UITGANGSPUNTEN VAN DE VERSLAGGEVING

UITGANGSPUNTEN VAN DE VERSLAGGEVING

∙ EN ISO 9001

Auteur

directiesecretaris

Vastgesteld RvB

22-04-2013

Goedgekeurd RvT

22-04-2013

foto voorkant

© Kees van de Veen

Naam verslagleggende rechtspersoon

Stichting FPC Dr. S. van Mesdag

Bezoekadres

Helperlinie 2, 9722 AZ GRONINGEN

Postadres

Postbus 30.002, 9700 RC GRONINGEN

Telefoonnummer

050 5221 221

Faxnummer

050 5261 474

Nummer Kamer van Koophandel Fiscaal nummer

02100277 818385418

Emailadres

[email protected]

Internetpagina

www.vanmesdag.nl

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

In het Jaarverslag 2012 van de Mesdag wordt verslag gedaan van de activiteiten over de periode 1 januari tot en met 31 december 2012. Als maatschappelijke organisatie vervult de Mesdag een belangrijke rol in de samenleving. Dat maakt dat we kritisch worden gevolgd door politiek, media en maatschappij. Wettelijk gezien bestaat de verplichting niet langer om een (maatschappelijk) jaarverslag op te stellen en te publiceren. Dat laat onverlet dat wij, juist als maatschappelijke organisatie, middels verslaglegging kiezen voor optimale transparantie en verantwoording. Wij zijn ons er immers van bewust dat adequate verslaglegging over het werk dat wij verrichten, de prestaties die we behalen en de meerwaarde die dat heeft voor de veiligheid in de samenleving en het individuele welzijn van onze patiënten, bijdraagt aan het verhogen van het draagvlak voor het tbs-systeem. Het vervallen van het voorgeschreven model voor het jaarverslag biedt ons de ruimte om meer te focussen op een bondig overzicht van de mate waarin onze doelstellingen uit het Jaarplan 2012 zijn behaald. Uiteraard lichten we dat op onderdelen toe. De Jaarrekening 2012, inclusief accountantsverklaring en de kwantitatieve gegevens, is aangeleverd via de webenquête DigiMV. Deze vragenlijst is openbaar en te raadplegen via www.jaarverslagenzorg.nl. Eind voorjaar 2013 is de publieke versie van de jaarverslaglegging in beeld beschikbaar voor de medewerkers, patiënten, samenwerkingspartners en andere belangstellenden. Deze filmpjes treft u op onze website www.vanmesdag.nl pagina 2 van 38

VOORWOORD DIRECTIE EN RAAD VAN BESTUUR

De directie en de raad van bestuur bieden u het Jaarverslag 2012 aan. We zijn

Op moment van schrijven, begin 2013, realiseren we ons dat het forensische

trots op de behaalde resultaten en het is goed te zien dat de Mesdag prima in

landschap de komende jaren geheel gaat veranderen. De Mesdag heeft in

staat is door te gaan op de ingeslagen weg. We hebben laten zien ook het

2012 opnieuw laten zien goed over weg te kunnen met patiënten die hoog

afgelopen jaar weer een speler van betekenis te zijn in de forensische zorg.

beveiligde forensische zorg nodig hebben. We hebben onze omvang kunnen behouden en konden zelfs licht groeien, waardoor we in staat zijn gebleven

Niet altijd even snel als gehoopt, maar passend bij de ontwikkelingsgerichte

gedifferentieerde doelgroepen van de juiste zorg te voorzien en de

benadering en de taaie realiteit van alledag, hebben we wederom stappen

samenleving de gevraagde veiligheid te bieden. Mede uit ons in 2012

gezet in het verfijnen van het primaire proces. Op de inhoud zijn de zorgpaden

gehouden stakeholdersonderzoek, blijkt de tevredenheid van onze

geharmoniseerd, zodat inbedding in het EPD plaats kan vinden. Op

ketensamenwerkingspartners over de wijze waarop de Mesdag opereert. Die

patiëntniveau wordt een helder (behandel)perspectief geschetst. In

waardering beperkt zich niet tot de behandelinhoud in engere zin. Ook op

toenemende mate meten we met onze eigen ROM-IFBE voor iedere

gebied van beleidsvorming, zorginhoudelijk en bedrijfsmatig, worden we

multidisciplinaire behandelbespreking het effect van onze zorgverlening. Op

gezien en is men content over de kwaliteit van onze betrokkenheid.

landelijk niveau hebben we fors bijgedragen aan de ontwikkeling van de HKT-R; het doorontwikkelde risicotaxatieinstrument. Dat zijn belangrijke

Dat alles maakt van 2012 een geslaagd jaar. Langs deze weg danken wij de

mijlpalen voor 2012, die direct bijdragen aan een adequate behandeling van

medewerkers van de Mesdag voor hun inzet en behaalde resultaten. We

onze patiënten.

zullen ons blijven inspannen om bij te dragen aan een robuust stelsel in het algemeen en een verfijnd zorgaanbod aan onze patiënten in het bijzonder.

Afgelopen jaar hebben we, net als in 2011 en zoals we dat ook in 2013 zullen doen, de vruchten geplukt van de basis die we reeds de jaren hiervoor hebben gelegd. Onze structuren van zorgverlening, bedrijfsvoering en hun wederzijdse

Harry Beintema

Corstiaan Bruinsma

afhankelijkheid, staan solide en maken dat we efficiënt doelmatig hebben

Gerard Koorman

Bert van der Hoek

kunnen werken. Inhoudelijk en financieel zijn we gezond.

directie

raad van bestuur

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 3 van 38

INHOUDSOPGAVE Uitgangspunten van de verslaggeving

2

Voorwoord directie en raad van bestuur

3

Hoofdstuk 1. Kerngegevens

5

1.1

Kernactiviteiten en nadere typering

5

1.2

Productie, personeel en opbrengsten

7

1.3

(Keten)samenwerkingsrelaties

8

Hoofdstuk 2. Bestuur, toezicht en bedrijfsvoering

9

2.1

Directie en raad van bestuur

9

2.2

Raad van toezicht

10

2.3

Bedrijfsvoering en kansen / risico’s

13

Hoofdstuk 3. Realisatie doelstellingen 2012

14

3.1

A3

14

3.2

Beknopte toelichting op onderdelen van de A3

16

3.3

Producten en eindresultaten

23

3.4

Balans en resultatenrekening

24

Hoofdstuk 4. Toekomstparagraaf

25

Bijlage 1; prestatie-indicatoren Forensische Psychiatrie

26

Bijlage 2; Wetenschappelijk onderzoek

28

Bijlage 3; Publicaties

37

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 4 van 38

1. KERNGEGEVENS

Kerngegevens tbs-plaatsen

Doel

Realisatie

Realisatie

2012

2012

2011

100%

93,4%

98%

1.1 Kernactiviteiten en nadere typering

Bezettingsgraad gemiddeld over verslagjaar

FPC Dr. S. van Mesdag is een groot forensisch psychiatrisch centrum te

Instroom, voldoen aan het aantal eerste opnames

30

18

29

Groningen. Overtuigd van nut en noodzaak van TBS, heeft het de ambitie om

Doorstroom vervolgvoorziening

29

20

17

vooraanstaand in dit veld te zijn en heeft het daartoe de kwaliteiten en

Uitstroom per vertrekcategorie

19

28

37

mogelijkheden. Door zijn omvang en brede expertise kan FPC Dr. S. van

Aantal ontvluchtingen tbs-gestelden

0

0

0

Mesdag een op het individu georiënteerde en kleinschalig georganiseerde

Aantal overige onttrekkingen tbs-gestelden

<5

4

7

<4

0

4

<2

4

3

behandeling aanbieden; ook aan zeer moeilijke patiënten.

Waarvan: onttrekking vanaf terrein buiten de externe beveiligingsring

Respect voor de patiënt met ernstige psychiatrische problemen is daarbij

Waarvan: onttrekking tijdens toegestaan verblijf buiten

uitgangspunt. Centraal staat het streven de patiënt actief

de kliniek

verantwoordelijkheid te laten nemen voor zijn daden en de betekenis daarvan

Bijzonder voorval

<7

8

13

voor het slachtoffer en voor zijn behandeling.

Aantal gegronde klachten patiënten

<14

12

11

Aantal geweldplegingen tussen patiënten

<8

1

6

Waarvan: aantal fysieke geweldplegingen

<6

1

6

Waarvan: aantal dreigingen met fysiek geweld

<3

0

0

<10

8

7

Waarvan: aantal fysieke geweldplegingen

<6

7

2

Waarvan: aantal dreigingen met fysiek geweld

<5

1

5

Aantal recidive tijdens tbs

0

0

1

Gemiddelde behandelduur

n.t.b.

PI-I (behandelduur in maanden)

121

106

PI-II (verblijfsduur longstay in maanden)

118

119

PI-II (verblijfsduur overig in maanden)

34

42

Door intensieve samenwerking met andere instellingen binnen de zorgketen, het justitiële veld en opleidings- en onderzoeksinstellingen, bevordert de Mesdag de doorstroom en bundelt en ontwikkelt de Mesdag voortdurend kennis en ervaring. Hierdoor blijft de organisatie zich ontwikkelen naar een hoge professionele standaard. Vanuit een solide basis van veiligheid en resultaatgerichtheid vermindert zij het delictrisico aanzienlijk. Daarmee neemt de Mesdag haar maatschappelijke verantwoordelijkheid ten aanzien van zorg en bescherming, rechtshandhaving en veiligheid.

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

Geweldplegingen tegen personeel

pagina 5 van 38

Toelichting op de (bed)bezetting

Toelichting op het aantal Meldingen Bijzonder voorval

Met de Directie Forensische Zorg (DForZo) is een productieafspraak

Het Centrum heeft in 2012 acht keer bij DForZo melding gemaakt van een

overeengekomen van 256 bedden in 2012. Wegens achterblijvende

bijzonder voorval anders dan gemelde geweldplegingen en/of onttrekkingen.

capaciteitsvraag, bleef de instroom lager dan gewenst. Op basis van de

De redenen varieerden van schenden van de verlofvoorwaarden (cocaïne

gecorrigeerde verzorgingsdagen is een totaal cumulatief gemiddelde

gebruik) tot pogingen tot suïcide.

productie voor 2012 gerealiseerd van 239,1 patiënten (93,4%). Deze genoemde productie is exclusief de gemiddelde bezetting op jaarbasis van 4,2

Toelichting op het aantal geweldplegingen

patiënten met forse gedragsproblematiek die geen tbs-maatregel hebben.

Over 2012 is er ten aanzien van één patiënt een geweldpleging geconstateerd waarbij hij een medepatiënt fysiek aanviel. Er vonden acht geweldplegingen

De Mesdag heeft 18 eerste opnames gerealiseerd in 2012. Daarnaast zijn 2

plaats door patiënten tegen een personeelslid. In 7 gevallen geval was er

patiënten opgenomen na ruiling met een ander FPC, vond er 1 opname uit

sprake van een fysiek contact, aangaande 1 casus betrof het (verregaande)

herselectie plaats, werd er 1 patiënt eenzijdig opgenomen na opheffen van de

bedreiging. De Mesdag is één van de drie FPC’s in Nederland die Risico

longstay-status en vonden er 3 eenzijdige opnames uit andere FPC’s plaats. In

Interventie patiënten (RI patiënten) huisvest, die extreem beheers- en/of

meer of minder kortdurende mate zijn er in 2012 tien patiënten ter crisis uit

vluchtgevaarlijk zijn. Ruim de helft van de fysieke incidenten vond plaats op

GGZ-instellingen opgenomen. Daarmee komt het totaal aantal opnames dat

een afdeling voor Very Intensive Care (VIC) waar deze specifieke doelgroep

de Mesdag in onderhavige verslagjaar heeft verricht op 35 opnames.

wordt behandeld.

Toelichting op het aantal onttrekkingen

Alle slachtoffers zijn opgevangen en de incidenten zijn geëvalueerd. Waar

In formele zin hebben in 2012 vier patiënten zich onttrokken aan de

noodzakelijk is het uitvoerende beleid aangepast naar aanleiding van de

behandeling. Dit betroffen patiënten met de onbegeleide verlofstatus. Eén

bevindingen van de evaluatie. In alle gevallen is er aangifte gedaan bij de

van hen keerde later dan gepland terug zonder daar tijdig over te

politie.

communiceren. De overige drie bevonden zich op een andere locatie dan was opgenomen in het verlofplan. Er zijn geen aanwijzingen dat één van hen in de

Toelichting op de gemiddelde behandelduur

korte periode van ongeoorloofde afwezigheid incidenten heeft veroorzaakt.

De gemiddelde behandelduur (PI-I) van de patiënten die vanuit intra- of transmurale capaciteit in 2012 zijn uitgestroomd, bedroeg 121 maanden. Deze berekening gaat op voor het cohort 2012 (22 patiënten) die zijn uitgestroomd

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 6 van 38

met een nieuw Proefverlof (PV), Voorwaardelijke Beëindiging (VB) of

Kerngegeven

Onvoorwaardelijk Ontslag (OO), gerekend vanaf de eerste dag van opname in een behandelkliniek (hetzij de Mesdag, hetzij een ander FPC).

Aantal/bedrag

Aantal/bedrag

2012

2011

240

237

256

256

Patiënten Aantal patiënten in zorg op 31 december

De Mesdag benadrukt dat de bovengenoemde behandelduur ook de patiënten betreft die al jarenlang tbs hadden voordat zij vanuit een ander FPC

Capaciteit

bij de Mesdag zijn geplaatst. Tevens omvat deze berekening ook het

Aantal beschikbare tbs-bedden op 31 december

transmurale verlof, waarbij de patiënt reeds buiten de kliniek verblijft in een minder intensief beveiligde setting. Deze vorm van verlof is om veiligheids- en

Productie

controleredenen (“verlengde-arm-constructie”) uiterst gewenst. Een goede

Gemiddelde bedbezetting geheel verslagjaar

239,10

236,57

indicator zou gecorrigeerd moeten worden op het transmuraal verlof, zodat

Gemiddelde productiepercentage

93,4%

98,0%

de focus meer komt te liggen op de mate van intramurale behandelduur als

Aantal verzorgingsdagen

87.511

86.349

Aantal in verslagjaar geopende DBBC’s

281

273

Aantal in verslagjaar gesloten DBBC’s

274

256

graadmeter voor kwaliteit van zorg. De gemiddelde verblijfsduur van alle patiënten die op peildatum 01-09-2012 langer dan 6 jaar tbs hadden (PI-II, longstay) bedraagt 118 maanden; de gemiddelde verblijfsduur van patiënten die korter dan 6 jaar in behandeling

Personeel

waren (PI-II, overig) bedraagt 34 maanden.

Aantal personeelsleden in loondienst op 31 december

498

508

Aantal FTE personeelsleden in loondienst op 31 dec.

451

452

€ 45.697.226,-

€ 41.191.913,-

€ 258.958,-

€ 273.454,-

€ 45.438.268,-

€ 40.918.458,-

Het voortschrijdende gemiddelde van de verblijfsduur van alle patiënten is met een lichte daling over 2012 (69 maanden) nagenoeg gelijk aan

Bedrijfsopbrengsten

voorgaande jaren (2011: 70 maanden, 2010: 72 maanden).

Totaal bedrijfsopbrengsten in verslagjaar Waarvan subsidies

1.2 Productie, personeel en opbrengsten

Waarvan overige bedrijfsopbrengsten

In de tabel hiernaast zijn enkele belangrijke kerngegevens inzake productie, personeel en opbrengsten weergegeven.

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 7 van 38

1.3 (Keten)samenwerkingsrelaties

geïntegreerde FPA en een voorziening voor Forensische Zorg aan

Onderstaand een indeling van organisaties waarmee FPC Dr. S. van Mesdag

Gedetineerden) en de Ambulante Forensische Psychiatrie Noord Nederland

een specifieke relatie is aangegaan, bijvoorbeeld in de vorm van een

Groningen (AFPN). De samenwerking kreeg het afgelopen jaar vorm door o.a.

overeenkomst, convenant of andere afspraken.

gezamenlijk te werken aan de (door)ontwikkeling van de zorgprogramma’s, de instrumenten voor routine outcome monitoring (ROM) en het goed inregelen

De wetgever, verantwoordelijk tenuitvoerlegger, toezichthouder en

van allerlei administratieve processen (DBBC AO/IC, IFZO). Door in

financier

toenemende mate elkaar te treffen op inhoud, vindt borging van de

De doelstellingen en resultaten van de organisatie worden afgestemd met de

forensische kwaliteit en uiteindelijke doorstroming van patiënten in de

Directie Forensische Zorg (DForZo) van de Dienst Justitiële Inrichtingen/

interne keten soepeler plaats.

Ministerie van Veiligheid en Justitie. Deze relatie wordt hoofdzakelijk onderhouden door de directie, raad van bestuur en de afdeling Business

Gaandeweg 2012 is het initiatief tot samenwerking met Verslavingszorg

Control.

Noord Nederland (VNN) geïntensiveerd. De forensische polikliniek en forensische reclasseringsafdeling van VNN, de forensische polikliniek van de

De zorgketenpartners

Ambulante Forensische Psychiatrie Noord Nederland Groningen (AFPN /

Al dan niet onder de regie van GGZ Nederland werken alle FPC’s samen in het

Forint) en de Mesdag realiseren zich dat vergaande samenwerking dé manier

kader van beleidsvorming. De Mesdag is vertegenwoordigd en actief in het

is om de forensische ambulante kwaliteit te behouden voor Groningen en

Forensisch Netwerk (FN). De directie van de Mesdag leverde in 2012 de vice-

omgeving. In de loop van 2013 wordt naar verwachting het convenant

voorzitter van het Onderlinge Directeuren Overleg (ODO) en voerde het

ondertekend. Met de daaruit voortvloeiende implementatie-opdrachten,

voorzitterschap en secretariaat van het Landelijk Beraad Hoogst Inhoudelijk

wordt richting gegeven aan het gezamenlijk ontwikkelen en bieden van een

Verantwoordelijken (LBHIV). Met diverse instellingen voor forensische zorg is

ontschot, samenhangend programmatisch ketenaanbod van forensische zorg,

ervaring gedeeld ten aanzien van het werken met signaleringsplannen,

wat leidt tot verbeterde doorstroom van patiënten met een strafrechtelijke

risicotaxatie, FSNA en ROM.

titel in de keten, onder eenduidige behandelregie. We omvatten daarmee het gehele spectrum, van toeleiding tot nazorg. Daarbij maken we verbeterd

Sinds 2008 werkt de Mesdag nauw samen met de zorggroep Forint voor

gebruik van de expliciet te onderscheiden deskundigheden van betrokken

forensische en intensieve geestelijke gezondheidszorg van Lentis. Forint

partijen, waardoor we kwaliteitsverbetering realiseren. Als geschakelde

bestaat uit de organisatie-eenheden Intensieve Zorg Zuidlaren (IZZ, inclusief

organisaties zijn we toekomstbestendig.

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 8 van 38

In 2012 is het samenwerkingsconvenant met het Veiligheidshuis Groningen

Samenwerking op het gebied van opleiding en scholing is gerealiseerd met

ondertekend.

Stenden University (lectoraat Social Work & Arts Therapies), universiteiten van Groningen en Tilburg (gastcollege’s), Hanzehogeschool Groningen

Het afgelopen jaar vond plezierige samenwerking plaats met diverse

(leergang HBO forensische psychiatrie) en Hogeschool Windesheim Zwolle

woningbouwcoöperaties en de reclasseringsorganisaties inzake het

(management development).

uitstromen van patiënten in de maatschappij. Patiënten van de Mesdag met een transmurale verlofstatus zijn ondergebracht in voorzieningen van integrale ggz-organisaties zoals Lentis, GGZ Noord Holland Noord, Yulius, Altrecht, GGZ Westelijk Noord Brabant, Exodus Groningen, Exodus Drenthe, ParnassiaBavo Groep, GGZ Friesland en GGNet. Onderhavig verslagjaar heeft de Mesdag in het kader van de orde en veiligheid crisisopvang verleend voor de organisaties GGZ Friesland, Trajectum Hoeve Boschoord, GGZ Altrecht en Lentis alsmede voor FPC Pompestichting.

De bedrijfsmatige samenwerkingspartners Het leidinggevende kader van de Mesdag en de aanpalende Lentis-onderdelen werkt samen op enkele ondersteunende domeinen zoals huisvesting, HRM en inkoop. Tezamen met Lentis, GGZ Noord Holland Noord en GGz Centraal vormt de Mesdag het samenwerkingsverband Phebe, gericht op efficiënte en effectieve personeels- en salarisadministratie. Middels de Gebruikersvereniging User (EPD) werkt de Mesdag samen met de overige gebruikers van deze applicatie.

De onderzoeks- en opleidingssamenwerkingspartners Partners in onderzoek van de tweede lijn zijn forensische collega-instellingen,

2. BESTUUR, TOEZICHT EN BEDRIJFSVOERING

de vakgroepen psychiatrie, psychologie, sociologie en verplegingswetenschappen van de universiteiten van Groningen, Utrecht, Tilburg en Leuven (België), het Rob Giel Onderzoekscentrum te Groningen en Lentis, alsook gespecialiseerde centra zoals het dr. Leo Kannerhuis voor autismebehandeling. Met het Expertisecentrum Forensische Psychiatrie (EFP) is meegewerkt aan de doorontwikkeling van de landelijke forensische zorgprogramma’s en de landelijke databank risicotaxatie.

2.1 Directie en raad van bestuur Gegeven de praktische noodzaak, maar ook de besturingsfilosofie van de Mesdag, wordt het instrument van mandaat benut om de verantwoordelijkheid voor de operationele besluitvorming en de directievoering, inclusief het zorgbeleid en risicomanagement van het forensisch psychiatrisch centrum, bij de directie te kunnen leggen. Daarmee worden belangrijke beheersbevoegdheden door de raad van bestuur overgedragen aan de directie, vastgelegd in het directiereglement.

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 9 van 38

De raad van bestuur is eindverantwoordelijk voor en belast met het besturen

Naam

Bestuursfunctie

Aandachtsgebieden

van de stichting, hetgeen onder meer inhoudt dat hij verantwoordelijk is voor

Drs. H.J. van der Hoek

Voorzitter

Financiën Personeel ICT Marketing Strategie

de realisatie van de doelstellingen van de stichting, de strategie, het beleid en de daaruit voortvloeiende resultaatontwikkeling. De voorzitter van de raad van bestuur bekleedt de functie van hoofd van de instelling in de zin van de

Nevenfuncties -

-

Beginselenwet Verpleging Terbeschikking gestelden en het Wetboek van -

Strafvordering. De raad van bestuur overlegt periodiek met de directie van de Mesdag over beleidsvoornemens en voortgang op de beoogde doelstellingen. De leden van de raad van bestuur vormen tevens de raad van bestuur van

-

Lentis, instelling voor geestelijke gezondheidszorg. -

De bezoldiging van de leden van de raad van bestuur is conform de richtlijnen van de Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisdirecteuren (NVZD). In

Drs. C.L. Bruinsma

Lid

aanvulling is de Code Beloning bestuurders in de Zorg (BBZ) van toepassing.

Patiëntenzorg Verkoop Innovatie

-

Bij de toepassing van deze code dienen de rechtspersonen Mesdag en Lentis

-

allereerst samen worden gezien, waarbij aandacht is voor de complexiteit,

-

impact, grootte van het geheel, etc. Vervolgens vindt een verdeling plaats van

-

beloning tussen beide rechtspersonen. Meer informatie m.b.t. de keuzes

Voorzitter raad van bestuur Lentis Lid Raad van Commissarissen Centramed Lid Bestuur Stichting TopGGz Lid raad van toezicht Stichting Ambulancezorg Groningen Lid Raad van Commissarissen Woonborg Lid Bestuur NVZD Lid raad van bestuur Lentis Vice-voorzitter Bestuur GGZ Nederland Vice-voorzitter Stichting Benchmark GGZ Lid Regionaal Tuchtcollege Groningen Lid raad van toezicht Stichting DBConderhoud

hiertoe, is opgenomen in de jaarverslaggeving van Lentis. Conform de Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens (Wopt) is de bezoldiging van de leden raad van bestuur terug te vinden in de

2.2 Raad van Toezicht

Jaarrekening en in de DigiMV.

Voorwoord Met genoegen stellen de leden van de raad van toezicht vast dat de Mesdag zijn zaken op orde heeft. Ook afgelopen jaar is het gelukt om goed te blijven zorgen voor de patiënten en om de organisatie zo in te richten dat dit ook kan. Bovendien blijft de organisatie voortdurend streven naar verbetering. Dit blijkt

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 10 van 38

onder meer uit positieve uitkomsten van inspectiebezoeken en audits in het

te verwachten risico. Bovendien was de inschatting dat de regeling op korte

kader van de ISO certificatie.

termijn na de verzelfstandiging zou worden beëindigd; tot op heden is dit niet zo. Ook is het financiële risico hoger gebleken dan voorzien. De FLO en het

Ook bedrijfsmatig is de Mesdag in control. 2012 wordt op financieel goede

daaruit voortvloeiende risico krijgt daarom veel aandacht. De Mesdag erkent

wijze afgesloten. De vele in- en externe ontwikkelingen worden nauwgezet

dit risico en treft passende maatregelen. Door deze onvoorziene

gevolgd en hierop wordt passend geanticipeerd. Uiteraard blijven de

omstandigheden buiten de eigen invloedssfeer wordt de Mesdag

uitdagingen groot. DForZo moet bezuinigen en dat zal niet zonder gevolgen

geconfronteerd met een aanzienlijk financieel risico. Tot onze teleurstelling

zijn. Het is daarom een plezierige gedachte dat de financiële basis van de

heeft DForZo ons verzoek om compensatie afgewezen.

Mesdag het afgelopen jaar verder is verstevigd. Met belangstelling hebben wij kennis genomen van het advies 'Stoornis en Landelijk neemt de behoefte aan tbs-plaatsen af. Dat zet de opbrengsten in de

Delict – forensische en verplichte geestelijke gezondheidszorg vormen een

toekomst mogelijk onder druk. Wij zullen er daarom op toezien dat de raad

keten' van de Raad voor de Volksgezondheid en Zorg (RVZ). Dit advies geeft

van bestuur en directie deze capaciteitsontwikkelingen ook in de toekomst

een antwoord op de vraag van het Ministerie van VWS en het Ministerie van

nauwgezet blijven volgen en dat zij hierop tijdig en passend inspelen.

Veiligheid en Justitie wat er nodig is voor een succesvolle invoering van de Wet

Hetzelfde geldt voor de financieringssystematiek van de DBBC. In 2013 wordt

forensische zorg (Wfz) en de Wet verplichte GGZ (WvGGZ). Wij kunnen ons

maximaal 5% van de aan DForZo geleverde zorg afgerekend op grond van

vinden in het uitgangspunt van de RVZ om de patiënt als vertrekpunt te nemen

gefactureerde DBBC’s. Dit leidt tot een ‘onderhanden werk positie’ aan het

en toe te werken naar één stelsel waarin de gehele zorgketen is

eind van het jaar. Wij zien tot onze tevredenheid dat de DBBC-financiering in

geoptimaliseerd zonder financieringsschotten die deze optimale zorgketen in

de Mesdag goed is ingeregeld en dat de effecten ervan goed in kaart zijn

de weg kunnen staan.

gebracht en dat deze bovendien nauwlettend worden gevolgd. Geert Sanders In het sociaal plan van de verzelfstandiging van het FPC van Mesdag (1-1-

Voorzitter raad van toezicht

2008) zijn afspraken gemaakt over het Functioneel Leeftijds Ontslag (FLO).

_____________

Destijds heeft DForZo onderkend dat aan deze regeling financiële

De Mesdag hanteert de Zorgbrede Governance Code (2010) en het beginsel

verplichtingen kleven. DForZo heeft daarvoor een bedrag ter compensatie

van pas toe of leg uit. Verder zijn de statuten, de verzelfstandiging-

aangeboden aan de Mesdag. Dit zou een voldoende vergoeding zijn voor het

overeenkomst en het hierop gebaseerde reglement richtsnoer voor het

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 11 van 38

handelen van de raad van toezicht. In het reglement zijn de taken en

-

verantwoordelijkheden van (de leden van) de raad van toezicht beschreven. Ook zijn hierin bepalingen opgenomen over de onafhankelijkheid van de

Benoeming van leden raad van toezicht (minister heeft voor één lid bindende voordracht);

-

Invloed van de minister op beslissingen van de raad van bestuur

toezichthouders. De raad van toezicht werkt met een vastgesteld profiel raad

(naast goedkeuring van raad van toezicht is voor bepaalde

van toezicht. De Raad kent daardoor een samenstelling met daarin

handelingen ook goedkeuring van de minister nodig);

vertegenwoordigd de noodzakelijke kennis en expertise van de uiteenlopende

-

disciplines. Ieder lid raad van toezicht voldoet aan het profiel lid raad van

minister kan het Hoofd van de Inrichting een aanwijzing geven en heeft invloed op benoemingsbeleid raad van bestuur.

toezicht en vertegenwoordigt een van de aandachtsgebieden. De leden van de raad van toezicht functioneren onafhankelijk en zonder last en ruggespraak. De zittingsduur is 4 jaar met een mogelijke verlenging met nog eens vier jaar. Voor de leden is een rooster van aftreden opgesteld. Binnen het verzelfstandigingsproces in de jaren voor 2008 zijn er echter eisen door de minister van Veiligheid en Justitie neergelegd die de mate van zijn invloed hebben geregeld in het licht van de uitvoering van een bijzondere publiekrechtelijke taak door een private instelling en de (politieke) verantwoordelijkheid van de minister. De verschillen met de code welke op basis van de geschiedenis als overheidsinstelling en de bijzondere relatie met de minister statutair zijn vastgelegd, zijn goed verklaarbaar en uitlegbaar via de principes van pas toe of leg uit van de governance. De verschillen spitsen zich met name toe op de positie van de raad van toezicht. Deze is conform de code met uitzondering van de bevoegdheden van de minister: -

De bevoegdheden van de raad van toezicht zijn op een aantal punten ingeperkt (vaststellen Reglement raad van toezicht en raad van bestuur, beloning);

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

Naam

Aandachtsgebied/ profiel

Zittingstermijn

Rooster van aftreden

De heer prof. dr. G.J.E.M. Sanders

Voorzitter / Wetenschap

2011 2017 (2e)

Juli 2015

Nevenfuncties

- Voorzitter SER NoordNederland - Hoogleraar Institutional Advancement aan Nyenrode Business Universiteit - Bestuurslid Zorg Innovatie Forum - Voorzitter raad van toezicht Water Laboratorium Noord (WLN) - Bestuurslid Platform DefensieBedrijfsleven NoordNederland (VNONCW) - Voorzitter raad van toezicht Lentis

Aantal bezochte vergaderingen 4

pagina 12 van 38

De heer H.W. van de Weijer

Vicevoorzitter / Lid Financiën

2008-2013 Juli 2014 (2e)

De heer Dr. P.C. Lerk

Lid / Gezondheidszorg

2012 – 2016 (1e)

De heer Drs. L.P. Middel

Lid / Openbaar Bestuur

2012 – 2016 (1e)

Mevrouw A.H. Lid op Bronsvoort voordracht Ministerie van Justitie

2008 – 2012 (1e)

Sept. 2012 herbenoembaar

- Lid RvT Ambulancezorg Groningen - Bestuurslid STAK Van der Wiel Holding B.V. - Lid RvC Vos Groep B.V. - Lid RvC Noordelijke Grondbezit B.V. - Lid RvC FC Groningen Beheer B.V. - Lid kwaliteitsvisitatie commissie NVZA - Lid opleidingsvisitatie commissie NVZA (SRC) - Bestuurslid Stichting Stedenband MeppelMost; aandachtsgebied zorg - Lid RvT Lentis - Lid RvT Hanzehogeschool Groningen - Voorzitter Coöperatieve Stichting Sint Jan te Kloosterburen - Voorzitter RvT RBOGroningen - Lid RvT Lentis - Voorzitter vertrouwens commissie Hockey vereniging Assen

5

Vastgesteld in 2012: • • •

Benoeming van de heer Lerk tot lid van de raad van toezicht. Daarmee eindigt het lidmaatschap van de heer Van Leijenhorst. Benoeming van de heer Middel tot lid van de raad van toezicht en tevens als lid van de Auditcommissie. Daarmee eindigt het lidmaatschap van de heer Krijne. Rooster van aftreden.

Goedgekeurd in 2012: 2

• • • • •

Jaardocument 2011, bestaande uit jaarrekening 2011 en jaarverslag 2011. Aankoop van een schakelstation. Begroting 2013 Jaarplan 2013 Onkostenvergoeding i.v.m. BTW-plicht toezichthouders. De raad van toezicht besluit dat de normbedragen worden opgehoogd met 21% conform het NVTZ-advies ter compensatie van de BTW-verhoging.

2

2.3 Bedrijfsvoering en kansen/risico’s Risico’s maken onderdeel uit van de bedrijfsvoering van iedere organisatie en incidenten zijn nooit volledig uit te sluiten. De Mesdag streeft er naar de bedrijfsrisico’s zo goed mogelijk te beheersen en is zich bewust van de impact van incidenten op zijn bedrijfsvoering. Er wordt steeds gekeken naar de balans 5

tussen effectieve risicobeheersing en het behouden van ruimte voor flexibiliteit en positieve nieuwe ontwikkelingen, ergo het benutten van kansen. Echter ook ten opzichte van de innovaties en ontwikkelrichtingen is er immer een focus op efficiëntie en effectiviteit. In lijn met deze goed ingebedde zienswijze, streven we continu naar het realiseren van dezelfde of betere resultaten met minder middelen.

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 13 van 38

De interne Planning & Control-cyclus is het belangrijkste instrument bij het

capaciteit van de panden van de Mesdag, zijn wij in staat een rol van

beheersen van de bedrijfsvoering. In 2012 is elke vier maanden de voortgang

betekenis te spelen in de invulling van de gedachte om forensische zorg te

op de doelstellingen besproken en waar nodig bijgestuurd in de

concentreren, zoals beschreven in het Masterplan DJI 2013 – 2018. Daarmee

managementgesprekscyclus tussen directie en het afdelingsmanagement.

blijven we rendabel en kunnen we de kwaliteit van de zorg waarborgen.

De Mesdag heeft haar proces van registratie, validatie en facturatie van Diagnose Behandel en Beveiligings Combinaties (DBBC’s) binnen de kaders

3. REALISATIE DOELSTELLINGEN 2012

van de regeling “AO/IC DB(B)C Forensische Zorg” op orde. We zijn het eerste FPC dat in 2012 succesvol kon factureren. Evenals voorgaande jaren, is er

3.1 A3

veelvuldig met DForZo gesproken over o.a. de kaders van de financiering, of

De Mesdag heeft voor 2012 in haar jaarplan de doelstellingen volgens de A3-

het nu de bevoorschottingssystematiek betreft, het gegeven dat de Mesdag

systematiek uitgewerkt, met het INK-model als ordeningsprincipe. Met

als enige FPC blijvend geconfronteerd wordt met een grote kostenpot inzake

verschillende kleurstelling geven we op de volgende pagina aan in hoeverre

de regeling Substantieel Bezwarende Functies (SBF, voorheen: Functioneel

de doelstellingen het afgelopen jaar zijn gerealiseerd:

Leeftijdsontslag - FLO) en daar voorzieningen voor moet plegen, de

Groen: gerealiseerd.

gemaximeerde bestemmingsreserve onder de Verpleegovereenkomst, of de

Geel:

gedeeltelijk gerealiseerd, nog lopende zaken.

consequenties van de invoering van de Normatieve Huisvestings Component

Rood:

weinig tot geen vorderingen en daarmee doelstelling niet behaald.

(NHC) in de forensische zorg. Structureel en positief-kritisch denken we mee in oplossingsrichtingen om de bedrijfsvoerings- en liquiditeitsrisico’s te beheersen. Deze beheersmaatregelen hebben onder andere geresulteerd in een toename van het liquiditeitsratio boven de 100%; namelijk 108,4%. Het solvabiliteitsratio op 31-12-2012 is 6,5%. Evenals vorige verslagjaren was er in 2012 sprake van een (landelijke) stagnatie van de capaciteitsbehoefte. Derhalve hebben we geen 100% productie kunnen behalen. In dit kader heeft de Mesdag gebruik gemaakt van de leegstandregeling van DForZo. Gezien de beschikbare huisvestings-

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 14 van 38

1. LEIDERSCHAP

3. MANAGEMENT VAN MEDEWERKERS

5. MANAGEMENT VAN PROCESSEN

8. WAARDERING MEDEWERKERS


Leidinggevenden hanteren de richtlijnen uit het interne Visiedocument Leidinggeven als kader voor hun functioneren en worden getoetst aan het leiderschapsprofiel vastgesteld eind 2011
Doorontwikkeling managementstructuur o.b.v. realisatie Helperdiep
Sturen op doorontwikkelen organisatorische herstructurering op basis Meerjaren Beleidsplan 2009-2012: - realisatie van de horizontale verantwoordings- en overlegstructuur - vervolgstap positionering Zorgprogrammaleiders Forintbreed - vervolgstap positionering BC’ers - Vervolgstap in positionering 1ste Geneeskundige, Directeur Behandelzaken meer op afstand operationeel primaire proces
Sturing op flexibiliteit in personeelsplanning in een krapper wordende arbeidsmarkt op basis van strategisch HRMbeleid (focus op BIGgeregistreerde behandelaren) en formatie is gerelateerd aan productie
Leidinggevenden sturen op ongeschreven fatsoensnormen in de interne communicatie


Realisatie 90% gesprekscyclus
Sturen op verzuimbeperking (≥ 90% verzuimgesprekken, verzuim ≤ 4%, frequentie ≤ 1,2)
Invulling geven aan de (doorontwikkeling van de) leiderschapsprofielen
Competentiemanagement: verbeterd zicht op mogelijkheden medewerkers door toepassing Reflector 360 en Big Five Personality t.b.v. ontwikkelplannen
Organiseren van flexibiliteit (vermogen om op andere werkplekken te werken) en mobiliteit (in- en externe job-rotation) en daarmee anticiperen op veranderende vraagstelling doelgroepen
Interne veiligheidsbeleid ingebed in processen rondom inwerken nieuwe medewerkers en borging in gesprekscyclus
Verdere uitrol Phebe: Self Service + keuze voor 3de module
Beleid t.b.v. indammen SBF-uitstroom (FLO) geïmplementeerd


85% verweerschriften in beklag- en beroepszaken zijn afgewerkt binnen de geldende doorlooptijd
Implementatie van het algemeen deel van de zorgprogramma’s zoals beschreven eind 2011
Doorontwikkeling van het specifieke gedeelte (zorgpaden) per programma incl. SGLVG+
Optimaliseren van de doorlooptijden verlofaanvragen waar vanuit risicomanagement mogelijk is
Operationalisatie work flow primaire proces: - De zorgprogrammering is bedrijfskundig (middelen en logistiek) vertaald - Behandelcyclus conform zorgpaden - Basis van het primaire proces is ingebed in het faciliterende EPD - Bij 90% van de MDB’s vindt effectmeting van de behandeling plaats (ROM) middels IFBE (Patiënt Volg Systeem)
Systematische controle op contrabande met specifieke rol DGB binnen kaders van Veilig Behandelen
Implementatie geplande maatregelen meerjaren Informatiebeleidsplan incl. informatiebeveiliging
Implementatie energie-efficiencyplan
Verfijning DBBC-systematiek d.m.v. procesoptimalisatie
Toename sturingsmogelijkheden leidinggevenden door ontsluiting financiële en personeelsgegevens en het verfijnen van de managemenrapportages inclusief rapportage over prestatie-indicatoren FZ
Borgen AO/IC overige opbrengsten (nietDBBC)
Behouden ISO-certificaat
Op geleide landelijke ontwikkelingen, recidivegegevens JustID betrekken bij risicomanagement binnen de behandelcyclus
Onderzoeken of en in hoeverre ICTtoepassingen (o.a. eHealth) kunnen worden (door)ontwikkeld ten gunste van het behandelproces


N.a.v. WerkVermogensMonitor 2010: iedere medewerker heeft zicht op ontwikkelingen in top 10 van te stimuleren en te elimineren processen
Aantal gegronde klachten medewerkers ≤ 1
Verhoogde zelfstandigheid personele zaken door toepassing Raet Self Service / Phebe
Medewerkers geven in gespekscyclus 2012 aan dat zij begin 2013 in relatie tot begin 2012 overwegend gelijk of meer: - betrokken zijn bij taak (functie), team en organisatie - productief en doelmatig zijn - professioneel / zakelijk zijn - positieve ervaring hebben in de omgang met hun leidinggevende / collega’s

FPC Dr. S. van Mesdag

2. STRATEGIE & BELEID


Uitvoeren Meerjaren Beleidsplan 2009-2012: - Vormgeven ketensamenwerking verankerd in geactualiseerde zorgprogramma’s
Blijvende inspanning om 10%-regeling bestemmingsreserve te elimineren
Opstellen mjbp 2013-2016; bezinning op zowel interne als externe (strategische) positionering op basis van de ontwikkelingen in het forensische veld incl. kaders WFZ en WVGGz en te formuleren beleidslijnen o.b.v. vrijvallen van de tenders / capaciteit
Op beleidsniveau gemeenschappelijk met collega FPC’s het communicatiebeleid uitdragen, rekening houdend met eigen identiteit
Doorontwikkeling strategisch HRM-beleid, gericht op mobiliteit, flexibiliteit en het verhogen van het kennisniveau
Doorontwikkeling interne veiligheidsbeleid met aandacht voor de externe kaders

4. MANAGEMENT VAN MIDDELEN


Verdere implementatie USER: - Registratie declarabele tijd ≥ 80% - autorisatie en 100% facturatie DBBC’s - EPD operationeel
Groei Eigen Vermogen ≥ 1% van de opbrengsten
Realiseren voorspelbare, gezonde liquiditeitspositie
Uitvoering Huisvestingsplan incl. verbouw separeerunits en kookvoorzieningen/unitposten
Afronding optimalisatie brandveiligheid
Vervolgstap optimalisatie perimeterbeveiliging
Continue monitoring SBF-ontwikkeling en dotatie voorzieningen
Investering plegen o.b.v. uitrol Informatiebeleid

jaarverslag 2012

6. WAARDERING PATIËNTEN


85% van de patiënten geeft eind 2012 aan inzicht te hebben in de logistieke planning van zijn behandeling
Uitbreiding patiëntenwerkplekken Dagbesteding i.s.m. Civiel en Gebouwen & Techniek
Separeerblok bouwtechnisch aangepast aan huidige normen en wensen

7. WAARDERING (KETEN)SAMENWERKINGSPARTNERS


Productbeschrijving crisisfunctie GGZ-EVBG gereed
Uitvoeren Stakeholdersonderzoek
versterking van de positie binnen de gebruikersvereniging en het netwerk rondom USER

9. WAARDERING MAATSCHAPPIJ


Pi’s voor kwaliteit van de forensische zorg via portal Zichtbare Zorg
Jaarverantwoording 2011 via DigiMV
Duurzaam ondernemen: - Afname energiekosten t.o.v. 2010 conform Energie Efficiency Plan - Afname papierverbruik t.o.v. 2011

pagina 15 van 38

3.2 Beknopte toelichting op onderdelen uit de A3

Middels een efficiënte behandelondersteuning, logistiek en het aanbieden in samenhang van specifieke modules, levert dit verbeterde zorg op voor de

Leiderschap

patiënt, zowel uitgedrukt in de verkorting van de totale doorlooptijd als in het

We hebben ons ten doel gesteld onze verwachtingen ten aanzien van

kwalitatieve effect van de behandeling. Het terugdringen van recidive dan wel

leidinggeven te expliciteren in een visienota. Gaandeweg 2012 is er voor

het beperken van overlastgevend gedrag is hierbij het doel.

gekozen om deze nota bottum-up te realiseren, waarbij middels zogenaamde de

‘organisatiebrede bijeenkomsten’ met medewerkers is gediscussieerd over

Qua hiërarchisch management is het besluit genomen het 3 echelons

o.a. vakmanschap, professionele autonomie, het nemen van

afdelingsmanagement steviger en meer kwalitatief te positioneren. Dat

verantwoordelijkheid, project- en procesmatig werken en de

legitimeerde een afname van de omvang van het aantal Algemeen Managers.

kerncompetenties resultaatgerichtheid, aanpassingvermogen en

Begin 2013 is deze transitie afgerond, waarbij een evenwichtige verdeling van

omgevingsbewustzijn. Deze sessies zijn door een externe gastheer geleid,

formatie en clustering van units aan de orde is. Deze beweging geeft verdere

soms met medewerking van prominente deskundigen zoals Jacqueline Jansen

sturingsruimte aan de 4 echelons leidinggevenden (behandelcoördinatoren

en Matthieu Weggeman (2013). Het animo voor deelname onder alle

en unitcoördinatoren).

de

personeelsleden was erg hoog. De sessies lopen door tot in 2013, waarna de ingrediënten voor de visienota zullen worden gedocumenteerd. Strategie en beleid De Zorgprogrammaleiders hebben in 2012 een vervolgstap gemaakt in het

Op basis van de doelstellingen uit het Meerjaren Beleidsplan 2009 – 2012, is

verwerven van een leidende positie binnen het samenwerkingsverband

zoals eerder beschreven op beleidsmatig en operationeel niveau de

Forint. Daarmee namen zij verantwoording voor de toepassing van de

ketensamenwerking programmatisch verder vormgegeven. Een hernieuwd

zorgprogramma’s in de interne keten en daarmee over de grenzen van de

meerjarenkader 2013 – 2016 is bewust niet opgesteld, omdat eerst de richting

rechtspersonen. Op deze wijze is afstemming gerealiseerd tussen de

van het Masterplan DJI en de meerjarenafspraken tussen DForZo en GGZ

programma’s van de Mesdag met de programma’s van Lentis/AFPN en

Nederland zijn afgewacht. Gaandeweg 2013 zal dit verder opgepakt worden.

Lentis/IZZ. Door de vraaggerichte zorg zodanig op elkaar af te stemmen, ontstaat continuïteit van zorgverlening.

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 16 van 38

In 2012 is verder handen en voeten gegeven aan de mobiliteit en dus ook aan

voortkomen uit de opgestelde top-10 lijsten met betrekking tot de meest

de flexibiliteit van medewerkers. De aangekondigde bezuinigingen noopten

stimulerende en de meest demotiverende zaken. Het doel is te komen tot

ons om in de aanloop naar de begroting 2013 tijdelijke arbeidscontracten niet

preventie van allerhande uitval dan wel potentiële ‘mismatch’ tussen mede-

zondermeer te verlengen. Met de bestaande formatie zijn de werkzaamheden

werker en functie. In 2013 zal een herhalingsmeting WVM worden uitgevoerd.

opgevangen, al dan niet nadat eerst enkele processen geoptimaliseerd werden zodat dergelijke taken ook door minder medewerkers vervult konden

Daarnaast is het van belang dat de functies tijdig ingevuld zijn met

worden. In de overgang van 2012 naar 2013 hebben we verdere stappen

vakbekwame medewerkers. Om de mate van inzetbaarheid te vergroten, is

gezet in het concentreren van patiënten en medewerkers, waardoor

het afgelopen jaar gewerkt aan het verder flexibiliseren van het

schaalvoordeel ontstaat. Verdere (organisatorische) verfijning tussen

personeelsbestand. Er is gestart met gebruikmaking van de tools Reflector

sociotherapie en Dagbesteding zal in 2013 gecontinueerd worden.

360 (360°-feedback omtrent zichtbaarheid van gedrag) en de Reflector Big Five Personality (zitten de talenten ook in de persoon), waardoor verbeterd

In 2012 is een aanzet gegeven om ons interne veiligheidsbeleid verder te

zicht is verworven op de vakvolwassenheid en het functioneren van

operationaliseren, waarbij rekening wordt gehouden met de externe kaders

medewerkers. Dat is ons behulpzaam geweest bij het inzetten van

zonder onze identiteit als behandelinstelling teniet te doen. Zo wordt er meer

medewerkers op andere werkplekken, passend bij hun mogelijkheden, zodat

gestructureerd gecontroleerd op contrabande, is het beleid Gedwongen

we met minder mensen hetzelfde werk konden blijven doen.

Herstellen (dwang en drang) geïmplementeerd en is een start gemaakt met het project ‘Integriteitscode’om te komen tot een hernieuwde ethische

Ten aanzien van de behandelstaf is de psychiater-formatie in 2012 versterkt;

gedragscode.

de behandelstaf is het gehele jaar getalsmatig meer dan voldoende op orde geweest. De opleidingsplaatsen voor GZ-psycholoog, klinisch psycholoog, psychiater en verpleegkundig specialist waren continu benut. In 2012 zijn net

Management van Medewerkers

als in 2011 alle BIG-registraties van behandelaren gecontroleerd.

Binnen het Human Resource Management staat de inzetbaarheid van medewerkers centraal: de mate waarin een medewerker professioneel zelfstandig in staat is zijn of haar functie uit te oefenen. De verbeterplannen uit de WerkVermogensMonitor (WVM) zijn in 2012 dan ook doorgezet. Zo is door een werkgroep handen en voeten gegeven aan actiepunten die

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 17 van 38

Evenals in voorgaande jaren, is de professionaliteit van de medewerkers in

geworden door het eigen vermogen verder op te bouwen met meer dan de

2012 middels scholingsprogramma’s, supervisie, intervisie en overige vormen

beoogde doelstelling van 1% van het totale budget.

van deskundigheidsbevordering op peil gehouden. Dit valt binnen de visie dat de Mesdag een organisatie is die zich continu ontwikkelt. Een collectief

De overgang van een subsidierelatie naar een in- en verkooprelatie vereist

programma ten behoeve van gezamenlijke ontwikkeling en een individueel

een actieve blik op de wijze waarop we op een gezonde manier onze

programma ten behoeve individuele ontwikkeling is vastgelegd in het

inspanningen en verrichtingen betaald krijgen. In 2012 zijn we veelvuldig en

Opleidingsplan. Het Opleidingsplan 2012 is grotendeels uitgevoerd.

succesvol met DForZo in gesprek geweest om de effecten van de cumulatie aan maatregelen in de financiering van de forensische zorg zo goed mogelijk

Mede middels direct en frequent contact in de driehoek ‘medewerker,

in te dammen. Hoewel de voorfinanciering in 2012 is teruggebracht naar 50%

leidinggevende en bedrijfsarts’, is de organisatie goed in staat geweest te

van de begrote jaarfinanciering, is de liquiditeit op geen enkele moment in

sturen op verzuim: preventie, ziekteverzuimbegeleiding, frequent verzuim,

gevaar geweest. Als eerste forensisch instituut in Nederland is de Mesdag er

inzetbaarheid (reïntegratie/mobiliteit) en de kosten van verzuim. Deze

in geslaagd geheel volgens planning de facturatie van DBBC’s te realiseren om

geprotocolleerde aandacht wordt actief onderhouden (o.a. verzuimtrainingen

de tweede helft van de financiering tijdig veilig te stellen.

management, evaluaties in Sociaal Medisch Team) en heeft in 2012 geleid tot een stabilisatie van het verzuimcijfer: 4,1%. De doelstelling (norm = ≤ 4%) is

Uitvoering van het Huisvestingsplan is in 2012 doorgezet. De perimeter-

nagenoeg behaald. De gerealiseerde verzuimfrequentie van gemiddeld 1,3 is

beveiliging is gerenoveerd. Kosten van begeleiding voor aanpassing van

ook nagenoeg conform de beoogde doelstelling (1,2).

deuren en puien in de verkeergang zijn geschat op € 31.500,-. Gemaakte kosten voor brandveiligheid, t/m 31 december 2012, zijn als volgt samen te vatten:

Management van middelen

2011

2012

De Mesdag is zich bewust van haar maatschappelijke verantwoordelijkheid

Bouwportier

€ 6.962,00

€ 510,00

om op een juiste wijze met haar middelen om te gaan. Evenals voorgaande

Inhuur beveiliging

€ 7.886,00

€ 7.452,00

jaar maken de externe (financiële) ontwikkelingen dat we in 2012 scherp zijn

Totaal

€ 14.848,00

€ 7.962,00

blijven kijken naar waar we meer kunnen doen met hetzelfde dan wel

Wegens vertraging bij de RGD schuift aanpassing van de hoofddraag-

hetzelfde kunnen blijven doen met minder, zonder de inhoudelijke kwaliteits-

constructie door naar 2013. Als dat project is afgerond, voldoen we volledig

en veiligheidsdoelstellingen uit het oog te verliezen. We zijn kapitaalkrachtiger

aan de brandveiligheidseisen van DJI.

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 18 van 38

We zijn gestart met de verbouw van enkele units, waarbij per twee units één

Dit betekent dat de zorgpaden zijn geherdefinieerd: een standaardcombinatie

gemeenschappelijk kantoor wordt gecentraliseerd. We beogen hiermee het

en (waar mogelijk) standaardvolgorde van behandelmodules voor op inhoud

overzicht en daarmee de veiligheid te verhogen evenals efficiënt om te gaan

gedifferentieerde patiëntengroepen binnen een zorgprogramma, waardoor

met personele middelen. Tevens biedt het de gelegenheid om de

het behandelverloop van een patiënt op meso-niveau voor een langere

kookvoorzieningen voor patiënten te moderniseren. De separeer-

periode inzichtelijk is. De modules zijn genormeerd. Deze lijn trekken we door

voorzieningen zijn aangepast aan de eisen van deze tijd.

naar 2013, wanneer we de modules ook op middelen gaan zetten en gaan koppelen aan een planninghorizon, zodat een er een sturingsmechanisme ontstaat waardoor het aanbod planmatig kan worden afgestemd op de

Management van processen

zorgvraag, de kosten kunnen worden beheerst en de (externe)

De Mesdag geeft vorm aan de implementatie van evidence based medicine en

verantwoording/interne controle efficiënt en betrouwbaar kan worden

best practice door de beschrijving van de verschillende onderdelen van ons

uitgevoerd.

totaalaanbod aan zorg in ons Entreeprogramma en de zorgprogramma’s voor: - patiënten met persoonlijkheidsstoornissen;

In 2012 zijn we doorgegaan op de ingeslagen weg van Routine Outcome

- patiënten met psychotische kwetsbaarheid;

Monitoring (ROM) door primair op individueel behandelniveau de voortgang

- patiënten met autismespectrumstoornissen;

op diverse items te meten. De uitkomsten zijn de basis voor aanpassingen van

- patiënten met seksueel grensoverschrijdend gedrag.

de behandelinspanningen. Middels het door de Mesdag ontwikkelde en gevalideerde Instrument voor Forensische Behandel Evaluatie (IFBE) worden

Eerder is beschreven dat in 2012 afstemming met de overige Forint-

de vaardigheden en dynamische factoren van de betreffende patiënten op

onderdelen is gegroeid. Voor de Mesdag zijn de algemene beschrijvende

overzichtelijke en gestructureerde wijze in kaart gebracht. Multidisciplinair

delen van de zorgprogramma’s in concept bijgesteld; deze zullen worden

ingevulde vragenlijsten worden daarbij door de stafafdeling Onderzoek

vastgesteld begin 2013. Onderliggend is het afgelopen jaar per programma

verwerkt tot een kort overzicht van het niveau van vaardigheden en

het meer specifieke deel geactualiseerd en waar nodig aangevuld.

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 19 van 38

dynamische risicofactoren van de patiënt (het onderscheidende forensische

organisatie waar ondernemerschap een belangrijkere plaats inneemt.

niveau dat de IFBE in zich draagt), de veranderingen hierin en de

Ondernemerschap vraagt om resultaatsturing met ruimte om processen en

overeenstemming tussen de beoordelaars. Op deze wijze is duidelijk zichtbaar

systemen zelf in te richten, in plaats van voorgeschreven regels te moeten

welke vaardigheden hij al wel gebruikt en welke hij nog niet bezit (en

volgen. In 2010 is daarom de overstap gemaakt naar ISO-certificering; de ISO-

misschien nog training in nodig heeft). Voor 458 Multi Disciplinaire

norm biedt deze ruimte. In januari 2012 vond de controle-audit plaats. Er zijn

Behandelbesprekingen (MDB’s) in 2012, zijn 353 volledige IFBE-rapporten

geen deviaties of non-conformiteiten vastgesteld. Wel waren er enkele

(77% ROM-score) opgesteld. Doordat het IFBE veranderingen op

aanbevelingen zoals het verbeterd aandacht hebben voor het

wetenschappelijk wijze kan aantonen en gebruik maakt van items die voor de

documentbeheer binnen de ondersteunende diensten. Het ISO-certificaat

forensische psychiatrische behandeling relevant zijn, is dit een goed

toont aan dat het kwaliteitsmanagement-systeem (KMS) van de Mesdag aan

instrument om de forensische behandeling te evalueren. Dit wordt

de gestelde eisen voldoet. De auditoren waren positief over onze organisatie

ondersteund door het advies van de Expertgroep ROM FZ van GGZ Nederland,

en vonden dat we onze processen voldoende op orde hadden. Ze noemden

die de IFBE aanbeveelt als één van de vier klinische ROM-instrumenten die

als extra positieve punten de precisie van het Centraal PlanningsBureau en de

landelijk bruikbaar zijn. De IFBE is in 2012 ook geïmplementeerd binnen

manier waarop hier heel veel processen met elkaar verbonden worden, het

Lentis/Forint.

hoge kennisniveau, de grote betrokkenheid en het enthousiasme van alle medewerkers, de uitwisseling van kennis met andere instellingen binnen het

Na een stroeve aanloop, is eind 2012 door een aanvullend opgerichte

forensische veld en met de GGZ en de interne scholingsmogelijkheden, met

werkgroep gewerkt aan de operationalisatie van het primaire proces, zodat

specifiek de herhalingscursus medicatiedeling.

dit ingebed kan worden in het EPD. De live-gang is nu voorzien voor medio 2013, met de uiteindelijke conversie van het huidige digitale dossier naar het

Eind 2011 is het meerjaren Informatiebeleidsplan vastgesteld. De

EPD in User.

geprioriteerde doelstellingen voor 2012 zijn van actie voorzien. Beoogd is om medio 2012 over te stappen op een efficiënter en doelmatiger pakket voor

De afgelopen jaren is enige spanning ervaren tussen de processen van de

kantoorautomatisering. Op basis van een extern advies is de feitelijke transitie

Mesdag en het HKZ-normenkader. De HKZ-normen zijn primair toegeschreven

tijdelijk stopgezet, zodat gewerkt kan worden aan borging van aanvullende

naar de behandelfunctie, terwijl juist het Ministerie van Veiligheid en Justitie

(informatie)veiligheidsvereisten.

en de samenleving van ons vragen de beveiligingprocessen goed te borgen. Daarnaast heeft de Mesdag zich ontwikkeld naar een meer bedrijfsmatige

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 20 van 38

Binnen Lentis wordt centraal een innovatie-programma uitgerold. Daarnaast

Psychiatrische Afdelingen (FPA) van verscheidene (geïntegreerde) GGz

loopt het programma eHealth. In 2012 zijn we gezamenlijk opgetrokken,

instellingen in Nederland en met de partners binnen Forint/Lentis in het

mede in afstemming met FPC Pompestichting en FPC Oldenkotte, in de

bijzonder. Afgelopen jaar hebben we onze ketenpartners naar hun oordeel

oriëntatie op ICT-toepassingen voor de verlofcontrole en de inzet van online

over de samenwerking gevraagd middels het houden van een

behandelmodules. Deze oriëntatie wordt in 2013 voortgezet.

stakeholderstevredenheidsonderzoek. Over het algemeen komt er een (zeer) positief beeld van de Mesdag naar voren. De Mesdag wordt ervaren als een organisatie die haar zaken goed op orde heeft en is prettig en professioneel in

Waardering door patiënten

de samenwerking. Uiteraard zijn er zaken benoemd die verbetering

Middels de zorglogistieke vertaling van de programma’s richting zorgpaden,

behoeven. Zo sluiten bijvoorbeeld de inhoud, vormgeving en de frequentie

weten we in een eerder stadium welke modulen ongeveer op welk tijdstip

van de wettelijke aantekeningen (WA’s) onvoldoende aan bij de vraag van de

aangeboden gaan worden in de behandeling van de individuele patiënt. In

rechtbank/het Openbaar Ministerie. Zowel documentatie als proces is in 2012

2012 is besloten om patiënten beter te informeren over het verloop van hun

geoptimaliseerd. Andere verbeterpunten zijn de overdracht van de

behandeltraject door gebruik te maken van behandelkaarten. Deze

medicatiehistorie en de financiële gegevens van de patiënt. Hiervan is

behandelkaarten zijn ook een tastbaar resultaat bij de implementatie van de

aangegeven dat deze bij de overdracht naar vervolgzorg niet voldoende

zorgprogrammering. De behandelkaarten zijn conform een vastgestelde

overzichtelijk worden meegegeven. Verbeteracties zijn uitgezet. In 2013

werkwijze geïmplementeerd binnen de zorgprogramma’s, zodat de benodigde

worden alle doelstellingen uit het verbeterplan gerealiseerd.

standaardisatie is gerealiseerd in het kader van de toekomstige implementatie van User en de kwaliteitsbewaking. De patiënten zelf zijn daarmee van een meer helder perspectief voorzien: ze hebben zicht op hun behandeltraject in

Waardering door medewerkers

de tijd.

In 2011 hebben we opvolging gegeven aan de bevindingen uit de WerkVermogensMonitor, een onderzoek onder ruim 70% van de medewerkers naar de duurzame ‘fit’ tussen medewerker en functie. Het

Waardering door (keten)samenwerkingspartners

verbeterd zicht hebben op het eigen werkvermogen (de mate waarin een

In 2012 hebben we ons streven gecontinueerd om de samenwerkingsrelaties

medewerker zowel fysiek als geestelijk in staat is te werken), heeft

te verstevigen, met name aan de uitstroomkant met o.a. de reclassering,

medewerkers in staat gesteld met hun leidinggevenden, waar nodig, in 2012

forensische poliklinieken, beschermde woonvormen en Forensisch

verder te kijken naar mogelijkheden tot verbetering.

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 21 van 38

De in 2012 georganiseerde organisatiebrede bijeenkomsten in het kader van

Waardering door de maatschappij

‘leiderschap’ zijn goed bezocht en hoog gewaardeerd. Medewerkers zijn

De Mesdag is overtuigd van het nut en de noodzaak van de tbs-maatregel

tevreden over de inspanningen die de organisatie pleegt om conform de

voor de samenleving én voor de patiënten. Door dit op gepaste wijze uit te

besturingsfilosofie de verantwoordelijkheden op de juiste plaatsten te leggen.

dragen met respect voor slachtoffer en patiënt, wordt beoogd de

En dat medewerkers gefaciliteerd worden zodat zij ook in staat zijn om hun

beeldvorming rondom de tbs in het algemeen en de Mesdag in het bijzonder

verantwoordelijkheden te nemen.

positief te beïnvloeden. Het doel is de waardering voor onze activiteiten en resultaten te vergroten. De organisatie kiest ondubbelzinnig voor het streven

De Mesdag heeft een interne klachtenregeling voor medewerkers. De

naar optimale transparantie en maatschappelijke verantwoording. In 2012

Klachtencommissie adviseert de directie, de voorzitter is een onafhankelijke

hebben we ons verantwoord over het verslagjaar 2011 analoog aan

persoon die niet werkzaam is voor de organisatie. Onderhavig verslagjaar

Voorschriften uit de Regeling Jaarverslaggeving WTZi. De prestatie-indicatoren

heeft de Klachtencommissie geen klachten ontvangen.

voor de kwaliteit van de forensische zorg zijn tijdig via de portal van Zichtbare Zorg aangeleverd.

De Mesdag voert beleid met betrekking tot preventieve maatregelen tegen ongewenst gedrag van medewerkers onderling en organiseert opvang en

In 2012 hebben we uitvoering gegeven aan enkele acties uit het in 2011

begeleiding voor medewerkers die hiermee geconfronteerd worden. De

vastgestelde ‘ energie efficiency plan’ waarin beschreven staat op welke wijze

uitvoering van dit beleid is in handen van de vertrouwenspersoon van de

er energiebesparing kan plaatsvinden. Zo is een afname van de energiekosten

Mesdag in samenwerking met de vertrouwenspersonen van Lentis. De

t.o.v. 2010 gerealiseerd d.m.v. efficiënte omgang met energie. Geheel 2012 is

vertrouwenspersoon heeft in 2012 vijf meldingen ontvangen. Alle betroffen

gebruik gemaakt van de milieustraat, welke in 2011 tijdens de

ontevredenheid over de handelwijze c.q. relatie van/met de leidinggevende.

bouwwerkzaamheden van de nieuwbouw gerealiseerd is.

Het gaat om vijf verschillende medewerkers en vijf verschillende leidinggevenden. Twee melders zijn nog in gesprek met leidinggevende over de situatie, een melder is doorverwezen naar het Bedrijfsmaatschappelijk Werk en ondervindt daar veel steun, de vierde en de vijfde melder zijn er met de leidinggevende uitgekomen.

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 22 van 38

3.3 Producten en eindresultaten Productieafspraken (ondergrens, naar producttype)

Doel

Resultaat

Resultaat

2012

2012

2011

181 116 65

181 116 65

181 101 80

Aantal plaatsen tijdelijke capaciteit (op jaarbasis) Cap. IIIa

8

8

8

Aantal plaatsen tijdelijke capaciteit (op jaarbasis) Cap. III b

55

50,10

40,50

De zorgverlening/productie van vijf patiënten is niet via de DBBC-methode afgehandeld met DForZo. Dit verantwoorden we apart van dit jaarverslag op patiëntniveau naar DForZo. Juist gezien het casusniveau, is dit overzicht niet in

Regulier vastgestelde capaciteit Aantal plaatsen doorstroom Aantal plaatsen verblijf

dit openbare document opgenomen om iedere vorm van herleidbaarheid naar personen te vermijden. Plaatsingsafspraken eerste opnamen

Resultaat

Resultaat

2012

2011

30

18

29

100%

100%

100%

-

-

-

Patiënten met een persoonlijkheidsstoornis (MNPs)

pm

11%

28%

Eerste opname Aantal plaatsen tijdelijke capaciteit (op jaarbasis) Cap. IV

12

0

7,07 Man

Totaal capaciteit (op jaarbasis)

256

239,10

236,57 Vrouw

Totaal capaciteit op basis verzorgingsdagen

93.696

87.511

Doel 2012

86.349

Risico Interventie Patiënten

12

12

12 6%

24%

24

24

nvt

Patiënten met psychotische kwetsbaarheid (MNPy)

pm

Plaatsen reservecapaciteit

Aantal Forensisch Psychiatrisch Toezicht (gemiddeld)

pm

40,36

34

IQ<80

pm

83%

48%

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 23 van 38

3.4 Balans- en resultatenrekening BALANS PER 31 DECEMBER 2012 (na resultaatbestemming)

RESULTATENREKENING OVER 2012 31-dec-12

31-dec-11

2012

2011

€

€

€

€

35.793.202

33.007.636

ACTIVA

BEDRIJFSOPBRENGSTEN:

Vaste activa

Niet-gebudgetteerde zorgprestaties

Immateriële vaste activa Materiële vaste activa Financiële vaste activa Totaal vaste activa

211.386

308.345

45.578.277

47.106.761

4.689

4.800

45.794.352

47.419.906

Subsidies

258.958

273.454

Overige bedrijfsopbrengsten

9.645.066

7.910.823

Som der bedrijfsopbrengsten

45.697.226

41.191.913

28.181.564

26.150.924

2.571.637

1.815.833

BEDRIJFSLASTEN: Vlottende activa 1.635.361

4.360.441

Liquide middelen

19.019.279

5.315.400

Personeelskosten Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa

Totaal vlottende activa

20.654.639

9.675.841

Overige bedrijfskosten

12.347.938

10.855.761

Som der bedrijfslasten

43.101.138

38.822.518

2.596.088

2.369.395

-1.911.988

-1.903.820

684.100

465.574

0

0

684.100

465.574

2012

2011

€

€

684.100

465.574

Vorderingen

Totaal activa

66.448.991

57.095.747

BEDRIJFSRESULTAAT Financiële baten en lasten

31-dec-12 PASSIVA

31-dec-11

€

€

Eigen vermogen

4.348.686

3.664.586

Voorzieningen

4.277.927

1.862.280

Langlopende schulden

38.779.995

40.333.329

Kortlopende schulden

19.052.383

11.235.551

RESULTAAT UIT GEWONE BEDRIJFSUITOEFENING Buitengewone baten en lasten RESULTAAT BOEKJAAR RESULTAATBESTEMMING Het resultaat is als volgt verdeeld:

Totaal passiva

66.448.991

57.095.747 Toevoeging: Eigen vermogen

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 24 van 38

4. TOEKOMSTPARAGRAAF De komende jaren krijgen we volop te maken met de economische

Mesdag analoog aan de sector stevig moet werken aan behandelduur-

problematiek in het algemeen en binnen de sector in het bijzonder. Er worden

verkorting. Het plan is op moment van schrijven nog niet behandeld in de

verdere stappen gemaakt in de invoer van de prestatiebekostiging en er zal

Tweede Kamer, derhalve is het niet meer en niet minder dan een richting

bezuinigd gaan worden. In maart 2013 is het Masterplan DJI 2013 – 2018

waar we ons nu al op prepareren. Aan de andere kant wordt van ons

verschenen, waarin het departement richting geeft aan de wijze waarop

verwacht dat we de kwaliteit van onze forensische zorg verder

bezuinigd gaat worden. Ook zijn er meerjarenafspraken gemaakt tussen

doorontwikkelen. Deze dynamiek hebben we al tijden zien aankomen. De

DForZo en onze branchevertegenwoordiger GGZ Nederland, welke onlos-

afgelopen jaren hebben we dan ook actief onze invloed aangewend om de

makelijk verbonden zijn met de inhoud van het Masterplan. Concentratie van

ontwikkelingen waar mogelijk te sturen in de richting van het gestelde in de

hoog beveiligde en hoogintensieve zorg in minder instellingen verschaft

veldbrede nota ‘Forensische Zorg in Perspectief’.

immers de FPC’s de benodigde omvang om kwaliteit te kunnen blijven leveren. Dat maakt het stelsel robuust en de instellingen levensvatbaar.

De komende periode gaan we de volgende fase in. We willen onze processen verder optimaliseren en standaardiseren. Dat doen we niet alleen, maar

De afgelopen jaren hebben we intern al pro-actief grote slagen gemaakt in het

vooral ook tezamen met onze collega FPA-afdeling van Forint in Zuidlaren, de

creëren van een flexibele organisatie met hoge handelingssnelheid als ons

AFPN van Forint en de forensische poli en reclassering van VNN. Waar

antwoord op de onvoorspelbare buitenwereld. Dat hadden we reeds in 2009

mogelijk versterken we actief het ketensamenwerken met overige instanties.

geformuleerd in ons meerjaren beleidsplan. Juist nu zijn we blij met onze

Dat levert voor de verschillende afnemers van onze diensten in kortere tijd

vorderingen om voldoende regelruimte op de werkvloer te organiseren – daar

het gevraagde product op en bevordert intrinsieke motivatie en

waar het contact met onze klanten plaatsvindt; niet alleen met het Ministerie

verantwoordelijk gedrag bij onze medewerkers.

en onze patiënten, maar ook eigen werknemers die gebruik maken van onze ondersteunende diensten. Ten aanzien van onze processen hebben we reeds

Gaandeweg 2013 zullen de contouren van het hernieuwde forensische

grote kwaliteitsslagen gemaakt.

landschap zich strakker aftekenen. Als we een scherper beeld hebben zullen we een nieuw meerjarenbeleidsplan opstellen. Efficiënt en effectief werken

Dat maakt dat we met vertrouwen de toekomst tegemoet zien. We weten uit

zullen wederom sleutelbegrippen zijn. Wijzelf staan aan de basis hiervan.

het Masterplan dat tariefskortingen op ons af kunnen komen, evenals dat de

Deze verantwoordelijkheid voelen we en nemen we van harte.

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 25 van 38

Bijlage 1; PRESTATIE-INDICATOREN FORENSISCHE PSYCHIATRIE De Mesdag heeft de prestatie-indicatoren voor de kwaliteit van de

Toelichting recidive

Forensische Zorg, welke nog zijn opgesteld door Zichtbare Zorg, tijdig

In 2012 heeft er geen recidive plaatsgevonden tijdens de strafrechtelijke titel.

aangeleverd in de dataportal 2012 van DForZo. Deze gegevens zijn vrijgegeven

In dergelijke gevallen ontvangt het FPC informatie hieromtrent vanuit o.a. de

via de webenquête DigiMV. Onze resultaten op de indicatoren zijn openbaar

politie, de reclasseringsorganisaties, de patiënt zelf, zijn (sociale) netwerk

en te raadplegen via www.jaarverslagenzorg.nl.

en/of het Veiligheidshuis.

Toelichting verandering ernst van de problematiek

Toelichting medicatieveiligheid

In 2012 waren er bij de Mesdag in totaal 218 patiënten in zorg, voor wie geldt

De Mesdag beschikt in 2012 over een niet-elektronisch voorschrijfsysteem

dat zij betreffende kalenderjaar langer dan 12 maanden opgenomen waren

(wel geautomatiseerd bewakingssysteem: Microhis). De doelstelling is om

dan wel dat zij zijn uitgestroomd met een Onvoorwaardelijk Ontslag,

over te gaan naar een elektronisch voorschrijfsysteem.

Voorwaardelijke Beëindiging of Proefverlof. Van deze populatie is bij 184 patiënten zowel in 2011 als in 2012 met de HKT-30 de risicotaxatie

Toelichting aantal separaties

afgenomen, zodat op basis van beide metingen de verandering inzichtelijk

Binnen de forensische behandeling is het voorkomen van dwangmaatregelen

wordt. Dat is een percentage van 84,4%.

niet een doel op zich, maar eerder het laatste stadium in preventieve en deëscalerende behandelinterventies. Het doel van beveiligde zorg is primair

Toelichting afname delictrisico

recidive dan wel (gewelddadige) incidenten voorkomen. Om dit doel te

De afname van het delictrisico is gemeten aan de hand van de veranderingen

bereiken kan het noodzakelijk zijn om de autonomie van de patiënt te

van het klinische eindoordeel bij de populatie van voornoemde 184 patiënten

limiteren middels het opleggen van beperkende maatregelen, zoals

van wie zowel in 2011 als in 2012 met de HKT-30 de risicotaxatie is

separeren, als de zorg en bescherming, rechtsorde en veiligheid in het geding

afgenomen. Bij 158 patiënten is stabilisatie dan wel afname van het

zijn. Het toepassen van beperkende maatregelen dient daarbij in verhouding

delictrisico vastgesteld (85,9%),

te staan tot het te bereiken doel en zal gebeuren met het minst ingrijpende maar noodzakelijk geachte middel binnen het kader van de externe regelgeving.

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 26 van 38

De Mesdag volgt de gedachte van GGZ Nederland dat problemen kunnen

Toelichting somatische screening

ontstaan wanneer ten onrechte dwang wordt toegepast, maar onderstreept

Alle patiënten kunnen een appèl doen op de 24-uurs bezetting van de

ook dat er problemen kunnen ontstaan als hulpverleners onterecht geen

Medische Dienst van de Mesdag. Te allen tijde kan contact worden

dwang toepassen.

opgenomen met deze afdeling naast het structurele aanbod van het verpleegkundigespreekuur, huisartsspreekuur en dagelijkse telefonische bel-

In 2012 zijn 54 patiënten in totaal 138 keer gesepareerd geweest.

uur.

Vierentwintig keren was fysiek ingrijpen daarbij noodzakelijk, de overige keren werkte de patiënt mee. Vijf patiënten zijn 8 keer of vaker gesepareerd,

Alle nieuw opgenomen patiënten uit een Penitentiaire Inrichting dan wel uit

waarvan één zelfs 21 keer.

een ander FPC, zijn binnen 10 werkdagen na opname somatisch gescreend. Patiënten die langer dan 1 jaar in zorg zijn worden niet structureel

De gemiddelde duur van de separatie bedroeg 122 uren. Dat hoge

opgeroepen voor een somatische screening. Dat is inhoudelijk niet

gemiddelde wordt vooral veroorzaakt door twee patiënten die respectievelijk

noodzakelijk en in enkele gevallen zelfs gecontraïndiceerd i.v.m. hun

van maart tot augustus en van maart tot einde kalenderjaar zijn gesepareerd.

psychopathologie. Op individueel patiëntniveau wordt de afweging gemaakt

Dat betekent niet dat zij alleen ingesloten zijn geweest, maar de beveiligde

een patiënt somatisch wel of niet structureel te volgen naast alle

recreatiemomenten zaten per dag onder het wettelijke minimum dan wel dat

mogelijkheden die er zijn om ad hoc in contact te komen met de Medische

deze patiënten continu ’s nachts zijn gesepareerd. De status is derhalve

Dienst. Van alle 197 patiënten die in 2012 in de kliniek hebben verbleven en

administratief niet veranderd. Ten aanzien van beide patiënten geldt een

langer dan 1 jaar een tbs-maatregel hebben (exclusief transmuraal), hebben

bijzonder veiligheidsvraagstuk van de buitencategorie. Over hen is veelvuldig

er 166 een somatische screening ondergaan (84,3%).

contact onderhouden met de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGz), betrokken curatoren/wettelijk vertegenwoordigers, in- en externe deskundigen in het forensische veld en het Centrum voor Consultatie en Expertise (CCE).

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 27 van 38

Bijlage 2; WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK Partners 1. Algemeen 2012

Het betreft een promotieonderzoek in samenwerking met de Rijksuniversiteit

In 2012 bestond de afdeling Onderzoek van FPC Dr. S. van Mesdag 10 jaar. Om

Utrecht, Universiteit van Tilburg en Stenden Hogeschool Leeuwarden.

dit feit te vieren is een symposium georganiseerd op 8 november: ‘Filosofie in

Daarnaast betreft het een intern Mesdagonderzoek.

de forensische psychiatrie’, en is er een bundel verschenen waarin alle onderzoekers van de afgelopen 10 jaar (een deel van) hun onderzoek

Onderzoekers

beschrijven. Deze bundel heet: “Mesdag wetenschappelijk: Tien jaar

Dr. Marinus Spreen, drs. Swanny Kremer, drs. Marlies van de Berg, drs. Lydia

wetenschappelijk onderzoek in FPC Dr. S. van Mesdag”. In 2012 is het

Pomp (promovenda, Stenden Hogeschool), prof. dr. S. Bogaerts (Universiteit

onderzoek naar empathie afgesloten met de promotie van Harma Meffert

van Tilburg) en prof. dr. B. Völker (Universiteit Utrecht).

met het proefschrift ‘Empathy under arrest?’. Voortgang in 2012 2. Forensische sociale-netwerkanalyse (FSNA)

In 2012 is een start gemaakt om de FSNA te implementeren in het

Onderwerp

patiëntvolgsysteem (ROM). Na een korte FSNA-cursus aan alle

Het sociale netwerk van een patiënt speelt in de meerderheid van de gevallen

maatschappelijk werkers wordt, in nauwe samenwerking met hen, bij alle

een belangrijke rol in de aanloop tot het delict (falen van de preventie). De

patiënten die vanaf april 2012 zijn opgenomen een InstroomFSNA afgenomen.

invloed van het sociale netwerk als factor komt in de bestaande risicotaxatie-

Doel is het integreren van de FSNA in het kader van de sociale diagnostiek en

instrumenten slechts beperkt aan de orde. Het onderzoek betreft het sociale

het patientvolgsysteem. Het motto is: Uitstroom begint bij de instroom.

netwerk van de patiënt binnen en buiten de kliniek. Middels interviews met

Hiervoor wordt een vragenlijst door de patiënt en al diens netwerkleden

patiënten en enkele van hun netwerkleden wordt onderzocht welke

ingevuld. Door de netwerkleden herhaaldelijk tijdens de behandeling te

netwerkpersonen en omstandigheden in het individuele geval bijdragen aan

vragen om over de voortgang van de patiënt te rapporteren, wordt ook het

vermindering of toename van delictgevaar. Een belangrijk aandachtspunt in

netwerk van de patiënt betrokken bij de behandeling en de ROM. In 2013

dit onderzoek is het ontwikkelen en evalueren van hierop gebaseerde

worden de resultaten hiervan structureel geïmplementeerd bij de

risicomanagementinterventies. Interventies bestaan uit afspraken met patiënt

multidisciplinaire behandelbesprekingen.

en netwerkleden over het toekomstig leven, eventueel in de vorm van levensloopbegeleiding.

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 28 van 38

Voortgang promotieonderzoek in 2012

In 2012 is er een pilotstudie uitgevoerd:

In 2012 is het artikel “The social networks of personality disordered forensic

Studie 1 Werktitel: De mythe van de neutrale stimuli

psychiatric patients” aangeboden aan het tijdschrift “Journal of Social Work”.

In deze studie willen we plaatjes die in andere studies als neutrale stimuli

Het artikel wordt in 2013 gepubliceerd.

gebruikt worden testen op hun daadwerkelijke neutraliteit. Wat bepaalt dat een stimulus daadwerkelijk minder arousal kan oproepen dan een andere, en bestaat er daadwerkelijk zoiets als neutraliteit van stimuli? Plaatjes worden

3. Arousalmeter

aan respondenten aangeboden en de reacties hierop door middel van

Onderwerp

fysiologische maten zoals EEG, spierspaning, huidgeleiding en hartslag

Mensen laten fysiologische reacties zien bij het herkennen van voorwerpen of

gemeten. Er zal gekeken worden of reacties op stimuli geassocieerd kunnen

beelden en bij vragen naar emotionele gebeurtenissen. Deze onderzoekslijn

worden met een bepaalde persoonlijkheidsstructuur, waardoor toekomstig

heeft als leidende vraag: op welke wijze kunnen meetmethoden van

onderzoek onder tbs-patiënten beter gevalideerd kan worden.

fysiologische reacties ingezet worden als behandelingsondersteunende en risicomanagement methode (monitoring) gedurende het resocialisatieproject.

Voortgang 2012

Dit project is een vervolg op en een verbetering van het polygrafisch

De mythe van de neutrale stimuli

onderzoek. Met behulp van neuropsychologische tools en EEG-onderzoek,

Dit onderzoek is in de zomer van 2012 uitgevoerd, met studenten van de

worden fysiologische reacties gemeten zoals elektrische huidweerstand,

Rijksuniversiteit Groningen als proefpersonen. Naar aanleiding van dit

ademhaling, bloeddruk, oogbewegingen, spierbewegingen, hersengolven en

onderzoek konden we testen wat de mogelijkheden en beperkingen van de

bloedvolumedoorvoer. Daarnaast wordt onderzoek gedaan naar

arousalmeter zijn en kon de techniek voor het gebruiken van de arousalmeter

betrouwbaarheid en validiteit van ‘bevraging’.

aangepast worden.

Partners

De arousalmeter voor de leugendetetctie

Universiteit van Tilburg/Leuven

Een stagiaire van Hogeschool van Hall Larenstein heeft vanaf september 2012 tot en met januari 2013 een onderzoek uitgevoerd met de arousalmeter.

Onderzoekers

Hierbij werden studenten gevraagd om een mock-crime te ondergaan (doen

prof. dr. Stefan Bogaerts, dr. Marinus Spreen en drs. S. Fielenbach.

alsof je een misdaad begaat) en vervolgens werden ze ondervraagd. Dit

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 29 van 38

onderzoek heeft ertoe geleid dat een richtlijn is ontwikkeld waardoor de

in de nabije toekomst behandeleffect studies gedaan worden (bijv

resultaten van een meting met de arousalmeter te interpreteren zijn.

Libermanmodules) en als risicomanagement methode toegepast worden (bijv cravingsniveau voor verlof en na verlof in kaart brengen voor de patiënt).

2013

Naast deze studies binnen het FPC Dr. S. van Mesdag zal er in 2013 een

Werktitel: Het meten van het niveau van craving dmv fysiologische

samenwerking met FPC Veldzicht plaats vinden. Dit valt onder het

parameters

onderzoeksproject van twee collega’s uit FPC Veldzicht in het kader van hun

De hoofdvraag die met de arousalmeter wordt onderzocht, is mede door de

opleiding tot klinisch psycholoog. In dit onderzoek wordt de reactiviteit op

afgeronde onderzoeken van 2012 veranderd. Het promotietraject zal zich

alcoholstimuli gemeten. Patienten van FPC Veldzicht ondergaan een training,

vanaf medio 2012 voornamelijk richten op het ontwikkelen van een

waarvoor de arousalmeter uit FPC Dr. S. van Mesdag de voor- en nameting

betrouwbare maat voor het detecteren van cravingsgevoelens van

verzorgt.

drugsverslaafde tbs-patiënten in de door- en uitstroomfase. In deze studie willen we d.m.v. het aanbieden van verschillende stimuli

Verslaving wordt gezien als een tot chroniciteit neigende aandoening van

(bijvoorbeeld drugsgerelateerde foto's afwisselend met ongerelateerde foto's)

biopsychosociale aard, die de behandeling van tbs -gestelden ernstig kan

het cravingsniveau van patiënten met een verslavingsprobleem vaststellen.

verstoren. Met de huidige stand van zaken doorlopen patiënten het tbs -

De opzet zal grofgezegd als volgt zijn: een groep patiënten met verslavings-

traject van instroom naar uitstroom, waarbij er specifieke zorgprogramma’s

problematiek vullen zowel subjectief hun "craving" in via zelfrapportage-

worden gecombineerd met verslavingsbehandeling (integrated dual-diagnosis

lijsten, eventueel vullen personeelsleden deze in voor de patiënt, en we halen

treatment). Bij de behandeling van verslaving richt de focus zich voornamelijk

aanvullende informatie uit ons patiëntvolgsysteem. Daarnaast zal er een

op cognitieve gedragstherapie, psycho-educatie en motiverende

controlegroep zijn die niet fysiologisch reageert op stimuli.

gespreksvoering. Daadwerkelijke terugval in middelengebruik zorgt voor

Het behandeldoel van dit onderzoek is dat a) patiënten die subjectief

onvoorspelbaarheid en op basis van handhaven van de orde en veiligheid

rapporteren dat ze geen craving meer hebben, ondersteund worden in hun

worden er beperkende maatregelen opgelegd. Echter wordt er tot heden nog

beleving indien dit ook fysiologisch wordt gevonden (ook goed voor

(te) weinig aandacht besteed aan de chronisch biologische component van

vertrouwensband) en b) patiënten die subjectief rapporteren dat ze geen

drugsverslaving. Tijdens de behandeling wordt er weinig rekening gehouden

craving hebben maar fysiologisch wel reageren bewust maken van dit

met het feit dat fysiologische aspecten van verslaving, zoals craving, niet door

gegeven, zodat ze tot beter inzicht komen. Met de vaststelling dat craving

middel van CGT behandeld kunnen worden. Wanneer patiënten in de

betrouwbaar gemeten kan worden met fysiologische parameters kunnen dan

intramurale fase van hun behandeling zitten worden ze minder

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 30 van 38

geconfronteerd met drugsprikkels. In verlofsituaties tijdens de

Onderzoekers

resocialisatiefase is dit echter anders, en bestaat het gevaar dat patiënten

prof. dr. Stefan Bogaerts, dr. Marinus Spreen, dr. Franc Donkers en

onvoldoende voorbereid zijn op de lichamelijke symptomen van craving (zoals

drs. S. Fielenbach.

een verhoogde hartslag) die ook na lange tijd van abstinentie nog kunnen optreden en tot terugval in middelengebruik kunnen leiden. Patiënten zijn zich hiervan echter vaak onvoldoende bewust, wat het meten van deze

4. Risicotaxatie onderzoek

cravingsgevoelens lastig maakt. Zelfrapportage cravingsvragenlijsten kunnen

Onderwerp

terugval in middelengebruik dan ook niet voldoende voorspellen. Patiënten

Risicotaxatie is een verplicht onderdeel van het vrijhedenbeleid en de

met een verslavingsgeschiedenis zullen worden blootgesteld aan middelen-

kwaliteit van de risicotaxaties is structureel onderwerp van onderzoek. In FPC

gerelateerde stimuli. Door middel van een EEG-afname en het meten van de

Dr. S. van Mesdag wordt gebruikt gemaakt van de HKT-30 als instrument voor

hartslag kan getest worden in hoeverre patiënten nog reageren op prikkels.

geweldsdelinquenten en de SVR-20 voor zedendelinquenten.

De aard van de reactie (arousal) op deze prikkels kan een inschatting geven van de craving die patiënten ervaren bij het zien van verslavingsgerelateerde

Partner

prikkels.

Alle FPC’s in Nederland

Het doel van dit projectvoorstel is dan ook om fysiologische metingen van

Onderzoekers

craving structureel op te nemen in de behandeling van verslaafde tbs -

dr. Marinus Spreen, prof. dr. S. Bogaerts

patiënten. Het onderzoek richt zich op tbs -patiënten met de diagnose van middelenverslaving gedurende alle fases van de behandeling. Het gaat erom

Voortgang in 2012

dat het fysiologisch meten van craving structureel in de behandeling van tbs -

In 2010 is het landelijke project HKT-revisie van start gegaan. Dit project

gestelden wordt opgenomen, van in- naar uitstroom. Hierdoor zal er

wordt gefinancierd met behulp van een innovatiesubsidie van DJI waarin FPC

uiteindelijk een betere kwaliteit van zorg geleverd kunnen worden, wat het

Dr. S. van Mesdag penvoerder is (projectleider: dr. M. Spreen). In 2011 is de

terugdringen van recidive kan verbeteren.

dataverzamelingsfase afgerond. Er zijn in totaal 347 landelijke dossiers van expatiënten die in de jaren 2004- 2008 ontslag hebben gekregen, gescoord. In

Partners 2013

2012 is de handleiding geschreven en de dataset geanalyseerd. In 2013 zal de

Universiteit van Tilburg

HKT-R geïntroduceerd worden.

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 31 van 38

Financiële verantwoording

onderzoekslijn is N=1-methodologie ontwikkelen: in individuele gevallen

In 2009 is een subsidieaanvraag ingediend van € 194.000,-. Door het

kunnen aangeven of er vooruitgang is en of er duidelijke indicaties zijn voor

Ministerie van Veiligheid en Justitie is € 164.000,- toegekend. Het onderzoek

een causale samenhang daarvan met de gegeven behandeling (interventies).

is in de afrondende fase. Kosten tot en met 31 december 2012 zijn € 165.000,-

De ontwikkelde N=1 methodiek is toegepast in een patiëntvolgsysteem dat bestaat uit een vragenlijst (Instrument voor Forensische Behandelevaluatie

In 2012 is het artikel van drs. K. de Vries in het kader van de opleiding tot

(IFBE)) die elke behandelbespreking door alle betrokken behandelaars

Klinisch Psycholoog verschenen in het Tijdschrift voor Psychiatrie. In 2012

ingevuld wordt. Het doel van het PVS is het op gestructureerde wijze

heeft dr. M. Spreen gastcolleges Risicotaxatie gegeven bij de Master

evalueren van de behandeling op N=1 niveau, dit wordt ook wel routine

Forensische Psychologie van de Universiteit Tilburg, Klinische Psychologie aan

outcome monitoring (ROM) genoemd. Met de verzamelde data zullen

de Rijksuniversiteit Groningen, de opleiding tot Verpleegkundig Specialist en

vervolgens ook op groepsniveau behandelonderdelen en zorgprogramma’s

de master Recherchekunde van de Politie Akademie.

geëvalueerd worden. Partner

5. N=1 methodiek en het Patiënt Volg Systeem (PVS) (promotieonderzoek)

Forensische psychologie, Universiteit van Tilburg.

Onderwerp N=1 staat voor: het aantal onderzochte mensen (in onderzoekstermen: N) is

Onderzoekers

één. Dus het gaat over één persoon. De overgrote meerderheid van

drs. Erwin Schuringa, dr. Marinus Spreen, prof. dr. S. Bogaerts (universiteit

behandelevaluatie-onderzoek gaat over groepsvergelijkingen (van wel

Tilburg)

behandelde met niet of anders behandelde mensen). Dat is uitermate belangrijk onderzoek, maar daarnaast blijft de vraag: of er in het individuele geval

Voortgang in 2012

een redelijke indicatie is te geven voor de werkzaamheid van een behandeling

In 2012 is de IFBE ingevoerd in Forint IZZ Zuidlaren en is het eerste artikel over

(causaal verband tussen behandeling en gebleken vooruitgang op

de betrouwbaarheid van de IFBE aangeboden aan het tijdschrift Assessment.

bijvoorbeeld tests en inzake gedrag)? Daartoe is de zogenoemde N=1-

Dit artikel is niet geaccepteerd door dit tijdschrift maar heeft wel een review

methodiek ontwikkeld. Deze bestaat in aanzet sinds de jaren ‘70, maar komt

gehad. Met deze review zal het artikel aangepast worden en daarna

vanwege de benodigde statistiek en methodologie maar heel langzaam tot

aangeboden worden aan een ander tijdschrift.

ontwikkeling terwijl er in principe een groot potentieel is. Een belangrijke

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 32 van 38

Er is een toenemende belangstelling vanuit het veld naar de IFBE, wat onder

Ook wordt onderzocht welke morele waarden voor medewerkers belangrijk

andere geresulteerd heeft in een presentatie voor het LBHIV.

zijn en hoe zij deze waarden vertalen in normen voor het handelen. Partner

6. Ethisch onderzoek

Rijksuniversiteit Groningen

Onderwerp

prof. mr. dr. Anne Ruth Mackor (Hoogleraar professie ethiek aan de Faculteit

Wanneer men op een regelmatige basis en gestructureerd met elkaar in

Rechtsgeleerdheid in het bijzonder van de juridische professies en bijzonder

gesprek gaat over ethiek en morele afwegingen, zal het nadenken over wat

hoogleraar professionele ethiek vanuit humanistisch perspectief bij de

onze behandeling tot een goede behandeling maakt waarschijnlijk toenemen.

Faculteiten Wijsbegeerte en Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap)

In de dagelijkse praktijk is er zelden bedenktijd. Juist bij het maken van afwegingen bij morele dilemma’s lijken werkers vaak op zichzelf aangewezen

Onderzoekers

te zijn. Werkers richten zich dikwijls op hun eigen intuïtie en ervaringen.

Swanny Kremer (coördinator ethisch onderzoek, junior onderzoeker),

Moreel denken en werken is daardoor onderhevig aan willekeur en lijkt

Werkgroep Ethiek: Ben Rijpkema (pastor, geestelijk verzorger), Gerbrand

weinig reflectief en gecontroleerd te zijn.

Stam (psychotherapeut), Harm Prins (manager Dienst Geïntegreerde

Bij ethisch onderzoek wordt onderzocht of het ‘ethisch denken’ gestimuleerd

Beveiliging), Heidi Wolf (sociotherapeut), Hein Bokern (zorginhoudelijk

wordt door regelmatig stil te staan bij ethische aspecten van de behandeling.

manager), Jeannette van der Meijde (humanist, geestelijk verzorger), Karin

Medewerkers worden ondersteund bij het eigen denkproces. Dit heeft als

Groot (beeldend therapeut), Lammert Neijmeijer (dominee, geestelijk

doel de morele bewustwording te bevorderen, de kwaliteit van morele

verzorger), Mariet Slaats (psycholoog /onderzoeker), Sheila van Staveren

reflectie te verbeteren, de motivatie tot het verlenen van goede zorg te

(geestelijk verzorger op Islamitische grondslag), Wilma Kerstholt (seksuologe)

vergroten en daarmee de kwaliteit van de zorg te verbeteren.

en Wouter Bosma (medewerker educatie).

De ondersteuning aan de medewerkers wordt geboden door in regelmatige reflectiebijeenkomsten een stappenplan uit te leggen en toe te passen. De

Voortgang in 2012

bijeenkomsten kunnen gebruikt worden om begrippen te verhelderen, om de

De werkgroep ethiek vindt het belangrijk om tijd te nemen voor reflectie, om

situatie uit te diepen, om eventuele argumenten te analyseren en om te zien

werknemers op een systematische manier zich gezamenlijk te laten buigen

of deze coherent zijn, om zo te komen tot een situatie waarin de medewerker

over het werk, over zorg, over behandeling. In 2012 zijn er drie themalunches

zelf tot een weloverwogen beslissing kan komen.

georganiseerd waarbij alle medewerkers aan konden schuiven om mee te

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 33 van 38

denken. De drie thema’s waren: ‘Intimiteit’, ‘Levenskwaliteit en veiligheid’, en

Diverse rapporten wijzen op de noodzaak om zorg op maat te bieden aan

‘(Wanneer) mag men een afspraak niet nakomen?’ Ter plekke is met behulp

allochtonen (Raad voor Volksgezondheid en Zorg, 2000; Commissie Visser,

van een stappenplan een dilemma uitgewerkt met betrekking tot het

2006). Onderzoek is nodig om te bepalen wat daarvoor nodig is.

betreffende thema. De themalunches worden binnen de Mesdag goed

Centrale vraag in deze onderzoekslijn is: welke rol spelen culturele factoren

bezocht, en positief geëvalueerd.

tijdens de tenuitvoerlegging van de tbs-maatregel met dwangverpleging? In diagnostiek en risicotaxatie, behandeling en bejegening (= culturele

Internationale presentatie

competenties van de instelling als geheel).

Do we (have to) care or just say ‘beware’? Relational Ethics and Relational Research in Forensic Psychiatry: Two birds with one Stone? International

De FSNA is een bruikbare methode (Conferentie Interculturele Forensische

Association of Forensic Mental Health Services, Miami, Florida

Zorg van het EFP, september 2011) in deze onderzoekslijn. Partner(s)

7. Interculturalisatie in de forensische zorg

Het onderzoek is een intern onderzoek.

In 2012 is besloten tot een nieuw onderzoekslijn. Het aantal allochtone patiënten binnen de Nederlandse tbs-instellingen neemt steeds meer toe.

Onderzoeker

Ook FPC Dr. S. van Mesdag staat voor de opgave met een grotere culturele

drs. M. van den Berg

diversiteit van patiënten om te gaan. In de Mesdag is bijna de helft van alle patiënten met psychotische kwetsbaarheid geboren in het buitenland. Eind 2011 blijken de patiënten die in de Mesdag verblijven uit 36 verschillende

8. Riskmanagement in Forensic Mental Health Nursing/Vroegsignalering

landen afkomstig te zijn. Van alle patiënten is 48,5% van allochtone afkomst.

(promotieonderzoek)

Hierbij is rekening gehouden met zowel eerste als tweede generatie

Onderwerp

allochtonen. De grootst vertegenwoordigde, niet-westerse allochtone

De Methode Vroegsignalering, vroegsignalering met behulp van

groepen zijn afkomstig uit Suriname (10,8%) en Marokko (6,8%).

signaleringsplannen, heeft de doelstelling dat patienten en sociotherapie

Cultureel bepaalde persoonlijkheidskenmerken en gedragspatronen vormen

samenwerken in het identificeren, beschrijven en evalueren van patiënt zijn

een belangrijke factor in de behandeling in de geestelijke gezondheidszorg en

persoonsgebonden vroege waarschuwingssignalen van agresssie. Deze

in de forensische psychiatrie.

methode is toegepast en bestudeerd bij de totale patientenpopulatie van

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 34 van 38

FPC Dr. S. van Mesdag. Onderzoek is gedaan naar het effect van de methode

Onderzoekers

op het aantal separaties en de ernst van agressie bij incidenten in de Mesdag.

dr. Frans Fluttert, dr. Berno van Meijel, prof. dr. Henk Nijman, prof. dr. Stal

Daarnaast is op het niveau van sociotherapie bestudeerd wat de relatie is

Bjorkly (Noorwegen), drs. Mirjam van Leeuwen en prof. dr. Mieke Grypdonck.

tussen vroegsignalering en de mate van betrokkenheid versus afstandelijkheid van medewerkers naar hun patiënten. Tenslotte is een vroegsignaleringslijst 1

Voortgang in 2012

(FESAI ) ontwikkeld die dient ter ondersteuning van het ontwerpen van een

De resultaten van het onderzoek zijn gepresenteerd op internationale

signaleringsplan.Resultaten tonen aan dat Vroegsignalering significant

seminars en congressen in Duitsland, België, Miami USA, Roemenië, IJsland,

bijdraagt aan het terugdringen van: het aantal separaties en de ernst van

Malta en Noorwegen. De promotie in 2011 heeft geleid tot diverse aanvragen

agressie tijdens incidenten. Toepassing van de FESAI heeft aangetoond dat

voor lezingen, educatieve activiteiten en (inter)nationale samenwerking.

zowel observeerbare als niet-observeerbare gedragingen belangrijke vroege

Mede dankzij dit promotieonderzoek heeft de forensisch verplegings-

waarschuwingssignalen kunnen zijn in gedragsontregeling.

wetenschapper van de Mesdag posities gekregen als: (1) Research Supervisor bij het Centre for Forensisc Psychiatry van de universiteit van Oslo en (2)

Partner(s)

Ass.Professor bij Molde University College (Noorwegen). Daarnaast is er

Het onderzoek is een samenwerkingsproject van de Rijksuniversiteit Utrecht

internationaal toenemende belangstelling voor samenwerking op het gebied

met FPC Dr. S. van Mesdag en FPA De Meren.

van training en onderzoek in het raamwerk van Early Recognition Method

Vervolgonderzoeken binnen het raamwerk. (2012). Die Früherkennungs

[ERM]. In de manual van de vernieuwde HCR-20-V3 staat de ERM vermeld als

Methode. In: Aggression und Aggressionsmanagement: Praxishandbuch für

evidence-based risk management methode. Binnen het raamwerk van

Gesundheits- und Sozialberufe. Huber. Het onderzoek ‘Vroegsignalering’ is in

Vroegsignalering zijn vervolgonderzoeken verricht door studenten van de

2012 gestart in Noorse forensische instituten en in het gevangeniswezen in

Hanzehogeschool en Saxion Hogeschool.

Oslo in samenwerking met Centre of Forensic Psychiatry van de Oslo University en Bredtveit Prison, Oslo in Noorwegen.

1

FESAI = Forensic Early Signs of Aggression Inventory

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 35 van 38

9. Early Recognition Method, Norwegian Pilot Project Research

waarschuwingssignalen van agressie en (3) PCQ-NO, instrument voor het

Onderwerp

meten van afstand-nabijheid van medewerkers tot patienten.

De Early Recognition Method [ERM], zoals beschreven bij punt 1, wordt in een Noorse forensische kliniek toegepast waarbij alle patienten (n=18) van de ‘secured wards’ individueel nauwgezet bestudeerd worden op hun gedrag

10. EViPRG eDelphi study ‘Coercion in European Psychiatry’

voor en tijdens ERM. Patienten die van de klinische behandeling overgaan

Onderwerp

naar de ambulante fase blijven in het onderzoek en worden gevolgd binnen

Binnen de European Violence in Psychiatry Research Group [EVIPRG] is een

de criteria van het ERM onderzoek. Tegelijk wordt bestudeerd wat de relatie

multi centre onderzoek gestart naar de toepassing van dwangmaatregelen in

is tussen ‘early warning signs’ en ‘criterion based signs’, zoals beschreven een

(forensisch) psychiatrische instellingen in Europa in 18 landen. De Forensisch

SAFE project van Prof. Dr. S. Bjorkly.

Verplegingswetenschapper is lid van de Board of Directors van de EVIPRG en nadrukkelijk betrokken bij dit onderzoek.

Partners Research Centre Ulleval Oslo University, Vestre Viken Hospital Trust en FPC

Partners

Dr. S. Van Mesdag door betrokkenheid van Frans Fluttert.

Het onderzoek staat onder leiding van Prof. dr. Cowman van het Royal College of Surgeons, Dublin, Ierland en vindt plaats binnen de EVIPRG

Onderzoekers

onderzoeksgroep. Dr. Frans Fluttert is de co-onderzoeker en contactpersoon

Gunnar Eidhammer MSc, Dr. Frans Fluttert en Prof.dr. Stal Bjorkly.

namens Nederland.

Voortgang in 2012

Voortgang e

De pilotfase van het onderzoeksproject is verlengd, de 1 onderzoeker, G.

De (electronische) eDelphi vragenlijst is vertaald en gevalideerd voor

Eidhammer, is als promovendus bij dit project aangesteld en de positie van

toepassing in 18 Europese landen. Van deze landen zijn data verzameld dat

Frans Fluttert als lid van de stuurgroep en in de functie van ‘Research

heeft geleid tot een respons van 2418 deelnemers. De data worden

supervisor’ is geformaliseerd.

geanlyseerd en voorbereid voor internationale publicaties.

Eidhammer en Fluttert hebben de volgende meetinstrumenten vertaald en gevalideerd voor toepassing in het Noors: (1) EssenCES-NOR, voor het meten van ‘teamclimate’, (2) FESAI-NO, beschrijving van 44 vroege

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 36 van 38

Bijlage 3; PUBLICATIES Berg, M. van den (2012) Het web van de spin, Naast zicht op de

Fielenbach, S. Het meten van arousal als onderdeel van het

verklaringsmodellen van de patiënt komt ook zicht op de verklaringsmodellen

risicomanagement, Verschenen in Mesdag Wetenschappelijk. Tien jaar

van de diverse netwerkleden van de patiënt de behandeling ten goede.

wetenschappelijk onderzoek in FPC Dr. S. van Mesdag, onder redactie van

Verschenen in Mesdag Wetenschappelijk. Tien jaar wetenschappelijk

Swanny Kremer en Petra de Maar (eigen beheer FPC Dr. S. van Mesdag).

onderzoek in FPC Dr. S. van Mesdag, onder redactie van Swanny Kremer en Petra de Maar (eigen beheer FPC Dr. S. van Mesdag).

Fluttert F.A.J. & A. Thormann (2012). Die Früherkennungsmethode in Forensische Psychiatrie, Kerbe Forum für Socialpsychiatrie.

Bogaerts, S., Spreen, M., & Zwets, A. (2012). High and Low Aggressive Narcissism and Anti-social Lifestyle in Relationship to Impulsivity, Hostility and

Fluttert F.A.J. (2012). Die Früherkennungs Methode. In: Aggression und

Empathy in a Group of Forensic Patients in the Netherlands. The Journal of

Aggressionsmanagement: Praxishandbuch für Gesundheits- und Sozialberufe.

Forensic Psychology Practice, 12(2), 147-162.

Huber.

Brand, E. , Ter Horst, P. & Spreen, M. (2012). Risicotaxatie van de toekomst.

Fluttert F.A.J. (2012). Het managen van agressie in de Forensische zorg met

De ontwikkeling van de HKT. In: Verbinden in de Keten. Forensisch

behulp van het Forensisch Protocol Vroegsignalering. Nederlands Tijdschrift

psychiatrisch toezicht bekeken onder redactie van Jaap van Vliet, Ada

voor Evidence Based Practice, 3, 10-12.

Andreas, Barbara Keuning en Willen Zandbergen. Amsterdam, SWP uitgeverij. Fluttert F.A.J., B. Van Meijel, S. Bjørkly, M. Van Leeuwen, H. Nijman, M. Hakvoort, L., Bogaerts, S., & Spreen, M. (2012). (Dys)Functional behavior in

Grypdonck (2012). Early signs of inpatient aggression in forensic psychiatry: an

forensic psychiatric patients: Study of analogy between music therapy and

empirical investigation with the Forensic Early Signs of Aggression Inventory

group work. The Arts in Psychotherapy, 39(4), 304-313.

[FESAI]. Journal of Clinical Nursing

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 37 van 38

Koster, K., Vries Robbé de, M. & Vogel de, V. (2012). Risicofactoren bij

Schuringa, E. Het Patiënt Volg Systeem en de IFBE van het FPC Dr. S. van

seksueel delinquenten. Ggzet Wetenschappelijk, 16, 1/2, 48-64.

Mesdag. Verschenen in Mesdag Wetenschappelijk. Tien jaar wetenschappelijk onderzoek in FPC Dr. S. van Mesdag, onder redactie van Swanny Kremer en

Kremer, S., Pomp, L., Do we (have to) care or just say ‘beware’? . Verschenen

Petra de Maar (eigen beheer FPC Dr. S. van Mesdag).

in Progression in Forensic Psychiatry: About Boundaries onder redactie van Karel Oei en Marc Groenhuijsen, Kluwer 2012

Spreen, M. & Bogaerts, S. (2012). geRommel in de marge? Verschenen in Mesdag Wetenschappelijk. Tien jaar wetenschappelijk onderzoek in FPC Dr. S.

Kremer, S., Beintema, H., Spreen, M., Ethical Dilemma’s in Professional

van Mesdag, onder redactie van Swanny Kremer en Petra De Maar. Interne

Structured Judgements. Verschenen in Progression in Forensic Psychiatry:

uitgave FPC.dr. S. van Mesdag.

About Boundaries onder redactie van Karel Oei en Marc Groenhuijsen, Kluwer 2012 (tevens hergepubliceerd in GGzet wetenschappelijk, jaargang 16,

Vries, de K. & Spreen, M. (2012). De HKT-30 als instrument voor

nummer 1-2, 64-71)

beslismomenten binnen een tbs-behandeling. Tijdschrift voor psychiatrie. 54, 4, 429 – 436.

Kremer, S., Mag het een onsje meer zijn? Verschenen in Mesdag Wetenschappelijk. Tien jaar wetenschappelijk onderzoek in FPC Dr. S. van

Veenstra, L.M. & Spreen, M. (2012). De invloed van culturele factoren op de

Mesdag, onder redactie van Swanny Kremer en Petra de Maar (eigen beheer

risicotaxatie in een forensisch psychiatrisch centrum. GGzet Wetenschappelijk,

FPC Dr. S. van Mesdag).

16 (1/2), 84- 97.

FPC Dr. S. van Mesdag

jaarverslag 2012

pagina 38 van 38