepen.

231

Tabel 6.7: Produceren volgens een strikt en gedetailleerd lastenboek om een kwaliteitslabel te bekomen. 1. klein

2. middel-

3. groot

4. klein

5. middel-

6. groot

7. klein

8. middel

9. groot

gespecia-

groot gespe-

gespecia-

gemengd

groot

gemengd

verbreed

groot

verbreed

liseerd

cialiseerd

liseerd

1. aanwezig en geen wijziging %

37,1

34,8

42,6

39,6

38,0

38,1

41,2

25,0

58,3

2. aanwezig en wel wijziging %

2,9

4,3

9,3

6,2

10,0

17,5

11,8

12,5

8,3

3. concrete plannen voor %

2,9

8,7

11,1

2,1

2,0

5,2

5,9

12,5

0,0

4. wens ooit %

14,3

13,0

14,8

20,8

16,0

10,3

5,9

25,0

16,7

39,1

22,2

31,2

34,0

28,9

35,3

25,0

16,7

5. (wellicht) nooit % chi²(df):

42,9 27, 043 (32) (niet significant)

gemengd

verbreed

Tabel 6.8: De huidige bedrijfstakken verder zetten en proberen te groeien. 1. klein

2. middel-

3. groot

4. klein

5. middel-

6. groot

7. klein

8. middel-

9. groot

gespecia-

groot gespe-

gespecia-

gemengd

groot

gemengd

verbreed

groot

verbreed

liseerd

cialiseerd

liseerd

1. aanwezig en geen wijziging % 25,7

26,1

35,7

29,2

22,0

28,6

41,2

25,0

20,0

2. aanwezig en wel wijziging %

5,7

8,7

17,9

14,6

26,0

12,2

17,6

0,0

0,0

3. concrete plannen voor %

14,3

26,1

23,2

16,7

10,0

30,6

11,8

25,0

60,0

4. wens ooit %

34,3

21,7

12,5

31,2

34,0

19,4

17,6

37,5

20,0

17,4

10,7

8,3

8,0

9,2

11,8

12,5

0,0

5. (wellicht) nooit % chi²(df):

20,0 44,626 (32) (niet significant)

gemengd

verbreed

232

Tabel 6.9: Volledig stoppen met mijn bedrijf. 1. klein

2. middel-

3. groot

4. klein

5. middel-

6. groot

7. klein

8. middel-

9. groot

gespecia-

groot gespe-

gespecia-

gemengd

groot

gemengd

verbreed

groot

verbreed

liseerd

cialiseerd

liseerd

1. aanwezig en geen wijziging %

5,6

8,7

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

0,0

2. aanwezig en wel wijziging %

2,8

0,0

0,0

0,0

0,0

1,1

0,0

0,0

0,0

3. concrete plannen voor %

5,6

13,0

3,6

0,0

0,0

5,3

5,6

0,0

8,3

4. wens ooit %

22,2

8,7

16,4

20,0

16,0

7,4

22,2

12,5

25,0

63,9

69,6

80,0

80,0

84,0

86,2

72,2

87,5

66,7

5. (wellicht) nooit % chi²(df):

gemengd

verbreed

44,972 (32) (niet significant)

233

Vragenlijst

234

235

236

237

238

239

240

241

242

243

244

245

246

247

248