PROVINCIALE STATEN VAN OVERIJSSEL .
Luttenbergstraat 2
Reg.nr. ^
8000 GB Zwolle
Dat. ontv.:
^ D ^
Postbus 10078
| M CP^
2 8 MEI 2014
Routing
Provinciale Staten van Overijss
a.d.
Telefoon 038 499 88 99 Fax 038 425 48 88 overijssel.nl
Bijl.:
postbus@overijssel. nl
KvK 51048329 IBAN NL45RABO0397341121
Inlichtingen bij mw. T.M.D. Dabwe telefoon 038 499 87 74
[email protected]
Onderwerp: Vervolg uitvoering startersondersteuning Overijssel
Datum
27.05.2014 Kenmerk
2014/0125486
Toezending aan Provinciale Staten met oogmerk: [X] ter informatie [ ] anders, en w e l :
Pagina
1
Bijlagen Geen.
Inleiding In het uitvoeringsprogramma Human Capital 2012-2015 stelt de provincie zich ten doel een stevige structuur voor starters- en ondernemersondersteuning te realiseren. Zij ondersteunt initiatieven die starters helpen om sneller en succesvoller te beginnen en de slaagkans van hun bedrijf te vergroten (PS/2012/952; zie ook de Kerntakenbegroting 2013, investeringsprestatie 5.2.7). In 2010 en 2011 heeft de provincie geïnvesteerd in het driejarige programma "IkStartSmart' en in *MKB na de crisis'. De provincie droeg respectievelijk € 2.500.000,-- en € 250.000,-- bij. Beide programma's zijn, zoals toegezegd in onze brief aan uw Staten (PS/2013/11) en vastgelegd in het uitvoeringsprogramma Human Capital 2012-2015, in 2013 geëvalueerd. U bent daarover geïnformeerd in onze brief van 10.12.2013 (PS/2013/1038). In het uitvoeringsprogramma Human Capital 2012-2015 is aangegeven dat de uitkomsten van de evaluaties gebruikt zullen worden om tot een stevige structuur voor starters- en ondernemersondersteuning in Overijssel te komen op basis van reeds besloten beleid en vastgestelde budgettaire ruimte. In deze brief informeren we u over het vervolg op het huidige startersbeleid voor de periode 2014-2015, zoals toegezegd in de commissie van 15.01.2014. Conform het uitvoeringsprogramma Human Capital 2012-2015 betreft het een nadere uitwerking van bestaand beleid, binnen vastgestelde budgettaire ruimte.
nwrim fcü tt
Vervolg uitvoering startersondersteuning Overijssel
Proces totstandkoming vormgeving startersbeleid 2014 - 2015 Om naast de evaluatie van het provinciale programma IkStartSmart een breder beeld te krijgen van de ondersteuningsstructuur voor startende ondernemers in Overijssel, is een enquête uitgezet onder de 25 Overijsselse gemeenten. Hierin werd gevraagd naar hun beleid en ambities aangaande startende ondernemers. Daarnaast is gevraagd naar hun kijk op de provinciale rol en hun bekenheid en ervaringen met het provinciale startersbeleid van de afgelopen jaren. Aanvullend zijn verdiepende gesprekken gevoerd met de gemeenten Zwolle, Deventer, Enschede, Almelo, Rijssen- Holten en Hardenberg waar gepraat is over het gemeentelijke startersbeleid en mogelijkheden voor nauwere samenwerking met de provincie zijn verkend. Eveneens is gesproken met de Kamer van Koophandel, starters/ondernemershuizen, Hogeschool Windesheim en het Strategisch Overleg Startersondersteuning regio Zwolle, provincie Gelderland en het MBO- platform.
Datum
27.05.2014 Kenmerk
2014/0125486 Pagina
2
Uit de evaluatie en de gesprekken konden de onderstaande conclusies worden getrokken: « Gemeenten merken vooral op dat er sprake is van veel versnippering en weinig regionaal of gemeentelijk beleid. Het enige gemeentegrens-overschrijdende programma, dat bijna alle gemeenten kennen (en vanuit alle gemeenten deelnemers heeft) is IkStartSmart. Het merendeel van de gemeenten merkt op dat de er nog veel winst te behalen is in efficiency en effectiviteit van allerlei startersinitiatieven. De samenwerking tussen partners binnen het startersbeleid kan 'nauwer' worden georganiseerd, zodat er betere resultaten worden geboekt. •
Er zitten grote verschillen tussen gemeenten waar het startersondersteuning betreft. De uitersten variëren van uitgebreide (digitale) informatie tot uitsluitend kennismakingsavonden met een borrel.
•
Voor gemeenten en andere partijen is de toegevoegde waarde van IkStartSmart groot. Men ziet vooral een rol voor de provincie vanwege het bovenregionale karakter van het programma. Daarnaast verwacht men van de provincie dat zij een verbindende rol speelt tussen de verschillende losse initiatieven die er zijn voor startersondersteuning. Partijen weten vaak niet van elkaar wat er speelt en vinden elkaar nog onvoldoende in samenwerken.
Dit strookt met de aanbevelingen uit de evaluatie van IkStartSmart. Uit het bovenstaande kan geconcludeerd worden dat er nog veel te winnen is voor er sprake is van een daadwerkelijke stevige en provinciebrede ondersteuningsinfrastructuur. Ook is duidelijk dat niet elke Overijsselse starter dezelfde toegang heeft tot informatie en voorzieningen om zijn ondernemerspositie te verbeteren. W a t v o o r a f g i n g ; evaluatie IkStartSmart en MKB na de crisis Eind 2013 zijn de programma's IkStartSmart en MKB na de crisis geëvalueerd. Provinciale Staten zijn hierover per brief (PS/2013/1038) geïnformeerd. IkStartSmart viel op door de (zeer) positieve uitkomsten, maar het onderzoeksbureau plaatste vraagtekens bij MKB na de crisis. Dit met name vanwege de lage respons op de uitgezette enquête. Ook uw Statencommissie reageerde kritisch. Gedeputeerde Rietkerk zegde toe uw Staten schriftelijk nader te informeren over MKB na de crisis. Aan deze toezegging wordt met voorliggende brief voldaan.
provincie
Vervolg uitvoering startersondersteuning Overijssel
De vragen van uw commissie en aanvullende vragen van de gedeputeerde zijn schriftelijk voorgelegd aan het ROZ. Het ROZ heeft hier schriftelijk op gereageerd. Hieruit kunnen de volgende conclusies getrokken worden: «
De kritische kanttekeningen van het onderzoeksbureau zijn gebaseerd op een misverstand. In de begeleidende brief van de Regio Twente, waarmee subsidie wordt aangevraagd voor het projectvoorstel MKB na de crisis, is het "ondersteunen van bedrijven die door de voortdurende crisis met ondergang worden bedreigd" als hoofddoelstelling opgenomen. De projectleider van het ROZ heeft dit beeld in het gesprek met het onderzoeksbureau bevestigd door aan te geven dat er vaak sprake was van intensieve trajecten behorende bij crisisinterventies. Deze informatie is voor het onderzoeksbureau de basis geweest bij het beoordelen van het project. Het was daarnaast de aanleiding voor de kanttekeningen over de lage respons en onbekendheid van het project onder de deelnemers.
•
Uit de toelichting van het ROZ blijkt echter dat het projectvoorstel ook anders gelezen kan worden. Namelijk: gericht op het benutten van kansen voor alle MKB bedrijven in Twente en niet uitsluitend steun aan bedrijven in moeilijkheden.
•
De ongelukkige omschrijving van het project (tijdens de uitvoering is de naam van het project gewijzigd in Kansen Benutten voor het MKB) lijkt de belangrijkste verklaring voor de kritische evaluatie. De beoordeling van de eindverantwoording van het project en de antwoorden op gestelde vragen geven echter geen aanleiding te concluderen dat het ROZ de provincie bewust verkeerd geïnformeerd heeft.
Datum
27.05.2014 Kenmerk
2014/0125486 Pagina
3
Het project MKB na de crisis liep tot eind 2013. Gegeven de daadwerkelijke invulling van het project en de uitkomsten van de evaluatie besluiten wij er geen vervolg aan te geven. Veranderde c o n t e x t De zeer positieve evaluatie van IkStartSmart was voor ook voor u aanleiding de wens uit te spreken het programma te continueren, met verwerking van de aanbevelingen uit de evaluatie. Voortzetting blijkt echter lastig omdat de context van het programma sterk veranderd is. Er is sprake van een transitiefase met drie kernelementen: » de veranderde rol en opgave van de Kamer van Koophandel • de bereidheid van gemeenten om IkStartSmart mede te ondersteunen » hernieuwde focus van het Rijk op high tech ondernemerschap 1. Veranderde rol en opgave Kamer van Koophandel De Kamer van Koophandel voert het programma IkStartSmart uit. Per 1 januari 2014 is een wet in werking getreden die de nieuwe rol van de Kamer van Koophandel regelt. De Kamer is anders (kleiner) georganiseerd en mag uitsluitend taken uitvoeren die niet door de markt opgepakt (zouden) kunnen worden. Hiermee vormt de nieuwe wet een potentieel struikelblok voor voortzetting van IkStartSmart daar de Kamer commerciële partijen (coaches) bij de uitvoering betrekt. De Raad van Bestuur van de Kamer liet in eerste instantie, op basis van de nieuwe wet, dan ook weten het programma niet langer uit te kunnen voeren. In een spoedoverleg tussen het college van Gelderland en de Raad van Bestuur van de Kamer kwam o.a. voortzetting van IkStartSmart Overijssel nadrukkelijk aan de orde. De Raad van Bestuur gaf aan toestemming aan de minister te willen vragen. Hiervoor dient de provincie Overijssel een formeel verzoek aan de Raad van Bestuur voor te leggen 1 . 1
In Gelderland was uitvoering van IkStartSmart in 2013 tot eind 2015 contractueel geregeld.
Vervolg uitvoering startersondersteuning Overijssel
2. Cofinanciering door gemeenten Een belangrijke aanvullende aanbeveling uit de evaluatie was om gemeenten mee te laten betalen aan IkStartSmart. Op 06.03.2014 hebben wij een bijeenkomst georganiseerd voor de gemeentelijke hoofden EZ. Hierbij is onder andere gesproken over co-financiering door gemeenten voor de periode 2014-2015, als voorwaarde voor deelname aan IkStartSmart. In het overleg werd duidelijk dat de mogelijkheden voor gemeenten om te cofinancieren (zeer) beperkt zijn omdat de meeste gemeenten stevige bezuinigingen verwachten. Daarnaast gaf een aantal gemeenten aan geen aanleiding te zien om mee te betalen aan een programma wat in voorgaande jaren door de provincie gefinancierd werd. Complicerende factor is dat gemeenten niet genegen zijn veranderingen aan te brengen in het huidige begrotingsjaar 2014. Dit maakt de voorwaarde voor cofinanciering van gemeenten lastig te organiseren voor de verlenging van slechts 1,5 jaar. Voor een aantal gemeenten is cofinanciering vanaf 2015 onder voorwaarden wel bespreekbaar. Ook dan is, gezien het voorgaande, echter te verwachten dat niet alle gemeenten mee zullen doen. Datum
27.05.2014 Kenmerk
2014/0125486 Pagina
4
Landelijk beleid Het rijksbeleid richt zich nog steeds voornamelijk op de high tech startende ondernemer. Het kabinet stuurde in maart 2014 de brief Ambitieus Ondernemerschap: een agenda voor startups en groeiers aan de Tweede Kamer. Met dit beleidsdocument kwam het kabinet tegemoet aan het door de Tweede Kamer breed gedragen plan #StartupNL van WD-kamerlid Anne-Wil Lucas. De 43 actiepunten uit dat plan zijn te lezen op www.startupnl.nl. Enkele aanbevelingen, waaronder die betreffende de toegang tot kapitaal era kennis, zijn ook toepasbaar op "reguliere" MKB-starters. De focus van zowel de Tweede Kamer als het kabinet ligt echter op snelgroeiende bedrijven uit de topsectoren. Geconcludeerd kan worden dat er veel in beweging is. Het is onduidelijk hoe de provinciale opgave op het terrein van startersondersteuning zich verhoudt (gaat verhouden) ten opzichte van andere partijen. Duidelijk is wel dat er een (indirecte) provinciale opgave is vanuit de verantwoordelijkheid voor een goed functionerende regionale economie. Om tot een goed op elkaar afgestemde ondersteuningsstructuur te komen, is tijd nodig. Tijd om te onderzoeken hoe de (provinciale) opgave er uit dient te zien, welke rollen de verschillende regionale partijen (gemeenten, Kamer van Koophandel, kennisinstellingen en andere organisaties) spelen en om zicht te krijgen op overlappende constructies (synergiemogelijkheden) en de toekomstige financieringsopgave. Daarnaast heeft Gelderland laten weten graag gezamenlijk met Overijssel op te willen trekken. Wij kiezen ervoor tijd vrij te spelen om de nadere vormgeving van deze structuur bepalen, in nauwe samenwerking met de beoogde partners. De benodigde tijd vrijmaken kan op twee manieren die hieronder als twee scenario's uitgewerkt worden. Scenario A is de uitwerking van de voortzetting van IkStartSmart, in lijn met de uitkomsten van de evaluatie en uw reactie daarop. Dit scenario geniet dan ook de voorkeur. Scenario B is een terugvaloptie, welke als alternatief kan dienen als de minister niet instemt met uitvoering van IkStartSmart door de Kamer van Koophandel. De daadwerkelijke beslissing over de toekomstige provinciale rol op dit terrein valt echter in de volgende collegeperiode.
Vervolg uitvoering startersondersteuning Overijssel
Scenario's startersbeleid Overijssel juli 2014-december 2015. A. Continueren aangepaste versie IkStartSmart tot eind 2015 In dit scenario wordt IkStartSmart in aangepaste vorm voortgezet t/m december 2015. Daarnaast wordt gewerkt aan betere digitale informatievoorziening voor ondernemers en krijgt versterkte regionale samenwerking op het gebied van startersondersteuning nader vorm. Betere informatievoorziening Startende ondernemers hebben baat bij een duidelijke informatievoorziening. Deze informatie varieert van gemeentelijk beleid tot adressen van ondernemershuizen of -punten in gemeenten, tot algemene informatie van partijen als de Kamer van Koophandel, Belastingdienst, onderwijsinstellingen en commerciële partijen. Wij nemen het voortouw om relevante informatie van gemeenten via een website dergelijke informatie te ontsluiten. Gemeenten en provincie kunnen zich hierbij aansluiten. Met de Kamer van Koophandel, maar ook met een aantal regionale partners zijn we in gesprek over de uitvoering. Datum
27.05.2014 Kenmerk
2014/0125486 Pagina
5
Versterkte regionale samenwerking voor startersondersteuning In Overijssel zetten verschillende (semi)commerciële partijen stappen om, in samenwerking met andere regionale partners, starters te ondersteunen. Deze regionale samenwerking kan beter en sterker, door hier bijvoorbeeld ook gemeentelijke starterspunten en kennisinstellingen (mbo en hbo) aan te verbinden. Als dit slaagt, kan hiermee aan een brede doelgroep starters (laag- en hogeropgeleid) provinciebreed een uiteenlopend palet (kort, langlopend of intensief) aan ondersteuning geboden worden. De versterkte samenwerking kan ondersteund en gefaciliteerd worden door bijvoorbeeld een paar pilots mogelijk te maken. Continueren IkStartSmart Met een positief besluit van de minister kan IkStartSmart vanaf juli 2014 worden gecontinueerd. Onderstaande aanbevelingen uit de evaluatie en de uitkomsten uit de gesprekken en enquête met de gemeenten en overige stakeholders, worden dan meegenomen in de uitvoering van IkStartSmart 2014-2015: De drempel voor deelname wordt verruimd tot 5 jaar (was 3 jaar). Dit biedt meer ondernemers een kans deel te nemen aan ISS. Tevens blijkt uit ervaringen van de Kamer van Koophandel dat iets oudere ondernemers beter profiteren van de mogelijkheden van IkStartSmart omdat hun vragen "dieper" gaan. De eigen bijdrage van ondernemers wordt verhoogd van € 150 naar € 250 euro. Ondernemers dragen zo meer verantwoordelijkheid voor hun eigen ontwikkeling. Daarnaast draagt het bij aan compensatie voor de gestegen kosten van de Kamer van Koophandel. De Kamer krijgt opdracht om, waar mogelijk en binnen de beschikbare financiële kaders, meer samenwerking te zoeken met voorzieningen voor ondernemers zoals nu (in ontwikkeling) bij gemeenten, kennisinstellingen en partijen als MBO-Platform en ZZPOost. Zowel onderzoeksbureau Panteia als de Kamer van Koophandel bevelen aan gemeenten nadrukkelijker aan het programma te verbinden, door hen mee te laten betalen. Gelet op de eerder genoemde beperkte mogelijkheden van gemeenten, kiezen wij voor verlenging van IkStartSmart zonder verplichte gemeentelijke cofinanciering. Wel stellen we voor te kijken naar mogelijkheden om gemeenten die een bijdrage leveren of zelf plekken inkopen te 'belonen'. Te denken valt aan het verlenen van voorrang van deelnemersplekken aan meebetalende gemeenten t.o.v. gemeenten die niet meebetalen.
Vervolg uitvoering startersondersteuning Overijssel
Met deze volledig door de provincie gefinancierde opzet, zijn circa 125 IkStartSmart plekken mogelijk. Dit zijn relatief minder plekken dan in de huidige periode, wat wordt veroorzaakt doordat de Kamer op basis van de nieuwe wet verplicht is de integrale kostprijs te berekenen. Hierdoor stijgt het uurtarief van 60 naar 120 euro. Een korting op dit uurtarief, zoals in de afgelopen periode, is niet langer mogelijk. Indien (enkele) gemeenten alsnog besluiten tot cofinanciering, zullen meer plekken mogelijk zijn. Risico's Voorwaarde voor continuering van IkStartSmart is tijdige goedkeuring door de minister. De loketten van IkStartSmart in Overijssel zouden uiterlijk in september 2014 weer open moeten zijn. Mocht de minister negatief beslissen, dan zullen wij de resterende periode gebruiken om het provinciebrede startersondersteuningsnetwerk te versterken (scenario B). Een ander risico is dat regionale partijen de provincie als primaire (financieel) verantwoordelijke beschouwen. Dit vergt duidelijke afspraken over rollen en opgaven.
Datum
27.05.2014 Kenmerk
2014/0125486 Pagina
6
B. Realisatie stevige startersondersteuningsstructuur met regionale partners Scenario B beschrijft de mogelijkheden voor een andere invulling van een startersondersteuning in Overijssel, indien de minister geen toestemming geeft om IkStartSmart te continueren, of indien het te lopen besluitvormingstraject te lang duurt. In dat geval kunnen de jaren 2014 en 2015 benut worden om een stevigere basis voor samenwerking te leggen tussen de verschillende regionale punten voor startersondersteuning. Dit heeft als belangrijk voordeel dat de toestroom tot IkStartSmart (of een vergelijkbaar programma voor intensieve startersbegeleiding) beter georganiseerd kan worden. In tegenstelling tot scenario A, waarbij sprake is van een provinciaal startersprogramma, is in scenario B sprake van een programma dat ingevuld wordt door regionale en lokale partners. In Overijssel zijn verschillende netwerken actief die zich op het verbeteren van de faciliteiten voor startende ondernemers richten. Voorbeelden zijn het Zwolse SOSR van kennisinstellingen (MBO en HBO), gemeente en Kamer van Koophandel en het startershuis Hardenberg. Vergelijkbare netwerken zijn er ook in o.a. Rijssen-Holten en Deventer. In dit scenario krijgen 5 of 6 netwerken, verspreid over Overijssel, een brede opdracht om startersondersteuning verder vorm te geven en nader samen te werken, waardoor er een dekkend Overijssels netwerk ontstaat. De netwerken fungeren in deze opzet (fysiek of digitaal) als loketfunctie voor de startende ondernemer, doorverwijsfunctie voor interessante contacten en hebben tevens een breed aanbod van coaching en advies voor de startende ondernemer. In dit scenario zal ook sprake zijn van een verbeterde informatievoorziening. NB IkStartSmart bestaat in dit scenario niet meer. De tijd die nodig zal zijn om een nieuwe uitvoerder te vinden en de hoeveelheid tijd die de nieuwe uitvoerder nodig zal hebben voor de opstart, maken dit een niet-realistisch alternatief om voor het einde van 2015 hetzelfde resultaat (aantal begeleide starters) te kunnen behalen. Deze procedure zou wel, mits het volgende college hier voor kiest, in de loop van 2015 uitgevoerd kunnen worden. Risico's In 1,5 jaar wordt gebouwd aan een nieuwe structuur. Er is aanlooptijd nodig alvorens er daadwerkelijk vruchten geplukt kunnen worden. Het is onzeker of 1,5 jaar voldoende zal zijn om echt resultaat te boeken. Daarnaast is nog onzeker of na 1,5 deze structuur wordt voortgezet aangezien de beslissing hierover aan een volgend college is.
Vervolg uitvoering startersondersteuning Overijssel
Denkrichting startersondersteuning na 2015 Het midden- en kleinbedrijf (MKB) vervult een belangrijke rol in de Nederlandse economie; zij is goed voor ongeveer tweederde van de banen en draagt voor 63,8% bij aan de economie. De afgelopen jaren is er in Overijssel, en landelijk, veel aandacht geweest voor de high tech starter en bedrijven in topsectoren. In Overijssel heeft dit o.a. geleid tot het inrichten van het Innovatiefonds Oost Nederland waarmee de als hoog risicovolle geziene high tech starters met een goed idee, makkelijker een lening kunnen krijgen. Daarnaast is er rond de UT een extensief 'ecosysteem' ontstaan om kennisintensieve starters (wat high tech starters meestal zijn) te ondersteunen. Dit ecosysteem is in Twente goed op orde en in de regio's DsselVecht (o.a. PSP en Kennispoort) en Stedendriehoek (Innovatieloket) goed in ontwikkeling. De tijd lijkt rijp om, juist nu, ook versterkt in te zetten op het "reguliere" MKB. Idealiter is er ook na 2015 sprake van een blijvende ambitie een stevige startersondersteuningstructuur te realiseren. Daarbij kan een combinatie van IkStartSmart (of een vergelijkbaar programma) en lokale en regionale organisaties versterkend werken. Datum
27.05.2014 Kenmerk
2014/0125486 Pagina
7
Er is winst te boeken als betrokken partijen meer en beter samen werken. Banken en onderwijsinstellingen hebben vaak eigen ondernemersstartpunten die niet altijd op elkaar aansluiten. Gemeentelijk beleid, voor zover aanwezig, stuurt vaak te weinig op het realiseren van synergie tussen de onderdelen in deze "keten". Onderwijsinstellingen zijn in principe in staat een deel van het voormalige aanbod van de Kamer van Koophandel over te nemen. Daarnaast is samenwerking met het MBO Platform en ZZP Nederland wenselijk. Ondernemersstartpunten bij gemeenten, commerciële partijen of onderwijsinstellingen kunnen een deel van de coachingsvraag van jonge ondernemers overnemen. Hierbij is een aanpak denkbaar waarbij verschillende partijen, al dan niet in de vorm van consortia, gezamenlijk een breed pakket aan verdiepende startersondersteuning aanbieden. Vanaf 2015 kan de provincie hierin, meer dan nu en meer dan in scenario B, een faciliterende rol spelen, door inzet van menskracht om bovenstaande initiatieven met elkaar te verbinden en daardoor een stevigere structuur te organiseren. In deze denkrichting wordt IkStartSmart nog sterker gepositioneerd als een instrument om uitval van ondernemers te voorkomen. De instroomdrempel van IkStartSmart wordt verruimd naar 5 jaar (was 3 jaar) en het programma richt zich meer dan voorheen op verdiepende vragen van ondernemers en intensieve begeleiding. De oriënterende starter vindt zijn informatie digitaal en via de (lokale) ondernemershuizen. Kennis- en onderwijsinstellingen en commerciële partijen voorzien in de eerste begeleiding, kennisopbouw en coaching. Deze denkrichting overschrijdt de huidige collegeperiode en kan het beste gezien worden als voorzet voor de nieuwe periode. Kern hierbij is dat de provincie het initiatief neemt om partijen en hun aanbod beter op elkaar aan te laten sluiten. Behalve een flinke investering in menskracht zal ook een stevige financiële impuls noodzakelijk zijn voor realisatie. De beslissing hierover is daarom aan een volgende coalitie.
prowincie
Vervolg uit voering startersondersteuning Overijssel
Tenslotte Wij zijn voornemens u voor het einde van 2014 nader te informeren over de startersondersteuning in Overijssel voor de periode 2014-2015. Gedeputeerde Staten van Overijssel,
voorzitter,
secretaris,
/\
Datum
27.05.2014 Kenmerk
2014/0125486 Pagina
8
rovsncie "%}■
